türk_mitoloji_sözlüğü

Mangus: Türk ve Altay mitolojisinde canavar, hortlak,
dev, ejderha gibi içeriklerin tamamını
kapsar. Türk dillerinde Mangıs, Mongus, Mogus ve
Moğol dillerinde Mongas, Mangas olarak yer alır.

















Matır Han: Türk ve Altay mitolojisinde Cesâret
Tanrısı. Matur (Patur, Patır, Batur) Han olarak da
söylenir. Korkusuz bir savaş tanrısıdır. Erlik Han’ın
oğludur. Taş bilekli olarak betimlenir.

Merküt: Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde efsanevi

kartal. Bazen Anka kuşu ile özdeşleşmiş olarak devâsa bir
kuş şeklindedir. Bazen de bir tanrı
veya tanrıça olarak görünür. Altay efsanelerinde, gök
yolculuğuna çıkan kamın ruhuna, ilk üç
gök katı boyunca kılavuzluk eden dev dişi gök kuşudur.

N














Nama: Altay inancında Nuh Peygamber veya benzer
özellikler taşıyan bir kişi.


Nartlar: Kuzey Kafkasya halklarının sözlü geleneği
içerisinde anlatılan ve büyük ölçüde derlenmiş olan
yiğitlik destanı.

Navruz: Farslar, Kürtler, Zazalar, Azeriler, Anadolu
Türkleri, Afganlar, Arnavutlar, Gürcüler, Türkmenler,
Tacikler, Özbekler, Kırgızlar, Karakalpaklar, Kazaklar
tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın
uyanışı ve bahar bayramı.
















Nazar: Canlı veya cansız bir varlığın başına kaza veya
belâ gelmesine neden olduğuna inanılan bakış. Nazardan
özellikle çocukların, hamilelerin ya da hayvanların
etkilendiğine inanılır.

O













Ocak İyesi: Türk, Tatar ve Altay halk inancında Ocak
Ruhu. Oçak (Ocag, Oşak, Oçok, Osak, Öcek) İyesi olarak
da bilinir. Moğollar Gulamta (Golumta, Kolomta,
Holumta) Ezen olarak

anarlar.

Od Ana: Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde Ateş
Tanrıçası. Değişik Türk dillerinde Vot (Vut, Uğot, Uvot)
Ana olarak da bilinir.

Od İyesi: Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde ateşin
koruyucu ruhudur. Vot (Vut, Uğot, Uvot) İyesi veya
Yalgın (Yalkın) İyesi ve Alev (Alav) İyesi olarak da bilinir.




















Okan Han: Türk ve Altay mitolojisinde barış tanrısı.
Ukan Han veya Okon Han olarak da bilinir. Kan
davalarına karşı çıkan, oba ve oymaklar arasındaki
geçimsizliklerde, arabuluculuk yapan tanrı. Tanrının
küçük oğludur ve cezalandırılarak yeryüzüne
gönderilmiştir.

Ongun: Eski Türklerin Tengricilik inancında, içinde bir
ruhu barındıran bir cisime verilen isimdir. Aynı Amerika
yerlilerin Totemleri gibi, eski Türk boylarınında her
birisinin kendine özel bir Ongun'u vardır. Bu genellikle
kendi Boylarını koruduğuna inandıkları kutsal bir havyan
türü ya da büyük bir atalarının ruhunu barındırdığına
inandıkları bir cisimdir.











Otağ: Türk, Altay ve Moğol halk kültüründe Hakan
Çadırı. Büyük ve görkemli çadır. Otak (Otav) veya Otu
(Otuv) da denir. Moğollar ise Macan (Majkan, Mayhan,
Mayıkan) derler. Çadırdan farkı, yuvarlak ve süslü
olmasıdır.

Ozan: Genellikle saz eşliğinde söylenen sözlü halk
geleneğini devam ettiren dönem sanatçısı.

Ö













Öksökö: Türk ve Altay mitolojisinde Çiftbaşlı Kartal.
Türklerde önemli bir mitolojik öğedir.

Ören: Türk, Tatar, Altay ve Çuvaş mitolojilerinde
Harabe Ruhu. Üren İyesi olarak da söylenir. Peg İyesi,
Kıyrağan İyesi veya Çaldıbar İyesi de denir. Harabenin
koruyucu ruhudur. Uygarlığın bozulma sınırları olarak
görülür. Ölümle iç içe olan ve korkulan yerlerdir. Bu
nedenle tıpkı mezarlıklar gibi ölü alanlar olarak
algılanırlar. Örenler de, bir anlamda yapıların ölüleri ve
onların mezarlarıdır. Buralarda sabaha kadar bilinmeyen
ışıklar yanar ve müzik sesleri gelir.

Ötüken: Türk, Altay, Moğol ve Orta Asya
mitolojilerinde kutsal başkenttir. Ötügen olarak da
söylenir. Ötügen (Ötüken) Türklerin yeryüzünde ilk var
olduğu ve oradan Dünya’ya dağıldığı yerin adı olarak da
kabul edilmektedir. Orhun nehri kaynaklarını bu
bölgeden alır ve Göktürk Devleti’nin de başkenti yine bu
yörede kurulmuştur. İnanca göre bütün büyük
devletlerin başkenti burada kurulmalı idi.

P
















Pakta: Türk ve Altay halk kültüründe bir tür bereket
töreni. Bu bayramın
koruyucu ruhu olan Baktı Han adına düzenlenir .

Peri: Birçok farklı kültürün efsane, folklor ve
mitolojisinde bulunan bir ruh veya doğaüstü
yaratıktır. Genellikle insan görünümünde, çoğunlukla çok
küçük olduğu ve uçmak, büyü yapmak, geleceği görmek
veya etkilemek gibi doğaüstü güçlere sâhip olduğu
düşünülmüş ve böyle tasvir edilmiştir.












Pusat: Türk ve Altay halk kültüründe ve mitolojisinde
silah anlamına gelir. Günümüzde "at, avrat, silah" olarak
söylenen atasözünün orjinal biçimi "at, avrat, pusat".

R















Rom Ana: Karadeniz bölgesinde vahşî hayvanları
koruduğuna inanılan bir varlıktır. Artvin dolaylarında
dağda kalmış insanların ve hayvanların yardımcısı
olduğuna inanılır. Romrom da denir. Türklerin şamanlık
dönemindeki Ak Anasına benzer.

Ruh: Din ve felsefede, insan varlığının maddi olmayan
tarafı ya da özü olarak tanımlanır ve genellikle
bireysellikle (zât) eşanlamlı olarak ele alınır. Teoloji ‘de
ruh kişinin ilahiliğe iştirak eden kısmı olarak tanımlanır
ve genellikle bedenin ölümünden sonra kişinin varlığını
sürdüren kısmı olarak kabul edilir.

S













Sanlav: İslâmiyet öncesi Şamanlık döneminde
kullanılan öz Türkçe bir kelimedir. Şamanlık döneminde
her köyün ya da kabîlenin bir "saygın kişisi" vardı.

Saray: Siyasi veya dinî liderlerin ikâmet ettiği büyük ve
gösterişli yapı. Saray sözcüğü Türkçeye Farsça seray
sözcüğünden geçmiştir. Söylence ve masallarda sık sık
rastlanan ihtişamlı binalardır.















Saya Han: Türk ve Altay mitolojisinde Sürü Tanrısı.
Çaya Han veya Taya Han olarak da bilinir. Moğollar Zaya
Han veya Yaya Han derler. Sürüyü her tür beladan ve
kötülükten korur. Mal ve büyükbaş hayvanları kollayıp,
gözetir.

So Han: Türk, Moğol ve Altay mitolojisinde Karanlık
Tanrısı. Yeraltında yaşar, Yo Han’ın oğludur.















Söğök İyesi:Türk ve Altay halk inancında mezarlığın
koruyucu ruhu. Gur İyesi veya Gömüt İyesi olarak da
bilinir. Ölenlerin ruhlarını cinlerden korurlar. Onların
nasıl bir kılıkta olduğunu genelde kimse bilemez.
Mezarlara saygısızlık gösteren insanlara musallat olu,
başlarına felaket getirirler ve bu insanların yatağa
düştükten sonra öleceklerine inanılır.

Sulukun: Türk ve Altay mitolojisinde Yeraltı Kralı.
Sülükün Han olarak da bilinir. İlk insanın oğlu olarak
kabul edilir. Ruhu yeraltına gidip oradaki Denizi
yönetmeye başlamıştır. Sular altındaki saltanata
hükmeder. Sayısız sürüsü vardır. Yeniyılda (Nevruzda)
yeryüzüne çıkar. Gelecek yılda neler olacağını bilir.
İnsana benzer, kısa boylu ve kaşsızdır. Kendisine bağlı,
Sulukunlar adı verilen ruhlar vardır.


Sus Hanım: Türk ve Altay mitolojisinde Yağmur
Tanrıçası. Sut (Süt) Hanım olarak da bilinir.

Geceleri köylerin etrafında dolanıp kontrol eder.
Kendisinden yağmur istenilir. Süyüt (Süt) Kazan adlı
yağmur dileme merasimi onun adına gerçekleştirilir.

Süt Gölü: Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde Yaşam
Havuzu. Sütgöl (Sütköl, Sötköl) olarak da söylenir. Akgöl
(Akköl veya Ağkül) sözcüğü de niteleyici veya eşanlamlı
olarak kullanılır. Moğollar Hünnür (Hünnevür) olarak
bilirler.

Ş















Şahmaran: Daha çok güney, orta ve doğu Anadolu
resminde, masallarında, hikâyelerinde rastlanan akıllı ve
iyicil olarak tanımlanan bellerinden aşağısı yılan, üstü ise
insan şeklindeki Maran adı verilen, doğaüstü yaratıkların
başında bulunan ve hiç yaşlanmayan, ölünce ruhunun
kızına geçtiğine inanılan varlık.

Şaman: Ruhlarla insanlar arasında iletişim kuracağına
inanılan kişidir. İlkel toplumlarda büyücü, hekim ve din
adamıdır. İlkel topluluklarda hekimlik, büyücülük, din
adamlığı, şairlik gibi değişik özellikleri bünyesinde
barındıran kişidir.

Şürele: Türk Mitolojisinde ve halk kültüründe yarım
cindir. Değişik şivelerde Şüreli, Şurala, Çurala, Çürele
olarak da bilinir. Tek gözlü, tek kollu, tek bacaklıdır.
Ormanlarda dolanır. Vücûdu kıllı ve her yanı tırnaklarla
kaplıdır. Eski Bulgarlarda Şüreli Han adıyla Ölüm Tanrısı
konumundadır. Alnının ortasında tek boynuzu olduğu
söylenir.

T













Talay: Türk, Moğol ve Altay mitolojisinde Okyanus
Tanrısı. Dalay Han olarak da anılır. Okyanuslar ve
denizler onun sorumluluğundadır. 19 denizin birleştiği
yerde yaşar. Denizleri ve okyanusları yönetir. İçindeki
canlıları korur. Yaşlı ve uzun beyaz bıyıkları olan bir adam

görünümündedir. İstediği zaman devâsa bir balık (balina)
biçimine girebilir. Denizlerin yükselip alçalmasına (gel-
git) karar verir.

Tammuz: Ortadoğu kültürlerinin tamamına yayılmış
ve tanınmış olan bir Sümer tanrısı. Bereket tanrısı veya
Çoban tanrısı olarak görülür.


















Tansık:Akıl almaz, mantıkla açıklanamayan olay. Aklın
alamayacağı, şaşırtıcı, olağanüstü olay. Genelde
Peygamberler tarafından, ancak Tanrının izniyle
gerçekleştirildiğine inanılır. Örneğin; Hz. Muhammed’in
ayı ortadan ikiye yarması. Mucize, bilimsel yasalarla
açıklanamayan ve ilahî güçlere mal edilen, inananları
tarafından hoş karşılanan, sıra dışı olaydır.

Tapuğ: Türk halk ve tasavvuf edebiyatında dini içerikli
şiir, dinsel musiki, ilahi. Değişik Türk dillerinde Tapuk
veya Tapzuk (Tapzuğ) olarak da söylenir. İçeriği dini
konulara dair olan ve özel ezgileri bulunan şiir ve müzik
türüdür. Ayrıca mutasavvıf şairlerin ayinler sırasında
okudukları makamlı şiirlere de yine tapuğ adı verilir.


Tapuğ: Türk halk ve tasavvuf edebiyatında dini içerikli
şiir, dinsel musiki, ilâhi. Değişik Türk dillerinde Tapuk
veya Tapzuk (Tapzuğ) olarak da söylenir. İçeriği dini
konulara dair olan ve özel ezgileri bulunan şiir ve müzik
türüdür. Ayrıca mutasavvıf şairlerin ayinler sırasında
okudukları makamlı şiirlere de yine tapuğ adı verilir.

Tarla İyesi: Türk, Tatar ve Altay halk inancında Tarla
Ruhu. Tarıg İyesi veya Tala (Tele) İyesi olarak da bilinir.
Eşanlamlı olarak Basu İyesi veya Etiz İyesi ifadeleri de
kullanılır. “Tarla Bekçisi” olarak da adlandırılır. Tarlanın
koruyucu ruhudur. Kırsaçlı bir kocakarıdır ve Uruk adlı bir
ağaçta oturur. Uzun kollu olduğu için göğe uzanıp
bulutları sıkarak yağmur yağdırır. Bu yüzden komşu
tarlaların iyeleri arasında kavga çıkar.

Tepegöz: Türk söylencelerinde adı geçen tekgözlü
devdir. Değişik Türk dillerinde Tübegöz, Töbököz,
Töpekös olarak da söylenir. Kaf dağında yaşar. Annesi
alageyik donuna girebilen bir peridir. Bu perinin bir
çobanla birleşmesinden doğmuştur. Bazen dişi, bazen de
erkek Tepegöz’lere rastlanabilir. Parmağında büyülü bir
yüzük takılıdır. Yalnızca gözünden vurularak öldürülebilir.




















Toprak Ana: Türk ve Altay mitolojisinde ve halk
inancında Toprak Tanrıça. Topra (Tobra, Tobura, Tovura,
Toburah, Tuprak, Tufrak) Ana da denir. Moğollar Gazar
Eçe derler. Eşanlamlı olarak Yer Ana (Cer Ana) tabiri de
kullanılır.

Tulpar: Türk Mitolojisinde yer alan kanatlı at figürü.
Pegasus ile benzerdir. Kırgızların Manas Destanında bu
uçan kanatlı atlardan söz edilir. Arkeolojik olarak da
Kazakistan'da keşfedilen Esik Kurganında bulunan Altın
elbiseli adam isimli elbisenin başlığında tulpar figürü
vardır.

U













Ubır: Türk mitolojisi ve halk inancında Vampir
anlamına gelir. Obur, Hobur, Vupar, Opkur, Opkan olarak
da bilinir.

Uçan Halı: Uçabilen ve üzerinde insanları götürebilen
bir masal motifidir. Türk masallarına dışsal tesirlerle
girmiştir. Ancak halı Türklerde önemli bir kültürel öğedir.
Bazen Uçan Kilim (Uçar Kilem) olarak adlandırılır.

















Ulukun: Türk ve Altay mitolojisinde Işık Tanrısı.
Ulukoyun olarak da söylenir. Yeryüzüne aydınlık sağlar.
Ulukun/Ulugun (Ulu Gün) aynı zamanda nevruz bayramı
demektir ve ışık, ateş ile de bağlantılıdır.

Umay:Türk mitolojisinde doğum ve bereketin
sembolü olan en önemli tanrıçanın adıdır. Omay, Imay,
Ubay, Humay olarak da anılır.














Uzuh:Türk ve Altay mitolojilerinde, efsanelerde,
masallarda ve halk anlatılarında bahsedilen dev insanlar.
Uzuğ veya Uğuz olarak da bilinirler. “Ucugulu” veya
“Uzunbuluk” adıyla da anılırlar.

Ü













Üçoklar: Türk mitolojisinde "yersel boylar"ı (arzi
kavimleri) ifâde etmek için kullanılan bir kavramdır.
Bunlar, Oğuz Han’ın ilk (yerden çıkan) eşinden olan üç
oğlu ve onlardan türeyen boylardır. Yerle ilgili unsurları
temsil ederler. Burada dikkate değer olan husus Gök
kavramının yerin bir parçası sayılmış olmasıdır. Bu durum
Yaratılış çağlarında Gök ve Yer’in ayrışmadığı bir bütün
olduğu anlayışını akla getirmektedir. Diğer bir görüşe
göre ise burada kastedilen Uzay değil Hava yâni
atmosferdir. Bu da Gök-Kal tabirini hatırlatmaktadır.

Üren Han: Türk ve Altay mitolojisinde Hasat Tanrısı.
Ürünlerin bereketli olmasını sağlar. Hasat mevsiminde
ekinlerin harman edilmesinde çiftçilere kolaylık ve güç
verir. Harman aletlerinin İyelerini (koruyucu ruhlarını) o
gönderir.

Üzüt: Türk ve Altay halk inanışında can. Özüt veya Öz
(Ös) de denir. Sözcüğün yaygın olarak kullanılan ve
birbiriyle bağlantılı iki anlamı bulunur Üzüt, bedenleri
ölmüş insan ruhlarına verilen isim olup, Erlik'in sarayında
yaşamaya devam ettiklerine inanılmaktadır. Üzütler
Toprağı ise ölüler diyarına verilen isimlerden bir
tanesidir. Üzütler yeryüzünden ayrılmayıp yaşayan
insanlara musallat olduklarında şamanlar tarafından
yeraltına indirilmektedirler. Halk inanışında ölen insan
ruhunun bir kuş olup uçtuğu kanaati yaygındır.

V














Vudaş: Çuvaş mitolojide su ruhu. Vudaş, efsanelere
göre boğularak ölmüştür ve su cinine dönüşmüştür.
Yarım insan görünümündedir. Bazen iki ayakları üzerinde
insanlar gibi yürüdüğü söylenir. Büyük nehirlerde ve
göllerde yaşar. Vudaşın tıpkı insanlarla aynı yaşam
tarzına sâhip olduğuna inanılırdı. Onlarında aralarında
yaşlı erkekler ve bebekler vardır, aileleri bulunur.

Y













Yabaş Han: Türk ve Altay mitolojisinde Bozgun
Tanrısı. Cabaş Han olarak da anılır. Yeryüzünde
kötülüklere ve bozgunculuğa sebebiyet verir. Karakam
(kötücül şaman) ile Erlik arasında arabulucuk yapar. Erlik
Han’ın oğludur. Aygır yeleli olarak betimlenir.

Yada Taşı: Türk ve Altay mitolojilerinde Simya Taşı.
Cada (Zada, Cata, Sata, Caya, Zaya) Taşı da denir. Türk
mitolojisinde yağmur yağdıran sihirli taş. Büyü Taşı.














Yalbuz: Türk ve Altay mitolojisinde Söylencesel Dağ.
Albuz veya Alvuz olarak da bilinir. Aşılmaz yüksekliğe
sahiptir. Etrafı sularla çevrilidir. Toğrul ve Kongrul Kuşu
burada yaşar. Düşsel canlıların yaşadığı yerdir. Ortadoğu
kültürlerinin etkisiyle Kaf Dağı daha fazla ön plana
çıkmıştır. Peri kızlarının yaşadığı mekân olarak kabul
edilir.

Yapanay: Türk ve Altay mitolojisinde Kır Tanrısı. Kırsal
bölgeleri korur. Yabani çevrenin ve yaban hayvanlarının
gözeticisidir.

















Yaz Han: Türk ve Altay mitolojisinde Yaz Tanrısı. Yay
(Caz) Han da denir. Yaz mevsiminin tanrısıdır. Bu
mevsimi düzenler ve zamanında başlayıp zamanında
sona ermesini sağlar. Yazın gerçekleşecek olayları
belirler. Yayla (Yazla) köylerini korur.

Yazgı: Bütün olayların önceden ve değişmeyecek
biçimde düzenlediğine inanılan doğaüstü güç, ezeli
takdir. Mukadderat olarak da anılır. Kader kavramı
birçok farklı din ve felsefi akımda önemli bir yer tutar.


















Yaşam Ağacı: Kavramın kökeni târih-öncesi denilen

devirlere kadar uzanan, başta Asya şamanist gelenekleri
olmak üzere, pek çok gelenekte rastlanan bir semboldür.

Türk geleneğinde yaşam ağacı Yakut ve Altay
Türkleri’nde yaşam ağacına Dünya Ağacı da denir.
Eski Türk geleneğine göre, bu, Dünya’yı ortasından
(göbeğinden) öte-âleme ve Demir-Kazık Yıldızı’na
bağlayan, dalları vasıtasıyla şamanlara yeryüzünden
yüksek âlemlere yolculuk yapma olanağı sağlayan bir
ağaçtır. Buna Demir Ağaç da denir.

Yel İyesi: Türk, Tatar ve Altay mitolojisinde Rüzgâr
Ruhu. Çel (Cel, Şil) İyesi olarak da bilinir. Moğollar Salhın
(Halhın) Ezen derler. Rüzgârın koruyucu ruhudur. Her
rüzgâr için farklı bir İye vardır. Rüzgârla bağlantılı olarak
şu iyeler de yer almaktadır. Türklerde rüzgâr hızı ve
doğaüstü güçleri anımsattığı için daima ilgi çekici bir
konu olmuştur.

Yer-Su: Türk ve Altay mitolojisinde bir doğa katmanı.
Aynı zamanda eski Türk İnancı Tengricilik'te bir ruh
kategorisidir. Yar-Sub veya Yar-Suv olarak da söylenir.
Karşıtı Gök-Kal'dır. Bu inanca göre Yer-Su ruhları Toprak
Ana Ötüken'e bağlı doğa ruhlarıdır. Bazen bir ağacın,
kayanın, dağın, gölün, ırmağın ya da hattâ bütün bir
ülkenin ruh'u olurlar. Yer Su'lara saygı göstermek
gerekir. Bir ormana girildiğinde dikkatli hareket edilir;
sesli konuşulmaz, dallar kırılmaz, taş atılmaz. Eğer insan
doğadan birsey aldıysa bu sadece doğa ruhlarının izin

vermesiyle mümkün olmuştur. Bu yüzden insanlar Yer
Su'lara şükür ederler.

Yol İyesi: Türk, Tatar ve Altay halk inancında Yol
Ruhu. Yul İyesi veya Yolak İyesi de denir. Moğollar Col
Ezen veya Zol Ezen derler. Yolların koruyucu ruhudur.















Yunak İyesi:Türk, Tatar ve Altay mitolojilerinde ve
halk inancında hamamın koruyucu ruhu. Değişik
lehçelerde ve şivelerde Yonak, Yunça (Munşa, Monço,
Munça) İyesi şeklinde de söylenir. Hamam İyesi olarak da
tanınır. Ayrıca Banyo Ruhu anlamında Cağ (Cağlık) İyesi
veya Çimek İyesi olarak da bilinir.

Z



Zada: Türk, Moğol ve Altay mitolojisinde Rüzgâr
Tanrısı. Yada Han olarak da bilinir. Rüzgârlar ve fırtınalar
onun emrindedir. 13 rüzgârın kesiştiği yerde yaşar.
Yağmur yağdırır, fırtınalar estirir. Yada Taşı’nın sahibi ve
hâkimidir. Rüzgârların üzerine bir ata biner gibi binip
yolculuklar yapar.

Zayağan: Türk, Moğol ve Altay mitolojisinde İyilik
Tanrısı. Yayagan (Zayagan) Han da denir. Kötü ruhlara
karşı mücâdele eder. Barışı sağlamak için mücâdele eder.
Bu bağlamda Barış Tanrısı olarak da görülebilir.


Züzülö: Türk ve Altay mitolojisinde adı geçen dev Kuş.
Zuzulo olarak da söylenir. Türk söylencelerinde adı geçen
devâsa bir kuştur. Kanadını vurunca rüzgâr eser.
Sümerlerde Zu adlı bir fırtına çıkaran kuş vardır. Sümer
mitolojisinde aslında fırtına Tanrısı olan Zu yeraltında
yaşar ve istediğinde kuş kılığına girerek kanadıyla
fırtınalar çıkarır.

KAYNAKÇA:


1. TÜRK MİTOLOJİSİ, Bahaeddin Öğel.
Türk Dil Kurumu Yayınları, 1971
2. TÜRK MİTOLOJİSİ ANSİKLOPEDİK SÖZLÜK, Celal
Beydili (Memmedov).
Yurt Kitap-Yayın, 2004 (İlk Baskı: Azerbaycan)
3. TATAR TÜRKLERİNDE MİTLER VE İNANIŞLAR, Çulpan
Zaripova Çetin.
Ahmet Yesevi Üniversitesi, Bilig, 2007
4. MAKALELER, Yaşar Kalafat.
(Basılmış ve/veya Kişisel İnternet Sitesinde Yayınlanan)
5. ELMA, Deniz Karakurt.
Cinius Yayınevi – Sosyal Yayınlar, 2009
6. TÜRK DİLİ SÖZLÜĞÜ, Orhan Hançerlioğlu.
Remzi Kitabevi.
7. VİKİPEDİ – İNTERNET ANSİKLOPEDİSİ, Anonim (Çok
Yazarlı).
Konuyla ilgili mevcut olan tüm maddeler: Türkçe,
İngilizice ve Almanca çevirilerle, 2011
8. BÜYÜK LARAOUSSE, Çok Yazarlı.
Milliyet Gazetesi Yayınları.