อิศรญาณภาษิต ฉบับสมบูรณ์

#หมอ่ มเจ้าอศิ รญาณ

"อิศร"
หมายถึง
ความเปน็ เจา้ เป็นใหญ/่ เปน็ ใหญ่ในตวั เอง

"ญาณ"
หมายถึง
ปรชี าหยั่งร้หู รอื กาหนดรู้
ทีเ่ กดิ จากอานาจสมาธิ
ความสามารถ หยง่ั รู้เป็นพเิ ศษ

"ภาษติ "
หมายถึง
ถ้อยคาหรอื ข้อความทกี่ ลา่ วสบื ตอ่
กันมาช้านานแลว้

มคี วามหมายเป็นคติ

"อิศรญาณภาษติ "
หมายถงึ

ความรู้ท่ีเกดิ จากสมาธิ เปน็ ใหญใ่ นตวั เอง
ถือวา่ เปน็ ข้อความทีก่ ลา่ วสบื ทอดตอ่ กนั มา

และมคี วามหมายเป็นคติเตือนใจ

ผู้ทรงนพิ นธ์
หมอ่ มเจ้าอิศรญาณ
หมอ่ มเจา้ อิศรญาณเปน็ กวสี าคญั ในสมัย
พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อยหู่ ัว ( รชั กาลท่ี ๔ )
โอรสของพระองค์เจา้ พระบรมวงศ์เธอกรมหลวงมหศิ วรนิ ทราเมศวร์
เคยผนวชอยู่ท่ีวดั บวรนิเวศวหิ าร มสี มณฉายาว่า "อิสสรญาโน"

ฉันทลักษณ์
เป็นกลอนเพลงยาว
แตง่ ดว้ ยกลอนสภุ าพ
(กลอนแปด,กลอนตลาด)

ฉนั ทลกั ษณ์

วรรครบั

ฯลฯ
เอย

ความเปน็ มา คร้ังหน่งึ ทรงทาเรือ่ งที่ขดั พระราชหฤทยั ร.๔ ทาใหท้ รงกรวิ้
ตรสั วา่ มีฤติกรรมแปลกประหลาด ถูกมองวา่ สติไม่ดี

ทาใหห้ มอ่ มเจ้าอิศรญาณทรงนิพนธเ์ พลงยาวน้ีขน้ึ เชิงประชดเสียด
สีสงั คม สานวนโวหารคมคายเปรยี บเทียบความจริง

ในชีวติ มนุษย์ เป็นสภุ าษิตสอนใจที่ทรงคณุ ค่าสะทอ้ นชีวติ
และความคิดเหน็ เชงิ วิจารณท์ ล่ี กึ ซ้งึ เฉยี บคม

เน้ือหา บทท่ี ๑

อิศรญาณชาญกลอนอักษรสาร
เทศนาคาไทยใหเ้ ป็นทาน โดยตานานศภุ อรรถสวสั ดี
คาศัพท์ท่ีนา่ สนใจ
ตานาน หมายถึง คาโบราณ
ศุภอรรถ หมายถงึ ถอ้ ยคาและความหมายทีด่ ี
เทศนา หมายถึง สอน
ชาญ หมายถงึ เช่ยี วชาญ

เน้ือหา

ถอดความได้ว่า...
หม่อมเจา้ อิศรญาณผู้ทรงเชย่ี วชาญในเชงิ กลอนทรงนิพนธ์คากลอน

สุภาษิตโบราณสงั่ สอนเตอื นใจไว้เพ่ือเปน็ ทาน

เน้ือหา บทท่ี ๒
สาหรบั คนเจือจติ จรติ เขลา ด้วยมวั เมาโมหม์ ากในซากผี
ต้องหาม้ามโนมัยใหญย่ าวรี สาหรบั ข่ีเปน็ ม้าอาชาไนย
คาศพั ทท์ นี่ ่าสนใจ
เจอื หมายถึง เอาสว่ นทม่ี ีนอ้ ยไปประสมลงไปในสว่ นมาก
โมห์ หมายถึง ความลุม่ หลง
ม้ามโนมยั หมายถึง ใจทีร่ ้เู ทา่ ทนั กิเลส พาหนะไปสคู่ วามสาเร็จ
อาชาไนย หมายถงึ กาเนดิ ดี พนั ธุ์ หรือตระกลู ดี ฝกึ หัดมาดแี ล้ว

เน้ือหา

ถอดความได้ว่า...
สาหรบั คนทโ่ี ง่เขลาเบาปัญญาท่ไี ปลุ่มหลงในความช่วั ต้องฝึกใจ
ให้รู้เท่าทันกิเลส คอื เอาใจเป็นนายบังคบั ใจตวั เองให้อยู่เหนอื กิเลส

เพอ่ื จะได้เป็นพาหนะไปสคู่ วามสุข

เน้ือหา

บทท่ี ๓
ชายขา้ วเปลอื กหญิงขา้ วสารโบราณว่า นา้ พง่ึ เรือเสอื พง่ึ ป่าอชั ฌาสัย
เรากจ็ ติ คิดดเู ลา่ เขาก็ใจ รกั กนั ไวด้ กี วา่ ชังระวังการ
คาศัพท์ทน่ี ่าสนใจ
อชั ฌาสยั หมายถึง กิรยิ าดี นิสยั ใจคอความรู้จกั ผ่อนปรน

ถอดความไดว้ ่า...

เน้ือหา ผชู้ ายกบั ผหู้ ญิงนนั้ ต่างกนั ดังข้าวเปลอื กกับข้าวสาร

โบราณเปรียบเทยี บวา่ ผู้ชายเปรียบเสมือนขา้ วเปลอื ก
ตกทไ่ี หนกเ็ จรญิ งอกงามทน่ี ่ัน ส่วนผ้หู ญงิ ก็เปรียบเสมอื นขา้ วสาร

ตกทีไ่ หนไมส่ ามารถเจรญิ งอกงามไดข้ า้ วสารกเ็ น่า
แตเ่ มือ่ อยู่ในสังคมเดยี วกันกย็ อ่ มตอ้ งพึ่งพาอาศยั กันเปน็ ธรรมดา

เรากม็ มี ิตรจิตเขาก็มีมติ รใจฉะนั้นเรารกั กนั ดกี วา่ เกลยี ดกนั
สุภาษติ ท่เี กีย่ วข้อง

ชายข้าวเปลอื กหญงิ ขา้ วสาร , น้าพึ่งเรือเสอื พงึ่ ปา่ ,
รักกนั ดีกวา่ ชังกัน , มติ รจติ รมิตรใจ

เน้ือหา บทที่ ๔
ผูใ้ ดดีดีตอ่ อย่ากอ่ กิจ ผใู้ ดผิดผอ่ นพักอยา่ หกั หาญ
สิบดกี ไ็ มถ่ ึงกับก่ึงพาล เป็นชายชาญอยา่ เพอ่ คาดประมาทชาย
คาศัพท์ทีน่ ่าสนใจ
ผู้ใดดีดีต่ออย่ากอ่ กจิ หมายถงึ อย่าก่อเรือ่ ง
ผ้ใู ดผิดผ่อนพกั อย่าหักหาญ หมายถงึ ผู้ท่ีทาไมถ่ กู ต้องกไ็ ม่ควร
โกรธหรือ ตัดรอนจนแตกหกั
สบิ ดีกไ็ มถ่ ึงกบั กง่ึ พาล หมายถงึ ทาดีสบิ หนไมเ่ ทา่ กับทาชว่ั เพยี ง
ครง่ึ หนความดีก็จะหมดไป

เน้ือหา ถอดความไดว้ ่า...
ผใู้ ดทาดตี ่อเราเรากค็ วรทาดีต่อเขาตอบ
ผใู้ ดทท่ี าไม่ดีตอ่ เราหรอื ทาไม่ถกู ต้อง กไ็ ม่ควรโกรธหรือตัดรอน
จนแตกหกั ทาความดีสบิ ครั้งก็ไม่เท่าทาความชวั่ ครึง่ ครงั้
คือ ความช่ัวจะทาลายความดีลงจนหมดสิน้
เป็นชายนั้นไมค่ วรดูถูกชายด้วยกัน
สุภาษิตทีเ่ กยี่ วขอ้ ง
คนลม้ อยา่ ข้าม
หมายถึง คนที่ตกตา่ ไมค่ วรลบหลูด่ ูถกู เพราะอาจจะกลับมาเฟ่ืองฟไู ด้อีก

เน้ือหา

บทท่ี ๕
รกั ส้ันนัน้ ให้รู้อยูเ่ พียงสน้ั รักยาวน้ันอยา่ ใหเ้ ยิ่นเกินกฎหมาย
มิใช่ตายแต่เขาเราก็ตาย แหงนดฟู า้ อยา่ ให้อายเทวดา
คาศพั ทท์ ่ีนา่ สนใจ
เยิ่น หมายถึง ยาวนานออกไป

เน้ือหา ถอดความได้วา่ ...

รักจะอยู่ด้วยกนั สน้ั ๆ กจ็ งทาแต่สิ่งทดี่ ีงาม แตถ่ า้ เราจะอยู่
ดว้ ยกันนาน ๆ ก็จงอยู่ด้วยความพอดี อยา่ ทาในสงิ่ ทผี่ ิดกฎหมาย
หรือทาชวั่ ทกุ คนต้องตายด้วยกันทง้ั นั้น จงทาความดีละเว้นความช่วั

สภุ าษติ ที่เก่ยี วขอ้ ง
รกั ยาวให้บนั่ รกั สัน้ ใหต้ ่อ
หมายถงึ รักท่ีจะมีมิตรไมตรีต่อกันตอ้ งตัดสง่ิ ทไี่ มด่ ี

เน้ือหา

บทท่ี ๖
อย่าดูถกู บุญกรรมวา่ ทาน้อย น้าตาลยอ้ ยหยดเม่อื ไรไดห้ นักหนา
อยา่ นอนเปลา่ เอากระจกยกออกมา สอ่ งดูหน้าเสยี ทหี น่งึ แลว้ จึงนอน
คาศพั ทท์ ่ีน่าสนใจ
อยา่ นอนเปล่า หมายถึง อย่าเขา้ นอนเฉยๆ ในที่นหี้ มายถงึ ใหค้ ดิ การ
กระทาของตน
นา้ ตาลย้อยหยดเทา่ ไรไดห้ นกั หนา หมายถงึ การสะสมความดที ีละน้อย

เน้ือหา ถอดความไดว้ ่า...

อย่าดถู กู ความดหี รือความช่ัวว่าทาเพยี งเลก็ น้อย
เพราะมนั จะสะสมไปเร่ือย ๆ และมากขนึ้ ทกุ ที
เวลากอ่ นจะนอนใหส้ อ่ งกระจกดหู นา้ ตนเองวา่ มีสง่ิ ผิดปกติหรือไม่
เหมอื นเปน็ การใหส้ ารวจจิตใจตนเองอยเู่ ป็นนจิ วา่ คิดใฝด่ อี ยหู่ รอื เปลา่
เพือ่ จะไดเ้ ตอื นตนไว้ได้ทนั (เป็นการเตอื นให้เรารจู้ ักคิด

พิจารณาสารวจตัวเองทกุ ๆวนั )

เน้ือหา บทที่ ๗

เห็นตอหลักปกั ขวางหนทางอยู่ พิเคราะห์ดคู วรทงึ้ แลว้ จึงถอน
เห็นเตม็ ตาแลว้ อย่าอยากทาปากบอน ตรองเสียก่อนแล้วจึงทากรรมทั้งมวล
คาศัพทท์ ่นี ่าสนใจ
ปากบอน หมายถงึ นาความลับหรอื เรื่องท่ีไม่ควรพดู ไปบอกผู้อนื่
ท้ึง หมายถึง ดงึ ถอน

เน้ือหา ถอดความไดว้ ่า...

เห็นสง่ิ ใดกีดขวางทางอย่จู งพิจารณาให้รอบคอบ
ก่อนทีจ่ ะเก็บเพราะอาจเปน็ อันตรายได้ และเมอ่ื ไปเหน็ การกระทาของใคร

อย่าเทีย่ วทาปากบอนไปบอกแก่คนอ่ืน อาจนาผลร้ายมาส่ตู นเองได้
(สอนวา่ ใหร้ ู้จกั คิดใครค่ รวญไตรตรองก่อนจะพดู หรอื ทาสงิ่ ใด)
สภุ าษติ ทีเ่ กี่ยวขอ้ ง
รกั ยาวใหบ้ ่นั รักส้ันให้ต่อ
หมายถึง รักทจี่ ะมีมติ รไมตรีต่อกันตอ้ งตัดสิง่ ท่ีไม่ดี

เน้ือหา บทที่ ๘
ค่อยดาเนินตามไตผ่ ไู้ ปหน้า ใจความว่าผู้มีคุณอย่าหนุ หวน
เอาหลงั ตากแดดเปน็ นจิ คิดคานวณ รู้ถ่ีถว้ นจึงสบายเม่อื ปลายมอื
คาศพั ทท์ ี่น่าสนใจ
ผู้ไปหน้า หมายถงึ คนท่ีเกิดก่อนย่อมมคี วามรู้และประสบการณ์
มากกวา่
หนุ หวน หมายถึง หวน เวียนกลบั
คดิ คานวณ หมายถึง คิดไตร่ตรอง
หลงั ตากแดด หมายถงึ ก้มหน้ากม้ ตาทางานหนกั อย่างชาวนาทาให้
หลังถกู แดด

เน้ือหา ถอดความได้วา่ ...
ให้ประพฤตปิ ฏบิ ัตติ นตามผู้ใหญ่ ซงึ่ เปน็ ผทู้ เี่ กดิ ก่อน
ยอ่ มมคี วามรแู้ ละประสบการณม์ ากกว่า และอยา่ เป็นคนอกตญั ญู
จงมคี วามขยันหมน่ั เพยี รทางานอย่เู สมอแลว้ จะมีความสุขสบายในภายหลงั
สุภาษติ ท่เี กย่ี วขอ้ ง
เดนิ ตามผูใ้ หญห่ มาไมก่ ัด
หมายถงึ ประพฤตติ ามอยา่ งผ้ใู หญ่ย่อมปลอดภัย
หลังสู้ฟ้าหนา้ สูด้ ิน
หมายถงึ ทตี่ ้องตรากตราทางานหนกั มกั หมายถงึ ชาวไรช่ าวนา

เน้ือหา บทท่ี ๙
เพชรอยา่ งดมี ีคา่ ราคาย่ิง ส่งใหล้ ิงจะรู้คา่ ราคาหรือ
ต่อผ้ดู ีมีปัญญาจงึ หารอื ใหเ้ ขาลอื เสียวา่ ชายนี้ขายเพชร
คาศัพทท์ ่นี า่ สนใจ
หารือ หมายถึง ขอความเห็น ปรึกษา
ให้เขาลือวา่ ชายนี้ขายเพชร หมายถงึ ใหเ้ ขาลอื ว่าตนเองมปี ัญญามาก
พอทีจ่ ะอวดได้

ถอดความไดว้ ่า...

เน้ือหา เพชรเป็นของที่มีค่ามรี าคา อย่านาสิง่ ทีม่ คี า่ ไปให้แก่ผไู้ มร่ ู้คา่

ย่อมไรป้ ระโยชน์ ฉะน้นั ควรไปปรึกษาหารือกบั นักปราชญ์
หรอื ผรู้ ู้เทา่ น้ันเพือ่ ให้คนเขารา่ ลือว่าตนเองมปี ญั ญาราวกับมเี พชร

มากพอท่ีจะอวดได้
สภุ าษติ ทเี่ กยี่ วข้อง
ย่ืนแก้วใหว้ านร
หมายถึง เอาของมคี า่ ให้กบั ผทู้ ่ีไม่รคู้ ุณค่าของสิง่ นั้น

ลงิ ไดแ้ ก้ว
หมายถงึ ผู้ท่ไี ม่รูค้ ณุ ค่าของส่งิ มีคา่ ท่ไี ด้มาหรือทีม่ อี ยู่

เน้ือหา

บทที่ ๑๐
ของส่งิ ใดเจ้าว่างามตอ้ งตามเจา้ ใครใดเล่าจะไมง่ ามตามเสดจ็
จาไว้ทกุ สิ่งจริงหรือเทจ็ พริกไทยเมด็ นิดเดยี วเคีย้ วยังรอ้ น
คาศัพทท์ น่ี ่าสนใจ
เจ้า หมายถึง พระเจ้าแผ่นดิน หรือผูเ้ ปน็ ใหญ่

ถอดความไดว้ า่ ...

เน้ือหา ของสง่ิ ใดกต็ ามทพ่ี ระเจา้ แผ่นดนิ เหน็ ว่าเป็นส่ิงดหี รอื สิง่ ที่สวยงาม

เราก็ต้องวา่ งามตามไปด้วย ไม่วา่ จะจรงิ หรือไม่จรงิ
เราไม่ควรไปคัดคา้ น เพราะท่านเปน็ ผู้มีอานาจเดด็ ขาดอาจกรวิ้ ได้

สุภาษิตที่เกยี่ วขอ้ ง
เห็นดีเห็นงาม หมายถงึ คิดหรอื รสู้ ึกคล้อยตาม
ลกู ขนุ พลอยพยกั หมายถึง ผู้ท่ีคอยว่าตามหรอื เห็นด้วยกับผใู้ หญเ่ ป็นเชงิ

ประจบสอพลอเปน็ ต้น
นา้ ท่วมปาก หมายถึง พดู ไม่ออกเพราะอาจจะมภี ยั แก่ตนเองและผู้อ่นื

เน้ือหา บทที่ ๑๑
เกดิ เป็นคนเชงิ ดูให้ร้เู ทา่ ใจของเราไม่สอนใจใครจะสอน
อยากใชเ้ ขาเราตอ้ งกม้ ประนมกร ใครเลยหอ่ นจะว่าตวั เป็นววั มอ
คาศัพทท์ ี่น่าสนใจ
ห่อน หมายถงึ ไม่ ไม่เคย
มอ หมายถึง สีมัว ๆ อย่างสีดาเจือเทา
วัวมอ หมายถึง ววั ตัวผู้
ใครเลยห่อนจะว่าตัวเป็นวัวมอ หมายถงึ ไม่มีใครว่าตนเปน็ ววั ใหค้ น
อ่ืนเขาใช้งาน

เน้ือหา

ถอดความไดว้ า่ ...
เกิดเปน็ คนต้องรูเ้ ทา่ ทนั ใจของตนเอง คอื ต้องสอนใจตนเอง
หรอื เตือนตนเองได้ และถ้าจะขอความชว่ ยเหลือจากผู้ใด
เราต้องอ่อนนอ้ มถ่อมตน เพราะไมม่ ใี ครท่จี ะคดิ ว่าตนเป็นวัว

ใหค้ นอ่นื ใชง้ าน
สุภาษิตท่เี ก่ียวข้อง
จงเตือนตนดว้ ยตนเอง

เน้ือหา

บทท่ี ๑๒
เป็นบ้าจ้ีนิยมชมวา่ เอก คนโหยกเหยกรกั ษายากลาบากหมอ
อนั ยศศักด์ิมใิ ช่เหล้าเมาแตพ่ อ ถ้าเขายอเหมือนอย่างเกาให้เราคัน
คาศัพท์ทนี่ ่าสนใจ
บ้าจ้ี หมายถงึ บา้ ยอ
โหยกเหยก หมายถึง ไม่อยู่กับร่องรอย ไมแ่ นน่ อน

เน้ือหา

ถอดความได้วา่ ...
คนบา้ ยอชอบใหค้ นเขานิยมยกย่องเปรียบเหมอื น

คนไม่อยู่กับรอ่ งกับรอยซงึ่ แก้ไขไดย้ าก
อนั วา่ ยศ หรือตาแหน่งนน้ั มนั ไมใ่ ชเ่ หลา้ จงเมาแต่พอควร
อยา่ ไปยึดติดหลงยศหลงตาแหน่ง คาป้อยอตา่ ง ๆ น้นั

ถา้ เราหลงเชือ่ อาจทาให้เราเดือดร้อนได้

เน้ือหา

บทท่ี ๑๓
บ้างโลดเล่นเตน้ ราทาเป็นเจา้ เปน็ ไรเขาไม่จับผดิ คิดดูขัน
ผีมนั หลอกชา่ งผตี ามผีมัน คนเหมอื นกนั หลอกกันเองกลัวเกรงนกั
คาศัพทท์ ี่น่าสนใจ
ทาเปน็ เจ้า หมายถึง ทาทวี ่าถกู เจ้าเขา้ สงิ

เน้ือหา ถอดความได้ว่า...

บางคนทาทีว่าถกู ผเี ข้าสงิ คอื พวกทรงเจา้ เข้าผี
ทาไมไมม่ ีใครจับ ดไู ปกน็ า่ หัวเราะถ้าเป็นผีจรงิ มันหลอกก็ช่างมันเถดิ
แตน่ ี่คนมาหลอกกันเองมันน่ากลวั ทส่ี ดุ ฉะน้ันจึงควรแยกแยะให้ดี
อยา่ เช่ือในสิ่งทต่ี าไม่เห็น เพราะทเี หน็ นั้นอาจไม่ใช่ความจรงิ ทั้งหมด

สุภาษติ สานวนทีเ่ ก่ยี วขอ้ ง
ผีหลอกกย็ ังพอทน แต่คนหลอกคนมันช้าใจจนหลายเทา่

เน้ือหา บทท่ี ๑๔

สงู อย่าให้สูงกว่าฐานนานไปลม้ จะเรยี นคมเรยี นไปเถดิ อยา่ เปดิ ฝกั
คนสามขามีปญั ญาหาไว้ทัก ทีไ่ หนหลกั แหลมคาจงจาเอา
คาศัพท์ท่ีน่าสนใจ
คนสามขา หมายถึง คนแก่ทถี่ อื ไมเ้ ท้า
เรียนคม หมายถึง เรียนเพื่อหาวิชาความรู้
อยา่ เปดิ ฝัก หมายถึง อย่าโออ้ วด

เน้ือหา ถอดความไดว้ ่า...
จะสร้างสงิ่ ใดให้สงู กอ็ ยา่ สร้างเกินว่าฐานท่ีจะรับนา้ หนักไวไ้ ด้
เพราะจะทาใหล้ ม้ ง่าย (สอนให้ร้จู ักประมาณตนไมใ่ หท้ าอะไร
เกนิ ฐานะของตนเอง) จะเรียนวิชาอะไรใหม้ สี ตปิ ัญญาเฉยี บแหลม
ก็เรียนเถดิ แตใ่ ห้เกบ็ ความร้ไู ว้ใชเ้ ม่ือถึงเวลาอนั สมควร
(สอนให้เป็นคนใฝ่รู้แต่อยา่ อวดร)ู้ คนแก่มปี ระสบการณ์มาก
เราควรเชอ่ื ฟังคาทักท้วง (สอนใหเ้ หน็ ความสาคัญของผู้มีอาวโุ ส)
สุภาษิตทีเ่ ก่ียวขอ้ ง
คมในฝกั
หมายถงึ คนท่เี ขาฉลาดจริงๆ เขาไม่โออ้ วด

เน้ือหา

บทที่ ๑๕
เดินตามรอยผู้ใหญห่ มาไมก่ ดั ไปพดู ขัดเขาทาไมขดั ใจเขา
ใครทาตงึ แลว้ หย่อนผอ่ นลงเอา นกั เลงเก่าเขาไมห่ าญพาลนกั เลง
คาศพั ทท์ ี่น่าสนใจ
นักเลงเก่า หมายถงึ ผ้ทู ีเ่ ปน็ นกั เลง

เน้ือหา ถอดความได้วา่ ...
ประพฤตติ นตามแนวทางที่ผู้ใหญเ่ คยทามาก่อนแล้วยอ่ มปลอดภัย
ไมค่ วรไปพูดขดั คอคน เพราะจะทาใหเ้ ขาโกรธไมพ่ อใจ
ใหร้ ู้จักผอ่ นหนกั ผ่อนเบา นกั เลงเกา่ เขาไม่รังแก
หรือทาร้ายนักเลงดว้ ยกนั
สภุ าษติ ทีเ่ กย่ี วขอ้ ง
เดินตามผู้ใหญ่หมาไมก่ ดั
หมายถงึ ประพฤตติ ามอยา่ งผใู้ หญ่ยอ่ มปลอดภัย
รู้ยาวรูส้ ้ัน
หมายถงึ รู้จักผ่อนปรน รจู้ กั ผอ่ นสั้นผอ่ นยาว

เน้ือหา บทท่ี ๑๖

เป็นผหู้ ญิงแมห่ มา้ ยท่ไี รผ้ วั ชายมักยว่ั ทาเลยี บเทียบขม่ เหง
ไฟไหมย้ ังไม่เหมอื นคนทจี่ นเอง ทาอวดเบ่งกบั ขอื่ คาว่ากระไร
คาศัพทท์ ่ีน่าสนใจ
ทาเลยี บ หมายถึง พูดจาแทะโลม
คนทีจ่ นเอง หมายถึง คนท่ที าตัวใหจ้ นเอง
ข่ือคา หมายถงึ เครือ่ งจองจานกั โทษ ทาด้วยไม้ มชี อ่ งสาหรบั
สอดมอื เท้าแลว้ มีล่ิมตอกกากับกนั ขอื่ หลดุ

เน้ือหา ถอดความได้ว่า...

ผู้ทเ่ี ป็นหญงิ หมา้ ยมักถูกผชู้ ายพูดจาแทะโลม
เหมือนกับถูกขม่ เหง คนทจ่ี นเพราะถกู ไฟไหม้ ยงั น่าสงสาร
หรือดกี วา่ ตนเองทที่ าตัวเองให้จน (จนเพราะเล่นการพนัน)

และอย่าอวดเกง่ กบั ขือ่ คาทเี่ ป็นเครื่องจองจา
(อย่าแสดงอานาจโออ้ วดทาส่งิ ที่ทา้ ทายกับบทลงโทษ)

สุภาษติ สานวนทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง
เล่นกับคุกกบั ตาราง

เน้ือหา บทที่ ๑๗

อนั เสาหินแปดศอกตอกเป็นหลัก ไปมาผลกั บ่อยเข้าเสายงั ไหว
จงฟังหไู วห้ คู อยดูไป เช่ือนา้ ใจดกี ว่าอยา่ เช่ือยุ
คาศัพท์ทีน่ า่ สนใจ
ฟังหูไว้หู หมายถึง รับฟงั ไว้แต่ไม่เชื่อท้ังหมด
เชอื่ นา้ ใจดกี วา่ อยา่ เชือ่ ยุ หมายถึง เป็นคนหนักแนน่ ไม่ฟงั คายุแหย่

เน้ือหา ถอดความได้วา่ ...
แม้จะมัน่ คงดงั เสาหินใหญ่สงู แปดศอก
แตเ่ มอ่ื ถูกผลักบอ่ ย ๆ เข้า เสานัน้ ก็อาจคลอนแคลนได้
เปรยี บเหมอื นใจคนย่อมออ่ นไหวไปตามคาพูดของผู้อ่นื ได้
ฉะนนั้ จงึ ควรฟงั หไู วห้ ู และคิดให้รอบคอบกอ่ นที่จะเชือ่ ใคร
(สอนให้มีใจคอหนกั แนน่ ไมห่ ลงเชื่อยุยงโดยง่าย
ให้ร้จู ักไตร่ตรองใหด้ เี สียก่อนทจ่ี ะคลอ้ ยตามคาพดู ของผูอ้ ื่น)
สุภาษติ ทเี่ กีย่ วขอ้ ง
ฟังหไู ว้หู หมายถึง รับฟังไวแ้ ต่ไม่เชื่อทั้งหมด

เน้ือหา บทท่ี ๑๘

หญิงเรยี กแม่ชายเรียกพ่อยอไวใ้ ช้ มันชอบใจข้างปลอบไม่ชอบดุ
ทหี่ ่างปดิ ทช่ี ิดไชใหท้ ะลุ คนจกั ษเุ หลห่ ลิว่ ไพลพ่ ล้ิวพลกิ
คาศพั ทท์ ี่นา่ สนใจ
ไพลพ่ ลิ้วพลกิ หมายถึง ให้รจู้ กั หลกี เลย่ี ง พดู ตรงทาให้เสยี นา้ ใจ
หลิ่ว หมายถึง เด่ียว หนง่ึ

เน้ือหา ถอดความไดว้ า่ ...

เม่ือเวลาจะใชใ้ ครใหร้ จู้ ักพูดจาโดยใชถ้ อ้ ยคาทอ่ี ่อนหวาน
ซง่ึ ใครๆก็ชอบ ไมค่ วรใชค้ าดุดา่ วา่ กล่าว ส่ิงใดที่ปลอ่ ยปละละเลย

หรอื ฟุ่มเฟือยก็ตอ้ งเขม้ งวดกวดขนั หรอื ประหยดั ถ่ถี ว้ นข้ึน
สิง่ ใดที่เข้มงวดตระหนีถ่ เี่ หนียวจนเกินไป จะต้องแก้ไขทาใหส้ ะดวก
หรอื คล่องตัวข้ึน และจงประพฤติตนตามท่ีคนสว่ นใหญ่เขาประพฤติกัน

สภุ าษติ ทเ่ี ก่ียวขอ้ ง
นา้ รอ้ นปลาเปน็ น้าเยน็ ปลาตาย

เน้ือหา

บทท่ี ๑๙
เอาปลาหมอเป็นครดู ูปลาหมอ บนบกหนออตุ สา่ หเ์ สือกกระเดอื กกระดกิ
เขาย่อมวา่ ฆ่าควายเสียดายพริก รกั หยอกหยิกยบั ทั้งตัวอย่ากลัวเลบ็
คาศัพทท์ ่นี ่าสนใจ
เอาปลาหมอเปน็ ครดู ูปลาหมอ หมายถึง มีความอดทนตอ่ ความ
ยากลาบาก

เน้อื หา ถอดความได้ว่า...

จงดูปลาหมอไว้เปน็ ครสู อนใจเรา แมป้ ลาหมอจะถูกปล่อยไวบ้ นบก
มันก็ยังกระเสือกกระสนเพ่อื จะเอาชีวติ รอด
ฉะนน้ั คนเราจงึ ไม่ควรพา่ ยแพ้แก่อปุ สรรค
ต้องดิน้ รนขวนขวายตอ่ สูช้ ีวติ ต่อไป
สุภาษิตทีเ่ กี่ยวขอ้ ง

ฆ่าควายเสยี ดายพรกิ หมายถึง ทาการใหญไ่ มค่ วรตระหนี่
ปลาหมอแถกเหงือก หมายถงึ กระเสือกกระสนดน้ิ รน

เน้ือหา

บทที่ ๒๐
มใิ ช่เนือ้ เอาเป็นเนอ้ื กเ็ หลือปลา้ แต่หนามตาเขา้ สกั นิดกรีดยงั เจ็บ
อนั โลภลาภบาปหนาตณั หาเย็บ เมยี รเู้ ก็บผวั รทู้ าพาจาเรญิ
คาศัพท์ที่น่าสนใจ
เนือ้ (ในท่นี )ี้ หมายถงึ เนอื้ คู่
ตัณหา หมายถึง ความทะยานอยาก ความใคร่ในกาม

เน้ือหา

ถอดความได้วา่ ...
คนเราถ้าไมใ่ ช่เน้ือคกู่ ัน อยไู่ ปก็เปลา่ ประโยชนอ์ าจจะมเี รือ่ งราวกนั

ไมผ่ ดิ อะไรกับถกู หนามตาเขา้ นิดเดยี วกเ็ กดิ อาการเจ็บปวด
ความโลภเปน็ บาปทาใหเ้ กดิ ความอยาก
สามีภรรยาคใู่ ดถ้าภรรยารู้จักออมรจู้ ักเก็บ
สามีร้จู กั ทาหากินก็จะทาใหช้ วี ิตทส่ี มบรู ณ์

เน้ือหา บทที่ ๒๑

ถงึ ร้จู รงิ นง่ิ ไวอ้ ย่าไขรู้ เตม็ ทค่ี รูเ่ ดียวเท่านน้ั เขาสรรเสริญ
ไมค่ วรกล้าเกนิ หน้าก็อยา่ เกนิ อย่าเพลดิ เพลินคนชงั นกั คนรักน้อย
คาศัพท์ท่นี า่ สนใจ
กล้าเกนิ หมายถงึ ลว่ งเกิน เกินเลย
กลา้ เกินหน้า หมายถงึ เด่นกว่าคนอน่ื ดกี วา่ คนอื่น