สุภาษิตพระร่วง

สุภาษิตพระรว่ ง คอื ?

➢ สุ ภ า ษิ ต พ ร ะ ร่ ว ง ห รื อ บั ญ ญั ติ พ ร ะ ร่ ว ง
เป็นคาสอนเก่าแก่ท่ีสุดของไทย เป็นของโบราณท่ีมี
มาตั้งแต่สมัยสุโขทัย แล้วมาทาให้สมบูรณ์ในสมัย
รัชกาลที่ ๓ โดยโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระมหาสมณ

เจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรส เป็นผู้ทรงรวบรวม

ชาระ

➢เม่ือได้รับการชาระจนสมบูรณ์แล้วพระบาทสมเด็จ

พระน่ังเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร.๓) ได้โปรดฯ ให้สุภาษิตพระ

ร่วงได้จารึกไว้บนแผ่นศิลา ประดับไว้ท่ีผนังในศาลา
รายของพระมหาเจดีย์ ภายใน วัดพระเชตุพน
วิมลมงั คลาราม หรอื วัดโพธิ์

วดั โพธ์ิ

ผ้ทู รงรวบรวมชาระ

สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้
กรมพระปรมานุชติ ชิโนรส

ลักษณะคาประพันธ์

➢แต่งด้วยคาประพันธ์ประเภทร่าย
สุภาพ (วรรคหน่ึงมี ๔-๕ พยางค์ จะ
มีกว่ี รรคก็ได)้ และจบดว้ ยโคลงสอง
สุภาพ

จุดมุ่งหมาย

➢เพอื่ เป็นเคร่อื งเตอื นสติประชาชน
เพื่อให้ยึดถอื เป็นแนวทางในการ
ดาเนนิ ชวี ิต



รา่ ยสุภาพและโคลงสองสภุ าพ

ตัวอย่าง

รา่ ยสุภาพ

ปา่ งสมเด็จพระรว่ งเจ้า เผ้าแผน่ ภพสโุ ขทัย มลักเห็นในอนาคต
จึงผายพจนประภาษ เปน็ อนสุ าสนกถา สอนคณานรชน

ตัวอย่าง
โคลงสองสุภาพ

โดยอรรถอนั ถอ่ งถว้ น แถลงเลศเหตเุ ลอื กล้วน
เลศิ อา้ งทางธรรม แลนา

คาสอนในสุภาษติ พระรว่ ง

สุภาษิตพระรว่ งเกิดจากการรวบรวมคาสอน
หรือสุภาษิตเกา่ เข้าไวด้ ว้ ยกนั อาจแบง่ เนอ้ื หา
คาสอนในเรอ่ื งได้ ดังน้ี
๑. ใหเ้ ห็นความสาคญั ของการแสวงหาความรู้

๒. ใหท้ าตามประเพณี
๓. ให้เหน็ ความสาคญั ของญาติพนี่ อ้ ง
๔. ให้ทาสง่ิ ทเี่ หมาะแก่กาลเทศะ
๕. ใหม้ องการณไ์ กล
๖. ใหร้ ะมดั ระวังตน อย่าหาเรอ่ื งใสต่ วั

หรืออยา่ ประมาท
๗. ให้มใี จหนักแน่น ไม่เชอ่ื ข่าวลอื



ป่างสมเด็จพระร่วงเจา้ เผ้าแผน่ สุโขทยั มลกั เห็นในอนาคต
จงึ ผายพจนประภาษ เปน็ อนสุ าสนกถา สอนคณานรชน

สมเด็จพระร่วงแห่งกรุงสุโขทัย ได้เล็งเห็นถึงอนาคต
จึงมีโอวาทส่ังสอนประชาชนให้เรียนรู้เอาไว้ เพ่ือเป็น
ประโยชนแ์ ก่ตนเอง

ท่วั ธราดลพึงเพียร เรยี นอารงผดุงอาตม์
อยา่ เคลื่อนคลาดคลาถ้อย

ขอให้ผคู้ นทั้งแผน่ ดนิ ตงั้ ใจเรียน เพ่อื ให้เกดิ ประโยชน์แกต่ นเอง
และอยา่ ปฏบิ ตั ิตนนอกเหนอื จากคาสอน

เม่อื น้อยให้เรียนวชิ า ใหห้ าสนิ เมอ่ื ใหญ่

เมื่อเป็นเด็กให้รจู้ ักแสวงหาความรู้ เม่ือเติบใหญ่ให้รู้จัก
ทามาหากิน

อย่าใฝเ่ อาทรัพย์ทา่ น อยา่ รริ า่ นแก่ความ

อย่าคิดอยากได้ทรัพย์สินของคนอื่น และอย่าหา
เร่ืองราวใหเ้ ป็นคดีความ

ประพฤติตามบูรพระบอบ
ทาทุกอยา่ งตามประเพณที ป่ี ฏบิ ตั ิกนั มา
เอาแต่ชอบเสยี ผดิ อยา่ ประกอบกิจเป็นพาล

ทาแต่สง่ิ ทด่ี ี อย่าทาส่งิ ท่ไี ม่ดี

อย่าอวดหาญแก่เพือ่ น
อย่าทาตัวอวดเก่งกวา่ เพอ่ื น

เข้าเถื่อนอยา่ ลืมพรา้ หน้าศกึ อยา่ นอนใจ

เวลาเขา้ ไปในปา่ อยา่ ลืมถอื มดี ถือพร้าติดตวั ไปด้วย
เวลามศี กึ สงครามอยา่ ประมาททาวางใจ

ไปเรอื นท่านอยา่ น่ังนาน การเรือนตนเรง่ คดิ
ไปบา้ นคนอ่นื อยา่ ไปน่งั คยุ นาน มีงานอะไรใน

บ้านเรือนของเราควรรีบทาให้เสรจ็

อย่านั่งชิดผู้ใหญ่

อยา่ นง่ั ติดผใู้ หญจ่ นกลายเป็นตเี สมอ

อย่าใฝ่สงู ให้พ้นศักด์ิ

อย่าหวงั ในส่ิงทีส่ งู เกนิ ฐานะตัวเอง

ที่รกั อยา่ ดูถูก ปลกู ไมตรีอยา่ รู้ร้าง
อย่าดูหม่ินคนทเ่ี รารกั

และสร้างความสัมพนั ธ์ทีด่ ีกบั ผู้คนใหย้ นื ยาว

สรา้ งกุศลอย่าร้โู รย
ทาสง่ิ ท่ีดที ี่ชอบเป็นประจาสมา่ เสมอ
อยา่ โดยคาคนพลอด เข็นเรือทอดขา้ งถนน

อยา่ ทาอะไรหรือวางสิง่ ของขวางทางเดนิ ผ้อู ่นื

เป็นคนอย่าทาใหญ่ ขา้ คนไพร่อยา่ ไฟฟุน
คนเราไม่ควรอวดเกง่ อยา่ โกรธขา้ ทาส

คนรบั ใชแ้ ละคนทว่ั ไปอยา่ งรนุ แรง

คบขนุ นางอย่าโหด โทษตนผิดราพึง อย่าคนึงถึงโทษท่าน

คบข้าราชการบรรดาศักดิเ์ มื่อไปหาควรมขี องไปฝากบา้ ง
คดิ ถึงความผิดของตนเสมอ อย่าใส่ใจความผดิ ของคนอ่ืน

หว่านพชื จกั เอาผล เลี้ยงคนจักกนิ แรง
ปลกู พชื เอาไว้กินผล เลี้ยงคนเอาไว้ใช้งาน

อย่าขัดแย้งผู้ใหญ่ อย่าใฝต่ นให้เกิน

อยา่ ทาการตอ่ ตา้ นผูม้ อี านาจเหนอื กว่า และอย่าหวัง
ในสิ่งที่เกินความสามารถตนเอง

เดนิ ทางอยา่ เดนิ เปลีย่ ว นา้ เชย่ี วอย่าขวางเรือ
ที่สมุ้ เสือจงประหยดั จงเรง่ ระมดั ฟนื ไฟ

อยา่ เดินทางไปไหนมาไหนคนเดยี ว อย่าขดั ขวางผู้มอี านาจ
ถา้ เขา้ ไปในป่ามสี ัตว์รา้ ยต้องระมัดระวงั ใหด้ ี
และจงระมัดระวังอนั ตรายจากไฟ

ตนเปน็ ไทอยา่ คบทาส อย่าประมาททา่ นผดู้ ี

เม่อื ตนมีอสิ ระก็อย่าคบคนที่มนี ายบงั คบั เพราะอาจจะ
เปน็ ผลรา้ ยแก่ตนได้ อย่าดูหม่นิ คนทเี่ กดิ ในตระกลู ท่ดี ี

มีสนิ อย่าอวดมั่ง ผู้เฒ่าสัง่ จงจาความ

อยา่ ไปอวดรวย คนแก่สั่งสอนควรจดจา

ที่ขวากหนามอยา่ เสียเกือก ทารว้ั เรอื กไว้กบั ตน
คนรกั อย่าวางใจ

ถ้าเดินทางไปในทที่ ม่ี หี นาม อย่าลืมใส่รองเทา้ ไปด้วย
และไว้ใจคนรักจนเกินไปอาจจะนาผลรา้ ยมาใหไ้ ด้

ทีม่ ภี ัยพงึ หลกี ปลกี ตนไปโดยด่วน
ท่ใี ดมภี ัยอันตรายไมค่ วรไปที่นน่ั ควรไปท่อี ื่นดกี วา่

ได้สว่ นอย่ามกั มาก

อย่าละโมบโลภมาก ควรรจู้ กั พอ

อยา่ มีปากว่าคน รักตนกวา่ รักทรพั ย์
อย่าพดู จาถากถางคนอน่ื รกั ในศักดิ์ศรขี องตนเอง

อยา่ ได้รบั ของเขญ็ เห็นงามตาอยา่ ปอง
ไมค่ วรรบั ของที่จะนาความเดอื ดร้อนมาให้

ของฝากทา่ นอย่ารับ

ไม่ควรรับของที่มีผนู้ ามาฝากให้เจา้ นาย

ทท่ี ับจงมไี ฟ
ทีไ่ ปจงมเี พื่อน ทางแถวเถ่ือนไคลคลา
ควรดแู ลใหม้ ฟี ืนไฟพอใชท้ ่ีบา้ นเสมอ

เดนิ ทางไปไหนควรมเี พอ่ื นไปด้วย

ครบู าสอนอย่าโกรธ
อยา่ โกรธเคืองเมื่อครสู อนหรอื ตาหนิ

โทษตนผดิ พงึ รู้

เมื่อทาความผดิ ควรทจ่ี ะยอมรับความผดิ ของตน

สู้เสียสนิ อย่าเสียศักด์ิ
ยอมเสียทรัพยเ์ งนิ ทองดกี ว่าเสียศกั ดิ์ศรี

ภักดีอยา่ ด่วนเคียด
อย่ารีบร้อนโกรธคนทจี่ งรกั ภกั ดตี อ่ เรา

อย่าเบยี ดเสยี ดแกม่ ิตร
อยา่ รบกวนหรอื ก่อความเดือดรอ้ นแก่เพอื่ น

ท่ีผิดช่วยเตอื นตอบ ทีช่ อบช่วยยกยอ

จงช่วยตักเตอื นเพ่ือนทีท่ าผดิ เม่ือเพอ่ื รทาถูกก็ควรชื่นชม

อย่าขอของรกั มติ ร ชอบชิดมกั จางจาก
อย่าไปขอเอาของทเี่ พอ่ื นรัก เดีย๋ วจะมองหนา้ กันไม่ติด

พบศัตรูปากปราศรัย ความในอยา่ ไขเขา
พบเจอกบั คนทไ่ี ม่ถกู ใจกนั ก็ควรทาใจดเี ขา้ ไว้

อย่าบอกความลบั ของตนใหผ้ อู้ นื่ รู้

อยา่ มวั เมาเนืองนจิ คดิ ตรองตรึกทกุ เม่ือ

อยา่ ลุ่มหลงมัวเมาในอบายมุข จงมีสตไิ ตรต่ รองทกุ เวลา

พงึ ผันเผ่อื ต่อญาติ รู้ที่ขลาดท่ีหาญ

ควรช่วยเหลือเอ้ือเฟอื้ แกญ่ าตทิ ตี่ กทุกข์ได้ยาก
และควรรูเ้ วลากาลเทศะ

คบพาลอยา่ พาลผดิ อยา่ ผูกมิตรไมตรี
อย่าหาเร่อื งเอาความผดิ กบั คนชว่ั
ไม่ควรคบหาสมาคมกบั คนช่ัว

เมื่อพาทพี งึ ตอบ
เมอ่ื มใี ครพดู ดว้ ยควรพดู ตอบเขาด้วยดี

จงนบนอบผใู้ หญ่ ชา้ งไลแ่ ลน่ เล่ยี งหลบ

ควรรจู้ กั นอบน้อมกบั ผูใ้ หญ่
เมื่อถกู ผู้มอี านาจจทารา้ ย ควรหลบให้พ้น

สุวานขบอย่าขบตอบ

อย่าถือสาหาความกับคนตา่ ทราม (หมากดั อย่ากัดตอบ)

อยา่ กอปรจิตรษิ ยา
อยา่ มจี ิตใจทอ่ี ิจฉารษิ ยาผอู้ น่ื

เจรจาตามคดี
พดู ตามข้อเท็จจรงิ

อยา่ ปลกุ ผกี ลางคลอง อย่างปองเรียนอาถรรพ์
พลนั ฉิบหายวายมว้ ย

อย่าทาอะไรที่ไม่เป็นประโยชน์ อยา่ สนใจเร่อื งไสยศาสตร์

อย่ายลเยีย่ งถว้ ยแตกมติ ดิ จงยลเยี่ยงสมั ฤทธแิ์ ตกมิเสยี
ลกู เมียอยา่ วางใจ

อย่าทะเลาะกับผู้อ่ืนถึงข้ันรุนแรงควรผูกมิตรไว้จะดีกว่า
ดูอย่างกระเบื้องเม่ือแตกแล้วก็ไม่สามารถต่อให้เหมือนเดิม
แต่สัมฤทธิ์แตกแล้วสามารถหลอมให้เช่ือมกันได้ แม้แต่ลูก
เมยี ก็อยา่ เชอ่ื ใจจนเกนิ ไป อาจสร้างความเดือดรอ้ นให้กนั ได้

ภายในอย่านาออก ภายนอกอย่านาเข้า
อย่านาเร่อื งภายในครอบครัวไปเล่าให้คนอน่ื ฟงั

อย่านาเรอื่ งทุกข์ร้อนภายนอกมาสู่ครอบครวั

อาสาเจ้าจนตวั ตาย อาสานายจงพอแรง

เมอ่ื อาสาพระมหากษัตริย์ควรทาแบบยอมถวายชวี ติ ถ้าอาสา
ทางานใดต่อผเู้ ป็นนายควรทาอยา่ งเต็มความสามารถ

ของแพงอย่ามักกิน

อยา่ จับจา่ ยซ้ือของราคาแพงหรอื กนิ ของราคาแพง
สอนใหร้ ูจ้ กั ประหยดั

อย่ายินคาคนโลภ
อย่าเช่ือฟงั คาคนไมร่ จู้ ักพอ

โอบออ้ มเอาใจคนอน่ื
รู้จกั เอื้อเฟอ้ื เผื่อแผ่

อย่ายลเหตุผลแตใ่ กล้

อยา่ มองแตเ่ รอื่ งใกล้ตวั ใหม้ องการไกล
ทา่ นไทอ้ ย่าหมายโทษ คนโหดให้เอ็นดู
อย่ามงุ่ จับผดิ คนมีอานาจ คนโง่เขลา

เพราะอาจร้เู ทา่ ไมท่ นั การ จงึ ควรใหอ้ ภยั เขา

ยอครูยอต่อหนา้ ยอขา้ เม่ือแลว้ กิจ

ชมครเู มื่ออยตู่ อ่ หน้า ชมบริวารหรือคนรับใชเ้ มือ่ ทางานเสรจ็
ยอมิตรเมอ่ื ลบั หลงั ลูกเมียยังอย่าสรรเสริญ
เยยี วสะเทนิ จะอดสู

ชมเพ่อื นตอ้ งชมลบั หลัง ชมไม่ให้ได้ยนิ ไม่ควรชมลกู เมยี ท่ี
ยังมชี วี ติ อยู่ เพราะถ้าหากไม่ดจี ริง อาจจะทาใหเ้ ขาอับอายได้

อย่าชงั ครชู ังมิตร
อย่าเกลียดครูอาจารย์หรอื เพอื่ น

ผิดอยา่ เอาเอาแตช่ อบ
ควรประพฤติแต่สิ่งทด่ี ี

นอบตนต่อผูเ้ ฒ่า

จงนอบนอ้ มต่อผใู้ หญ่

เข้าออกอย่าวางใจ ระวังระไวหน้าหลงั
เยียวผู้ชงั จะคอยโทษ

จะเข้าออกสถานทีใ่ ดกค็ อยระมดั ระวัง ตอ้ งดหู น้าดูหลังใหด้ ี
ไมใ่ หผ้ ู้ทเ่ี กลยี ดชงั ตนมาสรา้ งความเดือดร้อนแตต่ นได้

อย่ากร้วิ โกรธเนอื งนติ ย์ ผิวผดิ ปลิดไปร่ า้ ง
อย่าเป็นคนอารมณเ์ สยี งา่ ย ถา้ ทาผดิ ความผดิ น้ันอาจตดิ ตัว

ไม่อาจลบลา้ งได้ จึงไม่ควรทาความผดิ
ขา้ งตนไวอ้ าวุธ เครือ่ งสรรพยุทธอยา่ วางจติ
ควรมีอาวธุ ไวข้ า้ งกาย อย่าประมาทว่าอาวธุ ของตนจะใช้งานได้
เสมอ หากไม่ตรวจสอบดูแล อาจเกดิ อนั ตรายได้

คดิ ทกุ ข์ในสงสาร

ให้รูเ้ ทา่ ทันว่าความทุกขย์ ่อมบงั เกิดมแี กค่ น
ทย่ี งั เวยี นวา่ ยตายเกดิ ในวัฏสงสาร

อย่าทาการทผ่ี ิด คิดขวนขวายทช่ี อบ

อยา่ ทางานท่ใี หผ้ ลร้าย
ควรไตร่ตรองและพยายามทาในส่งิ ท่ีถกู ตอ้ ง