REKABENTUK DAN TEKNOLOGI T6 SK (SEMAKAN 2017)

RUKUN NEGARA

Bahawasanya Negara Kita Malaysia
mendukung cita-cita hendak:

Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan
seluruh masyarakatnya;

Memelihara satu cara hidup demokrasi;

Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara
akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;

Menjamin satu cara yang liberal terhadap
tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan pelbagai corak;

Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan
sains dan teknologi moden.

MAKA KAMI, rakyat Malaysia,
berikrar akan menumpukan

seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut
berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:

KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN
KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA

KELUHURAN PERLEMBAGAAN
KEDAULATAN UNDANG-UNDANG
KESOPANAN DAN KESUSILAAN

(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH RENDAH (SEMAKAN 2017)

SEKOLAH KEBANGSAAN

MOHD RAHIM BIN MOHD SHARIF
ABDUL KARIM BIN DAUD
NORAZUAN BIN ROZALI
HAFIZUL BIN ADNEN

MUHAMMAD FAIZ BIN MOHAMAD ALI
ALIF FALIQ BIN ZULKIFLI

MUHAMMAD IZZUAN BIN IDRIS

Dewan Bahasa dan Pustaka
Kuala Lumpur
2021

No. Siri: 0008 PENGHARGAAN

KK 607-221-0102011-49-3283-20101 Penerbitan buku teks ini melibatkan kerjasama banyak pihak.

ISBN 978-983-49-3283-1 Sekalung penghargaan dan terima kasih ditujukan kepada

Cetakan Pertama 2021 semua pihak yang terlibat:

© Kementerian Pendidikan Malaysia 2021 Bahagian Sumber dan Teknologi Pendidikan,

Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan Kementerian Pendidikan Malaysia.

dalam buku ini tidak dibenarkan diterbitkan Bahagian Pembangunan Kurikulum,
semula, disimpan dalam cara yang boleh Kementerian Pendidikan Malaysia.
dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan

dalam sebarang bentuk atau cara, baik Jawatankuasa Penyemakan Pruf Muka Surat,
dengan cara bahan elektronik, mekanik, Kementerian Pendidikan Malaysia.
penggambaran semula mahupun dengan
cara perakaman tanpa kebenaran terlebih Jawatankuasa Penyemakan Naskhah Sedia Kamera,
dahulu daripada Ketua Pengarah Pendidikan Kementerian Pendidikan Malaysia.

Malaysia, Kementerian Pendidikan Malaysia. Jawatankuasa Peningkatan Mutu,
Perundingan tertakluk kepada perkiraan Dewan Bahasa dan Pustaka.
royalti atau honorarium.

Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan Panel Pembaca Luar, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Malaysia oleh: SK Sri Langat, Banting, Selangor.

Dewan Bahasa dan Pustaka, SK Lembah Subang, Petaling Jaya, Selangor.
Jalan Dewan Bahasa,
50460 Kuala Lumpur. SK Felda Neram Satu, Kemaman, Terengganu.
No. Telefon: 03-2147 9000 (8 talian)
No. Faksimile: 03-2147 9643 SMK Canossian Convent, Kluang, Johor.
Laman Web: http://www.dbp.gov.my
Terima kasih juga ditujukan kepada organisasi atau
Reka Letak dan Atur Huruf: orang perseorangan yang bersama-sama menjayakan
Reka Cetak Sdn. Bhd. penerbitan buku ini sama ada secara langsung atau tidak
langsung.
Muka Taip Teks: Azim light
Saiz Taip Teks: 13 poin

Dicetak oleh:
Sinaran Bros Sdn. Bhd.
No. 1 & 3, Jalan 118C,
Desa Tun Razak,
56000 Cheras,
Kuala Lumpur.

PENERANGAN IKON iv
PENDAHULUAN vi

APLIKASI REKA BENTUK 1
TEKNOLOGI KEJURUTERAAN

REKA BENTUK 23
PENGATURCARAAN

PEMBANGUNAN PRODUK 45

iii

PPENEERANNGAEN IKRONANGAN IKON

Soalan Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT) yang
dapat menguji dan mencungkil pemahaman
murid terhadap kandungan yang dipelajari.

Arahan ringkas kepada guru bagi menjalankan Nota Guru
aktiviti Pengajaran dan Pembelajaran (PdP) yang
bersesuaian dengan kandungan pembelajaran.

Standard pembelajaran yang terdapat dalam
5.2.1 Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran

yang perlu dikuasai oleh murid.

Aktiviti pengukuhan, pemulihan dan pengayaan MEDAN AKTIVITI
yang perlu dilakukan oleh murid sama ada
secara berkumpulan atau individu.

IMBAS Rumusan dalam bentuk rajah pengurusan
KEMBALI grafik pada akhir setiap unit pembelajaran
agar murid dapat mengimbas kembali
kandungan pembelajaran.

Soalan latihan pelbagai aras pada akhir setiap
unit pembelajaran yang bertujuan untuk
menguji dan menilai kefahaman murid.

iv

Simbol atau tanda yang menunjukkan murid
harus berhati-hati semasa menggunakan
alatan berkenaan.

Maklumat sokongan yang boleh diimbas dengan
menggunakan peranti mudah alih seperti telefon
pintar atau tablet.

P AK-21 Kemahiran Pembelajaran Abad Ke-21 (PAK-21)
yang merangkumi pelbagai kemahiran untuk
dikuasai oleh murid seperti literasi digital,
komunikasi interaktif, kolaboratif, fleksibiliti,
produktiviti dan akauntabiliti.

Maklumat, aktiviti atau soalan yang berkaitan
dengan teknologi maklumat dan komunikasi.

TAHUKAH Maklumat tambahan yang berkaitan dengan
KAMU kandungan pembelajaran untuk meningkatkan
pengetahuan murid.

Penerangan secara mendalam mengenai WADAH
sesuatu konsep atau teori sebagai ILMU
pengetahuan tambahan kepada murid.

Maklumat yang berkaitan dengan Sains,
STEM Teknologi, Kejuruteraan dan Matematik (STEM)

serta pemikiran komputasional untuk
menerapkan nilai tambah dalam diri murid.

v

Buku teks Reka Bentuk dan Teknologi Tahun 6 Sekolah Kebangsaan
merupakan pelengkap kepada buku teks Reka Bentuk dan Teknologi Tahun 4
Sekolah Kebangsaan dan Reka Bentuk dan Teknologi Tahun 5 Sekolah
Kebangsaan. Kandungan buku teks ini ditulis berpandukan Dokumen
Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) Reka Bentuk dan Teknologi
Tahun 6 bagi mencapai matlamat Kurikulum Standard Sekolah Rendah (KSSR)
(Semakan 2017) Kementerian Pendidikan Malaysia serta menyokong hasrat
Falsafah Pendidikan Kebangsaan.

Kandungan buku ini bertujuan memberikan panduan kepada murid
dengan menghasilkan produk elektromekanikal dan memperkenalkan
asas sistem robotik. Unit terakhir pula murid ditunjuk ajar untuk
membangunkan produk berdasarkan bidang-bidang ilmu di Tahun 4,
Tahun 5 dan Tahun 6.

Setiap unit mengandungi halaman rangsangan dan diikuti dengan
isi pembelajaran, rumusan dan soalan latihan. Di samping itu, terdapat
penyendal seperti Wadah Ilmu, Tahukah Kamu?, Jejak TMK, Medan Aktiviti,
KBAT, Imbas Saya, PAK-21 dan STEM untuk membangkitkan rasa ingin
tahu, meningkatkan cara berfikir kritis dan kreatif dan menggalakkan kerja
berkumpulan.

Penghasilan produk reka bentuk yang ditunjukkan dalam buku ini
hanyalah sebagai panduan dan rujukan. Murid digalakkan menghasilkan
produk menggunakan idea dan kreativiti sendiri dengan mengolah bahan
atau aktiviti mengikut kesesuaian persekitaran mereka.

Akhir sekali, kandungan buku teks Reka Bentuk dan Teknologi Tahun 6
Sekolah Kebangsaan ini diharapkan dapat melahirkan murid yang
membudayakan pemikiran kritis, kreatif dan inventif serta berinovatif bagi
menghasilkan produk baharu dan seterusnya mampu menjadi pereka
bentuk yang kompetitif dan bersedia menyahut cabaran sebagaimana yang
dihasratkan oleh negara.

vi

UNIT APLIKASI REKA BENTUK
TEKNOLOGI KEJURUTERAAN
1

Aiman dan adiknya sedang bermain kereta
kawalan jauh di halaman rumah sewaktu
ayah mereka pulang dari kerja.

Abang, tolong adik Sekejap, adik. Abang
masukkan bateri ini. sedang mengawal
kereta menggunakan
alat kawalan jauh.

Nota Guru 1

• Hubung kait situasi di atas dengan reka bentuk produk elektromekanikal yang akan
dipelajari oleh murid.

• Bersoal jawab dengan murid tentang elemen elektromekanikal yang terdapat dalam
gambar.

ELEMEN ELEKTROMEKANIKAL

Banyak perkakasan di sekeliling kita mempunyai gabungan komponen elektrik,
elektronik dan mekanikal. Gabungan ketiga-tiga komponen ini merupakan
elemen elektromekanikal yang membolehkan sesebuah perkakasan itu
berfungsi mengikut tugasnya.

Apakah perkakasan elektromekanikal yang dapat kamu perhatikan dalam

gambar berikut? Terdapat motor untuk

Mesin basuh ialah contoh memusingkan dram

perkakasan yang mempunyai dan panel kawalan bagi

elemen elektromekanikal. memberikan arahan

khusus kepada mesin

basuh.

Ibu, apakah contoh
perkakasan elektromekanikal
yang terdapat di rumah kita?

Komponen elektrik Elemen Komponen elektronik
elektromekanikal

Komponen mekanikal

Nota Guru

• Berbincang dengan murid tentang perbezaan antara elemen elektrik, elektronik dan 5.2.1

2 mekanikal dalam perkakasan elektromekanikal.
• Berbincang dengan murid tentang perkakasan elektromekanikal selain yang dinyatakan

di atas.

BAGAIMANAKAH ELEMEN ELEKTROMEKANIKAL BERFUNGSI?

Mari lihat contoh yang ada di sekeliling kita. Mesin basuh merupakan contoh
perkakasan yang mempunyai elemen elektromekanikal. Yang berikut ialah
elemen elektromekanikal yang ditunjukkan melalui keratan rentas sebuah
mesin basuh:

Plag 3 pin
(ke bekalan kuasa elektrik)

Panel Dram
kawalan

Sensor Takal
keseimbangan
dram TAHUKAH
KAMU
Tali sawat Terdapat beberapa
sensor pada mesin
Motor basuh yang mempunyai
fungsi tersendiri seperti
mengesan aras air,
mengesan suhu dan
lain-lain lagi.

Komponen Elektrik Komponen Elektronik Komponen Mekanikal

• Plag 3 pin • Panel kawalan • Takal
• Motor • Sensor keseimbangan dram • Tali sawat

Yang berikut ialah contoh operasi elemen elektromekanikal apabila mengaktifkan tetapan

SPIN untuk mengeringkan pakaian pada mesin basuh:
1 2 3 4Bekalan kuasa elektrik
disambungkan ke Tekan butang START.
mesin basuh melalui Panel kawalan
plag 3 pin. menghantar arahan
Tekan butang ON Tekan butang kepada motor dan sensor
pada panel SPIN untuk proses keseimbangan dram.
kawalan. Mesin mengeringkan
basuh berada dalam pakaian.
keadaan sedia.
6 7Sensor keseimbangan dram Dram akan berhenti
5 Motor memusingkan takal yang akan menghentikan putaran berputar mengikut
dihubungkan dengan tali sawat. Takal
akan memusingkan dram pada kelajuan dram sekiranya putaran
masa yang telah

tinggi untuk mengeringkan pakaian. dram tidak seimbang. ditetapkan.

5.2.2 Nota Guru

• Bersoal jawab dengan murid tentang perbezaan fungsi komponen yang terdapat pada 3
mesin basuh.

• Dram mesin basuh merupakan komponen utama yang dihubungkan dengan komponen
mekanikal, elektrik dan elektronik.

Elemen elektromekanikal melibatkan komponen-komponen elektrik, elektronik
dan mekanikal.

Komponen Elektrik

(E) (N) Plag 3 pin
Plag 3 pin terdiri daripada tiga tamatan, iaitu hidup (L),

neutral (N) dan bumi (E).

Plag 3 pin menyambungkan perkakasan elektrik

(L) Fungsi kepada bekalan kuasa elektrik. Kebanyakan
perkakasan elektrik di rumah menggunakan

plag 3 pin. Contohnya, peti sejuk dan mesin basuh.

Motor

Motor menukarkan tenaga elektrik kepada tenaga kinetik
untuk menghasilkan pergerakan.

Motor akan dihubungkan dengan komponen
Fungsi mekanikal lain. Contohnya, takal dan tali sawat untuk

memusingkan dram mesin basuh.

Terdapat dua jenis motor, iaitu motor arus terus

dan motor arus ulang-alik. Cari perbezaan

Komponen Elektronik JEJAK TMK kedua-dua jenis motor ini menggunakan enjin
carian.

Panel kawalan

Panel kawalan terdiri daripada papan litar yang dipasang
dengan komponen-komponen elektronik kepada mikropengawal.

Panel kawalan mengawal keseluruhan sistem
Fungsi elektromekanikal. Contohnya, mengawal kelajuan

putaran dram mesin basuh.

Sensor

Sensor ialah peranti yang dapat mengesan perubahan
persekitaran seperti cahaya, haba, tekanan, kelembapan dan
sebagainya.

Sensor akan mengesan perubahan dan menghantar
isyarat elektrik kepada panel kawalan untuk tindakan
Fungsi selanjutnya. Contohnya, apabila sensor mengesan
ketidakstabilan putaran dram mesin basuh, dram
tersebut akan berhenti berputar.

Nota Guru

• Guru boleh menayangkan video atau menunjukkan gambar yang berkaitan dengan 5.2.2

4 komponen elektrik dan elektronik.
• Tenaga kinetik ialah tenaga yang ada pada sesuatu objek akibat pergerakannya.

Komponen Mekanikal

Takal

Takal ialah roda yang mempunyai alur rim yang sesuai
dipasang dengan tali atau rantai padanya.

Takal berfungsi untuk menggerakkan sesuatu objek
Fungsi seperti memutarkan dram mesin basuh setelah

dihubungkan dengan motor menggunakan tali sawat.

Tali sawat

Tali sawat ialah sejenis tali yang menghubungkan dua atau
lebih takal.

Fungsi Tali sawat berfungsi untuk memindahkan putaran yang
dihasilkan oleh motor ke takal.

Selain takal dan tali sawat, terdapat komponen mekanikal lain yang sering digunakan dalam
produk elektromekanikal, iaitu gear, gegancu dan rantai.

Gear merupakan susunan roda Dua gegancu dihubungkan
bergigi yang dihubungkan melalui rantai untuk
dengan roda bergigi lain bagi memindahkan pergerakan.
memindahkan kuasa supaya Gegancu digerakkan oleh
kelajuan atau arah motor yang menukarkan
pergerakan tenaga elektrik kepada
mesin dapat tenaga kinetik.
ditukarkan.

P AK-21

Bentukkan tiga kumpulan.
1. Setiap kumpulan perlu memilih salah satu elemen elektromekanikal di bawah:

(a) Komponen elektrik
(b) Komponen elektronik
(c) Komponen mekanikal
2. Setiap ahli dalam kumpulan mencari maklumat tentang komponen yang dipilih
daripada pelbagai sumber. Kemudian, tulis soalan-soalan yang berkaitan
dengan komponen yang dipilih pada kad yang berbeza.
3. Lakukan aktiviti Kekipas dan Pilih berdasarkan soalan yang dibina dengan
kumpulan lain.

5.2.2 Nota Guru

Guru menayangkan video atau menunjukkan gambar yang berkaitan seperti 5
basikal elektrik, kren dan kereta kabel. Seterusnya, bincangkan penggunaan elemen
elektromekanikal yang ditunjukkan dalam video atau gambar tersebut dengan murid.

JOM, BINA KERETA KAWALAN JAUH!

Aiman dan rakan-rakannya bercadang membina sebuah kereta yang

mempunyai elemen elektromekanikal. Mereka mempunyai pelbagai idea

dan cadangan yang menarik. Semua elemen

Kita perlu menghasilkan produk Kita boleh menghasilkan elektromekanikal
berasaskan elemen elektromekanikal. kereta kawalan jauh. ada pada kereta

kawalan jauh.

Komponen mekanikal seperti gear, Motor dan bateri Papan litar isyarat penerima
gegancu dan rantai serta takal dan sebagai komponen dan papan litar isyarat
tali sawat boleh digunakan. elektrik. pemancar sebagai
komponen elektronik.

Yang berikut ialah kerja-kerja yang perlu dilakukan oleh Aiman dan rakan-rakannya:

Melakarkan Menilai Membuat lakaran Menyediakan
idea lakaran yang ditambah baik alatan dan
bahan

Membina Menguji Membuat Membuat
produk kefungsian kemasan pembentangan

produk

Nota Guru 5.2.3

Produk yang ditunjukkan dalam buku ini adalah sebagai panduan sahaja.

6 Penghasilan produk sebenar perlu mengikut kesesuaian sekolah masing-masing.

MELAKARKAN IDEA

Aiman dan rakan-rakannya mencadangkan tiga lakaran idea untuk membina kereta

kawalan jauh. Lakaran Idea 1

Motor 2O cm Alat kawalan
berwayar

6 cm 3.5 cm 2 cm
9 cm 2 cm 3.5 cm

Panel solar Gear

Motor 2O cm Lakaran Idea 2

Rantai Antena penerima
Papan isyarat
6 cm 3.5 cm
9 cm 2 cm penerima
2 cm
3.5 cm

Gegancu

Nota Guru Gunakan enjin carian untuk memperoleh maklumat
JEJAK TMK tentang reka bentuk kereta kawalan jauh.

5.2.3 • Jelaskan kepada murid bahawa lakaran perlu dibuat secara bebas tanpa menggunakan
pembaris. Pastikan lakaran bermaklumat.
7
• Dimensi produk bergantung pada kesesuaian produk yang akan dihasilkan.
Dimensi yang ditunjukkan di atas adalah untuk produk dalam buku ini.

Lakaran Idea 3

Antena penerima

Pemegang bateri Papan isyarat
Motor 2O cm penerima
Tali sawat
2 cm
6 cm 3.5 cm
9 cm Takal

3.5 cm
2 cm

MEDAN AKTIVITI P AK-21

Bentukkan kumpulan yang terdiri daripada empat orang ahli.
1. Lantik seorang ketua kumpulan.
2. Ketua kumpulan mengagihkan tugasan, iaitu setiap ahli kumpulan

perlu memilih dan membuat satu lakaran berbeza berdasarkan
maklumat pada kad yang dipilih:
• Kad 1 : Panel solar, alat kawalan berwayar, motor dan gear.
• Kad 2 : Bateri, papan isyarat penerima, motor, gegancu dan rantai.
• Kad 3 : Panel solar, papan isyarat penerima, motor, takal dan tali sawat.

3. Ketua kumpulan berbincang dengan ahli kumpulan tentang masa yang
diperlukan untuk menyiapkan lakaran.

4. Ketua kumpulan mempengerusikan sesi perbincangan berkenaan lakaran
yang dihasilkan melalui aktiviti Kerusi Panas.

5. Ketua kumpulan membuat rumusan tentang perbincangan yang telah

dibuat.
6. Ketua kumpulan berbincang dengan ahli kumpulan untuk menilai lakaran

bagi menghasilkan satu lakaran elektromekanikal yang terbaik.

Nota Guru

• Terangkan kaedah PAK-21 dalam medan aktiviti di atas kepada murid. Nyatakan juga 5.2.3

8 contoh-contoh lain kaedah PAK-21 dalam Pembelajaran dan Pemudahcaraan (PdPc).
• Minta murid menyatakan perbezaan yang terdapat pada Lakaran Idea 1, 2 dan 3

berdasarkan elemen elektromekanikal.

MENILAI LAKARAN

Yang berikut ialah contoh penilaian terhadap ketiga-tiga lakaran idea dan
cadangan penambahbaikan yang boleh dilakukan:

Kesesuaian

Elemen Elemen Huraian Lakaran Lakaran Lakaran Catatan
Reka Elektromekanikal 1 23
Bentuk

S TS S TS S TS

Elektrik Susunan wayar yang kemas. / / / Kemaskan
Rupa Elektronik susunan wayar.
Susunan komponen yang
Mekanikal kemas. / //
Elektrik
Bentuk Elektronik Susunan komponen / //
Mekanikal mekanikal tidak menjejaskan
rupa produk. / //
Elektrik / //
Reka letak wayar tidak
Elektronik berselerak. / //
Saiz
Reka letak papan litar tidak / //
mengganggu bentuk produk.
/ // Panel solar
Reka letak komponen / memerlukan
mekanikal tidak mengganggu saiz yang
bentuk produk. / besar.

Saiz wayar bersesuaian
dengan arus elektrik yang
digunakan.

Saiz komponen elektronik
yang sesuai dengan saiz
produk dihasilkan.

Gegancu,

Saiz komponen mekanikal rantai, takal
yang digunakan bersesuaian
Mekanikal dengan saiz produk yang / / dan tali sawat
dihasilkan. memerlukan

saiz produk

yang besar.

Elektrik Ruang jarak antara wayar / / Rapatkan
sesuai. wayar.
Elektronik
Ruang Ruang letak komponen yang / //
sesuai.
Mekanikal Gegancu,
Ruang letak komponen rantai, takal
mekanikal tidak mengganggu / / / dan tali sawat
fungsi produk. memerlukan
ruang besar.

(S - Sesuai / TS - Tidak Sesuai)

5.2.4 Nota Guru

Minta murid berbincang dengan ahli kumpulan lain untuk menilai lakaran idea yang 9
dihasilkan serta cadangan penambahbaikan.

MEMBUAT LAKARAN YANG DITAMBAH BAIK

Berdasarkan penilaian, beberapa elemen daripada Lakaran Idea 1, 2 dan 3

dipilih dan digabungkan bagi menghasilkan satu lakaran baharu yang

ditambah baik. Papan isyarat penerima dipasang Untuk komponen elektrik
pada kereta. Oleh itu, kita perlu dan mekanikal, kita akan
Kita akan menggunakan memasang papan isyarat pemancar menggunakan motor dan
bateri dalam produk ini. pada alat kawalan jauh. gear kerana ruang dan

saiznya yang kecil.

Lakaran yang Ditambah Baik

Antena penerima
Pemegang bateri

Motor 2O cm Papan isyarat
penerima

Gear 2 cm
3.5 cm
6 cm
9 cm 3.5 cm
2 cm

Nota Guru

• Bimbing murid menambah baik lakaran seperti yang dibincangkan dalam penilaian. 5.2.4

10 • Berbincang dengan murid tentang elemen elektromekanikal yang dipilih dalam
reka bentuk produk.

MENYEDIAKAN ALATAN DAN BAHAN

Setelah lakaran selesai dinilai dan ditambah baik, tibalah masanya
untuk melakukan kerja-kerja menghasilkan produk elektromekanikal.
Alatan dan bahan yang diperlukan untuk menghasilkan produk
adalah seperti yang berikut:

Alatan

2 345 6 7 1. Gunting serba guna
8 2. Pelucut wayar
3. Pensel
4. Pembaris keluli
5. Pisau boleh laras
6. Pemutar skru Phillip
7. Gerudi mudah alih
8. Alas pemotong

1

Bahan

1 1. Kertas kotak

2. Glu sentuh
4 6 3. Batang aiskrim

4. Pita perekat

23 5 5. Tiub pengecutan haba
6. Bol dan nat

7. Gear

8. Gandar

9. Roda

10. Pemegang bateri

11. Bateri

12. Motor

13. Antena penerima

14. Antena pemancar

15. Papan isyarat penerima

7 10 11 15 16 16. Papan isyarat pemancar
8
9

12 13 14

5.2.5 Nota Guru

Guru bersoal jawab dengan murid untuk mengenal pasti setiap alatan dan bahan yang 11
akan digunakan dalam menghasilkan produk ini.

MEMBINA PRODUK
Yang berikut ialah langkah-langkah membina produk elektromekanikal:

Mengukur Menanda Memotong Mencantum

Memasang komponen Menguji Membuat
• mekanikal kefungsian kemasan
• elektrik
• elektronik produk

Untuk membina kereta kawalan jauh ini, terdapat tiga bahagian utama,
iaitu mereka bentuk kereta, mereka bentuk alat kawalan jauh dan membina
badan kereta. Bahagian-bahagian ini merangkumi pemasangan komponen
mekanikal, elektrik dan elektronik.

Bahagian A: Mereka Bentuk Kereta
(a) Membina Kerangka Kereta

1 Ukur dan tandakan pada kertas
kotak bagi membentuk kerangka
kereta.

2 Potong kertas kotak mengikut
ukuran yang sudah ditandakan.

Pastikan Ruang untuk
ruang untuk posisi gear
gear dipotong
dengan betul
dan sesuai.

Nota Guru

• Sebelum kerja memotong dilakukan, letakkan komponen pada kertas kotak yang ditanda 5.2.5

12 untuk melihat kesesuaian saiz potongan.
• Jelaskan kepada murid bahawa mereka bebas membuat reka bentuk yang kreatif dan

berfungsi.

3 Cantumkan dua batang aiskrim 4 Tebuk hujung batang aiskrim
dengan menggunakan glu sentuh. dengan menggunakan
gerudi mudah alih.

(b) Memasang Komponen Mekanikal

5 Pasangkan gandar pada 6 Lengkapkan pemasangan
batang aiskrim. Kemudian, roda pada gandar.
pasangkan roda, diikuti
gear pada gandar dengan
berhati-hati.

5.2.5 Nota Guru

• Bersoal jawab dengan murid tentang cara menebuk lubang pada batang aiskrim dan saiz 13
lubang yang bersesuaian untuk gandar.

• Minta murid supaya berhati-hati semasa menggunakan alatan tangan yang tajam.

7 Pasangkan kerangka 8 Pasangkan gear pada gandar
dan lekatkannya dengan motor. Kemudian, rapatkannya
menggunakan glu sentuh. dengan gear pada gandar
roda. Pastikan gigi gear saling
bersentuhan antara satu sama lain.

(c) Memasang Komponen Elektrik

9 Lekatkan motor pada kerangka
kereta. Kemudian, lekatkan
pemegang bateri pada kerangka
menggunakan glu sentuh.

WADAH
ILMU

Glu sentuh perlu disapu pada
kedua-dua permukaan yang
hendak dicantum dan dibiarkan
seketika sebelum dicantumkan.

MEDAN AKTIVITI

1. Masukkan bateri pada pemegang bateri. Sambungkan wayar
pemegang bateri terus kepada motor.

2. Perhatikan dan jelaskan perkara yang berlaku apabila:
(a) Gigi antara gear dirapatkan dengan ketatnya.
(b) Gigi antara gear dijarakkan atau dilonggarkan.
(c) Kekutuban bateri ditukarkan.

3. Terangkan kedudukan gigi gear yang betul supaya produk dapat
bergerak dengan lancarnya.

Nota Guru 5.2.5

Bimbing murid memasang gear dengan betul agar produk dapat berfungsi dengan lancar.

14

(d) Memasang Komponen Elektronik

10 Lekatkan papan isyarat penerima 11 Sambungkan wayar
pada kerangka kereta dengan teliti. dari motor dan papan
Kemudian, pasangkan antena penerima isyarat penerima dengan
pada papan isyarat penerima dengan pemegang bateri dengan
menggunakan pemutar skru. menggunakan tiub
pengecutan haba.

WADAH
ILMU

Terdapat beberapa
perkakasan yang
menggunakan
frekuensi. Contohnya,
walkie-talkie, pagar
automatik dan kipas
kawalan jauh.

Sambungan litar yang telah siap pada kereta. IMBAS SAYA

Litar Bergambar Kereta
Kawalan Jauh

5.2.5 Nota Guru

• Jelaskan kepada murid tentang frekuensi isyarat pemancar dan isyarat penerima. 15
• Terangkan kepada murid tentang jenis frekuensi dan aplikasi frekuensi dalam kehidupan

harian.

Bahagian B: Mereka Bentuk Alat Kawalan Jauh
(a) Membina Kerangka Alat Kawalan Jauh

12 Ukur dan tanda pada kertas kotak
bagi membentuk alat kawalan jauh.

•

13 Potong kertas kotak yang •
telah ditandakan.

Lubang

14 Tebukkan satu •
lubang untuk wayar
pemegang bateri ke Bahagian
bahagian belakang. belakang

Bahagian
depan

(b) Memasang Komponen Elektrik

15 Masukkan wayar pemegang bateri
ke dalam lubang pada kerangka.
Kemudian, lekatkan pemegang
bateri dengan glu sentuh.

Nota Guru

• Bimbing murid semasa membuat kerja-kerja penyambungan wayar. Kesilapan 5.2.5

16 penyambungan wayar akan menyebabkan alat kawalan jauh gagal berfungsi.
• Murid boleh membuat lakaran idea untuk alat kawalan jauh sebelum membinanya.

(c) Memasang Komponen Elektronik
16 Pasangkan antena pemancar
pada papan isyarat pemancar dan
ketatkannya dengan bol dan nat.

17 Sambungkan wayar pemegang bateri
dengan wayar papan isyarat pemancar.

18 Letakkan bahagian penutup
alat kawalan jauh dan pastikan
butang maju dan butang undur
boleh ditekan.

19 Cantumkan kerangka alat
kawalan jauh dengan pita

perekat.

5.2.5 Nota Guru

• Bersoal jawab dengan murid tentang situasi yang akan berlaku jika antena pemancar dan 17
antena penerima diperbuat daripada bahan bukan logam.

• Terangkan kepada murid bahawa kesilapan penyambungan wayar papan isyarat pemancar
dengan pemegang bateri akan mempengaruhi pergerakan maju dan undur kereta.

Pandangan hadapan Pandangan belakang

20 Bahagian alat kawalan jauh yang telah siap.

Bahagian C: Membina Badan Kereta

21 Ukur dan tandakan kertas kotak. 22 Potong kertas kotak yang
Ukuran badan kereta mestilah telah ditandakan.
padan dengan kerangka kereta.

Nota Guru

• Bersoal jawab dengan murid tentang kesesuaian reka bentuk badan produk agar sesuai 5.2.5

18 dengan saiz keseluruhan produk yang akan dihasilkan.
• Murid telah didedahkan dengan lakaran idea reka bentuk badan kereta semasa di Tahun 4.

23 Cantumkan bahagian-bahagian 24 Badan kereta siap dicantumkan.
yang dipotong dengan glu sentuh.

Reka bentuk badan kereta ini
dibuat melengkung. Bagaimanakah
cara melengkungkannya?

MENGUJI KEFUNGSIAN

IMBAS SAYA

Video Kereta
Kawalan Jauh

25

Masukkan bateri pada kedua-dua
pemegang bateri kereta dan alat
kawalan jauh.

26

Tekan butang maju dan butang
undur pada alat kawalan jauh.

5.2.5 Nota Guru

Reka bentuk badan kereta boleh dibuat mengikut kreativiti murid.

19

27 Mengapakah kita tidak boleh
mencantumkan badan kereta dan
Perhatikan pergerakan kereta. Jika kereta gagal kerangka dengan glu sentuh?
bergerak, kenal pasti kesilapan pemasangan
dan lakukan penambahbaikan. Jika berjaya,
cantumkan badan kereta dengan pita perekat.

Terangkan punca bagi situasi berikut: Adakah saiz gear yang
(a) Kereta tidak bergerak dan tiada bunyi digunakan akan mempengaruhi
kelajuan kereta? Bincangkan.
putaran motor.
(b) Kereta tidak bergerak tetapi terdapat

bunyi putaran motor.
(c) Kereta bergerak tetapi tidak lancar.

MEMBUAT KEMASAN

Kerja membuat kemasan pada produk elektromekanikal ini dilakukan pada
peringkat akhir, iaitu apabila produk ini telah berfungsi dengan baiknya.

Yang berikut ialah contoh bahan yang boleh digunakan untuk membuat
kemasan:

Cat sembur Cat licau

Pen penanda Kertas pelekat

Nota Guru

• Pastikan murid menjaga kebersihan dan keselamatan diri semasa melakukan kerja 5.2.5

20 membuat kemasan produk.
• Pastikan murid memakai apron semasa melakukan kerja membuat kemasan produk.

PEMBENTANGAN PRODUK

Produk yang telah siap perlu dibentangkan kepada guru dan rakan-rakan.
Terdapat pelbagai kaedah pembentangan produk yang boleh digunakan
seperti pembentangan secara lisan atau persembahan multimedia.

Senarai yang berikut boleh dijadikan panduan semasa membuat
pembentangan atau persembahan produk.

Bil. Perkara Ada Tiada Catatan

1. Memperkenalkan diri/ahli kumpulan.

2. Menyatakan tajuk projek/nama produk.

3. Menunjukkan lakaran yang dihasilkan.

Menyatakan komponen dan fungsi bagi:

4. (a) Komponen elektrik
(b) Komponen elektronik

(c) Komponen mekanikal

5. Menyatakan alatan dan bahan yang digunakan.

6. Demonstrasi kefungsian produk.

7. Menyatakan masalah yang dihadapi serta cara
menyelesaikan masalah.

8. Sesi soal jawab.

5.2.6 Nota Guru

• Pastikan setiap murid memainkan peranan semasa pembentangan produk. 21
• Pastikan pembentangan kreatif dan berfokus pada elemen reka bentuk elektromekanikal.

IMBAS Menerangkan elemen Melakar reka bentuk
KEMBALI elektromekanikal. produk elektromekanikal

Menyatakan elemen yang akan dihasilkan.
elektromekanikal.

Menilai lakaran yang Membuat produk Membentangkan
dipilih untuk membuat berdasarkan lakaran produk yang
dengan menggunakan dihasilkan.
penambahbaikan. bahan dan peralatan

yang sesuai.

Jawab semua soalan di bawah.
1. Apakah maksud elektromekanikal?
2. Kenal pasti elemen elektromekanikal bagi komponen yang berikut:

3. (i) Nyatakan fungsi bagi setiap komponen yang berikut:

(a) (b) (c)

(ii) Berikan satu contoh perkakasan atau peralatan yang menggunakan
elemen elektromekanikal seperti yang ditunjukkan dalam 3(i).
(a) ____________________________________
(b) ____________________________________
(c) ____________________________________

4. Senaraikan alatan, bahan dan komponen yang kamu gunakan untuk
menghasilkan produk elektromekanikal.

5. Aiman telah menggantikan bateri dengan panel solar yang
bersesuaian pada kereta kawalan jauhnya. Adakah kereta tersebut
akan berfungsi? Mengapa?

Nota Guru

• Minta murid menyatakan perkara penting yang telah dipelajari oleh mereka dalam unit ini.

22 • Berbincang dengan murid jawapan bagi soalan di atas.

UNIT REKA BENTUK PENGATURCARAAN

2

Murid-murid di dalam kelas ini kelihatan gembira. Mereka
sedang menguji pengaturcaraan yang dibuat pada set robot
yang telah dibina.

Jonis, robot ini dapat berfungsi
setelah saya memuat naik
pengaturcaraan yang kita buat.

Wah, robot kita sudah
boleh berfungsi!

Kita sedang membina pengaturcaraan. 23
Setelah selesai nanti kita akan menguji
pada robot yang telah kita pasang.

Nota Guru

• Bersoal jawab dengan murid tentang situasi di atas dan pengaturcaraan yang pernah
mereka buat di Tahun 4 dan Tahun 5.

• Berbincang dengan murid tentang perbezaan antara memuat turun dengan memuat naik
pengaturcaraan.

PENGENALAN ASAS SISTEM ROBOTIK

Robotik merupakan satu bidang sains yang berkaitan dengan reka bentuk,
pembuatan, penggunaan dan sebagainya yang berkaitan dengan robot.

Bidang robotik membawa kemajuan besar dalam kehidupan manusia.
Penggunaan robot dapat dilihat dalam industri seperti yang berikut:

Industri Automotif Industri Pertanian

Industri Makanan Industri Elektronik

Robot boleh melaksanakan tugas yang sukar dan

berisiko tinggi kepada manusia. Cari maklumat dan

JEJAK TMK bincangkan, bagaimanakah robot boleh melakukan
tugas seperti eksplorasi angkasa lepas atau planet?

MEDAN AKTIVITI Mampukah robot
menandingi kecekapan
Buat satu koleksi gambar robot atau manusia melakukan
produk yang mempunyai elemen robotik kerja? Mengapa?
dalam pelbagai industri. Kemudian,
pamerkannya di dalam kelas.

Nota Guru

• Berbincang dengan murid tentang robot yang menjalankan pelbagai tugas manusia.

24 • Minta murid menyatakan kelebihan penggunaan robot dalam melakukan pekerjaan.

ELEMEN SISTEM ROBOTIK

Asas sistem robotik mempunyai elemen yang berikut:

Kawalan Elemen Sistem Robotik Kuasa
Sensor Pergerakan

ELEMEN KAWALAN

Elemen kawalan berfungsi untuk menghasilkan sesuatu tindakan seperti pergerakan
mekanikal, mengeluarkan bunyi atau memancarkan cahaya. Tindakan ini
berdasarkan pengaturcaraan yang telah ditetapkan pada papan mikropengawal.

Antara papan mikropengawal
yang digunakan sebagai
elemen kawalan dalam
sistem robotik.

ELEMEN KUASA

Elemen kuasa yang digunakan pada sistem robotik terdiri daripada kuasa elektrik
seperti bateri dan panel solar agar robot dapat beroperasi sepenuhnya.

Panel Solar Bateri

6.5.1 Nota Guru
6.5.2
• Berbincang dengan murid tentang sumber kuasa seperti tenaga boleh baharu atau
tenaga fosil. 25

ELEMEN SENSOR

Elemen sensor ialah peranti yang boleh mengesan perubahan pada persekitaran
seperti cahaya, haba, tekanan, kelembapan, jarak dan sebagainya. Semua perubahan
input ini akan dihantar kepada mikropengawal untuk diproses dan ditukarkan kepada
output yang dikehendaki seperti pergerakan dan lain-lain.

Sensor Gelombang bunyi Objek

Contohnya, sensor ultrasonik akan mengesan Jarak
kedudukan objek dalam jarak tertentu dari sensor.
Isyarat akan dihantar kepada mikropengawal untuk Gambar rajah menunjukkan
melakukan tindakan seperti membunyikan penggera, sensor ultrasonik berfungsi.
menghidupkan lampu dan sebagainya.

Sensor Ultrasonik

ELEMEN PERGERAKAN Sendi

Elemen pergerakan yang ada pada
robot membolehkannya melakukan
pelbagai gerakan mengikut fungsi atau
kerja yang ditetapkan. Robot juga boleh
digerakkan dengan menggunakan
sistem pneumatik dan hidraulik.

WADAH
ILMU

Pneumatik ialah sistem penggerak Lengan robot bergerak mengikut
yang menggunakan tekanan udara darjah kebebasan atau paksi gerakan
sebagai tenaga penggeraknya, manakala yang ada pada sesuatu sendi.
hidraulik pula menggunakan tekanan cecair.

Nota Guru

• Berbincang dalam kumpulan tentang gerakan yang boleh dilakukan oleh robot ketika 6.5.2

26 melakukan kerja yang diprogramkan.
• Minta murid mencari maklumat tentang jenis sensor yang ada pada robot dengan

bimbingan guru.

PEMASANGAN PERKAKASAN PADA ROBOT

Robot yang dibina perlu dipasang dengan perkakasan yang sesuai. Biasanya,

perkakasan yang dipasang mempunyai elemen kawalan, kuasa, pergerakan dan

sensor. Pemasangan perkakasan pada badan robot dibuat pada bahagian yang

berbeza mengikut pergerakan robot tersebut. Kawalan

Kuasa Papan mikropengawal

Perkakasan kuasa dipasangkan dipasangkan pada kedudukan

pada tempat yang mudah untuk yang memudahkan pemasangan.

menggantikan bateri.

Sensor

Pergerakan Sensor ultrasonik dipasangkan
pada bahagian hadapan bagi
Motor arus terus dipasangkan mengesan halangan dari jarak
pada bahagian bawah untuk tertentu.
robot bergerak ke hadapan atau
ke belakang. Pergerakan

Motor servo
dipasangkan
pada bahagian
yang memerlukan
pergerakan pada
sudut tertentu.

Kita juga boleh membina sistem robotik sendiri menggunakan perkakasan,
reka bentuk, fungsi dan pengaturcaraan yang kita inginkan.

6.5.3 Nota Guru

Tunjukkan contoh beberapa papan mikropengawal yang berbeza kepada murid.

27

MARI MELAKARKAN ROBOT PENJAGA AIR TANAMAN

Dengan menggunakan perkakasan yang telah dipelajari, kita boleh membina
sistem robotik sendiri. Di samping itu, kita juga boleh menggunakan perisian
pengaturcaraan seperti yang telah dipelajari di Tahun 5.

Abang, tanaman Sofea, abang rasa kita
di dalam takung ini perlu membina sistem
sudah layu kerana robotik bagi mengesan
airnya telah kering. kandungan air di dalam
Saya tidak tahu waktu takung tanaman.
untuk menambah air.

Yang manakah idea terbaik
untuk dijadikan sebagai
robot penjaga air tanaman?

Nota Guru

• Bimbing murid mencari masalah yang terdapat di persekitaran atau menyelesaikan 6.5.4

28 masalah yang diberikan oleh guru.
• Terangkan kepada murid tentang kepentingan menjanakan idea.

• Penghasilan produk sebenar perlu mengikut kesesuaian sekolah masing-masing.

Lakaran Idea 1 Motor Servo
Menggerakkan bendera
Sensor pada sudut tertentu
Paku dijadikan sebagai sensor apabila air kering.
untuk mengesan kandungan air.
2O cm Takung tanaman
Papan Mikropengawal 1O cm
Mengawal sistem robotik.
Apabila air kering, paparan
LED akan menunjukkan ikon X.

18 cm

Lakaran Idea 2 4 cm Motor Servo
4 cm Menggerakkan
Sensor kepala robot pada
Paku dijadikan sebagai sensor 3 cm sudut tertentu
untuk mengesan kandungan air. apabila air kering.

Takung Papan Mikropengawal
tanaman Mengawal sistem robotik.
Apabila air kering, paparan
LED akan menunjukkan ikon X.

Lakaran Idea 3 4 cm

Papan Mikropengawal 4 cm Sensor
Mengawal sistem robotik. Paku dijadikan sebagai sensor
Apabila air kering, paparan untuk mengesan kandungan air.
LED akan menunjukkan ikon X.
Takung
tanaman

Pembaz 18 cm
Berbunyi apabila air di 7 cm
dalam takung kering.

6.5.4 Nota Guru

• Pastikan murid melakarkan sekurang-kurangnya dua lakaran idea untuk mereka bentuk 29
sistem robotik.

• Berbincang dengan murid tentang elemen lakaran yang telah dipelajari di Tahun 4.

MENILAI DAN MENAMBAH BAIK LAKARAN

Berdasarkan penilaian yang telah dibuat, Lakaran Idea 3 telah dipilih sebagai lakaran
yang terbaik. Lakaran ini perlu dinilai semula untuk membuat penambahbaikan. Kita boleh
mengubah, mengekalkan atau membuang mana-mana bahagian pada lakaran tersebut.

Elemen Elemen Kesesuaian
Reka Sistem
Bentuk Robotik Huraian Sesuai Tidak Catatan
Rupa Sensor sesuai
Paku dijadikan sensor untuk mengesan
Bentuk Kuasa kandungan air. /

Saiz Kawalan Pemegang bateri untuk dua unit bateri /
saiz AA.
Ruang /
Papan mikropengawal berada di dalam
badan robot.

Pergerakan Robot tidak mempunyai tangan untuk / Tambahkan tangan di
menunjukkan pergerakan dan memberikan bahagian tepi robot.
peringatan.

Sensor Sensor berkeupayaan mengesan kandungan / / Tambahkan motor servo.
Kuasa air. /
Kawalan /
Pergerakan Dua unit bateri saiz AA membekalkan kuasa
Sensor kepada sistem robotik. /
Kuasa /
Kawalan Papan mikropengawal padan dengan fungsi /
sistem robotik.
/
Tidak ada motor servo untuk menggerakkan /
tangan robot. /

Saiz sensor sesuai dengan fungsinya.

Dua unit bateri saiz AA membekalkan kuasa
kepada sistem robotik.

Papan mikropengawal padan dengan fungsi
sistem robotik.

Pergerakan Tiada elemen pergerakan. Motor servo mempunyai saiz
/ yang sesuai untuk dipasang

di bahagian tepi robot.

Sensor Pemasangan sensor di bahagian luar robot. / Pasangkan dengan satu
Kuasa motor servo.
Kawalan Pemegang bateri tidak menghalang
perkakasan lain.
Pergerakan
Papan mikropengawal mempunyai ruang
untuk penyambungan perkakasan lain.

Tiada elemen pergerakan di bahagian tepi
robot walaupun mempunyai ruang yang
mencukupi.

Nota Guru 6.5.5

Beritahu murid bahawa lakaran terakhir mestilah lakaran bermaklumat. Oleh itu, minta

30 murid menulis semua maklumat pada lakaran yang telah ditambah baik.

CARTA ALIR ROBOT PENJAGA AIR TANAMAN
Lakaran yang Ditambah Baik

Motor servo 11 cm Bekas makanan
Papan mikropengawal Bod impra

Sensor paku 18 cm Kotak
Takung tanaman 7 cm Botol minuman

Wayar sensor

Berdasarkan lakaran yang telah ditambah baik, kita boleh membina robot. Sebelum
itu, kita perlu membuat carta alir bagi menghasilkan atur cara untuk digunakan
dalam robot penjaga air tanaman ini.

Carta Alir Struktur Kawalan Ulangan Robot Penjaga Air Tanaman

Aiman memikirkan satu sistem robotik yang sentiasa mengesan kadar kandungan
air di dalam takung tanaman. Jika air masih penuh, paparan LED menunjukkan ikon

, tetapi jika air telah kering paparan LED akan menunjukkan ikon X. Tangan robot
bergerak dan pembaz berbunyi sebagai peringatan kepada Aiman dan adiknya
untuk mengisi air. Sistem peringatan ini akan berfungsi secara automatik.

MULA

Mengesan kandungan air

Ada air ? Tidak

Ya • Papan LED menunjukkan ikon X
Papan LED • Pembaz berbunyi
menunjukkan ikon • Motor servo bergerak

6.5.6 TAMAT

Nota Guru 31

Berdasarkan situasi dan carta alir robot penjaga air tanaman, tulis pseudokod dan
carta alir struktur kawalan pilihan.

ATUR CARA ROBOT PENJAGA AIR TANAMAN IMBAS SAYA

Langkah-langkah atur cara menggunakan Editor MakeCode. Laman Sesawang
Editor MakeCode
Langkah-langkah
Langkah 1
a. Klik New Project.
b. Taip nama projek.

Kemudian, klik Create.

Langkah 2 Blocks Palette Scripts Area

a. Klik blok fungsi Basic.
b. Pilih show icon [ ] dan

masukkan ke dalam on
start.
c. Pilih ikon senyum.

Langkah 3

a. Klik blok fungsi Basic.
b. Pilih forever dan tarik ke

ruang Scripts Area.
c. Susun forever di sebelah

on start.

Langkah 4

a. Klik blok fungsi Logic.
b. Pilih if [ ] then, else dan

tarik ke ruang Scripts Area.
c. Masukkan ke dalam

forever.

Langkah 5

a. Klik blok fungsi Input.
b. Pilih pin [P0] is pressed dan

tarik ke ruang Scripts Area.
c. Masukkan ke dalam if [ ]

then, else.
• if [ pin [P0] is pressed ]

then, else.
d. Tukar P0 kepada P1.

Nota Guru

• Berbincang dengan murid tentang fitur-fitur antara muka perisian atur cara seperti yang 6.5.7

32 telah dipelajari di Tahun 4 dan Tahun 5.
• Langkah 3 boleh dilangkau sekiranya blok fungsi forever sudah tersedia di dalam Scripts

Area.

Langkah-langkah Blocks Palette Scripts Area

Langkah 6

a. Klik blok fungsi Basic.
b. Pilih show icon [ ] dan tarik

ke ruang Scripts Area.
c. Masukkan ke dalam if [ ]

then, else.
d. Klik pada show icon [ ]

dan pilih ikon .

Langkah 7

a. Klik kanan pada show
icon [ ].

b. Klik Duplicate.
c. Susun di bawah else.
d. Tukar kepada ikon X.

• if [ pin [P1] is pressed
] then show icon [ ],
else show icon [X].

Langkah 8

a. Klik blok Music.
b. Pilih play tone [Middle C]

for [1 beat] dan tarik ke
ruang Scripts Area.
c. Susun di bawah show icon
[X].
d. Tukar [1 beat] kepada
[2 beat].

Langkah 9

a. Klik blok fungsi Advanced.
Kemudian, klik Extensions.

b. Pilih dan klik servo.
c. Klik blok fungsi Servos.
d. Pilih set servo [P0] angle

to [90]° dan tarik ke ruang
Scripts Area.
e. Susun di bawah play tone
[Middle C] for [2 beat].
f. Tukar [P0] kepada [P2]
dan nilai sudut 90°
kepada 180°.

6.5.7 Nota Guru

Selain mencari blok fungsi dalam Blocks Palette, murid boleh menyalin blok fungsi dengan 33
cara Duplicate dalam Scripts Area.

Langkah-langkah Blocks Palette Scripts Area

Langkah 10

a. Klik blok fungsi Basic.
b. Pilih pause (ms) [100] dan tarik ke

ruang Scripts Area.
c. Susun di bawah set servo [P2]

angle to [180]°.
d. Tukar nilai milisaat 100 kepada

1000 (1 saat).

Langkah 11

a. Klik kanan pada set servo [P2]
angle to [180]° dan pilih Duplicate.

b. Susun di bawah pause (ms) [1000].
c. Tukar nilai sudut 180° kepada 0°.

Langkah 12
a. Klik kanan pada pause (ms) [1000]

dan pilih Duplicate.
b. Susun di bawah set servo [P2]

angle to [0]°.

Langkah 13
Klik Save untuk simpan fail atur cara yang telah siap.

Fail ini akan dimuat turun
pada papan mikropengawal.

Robot Penjaga Air Tanaman IMBAS SAYA 6.5.7

Nota Guru Pengaturcaraan
Menggunakan
Murid boleh melihat hasil atur cara pada ruang simulasi.
mBlock
34

MEMBINA ROBOT PENJAGA AIR TANAMAN

Mari kita sediakan alatan dan bahan untuk membina robot penjaga air
tanaman berdasarkan lakaran yang telah ditambah baik.

Alatan

1 5 1. Gunting
2. Pisau boleh laras
23 3. Rod perekat panas
4. Pembaris keluli
4 5. Pistol perekat panas

Bahan 1. Kotak
2. Botol minuman
2 3. Bekas makanan
4. Bod impra
1 5. Papan mikropengawal
3 6. Pembaz
7. Motor servo
56 8. Bateri
4 9. Paku
10. Kabel USB
8 11. Pemegang bateri bersuis
12. Klip buaya
79 11

12
10

TAHUKAH
KAMU Kabel USB mempunyai
pelbagai jenis.

6.5.8 Nota Guru

• Galakkan murid menggunakan bahan kitar semula yang terdapat di sekitar mereka untuk 35
menghasilkan produk yang dirancang.

• Murid boleh menggunakan kotak sedia ada yang telah siap atau membuat kotak sendiri.
• Berbincang dengan murid tentang alatan dan bahan yang akan digunakan.

Bahagian A : Membina Badan Robot

Langkah 1

Ukur, tanda dan potong kotak pada bahagian A, B , C, D, E dan F untuk
dipasangkan dengan perkakasan berikut:

A: Paparan LED mikropengawal D: Pemegang bateri bersuis
B: Pembaz E: Sambungan kabel USB
C: Motor servo F: Sambungan wayar sensor

C E
B

A
A

F

D

Pandangan hadapan Pandangan hadapan Pandangan belakang
dan sisi kanan dan sisi kiri

Langkah 2 Langkah 3

Potong botol untuk dijadikan Lekatkan botol yang dipotong pada sisi bekas
sebagai leher robot. makanan untuk dijadikan kepala robot.

Nota Guru

• Alatan dan bahan yang digunakan mestilah sesuai dengan produk yang akan 6.5.8

36 dihasilkan.
• Guru mestilah sentiasa mengingatkan murid agar menjaga keselamatan ketika

menggunakan alatan yang tajam dan panas.

Bahagian B : Menyambungkan Perkakasan

Langkah 4
Sambungkan motor servo, pembaz dan paku dengan klip buaya terlebih
dahulu sebelum membuat penyambungan ke papan mikropengawal.

Sambungan Sambungan pembaz Sambungan paku
motor servo

Langkah 5 TAHUKAH
KAMU
Buat pemasangan papan
mikropengawal pada badan robot. Selain paku, logam lain juga boleh
digunakan sebagai konduktor elektrik
untuk diinovasikan sebagai sensor.

(a) Pemasangan Papan Mikropengawal

Papan mikropengawal tidak
boleh dilekatkan terlalu rapat
dengan dasar kotak. Hal ini
bertujuan untuk:
(a) Membolehkan pengaliran

udara yang baik supaya
papan mikropengawal
tidak panas.
(b) Memudahkan klip buaya
dipasangkan pada papan
mikropengawal.

6.5.8 Nota Guru

• Berbincang dengan murid tentang elemen robotik yang telah dipelajari semasa membuat 37
penyambungan dan pemasangan perkakasan.

• Bimbing dan bantu murid ketika membuat penyambungan dan pemasangan perkakasan.
• Murid boleh membuat pengujian litar sebelum menyambung dan memasang perkakasan.

(b) Pemasangan Pemegang Bateri (c) Pemasangan Motor Servo

Lekatkan pemegang bateri bersuis pada Sambungkan wayar dari motor servo ke
kedudukan D (rujuk Langkah 1). Kemudian, papan mikropengawal.
sambungkan wayar pemegang bateri ke • Wayar hitam ke jalur pin bumi (GND).
soket papan mikropengawal. • Wayar merah ke jalur pin kuasa 3V.
• Wayar hijau ke jalur pin 2.
(d) Pemasangan Sensor Kemudian, lekatkan motor servo pada
kedudukan C (rujuk Langkah 1).

(e) Pemasangan Pembaz

Sambungkan klip buaya dari paku ke jalur pin 0 Sambungkan kaki positif (merah) pembaz
dan jalur pin 1 pada papan mikropengawal ke jalur pin 0 dan kaki negatif (hitam) ke
untuk berfungsi sebagai sensor. jalur pin GND. Kemudian, lekatkan pembaz
pada kedudukan B (rujuk Langkah 1).

Nota Guru

• Bimbing murid untuk melekatkan perkakasan pada badan robot dengan menggunakan 6.5.8

38 bahan perekat yang sesuai.
• Susun wayar di dalam kotak dengan kemas.

Langkah 6

Sambungkan kabel USB ke papan mikropengawal. Kemudian, masukkan
kabel ke lubang E (rujuk Langkah 1) dan wayar sensor ke lubang F
(rujuk Langkah 1) pada bahagian belakang kotak.

Langkah 7

Lengkapkan pemasangan badan robot dengan mencantumkan bahagian
kepala dan kaki seperti gambar di bawah. Potong bod impra untuk
membuat tangan robot dan lekatkan pada B dan C (rujuk Langkah 1).

• Pastikan tangan kanan dilekatkan dengan betul pada motor servo.
• Tangan kiri perlu ditebuk lubang pada bahagian atas supaya bunyi

daripada pembaz tidak terhalang.

6.5.8 Nota Guru

• Guru hendaklah mengingatkan murid bahawa penyambungan wayar perlu dibuat 39
dengan betul supaya robot dapat berfungsi dengan baik.

• Bimbing murid untuk membuat kemasan pada badan robot yang telah siap dibina.

Bahagian C: Memindahkan Atur Cara
Kita akan memuat naik atur cara yang telah dihasilkan ke dalam papan
mikropengawal robot yang telah siap dipasang.

Langkah 8
Sambungkan kabel
USB dari robot ke port
USB pada komputer.

Langkah 9
1. Klik Download

untuk menyimpan
fail (.hex).
2. Klik fail projek
dan tarik masuk
ke dalam fail
mikropengawal
• Lampu

pada papan
mikropengawal
akan berkelip.
• Tunggu hingga
muat turun
selesai.

TAHUKAH
KAMU

Daripada Download, kita boleh memindahkan
terus atur cara ke fail mikropengawal.

Nota Guru

• Guru juga boleh merujuk cara muat turun atur cara seperti yang telah dipelajari semasa 6.5.9

40 di Tahun 5.
• Pengujian atur cara mestilah dilakukan setiap kali kita memuat turun atur cara yang

dibuat.

MENGUJI KEFUNGSIAN ROBOT PENJAGA AIR TANAMAN
Robot penjaga air tanaman sudah siap dibina. Jom, kita uji kefungsian robot ini!

Langkah 1 Langkah 2

Hidupkan suis Masukkan sensor,
pada robot. iaitu paku ke
• Paparan LED dalam air.
• Paparan LED
menunjukkan
ikon X. menunjukkan
• Pembaz ikon .
berbunyi. • Pembaz dan
• Tangan robot tangan robot
bergerak. akan berhenti
berfungsi.

Pastikan sensor tidak bersentuhan antara satu sama lain. IMBAS SAYA

Video Robot
Berfungsi

Sekiranya Langkah 1 dan 2 berjaya diuji, maka atur cara dan pemasangan
perkakasan yang dibuat adalah betul. Sekarang, bolehlah kita meletakkan
robot ini di sebelah takung tanaman untuk menjaga kandungan air supaya
tidak kering.

Buat perbandingan antara sensor yang menggunakan paku dengan
sensor yang menggunakan kayu. Nyatakan dapatannya dan
mengapakah hal tersebut boleh berlaku?

6.5.9 Nota Guru

• Murid boleh membuat kemasan mengikut kreativiti masing-masing supaya produk lebih 41
menarik.

• Berbincang dengan murid mengapa paku yang berfungsi sebagai sensor tidak boleh
bersentuhan antara satu sama lain ketika pengujian Langkah 1.

MEMBUAT RUMUSAN

Antara rumusan yang boleh kita buat tentang sistem robotik adalah seperti
yang berikut:

Perkara Rumusan Contoh
Kepentingan
sistem robotik Penggunaan robot adalah penting dalam Robot sedang
kehidupan manusia pada masa kini. Robot dapat memasang komponen
Elemen sistem membantu manusia melakukan pelbagai kerja automotif.
robotik sukar seperti dalam:
(a) Industri automotif Produk yang mempunyai
Pengaturcaraan (b) Industri pertanian elemen sistem robotik.
(c) Industri makanan
(d) Industri elektronik

Pada asasnya terdapat empat elemen sistem
robotik, iaitu:
(a) Sensor
(b) Kuasa
(c) Kawalan
(d) Pergerakan

Robot memerlukan pengaturcaraan yang boleh
diprogramkan untuk melakukan sesuatu kerja.

Pengaturcaraan sistem
kawalan robotik.

Sistem robotik Semua orang boleh menghasilkan produk robot
sendiri untuk membantu tugasan harian mereka.

Robot pembersih
hampa gas (vakum)
yang dihasilkan untuk
membantu tugas harian.

P AK-21 Cari maklumat berkenaan dengan sistem pengesan hujan. Kemudian, buat satu
atur cara menggunakan perisian yang kamu pilih untuk dipindahkan pada robot
pengesan hujan. Bina robot pengesan hujan tersebut dengan sistem robotik yang
sesuai mengikut kreativiti kamu menggunakan bahan yang ada di persekitaran.

Nota Guru

• Bentukkan beberapa kumpulan. Bincangkan rumusan hasil aktiviti membuat reka bentuk 6.5.10

42 pengaturcaraan dan bentangkan hasil perbincangan kumpulan.
• Untuk aktiviti PAK-21, guru boleh mengubah suai aktiviti mengikut kesesuaian.