สุภาษิตพระร่วง

โต้ตอบอย่าเสยี คา

ควรทาตามใหไ้ ดต้ ามท่รี บั ปากไว้ อย่าให้เสียคาพูด

คนขาอยา่ ร่วมรกั

อยา่ คบคนทมี่ เี ลห่ เ์ หลยี่ ม มีลบั ลมคมใน

พรรคพวกพงึ ทานกุ ปลกุ เอาแรงทัว่ ตน
ยลเยี่ยงไกน่ กกระทา พาลูกหลานมากนิ

ควรสนบั สนนุ เพอื่ นพอ้ งของตนเอง เพอ่ื เปน็ พลงั
ช่วยเหลือเราได้ เหมอื นอยา่ งไก่และนกกระทา

ท่ีนาพาลูกออกมาหากิน

ระบือระบลิ อย่าฟังคา
อยา่ เช่อื ฟงั ข่าวลือ

การจะทาอยา่ ดว่ นได้
คาจะทาส่ิงใดอยา่ หวังเอาแตไ่ ด้

อย่าใชค้ นบังบด
ทดแทนคุณทา่ นเมือ่ ยาก ฝากของรกั จงพอใจ

ไม่ควรใชค้ นทีช่ อบทาอะไรปดิ บัง ใครทเี่ คยมีบุญคุณต่อ
เรา เราควรทดแทนบญุ คณุ ในยามทท่ี า่ นตกทกุ ข์ โดย

ใหข้ องทท่ี ่านตอ้ งการจนทา่ นพอใจ

เฝา้ ทา้ วไทอย่าทะนง

เมือ่ เข้าเฝ้าพระเจา้ อยูห่ วั อยา่ ถอื ดีว่าเจา้ โปรด

ภักดจี งอย่าเกยี จ

อยู่ในความจงรักภกั ดีต่อพระเจ้าอยู่หวั ไมค่ วรเกยี จครา้ น

เจา้ เคียดอย่าเคียดตอบ นอบนบใจใสสทุ ธิ์
เจ้านายโกรธไมพ่ อใจจงอย่าโกรธตอบ
ควรน้อมรบั ด้วยใจบริสทุ ธ์ิผุดผอ่ ง

อย่าขุดคนดว้ ยปาก อย่าถากคนด้วยตา
อยา่ พาผดิ ดว้ ยหู

อยา่ พดู จาทิ่มแทงคนอน่ื อยา่ ใช้สายตาถากถางดู
หมน่ิ คนอน่ื และอยา่ หูเบาเช่อื คนงา่ ย

อยา่ เลียนครูเตอื นด่า
อย่าล้อเลยี นเวลาครูตักเตอื น

อยา่ รกิ ลา่ วคาคด

อย่าพดู โหก

คนทรยศอย่าเช่อื
อย่าเชอ่ื คนทเี่ คยหกั หลงั เรา

อย่าแผเ่ ผอ่ื ความคิด
อยา่ โยนความผดิ ใหค้ นอื่น

อย่าผูกมิตรคนจร
อยา่ ไวใ้ จคนท่ีเราไมร่ ู้จกั มาเป็นมิตรง่ายๆ

ทา่ นสอนอยา่ สอนตอบ

เมื่อผูใ้ หญ่ใหค้ าแนะนา
ควรรบั ฟงั ไม่ควรเถียงหรอื โต้ตอบ

ความชอบจาใสใ่ จ
เมอื่ ไดร้ ับคาสอนควรจดจาสิง่ ดี ๆ เอาไว้

ระวังระไวท่ไี ปมา
ควรระมัดระวงั ภัยอนั ตรายทกุ เมอ่ื

เมตตาตอบตอ่ มติ ร
เม่อื เปน็ เพือ่ นกันต้องรักและเมตตาต่อกัน
คดิ แล้วจึงเจรจา อยา่ นินทาผอู้ น่ื อยา่ ตืน่ ยกยอตน
ควรคิดก่อนพูด อย่าพูดติเตียนผู้อ่ืนลับหลงั

อย่าดีใจท่ไี ด้ฟงั คนอ่นื พดู ยอตน

คนจนอย่าดูถกู ปลกู ไมตรีทั่วชน
อยา่ ดูหมิน่ เหยียดหยามคนยากจน
ควรผกู มติ รกับทุกคนอยา่ ใหข้ าด

ตระกูลตนจงคานบั
ใหค้ วามเคารพญาติพ่นี อ้ งตระกลู เดยี วกนั

อย่าจบั ลน้ิ แก่คน
อย่าจับผดิ คาพูดของคนอ่นื

ทา่ นรกั ตนจงรกั ตอบ ทา่ นนอบตนจงนอบแทน

เมื่อผใู้ หญ่เอื้อเฟื้อเอ็นดู เราจงเคารพรกั กตญั ญูตอ่ ทา่ น
เคารพคนท่ีรจู้ ักเคารพผู้อ่ืน

ความแหนให้ประหยดั

ระมัดระวังของรักของตนเองใหด้ ี
อย่าให้ใครรับรหู้ รือแยง่ ชงิ ไป

เผ่ากษัตรยิ ์เพลิงงู อย่าดูถกู ว่าน้อย

กษัตรยิ ์พระราชวงศไ์ ฟและงู
อาจทาอนั ตรายหรือใหโ้ ทษผ้อู ื่นไดท้ กุ เมือ่ จึงไม่ควรประมาท

ห่งิ ห้อยอย่าแขง่ ไฟ

ถ้ามีกาลังน้อย ก็อย่าไปแข่งกับคนทม่ี กี าลงั มาก

อย่าปองภยั ต่อทา้ ว อย่ามักหา้ วพลันแตก
อยา่ คิดร้ายต่อผมู้ อี านาจ เพราะอาจทาให้เราไดร้ บั
อันตราย ควรทาดว้ ยความนมุ่ นวลอยา่ ทะลุดดุ ันเกนิ ไป

เพราะอาจจะเปน็ อนั ตรายตอ่ ตนเอง

อยา่ เขา้ แบกงาช้าง อย่าออกก้างขนุ นาง

ทาสงิ่ ทเ่ี ป็นอันตรายตอ่ ตน ถ้าแบกงาช้าง อาจจะโดนช้างเอา
งาแทงตายได้ และไมค่ วรวางอานาจกบั ขุนนาง

ปากมชี อบท่านชว่ ย ปางป่วยทา่ นชงิ ชงั

ในยามทเ่ี ราสามารถทาประโยชนใ์ หท้ ่านไดก้ ็อาจไดร้ บั การ
ช่วยเหลือ พอหมดประโยชนก์ ็ไมไ่ ดร้ บั การดูแล

ผจิ ะบังบงั จงลบั ผจิ ะจบั จับจงม่ัน ผจิ ะคน้ั คนั้ จงตาย
ผจิ ะหมายหมายจงแท้ ผจิ ะแกแ้ ก้จงกระจ่าง

จะปิดบังความลับก็ปกปิดไปจนตาย หากจะจับคนทาผิดต้อง
จบั ใหม้ นั่ จนด้ินไมห่ ลดุ หากจะเอาจรงิ กับใครตอ้ งคาดคนั้ ใหไ้ ด้
จะมุ่งสิ่งใดก็จงมุ่งม่ันให้แท้จริง จะแก้ไขสิ่งใดก็จงแก้ไขให้
กระจา่ งลลุ ว่ งไป

อย่ารักหา่ งกว่าชดิ
อย่ารักคนอืน่ มากกวา่ พน่ี ้องของตนเอง

คดิ ข้างหน้าอยา่ เบา

ใหค้ ิดเตรียมการรบั มอื กับเหตกุ ารณท์ อ่ี าจเกดิ ขึ้น
ภายหน้า อย่าประมาท

อยา่ ถอื เอาตื้นกว่าลกึ เมอ่ื เขา้ ศกึ ระวังตน
อย่าคดิ ทาอะไรงา่ ยๆ งานน้นั อาจผิดพลาดได้ จะทา
อะไรควรคิดไตร่ตรองให้ลกึ ซง้ึ ต้องรจู้ กั ระมัดระวังตวั

เปน็ คนเรยี นความรู้ จงยง่ิ ผู้ผมู้ ีศักดิ์

ใหศ้ ึกษาหาความรู้ ใฝใ่ จเรยี นรใู้ หม้ ากกวา่ คนที่
มียศฐาบรรดาศกั ดิ์

อยา่ มักงา่ ยมดิ ี
อย่าทาอะไรมักงา่ ย เอาแตค่ วามสะดวกสบาย
เพราะความมกั งา่ ยกอ่ ความเสียหายมากหนกั

อยา่ ตงี ใู หแ้ กก่ า

อยา่ ทาร้ายคนอน่ื เพอื่ ใหเ้ ปน็ ประโยชน์แกค่ นไมด่ ี

อยา่ ตีปลาหน้าไซ
อยา่ ไปขดั ขวางผลประโยชน์ของผูอ้ น่ื

อยา่ ใจเบาจงหนัก

มจี ติ ใจท่หี นักแน่น

อยา่ ตีสุนขั ห้ามเห่า

อยา่ ทาในสงิ่ ท่ฝี ืนหรอื ผิดธรรมชาติ ถ้าไปตสี นุ ขั ไม่ใหห้ ้าม
เหา่ เปน็ การกระทาทไ่ี ม่ก่อประโยชน์อันใด

ข้าเกา่ รา้ ยอดเอา

อยา่ เอาผดิ กบั ข้าทาสทอี่ ยกู่ บั เรามานาน ให้
อดกลัน้ ไมถ่ ือโทษ

อยา่ รักเหากว่าผม
อยา่ เหน็ ของท่ใี หโ้ ทษดีกวา่ ของที่เปน็ ประโยชน์

อยา่ รักลมกว่านา้
อยา่ รักสิ่งทไ่ี มม่ ตี วั ตน ดกี วา่ ของทม่ี ีตวั ตน

อยา่ รกั ถา้ กว่าเรือน อยา่ รกั เดอื นกวา่ ตะวนั
อยา่ เหน็ ของทีม่ ีประโยชน์นอ้ ย
ดีกว่าของท่ีมปี ระโยชนม์ าก

สบสง่ิ สรรพโอวาท ผู้เปน็ ปราชญพ์ ึงสดับ
ตรบั ตรติ รงิ ปฏิบัติ โดยอรรถอนั ถ่องถว้ น
แถลงเลศเหตเุ ลอื กลว้ น เลิศอา้ งทางธรรม แลนา

คาสอนทั้งปวงเหล่าน้ี ผู้ท่ีเป็นปราชญ์พึงใส่ใจฟัง
นาไปไปคิดให้รอบคอบ แล้วนาไปประพฤติประฏิบัติ
ให้ดีตามข้อความที่ชัดแจ้ง ให้เลือกเอาคาสอนที่มี
เงื่อนงามาอธิบาย ตามที่เห็นว่าเป็นประโยชน์เป็น
เลศิ และถูกตอ้ งตามควร

บทวเิ คราะห์
คณุ ค่าในสภุ าษติ พระรว่ ง

คุณคา่ ดา้ น ๑. มีการเลน่ สัมผสั สระ สัมผสั พยญั ชนะ
วรรณศลิ ป์ .

๒. มกี ารเล่นสมั ผัสทงั้ ในวรรคและ
ระหวา่ งวรรค
๓. ทาใหเ้ กดิ ความไพเราะ

๔. มีจงั หวะในการอ่าน

ตวั อย่าง อยา่ นง่ั ชิดผใู้ หญ่
ทีร่ ักอย่าดูถกู
การเรอื นตนเร่งคิด
อย่าใฝส่ ูงให้พน้ ศักด์ิ สรา้ งกุศลอย่ารู้โรย
ปลกู ไมตรีอยา่ รู้ร้าง

การเล่นคาซา้

ผิจะบงั บงั จงลับ
ผิจะจบั จบั จงม่นั
ผจิ ะคน้ั ค้ันจงตาย
ผิจะหมายหมายจงแท้
ผจิ ะแก้แก้จงกระจ่าง

คณุ คา่ ด้านเนื้อหา

การปฏิบตั ติ นตอ่ ตนเอง โทษตนผดิ ราพึง
อยา่ คะนึงถึงโทษท่าน
เมื่อนอ้ ยใหเ้ รียนวชิ า
ให้หาสนิ เมือ่ ใหญ่

ทม่ี ภี ัยจงหลีก
ปลกี ตนไปโดยดว่ น

ปฏิบัติต่อผใู้ หญ่

ผู้เฒา่ สั่งจงจาความ จงนอบน้อมผใู้ หญ่
ทดแทนคณุ ท่านเมื่อยาก

ปฏบิ ตั ิตนต่อคนรอบขา้ ง

ปลูกไมตรีอย่ารรู้ า้ ง สรา้ งกศุ ลอยา่ รโู้ รย
เมตตาตอบตอ่ มติ ร อยา่ นนิ ทาผอู้ น่ื

ปฏบิ ตั ติ ่อพระมหากษตั ริย์
อาสาเจ้าจนตวั ตาย

อย่าปองภัยต่อทา้ ว

ปฏิบัตติ นตอ่ ครอู าจารย์

ยอครยู อตอ่ หน้า อยา่ เลยี นเตอื นครดู ่า
ครูบาสอนอยา่ โกรธ

คุณคา่ ดา้ น ๑. สะท้อนภ.าพสังคมหลายชนชน้ั อยู่ร่วมกนั
สังคม ๒. ทุกคนรู้หนา้ ท่แี ละฐานะของตนเอง

๓. มกี ารปฏิบตั ติ นอยา่ งเหมาะสม

๔. เคารพให้เกียรตซิ ่ึงกนั และกัน

สงั คมแต่ละชนช้นั

อย่าริร่านแก่ความ อย่ารนหาเรื่องเดือดรอ้ น
แกว่งเทา้ หาเส้ียน

เข็นเรือทอดทางถนน ผูท้ ี่ขดั ขวางผูอ้ ื่น

จระเขข้ วางคลอง

อย่าไปขดั แขง้ ผใู้ หญ่

อย่าคดั คา้ นผเู้ ป็ นใหญ่หรือผูท้ ่ีมีฐานะสงู กว่า

อย่าเอาไมซ้ ีกไปงดั ไมซ้ งุ

ท่ีไปจงมีเพื่อน

เวลาเดินทางไปไหนควรมีเพ่ือนไปดว้ ย

คนเดียวหวั หาย
สองคนเพ่ือนตาย

อย่ายลเย่ียงถว้ ยแตกมิติด
จงยลเยียงสมั ฤทธิ์แตกมิเสีย

รกั จะอยู่ดว้ ยกนั ไดน้ านตอ้ งตดั ความอาฆาตพยาบาทออกไป
รกั จะอยู่กนั สน้ั ๆก็ใหค้ ิดอาฆาตพยาบาท

รกั ยาวใหบ้ นั่
รกั สน้ั ใหต้ ่อ

จะพิจารนาส่ิงใดก็ตอ้ งพิจารณาให้

อย่าผกู มิตรคนจร

ละเอียดรอบคอบ

คบคนใหด้ หู นา้
ซ้ือเส้ือผา้ ใหด้ เู น้ือ

อย่ามกั หา้ วพลนั แตก
กลา้ เกินไปมกั จะเป็ นอนั ตราย

กลา้ นกั มกั บ่ิน

อย่ารกั ห่างกว่าชิด
อย่าเห็นคนอื่นดีกว่าญาติพ่ีนอ้ ง

อย่าเห็นข้ีดีกว่าไส้

อย่าใจเบาจงหนกั ทาใจใหห้ นกั แน่น ไม่โลเล

พกหินดีกว่านุ่น