v Active Aging of the Elderly in Urban Area, Chiang Mai Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 94 ความเป'นมาและความสำคัญของป3ญหา สำนักงานสถิติแหJงชาติ1 ไดEรายงานวJาในประเทศ ไทยไดEกEาวเขEาสูJสังคมผูEสูงอายุตั้งแตJปé พ.ศ. 2547-2548 ในขณะนั้นมีประชากรผูEสูงอายุรEอยละ 10.4ของประชากร ทั้งหมด และในปé พ.ศ. 2560 กรมกิจการผูEสูงอายุ2 ไดE รวบรวมขEอมูลสถิติ พบวJา ผูEที่มีอายุตั้งแตJ 60 ปéขึ้นไปมี จำนวน 10,325,322 คน คิดเปOนรEอยละ 15.45 ของ ประชากรทั้งหมด ในปé พ.ศ. 2563ผูEสูงอายุในประเทศไทย จะมีจำนวน 12.6ลEานคน คิดเปOนสัดสJวนเกือบ 1ใน 5ของ ประชากรไทย สัดสJวนนี้จะยังเพิ่มขึ้นตJอเนื่องมากถึง 1 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด ในปé พ.ศ. 2583 หรืออีก 20 ปé ขEางหนEา โดยมากกวJาครึ่งยังคงเปOนผูEสูงอายุที่มีอายุ 70 ปé ขึ้นไป ในขณะที่สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล3 ที่ไดEมีการรายงานสถานการณ5พฤฒ พลังของผูEสูงอายุไวEวJา ประเทศไทยเปOนสังคมผูEสูงอายุโดย สมบูรณ5ที่มีสัดสJวนผูEสูงอายุกวJารEอยละ 20 ของประชากร และจะกEาวเขEาสูJสังคมสูงอายุระดับสุดยอดในอีกไมJถึง 20 ปéขEางหนEา ที่สัดสJวนผูEสูงอายุจะเพิ่มเปOนกวJารEอยละ 30 ของประชากรทั้งหมดคาดการณ5วJาประเทศไทยจะเขEาสูJ สังคมผูEสูงอายุอยJางสมบูรณ5ในชJวงปé พ.ศ. 2567-2568 และในปé พ.ศ. 2583สัดสJวนของผูEสูงอายุจะเพิ่มขึ้นสูงเปOน รEอยละ 32.1ซึ่งจะทำใหEประเทศไทยกลายเปOนสังคมสูงวัย ระดับสุดยอด (Super Aged Society) เนื่องจากคนไทยจะ มีอายุคาดเฉลี่ยยืนยาวยิ่งขึ้นและอัตราการเกิดมีแนวโนEม ลดลง2 การเปลี่ยนแปลงโครงสรEางประชากรของผูEสูงอายุ ดังกลJาวอาจจะสJงผลกระทบในมิติตJางๆ ทั้งดEานเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดลEอม และสุขภาพ โดยการเพิ่มขึ้นของ ผูEสูงอายุอาจถูกมองวJาจะเปOนภาระใหEบุตรหลานตEองดูแล ในอนาคต เนื่องจากการเสื่อมสภาพทางรJางกาย เชJน ปวด หลัง ปวดเอว ปวดกลEามเนื้อ ปHญหาเกี่ยวกับสายตา มีโรค ประจำตัว ความรูE ความเขEาใจ ดังกลJาวอาจสJงผลตJอ ทัศนคติเชิงลบที่มีตJอผูEสูงอายุ โดยอาจเหมารวมวJา ผูEสูงอายุมีลักษณะเหมือนกันทุกคน คือ เปOนวัยตEองพึ่งพิง เปOนผูEรับ ตEองมีผูEดูแล เชJนเดียวกับรายงานการสำรวจ สุขภาพของ กระทรวงสาธารณสุข4 พบวJา กลุJมผูEสูงอายุ สJวนใหญJเปOนโรคความดันโลหิตสูง (Hypertension) อEวน (Obesity)ขEอเขJาเสื่อม (Osteoarthritis) ไขมันในเลือดสูง (Hyperlipidemia) ภาวะรJางกายมีไขมันในเลือดมากกวJา ปกติโดยเฉพาะคอลเลสเตอรอลรวม (Total cholesterol) ไตรกลีเซอไรด5(Triglyceride) ไลโปโปรตีนที่มีความ หนาแนJนต่ำ (Low density lipoprotein: LDL) อยูJใน ระดับสูง สJวนไลโปโปรตีนที่มีความหนาแนJนสูง (High density lipoprotein: HDL) อยูJในระดับต่ำ ซึ่งจะสJงผล ตJอการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจไดE โดยเฉพาะโรคหลอด เลือดหัวใจตีบตัน (Coronary heart disease) โรคหลอด เลือดสมอง (Stroke) ไดE และถEาระดับคJาน้ำตาลในเลือดสูง ก็มีโอกาสเสี่ยงตJอการเกิดโรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus) มากขึ้น ซึ่งพบมากในกลุJมผูEสูงอายุ ในอีกดEานหนึ่งก็ยังมีผูEสูงอายุอีกมากที่มีสุขภาพดี มีสติปHญญาเฉียบคม มีความสามารถในการถJายทอดความรูE มีคุณคJาตJอครอบครัว ชุมชน และสังคม ซึ่งหากผูEสูงอายุมี ความพรEอมดEานรJางกายจิตใจ ดEานเศรษฐกิจ ดEานสังคม หรือเปOนผูEสูงอายุที่ยังมีพลังในการดำเนินชีวิต จะสJงผลดี ตJอผูEสูงอายุเองและสังคมโดยรวม กลJาวคือ ถEาผูEสูงอายุมี สุขภาพดี สามารถสรEางรายไดEใหEตนเอง ไมJเปOนภาระของ ครอบครัว ซึ่งสอดคลEองกับแนวคิด “Active aging (พฤฒ พลัง)”ของ WHO4 หรือองค5การอนามัยโลก ที่มุJงเนEนการ สJงเสริมสุขภาพเพื่อพัฒนาใหEผูEสูงอายุพึ่งตนเองไดEมี ศักยภาพและเปOนผูEที่ยังสามารถทำประโยชน5แกJตนเอง ครอบครัว และสังคม โดยแนวคิดพฤฒพลังของผูEสูงอายุ (Active aging) ประกอบดEวย 3 องค5ประกอบ คือ สุขภาพ (Health) การมีสJวนรJวม (Participation) และความมั่นคง ปลอดภัย (Security) หรือเรียกโดยทั่วไปวJา “สามเสา หลัก” รJวมกันกับลักษณะของผูEสูงอายุที่มีภาวะพฤฒพลัง 4 ดEาน ของ UNECE5 หรือคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหJง สหประชาชาติในยุโรป ไดEแกJ 1) การมีสุขภาพดี (Health) หมายถึง การมีสุขภาพกายสุขภาพจิตอยูJในสภาพดี 2) การ
vภาวะพฤฒพลังของผู้สูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหม่ 95 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ มีสJวนรJวม (Participation) หมายถึง การที่ผูEสูงอายุใน ชุมชนไดEมีสJวนรJวมในทุกขั้นตอน รวมถึงการพัฒนาทั้งใน การแกEไขปHญหาและปõองกันปHญหาโดยเปúดโอกาสใหEมีสJวน รJวมในชุมชน 3) การมีหลักประกันและความมั่นคง (Security) หมายถึง การที่ผูEสูงอายุมีความมั่นคงในดEานที่ อยูJอาศัย รวมถึงการไดEรับการดูแลจากครอบครัวอยJาง สม่ำเสมอไมJถูกทอดทิ้งและมีรายไดEเพียงพอในการใชE ชีวิตประจำวัน และ 4) สภาพที่เอื้อตJอการมีพฤฒพลัง (Enabling environment) หมายถึง สภาพแวดลEอม รอบตัวผูEสูงอายุมีสิ่งสนับสนุนตJอการมีภาวะพฤฒพลัง รวมถึงความสามารถในการอJานออกเขียนไดEของผูEสูงอายุ ในขณะเดียวกันทาง สํานักงานสถิติแหJงชาติ กระทรวง ดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม6 ไดEกำหนดและอธิบายถึง ระดับภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุไวEอีกวJา การที่ผูEสูงอายุมี ภาวะพฤฒพลังอยูJในระดับสูง จะมีผลทำใหEผูEสูงอายุ สามารถพัฒนาคุณภาพชีวิตของผูEสูงอายุใหEมีศักยภาพ มี คุณคJา สามารถดำเนินชีวิตอยูJในสังคมไดEอยJางมีความสุข มี อายุที่ยืนยาวตJอไปไดE สำหรับผูEสูงอายุในจังหวัดเชียงใหมJ จากขEอมูล ของสำนักงานสถิติจังหวัดเชียงใหมJ7 พบวJา จำนวน ผูEสูงอายุที่มีอายุตั้งแตJ 60 ปéขึ้นไป มีจำนวนเทJากับ 291,149 คน คิดเปOนรEอยละ 15.7 ของประชากรจังหวัด เชียงใหมJทั้งหมด ผูEสูงอายุที่อาศัยอยูJในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ โดยเฉพาะในเขตเทศบาลนครเชียงใหมJ มี จำนวนผูEสูงอายุ 31,154 คน คิดเปOนรEอยละ 25.3 ของ ประชากรในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ ที่อาจจะตEอง มีการปรับตัว เปลี่ยนแปลง ปรับปรุง และปฏิบัติตนใน ทิศทางเดียวกันกับผูEสูงอายุทั่วประเทศ เพื่อใหEเกิดการมี พฤติกรรมทางสุขภาพที่ดีนำไปสูJการเปOนผูEสูงอายุที่มี คุณภาพของสังคม มีการจัดการดูแลสุขภาพตนเอง มีความ รอบรูEทางสุขภาพที่จะมีผลตJอการสรEางเสริมสุขภาพตJอ ตนเอง เพื่อนำไปสูJการมีภาวะพฤฒพลัง ดEวยเหตุนี้ผูEวิจัยจึงสนใจที่จะศึกษาเกี่ยวกับ ภาวะพฤฒพลังผูEสูงอายุในเขตเทศบาลนครเชียงใหมJ ทั้ง 4 แขวง คือ แขวงนครพิงค5 แขวงศรีวิชัย แขวงกาวิละ และ แขวงเม็งราย เนื่องจากมีลักษณะพื้นที่ที่เปOนศูนย5กลาง ความเจริญ เปOนสังคมที่มีประชากรอาศัยอยูJอยJาง หนาแนJน เปOนศูนย5กลางในดEานตJางๆ เชJน ขนบธรรมเนียม สังคม วัฒนธรรม การศึกษา การคEา อุตสาหกรรมระบบ สาธารณสุข เปOนตEน และมีความซับซEอนของปHญหาในการ ดำรงชีวิตของผูEสูงอายุ ดังนั้นวิจัยครั้งนี้จึงศึกษาถึง ภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุและปHจจัยที่มีสJงผลตJอ ภาวะพฤฒพลัง เพื่อสรEางเสริมภาวะพฤฒพลังที่ไดEใหEกับ ผูEสูงอายุตJอไป วัตถุประสงค:การวิจัย 1. เพื่อศึกษาภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุในเขต ชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ 2. เพื่อศึกษาปHจจัยที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลังของ ผูEสูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ กรอบแนวคิดในการวิจัย การศึกษาภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุในเขต ชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ เปOนการประยุกต5ใชEแนวคิด พฤฒพลังของผูEสูงอายุของ WHO4 (องค5การอนามัยโลก) แนวคิดของ UNECE5 (คณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหJง สหประชาชาติในยุโรป) และดัชนีภาวะพฤฒพลังของ ผูEสูงอายุของ สำนักงานสถิติแหJงชาติ กระทรวงดิจิทัล เพื่อเศรษฐกิจและสังคม6 โดยศึกษา 4 ดEาน คือ 1) ดEาน การมีสุขภาพที่ดี 2) ดEานการมีสJวนรJวม 3) ดEานการมี หลักประกันและความมั่นคง และ 4) ดEานสภาพที่เอื้อตJอ การมีพฤฒพลัง รJวมกับปHจจัยที่สJงผลภาวะพฤฒพลังของ ผูEสูงอายุ ไดEแกJ ปHจจัยดEานสังคมและวัฒนธรรม ปHจจัย ดEานจิตวิทยา ปHจจัยดEานพฤติกรรมสุขภาพ และปHจจัย ดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ ผูEวิจัยนำเสนอกรอบแนวคิด การวิจัยไดEดังภาพที่ 1
v Active Aging of the Elderly in Urban Area, Chiang Mai Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 96 วิธีดำเนินการวิจัย ประชากรและกลุlมตัวอยlาง ประชากร คือ กลุJมผูEสูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ ที่อาศัยอยูJในเขตเทศบาลนครเชียงใหมJ 4 แขวง คือ แขวงนครพิงค5 แขวงกาวิละ แขวงเม็งราย และแขวงศรีวิชัย จำนวน 31,154 คน กลุJมตัวอยJาง คือ ผูEสูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ 4 แขวง คือ แขวงนครพิงค5 แขวงกาวิละ แขวงเม็งราย และแขวงศรีวิชัย รวมทั้งหมด 395 คน ไดE จากการสุJมตัวอยJางโดยใชEหลักความนJาจะเปOน8 (Probability sampling) ดEวยการกำหนดขนาดของกลุJม ตัวอยJางจำแนกตาม อายุ เพศ และเขตพื้นที่จากนั้นทำการ สุJมตัวอยJางแบบงJาย (Simple random sampling) เปOน การสุJมโดยใชEวิธีสุJมอยJางงJายแบบไมJมีการแทนที่/ใสJคืน (Sampling without replacement) ตามสัดสJวนของ จำนวนตัวอยJาง ไดEผลการสุJมตัวอยJางไดEออกเปOน 1) แขวง ศรีนครพิงค5 สุJมตัวอยJางไดE 120 คน 2) แขวงกาวิละ สุJม ตัวอยJางไดE 101 คน 3) แขวงศรีวิชัย สุJมตัวอยJางไดE 93 คน และ 4) แขวงเม็งราย สุJมตัวอยJางไดE 81 คน ตามลำดับ หลังจากไดEกลุJมตัวอยJางจำนวน 395 คน แลEวนั้นผูEสูงอายุ จะตEองผJานการประเมินคัดกรองผูEสูงอายุตาม ความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวันตามแบบ วัดของ Barthel Activities of Daily Living (ADL) โดยมี ป)จจัยด.านสังคมและวัฒนธรรม 1. การสนับสนุนทางสังคม 2. การมีส2วนร2วมทางสังคม 3. การพึ่งพาตนเอง ป)จจัยด.านจิตวิทยา 1. สภาวะทางสุขภาพจิต 2. ความพึงพอใจในชีวิต 3. ความสมดุลระหว2างชีวิตกับวิถีชีวิตที่เปGนอยู2 ป)จจัยด.านพฤติกรรมสุขภาพ 1. พฤติกรรมดKานการรับประทานอาหาร 2. พฤติกรรมดKานการออกกำลังกาย 3. พฤติกรรมดKานการปฏิบัติตนในภาวะเจ็บปOวย 4. พฤติกรรมดKานการจัดการความเครียด ป)จจัยด.านความรอบรู.เรื่องสุขภาพ 1. การเขKาถึงขKอมูลสุขภาพและบริการสุขภาพ 2. ความรูK ความเขKาใจเกี่ยวกับสุขภาพและการปRองกันโรค 3. ทักษะการสื่อสาร 4. ทักษะการตัดสินใจ 5. การจัดการตนเอง 6. การรูKเท2าทันสื่อ ภาวะพฤฒพลังของผู.สูงอายุ 1. ดKานการมีสุขภาพที่ดี 2. ดKานการมีส2วนร2วม 3. ดKานการมีหลักประกันและความมั่นคง 4. ดKานสภาพที่เอื้อต2อการมีพฤฒพลัง ภาพที่ 1 กรอบแนวคิดในการวิจัย
vภาวะพฤฒพลังของผู้สูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหม่ 97 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ คะแนนผJานเกณฑ5การประเมินความสามารถในการ ประกอบกิจวัตรประจำวันของผูEสูงอายุที่มีความสามารถ พึ่งตนเองไดE ชJวยเหลือผูEอื่น ชุมชน สังคมไดE และมี ผลรวมคะแนนการประเมินความสามารถในการ ประกอบกิจวัตรประจำวันตั้งแตJ 12 คะแนนขึ้นไป เครื่องมือในการเก็บรวบรวมข-อมูลแบJงออกไดE เปOน 2 สJวน ดังนี้ สJวนที่ 1แบบสอบถามภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุ ในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ เปOนแบบสอบถามที่สรEาง ขึ้นโดยประยุกต5จากแนวคิดพฤฒพลังของ WHO4 (องค5การ อนามัยโลก) UNECE5 (คณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหJง สหประชาชาติในยุโรป) และแบบประเมินดัชนีภาวะพฤฒ พลังของผูEสูงอายุของ สํานักงานสถิติแหJงชาติ กระทรวง ดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม6จำนวน 16 ขEอ ประกอบดEวย 1) ดEานการมีสุขภาพที่ดี (HI) จำนวน 6 ขEอ 2) ดEานการมีสJวน รJวม (PI)จำนวน 4 ขEอ 3) ดEานการมีหลักประกันและความ มั่นคง (SI) จำนวน 4 ขEอ และ 4) ดEานสภาพที่เอื้อตJอการ มีพฤฒพลัง (EI) จำนวน 2 ขEอ มีการใหEคะแนนเปOน 0 และ 1 และหาผลรวม (AAI) ของของคJาคะแนนองค5ประกอบทั้ง 4 ดEาน โดยถJวงน้ำหนักใหEแตJละดEานมีความสำคัญเทJากัน คำนวนไดEจากสูตร AAI = HI + PI + SI + EI 4 โดยใชEวิธีการคำนวณคะแนนของภาวะพฤฒพลัง ของผูEสูงอายุสำหรับเกณฑ5ในการประเมินผลแบJงไดE 3 ระดับ คือ 0.000 -0.499คะแนน หมายถึง มีภาวะพฤฒ พลังอยูJในระดับต่ำ 0.500 -0.799คะแนน หมายถึง มีภาวะพฤฒ พลังอยูJในระดับปานกลาง 0.800 -1.000คะแนน หมายถึง มีภาวะพฤฒ พลังอยูJในระดับมาก สJวนที่ 2 แบบสอบถามปHจจัยที่มีผลตJอ ภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัด เชียงใหมJ เปOนแบบสอบถามที่ผูEวิจัยสรEางขึ้น จำนวนทั้งสิ้น 126 ขEอ ประกอบดEวย 1) ปHจจัยดEานสังคมและวัฒนธรรม จำนวน 40 ขEอ เปOนคำถามแบบมาตรวัด Likert Scale 5 ระดับ คือ คะแนนของระดับความถี่ในการปฏิบัติพฤติกรรม 1 = ไมJ ปฏิบัติ/ไมJเคย2 = นานๆ ครั้ง 3 = บางครั้ง4 = บJอยครั้ง5 = ทุกครั้ง 2) ปHจจัยดEานจิตวิทยา จำนวน 15 ขEอ เปOน คำถามแบบมาตรวัด Likert Scale 5ระดับ คือ คะแนนของ ระดับความถี่ในการปฏิบัติพฤติกรรม 1 = ไมJปฏิบัติ/ไมJเคย2 = นานๆ ครั้ง 3 = บางครั้ง4 = บJอยครั้ง5 = ทุกครั้ง 3) ปHจจัยดEานจิตวิทยา จำนวน 29 ขEอ เปOน คำถามแบบมาตรวัด Likert Scale 5ระดับ คือ คะแนนของ ระดับความถี่ในการปฏิบัติพฤติกรรม 1 = ไมJปฏิบัติ/ไมJเคย2 = นานๆ ครั้ง 3 = บางครั้ง4 = บJอยครั้ง5 = ทุกครั้ง 4) ปHจจัยดEานจิตวิทยา จำนวน 42 ขEอ เปOน คำถามแบบมาตรวัด LikertScale 5ระดับ คือ คะแนนของ ระดับความถี่ในการปฏิบัติพฤติกรรม 1 = ไมJปฏิบัติ/ไมJเคย2 = นานๆ ครั้ง 3 = บางครั้ง4 = บJอยครั้ง5 = ทุกครั้ง การแปลความหมายระดับของการปฏิบัติ พฤติกรรมของแตJละปHจจัยโดยใชEคJาเฉลี่ยมีดังนี้10 4.21 -5.00 หมายถึง ระดับของการปฏิบัติ พฤติกรรมของแตJละปHจจัยอยูJในระดับมากที่สุด 3.41 -4.20 หมายถึง ระดับของการปฏิบัติ พฤติกรรมของแตJละปHจจัยอยูJในระดับมาก 2.61 -3.40 หมายถึง ระดับของการปฏิบัติ พฤติกรรมของแตJละปHจจัยอยูJในระดับปานกลาง 1.81 -2.60 หมายถึง ระดับของการปฏิบัติ พฤติกรรมของแตJละปHจจัยอยูJในระดับนEอย 1.00 -1.80 หมายถึง ระดับของการปฏิบัติ พฤติกรรมของแตJละปHจจัยอยูJในระดับนEอยที่สุด
v Active Aging of the Elderly in Urban Area, Chiang Mai Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 98 การตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือ 1. การตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา (Content Validity) ผูEวิจัยนำแบบสอบถามที่ปรับปรุงแกEไขเสนอตJอ ผูEเชี่ยวชาญทางดEานสุขภาพจำนวน 3 ทJาน เพื่อพิจารณา ความสมบูรณ5 ถูกตEอง โดยตรวจสอบความเที่ยงตรงตาม เนื้อหาและภาษาใหEตรงวัตถุประสงค5ของการวิจัย โดยการ หาดัชนีความสอดคลEองของขEอคำถามกับจุดประสงค5 (Index of Item Objective Congruence: IOC) ผลการ ทดสอบคJาดัชนีความสอดคลEองของ ภาวะพฤฒพลังของ ผูEสูงอายุ เทJากับ 0.96 สำหรับปHจจัยที่มีผลตJอภาวะพฤฒ พลังของผูEสูงอายุ เทJากับ 0.98 2. การตรวจสอบความเชื่อมั่น (Reliability) ผูEวิจัยนำแบบสอบถามที่ผJานการตรวจสอบและ แกEไขจากผูEเชี่ยวชาญไปทำการทดลองใชE (Try Out) กับ ผูEสูงอายุที่ไมJใชJกลุJมตัวอยJางในเขตชุมชนเมือง จังหวัด เชียงใหมJ จำนวน 30 คน และนำมาวิเคราะห5หาคJาความ เชื่อมั่น (Reliability) ของแบบสอบถาม โดยใชEวิธีการหาคJา สัมประสิทธิ์อัลฟาของครอนบาค9 (Cronbach) (αCoefficient) ซึ่งตEองไดEคJาความสัมพันธ5มากกวJา 0.70 ขึ้น ไป แสดงวJา ชุดแบบสอบถามมีความนJาเชื่อถือสามารถ นำไปวัดภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุที่เปOนกลุJมตัวอยJางไดE ตรงกับวัตถุประสงค5การวิจัยตJอไป ผลการทดสอบไดEคJา ความเชื่อมั่นของภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุ เทJากับ 0.83 สJวนปHจจัยที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุ ไดEแกJ ปHจจัยดEานสังคมและวัฒนธรรม เทJากับ 0.83 ปHจจัยดEาน จิตวิทยา เทJากับ 0.82 ปHจจัยดEานพฤติกรรมสุขภาพ เทJากับ 0.84 และปHจจัยดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ เทJากับ 0.84 ตามลำดับ การพิทักษ)สิทธิ์กลุlมตัวอยlาง การวิจัยครั้งนี้ไดEรับการรับรองจากคณะกรรมการ จริยธรรมการวิจัย มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา รหัส หนังสือรับรอง HE 062-2022 วันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2565 ดำเนินการพิทักษ5สิทธิ์กลุJมตัวอยJางโดยการอธิบาย วัตถุประสงค5และวิธีดำเนินการวิจัย กลุJมตัวอยJางมีสิทธิ์ใน การตอบรับหรือปฏิเสธไมJมีผลใด ๆ และในระหวJางการ ตอบแบบสอบถามกลุJมตัวอยJางไมJจำเปOนตEองตอบ แบบสอบถามที่ทำใหEรูEสึกไมJสบายใจและมีสิทธิ์แจEงขอถอน ตัวไดEตลอดเวลา ซึ่งคำตอบและขEอมูลทุกอยJางจะเปOน ความลับและนำเสนอผลการวิจัยในภาพรวมเทJานั้น ขั้นตอนการเก็บรวบรวมข-อมูล 1. ผูEวิจัยเขEาพบผูEนำชุมชน และอาสาสมัคร สาธารณสุขประจำหมูJบEาน (อสม.) เพื่อชี้แจงวัตถุประสงค5 ในการทำวิจัยเพื่อขออนุญาตในการเก็บรวบรวมขEอมูล 2.ผูEวิจัยไดEทำการสำรวจรายชื่อและที่อยูJของ ผูEสูงอายุในแตJละชุมชนที่ไดEคัดเลือกไวEจากผูEนำชุมชน ในแตJละชุมชน และคัดเลือกกลุJมตัวอยJางตามเกณฑ5ที่ กำหนดไวE จากนั้นผูEวิจัยสอบถามความสมัครใจถึงสถานที่ ที่กลุJมตัวอยJางใหEผูEวิจัยเขEาเก็บรวบรวมขEอมูล ซึ่งสJวนใหญJ เขEาพบที่บEานของกลุJมตัวอยJาง 3.ผูEวิจัยไดEเขEาพบกลุJมตัวอยJางตามสถานที่ที่ กลุJมตัวอยJางสะดวกใหEเขEาพบ จากนั้นผูEวิจัยแนะนำตัว ชี้แจง วัตถุประสงค5และขออนุญาตในการเก็บรวบรวมขEอมูลพรEอม ทั้งชี้แจงการพิทักษ5สิทธิ์กลุJมตัวอยJางและลงนามยินยอมเขEา รJวมวิจัย สถิติที่ใช-ในการวิเคราะห)ข-อมูล 1. ลักษณะทั่วไปของกลุJมตัวอยJางและระดับ ภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุวิเคราะห5โดยใชEสถิติเชิง บรรยาย (Descriptive Statistics) ไดEแกJ ความถี่ รEอยละ คJาเฉลี่ย และสJวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน 2. ปHจจัยที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุ วิเคราะห5โดยใชEสถิติเชิงสรุปอEางอิง (Inferential Statistics) คือ การวิเคราะห5การถดถอยพหุคูณแบบ ขั้นตอน ทั้งนี้ผูEวิจัยไดEทำการทดสอบขEอตกลงเบื้องตEนของ สถิติที่ใชEโดยทดสอบการกระจายของขEอมูล ทดสอบความ แปรปรวนและความสัมพันธ5เชิงเสEนของตัวแปร ทดสอบ ความแปรปรวนโดยดูคJาจากกราฟ Scatter Plot พบวJา ตัวแปรสJวนใหญJกระจายตัวอยูJรอบๆ เสEนตรงอยJาง
vภาวะพฤฒพลังของผู้สูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหม่ 99 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ สมมาตร ไมJมีปHญหาความสัมพันธ5เชิงเสEนระหวJางตัวแปร อิสระ โดยมี คJา VIF นEอยกวJา 10 และคJา Tolerance อยูJระหวJาง 0.86 ถึง 1.00 ผลการวิจัย 1. ภาวะพฤฒพลังของกลุlมตัวอยlาง ผลการวิจัย พบวJา คJาเฉลี่ยของภาวะพฤฒพลัง ดEานการมีหลักประกันและความมั่นคง มีคะแนนเฉลี่ยมาก 2. ป|จจัยที่มีผลตlอภาวะพฤฒพลังของกลุlม ตัวอยlาง 2.1 การวิเคราะห5ปHจจัยดEานสังคมและ วัฒนธรรม ดEานจิตวิทยา ดEานพฤติกรรมสุขภาพ และ ดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ ที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลัง ของกลุJมตัวอยJาง ผลการวิเคราะห5การถดถอยพหุคูณแบบขั้นตอน ของปHจจัยทั้ง 4 ดEาน พบวJา ปHจจัยทั้งหมดไดEเขEาสูJสมการ ถดถอย คือ 1) ปHจจัยดEานสังคมและวัฒนธรรม ปHจจัยดEาน พฤติกรรมสุขภาพ ปHจจัยดEานจิตวิทยา และ ปHจจัยดEาน ความรอบรูEเรื่องสุขภาพ โดยมีคJาอำนาจในการพยากรณ5ที่ ที่สุด (x̅= 0.88, S.D. = 0.17) รองลงมา คือ ดEานการมีสJวน รJวม (x̅= 0.82, S.D. = 0.20) ดEานการมีสุขภาพที่ดี (x̅= 0.80, S.D. = 0.15)และดEานสภาพที่เอื้อตJอการมีพฤฒพลัง (x̅= 0.71, S.D. = 1.13) โดยภาพรวมของคJาเฉลี่ย ภาวะพฤฒพลัง (x̅= 0.80, S.D. = 0.41) กลJาวคือ ภาวะพฤฒพลังของกลุJมตัวอยJางอยูJในระดับมาก(ดังตาราง ที่ 1) ปรับแลEว (Adjusted R2 ) เทJากับ 0.76 หมายถึง ตัวแปร ดEานสังคมและวัฒนธรรม ดEานพฤติกรรมสุขภาพ ดEาน จิตวิทยา และดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ สามารถใชEเพื่อ พยากรณ5ภาวะพฤฒพลังของกลุJมตัวอยJาง ไดEรEอยละ 76.00 สรุปไดEวJา หากผูEสูงอายุมีสJวนรJวมดEานสังคมและวัฒนธรรม ไดEมากขึ้น มีพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกตEอง มีสภาวะทาง จิตวิทยาอยูJในระดับที่ดี และไดEรับความรูEเรื่องสุขภาพมาก ขึ้นก็จะทำใหEภาวะพฤฒพลังอยูJในระดับที่ดีหรือสามารถ ดำรงชีวิตไดEอยJางมีคุณภาพ (ดังตารางที่ 2) ตารางที่ 1 คJาเฉลี่ยและสJวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของภาวะพฤฒพลังของกลุJมตัวอยJาง (n = 395) ภาวะพฤฒพลัง X̅ S.D. การแปลผล 1. ดEานการมีสุขภาพที่ดี 0.80 0.15 ระดับมาก 2. ดEานการมีสJวนรJวม 0.82 0.20 ระดับมาก 3. ดEานการมีหลักประกันและความมั่นคง 0.88 0.17 ระดับมาก 4. ดEานสภาพที่เอื้อตJอการมีพฤฒพลัง 0.71 1.13 ระดับปานกลาง ภาวะพฤฒพลังโดยรวม 0.80 0.41 ระดับมาก
v Active Aging of the Elderly in Urban Area, Chiang Mai Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 100 โดยสามารถเขียนสมการวิเคราะห5การถดถอย พหุคูณไดEเปOน สมการพยากรณ5ในรูปคะแนนดิบ (b) Ŷ= 3.21 + 0.81(SocialC) + 0.74(PsychologyB) + 0.58(HealthB) + 0.44(KnowledgeH) สมการพยากรณ5ในรูปคะแนนมาตรฐาน (b) Z#= 1.62(SocialC) + 1.58(PsychologyB) + 1.17(HealthB) + 0.89(KnowledgeH) 2.2 การวิเคราะห5ความสัมพันธ5ดEวยการ ถดถอยพหุคูณแบบขั้นตอนระหวJางตัวแปรยJอยของดEาน สังคมและวัฒนธรรม ดEานจิตวิทยา ดEานพฤติกรรมสุขภาพ และดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพกับภาวะพฤฒพลังของ กลุJมตัวอยJาง ผลการศึกษา พบวJา ปHจจัยที่รJวมทำนายตJอ ภาวะพฤฒพลังของตัวแปรยJอยปHจจัยดEานสังคมและ วัฒนธรรม ปHจจัยดEานจิตวิทยา ปHจจัยดEานพฤติกรรม สุขภาพ และปHจจัยดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ พบวJา มี ตัวแปรอิสระยJอยทั้งหมด 13 ตัวแปรที่เขEาสูJสมการถดถอย พหุคูณ คือ การสนับสนุนทางสังคม การพึ่งพาตนเอง สภาวะทางสุขภาพจิต ความสมดุลระหวJางชีวิตกับวิถีชีวิตที่ เปOนอยูJ พฤติกรรมดEานการรับประทานอาหาร พฤติกรรม ดEานการจัดการความเครียด พฤติกรรมดEานการปฏิบัติตนใน ภาวะเจ็บป™วย พฤติกรรมดEานการออกกำลังกาย ความรูE ความเขEาใจเกี่ยวกับสุขภาพและการปõองกันโรค การเขEาถึง ขEอมูลสุขภาพและการบริการสุขภาพ การจัดการตนเอง ทักษะการสื่อสารขEอมูลสุขภาพ และทักษะการตัดสินใจ โดยมีคJาอำนาจในการพยากรณ5ที่ปรับแลEว (Adjusted R2 ) เทJากับ 0.76 หมายถึง ตัวแปรยJอยของดEานสังคมและ วัฒนธรรม ดEานจิตวิทยา ดEานพฤติกรรมสุขภาพ และดEาน ความรอบรูEเรื่องสุขภาพ ทั้ง 13 ตัวแปรยJอย สามารถใชE เพื่อพยากรณ5ภาวะพฤฒพลังของกลุJมตัวอยJาง ไดEรEอยละ 76.00 (ดังตารางที่ 3) โดยสามารถเขียนสมการวิเคราะห5การถดถอย พหุคูณไดEเปOน สมการพยากรณ5ในรูปคะแนนดิบ (b) Ŷ= 3.21 + 0.77(SupS) + 0.79(SelfR) + 0.87(PsyH) + 0.61(LifeB) + 0.69(NutE) + 0.63(StrM) + 0.60(IllS) +0.42(ExcB) + 0.82(CogK) + 0.75(AccS) ตารางที่ 2 การวิเคราะห5การถดถอยพหุคูณแบบขั้นตอนของตัวแปรพยากรณ5ทั้ง 4 ดEาน ที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลังของ กลุJมตัวอยJาง โดยภาพรวม (n = 395) ตัวแปรที่ใช-พยากรณ) b SE Beta t 1. ดEานสังคมและวัฒนธรรม (SocialC) 0.81 0.16 1.62 8.72** 2. ดEานจิตวิทยา (PsychologyB) 0.58 0.09 1.17 6.11** 3. ดEานพฤติกรรมสุขภาพ (HealthB) 0.74 0.12 1.58 7.09** 4. ดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ (KnowledgeH) 0.44 0.07 0.89 5.98* R = 0.88, R2 = 0.77, Adjusted R2 = 0.76, Constant = 3.21, F = 14.74**, SEest = 0.19 หมายเหตุ * มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05(p < .05), ** มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01(p < .01)
vภาวะพฤฒพลังของผู้สูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหม่ 101 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ + 0.74(SelfM) + 0.62(ComS) + 0.60(CedS) สมการพยากรณ5ในรูปคะแนนมาตรฐาน (b) Z#= 0.81(SupS) + 0.83(SelfR) + 0.91(PsyH) + 0.63(LifeB) + 0.75(NutE) + 0.68(StrM) + 0.64(IllS) +0.51(ExcB) + 0.95(CogK) + 0.83(AccS) + 0.80(SelfM) + 0.59(ComS) + 0.65(CedS) ตารางที่ 3 การวิเคราะห5การถดถอยพหุคูณแบบขั้นตอนของตัวแปรยJอยดEานสังคมและวัฒนธรรม ดEานจิตวิทยา ดEาน พฤติกรรมสุขภาพ และดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ ที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลังของกลุJมตัวอยJาง (n = 395) ตัวแปรยlอยที่ใช-พยากรณ) b SE Beta t 1. การสนับสนุนทางสังคม (SupS) 0.77 0.02 0.81 7.78** 2. การมีสJวนรJวมทางสังคม (PartS) 0.39 0.09 0.46 4.06 3. การพึ่งพาตนเอง (SelfR) 0.79 0.14 0.83 9.16** 4. สภาวะทางสุขภาพจิต (PsyH) 0.87 0.06 0.91 9.44** 5. ความพึงพอใจในชีวิต (SatL) 0.38 0.11 -0.24 3.08 6. ความสมดุลระหวJางชีวิตกับวิถีชีวิตที่เปOนอยูJ (LifeB) 0.61 0.05 0.63 6.12* 7. พฤติกรรมดEานการรับประทานอาหาร (NutE) 0.69 0.18 0.75 8.56** 8. พฤติกรรมดEานการจัดการความเครียด (StrM) 0.63 0.15 0.68 7.44** 9. พฤติกรรมดEานการปฏิบัติตนในภาวะเจ็บป™วย (IllS) 0.60 0.11 0.64 6.87* 10. พฤติกรรมดEานการออกกำลังกาย (ExcB) 0.42 0.08 0.51 4.56* 11. ความรูE ความเขEาใจเกี่ยวกับสุขภาพและการปõองกันโรค (CogK) 0.82 0.02 0.95 8.01** 12. การเขEาถึงขEอมูลสุขภาพและการบริการสุขภาพ (AccS) 0.75 0.03 0.83 7.08** 13. การจัดการตนเอง (SelfM) 0.74 0.08 0.80 6.97** 14. ทักษะการสื่อสารขEอมูลสุขภาพ (ComS) 0.62 0.04 0.59 6.54* 15. ทักษะการตัดสินใจ (CedS) 0.60 0.06 0.65 5.15* 16. การรูEเทJาทันสื่อ (LiteM) 0.48 0.21 -0.52 2.02 คJาคงที่ (Constant) 3.21 R = 0.88, R2 = 0.77, Adjusted R2 = 0.76, Constant = 3.21, F = 14.74**, SEest = 0.19 หมายเหตุ * มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05(p < .05) ** มีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01 (p < .01)
v Active Aging of the Elderly in Urban Area, Chiang Mai Province ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 102 อภิปรายผลการวิจัย 1. ระดับภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุในเขต ชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ จากผลการวิจัย พบวJา ในภาพรวมอยูJในระดับ มาก และรายดEานพบวJา ดEานการมีสุขภาพที่ดี (Health) ดEานการมีสJวนรJวม ดEานการมีหลักประกันและความ มั่นคง อยูJในระดับมาก สJวนดEานสภาพที่เอื้อตJอการ มีพฤฒพลังอยูJในระดับปานกลาง สอดคลEองกับ สํานักงานสถิติแหJงชาติ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจ และสังคม4 ที่ไดEกำหนดและอธิบายถึงระดับภาวะพฤฒ พลังของผูEสูงอายุไวEวJา การที่ผูEสูงอายุมีภาวะพฤฒพลังอยูJ ในระดับสูงจะมีผลทำใหEผูEสูงอายุสามารถพัฒนาคุณภาพ ชีวิตของผูEสูงอายุใหEมีศักยภาพ มีคุณคJา สามารถดำเนิน ชีวิตอยูJในสังคมไดEอยJางมีความสุข มีอายุที่ยืนยาวตJอไป 2. ปHจจัยที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุใน เขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ จากผลการวิจัยพบวJา ปHจจัยทั้ง 4 ดEาน คือดEาน สังคมและวัฒนธรรม ปHจจัยดEานจิตวิทยา ปHจจัยดEาน พฤติกรรมสุขภาพ และปHจจัยดEานความรอบรูEเรื่องสุขภาพ มีความสัมพันธ5ทางบวกตJอภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุใน เขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ อยJางมีนัยสำคัญทางสถิติ ที่ระดับ .01 สามารถพยากรณ5ภาวะพฤฒพลังไดEถึงรEอยละ 76 ซึ่งสอดคลEองกับงานวิจัยของนงเยาว5 มีเทียน10 ศึกษา ถึงปHจจัยทำนายพฤฒพลังในผูEใหญJวัยกลางคนเขตกึ่ง เมือง ผลการวิจัยพบวJา ปHจจัยการสนับสนุนทางสังคม การพึ่งพาตนเอง จิตวิทยา การรับรูEและการเขEาถึงบริการ ทางสุขภาพ พฤติกรรมทางสุขภาพ รJวมกันทำนายพฤฒ พลังในผูEใหญJวัยกลางคนเขตกึ่งเมืองไดEรEอยละ 41.4 อีก ทั้งยังสอดคลEองกับการศึกษาของจิตนธี ริชชี่ และสุภา ภรณ5 จองคำอาง11 ที่ไดEศึกษาเรื่อง ปHจจัยทำนาย พฤติกรรมสุขภาพของผูEสูงอายุ: กรณีศึกษาชมรม ผูEสูงอายุกึ่งเมือง จังหวัดเชียงใหมJ ผลการวิจัยพบวJา ผูEสูงอายุมีความรอบรูEดEานสุขภาพโดยรวมในระดับปาน กลาง และทำนายพฤติกรรมสุขภาพโดยรวมของผูEสูงอายุ ดEานการบริโภคอาหาร การออกกำลังกาย การสูบบุหรี่ และการดื่มสุรา ไดEรEอยละ 25 เชJนเดียวกับงานวิจัยของ ยมนา ชนะนิล และคณะ12 ที่ไดEศึกษาเรื่อง ภาวะพฤฒ พลังของผูEสูงอายุในชุมชน จังหวัดอุบลราชธานีซึ่ง ผลการวิจัยพบวJา ภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุในชุมชน จังหวัดอุบลราชธานีอยูJในระดับสูง จากผลการวิจัยชJวย ใหEทีมสุขภาพไดEเขEาใจปHจจัยทางดEานจิตสังคมที่เกี่ยวขEอง กับการเตรียมผูEใหญJวัยกลางคนเขตกึ่งเมืองใหEผJานเขEาสูJ วัยผูEสูงอายุอยJางมีพฤฒพลัง ทีมสุขภาพควรพัฒนา โปรแกรมสJงเสริมการรับรูEความสามารถของตนเองและ แหลJงสนับสนุนทางสังคมใหEกับประชาชนกลุJมนี้เพื่อ สJงเสริมหรือคงไวEซึ่งการมีสุขภาพดีและมีความผาสุก และหนJวยงานที่เกี่ยวขEองสามารถใชEเปOนขEอมูลพื้นฐานใน การวางแผนสJงเสริมพัฒนางานดEานผูEสูงอายุ ขFอเสนอแนะการนำผลการวิจัยไปใชF 1. ดEานการสJงเสริมภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุ สามารถนำผลการวิจัยไปใชEประกอบการพัฒนารูปแบบ การสรEางเสริมภาวะพฤฒพลังใหEกับผูEสูงอายุในเขตชุมชน เมือง จังหวัดเชียงใหมJ โดยเนEนการสรEางเสริมหรือ สนับสนุนใหEครอบครัวและชุมชนเขEามามีสJวนรJวมมาก ขึ้น 2. ดEานปHจจัยที่มีผลตJอภาวะพฤฒพลังของ ผูEสูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหมJ สามารถนำ ผลการวิจัยไปชJวยเนEนการมีสJวนรJวมในชุมชนของ ผูEสูงอายุ ดEานการออกกำลังกาย ดEานการเขEาถึงขEอมูล สุขภาพและการบริการเปOนสำคัญ เพื่อใหEสอดคลEองกับ ความตEองการของผูEสูงอายุเปOนหลัก
vภาวะพฤฒพลังของผู้สูงอายุในเขตชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหม่ 103 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอ6างอิง 1. สำนักงานสถิติแหJงชาติ. สถานการณ5จำนวนประชากรผูEสูงอายุในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: กระทรวงดิจิทัลเพื่อ เศรษฐกิจและสังคม; 2560. 2. กรมกิจการผูEสูงอายุ. สถิติผูEสูงอายุไทย. กรุงเทพฯ: กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย5; 2562. 3. สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล. รายงานสุขภาพคนไทย ปé 2562. นครปฐม: บริษัท อมรินทร5พ ริ้นติ้งแอนด5พับลิชชิ่ง; 2562. 4. WHO. Active ageing: A policy framework. Geneva: World Health Organization; 2002. 5. United Nations. The Sustainable Development Goals for Active Aging [Online]. 2002 [cited 4 May 2023]. Available https://www.un.org/sustainabledevelopment 6. สำนักงานสถิติแหJงชาติ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. ดัชนีพฤฒพลังผูEสูงอายุไทย (Active Ageing Index of Thai Elderly). กรุงเทพฯ: บริษัทเทกซ5แอนด5เจอร5นอลพับลิเคชั่น จำกัด; 2560. 7. สำนักงานสถิติ จังหวัดเชียงใหมJ. จำนวนผูEสูงอายุในจังหวัดเชียงใหมJ. เชียงใหมJ: สำนักงานสถิติ จังหวัดเชียงใหมJ; 2562. 8. บุญใจ ศรีสถิตย5นรากูร. ระเบียบวิธีการวิจัยทางพยาบาลศาสตร5. พิมพ5ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: ยูแอนด5ไอ อินเตอร5 มีเดีย; 2560. 9. Cronbach, L. J. Essentials of psychological testing. New York: Harper Collins Publishers; 1990. 10. นงเยาว5 มีเทียน. ปHจจัยที่มีความสัมพันธ5กับพฤฒพลังของผูEใหญJวัยกลางคน ในชุมชนเขตกึ่งเมือง. วารสารพยาบาลศาสตร5และสุขภาพ 2561;41(1):47-55. 11. จิตนธี ริชชี่ และสุภาภรณ5 จองคำอาง. ปHจจัยทำนายพฤติกรรมสุขภาพของผูEสูงอายุ: กรณีศึกษาชมรมผูEสูงอายุกึ่งเมือง จังหวัดเชียงใหมJ. วารสารสมาคมพยาบาลแหJงประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 2565; 28(2):30-45. 12. ยมนา ชนะนิล และคณะ. ภาวะพฤฒพลังของผูEสูงอายุในชุมชน จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารพยาบาลกระทรวง สาธารณสุข 2563;30(2):83-92.
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 104 ความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน Sexual Dysfunction in Menopausal Women ประวีดา คำแดง พย.ม.* Praveda Kamdaeng, M.N.S* สิริยาภรณD เจนสาริกา พย.ม.** Siriyaphon Jensariga** Corresponding Authors: Email: [email protected] Received: 5 Jun 2022, Revised: 4 Dec 2022, Accepted: 18 Apr 2023 *อาจารยMพยาบาล คณะพยาบาลศาสตรM มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงใหมd วิทยาเขตแมdฮdองสอน *Nursing instructor, Faculty of Nursing, Chiang Mai Rajabhat University **อาจารยMพยาบาล วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีสวรรคMประชารักษM นครสวรรคM **Nursing instructor, Boromarajonani College of Nursing, Sawanpracharak Nakhonsawan บทคัดย'อ ความต&องการทางเพศเป0นสัญชาตญาณพื้นฐานของมนุษย> แม&ลักษณะทางเพศของสตรีจะมีความดึงดูดน&อยลง ตามอายุที่มากขึ้นแตIสตรีมิได&สูญเสียความสามารถทางเพศ ในทางตรงกันข&ามผู&ที่อยูIในชIวงสูงวัยสIวนหนึ่งยังมีกิจกรรม ทางเพศ และสามารถสร&างประสบการณ>ที่ดีจากการมีเพศสัมพันธ>ได&เป0นอยIางดี เนื่องจากไมIต&องกังวลเรื่องของการ ตั้งครรภ>ตIอไป อยIางไรก็ตามสตรีวัยหมดประจำเดือนสIวนหนึ่งประสบกับภาวะความบกพรIองทางเพศ เนื่องจากบริบท ของสังคมไทยขัดเกลาสตรีเรื่องการแสดงออกหรือพูดคุยในเรื่องเพศวIาเป0นเรื่องที่ไมIเหมาะสม ความบกพรIองทางเพศ ของสตรีวัยหมดประจำเดือนจึงเป0นเรื่องที่นIาอับอายไมIได& รับการแก&ไข และยังยินยอมที่จะมีเพศสัมพันธ>ตIอไป ทั้งนี้เพื่อ ไมIให&เกิดความรู&สึกวIาตนเองมีความบกพรIอง ในการทำหน&าที่ภรรยา บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค>ในการนำเสนอ ความบกพรIองทางเพศของสตรีวัย หมดประจำเดือน ปUจจัยที่เกี่ยวข&อง ผลกระทบ และการจัดการกับปUญหา เพื่อพัฒนา คุณภาพชีวิตที่ดีแกIสตรีวัยหมดประจำเดือน และสร&างความตระหนักให&แกIพยาบาลตลอดจนบุคลากรทางสาธารณสุข ในการจัดการบริการที่มีคุณภาพและเหมาะสม คำสำคัญ: ความบกพรIองทางเพศ สตรีวัยหมดประจำเดือน
vความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน 105 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ Abstract Sexual need is the basic instinct of human beings. Although sexual attraction of women decreased due to aging, but menopausal women did not lose their sexual need. On the contrary, aging women continue their sexual activities and having good experiences from these because they need not to worry about pregnant. However, there are some menopausal women experiencing sexual dysfunction. As a consequence of Thai society refinement that sexual expression and talking about sex are inappropriate. Sexual dysfunction is embarrassing and was not solved but continue having sex. Thus, to prevent the feeling of defective as a housewife. This paper aims to present sexual dysfunctions in menopausal women, related factors, impacts, and self-management. In order to increase quality of life in menopausal women, increasing awareness in nurse and healthcare providers about quality and appropriate health services. Key words: Sexual Dysfunction, Menopausal women
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 106 บทนำ มนุษย>มีพัฒนาการแตกตIางกันในแตIละชIวงวัย ตั้งแตIวัยเด็กไปจนถึงวัยสูงอายุ ในชIวงวัยผู&ใหญIตอน ปลายรIางกายจะมีการเปลี่ยนแปลงด&านฮอร>โมนเพศ ชัดเจน โดยเฉพาะเพศหญิงจะเปลี่ยนแปลงชัดเจนจาก การหมดของประจำเดือน การเปลี่ยนแปลงของสตรีวัย หมดประจำเดือนเป0นชIวงการเปลี่ยนผIานของชีวิตที่โดด เดIนด&านฮอร>โมนเพศที่ลดลง ทำให&เกิดการเปลี่ยนแปลง ทางสรีรวิทยาของสตรีรวมไปถึงกระบวนการขับเคลื่อน ทางเพศ โดยการลดลงของฮอร>โมนเอสโตรเจนในวัยหมด ประจำเดือนสIงผลให&การไหลเวียนเลือดไปเลี้ยงบริเวณ ชIองคลอดลดลง ชIองคลอดฝ~อลีบ ชIองคลอดแห&ง น้ำ หลIอลื่นในชIองคลอดลดลง ความไวตIอการกระตุ&นทาง เพศลดลง สIงผลให&สตรีเกิดความบกพรIองทางเพศ ตามมา จากการศึกษาของนาเทอริและคณะที่ศึกษา เกี่ยวกับกลยุทธ>การเผชิญกับภาวะหมดประจำเดือนและ ความสัมพันธ>กับความบกพรIองทางเพศพบวIา สตรีวัย หมดประจำเดือนมีปUญหาที่สำคัญด&านความบกพรIองทาง เพศถึงร&อยละ 67.421 เชIนเดียวกับการศึกษาของโยลดิ เมอร>ที่พบอุบัติการณ>ความบกพรIองทางเพศของสตรีวัย หมดประจำเดือนสูงถึงร&อยละ 64.62 เชIนกัน และจาก การศึกษาความสัมพันธ>เกี่ยวกับคุณภาพชีวิตกับ สมรรถภาพทางเพศในสตรีวัยหมดประจำเดือนของนา ซาร>พัวร>และคณะพบวIา คIาคะแนนสมรรถภาพทางเพศ ของสตรีมีความสัมพันธ>เชิงบวกกับคIาคะแนนคุณภาพ ชีวิตทั้งรายรวมและรายด&าน3 จากผลการศึกษาของ บุษยภัค สักพานิช และคณะเกี่ยวกับความสุขในบริบท ประสบการณ>ผู&หญิงวัยหมดประจำเดือนโดยการ สัมภาษณ>แบบเจาะลึกพบวIา สตรีให&ความหมายของ ความสุขโดยหมายรวมถึงความสุขของบุคคลใน ครอบครัว ซึ่งนอกจากสัมพันธ>ที่ดีแล&วยังหมายถึงหน&าที่ ของสตรีที่มีตIอสมาชิกครอบครัวด&วย โดยจากการ สัมภาษณ>แบบเจาะลึกพบวIา สตรีมีปUญหาความบกพรIอง ทางเพศ เชIน ชIองคลอดแห&ง เจ็บขณะรIวมเพศ ความ ต&องการทางเพศลดลง สIงผลให&สตรีพยายามหลีกเลี่ยงที่ จะมีเพศสัมพันธ> และยอมที่จะมีเพศสัมพันธ>ในบางครั้ง เพื่อรักษาสัมพันธภาพในครอบครัว4 ปUจจุบันมีหนIวยงาน ให&คำปรึกษาปUญหาทางเพศรวมทั้งสายดIวนรับปรึกษา เบื้องต&นทั้งสIวนภาครัฐและเอกชน แตIด&วยความ เปราะบางของการที่ต&องสื่อสารด&านปUญหาเรื่องเพศ สังคม และวัฒนธรรมของสตรีที่มองวIาการพูดคุยปUญหา ทางเพศเป0นการหมกมุIน สIงผลทำให&สตรีไมIกล&าขอรับ คำปรึกษาจนเกิดปUญหาสัมพันธภาพในครอบครัวตามมา ได& พยาบาลจึงควรให&ความสำคัญกับการจัดการกับ ปUญหาเหลIานี้ เพื่อให&สตรีสามารถใช&ชีวิตในชIวงวัยของ การเปลี่ยนผIานนี้ได&อยIางมีคุณภาพชีวิต และคงไว&ซึ่ง สัมพันธภาพที่ดีของครอบครัว ความหมายและระยะของสตรีวัยหมดประจำเดือน สตรีวัยหมดประจำเดือน (menopause) หรือ เรียกอีกอยIางวIาวัยทอง ถือเป0นชIวงวัยของการเก็บเกี่ยว ผลประโยชน>ดี ๆ ที่ได&ทำมา หลายคนประสบความสำเร็จ ในสิ่งที่เคยฝUนไว&ทั้งด&านครอบครัวและหน&าที่การงาน บุตรเรียนจบได&รับปริญญา มีโอกาสได&พักผIอนดูแล สุขภาพ มีเวลาได&หันกลับไปทบทวนอดีต และบทเรียน เพื่อเตรียมพร&อมในอนาคต5 ขณะเดียวกันสตรีวัยหมด ประจำเดือน จะมีการเปลี่ยนแปลงเข&าสูIวัยเสื่อมจากวัย เจริญพันธุ>สูIวัยสูงอายุ การทำงานของรังไขIจะคIอย ๆ ลดลงจนหมดไป โดยจะเริ่มสังเกตเห็นการเปลี่ยนแปลง ของการหมดประจำเดือนได&ตั้งแตIระยะกIอนหมด ประจำเดือนในชIวงอายุ 40-45 ปâ และจะเกิดการ เปลี่ยนแปลงเป0นระยะ ๆ เพื่อให&รIางกายมีการปรับตัว อยIางคIอยเป0นคIอยไปจนกระทั่งพบการหมดประจำเดือน ตIอเนื่องเป0นเวลาอยIางน&อย 1 ปâ จะถือวIาเข&าสูIภาวะหมด ประจำเดือนอยIางสมบูรณ>6 โดยสามารถแบIงระยะการ หมดประจำเดือนแบIงออกเป0น 3 ระยะ ดังนี้6 1. ระยะกIอนหมดประจำเดือน (Premenopause) หมายถึง ระยะที่สตรีอยูIในชIวงหลังอายุ
vความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน 107 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 40 ปâ โดยเฉพาะชIวง 40 ปâตอนปลาย ซึ่งยังอยูIในชIวงวัย เจริญพันธุ> และมีประจำเดือนมาปกติ ไมIมีการ เปลี่ยนแปลงของปริมาณเลือดประจำเดือน แตIการ ทำงานของรังไขIเริ่มเสื่อมถอยลง 2. ระยะใกล&หมดประจำเดือน (Perimenopause) หมายถึง ระยะที่สตรีเริ่มมีประจำเดือน มาไมIปกติ เชIน มีปริมาณเลือดประจำเดือนมากหรือน&อย กวIาปกติ มีประจำเดือนไมIสม่ำเสมอคลาดเคลื่อนจาก เดิมตั้งแตI 7 วันขึ้นไปอาจถี่ขึ้นหรือหIางออกไป ขาดหาย บIอยแตIไมIเกิน 12 เดือนและหมายถึงชIวงเวลา 1 ปâแรก หลังจากมีประจำเดือนครั้งสุดท&ายด&วย ซึ่งเกิดจากการ ทำงานของรังไขIเสื่อมถอยลงอยIางมาก ทำให&มีการตกไขI ไมIสม่ำเสมอจนไมIมีการตกไขI และรIางกายก็จะคIอยๆ มี อาการขาดฮอร>โมนเอสโตรเจนเพิ่มขึ้น อาการดังกลIาว สามารถพบได&เป0นเวลา 10 ปâหรือมากกวIานั้นขึ้นอยูIกับ ระดับการเปลี่ยนแปลงของฮอร>โมน7 3. ระยะหลังหมดประจำเดือน (Postmenopause) หมายถึง ระยะเวลาหลังจากที่สตรีไมIมี ประจำเดือนมาติดตIอกันเป0นเวลา 12 เดือนหรือ 1 ปâ ขึ้น ไป ซึ่งเป0นระยะที่รังไขIหยุดการทำงาน รIางกายอยูIใน สภาพขาดฮอร>โมนเพศ โดยเฉพาะฮอร>โมนเอสโตรเจน อายุของการหมดประจำเดือนตามธรรมชาติ ของสตรีมีความแตกตIางกันไปบ&าง แตIจะพบวIาสตรีที่ หมดประจำเดือนกIอนอายุ 40 ปâ ถือเป0นการหมด ประจำเดือนกIอนกำหนดที่มาจากความผิดปกติของการ ทำงานของรังไขI และสตรีที่หมดประจำเดือนหลังอายุ หลังอายุ 55 ปâ ถือเป0นการหมดประจำเดือนเกินกำหนด8 โดยการลดลงของฮอร>โมนเพศในสตรีวัยหมด ประจำเดือนสIงผลให&เกิดการเปลี่ยนแปลงระบบตIาง ๆ ของรIางกายโดยเฉพาะระบบสืบพันธุ>9,10,11,12 ที่มีการ เปลี่ยนแปลงทั้งรูปรIางและหน&าที่ การเปลี่ยนแปลงทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือน การเปลี่ยนแปลงของสตรีวัยหมดประจำเดือนโดย ธรรมชาติ จะเกิดการเปลี่ยนแปลงอยIางช&า ๆ คIอยเป0น คIอยไป เริ่มตั้งแตIสตรีเข&าสูIระยะกIอนหมดประจำเดือน อายุประมาณ 40 ปâ จนกระทั่งระยะหลังหมด ประจำเดือนไปแล&วซึ่งจะใช&เวลานานหลายปâ9จะเกิดการ เปลี่ยนแปลงของระบบอวัยวะสืบพันธุ>และการ เปลี่ยนแปลงด&านจิตสังคม ดังนี้ 1. การเปลี่ยนแปลงของระบบอวัยวะ สืบพันธุDโดยอวัยวะสืบพันธุ>ภายนอกมีการลดลงของ ไขมันทำให&ผิวหนังบาง ลีบ เหี่ยวยIน ความยืดหยุIน น&อยลง ขนบริเวณหัวเหนIาลดลง ผิวหนังแห&ง จึงทำให& เกิดอาการคันหรือรู&สึกแห&งบริเวณอวัยวะสืบพันธุ> ภายนอก เยื่อบุภายในชIองคลอดจะบางลงและขาดความ ยืดหยุIน10,11 ลอน (Rugae) ภายในชIองคลอดหายไปทำ ให&เกิดการระคายเคืองและเป0นแผลได&งIาย จำนวนไกลโค เจน (Glycogen) ในเซลล>ของเยื่อบุชIองคลอดลดลง การ สร&างกรดแลคติคลดลง จึงทำให&ชIองคลอดมีความเป0น ดIางมากขึ้น สIงผลให&กลไกในการปèองกันเชื้อโรคเสียไป จึงทำให&เกิดชIองคลอดอักเสบ (Atrophic vaginitis) ได& งIาย และเมื่อหมดประจำเดือนไปนาน ๆ ชIองคลอด สIวนบนมักตีบ ทำให&ชIองคลอดหดสั้นลงและแคบ ความ ยืดหยุIนลดลงทำให&ชIองคลอดขยายตัวได&น&อยลง12 มดลูก ทIอนำไขI รังไขI และปากมดลูกเกิดการเหี่ยวยIน ขนาดเล็ก ลง คอมดลูกสั้นลง มดลูกมีขนาดเล็กลง เนื่องจาก กล&ามเนื้อมดลูก และเยื่อบุโพรงมดลูกฝ~อ เอ็นและ กล&ามเนื้อตIาง ๆ ในอุ&งเชิงกรานที่ทำหน&าที่ในการชIวย พยุงมดลูกไว&มีการลีบเหี่ยว มดลูกจึงเกิดการเคลื่อนตัว ต่ำลง (Genital prolapse) ทIอนำไขIขนาดเล็กลง และ เยื่อบุทIอนำไขIบางลง ปากมดลูกเป0นแผลได&งIายและอาจ มีลักษณะ erosion ตIอมภายในคอมดลูก (Endocervix) จะสร&างสารคัดหลั่งลดลง จึงทำให&ชIองคลอดแห&ง มากขึ้น10,11
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 108 2. การเปลี่ยนแปลงดbานจิตสังคม สตรีวัย หมดประจำเดือนมีการเปลี่ยนแปลงด&านจิตใจหลาย อยIาง เชIน อาการทางจิต (Psychological symptoms) เป0นกลุIมอาการทางจิตที่มีความสัมพันธ>กับการลดลงของ ฮอร>โมนเอสโตรเจน กลุIมอาการที่พบบIอย คือ หงุดหงิด งIาย กระสับกระสIาย ตื่นเต&น ไมIมีสมาธิ หลงลืมงIาย ขาด ความมั่นใจ ตัดสินใจลำบาก ใจร&อน อIอนเพลีย รู&สึกไมIมี คุณคIา ซึมเศร&า เป0นต&น อาการเหลIานี้มักสัมพันธ>กับ สภาพแวดล&อม การเปลี่ยนแปลงทางสังคม ภาวะ โภชนาการ หรือการเปลี่ยนแปลงของรIางกายอื่น ๆ8 การ เปลี่ยนแปลงของรIางกายตามชIวงอายุที่เพิ่มขึ้น น้ำหนัก ตัวที่เพิ่มขึ้น ทำให&สตรีรู&สึกวIาตนเองเริ่มเข&าสูIวัยสูงอายุ ความสวยงามหมดไป ไมIดึงดูดความสนใจทางเพศ การ เปลี่ยนแปลงดังกลIาวสIงผลกระทบตIอภาพลักษณ>ของ สตรี อาจนำไปสูIภาวะซึมเศร&าได&13 การเปลี่ยนแปลงของระบบอวัยวะสืบพันธุ> จะเสื่อมลงเรื่อย ๆ ตามอายุที่มากขึ้นโดยเฉพาะในชIวง หลังหมดประจำเดือน รวมทั้งการเปลี่ยนแปลงทางจิต สังคม ล&วนเป0นปUจจัยที่ทำให&เกิดความบกพรIองทางเพศ สตรีวัยหมดประจำเดือนได&เนื่องจากการตอบสนองทาง เพศของสตรีวัยหมดประจำเดือนเป0นไปอยIางไมIสมบูรณ> หรือมีสิ่งหนึ่งสิ่งใดมาขัดขวางการตอบสนองทางเพศ ความบกพรcองทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือน ความบกพรIองทางเพศ (Sexual dysfunctions) ตามคูIมือการวินิจฉัยและสถิติสำหรับ ความผิดปกติทางจิต (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th Edition: DSM-5) หมายถึง กลุIมโรคที่มีความบกพรIองในการตอบสนองทาง เพศหรือการมีความสุขทางเพศ14 นอกจากนี้ตามนิยาม ของบัญชีจำแนกทางสถิติระหวIางประเทศของโรคและ ปUญหาสุขภาพที่เกี่ยวข&อง หรือที่เรียกกันโดยยIอวIา ICD ( International Classification of Diseases and Related Health Problems) ฉบับที่ 11 ยังหมายถึง การที่บุคคลประสบปUญหาเกี่ยวกับกิจกรรมทางเพศ หรือไมIพึงพอใจทางเพศ อันเป0นผลมาจากปUจจัยทางด&าน จิตใจ สัมพันธภาพระหวIางคูIนอน สังคมวัฒนธรรม สรีรวิทยา และปUจจัยที่เกี่ยวข&องกับบทบาททางเพศ15 สIงผลให&เกิดความบกพรIองทางเพศร&อยละ 75 ของการมี กิจกรรมทางเพศ เป0นระยะเวลามากกวIา 3 เดือน13 ความบกพรIองทางเพศสามารถแบIงออกเป0น 4 ด&าน15 ดังนี้ 1. ความตbองการทางเพศลดลง กลไกที่กIอให&เกิดความต&องการทางเพศ ในสตรียังไมIทราบแนIชัด แตIเชื่อวIาเป0นการทำงานใน ระบบประสาทสมองรIวมกับฮอร>โมนแอนโดรเจน และ สภาพอารมณ> จิตใจ ประสบการณ>ทางเพศของแตIละ บุคคล ความสัมพันธ>ระหวIางกัน ตลอดจนสภาวะ แวดล&อมที่กระตุ&นให&เกิดอารมณ>เพศ โดยทั่วไปเมื่อสตรี อายุมากขึ้นฮอร>โมนเพศในสตรีจะคIอย ๆ ลดลง สIงผลให& สตรีมีการตอบสนองทางเพศและความต&องการทางเพศ ลดลง16 2. การขาดความตื่นตัวทางเพศ ปUญหาด&านการตื่นตัวทางเพศของสตรี วัยหมดประจำเดือน เกิดจากการลดลงของระดับ ฮอร>โมนเพศ สIงผลให&บริเวณแคมใหญI และแคมเล็กบาง ตัวลง สวนคลิตอริสมีความตื่นตัวจากการรับสัมผัสลดลง กล&ามเนื้อเรียบในชIองคลอดขาดความยืดหยุIน การ ขยายตัวของชIองคลอดมีน&อย ทั้งความลึก และความ กว&าง การหลั่งสารหลIอลื่นจากตIอมบาร>โทลิน (Bartholin’ gland) ใช&เวลานานขึ้น ต&องใช&เวลาในการ กระตุ&นนานขึ้น ทำให&มีน้ำหลIอลื่นน&อยลงหรืออาจไมIมี การหลั่งสารหลIอลื่นเลย การเปลี่ยนแปลงของระยะ ตื่นตัวทางเพศนี้ทำให&สตรีเกิดความบกพรIองทางเพศ ตามมาได&17 โดยเฉพาะสตรีที่มีภาวะการทำงานของรังไขI ลดลงเร็วหรือกIอนอายุ 40 ปâจะมีความบกพรIองด&านการ ตื่นตัว (arousal) สูงถึงร&อยละ 64.2 เมื่อเทียบกับสตรีที่ มีอายุระหวIาง 40-45 และมากกวIา 45 ปâ ที่พบความ
vความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน 109 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ บกพรIองทางเพศด&านการตื่นตัวร&อยละ 50 และ 45.6 ตามลำดับ18 3. การบรรลุจุดสุดยอดทางเพศลดลง หรือไมcบรรลุจุดสุดยอดทางเพศ การบรรลุจุดสุดยอดทางเพศเป0นการ ตอบสนองทางเพศที่สูงสุดตIอการกระตุ&นทางเพศ สตรี แตIละคนจะรู&สึกถึงความรุนแรงของการบรรลุจุดสุดยอด ทางเพศแตกตIางกัน นอกจากนี้ระยะเวลาและลักษณะ ของการบรรลุจุดสุดยอดทางเพศของแตIละคนยัง แตกตIางกันด&วย ทั้งนี้ขึ้นอยูIกับประสบการณ>สIวนตัวของ แตIละคน และจากการเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาของ สตรีวัยหมดประจำเดือนทำให&การหดรัดตัวของกล&ามเนื้อ ชIองคลอดในระยะการบรรลุจุดสุดยอดทางเพศลดลง และบางครั้งมีความเจ็บปวดจากการหดรัดตัวของมดลูก หรือมีความเจ็บปวดเวลามีเพศสัมพันธ> รวมไปถึงอาการ แสบร&อนบริเวณอวัยวะสืบพันธุ> ซึ่งสIงผลทำให&สตรีเกิด ความกลัววIาจะไมIมีความสามารถในการตอบสนองทาง เพศได&ตามปกติ19 4. ความเจ็บปวดจากการมีเพศสัมพันธD ความเ จ็ บปวดที ่ เ กิ ดจากการมี เพศสัมพันธ> แบIงออกเป0น 2 แบบ ได&แกI ความเจ็บปวด ขณะมีเพศสัมพันธ>(dyspareunia) และการเกร็งตัวของ กล&ามเนื้อบริเวณปากชIองคลอด (vaginismus) โดยมี สาเหตุมาจากด&านรIางกาย ได&แกI การขาดสารหลIอลื่นใน ชIองคลอด การฝ~อลีบของเซลล>ในชIองคลอด ซึ่งพบใน สตรีวัยหมดประจำเดือนถึงร&อยละ 9019 การเปลี่ยนแปลงทางสรีระของระบบ สืบพันธุ>จากการลดลงของฮอร>โมนเพศในสตรีวัยหมด ประจำเดือนสIงผลให&สตรีเกิดปUญหาด&านความบกพรIอง ทางเพศแตกตIางกันออกไปในแตIละบุคคลทั้งนี้ขึ้นอยูIกับ หลายปUจจัยที่เกี่ยวข&องหลายประการ เชIน สุขภาพ รIางกาย วิถีการดำเนินชีวิต สัมพันธภาพระหวIางคูIครอง เป0นต&น ปhจจัยที่เกี่ยวขbองกับการเกิดความบกพรcองทางเพศ การเกิดความบกพรIองทางเพศของสตรีวัย หมดประจำเดือนในแตIละรายมีความแตกตIางกันขึ้นอยูI กับปUจจัยที่เกี่ยวข&อง ดังนี้ 1. สุขภาพรcางกาย ความเจ็บป~วยทางรIางกายด&วยโรค เรื้อรังของสตรีรวมไปถึงคูIครอง สIงผลให&รIางกายเกิด ความอIอนเพลีย หรือการมีความผิดปกติของรIางกาย ทำ ให&การทำหน&าที่เกี่ยวกับการมีเพศสัมพันธ>และการ ตอบสนองทางเพศเปลี่ยนแปลง อาจหลีกเลี่ยงการมี กิจกรรมทางเพศ หรือมีกิจกรรมทางเพศลดลงเป0นอยIาง มาก หรือบางคนไมIมีกิจกรรมทางเพศ ดังจะเห็นได&จากก ผลการศึกษาของมายออริโน และคณะที่พบวIาสตรีที่เป0น โรคเบาหวานและได&รับการรักษาด&วยการฉีดยาหลายครั้ง ตIอวันมีสมรรถภาพทางเพศลดลง20 เชIนเดียวกับ การศึกษาของคลิงและคณะ ที่ศึกษาเกี่ยวกับ ความสัมพันธ>ของปUญหาการนอนหลับกับการมี เพศสัมพันธ>ในสตรีวัยหมดประจำเดือน พบวIา คIา คะแนนปUญหาการนอนไมIหลับในระดับที่สูงขึ้นมี ความสัมพันธ>กับคIาคะแนนความพึงพอใจทางเพศที่ ต่ำลง21 2. วิถีการดำเนินชีวิต พฤติกรรมการสร&างเสริมสุขภาพในด&าน การออกกำลังกายและการรับประทานที่สIงเสริมสุขภาพ รวมไปถึงการหลีกเลี่ยงปUจจัยเสี่ยงที่เป0นสาเหตุทำให&กIอ โรคเรื้อรัง เชIน โรคระบบหัวใจและหลอดเลือด โรคเบาหวาน เป0นต&น22 หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มที่มี แอลกอฮอล>ซึ่งนอกจากจะเป0นปUจจัยที่สIงผลกระทบตIอ ภาวะสุขภาพแล&วยังสIงผลตIอสมรรถภาพทางเพศอีกด&วย ดังจะเห็นได&จากการศึกษาของซายคาวสกาและคณะที่ ศึกษาสมรรถภาพทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือนที่ ติดสุราพบวIาสตรีที่มีประวัติได&รับการวินิจฉัยวIาเป0นโรค พิษสุราเรื้อรังมีสมรรถภาพทางเพศลดลง23
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 110 3. สัมพันธภาพระหวcางคูcครอง สัมพันธภาพที่ดีระหวIางสตรีและคูIครองมี สIวนสำคัญอยIางมากในการชIวยเพิ่มประสบการณ>ที่ดีรวม ไปถึงความพึงพอใจของการมีเพศสัมพันธ>22 ดังจะเห็นได& จากการศึกษาของชาง และคณะ ที่ทำศึกษาแบบ ภาคตัดขวางของสตรีวัยกลางคนเกี่ยวกับสมรรถภาพทาง เพศ ภาพลักษณ> ความสัมพันธ>กับคูIครอง อาการวัยหมด ประจำเดือน และคุณภาพชีวิตทางด&านสุขภาพ พบวIา ความสัมพันธ>กับคูIครองมีความสัมพันธ>กับความพึงพอใจ ทางเพศ24 4. ภาวะจิตสังคม สตรีที่มีภาวะซึมเศร&าหรือมีระดับความ วิตกกังวลสูงจะมีกิจกรรมทางเพศลดลง22,26 ดังจะเห็นได& จากการศึกษาของอินซิเดียร>และคูซัคที่ศึกษาเกี่ยวกับ วิถีทางเพศและปUจจัยที่เกี่ยวข&องในผู&ป~วยจิตเวชที่ได&รับ การวินิจฉัยวIาเป0นโรคจิตเภท (schizophrenia) โรค อารมณ>สองขั้ว (bipolar disorder) โรคซึมเศร&า (depression) โรควิตกกังวล (anxiety disorder) จำนวนทั้งสิ้น 200 คน พบวIาผู&ป~วยร&อยละ 57.7 ระบุวIา มีแรงขับทางเพศลดลงเมื่อเปรียบเทียบกับกIอนการ เจ็บป~วย และผู&ป~วยร&อยละ 39 ระบุวIาการรักษาที่ได&รับมี สIวนทำให&ความต&องการทางเพศลดลง25 นอกจากนี้ ปUจจัยด&านความเหนื่อยล&า อารมณ>หงุดหงิด ภาวะ สุขภาพ ยังสIงผลกระทบให&เกิดความบกพรIองทางเพศขึ้น ได&ดังจะเห็นได&จากการศึกษาของยาสดานพานาฮิและ คณะ ที่ทำการศึกษาเกี่ยวกับความเครียด ความวิตก กังวล ภาวะซึมเศร&า และความบกพรIองทางเพศของสตรี วัยหมดประจำเดือนในเมืองชิราซประเทศอิหรIาน พบวIา ความบกพรIองทางเพศของสตรีมีความสัมพันธ>กับภาวะ เครียด และความวิตกกังวล27 5. การขาดความรูbเรื่องเพศ การขาดความรู&เรื่องเพศเป0นอีกปUจจัย หนึ่งที่จะทำให&สตรีวัยหมดประจำเดือนและคูIครองเกิด ความหวาดหวั่นตIอการเปลี่ยนแปลงขณะมีกิจกรรมทาง เพศ เชIน การที่น้ำหลIอลื่นในชIองคลอดลดลง อาจทำให& สามีเข&าใจผิดวIา ภรรยาขาดความสนใจทางเพศ หรือไมIมี อารมณ>ทางเพศ หากสตรีวัยหมดประจำเดือนและ คูIครองมีความรู&วIาสิ่งที่เกิดขึ้นเป0นการเปลี่ยนแปลงโดย ธรรมชาติ เมื่อมีการกระตุ&นที่ยาวนานขึ้น จะทำให&มีสาร หลIอลื่นออกมาได& การสร&างความรู&ความเข&าใจเกี่ยวกับ วงจรการตอบสนองทางเพศเพื่อนำไปสูIการค&นหาสาเหตุ ของการเกิดความบกพรIองทางเพศ จะชIวยให&สตรีและ คูIครองเกิดความเข&าใจซึ่งกันและกันและแสวงหาแนว ทางการแก&ไขที่เหมาะสมและมีความสุขทางเพศตIอไป ได&28 ดังการศึกษาของเราบาคฮ>และคณะที่ทำการศึกษา เกี่ยวกับผลการศึกษาของคูIครองตIอความพึงพอใจในชีวิต คูIในสตรีวัยหมดประจำเดือน พบวIากลุIมทดลองที่คูIครอง ได&รับโปรแกรมการให&ความรู&จำนวน 4 ครั้ง มีระดับ ความพึงพอใจในชีวิตคูIเพิ่มขึ้นสูงกวIากลุIมควบคุมอยIางมี นัยสำคัญทางสถิติ29 จะเห็นได&วIา ความบกพรIองทางเพศของสตรี วัยหมดประจำเดือน เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทาง สรีรวิทยาของสตรีรวมไปถึงความเจ็บป~วยทางรIางกาย วิถีการดำเนินชีวิต สัมพันธภาพระหวIางคูIครอง ภาวะจิต สังคม และความรู&ความเข&าใจของคูIครอง ซึ่งปUจจัย เหลIานี้ล&วนสIงผลกระทบตIอความบกพรIองทางเพศของ สตรีและคูIครองได& ผลกระทบของความบกพรcองทางเพศ การเปลี่ยนแปลงรIางกายในชIวงวัยหมด ประจำเดือนสIงผลกระทบของความบกพรIองทางเพศตIอ สตรีและคูIครอง ดังนี้ 1. ผลกระทบของความบกพรIองทาง เพศตIอสตรีวัยหมดประจำเดือน สตรีวัยหมดประจำเดือน พบอุบัติการณ>ความบกพรIองทางเพศถึงร&อยละ 31-88 โดยสามารถพบได&ในสตรีระยะกIอนหมดประจำเดือน (pre-menopausal) ร&อยละ 42.1 และในสตรีระยะหลัง
vความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน 111 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ หมดประจำเดือน (post-menopausal) ร&อยละ 64.62 โดยสIวนใหญIมีเพศสัมพันธ>เดือนละ 1-2 ครั้ง ร&อยละ 34 และรองลงมาไมIมีเพศสัมพันธ>เลยถึงร&อยละ 32.6730 ด&วยบทบาทเพศสภาวะและบรรทัดฐานของสังคม วัฒนธรรมกำหนดให&สตรีทำหน&าที่เป0นภรรยาที่ดี สอนให& สตรีไมIให&พูดคุยกันถึงเรื่องเพศและต&องไมIแสดงความ ต&องการทางเพศอยIางเปôดเผย เมื่อเกิดปUญหาสตรีจึงไมI กล&าปรึกษา หรือไมIกล&าเปôดเผยเรื่องสIวนตัวในด&านความ สนใจทางเพศหรือเกิดความอับอายที่จะยอมรับวIาตนเอง มีความบกพรIองทางเพศ31 ซึ่งเป0นความเชื่อและความ เข&าใจที่ผิดเพราะความต&องการทางเพศของมนุษย>เป0นสิ่ง ปกติและจำเป0นในการดำรงชีวิตอยIางมีคุณภาพ ทำให& สตรีแม&มีความต&องการทางเพศแตIไมIสามารถแสดงออก ได&เนื่องจากความอายและกลัวจะถูกมองวIามีความ ต&องการทางเพศสูง32 และสตรีบางรายมีความต&องการ ทางเพศน&อยลงหรือไมIมีความสุขในการมีเพศสัมพันธ> เนื่องจากสรีรวิทยาที่เปลี่ยนแปลงจึงตอบสนองทางเพศ แกIคูIครองไมIเหมือนเดิม แตIบางรายยังยอมมีเพศสัมพันธ> ทั้งนี้เพราะต&องการคงไว&ซึ่งบทบาทการเป0นภรรยาไมIให& บกพรIองไป 2. ผลกระทบของความบกพรIองทาง เพศตIอคูIครอง คูIครองบางรายคิดวIาสตรีหมดความ ต&องการทางเพศแล&ว จึงไปมีความสัมพันธ>กับหญิงอื่นจน เป0นสาเหตุให&สตรีเกิดความไมIสบายใจ และบางครั้งอาจ มีการนำเชื้อโรคติดตIอทางเพศสัมพันธ>มาให&กับสตรีซึ่ง เป0นภรรยาของตน สIงผลกระทบตIอสัมพันธภาพใน ครอบครัวตามมาได& 33 ความบกพรIองทางเพศที่เกิดขึ้นกับสตรี และคูIครองอาจสIงผลกระทบตIอสัมพันธภาพของชีวิตคูI และหากไมIได&รับการจัดการอาจนำไปสูIการแตกร&าวในบั้น ปลายของชีวิตจนเกิดการหยIาร&างตามมาได& ซึ่งปUญหา เหลIานี้ล&วนสIงผลกระทบตIอคุณภาพชีวิตของสตรี การจัดการกับความบกพรcองทางเพศของสตรีวัยหมด ประจำเดือน สตรีเผชิญกับปUญหาในชIวงการเข&าสูIวัยหมด ประจำเดือนแตกตIางกัน โดยพบสตรีวัยหมดประจำเดือน มีความบกพรIองทางเพศร&อยละ 67.421 มีการจัดการกับ ความบกพรIองทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือน มีทั้ง การจัดการด&วยวิธีทางการแพทย>และการจัดการด&วย ตนเอง สามารถใช&วิธีใดวิธีหนึ่งหรือหลายวิธีรIวมกันได& แล&วแตIสาเหตุที่พบ ดังนี้ 1. การจัดการดbวยวิธีทางการแพทยD 1.1 การรักษาด&านพฤติกรรมทางจิต และการปรับเปลี่ยนรูปแบบการดำเนินชีวิต (psychology and lifestyle) มักเป0นการจัดการเฉพาะ ในการบำบัดทางเพศ (sex therapy) จะมีวิธีการจัดการ ตามความบกพรIองทางเพศที่พบ ได&แกI34 1) สอบถามเกี่ยวกับความสัมพันธ> ระหวIางคูIนอน ความเครียด ภาวะสุขภาพทางเพศ รวม ไปถึงการให&คำแนะนำเกี่ยวกับแหลIงชIวยเหลือในการให& คำปรึกษาด&านสัมพันธภาพระหวIางคูIนอน การพูดคุยกับ แหลIงสนับสนุนทางสังคมเพื่อแก&ไขปUญหา1 2) การจัดการกับปUญหาสุขภาพ ทั่วไป ความเหนื่อยล&า ที่เป0นอุปสรรคหรือปUจจัยที่สIงผล กระทบตIอความบกพรIองทางเพศ 3) การปรับเปลี่ยนวิถีการดำเนิน ชีวิตรวมไปถึงการแสวงหาวิธีในการขจัดความเหนื่อยล&า ความตึงเครียด ความวิตกกังวล ภาวะซึมเศร&า 4) หากไมIสามารถจัดการกับความ บกพรIองทางเพศด&วยวิธีการปรับเปลี่ยนด&านความรู&สึก และวิถีการดำเนินชีวิตดังกลIาวได& พิจารณาสIงตIอเพื่อ ขอรับการปรึกษาและบำบัดด&านจิตวิทยาจากผู&เชี่ยวชาญ ด&านการจัดการกับความบกพรIองทางเพศ 1.2 การใช&ยา เพื่อแก&ไขความบกพรIอง ทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือน เชIน ยากลุIมยับยั้ง ฟอสโฟไดเอสเทอเรสชนิด 5 (Phosphodiesterase
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 112 type 5 inhibitor) จะชIวยเพิ่มปริมาณเลือดที่ไหลมา เลี้ยงบริเวณคลิตอริสและชIองคลอด ชIวยแก&ไขปUญหา กามตายด&านในสตรีวัยหลังหมดประจำเดือน สIวนการใช& ยากลุIมแอนโดรเจน (Androgen) ชนิดทาหรือแผIนแปะ ผิวหนังจะชIวยกระตุ&นสมองสIวนกลางเพื่อให&เกิดความ ต&องการ หรือความตื่นตัวทางเพศในสตรีวัยหมด ประจำเดือนในระยะเวลาสั้น ๆ เป0นต&น35 สIวนยาฟลิบาน เซอริน (Flibanserin) เป0นยาที่ออกฤทธิ์ที่ตัวรับของซีโร โทนิน (5-HT) มีผลเพิ่มการหลั่งโดปามีนและนอร>อิพิเนฟ รินซึ่งเป0นสารสื่อประสาทในการเพิ่มความสนใจและ ความต&องการทางเพศ และลดการหลั่งซีโรโทนินในสมอง ซึ่งเป0นสารสื่อประสาทที่ยับยั้งความสนใจและความ ต&องการทางเพศ ยาฟลิบานเซอรินมีข&อบIงใช&สำหรับ รักษาภาวะความต&องการทางเพศน&อยเกินไป36 นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงด&านรIางกาย ของสตรีวัยหมดประจำเดือนมีความเกี่ยวข&องกับการ ลดลงของฮอร>โมน จึงมีการศึกษาโดยนำเอาฮอร>โมนมา ให&ทดแทน เพื่อการจัดการกับความบกพรIองทางเพศ ได&แกI 1) การใช&ฮอร>โมนเอสโตรเจน มี การศึกษาการใช&ฮอร>โมนเอสโตรเจน เพื่อแก&ไขอาการ ตIาง ๆ ของวัยหมดประจำเดือนกันอยIางกว&างขวาง โดย ฮอร>โมนเอสโตรเจนชนิดรับประทาน หรือชนิดทาชIอง คลอด จะชIวยให&การทำงานของเยื่อบุชIองคลอดมีการ หลั่งสารหลIอลื่นได&ดีขึ้น สIงผลให&ลดปUญหาการขาดความ ตื่นตัวทางเพศ34 2) การใช&สารสังเคราะห>ของฮอร>โมน เอสโตรเจน ได&มีการสังเคราะห>สารที่คล&ายกับฮอร>โมน เอสโตรเจนเรียกวIา ทิโบโลน (Tibolone) มาใช&กับสตรี วัยหมดประจำเดือน มีรายงานพบวIา ทิโบโลนมีผลดีตIอ อารมณ>และความต&องการทางเพศ34 3) การใช&ฮอร>โมนเทสโตสเตอโรน รIวมกับฮอร>โมนเอสโตรเจน (methyl testosterone combined with estrogen) จะชIวยให&การรับสัมผัส ของปุ~มคลิตอริสดีขึ้น ทำให&เกิดความต&องการทางเพศ และการทาฮอร>โมนบริเวณชIองคลอดจะชIวยรักษาภาวะ ชIองคลอดฝ~อลีบ และลดความเจ็บปวดขณะมี เพศสัมพันธ>37 1.3 การใช&สารหลIอลื่นแทนสารหลIอลื่น ตามธรรมชาติ เพื่อชIวยแก&ไขปUญหาชIองคลอดแห&ง เชIน สารหลIอลื่นที่มีสIวนผสมของน้ำ (Water-soluble lubricant jelly) หรือการใช&น้ำลาย เป0นต&น 2. การจัดการดbวยตนเอง นอกจากการจัดการกับความบกพรIอง ทางเพศโดยการรักษาด&านพฤติกรรมทางจิตและการ ปรับเปลี่ยนรูปแบบการดำเนินชีวิต การใช&ยา สารหลIอ ลื่น ดังกลIาวข&างต&นแล&วบุคลากรทางการแพทย>สามารถ ให&ความรู&กับสตรีในการจัดการกับความบกพรIองทางเพศ ด&วยตนเอง ดังนี้ 2.1 ปUญหาด&านความต&องการทางเพศ น&อย อาจใช&อุปกรณ>ที่ชIวยกระตุ&นให&เกิดอารมณ>เพศ เชIน วีดีทัศน>กระตุ&นอารมณ>ทางเพศ เป0นต&น38 พยายาม เบี่ยงเบนจากสิ่งที่ทำเป0นประจำ เชIน การเปลี่ยนแปลง สถานที่ เวลา ทIาทางการมีเพศสัมพันธ> เป0นต&น39 2.2 ปUญหาด&านความตื่นตัวทางเพศ ควรใช&สารหลIอลื่นทางชIองคลอดเมื่อมีเพศสัมพันธ> การ คลายความวิตกกังวลจากเรื่องตIาง ๆ โดยใช&เทคนิคการ คลายกังวลหลากหลายวิธี จะชIวยกระตุ&นให&ความตื่นตัว ทางเพศดีขึ้น รวมทั้งการเพิ่มระยะเวลาในการกระตุ&นให& เกิดอารมณ>เพศนานขึ้น39 2.3 ปUญหาด&านการบรรลุจุดสุดยอด ทางเพศ การแก&ไขความผิดปกตินี้ต&องเน&นการกระตุ&นให& เกิดอารมณ>เพศให&มากพอ จึงจะชIวยแก&ปUญหาได& ดังนั้น จึงควรใช&การชIวยตัวเองให&นานพอ หรืออาจใช&เครื่อง สั่นสะเทือน40 รวมทั้งการฝüกบริหารกล&ามเนื้อชIองคลอด แบบคีเกล (Kegel exercise) และใช&เทคนิคนี้ระหวIาง การรIวมเพศจะชIวยให&สตรีบรรลุจุดสุดยอดทางเพศได&41 สIวนการจัดการให&บรรลุจุดสุดยอดทางเพศรIวมกับ
vความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน 113 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ คูIครองจะใช&การฝüกการสัมผัส การมีเพศสัมพันธ>โดยไมI ต&องคาดหวังวIาจะต&องถึงจุดสุดยอดทางเพศ การเลือกใช& ทIาทางการรIวมเพศที่สIงเสริมให&มีการกระตุ&นและบรรลุ จุดสุดยอด เป0นต&น39 2.4 ความเจ็บปวดที่เกิดจากการมี เพศสัมพันธ> ถ&าเจ็บปวดที่บริเวณปากชIองคลอด อาจใช& วิธีควบคุมการใสIอวัยวะเพศชายด&วยตัวสตรีเอง หรือใช& ยาแก&ปวด หรืออาบน้ำอุIนกIอนมีเพศสัมพันธ>หาก เจ็บปวดที่ชIองคลอด อาจใช&วิธีเดียวกับการเจ็บปวด บริเวณปากชIองคลอดรIวมกับการใช&สารหลIอลื่นระหวIาง การรIวมเพศ หากมีปUญหาชIองคลอดหดเกร็ง ต&อง พยายามให&ชIองคลอดมีการขยายตัว อาจใช&นิ้วของ ตนเองสอดทางชIองคลอดเริ่มจากทีละนิ้ว แล&วเพิ่ม จำนวนขึ้นให&มีขนาดคล&ายอวัยวะเพศชาย หรืออาจเป0น อุปกรณ>ในการขยายชIองคลอด หรือแทมปอน (Tampon) ที่เพิ่มขนาดขึ้นเรื่อย ๆ จนมีขนาดใกล&เคียง กับขนาดของอวัยวะเพศชาย นอกจากนี้การใช&ออสเป มิเฟน (Ospemifene) ซึ่งเป0นตัวดัดแปลงตัวรับฮอร>โมน เอสโตรเจนแบบคัดเลือก (Selective estrogen receptor modulator) ทำหน&าที่คล&ายกับฮอร>โมนเมน เอสโตรเจนบนเยื่อบุผิวในชIองคลอด ยังสามารถชIวย สร&างความหนาของผนังชIองคลอด ลดภาวะชIองคลอด แห&ง และลดความเจ็บปวดขณะรIวมเพศได&อีกด&วย42 ความบกพรIองทางเพศของสตรีวัยหมด ประจำเดือน ควรมุIงแก&ไขปUญหารIวมกันระหวIางสตรีและ คูIนอน พบวIามีความสำคัญอยIางยิ่งและประสบผลสำเร็จ มากกวIาการรักษาเฉพาะฝ~ายใดฝ~ายหนึ่ง43 โดยปUญหา ความบกพรIองทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือนแตI ละรายมีความแตกตIางกันบุคลากรทางสาธารณสุขต&อง ตระหนักให&ความสำคัญและใสIใจในการประเมินปUญหา ของแตIละบุคคลอยIางแท&จริง44 พยาบาลและบุคลากร ทางสาธารณสุขมีบทบาทในการให&การชIวยเหลือสตรีวัย หมดประจำเดือนที่มีความบกพรIองทางเพศ โดยเป0นผู&ให& คำปรึกษา และให&ความรู& ชี้ให&เห็นวIาการมีเพศสัมพันธ> เป0นสIวนหนึ่งที่สำคัญตIอภาวะรIางกายและอารมณ>ซึ่ง สIงผลตIอคุณภาพชีวิต12 ให&สตรีเกิดความมั่นใจและเข&าใจ วIาแม&รIางกายจะมีการเปลี่ยนแปลงจากการลดลงของ ฮอร>โมนเพศแตIสตรีไมIได&สูญเสียหน&าที่และสุขภาพทาง เพศ การขอรับคำปรึกษาเรื่องเพศไมIใชIเรื่องนIาอาย รวมทั้งมีหนIวยบริการให&คำปรึกษาเรื่องสุขภาพทางเพศ สำหรับสตรีเพื่อประเมินการเปลี่ยนแปลงทางเพศ ระหวIางและหลังการหมดประจำเดือน ประเมินปUจจัย ด&านสิ่งแวดล&อม สังคม และวัฒนธรรมที่เกี่ยวข&องที่อาจ นำไปสูIความบกพรIองทางเพศเพื่อศึกษาถึงสาเหตุของ การเกิดปUญหาที่แท&จริงและให&คำปรึกษาสตรีวัยหมด ประจำเดือนในการแสวงหาแนวทางการแก&ไขปUญหา รIวมกันระหวIางสตรีและคูIครอง รวมทั้งการสIงตIอหากมี ความจำเป0นต&องได&รับการรักษาโดยแพทย> เพื่อสนับสนุน สตรีวัยหมดประจำเดือนในการคงไว&ซึ่งภาวะสุขภาพทาง เพศและคุณภาพชีวิตที่ดีตIอไป บทสรุป สตรีวัยหมดประจำเดือนเป0นชIวงวัยที่มีการ เปลี่ยนแปลงเข&าสูIวัยเสื่อมจากวัยเจริญพันธุ>สูIวัยสูงอายุ การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาและจิตสังคมจากการ ลดลงของฮอร>โมนเพศในสตรีวัยหมดประจำเดือนสIงผล ให&การตอบสนองทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือน เป0นไปอยIางไมIสมบูรณ> จนทำให&เกิดความบกพรIองทาง เพศตามมา นอกจากนี้ สุขภาพรIางกาย วิถีการดำเนิน ชีวิต สัมพันธภาพระหวIางคูIครอง ภาวะจิตสังคม การ ขาดความรู&เรื่องเพศ ยังเป0นปUจจัยที่ทำให&สตรีเกิดความ บกพรIองทางเพศได&อีกด&วย การจัดการกับความบกพรIอง ทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือน มีทั้งการจัดการ ด&วยวิธีทางการแพทย>และการจัดการด&วยตนเอง ซึ่ง สามารถใช&วิธีใดวิธีหนึ่งหรือหลายวิธีรIวมกันได&แล&วแตI สาเหตุที่พบ และด&วยสังคมของสตรีที่มีการพูดคุยถึงเรื่อง เพศอยIางเปôดเผยน&อย เมื่อสตรีเกิดความบกพรIองทาง เพศจึงไมIกล&าขอรับคำปรึกษา ซึ่งสIงผลกระทบตIอ
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 114 รIางกายและอารมณ>รวมถึงความสัมพันธ>ในครอบครัว และคุณภาพชีวิตของสตรี พยาบาลและบุคลาการทาง สาธารณสุขจึงควรให&ความสำคัญยิ่งในการประเมินความ บกพรIองทางเพศของสตรีวัยหมดประจำเดือนและเข&าถึง สาเหตุของปUญหาที่แท&จริงของแตIละบุคคล และให& คำปรึกษาสตรีวัยหมดประจำเดือนในการแสวงหาแนว ทางการแก&ไขปUญหารIวมกันระหวIางสตรีและคูIครอง เพื่อให&การชIวยเหลือสตรีในการจัดการกับความบกพรIอง ทางเพศที่เกิดขึ้น
vความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน 115 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอ6างอิง 1. Nateri NS, Beigi M, Kazwmi A, Shirinkam F. Women coping strategies towards menopause and its relationship with sexual dysfunction. Iran J Nurs and Midwifery Res 2017;22(5):343-47. 2. Yoldemir T, Garibova N, Atasayan, K. The association between sexual dysfunction and metabolic syndrome among Turkish postmenopausal women. Climacteric 2019;22(5):472–77. 3. Nazarpour S, Simbar M, Tehrani FR, Majd HA. Quality of life and sexual function in postmenopausal women. J Women Aging 2018;30:299-309. 4. บุษยภัค สักพานิช, วโรทัย มังคลาภรณ>, อรพินท> บุญเอี่ยม และอัมพวรรณ ศรีวิไล. ความสุขในบริบทประสบการณ> ผู&หญิงวัยหมดประจำเดือน. วารสารสหวิทยาการ วิทยาลัยสหวิทยาการ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร>2561;15(1):104- 125. 5. Srisukho C. Golden age (Revised edition 6th). Bangkok: Amarin Health. (In Thai); 2018. 6. Soontarpa S. Guidelines for health care for menopausal women Department of Obstetrics and Gynecology Faculty of Medicine Khonkaen University. Srinagarind Med J 2011;16(Special ed.):267- 75. (In Thai). 7. Crowther P. What Every Woman Ought to Know about the Menopause. Positive Health Online 251:17. 2019 [cited 2021 Dec 5]. Available from http://search.ebscohost.com. 8. National Institute for Health and Care Excellence. Menopause: diagnosis and management [online]. 2021 [cited 2021 Dec 5]. Available from: https://www.nice.org.uk/guidance/ng23/resources/menopause-diagnosis-and-management-pdf1837330217413. 9. Pongsatha S. Menopause. Retrieved from http://www.med.cmu.ac.th. [In Thai]; 2011. 10. Coney PJ. Menopause: Practice essentials. Medscape [online]. 2018 [cited 2021 Nov 15]. Available from: http://emedicine.medscape.com/article/264088-overview. 11. Stover JG. Assessment, and management of female physiologic processes. In Smeltzer S C, Bare BG, Hinkle JL, & Cheever KH, Editors. Brunner & Suddarth's textbook of medical-surgical nursing. 14th ed. Philadelphia, PA: Wolters Kluwer; 2018. 12. Thornton K, Chervenak J, Neal-Perry G. Menopause, and sexuality. Endocrinol Metab Clin N Am 2015;44(3):649-61. 13. Simon JA, Davis SR, Althof SE, Chedraui P, Clayton AH, Kingsberg SA, Nappi RE, Parish SJ, Wolfman W. Sexual well-being after menopause: an international menopause society white paper. Climacteric 2018;21(5):415-27.
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 116 14. American Psychiatric Publishing. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th ed. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing; 2013. 15. Reed GM, Drescher J, Krueger RB, Atalla E, Cochran SD, First MB, Cohen-Kettenis PT, Arango-de Montis I, Parish SJ, Cottler S, Briken P, Saxena S. Disorders related to sexuality and gender identity in the ICD-11: revising the ICD-10 classification based on current scientific evidence, best clinical practices, and human rights considerations. World J Psychiatry 2016;15(3):205–21. 16. Scavello I, Maseroli E, Di Stasi V, Vignozzi L. Sexual health in menopause. Medicina 2019; 55(559):1- 18. 17. Vignozzi L, Maseroli, E. Hormones and Sex Behavior. In: Petraglia F, Fauser B, Editors. Female Reproductive Dysfunction. Cham: Springer; 2020. 18. Lett C, Valadares ALR., Baccaro LF, Pedro AO, Filho JL, Lima M, Costa-Paiva L. Is the age at menopause a cause of sexual dysfunction? A Brazilian population-based study. Menopause 2018;25(1):70-76. 19. Palacios S, Nappi RE, Bruyniks N, Particco M, Panay N. EVES Study Investigators. The European Vulvovaginal Epidemiological Survey (EVES): prevalence, symptoms, and impact of vulvovaginal atrophy of menopause. Climacteric. 2018;21:286–91. 20. Maiorino MI, Bellastella G, Castaldo F. Sexual function in young women with type 1 diabetes: the METRO study. Journal of Endocrinological Investigation. 2017; 40:169–177. 21. Kling JM, Manson JE, Naughton MJ, Temkit M, Sullivan SD, Gower EW, Crandall CJ. Association of sleep disturbance and sexual function in postmenopausal women. Menopause 2017;24(6):604-12. 22. National Women’s Health Network. Menopause & Sexuality. Women’s Health Activist 2016;41(5):4– 5. 23. Czajkowska JAM, Skrzypulec-Frankel A, Skrzypulec-Plinta V, Drosdzol-Cop A. Sexual Function of Postmenopausal Women Addicted to Alcohol. Int J Environ Res Public Health 2018;15(8):1639. 24. Chang S, Yang CF, Chen K. Relationships between body image, sexual dysfunction, and healthrelated quality of life among middle-aged women: A cross-sectional study. Maturitas 2019;126:45- 50. 25. İncedere A, Küçük L. Sexual Life and Associated Factors in Psychiatric Patients. Sex Disabil 2017;35:89–106.
vความบกพร่องทางเพศของสตรีวัยหมดประจําเดือน 117 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 26. Basson R, Gilks T. Women’s sexual dysfunction associated with psychiatric disorders and their treatment. Womens Health (Lond) 2018;14:1-16. 27. Yazdanpanahi Z, Nikkholgh M, Akbarzadeh M, Pourahmad, S. Stress, anxiety, depression, and sexual dysfunction among postmenopausal women in Shiraz, Iran, 2015. J Fam Community Med 2018;25(2):82–7. 28. กานต>ทอง ศิริวัฒน> และณัฐนิตา มัทวานนท>. ภาวะ Female sexual dysfunction [ออนไลน>]. 2565 [เข&าถึงเมื่อ 2565/3/9]. เข&าถึงได&จาก https://w1.med.cmu.ac.th/obgyn/lecturestopics/topic-review/45628/ 29. Rouhbakhsh M, Kermansaravi F, Shakiba M, Navidian. A. The effect of couples education on marital satisfaction in menopausal women. J Women Aging 2019;31(5):432-45. 30. ฉัตรทอง จารุพิสิฐไพบูลย>, ณัฏฐินีภรณ> จันทรโณทัย, วรรณา ธนานุภาพไพศาล และจงกลนี ตุ&ยเจริญ. พฤติกรรม สุขภาพของสตรีวัยทองในเขต อ.เมือง จ.นครราชสีมา. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข. 2555;22(3):39-50. 31. Jamali S, Javadpour S, Mosalanejad L, Parnian, R. Attitudes about sexual activity among postmenopausal women in different ethnic groups: A cross-sectional study in Jahrom, Iran. J Reprod Infertil 2016;17(1):47-55. 32. พวงผกา คงวัฒนานนทA. การสEงเสริมสุขภาพผูMหญิงวัยทอง. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพAมหาวิทยาลัยธรรมศาสตรA; 2561. 33. March P, Smith, N. Menopause: Sexual functioning. CINAHL Nursing Guide; 2018. 34. Australasian menopause society. Sexual difficulties in the menopause. 2021 [cited 2021 Oct 13]. Available from: https://www.menopause.org.au/hp/information-sheets/sexual-difficulties-in-themenopause. 35. El-Gharib MN, Albehoty SB. Sex in Elderly Women. OAJRSD 2018;7(221):1-4. 36. Simon JA, Thorp J, Millheiser L. Filibustering for Premenopausal Hypoactive Sexual Desire Disorder: Pooled Analysis of Clinical Trials. J Womens health. 2019;28(6):769–77. 37. Islam RM, Bell RJ, Green S, Page MJ, Davis SR. Safety, and efficacy of testosterone for women: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trial data. Lancet Diabetes Endocrinol 2019;7(10):754–66. 38. Baek H, Kim G, Sundaram T, Park K, Jeong G. Brain Morphological Changes With Functional Deficit Associated With Sexual Arousal in Postmenopausal Women. Sex Med 2019;7(4):480-88. 39. El-Gharib MN, Albehoty SB. Sex in Elderly Women. OAJRSD 2018;7(221):1-4. 40. Rullo JE, Lorenz T, Ziegelmann MJ, Meihofer L, Herbenick D, Faubion SS. Genital vibration for sexual function and enhancement: a review of evidence. Sex Relatsh Ther 2018;33(3):263-74.
Sexual Dysfunction in Menopausal Women v ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 118 41. Nazarpour S, Simbar M, Tehrani FR, Majd HA. Effects of Sex Education and Kegel Exercises on the Sexual Function of Postmenopausal Women: A Randomized Clinical Trial. J Sex Med 2017;14(7):959-967. 42. Archer DF, Goldstein SR, Simon JA, WaldbaumAS, Sussman SA, Altomare C, Zhu J, Yoshida Y, Schaffer S, Soulban G. Efficacy and safety of ospemifene in postmenopausal women with moderate-to-severe vaginal dryness: a phase 3, randomized, double-blind, placebo-controlled, multicenter trial. Menopause 2019;26(6):611–21. 43. Jannini EA, Nappi RE. Couplepause: A New Paradigm in Treating Sexual Dysfunction During Menopause and Andropause. Sex Med Rev 2018;6(3):384–95. 44. Clayton AH, Goldstein I, Kim NN, Althof SE, Faubion SS, Fought BM, Parish SJ, Simon JA, Vignozzi L, Christiansen K, et al. The international society for the study of women’s sexual health process of care for management of hypoactive sexual desire disorder in women. Mayo Clinic Proceedings 2018;93:467–87.
vการประยุกต์ใช้การพูดกับตนเองทางบวกในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ปว่ยวัยรุ่นโรคธาลัสซีเมียท่ ีมีภาวะซึมเศร้า 119 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ การประยุกต์ใช้การพูดกับตนเองทางบวกในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ปวยวัยรุ่นโรคธาลัสซีเมียที ่่ มีภาวะซึมเศร้า The Application of Positive Self-talk Technique in Nursing Clinical Practice: A Case Study of an Adolescent Thalassemic Patient with Depression ปวิมล มหายศนันท. พย.ม.* Pavimon Mahayosanan, M.N.S.* ยุวดี อัครลาวัณย. พย.ม.* Yuwadee Akkaralawan, M.N.S.* เริงฤทธ. ทองอยูU พย.ม.* Rerngrit Thongyu, M.N.S.* Corresponding Author: E-mail: [email protected] Received: 23 May 2023, Revised: 15 Jun 2023, Accepted: 20 Jun 2023 *อาจารยJพยาบาล คณะพยาบาลศาสตรJ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม E-mail: [email protected], E-mail: [email protected] Email :[email protected] *Nursing Instructor, Faculty of Nursing Pibulsongkram Rajabhat University***Ph. D., Faculty of Liberal Arts, Maejo university บทคัดย'อ ผู#ป%วยวัยรุ+นที่มีการเจ็บป%วยด#วยโรคธาลัสเมีย ได#รับผลกระทบทั้งทางด#านร+างกาย และจิตใจ เนื่องจากเปHนวัย ที่อยู+ในระหว+างการพัฒนาด#านร+างกาย จิตใจ และเอกลักษณNแห+งตน หากมีประสบการณNและการเผชิญปQญหาที่ไม+ เหมาะสมจะก+อให#เกิดภาวะซึมเศร#าตามมา จึงจำเปHนต#องได#รับการช+วยเหลือให#สามารถเผชิญกับสถานการณNต+าง ๆ ได# อย+างเหมาะสม การบำบัดทางจิตและส+งเสริมการแก#ปQญหาในกลุ+มผู#ป%วยวัยรุ+นซึมเศร#าในระยะรุนแรงน#อยถึงปานกลาง เปHนสิ่งสำคัญที่จะช+วยให#บุคคลกลุ+มนี้สามารถเผชิญปQญหาได# ลดการเกิดภาวะซึมเศร#าที่รุนแรงขึ้นที่จะนำไปสู+การฆ+าตัว ตาย ส+งผลให#ผู#ป%วยสามารถดำเนินชีวิตและเผชิญกับความเจ็บป%วยได#อย+างเหมาะสม บทความนี้มีวัตถุประสงคNเพื่อ อธิบายถึงการประยุกตNใช#เทคนิคการพูดกับตนเองทางบวกในผู#ป%วยวัยรุ+นโรคธาลัสซีเมียที่มีภาวะซึมเศร#าซึ่งเปHนอีก แนวทางหนึ่งในการส+งเสริมให#ผู#ป%วยเกิดทักษะในการเผชิญปQญหาและการปรับตัวอย+างมีประสิทธิภาพ คำสำคัญ : การพูดกับตัวเองทางบวก ผู#ป%วยวัยรุ+นโรคธาลัสซีเมีย ภาวะซึมเศร#า
v The Application of Positive Self-talk Technique in Nursing Clinical Practice: A Case Study of an Adolescent Thalassemic Patient with Depression ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 120 Abstract Adolescents with thalassemia encounter both physical and mental effects because they are in the period of development of physical, mental, and self-identity. Having inappropriate experiences and coping strategies may lead to depression and that requires proper assistance to face the situations.Psychotherapy and promoting problem-solving among adolescents with Thalassemia who have mild to moderate depression are essential for them to cope and face their illness suitably.This article aims to describe the application of positive self-talk technique in adolescent thalassemic patients with depression. It is one of the techniques to promote patients in developing effective coping and adaptation skills. Keywords: Positive self-talk technique, Adolescent patient thalassemia, Depression
vการประยุกต์ใช้การพูดกับตนเองทางบวกในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ปว่ยวัยรุ่นโรคธาลัสซีเมียท่ ีมีภาวะซึมเศร้า 121 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ บทนำ ผู#ป%วยวัยรุ+นที่มีการเจ็บป%วยด#วยโรคธาลัสซีเมีย ซึ่งเปHนโรคเรื้อรังที่เกิดจากความผิดปกติที่ถ+ายทอดทาง พันธุกรรม พยาธิสภาพของโรคและผลข#างเคียงจากการ รักษาจะส+งผลให#เกิดอาการผิดปกติทางด#านร+างกาย ด#านจิตใจ และด#านสังคมตามมา ทำให#ผู#ป%วยอาจเกิด ภาวะซึมเศร#า ท#อแท# สิ้นหวัง1 โดยเฉพาะในกลุ+มผู#ป%วย วัยรุ+นซึ่งเปHนวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงของร+างกายและด#าน จิตใจอย+างรวดเร็ว การเจริญเติบโตด#านพัฒนาการช+วง วัยนี้จะเปHนช+วงที่ก#าวจากวัยเด็กก#าวสู+วัยผู#ใหญ+ เปHนช+วง วัยของการพัฒนาเอกลักษณNแห+งตน มีรูปแบบความคิดที่ เปHนนามธรรม มีความซับซ#อน เปHนตัวของตัวเอง ต#องการความเปHนอิสระ และการยอมรับจากผู#อื่น นำไปสู+ความรู#สึกภาคภูมิใจ และการมีคุณค+าในตนเอง จากการเจริญเติบโตและการมีพัฒนาการอย+างต+อเนื่อง มีการเปลี่ยนแปลงในทุกด#าน จึงมักพบความผิดปกติทาง อารมณNได#บ+อยในกลุ+มผู#ป%วยวัยรุ+น2 การเปลี่ยนแปลงที่ เกิดจากโรคธาลัสซีเมียจะมีผลทำให#พัฒนาการทาง ร+างกายไม+เปHนไปตามวัย จากภาวะของโรคเนื่องจากการ แตกของเม็ดเลือดแดงมีอายุสั้น ได#แก+ ตัวเหลือง ตา เหลือง อ+อนเพลียหรือเหนื่อยง+ายจากภาวะซีด การ เปลี่ยนแปลงด#านโครงสร#างกระดูก เช+น ดั้งจมูกแบน โหนกแก#มสูง เนื่องจากไขกระดูกมีการผลิตเม็ดเลือดแดง มากขึ้นทำให#กระดูกขยายตัว เกิดความผิดปกติหรือ เปราะแตกหักง+าย ท#องมานเนื่องจากตับและม#ามโต3 การ รักษาที่ต+อเนื่องระยะยาวจะส+งผลกระทบต+อการปรับตัว ของผู#ป%วยด#านจิตใจจนอาจเกิดปQญหาสุขภาพจิตได#ง+าย โดยเฉพาะอย+างยิ่งเมื่อผู#ป%วยเผชิญกับปQญหาหรือ เหตุการณNวิกฤตในชีวิต เช+น ความผิดหวังไม+ได#รับสิ่งที่ ต#องการ ความยากลำบากในการปรับตัว ความรู#สึก แตกต+างไปจากผู#อื่น เบื่อหน+ายกับการรักษา สิ่งเหล+านี้ จะทำให#เกิดรูปแบบความคิดที่บิดเบือนทำให#ผู#ป%วยรู#สึก เศร#าเสียใจ รู#สึกโกรธตัวเอง เกิดภาวะซึมเศร#าตามมา รายที่มีอาการรุนแรงและบางรายไม+อยากมีชีวิตอยู+ ต+อไป4 จากสถิติองคNการอนามัยโลก พบว+าในป~ ค.ศ. 2021 มีผู#ป%วยโรคธาลัสซีเมียจำนวน 3315 ราย ต+อ ประชากรแสนคน5 โดยพบว+าเปHนกลุ+มวัยรุ+นในช+วงอายุ 15-18 ป~ ร#อยละ 62.2 และพบว+าในผู#ป%วยกลุ+มนี้มีอัตรา การเกิดภาวะซึมเศร#า เปHนจำนวนร#อยละ 23.2 ส+งผลให# เกิดความคิดค+าตัวตายและเสียชีวิต6 ซึ่งภาวะนี้สามารถ ปÜองกันและลดความคิดการฆ+าตัวตายได#หากได#รับการ คัดกรอง และการดูแลอย+างถูกวิธี เบáคและคณะ7 ได#อธิบายเกี่ยวกับภาวะซึมเศร#า ว+าเปHนภาวะผิดปกติทางอารมณNร+วมกับความคิดและการ รับรู# ซึ่งมีสาเหตุสำคัญอันเกิดจากการที่บุคคลประสบกับ ภาวะวิกฤตในชีวิต และมีมุมมองต+อสถานการณNที่เกิดขึ้น ในทางลบต+อตนเอง สิ่งแวดล#อม และอนาคต โดยไม+ผ+าน กระบวนการคิดอย+างมีเหตุผล เกิดเปHนความคิดที่ บิดเบือน ไม+สามารถปรับตัวได#จึงทำให#เกิดภาวะซึมเศร#า ตามมา การเจ็บป%วยเรื้อรังนับเปHนภาวะวิกฤตของวัยรุ+น ที่ต#องเผชิญกับการรักษาตลอดชีวิต การเปลี่ยนแปลงที่ เสื่อมลงทั้งทางด#านร+างกาย จิตใจ และสังคม เนื่องจาก ต#องเผชิญกับความทุกขNทรมานจากภาวะของโรค และ กระบวนการรักษาพยาบาล รวมถึงข#อจำกัดในการ ดำเนินชีวิตประจำวัน อาจทำให#ผู#ป%วยมีความสามารถใน การช+วยเหลือตนเองได#น#อยลง และต#องพึ่งพาผู#อื่นมาก ขึ้น8 ส+งผลกระทบต+อทางจิตใจ รู#สึกว+าตนเองไม+แข็งแรง ขาดความสามารถ และมีความแตกต+างหรือไม+เท+าเทียม กับเพื่อนในวัยเดียวกัน การเกิดมุมมองต+อเหตุการณNที่ เกิดขึ้นในทางลบ ส+งผลให#เกิดการท#อแท# สิ้นหวัง มีความ ภาคภูมิใจและคุณค+าในตนเองลดลง ครุ+นคิดถึงภาวะ เจ็บป%วย และความตายของตนเองอยู+ตลอดเวลา เมื่อเกิด ภาวะซึมเศร#าร+วมกับโรคทางกายย+อมส+งผลต+ออาการ และอาการแสดง ความยุ+งยากและซับซ#อนในการรักษาที่ เพิ่มขึ้น และเมื่อระดับของภาวะความซึมเศร#ารุนแรงมาก ขึ้น ผู#ป%วยอาจมีความคิดที่จะฆ+าตัวตายและพยายามฆ+า ตัวตายจนสำเร็จในที่สุด ภาวะซึมเศร#าจากการเจ็บป%วย เรื้อรังจึงถือว+าเปHนช+วงสภาวการณNวิกฤตที่มีความสำคัญ
v The Application of Positive Self-talk Technique in Nursing Clinical Practice: A Case Study of an Adolescent Thalassemic Patient with Depression ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 122 มากต+อผู#ป%วย ครอบครัว และมีความจำเปHนต#องได#รับ การรักษาอย+างทันท+วงที การบำบัดภาวะซึมเศร#าในวัยรุ+นที่มีภาวะ เจ็บป%วยเรื้อรัง เพื่อปÜองกันการเกิดภาวะซึมเศร#าที่รุนแรง หรือเรื้อรังมากขึ้นตามมา โดยใช#การทำจิตบำบัดเพื่อช+วย ผู#ที่มีภาวะซึมเศร#าที่ได#เรียนรู#วิธีการปรับความคิดและ จัดการกับภาวะซึมเศร#าของตนเอง การทำจิตบำบัดจะ ช+วยปÜองกันการกลับเปHนซ้ำของภาวะซึมเศร#า และ สามารถรักษาภาวะซึมเศร#าในระยะยาวได# โดยเฉพาะ กลุ+มผู#ป%วยที่มีภาวะซึมเศร#าเล็กน#อยหรือปานกลาง การมุ+งเน#นให#เกิดการปรับโครงสร#างทางความคิดใหม+ (Cognitive restructuring) ซึ่งเชื่อว+าอารมณNที่ผิดปกติ เปHนผลมาจากความคิดที่ไม+เหมาะสม9 ดังนั้นการบำบัด จึงควรแก#ไขความผิดปกติโดยการทำให#เกิดความคิดที่ เหมาะสม การพูดกับตัวเอง (Self-talk) เปHนเทคนิคหนึ่ง ที่ใช#ในการปรับเนื้อหาทางความคิด ทำให#สามารถที่จะ ควบคุมอารมณNและเกิดพฤติกรรมที่ดีได#10 วัยรุ+นถือเปHน วัยที่มีการพัฒนาการทางความคิดเชิงเหตุผล การช+วย ส+งเสริมให#เกิดการเรียนรู#ในการฝçกปรับความคิดที่เปHน ปQญหาของแต+ละรายได#การส+งเสริมให#เกิดความเข#าใจใน ตนเองและการเผชิญปQญหาอย+างเหมาะสมจะช+วยลด มุมมองทางลบจากเหตุการณNที่เกิดขึ้นได# การพูดกับตัวเอง (Self-talk) เปHนรูปแบบหนึ่ง ของกระบวนการทางความคิดซึ่งมีพื้นฐานมาจากความ เชื่อที่บุคคลมีต+อตัวเอง เปHนรูปแบบที่บุคคลได#เรียนรู#ใน ระยะเริ่มแรกของชีวิต10 ดังนั้นความเชื่อเหล+านี้จึงใช#เพื่อ ปรับแต+งลักษณะการพูดกับตัวเอง และยังเปHนตัวกำหนด ถึงการให#คุณค+าในตนเองของบุคคลด#วย อย+างไรก็ตาม ลักษณะของการพูดกับตัวเองนั้นสามารถเปHนไปได#ทั้ง ทางบวกและทางลบ ตามที่บุคคลได#นำประสบการณNของ ตนเองมาปรับใช# ซึ่งสิ่งที่บุคคลคิดและพูดกับตัวเองจะมี อิทธิพลต+อการกระทำ และความรู#สึกของตนเองทั้งสิ้น ในกลุ+มผู#ป%วยวัยรุ+นโรคธาลัสซีเมียมักเผชิญปQญหาและ เกิดความคิดเชิงลบ เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงด#าน ร+างกายและพัฒนาการอย+างรวดเร็ว ดังนั้นการพูดกับ ตนเองในทางบวกจะนำไปสู+การปรับความคิด การใช# คำพูดโดยการคิดพิจารณาอย+างมีเหตุผล การฝçกพูดกับ ตัวเองจะช+วยทำให#เกิดความเข#าใจตนเองมากขึ้น สามารถควบคุมอารมณN และช+วยกระตุ#นให#เกิดการแสดง พฤติกรรมในทางที่ดีได# นอกจากนี้ยังช+วยให#เกิดการ เรียนรู#สามารถเผชิญกับปQญหาที่เกิดขึ้น11 นอกจากนี้ยัง เปHนตัวกำหนดความมีคุณค+าของบุคคลและช+วยแก#ไข รูปแบบการคิดทางลบอีกด#วย จากการศึกษา พบว+ามี การนำเทคนิคการพูดกับตัวเองทางบวกไปใช#ในการ บำบัดในผู#ป%วยที่มีภาวะซึมเศร#าจากโรคเรื้อรังต+าง ๆ ได#แก+ การศึกษาของบัสแกสและฮาสกา12 พบว+า กลุ+ม วัยรุ+นที่ป%วยเปHนโรคมะเร็งจะมีการตำหนิตัวเองและเกิด ภาวะซึมเศร#า การปรับแก#ปQญหาหลายวิธีรวมทั้งการ ประเมินตนเองในทางบวก การพูดกับตัวเองทางบวก สามารถลดภาวะซึมเศร#าลงได# บทความนี้จะกล+าวถึงการนำเทคนิคการพูดกับ ตนเองทางบวกมาประยุกตNใช#กับผู#ป%วยวัยรุ+นที่เจ็บป%วย ด#วยโรคธาลัสซีเมียที่มีภาวะซึมเศร#า ซึ่งจะช+วยให#ผู#ป%วย เกิดความเข#าใจตนเองมากขึ้น สามารถควบคุมอารมณN และช+วยกระตุ#นให#เกิดการแสดงพฤติกรรมในทางที่ดี เกิดการเรียนรู#สามารถเผชิญกับปQญหาที่เกิดขึ้น ลดภาวะ ซึมเศร#าได#ทั้งในระยะสั้นและระยะยาวซึ่งเปHนการเพิ่ม คุณภาพในการดูแลผู#ป%วย โรคธาลัสซีเมียกับผลกระทบจากการเจ็บป9วยเรื้อรัง โรคธาลัสซีเมีย เกิดจากความผิดปกติทาง พันธุกรรมของการสร#างสารฮีโมโกลบินซึ่งเปHนสารสีแดง ในเม็ดเลือดแดงปริมาณลดลงหรือคุณภาพผิดปกติ ทำให# เม็ดเลือดแดงมีรูปร+างลักษณะผิดปกติ และเม็ดเลือดแดง แตกง+าย ก+อให#เกิดอาการและอาการแสดงที่เปHนผลมา จากเม็ดเลือดแดงลดลง ได#แก+ ซีดเรื้อรัง เหนื่อยง+าย ตัว เหลืองตาเหลือง และเมื่อร+างกายพยายามสร#างเม็ดเลือด แดงใหม+มาทดแทน จะทำให# ตับม#ามโต การกระตุ#นไข
vการประยุกต์ใช้การพูดกับตนเองทางบวกในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ปว่ยวัยรุ่นโรคธาลัสซีเมียท่ ีมีภาวะซึมเศร้า 123 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ กระดูกในการสร#างเม็ดเลือดแดงมากกว+าปกติ จะทำให# เกิดการขยายตัวของไขกระดูกทำให#โครงสร#างของ กระดูกผิดปกติ เช+น กระดูกใบหน#าเปลี่ยน จมูกแบน โหนกแก#มสูง คางและขากรรไกรกว#างใหญ+ ฟQนบนยื่น นอกจากนี้ผู#ป%วยโรคธาลัสซีเมียจะมีภาวะการ เจริญเติบโตไม+สมวัย13 ทำให#ตัวเตี้ยกว+าเด็กวัยเดียวกัน โดยเฉพาะในเด็กที่มีอาการซีดมากผู#ป%วยกลุ+มนี้ จำเปHนต#องได#รับการรักษาด#วยการให#เลือดเปHนประจำ ผลกระทบของโรคธาลัสซีเมีย จะส+งผลกระทบ ต+อผู#ป%วยและครอบครัวทั้งทางด#านร+างกาย และจิตใจ โดยเฉพาะในกลุ+มวัยรุ+นซึ่งเปHนช+วงวัยที่มีการเจริญเติบโต ทางด#านร+างกายและพัฒนาการ ผลกระทบที่เกิดขึ้นจาก พยาธิสภาพของโรคและการรักษา จะส+งผลให#เกิดความ ผิดปกติด#านโครงสร#างของกระดูกมีผลต+อภาพลักษณN ความสามารถในการปฏิบัติกิจกรรม การรักษาตลอดชีวิต จะส+งผลให#ผู#ป%วยเกิดความท#อแท# เบื่อหน+าย สิ้นหวังหรือ เกิดภาวะซึมเศร#า และความคิดในการฆ+าตัวตายตามมา โดยเฉพาะในกลุ+มผู#ป%วยวัยรุ+นซึ่งเปHนวัยที่มีการ เปลี่ยนแปลงทางด#านอารมณNได#บ+อย ทำให#เกิดปQญหา สุขภาพจิตได#ง+ายเมื่อเผชิญกับปQญหาหรือเหตุการณN วิกฤต ความผิดหวังต+อสิ่งที่ต#องการ ความยากลำบากใน การปรับตัว ความรู#สึกแปลกแยกจากกลุ+มเพื่อน สิ่ง เหล+านี้จะทำให#เกิดรูปแบบความคิดเชิงลบและบิดเบือน จากความเปHนจริงเกิดภาวะซึมเศร#า14 ดังนั้นการคัดกรอง และเพื่อเข#าสู+ระบบการบำบัดทางจิตที่มีประสิทธิภาพ ตั้งแต+ในระยะเริ่มแรก จะสามารถช+วยลดการเกิดภาวะ ซึมเศร#า และระดับความรุนแรงที่จะเกิดขึ้นได# การบำบัดผูAที่มีภาวะซึมเศรAา การบำบัดผู#ป%วยที่มีภาวะซึมเศร#าขึ้นอยู+กับความ รุนแรงของอาการ กรณีผู#ที่ได#รับการวินิจฉัยว+ามีภาวะ ซึมเศร#าระดับมากและมีความคิดฆ+าตัวตาย จำเปHน จะต#องได#รับการบำบัดด#วยยาร+วมกับการรักษาด#วยไฟฟÜา ภายใต#การดูแลของจิตแพทยN แต+หากมีระดับภาวะ ซึมเศร#าในระดับเล็กน#อยถึงปานกลาง การบำบัดที่ควร ได#รับคือ การบำบัดทางจิตหรือจิตสังคม เนื่องจากยัง สามารถใช#กระบวนการคิดวิเคราะหNถึงปQญหาของตนเอง ได# พยาบาลเฉพาะทางจิตเวชสามารถที่จะออกแบบ กิจกรรมในการบำบัดทางจิต เพื่อมุ+งเน#นเรื่องการปรับตัว การเผชิญปQญหา การสร#างความเข#มแข็งทางจิตใจ เพื่อ แก#ไขปQญหาที่เกิดขึ้นและเผชิญกับสถานการณNได#อย+าง เหมาะสมและลดภาวะซึมเศร#าในผู#ป%วย ซึ่งเทคนิคการ พูดกับตัวเอง (Self-talk) ตามแนวคิดของแนวคิดของ เนลสัน โจนสN15 เปHนอีกหนึ่งรูปแบบในการบำบัดทางจิต เปÜาหมายเพื่อปรับเปลี่ยนความคิดต+อตนเองเชิงบวก ตระหนักและเห็นคุณค+าในตนเองด#วยการพัฒนาทักษะ การพูดกับตนเองเชิงบวก ซึ่งเปHนทักษะที่ผู#เขียนได# นำมาใช#ในการศึกษากับผู#เรื้อรังที่มีภาวะซึมเศร#า เทคนิคการพูดกับตนเอง (Self-talk) เทคนิคการพูดกับตนเองเปHนรูปแบบการบำบัด เพื่อปรับโครงสร#างของความคิด โดยการพูดกับตัวเอง เปHนการสนทนาภายในใจตัวเอง ลักษณะการพูดเพื่อสงบ อารมณN ประคับประคองจิตใจของตัวเอง แสดงถึง ความคิดและความรู#สึกที่เกิดขึ้นภายในใจที่ส+งผลต+อ อารมณNและพฤติกรรมที่ตามมา หรือเพื่อเปHนการให# กำลังใจตนเอง ช+วยให#บุคคลเห็นความคิดของตน และ เกิดการเรียนรู#ที่จะเลือกใช#การพูดกับตัวเอง รวมถึงการ แสดงออกของตนเองทำให#เกิดการตระหนักรู#ถึงความคิด ทางลบของตนช+วยให#บุคคลสามารถแยกแยะปQญหา เฉพาะเรื่องได#อย+างเหมาะสม บทความนี้จะเน#นการพูดกับตัวเองทางบวกตาม แนวคิดของเนลสัน โจนสN ซึ่งเชื่อว+าการพูดกับตัวเอง ทางบวกจะช+วยให#บุคคลสามารถปรับตัวต+อการเผชิญกับ สถานการณNที่เปHนภาวะวิกฤตของชีวิตได#อย+างเหมาะสม ซึ่งกระบวนการพูดกับตัวเองทางบวก ประกอบด#วย 6 ขั้นตอน ดังนี้
v The Application of Positive Self-talk Technique in Nursing Clinical Practice: A Case Study of an Adolescent Thalassemic Patient with Depression ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 124 ขั้นตอนที่ 1 เปHนการใช#สรรพนามแทนตัวเองว+า “ฉัน” ในการพูดกับตัวเอง (Using “I” self-talk) โดย บุคคลสามารถพูดกับตัวเองภายในใจหรือส+งเสียงออกมา เพื่อบอกกับตัวเอง ซึ่งจะช+วยให#บุคคลได#เรียนรู#การ ยอมรับแนวทางที่ตนเองเปHนผู#ตัดสินใจเลือก เข#าใจ ตนเองตามความเปHนจริง ได#เปïดเผยความรู#สึกและ ความคิดของตนจากการพูดกับตัวเอง ทั้งความรู#สึก ความคิด และการกระทำที่ตนเลือก โดยบุคคลจะต#อง รับผิดชอบต+อสิ่งที่พูด และตัดสินใจเลือกกระทำต+อ เหตุการณNที่ตนเผชิญอยู+ ขั้นตอนที่ 2 การพูดกับตัวเองทางบวก เปHนการ สื่อสารภายในของบุคคลโดยมีเปÜาหมายเพื่อสงบสติ อารมณNตนเองหรือให#กำลังใจตนเอง โดยใช#วิธีการคิด หรือพูดกับตัวเองภายในใจหรือเปล+งเสียงออกมา เปHน การเผชิญปQญหาหรือการกระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งด#วยตัวเอง ตามความสามารถของตนเอง เพื่อประคับประคองตัวเอง และลดความทุกขNใจต+อตนเองช+วยให#บุคคลได#มองเห็น ความคิดของตัวเองทั้งทางบวกและลบ เกิดการเรียนรู#ใน การเลือกใช#วิธีการพูด การคิด การควบคุมอารมณNและ การแสดงออกของพฤติกรรม ขั้นตอนที่ 3 การค#นหาการพูดกับตัวเองในทาง ลบ เปHนการค#นหาจิตใต#สำนึกของตนเองทางลบว+าได#พูด อะไรกับตัวเอง และควรฝçกหยุดความคิดนั้น (Thought stopping) ด#วยการพูดกับตัวเองว+า “ไม+” หรือ “หยุด” หรืออาจใช#คำอื่นก็ได# ให#พูดซ้ำ ๆ จนกว+าความคิดนั้นจะ หายไป ซึ่งเสียงที่พูดกับตัวเองนั้นจะเปHนสิ่งเร#าที่ใช#ยับยั้ง ความคิดทางลบ หรือความคิดที่ไม+เหมาะสม และ พยายามหาสิ่งเร#าที่สามารถหยุดความคิดนั้นได# จนกว+า ความคิดนั้นจะหายไป หากบุคคลเกิดความคิดทางลบจะ นำไปสู+การพูดกับตัวเองทางลบ ซึ่งเปHนการเพิ่มอารมณNที่ เปHนทุกขNมากขึ้นและไม+สามารถช+วยให#เกิดความสงบทาง อารมณN บุคคลจะไม+เข#าใจถึงความสามารถของตนเอง จากความไม+ชัดเจนในสิ่งที่ตนเองต#องการ ไม+มีการ ตั้งเปÜาหมายสำหรับตนเอง และไม+สามารถอธิบายถึง ลำดับขั้นตอนที่นำไปสู+ความสำเร็จได# ขั้นตอนที่ 4 การกำหนดวิธีการพูดกับตัวเอง ทางบวก เปHนการฝçกทักษะการคิดทางบวก ด#วยการพูด กับตัวเองทางบวก และการปรับเปลี่ยนความคิดในการ เผชิญปQญหา โดยมีลักษณะการพูดกับตัวเองทางบวก อย+างมีสติและพูดสอนตนเองได# ดังนี้ 1) การพูดเพื่อสงบสติอารมณNตัวเอง (Calming self-talk) เปHนการพูดในลักษณะที่ประคับประคอง ตนเองและไม+พูดกับตัวเองในทางลบ ใช#เพื่ออธิบาย ความรู#สึกที่เชื่อมโยงกับตนเองเมื่อพบกับเหตุการณNที่น+า ตื่นเต#นหรือต#องแก#ไขเหตุการณNเฉพาะ เพื่อให#อาการวิตก กังวลสงบลง โดยใช#คำพูด เช+น “จงสงบนิ่งไว#” (Keep calm) “จงผ+อนคลาย” (Relax) และ “ทำตัวสบายๆ ใจ เย็นๆ” (Just take it easy) และก า ร บ อ ก ถึ ง ความสามารถในการควบคุมตนเอง ได# เช+น “หายใจลึก ๆ” (Take a deep breath) หรือ “หายใจช#า ๆ และทำ ตัวตามปกติ” (Breath slowly and regularly) 2) การพูดสอนตัวเอง (Coaching self-talk) เปHนการพูดให#กำลังใจตัวเองเพื่อจัดการกับปQญหา ช+วยให# บุคคลรับมือปQญหาที่อยู+ภายในใจ การพูดสอนตัวเอง สามารถช+วยให#จัดการกับความวิตกกังวลและปQญหา ความเครียดต+างๆ ที่เกิดขึ้น โดยทำความเข#าใจให#ชัดเจน ต+อเปÜาหมายของตนเอง จากนั้นวางแผนอย+างเปHน ขั้นตอน โดยมีการสอนตัวเองให#ทำตามขั้นตอนนั้น ๆ ตั้ง สมาธิกับสิ่งที่ได#รับมอบหมาย และเปHนการเตือนตัวเองที่ จะไม+นึกถึงความคิดที่ไม+พึงประสงคNอย+างอื่น ขั้นตอนที่ 5 การประยุกตNใช#วิธีการพูดกับตัวเอง ทางบวกให#เข#ากับปQญหาส+วนบุคคล เปHนการตั้งเปÜาหมาย ง+าย ๆ ในเรื่องใดเรื่องหนึ่งของบุคคล และประยุกตN วิธีการพูดกับตัวเองทางบวกให#เข#ากับปQญหาที่เกิดขึ้น เฉพาะบุคคลโดย 1) การเรียนรู#วิธีการพูดกับตัวเอง ทางบวกขณะเมื่อกำลังเผชิญกับปQญหา หรือเมื่อปQญหา นั้นได#ผ+านพ#นไปแล#ว เริ่มจากการพูดกับตัวเองด#วย
vการประยุกต์ใช้การพูดกับตนเองทางบวกในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ปว่ยวัยรุ่นโรคธาลัสซีเมียท่ ีมีภาวะซึมเศร้า 125 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ประโยคง+าย ๆ แล#วค+อยไปสู+ประโยคที่ยากขึ้น หรือจาก การเริ่มต#นพูดกับตัวเองทางบวก ในสถานการณNที่มี ผลกระทบน#อยก+อนที่จะนำวิธีการพูดกับตัวเองทางบวก ไปใช#ในสถานการณNที่มีผลกระทบมาก ซึ่งขั้นตอนนี้ บุคคลจะต#องมีการสร#างความมั่นใจให#กับตัวเองร+วมกับ การฝçกทักษะควบคู+กันไป จนสามารถพูดกับตัวเอง และ มีการปรับเปลี่ยนมุมมองทางลบไปเปHนมุมมองทางบวก และ 2) ฝçกการพูดกับตัวเองทางบวก ซึ่งสามารถฝçกซ#อม ได#ด#วยตัวเอง โดยการเล+นบทบาทสมมติ (Role play) หรือโดยวิธีพูดกับตัวเองหน#ากระจก จะช+วยทำให# สามารถมองเห็นปQญหาส+วนบุคคลของตัวเอง การฝçกพูด กับตัวเองทางบวกจะช+วยพัฒนาวิธีการพูดกับตัวเองให# สามารถเผชิญหรือจัดการกับปQญหาที่เกิดขึ้นได# ขั้นตอนที่ 6 การนำวิธีการพูดกับตัวเองทางบวก ไปใช#เมื่อบุคคลได#ฝçกซ#อมการพูดกับตัวเองไปในระยะ หนึ่ง จนเกิดเทคนิคและวิธีการพูดกับตัวเองและเกิดการ ตระหนักรู#ในสิ่งที่ตนเองได#พูดออกมา จะช+วยให#เกิดการ คิดวิเคราะหN แยกแยะปQญหาในชีวิตได# แต+หากปQญหาที่ เผชิญอยู+นั้นยากเกินกว+าจะแก#ไขได# ให#ค#นหาโอกาสและ ความเปHนไปได#ที่จะใช#วิธีการพูดกับตัวเองทางบวก พร#อมกับมีการเปïดใจยอมรับสิ่งที่เปลี่ยนแปลงลักษณะ การพูดกับตัวเองและจูงใจตัวเองให#พูดกับตัวเองทางบวก โดยให#ตระหนักว+าบุคคลสามารถผ+านพ#น ความ ยากลำบากและความพ+ายแพ#นั้นได#เช+นเดียวกับบุคคลที่ เคยประสบความสำเร็จในตัวเองมาก+อน ดังนั้นบุคคลควร มีการหาโอกาสที่จะพูดกับตัวเองทางบวกอย+างสม่ำเสมอ เพื่อเกิดการตัดสินใจเลือกแสดงอารมณN พฤติกรรมและ สามารถเผชิญกับปQญหารวมถึงจัดการกับปQญหาต+างๆ ที่ เกิดขึ้นในชีวิตของตัวเองได#อย+างเหมาะสม การประยุกตTใชAเทคนิคการพูดกับตนเองในผูAป9วย เด็กโรคธาลัสซีเมีย กรณีศึกษา ผู#ป%วยเพศชาย อายุ 16 ป~ จบชั้นมัธยมศึกษาป~ที่ 3 อาชีพ ว+างงาน ได#รับการวินิจฉัยเปHนโรคธาลัสซีเมีย บิดาและมารดาเปHนพาหะ Thalassemia ประวัติพัฒนาการ ช+วงอายุ 0-5 ป~คลอดครบกำหนด มารดาไม+มี ความผิดปกติระหว+างตั้งครรภN มารดาเปHนผู#เลี้ยงดูเอง อายุ 1 เดือน ถ+ายเหลวเปHนน้ำ มีไข#สูง ชัก ตรวจพบค+า Hct 13% ได#รับการวินิจฉัย Thalassemia ครั้งแรก การ รักษาได#รับเลือดทดแทน และมีอาการไข# ชัก ตัวเหลือง บ+อย ๆ ได#รับเลือดต+อเนื่องโดยเฉลี่ยทุกเดือน ช+วงอายุ 4 ป~ ขี่จักรยานล#มได#รับบาดเจ็บที่ข#อมือซ#าย ข#อมือผิดรูป แต+ยังสามารถใช#งานได#ตามปกติ มีอาการชาและปวด ข#อมือเปHนบางครั้ง พัฒนาการอื่น ๆ เช+น นั่ง คลาน ยืน พูด เปHนไปตามเกณฑN ช+วงวัยเด็กตอนต#น-ตอนปลาย พัฒนาการ เปHนไปตามเกณฑN และเข#าเรียนตามเกณฑNผลการเรียน อยู+ในระดับปานกลาง ได#รับการรักษาด#วยการตัดม#าม ตอนอายุ 8 ป~หลังตัดม#ามค+าความเข#มข#นของเลือดดีขึ้น แต+ยังคงได#รับเลือดต+อเนื่อง ไม+พบปQญหาอื่นนอกจากการ เจ็บป%วยด#านร+างกายเล็กน#อย ช+วงวัยรุ+น การเรียนมัธยมศึกษาตอนต#นในช+วงป~ แรก มีความสามารถพิเศษด#านการวาดรูปใน คอมพิวเตอรN และได#รับรางวัลชนะเลิศที่ 2 ในการแข+งขัน ศิลปวัฒนธรรมของนักเรียน ระดับภาคที่จังหวัดเชียงใหม+ มีความรู#สึกภาคภูมิใจและให#ความสนใจกับการวาดภาพ อย+างมาก ต+อมาในช+วงชั้นมัธยมศึกษาป~ที่ 2 เริ่มติดเพื่อน และเริ่มมีเพื่อนต+างเพศ สนใจการเรียนน#อยลงและไม+เข#า ร+วมกับกิจกรรมของโรงเรียนเหมือนเดิม มารดาและ คุณครูต#องติดตามอย+างเข#มงวด จนสามารถเรียนจบ มัธยมศึกษาป~ที่ 3 ระหว+างนั้นเริ่มมีความกังวลเกี่ยวกับ
v The Application of Positive Self-talk Technique in Nursing Clinical Practice: A Case Study of an Adolescent Thalassemic Patient with Depression ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 126 โรคของตนเองเพิ่มขึ้น เนื่องจากพยาธิสภาพของโรค รูปลักษณNที่ผิดปกติไป และการเข#าสังคมกลุ+มเพื่อนลดลง เพราะต#องมารับการรักษาเปHนประจำ รู#สึกเสียใจ รู#สึกแย+ ไม+อยากไปเรียนแยกตัวออกไปจากสังคมเดิม ไม+สามารถ ปรับตัวได# เกิดความเครียดและวิตกกังวลเพิ่มขึ้น หลังจบ มัธยมศึกษาป~ที่ 3 จึงไม+อยากเรียนต+อ การแสดงออกของ อารมณNในช+วงนี้มีความรู#สึกเศร#าบ+อยครั้ง หงุดหงิดง+าย ไม+มีสมาธิ ไม+สามารถวาดรูปได#อย+างเดิม มีความคิดลบ ต+อตนเอง สิ่งแวดล#อม และอนาคต ความอยากอาหาร ลดลง และนอนไม+หลับ เริ่มใช#โทรศัพทNเพื่อหาเพื่อนใหม+ จากโลกออนไลนN เพราะต#องการการยอมรับจากคนอื่น ติดเกมออนไลนNเพื่อหาความสุขจากคนที่ไม+รู#กัน จากนั้น เริ่มมีการสักลายตามร+างกายเนื่องจากมีความชอบและ ต#องการให#เกิดความสนใจจากผู#ที่พบเห็น จากข#อมูลเบื้องต#น พยาบาลจิตเวชได#ประเมิน ภาวะสุขภาพจิตและวางแผนการบำบัดโดยในเทคนิค การพูดกับตนเองทางบวก เพื่อลดภาวะซึมเศร#าตาม ขั้นตอน ดังนี้ 1) การประเมินภาวะสุขภาพจิตและการคัด กรอง เปHนการประเมินภาวสุขภาพจิต การคัดกรอง และ การสร#างสัมพันธภาพเพื่อการบำบัดเพื่อให#ผู#ป%วยเกิด ความไว#วางใจ และทำการซักประวัติและการคัดกรอง สุขภาพจิตด#วยแบบประเมินโรคซึมเศร#า (PHQ-9, 9Q) และแบบประเมินการฆ+าตัวตาย (8Q) พบว+า มีภาวะ ซึมเศร#าในระดับเล็กน#อย (9Q (วัยรุ+น) = 7 คะแนน) และ มีความเสี่ยงในการฆ+าตัวตายระดับต่ำ (8Q = 3 คะแนน) ผู#ป%วยคิดว+าการดำเนินชีวิตค+อนข#างยากลำบาก มีความ แตกต+างจากผู#อื่นแต+สามารถร+วมกิจกรรมกับผู#อื่นได# “ ตั้งแต+เกิดมาก็รู#ว+าตัวเองป%วยเปHนโรคเลือดต#องมา โรงพยาบาลตลอด รู#สึกยากลำบากกับการรักษาที่ไม+ หายขาด เรียนได#เหมือนเพื่อนแต+จะทำงานหนักไม+ได# เหนื่อยง+าย รู#สึกไม+เหมือนเพื่อนคนอื่น มีเพื่อนเยอะ เล+น สนุกกับเพื่อน ๆ ได#ปกติ” เคยมีภาวะซึมเศร#าและ ความคิดในการทำร#ายตัวเอง “ช+วงก+อนจบ ม.3 ผมเลิก กับแฟน และถูกเพื่อนบูลลี่เรื่องการเจ็บป%วย เนื่องจากมี รูปลักษณNที่ผิดปกติ เพราะช+วงก+อนนัดรับเลือดจะมี อาการตัวเหลือง รู#สึกเสียใจ รู#สึกแย+ เคยคิดทำร#ายตนเอง ด#วยการใช#เชือกผูกคอหรือเอามีดแทง ทำให#ไม+อยากไป เรียนหลังจบม.3 เลยไม+อยากเรียนต+อ”จากข#อมูลแปล ผลได#ว+า ผู#ป%วยมีความคิดเชิงลบต+อตนเองจากการ เปลี่ยนแปลงของร+างกายที่เกิดขึ้นจากโรคและการรักษา และมีภาวะซึมเศร#าในระดับเล็กน#อย 2) การวิเคราะห.ปhญหาและการวางแผนใน การบำบัด เปHนการร+วมค#นหาสาเหตุและวิเคราะหNปQญหา ร+วมกันระหว+างผู#ป%วยและพยาบาล พบว+าผู#ป%วยมีปQญหา ที่เกิดจากความคิดต+อตนเองในทางลบ จากสถานการณNที่ เผชิญและความเจ็บป%วยที่เกิดขึ้น “รู#สึกยากลำบากกับ การรักษา หยุดเรียนบ+อย ๆ ช+วงที่ไปรักษา ทำงานหนัก ไม+ได# เหนื่อยง+าย รู#สึกไม+เหมือนเพื่อนคนอื่น” ทำให#มี ภาวะซึมเศร#าและมีความคิดในการทำร#ายตนเอง และ แยกตัวออกจากสังคม “รู#สึกเสียใจ รู#สึกแย+ เพราะช+วง ก+อนนัดรับเลือดจะมีอาการตัวเหลือง เคยมีความคิดที่จะ ทำร#ายตนเองด#วยการใช#เชือกผูกคอหรือเอามีดแทงด#วย นะครับ มันทำให#ไม+อยากไปเรียนเรียนต+อหลังจบ ม.3” และทำการวิเคราะหNปQญหาร+วมกันกับผู#ป%วยพบว+า ผู#ป%วย รับรู#ว+าตนเองมีอาการเปลี่ยนแปลงของร+างกาย ตลอดเวลา “ตอนนี้รูปร+างจะมีแตกต+างกับเพื่อน ๆ ข#อมือข#างซ#ายที่ผิดปกติหมอบอกเกิดจากกระดูกพรุน และช+วงก+อนนัดรับเลือดจะมีอาการตัวเหลือง” อยากมี วิธีที่จะทำให#เผชิญกับเหตุการณNที่เกิดขึ้นได#ดีขึ้น “บางครั้งผมก็โดนบูลลี่จากเพื่อนเรื่องรูปร+างที่ผิดปกตินะ ครับ ตอนนี้ผมอยากกลับมาเรียนต+อเพราะตอนนี้โรคก็ อาการไม+ได#รุนแรง แต+อยากจะทำให#ตัวเองมีความมั่นใจ ก+อนอยากหาวิธีที่จะไม+กลัวและคิดมากเรื่องถูกล#อเลียน หน#าตา หรือความเจ็บป%วยของผม” พยาบาลและผู#ป%วย จึงตั้งเปÜาหมายของการบำบัดร+วมกับผู#ป%วย คือ สามารถ เผชิญต+อการเปลี่ยนแปลงและสถานการณNต+าง ๆ ได#ดีขึ้น และลดภาวะซึมเศร#าที่เกิดขึ้นได#
vการประยุกต์ใช้การพูดกับตนเองทางบวกในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ปว่ยวัยรุ่นโรคธาลัสซีเมียท่ ีมีภาวะซึมเศร้า 127 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 3) เทคนิคการพูดกับตนเองทางบวก15 ดังนี้ 3.1) การตกลงทำความเข#าใจในการบำบัด โดยเริ่มจากการชี้แจงให#ผู#ป%วยทราบและให#ผู#ป%วยใช# สรรพนามแทนตัวเองว+า “ฉัน” ในการพูดกับตัวเองหรือ บอกกับตัวเองในทุก ๆ สถานการณNที่ตนเผชิญอยู+ ซึ่งจะ ช+วยให#ผู#ป%วยเกิดความมั่นใจ และได#ยินสิ่งที่ตนเองได#พูด ออกไปเพื่อเปHนการทบทวนและยืนยันคำพูดของตนเอง อีกครั้ง จากประสบการณNของผู#เขียนพบว+าในขั้นตอนนี้ ควรระวังเรื่องการใช#สรรพนามแทนตัวเองให#เหมาะสม กับเพศสภาพของผู#ป%วย เนื่องจากอาจทำให#เกิด ความรู#สึกขัดแย#งต+อตนเอง ส+งผลต+อความมั่นใจในการ พูดกับตัวเอง อาจพิจารณาให#ผู#ป%วยเลือกใช#สรรพนามที่ เหมาะสมกับตนเอง 3.2) การใช#เทคนิคการพูดกับตัวเองทางบวก ขั้นตอนนี้จะบอกผู#ป%วยถึงวิธีการสื่อสารกับตนเอง เพื่อ สงบสติอารมณNตนเอง หรือให#กำลังใจตนเอง เมื่อเผชิญ ปQญหาสามารถสรุปคำพูดตนเองทางบวก และทางลบได# พยาบาลจะให#ผู#ป%วยยกตัวอย+างสถานการณNที่ผ+านมา และให#ผู#ป%วยสะท#อนความรู#สึกของตนเองต+อสถานการณN ที่เกิดขึ้น พร#อมทั้งบอกวิธีการสื่อสารกับตนเองให#ผู#ป%วย ทราบ ได#แก+ การสูดลมหายใจเข#าออกลึก ๆ เพื่อระงับ อารมณNและการให#กำลังใจตนเองด#วยคำพูดเชิงบวก เช+น อาการที่เกิดขึ้นดีขึ้นเยอะมาก เรายังโชคดีกว+าอีก หลาย ๆ คนโดยขั้นตอนนี้ทำให#ผู#ป%วยมีวิธีการการสงบสติ อารมณNและให#กำลังตนเอง เมื่อได#ยินคำพูดเกี่ยวกับการ เปลี่ยนแปลงของตนเองที่ไม+เหมือนคนอื่น “เมื่อผมได#ยิน เพื่อนล#อถึงอาการตัวตาเหลือง ผมจะหายใจเข#าออกลึก ๆ และบอกกับตัวเองเสมอว+า ตอนนี้เราดีขึ้นกว+าเดิม เยอะมาก ไม+ต#องไปโรงพยาบาลบ+อยเหมือนเดิมแล#ว” 3.3) การค#นหาการพูดกับตัวเองในทางลบ เปHนการค#นหาจิตใต#สำนึกที่ได#พูดกับตนเองทางลบโดย พบว+าผู#ป%วยคิดว+าตนเองเจ็บป%วยร+างกายไม+ปกติคนทั่วไป ทำให#รู#สึกซึมเศร#า “รู#สึกเสียใจ รู#สึกแย+ เพราะช+วงก+อน นัดรับเลือดจะมีอาการตัวเหลือง รูปลักษณNผิดปกติไม+ เหมือนคนอื่น” และบอกให#ผู#ป%วยพยายามขจัดความคิด นี้ออกจากความคิด โดยการฝçกหยุดความคิดทางลบด#วย การฝçกหยุดความคิดตนเอง ซึ่งผู#ป%วยเลือกที่จะพูดกับ ตัวเองว+า “เลิกคิด เราก็ดำรงชีวิตได#เหมือนคนปกติ” พูด กับตนเองซ้ำ ๆ จนกว+าความคิดนั้นจะหายไปจาก ประสบการณNของผู#เขียนพบว+าขั้นตอนนี้ ควรระวังการ ทบทวนถึงสถานการณNทางลบของผู#ป%วย ซึ่งสถานการณN นั้นอาจส+งผลกระทบต+อความรู#สึกและจิตใจของผู#ป%วยอีก ครั้ง ควรเน#นย้ำกับผู#ป%วยว+าสถาการณNดังกล+าวได#ผ+านพ#น ไปแล#ว ครั้งนี้เปHนการกล+าวถึงเพื่อทบทวนความรู#สึก และความคิด ต+อสถานการณNของตนเอง ที่จะนำไปสู+การ จัดการความคิดที่เหมาะสม 3.4) การกำหนดวิธีการพูดกับตัวเองทางบวก โดยฝçกทักษะในการคิดทางบวกและความสามารถในการ ปรับเปลี่ยนความคิดของตนเองเพื่อที่จะจัดการกับปQญหา ที่กำลังเผชิญ ด#วยการพูดเพื่อสงบสติอารมณNตัวเอง ไม+ พูดกับตนเองในทางลบ ให#ผู#ป%วยบอกกับตนเองเมื่อเผชิญ สถานการณNที่เกิดจากการล#อเลียนว+า “จงสงบนิ่งไว#” และพูดสอนตัวเองเพื่อจัดการปQญหา สนับสนุนการพูด ตนเอง และลดการดูถูกตนเองว+า “ถึงร+างกายเราอาจจะ ดูไม+ปกติเหมือนคนอื่น แต+เราสามารถใช#ชีวิตได#ปกติ เหมือนคนอื่น” 3.5) การใช#วิธีการพูดกับตัวเองทางบวกใน การจัดการปQญหาและแก#ไขภาวะอารมณNของตนเอง ขั้นตอนนี้จะใช#สถานการณNจำลองที่ใกล#เคียงกับสิ่งที่ ผู#ป%วยต#องเผชิญ แล#วให#ผู#ป%วยสะท#อนความรู#สึกและการ พูดกับตนเองออกมาและให#ผู#ป%วยกลับไปฝçกซ#อมหน#า กระจก และทำการประเมินการฝçกด#วยการใช# สถานการณNจำลองที่ใกล#เคียงกับปQญหาที่ผู#ป%วยเผชิญอีก ครั้ง พบว+า ผู#ป%วยมีความคิดต+อตนเองที่ดีขึ้น มองตนเอง ต+อสถานการณNในทิศทางบวกเกี่ยวกับโรค อาการและ การรักษา “ตอนนี้ร+างกายก็ดีกว+าเดิม ไม+เจ็บป%วยเหมือน ตอนเด็ก ๆ และตอนนี้หมอก็นัดไปโรงพยาบาลทุก 4 เดือนเพราะอาการดีขึ้น” มีการยอมรับการเปลี่ยนแปลง
v The Application of Positive Self-talk Technique in Nursing Clinical Practice: A Case Study of an Adolescent Thalassemic Patient with Depression ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 128 ที่เกิดขึ้นและความคิดต+อตนเองทางบวก “ร+างกายที่ เปลี่ยนแปลงมันเกิดจากโรค หากเรารักษาอย+างต+อเนื่อง ความผิดปกติก็จะเกิดน#อยลง เพื่อนที่คบกันเขาก็คบเราที่ ใจไม+ใช+เพราะหน#าตา” 3.6) การให#ผู#ป%วยนำวิธีการพูดกับตัวเอง ทางบวกไปใช#หลังจากฝçกใช#เทคนิคการพูดกับตนเอง ทางบวกจนเกิดความพร#อมในการใช#ชีวิตประจำวัน ตามปกติได#แก+ ทุกเช#าเมื่อตื่นนอนผู#ป%วยมักพูดกับ ตนเองเสมอว+า “วันนี้จะเปHนวันที่ดี” “วันนี้จะมี ความสุข” 4) การประเมินผล ภายหลังการด#วยเทคนิค การพูดกับตนเองทางบวก ระยะเวลา 1 เดือน พบว+า ผู#ป%วยสามารถเผชิญต+อการเปลี่ยนแปลงและสถานการณN ต+าง ๆ ได#ดีขึ้น มีมุมมองต+อตนเองในแง+บวก “หลังจาก กลับจากโรงพยาบาลผมรู#สึกสบายใจ และมีความสุขใน การเข#ากลุ+มกับเพื่อน ๆ มากขึ้น มีบ#างที่เพื่อนยังล#อเรื่อง สีผิวผมอยู+บ#าง ผมก็หัวเราะเพราะมันเปHนการแซวกัน แค+ เราไม+เก็บไปคิด” มีการรับรู#เกี่ยวกับโรคและการรักษาดี ขึ้น “ช+วงนี้อาการดีกว+าเมื่อก+อนเยอะมาก หมอนัด 4 เดือนแล#วครับ มีบ#างที่มีอาการตัวเหลือง แต+เดี๋ยวให# เลือดก็ดีขึ้น” และสามารถปรับตัวต+อการเปลี่ยนแปลง ของร+างกายและควบคุมตนเองได#ดีขึ้น “ช+วงใกล# ๆ เวลา ไปเติมเลือด ผมจะเพลียเหนื่อยง+าย ช+วงนี้เลยจะงด ออกไปเล+นกีฬากับเพื่อนตอนเย็น หลังให#เลือดสัก 2 – 3 วัน ก็ไปเล+นกับเพื่อได#ตามเดิมปกติ” ไม+มีภาวะซึมเศร#า และความคิดในการฆ+าตัวตายและมีความคิดที่จะพัฒนา ตนเองในด#านการเรียน “ตอนนี้ผมอยากกลับไปเรียนต+อ ล+ะครับ หยุดเรียนมารู#สึกว+าถ#าเราเรียนเราจะได#มีความรู# ไปใช#ทำงานต+อได#ในอนาคต” ผลการประเมินประเมิน โรคซึมเศร#า (PHQ-9, 9Q) = 0 คะแนน และแบบ ประเมินการฆ+าตัวตาย (8Q) = 0 คะแนน สรุป การประยุกตNใช#เทคนิคการพูดกับตนเอง ทางบวกในผู#ป%วยวัยรุ+นโรคเรื้อรังที่มีภาวะซึมเศร#า ที่ ประกอบด#วยการประเมินภาวะสุขภาพจิตและการคัด กรอง การร+วมค#นหาสาเหตุและวิเคราะหNปQญหาร+วมกัน ระหว+างผู#ป%วยและพยาบาล การใช#เทคนิคการพูดกับ ตนเองทางบวก การฝçกทักษะในการพูดกับตนเอง ทางบวกจนเกิดความมั่นใจและปฏิบัติได# จะส+งผลให# ผู#ป%วยเกิดความเข#าใจตนเองมากขึ้น สามารถควบคุม อารมณN และช+วยกระตุ#นให#เกิดการแสดงพฤติกรรม ในทางที่ดี เกิดการเรียนรู#สามารถเผชิญกับปQญหาที่ เกิดขึ้น ช+วยลดภาวะซึมเศร#าในผู#ป%วยวัยรุ+นโรคธาลัสซี เมียได#ทั้งในระยะสั้นและในระยะยาวและส+งผลให#เกิด ประสิทธิภาพในการดูแลผู#ป%วย
vการประยุกต์ใช้การพูดกับตนเองทางบวกในการปฏิบัติการพยาบาล: กรณีศึกษาผู้ปว่ยวัยรุ่นโรคธาลัสซีเมียท่ ีมีภาวะซึมเศร้า 129 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ขoอเสนอแนะในการนำไปใชo การนำเทคนิคการพูดกับตนเองไปใช#ในการบำบัด พยาบาลต#องมีทักษะการสร#างสัมพันธภาพในการบำบัด เพื่อให#เกิดความไว#วางใจ สามารถค#นหาสาเหตุ ความคิด และ รูปแบบการเผชิญปQญหาที่แท#จริงของผู#ป%วยและ ช+วยให#ผู#ป%วยเกิดทักษะการพูดกับตนเองเชิงบวก สามารถปรับเปลี่ยนมุมมอง ความคิดและมีการเผชิญ ปQญหาที่สร#างสรรค และอาจนำเทคนิคไปประยุกตNใช#กับ กลุ+มวัยรุ+ยที่มีโรคเรื้อรังอื่น กรอบแนวคิดการบำบัดผู#ป%วยวัยรุ+นโรคเรื้อรังที่มีภาวะซึมเศร#าด#วยเทคนิคการพูดกับตนเอง
v The Application of Positive Self-talk Technique in Nursing Clinical Practice: A Case Study of an Adolescent Thalassemic Patient with Depression ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 130 เอกสารอ6างอิง 1. พชรพรรณ สาริสูต. การศึกษาคุณภาพชีวิตของผู#ป%วยเด็กโรคธาลัสซีเมียที่มารับเลือด ในหอผู#ป%วยกุมารเวชกรรม โรงพยาบาลลำพูน. วารสารพยาบาลศาสตรNมหาวิทยาลัยสยาม 2562;43:21-33. 2. จิราภรณNอรุณากูร. ภาวะซึมเศร#าในวัยรุ+น ใน ตำราเวชศาสตรNวัยรุ+น; 2559. 3. Sankaran, V., Nathan, D.G., & Orkin, S.H. Thalassemia in Nathan and Oski’s Hematology of Infancy and Childhood. 8th eds. Philadelphia Saunders: Elsevier Inc.; 2015. 4. นฤมล ธีระรังสิกุล และศิริยุพา สนั่นเรืองศักดิ์. ประสบการณNการจัดการดูแลตนเองของเด็กที่เปHนโรคธาลัสซีเมีย. วารสารคณะพยาบาลศาสตรN มหาวิทยาลัยบูรพา 2558;23(4):48-60. 5. World Health Organization. Regional desk review of haemoglobinopathies with an emphasis on thalassemia and accessibility and availability of safe blood and blood products as per these patients’ requirement in South-East Asia under universal health coverage; 2021. 6. กรมสุขภาพจิต. เปïดสถิติ โรคซึมเศร#ากับสังคมไทย ภัยเงียบทางอารมณNของคนยุคใหม+ [อินเตอรNเน็ต].2565 [เข#าถึงเมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม 2566]. เข#าถึงได#จาก https://dmh.go.th/news-dmh/view.asp?id=31459. 7. Beck A. Cognitive therapy of depression. New York: Guilford press; 1979 8. วสันตNศรีแดน. การรับรู#สมรรถนะแห+งตน การสนับสนุนทางสังคม และการจัดการตนเองในเด็กวัยรุ+นโรคธาลัสซี เมีย. พยาบาลสาร 2561;48:135-145. 9. ธัญญรัศมN ธนวัติอภิชาติโชติ. การจัดการอารมณNของวัยรุ+น. วารสารมหาปชาบดีเถรีปริทรรศนN 2566;1:35-43. 10. Braiker HB. The power of self-talk. Psychology Today 1989;23(12):23-7. 11. ไผโรส มูฮัมหมัดสกุล. การพูดกับตัวเองทางบวก Positive Self-Talk [อินเตอรNเน็ต]. 2563 [เข#าถึงเมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม 2566]. เข#าถึงได#จาก https://www.nur.psu.ac.th/projectcenter/news/files/071021153010.pdf. 12. Burgess E.S, Haaga, D. A. Appraisals, coping responses, and attributions as predictors of individual differences in negative emotions among pediatric cancer patients. Cognitive Therapy and Research 1998;22:457-473. 13. Cakaloz B, Cakaloz I, Polat A, Inan M, Oguzhanoglu NK. Psychopathology in Thalassemia major. Pediatr Int 2009;51:6-82. 14. สุนันทา เอáาเจริญ, ชิดชนก เทพพิทักษN, ศศิสังวาลยN ศรีสังขNม พระปลัดสมชาย ปโยโค (ดำเนิน), พระมหาวีรธิษณN วรินฺโท. ผลของโปรแกรมการลดภาวะซึมเศร#าในผู#ป%วยโรคติดต+อไม+เรื้อรังด#วยพุทธบูรณาการ. วารสารสันติศึกษา ปริทรรศนN มจร 2560;5:89-102. 15. Nelson-Jones R. Theory and practice of counselling and therapy. 6th Eds. CA: Sage; 2010.
vการพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเช้ ือไวรัสโควิด-19 131 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ การพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเชื้ อไวรัสโควิด-19 Development of Self-Leadership among Registered Nurses after COVID - 19 Pandemic นันทวดี วงค*บุตร, พย.ม.* Nantawadee Wongbud, M.N.S.* Corresponding author: E-mail: [email protected] Received: 27 Apr 2023, Revised: 9 Jun2023, Accepted: 20 Jun 2023 *อาจารยIประจำ คณะพยาบาลศาสตรIแมคคอรIมิค มหาวิทยาลัยพายัพ *Instructor, McCormick Faculty of Nursing, Payap University บทคัดย'อ ภาวะผู'นำในตนเอง คือ พฤติกรรมการนำตนเองด'วยการตระหนักรู' และกำหนดเป?าหมายด'วยตนเอง เกิดจาก พลังอำนาจภายในตนเอง ที่สามารถประเมินและสร'างอิทธิพลภายในตนเอง เข'าใจทิศทางของตนเอง ทำให'รู'จักบทบาท ตนเองในองคJกร การได'รับการฝMกฝนและพัฒนาภาวะผู'นำในตนเองจะเกิดผลดีตOอตนเองในการเพิ่มประสิทธิภาพในทุก ด'านของตนเองมากขึ้น ทำให'มีวิสัยทัศนJ สามารถตอบสนองตOอการเปลี่ยนแปลงได'ดีขึ้น มีความพร'อมในการปรับตัวให' เข'ากับการเปลี่ยนแปลงอยูOเสมอ ภายหลังการระบาดของโรคโควิด-19 พยาบาลวิชาชีพจึงควรได'รับการพัฒนาภาวะ ผู'นำในตนเอง เพื่อจะสามารถปรับตัวให'ทันตOอการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการทำงาน หรือการนำเทคโนโลยีใหมO ๆ มาใช' ในการเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานและคุณภาพของบริการทางสุขภาพที่มีรูปแบบการดำรงชีวิตและการให'บริการที่ แตกตOางไปจากเดิม ปZจจุบันพยาบาลวิชาชีพได'นำเทคโนโลยีและนวัตกรรมใหมO ๆ มาประยุกตJใช'ในการให'บริการมาก ขึ้น เพื่อก'าวไปสูOชีวิตวิถีใหมO ผู'รับบริการสามารถเข'าถึงข'อมูลทางสุขภาพได'สะดวกและเพิ่มขึ้น ทำให'ผู'รับบริการได'รับ บริการทางสุขภาพที่มีคุณภาพและปลอดภัย พยาบาลวิชาชีพเป[นผู'ที่มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาคุณภาพการบริการ ทางสุขภาพและการพัฒนาองคJกร จึงควรได'รับการสOงเสริมกลยุทธJในการพัฒนาภาวะผู'นำในตนเอง เชOน กลยุทธJการมุOง จุดสนใจด'านพฤติกรรม กลยุทธJการได'รับรางวัลตามธรรมชาติ และ กลยุทธJในด'านแบบแผนการคิดสร'างสรรคJ ซึ่งจะ ชOวยนำไปสูOการพัฒนาศักยภาพ เพิ่มขีดความสามารถของพยาบาลวิชาชีพ เพื่อให'บริการทางสุขภาพอยOางมี ประสิทธิภาพเพิ่มมากขึ้น ตอบสนองความต'องการผู'รับบริการ นำไปสูOคุณภาพในการบริการ และบรรลุเป?าหมายของ องคJกรให'ก'าวทันการเปลี่ยนแปลงได'ตามยุคสมัยใหมO คำสำคัญ: การพัฒนา ภาวะผู'นำในตนเอง พยาบาลวิชาชีพ
v Development of Self-Leadership among Registered Nurses after COVID - 19 Pandemic ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 132 Abstract Self-leadership is self-leading behaviors with awareness and self-goal setting. It arises from selfempowerment that can be evaluated and create inner power, understand one’s direction, and recognize one's role in the organization. Having trained and developed self-leadership, ones shall increase self-outcome, efficiency in all aspects, visions, prompt to respond and adaptations to changes. After the pandemic of COVID-19, registered nurses should have self-leadership in order to keep up with changes in practice, integrate new technologies to enhance work efficiency and quality of healthcare services within contemporary ways of daily life. Apparently, registered nurses apply technologies and innovations in healthcare services to move on to new normal life. Moving toward a new normal way of life. Clients can increasingly and conveniently access health information that improve quality and safety health services. Consequently, clients obtain quality and safe healthcare services. Registered nurses are important in the quality development of health services and organizations. In promoting strategies of Self-Leadership, the emphasis is on developing behaviorfocused strategies, natural reward strategies, and constructive thought pattern strategies. These would lead to capacity development and competency of registered nurses to provide adequate health care services and respond to clients’ needs. These also lead to a quality of service to achieve the organization's goals with the changes in the new normal era. Keyword: Development, Self-Leadership, Registered nurse
vการพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเช้ ือไวรัสโควิด-19 133 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ บทนำ จากสถานการณJการระบาดของโรคไวรัสโควิด19 (Covid-19) สOงผลให'เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคม เป[นระยะๆตั้งแตOเปลี่ยนจากแบบดั้งเดิมเป[นการดำเนิน ชีวิตในแบบปกติใหมO (New normal) เพื่อป?องกันการ แพรOระบาดของโรคไวรัสโควิด-19 จนมาถึงปZจจุบัน การ ระบาดของโรคไวรัสโควิด-19 เป[นโรคประจำถิ่น (Endemic) ซึ่งต'องเปลี่ยนแปลงวิถีการดำเนินชีวิตให' สามารถดำเนินตOอไปภายใต'สถานการณJการระบาดของ โรคจึงปรับจากแบบปกติใหมO (New normal) เป[นแบบ ปกติถัดไป (Next normal) ที่มีการเปลี่ยนแปลงที่ ชัดเจน1 สOงผลกระทบตOอสภาพเศรษฐกิจและสังคม โดยรวม จึงจำเป[นต'องเรียนรู'ที่จะรู'จักปรับวิธีการบริหาร จัดการในรูปแบบใหมO ปรับวิธีคิดการทำงานเพื่อให' สอดคล'องกับโลกที่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม อีกทั้งยัง สOงผลกระทบตOอชีวิตการทำงานของพยาบาลวิชาชีพซึ่ง ต'องพร'อมสำหรับบริหารอยOางรวดเร็ว โดยในระยะแรก เพื่อการอยูOรอดตOอไป2 บุคลากรทางการแพทยJจะได'รับ การเสริมองคJความรู'ใหมO (Knowledge Disruption) ดังนั้น การเสริมสมรรถนะบุคลากรให'มีความรู' ความสามารถ และรู'เทOาทันการเปลี่ยนแปลง องคJกรต'อง เรOงทำการทบทวน กำหนดสมรรถนะตามบทบาทหน'าที่ พร'อมทั้งแสวงหา แนวทาง วิธีการที่จะประเมินศักยภาพ บุคลากรทางการแพทยJเพื่อให'องคJกรสามารถทราบ ศักยภาพที่แท'จริง และรับมือกับสถานการณJที่ไมOแนOนอน 2 นับเป[นความท'าทายของสาธารณสุขไทยและทั่วโลกใน การจัดระบบการดูแล การรักษา การป?องกันและหยุดยั้ง การแพรOระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 พยาบาลวิชาชีพ เป[นวิชาชีพหนึ่งในระบบการ ดูแลสุขภาพและนับได'วOาเป[นกำลังหลัก เนื่องจากมีภาระ งานปฏิบัติหน'าที่ในทุกขั้นตอนของกระบวนการดูแล รักษาผู'ติดเชื้อไวรัสโควิด-19 ดังนั้นจึงต'องมีทั้ง สมรรถนะเชิงวิชาชีพรOวมกับทักษะทางสังคม เพื่อสร'าง ความรOวมมือในการทำงานอยOางมีประสิทธิภาพ สมรรถนะและทักษะดังกลOาวเกิดจากการพัฒนาให' พยาบาลวิชาชีพมีความเป[นผู'นำในตนเอง (Selfleadership) ซึ่งเป[นหัวใจสำคัญในการจัดการองคJกร3-4 หากบุคคลใดมีการนำตนเองในบทบาทหน'าที่ตนเองได' จะลดความต'องการการควบคุมจากบุคคลอื่น สOงผลให' บรรยากาศการทำงานเป[นไปอยOางอิสระ ปราศจากการ ควบคุม ทำให'การทำงานมีประสิทธิภาพ มีความสุขใน การทำงาน นำไปสูOวัฒนธรรมองคJกรที่เข'มแข็ง เนื่องจาก ทุกคนในองคJกรเห็นคุณคOาในตนเองและมีโอกาสได'แสดง ความสามารถอยOางเต็มศักยภาพ5 พยาบาลวิชาชีพมีทั้งบทบาทอิสระและทำงาน รOวมกับสหวิชาชีพในการดูแลสุขภาพของผู'รับบริการ และผู'ประสบปZญหาด'านสุขภาพ ซึ่งเป[นการทำงานที่ เกี่ยวข'องกับประชาชนโดยตรง6 บทบาทดังกลOาวถือได'วOา เป[นการสร'างคุณคOาที่แสดงถึงความเป[นวิชาชีพ โดยใช' กระบวนการพยาบาลหรือการนำกระบวนการทาง วิทยาศาสตรJมาใช'ในการชOวยเหลือดูแลผู'ปêวย หาก พยาบาลวิชาชีพมีภาวะผู'นำในตนเองจะทำให'ปฏิบัติ หน'าที่อยOางมีคุณภาพ ภาวะผู'นำในตนเองของพยาบาล วิชาชีพมีความสำคัญตOอองคJกรพยาบาลโดยมุOงเน'นการมี สOวนรOวมและเพิ่มศักยภาพของพยาบาลวิชาชีพในองคJกร มีการกำหนดเป?าหมายและผลลัพธJขององคJกรชัดเจน ชOวยทำให'การตัดสินใจทำได'เร็วและดีขึ้น ชOวยเพิ่ม ความคิดสร'างสรรคJและนวัตกรรมในองคJกร และ เสริมสร'างความพยายามของทีมงานในการปฏิบัติงาน รOวมกัน ซึ่งผู'ที่มีภาวะผู'นำในตนเองจะเป[นผู'ที่กำหนดทิศ ทางการทำงานของตนเอง3 มีความคิดริเริ่มสร'างสรรคJ พัฒนารูปแบบการคิดตOอเนื่อง องคJกรสมัยใหมOจึง ต'องการผู'ที่มีความรับผิดชอบ มีสOวนรOวมในการตัดสินใจ จึงจำเป[นที่ต'องการมีผู'นำที่สามารถทำให'คนในองคJกร กลายเป[นผู'นำตนเองได'4 จากการทบทวนวรรณกรรม เกี่ยวกับแนวคิดภาวะผู'นำในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ ในประเทศไทย พบวOา ภาวะผู'นำในตนเองของพยาบาล วิชาชีพภาพรวมอยูOในระดับปานกลางไปจนถึง
v Development of Self-Leadership among Registered Nurses after COVID - 19 Pandemic ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 134 ระดับมาก7-9 รายงานการศึกษาภาวะผู'นำในตนเองของ พยาบาลวิชาชีพในประเทศไทยยังไมOแพรOหลาย และ การศึกษาที่ผOานมาเป[นการศึกษาในพยาบาลวิชาชีพใน บริบทที่แตกตOางกัน และประกอบกับปZจจัยที่สOงผลให' การศึกษานั้นแตกตOางกัน ดังนั้นหากพยาบาลวิชาชีพมี ภาวะผู'นำในตนเอง จะชOวยทำให'เกิดความเข'าใจตนเอง ทำให'สามารถทำหน'าที่ตามบทบาทของตนเองได'เต็ม ศักยภาพ โดยเฉพาะในสถานการณJวิกฤตที่มีการระบาด ของโรคโควิด-19 ทำให'พยาบาลวิชาชีพต'องพัฒนา ปรับปรุงตนเองอยูOเสมอ เพิ่มประสิทธิภาพสOวนบุคคล และความเป[นผู'นำในการมีอิทธิพลตOอผู'อื่น บทความนี้มี วัตถุประเพื่อสOงเสริมให'พยาบาลวิชาชีพมีภาวะผู'นำใน ตนเอง สามารถเป[นผู'นำได'ด'วยตนเอง ทั้งนี้เพื่อ ประโยชนJตOอพยาบาลวิชาชีพซึ่งเป[นบุคคลสำคัญตOอ องคJกรการพยาบาล ทำให'องคJกรการพยาบาลเกิดการ พัฒนาสิ่งใหมOๆ ให'เกิดขึ้นและมีความยั่งยืน อันจะเป[น ประโยชนJตOอองคJกรและสังคมในอนาคต แนวคิดภาวะผู0นำในตนเอง ภาวะผู'นำในตนเองเป[นกระบวนการที่บุคคลคน หนึ่งมีการจัดการควบคุมพฤติกรรมตนเอง มีความคิด สร'างสรรคJ และสามารถเริ่มต'นที่จะนำตนเองและมี แรงจูงใจในตนเองนำไปสูOความสำเร็จที่ได'ตั้งเป?าหมายไว' การเพิ่มพฤติกรรมในเชิงบวก และลดพฤติกรรมเชิงลบ ซึ่งเป[นกลยุทธJในการควบคุมพฤติกรรมที่แสดงออกมา และมีผลตOอการแสดงออกของคนๆนั้น10 แมนซJ(Manz) 3 เป[นผู'ริเริ่มแนวคิดนี้ จากนั้นฮอคตัน (Houghton) และเนค (Neck)3 ทำการวิจัยและพัฒนาทฤษฎีในด'าน จิตวิทยาที่ได'รับการยอมรับ ซึ่งประกอบด'วย 3 กลยุทธJ คือ กลยุทธJการมุOงจุดสนใจด'านพฤติกรรม (Behaviorfocused Strategies) กลยุทธJการได'รับรางวัลตาม ธรรมชาติ (Natural reward strategies) และกลยุทธJในด'าน แบบแผนการคิดสร'างสรรคJ (Constructive thought pattern strategies)3 โดยมีรายละเอียดดังนี้ 1. กลยุทธJการมุOงจุดสนใจด'านพฤติกรรม (Behavior-focused Strategies) เป[นกลยุทธJที่ไมO เพียงแตOมุOงเน'นไปที่พฤติกรรมเทOานั้น แตOยังรวมถึงการ ตระหนักรู'ในตนเองด'วย ซึ่งเริ่มต'นจากการค'นหาความ เป[นผู'นำด'วยตนเองผOานการสำรวจและสังเกตเห็น พฤติกรรมทั่วไปของตนเอง เมื่อเกิดความตระหนักรู'ใน ตนเอง จึงนำไปสูOการจัดการพฤติกรรมที่จำเป[น ถึงแม'จะ เกี่ยวข'องกับกิจกรรมที่ไมOพึงพอใจที่จะทำก็ตาม ประกอบด'วยพฤติกรรมยOอย 5 ด'าน ดังนี้3 1.1 การกำหนดเป?าหมายของตนเอง (Selfgoal setting) เป[นการกำหนดเป?าหมายของตนเองที่อยูO บนพื้นฐานการประเมินตนเอง ตระหนักรู'ในการประเมิน ตนเองที่จะสามารถเพิ่มประสิทธิภาพ ระบุเป?าหมาย ระดับบุคคลที่จะนำไปสูOการปรับปรุงการปฏิบัติงาน ซึ่ง เป?าหมายที่ท'าทายมีผลอยOางมากตOอแรงจูงใจในการ ปฏิบัติงานมีผลตOอพฤติกรรมการเสริมแรง การที่ผู' กำหนดเป?าหมายด'วยตนเองเป[นการให'อำนาจในการ ควบคุมตนเอง สOงผลให'เกิดคำมั่นสัญญาที่ตนเองได' กำหนดไว' ผลลัพธJที่เกิดขึ้นคือการพัฒนาการปฏิบัติงาน ที่ดีขึ้น11 การตั้งเป?าหมายในแตOละบุคคลที่ผOาน กระบวนการคิด การไตรOตรองอยOางตั้งใจ จะมีอิทธิพลตOอ พฤติกรรมของแตOละบุคคลในเชิงบวก3 จึงจำเป[นต'อง ดำเนินการเพื่อให'บรรลุเป?าหมายระยะยาวและเป?าหมาย ระยะสั้นพร'อม ๆ กัน ซึ่งการบรรลุเป?าหมายระยะสั้น ๆ หลาย ๆ ครั้ง จะสOงผลให'บรรลุผลสำเร็จในการ ตั้งเป?าหมายระยะยาวไว' ดังนั้นเพื่อให'การกำหนด เป?าหมายมีประสิทธิภาพสูงสุด ควรตั้งเป?าหมายระยะสั้น ให'สอดคล'องกับเป?าหมายระยะยาว และกOอนที่จะ ตั้งเป?าหมายต'องมีการวิเคราะหJตนเองเป[นระยะ ๆ เพื่อ เข'าใจในสิ่งที่ต'องการ12 อยOางไรก็ตาม เป?าหมายที่ เฉพาะเจาะจงและท'าทายจะให'ผลลัพธJได'ดีกวOาเป?าหมาย ที่คลุมเครือไมOชัดเจน เพราะการตั้งเป?าหมายที่ชัดเจนจะ นำไปสูOวิธีการที่จะนำไปสูOเป?าหมายนั้น หากเข'าใจสิ่งที่ทำ ให'เกิดความสำคัญในชีวิตเพื่อให'ได'สิ่งที่ต'องการนั้นเป[น
vการพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเช้ ือไวรัสโควิด-19 135 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ จริงและบรรลุผลได'นั้น การกำหนดเป?าหมายมักจะมี ประสิทธิภาพและสร'างแรงบันดาลใจมากที่สุด12 1.2 การให'รางวัลด'วยตนเอง (Self-reward) เป[นวิธีที่จะนำพาไปสูOความสำเร็จ การให'รางวัลด'วย ตนเอง มีอิทธิพลตOอการกระทำของบุคคลนั้นๆในเชิงบวก โดยการให'รางวัลตนเองสำหรับพฤติกรรมที่พึงประสงคJ สามารถให'รางวัลด'วยตนเองทั้งรOางกายและจิตใจ12 การ ให'รางวัลด'วยตนเองเป[นกระบวนการที่บุคคลได' ตรวจสอบ ประเมินและให'รางวัลหรือไมOให'รางวัลแกOผล การปฏิบัติงานของตนเอง ซึ่งการให'รางวัลด'วยตนเอง อาจจะหมายถึงสิ่งที่จับต'องได'หรือจับต'องไมOได' เชOน การ แสดงความยินดีกับตนเองในความสำเร็จที่สำคัญ ให'คำ ชมเชยตนเอง หรือสิ่งที่เป[นรูปธรรมมากขึ้น เป[นต'น3 ซึ่ง การให'รางวัลด'วยตนเองเป[นการสร'างแรงจูงใจ กระตุ'น ตนเองและเสริมสร'างพฤติกรรมที่เหมาะสม มีความ พยายามที่จะกระทำตามเป?าหมายที่ตั้งไว' การให'รางวัล ด'วยตนเองอาจจะกระทำเป[นระยะๆ เพื่อให'ทราบวOา จะต'องปรับปรุงและแก'ไขข'อผิดพลาดที่เคยเกิดขึ้น อยOางไร3 ทั้งนี้ สามารถทำรายการตรวจสอบเป?าหมายที่ กำหนดไว'สำหรับการให'รางวัลตนเอง เชOน สร'างแรงจูงใจ ในตนเองผOานการให'รางวัลตนเอง ระบุสิ่งที่กระตุ'นให' รางวัลตนเองในภาพความคิด ระบุพฤติกรรมหรือ กิจกรรมที่เชื่อวOาจำเป[นต'องทำ ให'รางวัลตนเองเมื่อ สามารถทำตามเป?าหมายสำเร็จโดยผลตอบแทนอาจจะ เป[นวัตถุทางกายภาพที่ต'องการ หรืออาจจะเป[นความ เพลิดเพลิน ความชื่นชมยินดี หรือจินตนาการของ สถานที่พักผOอนที่โปรดปราน เป[นต'น3 1.3 การลงโทษตนเอง (Self-punishment) เป[นวิธีการที่ดำเนินเชOนเดียวกับการให'รางวัลด'วยตนเอง แตOจะแตกตOางกันที่การลงโทษตนเองจะมุOงเน'นไปที่ผลที่ เกิดขึ้นจากพฤติกรรมของตนเอง เพิ่ม-ลดหรือกำจัด พฤติกรรมที่ไมOเหมาะสม (การกระทำเชิงลบ)12 การ ลงโทษตนเอง ประกอบด'วย การตรวจสอบตนเองด'วย กรอบความคิดเชิงบวก ครุOนคิดถึงความล'มเหลวและ พฤติกรรมที่ไมOเหมาะสมแล'วนำไปสูOการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมดังกลOาว อยOางไรก็ตามควรหลีกเลี่ยงการใช' การลงโทษตนเองการวิจารณJตนเอง หรือการกลOาวโทษ ตนเองที่มากเกินไป เพราะอาจสOงผลให'ทำร'ายตนเอง ได'13 พฤติกรรมการลงโทษตนเอง ประกอบด'วย 1) การ ควบคุมรูปแบบการลงโทษตนเองได' 2) ระบุพฤติกรรมที่ รู'สึกผิด 3) ระบุพฤติกรรมและการกระทำที่จะสOงผลให' ตนเอง 4) ระบุแนวโน'มการลงโทษตนเองที่จะทำร'าย ตนเองเชิงลบได' 5) ทำงานหรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เพื่อจะลดหรือกำจัดการลงโทษตนเองในเชิงทำร'าย ตนเองได' เป[นต'น12 การลงโทษตนเองสOวนใหญOเป[นเรื่อง ของจิตใจหรือความรู'และความเข'าใจในธรรมชาติ ซึ่ง ความผิดระดับเล็กน'อยอาจมีประโยชนJ หากใช'วิธีการนี้ มากเกินไปหรือจนเกิดนิสัยโทษตนเองอาจเป[นตัวทำลาย แรงจูงใจและความพยายามได' หรือการวิจารณJตนเอง อาจนำไปสูOภาวะซึมเศร'าได' เนื่องจากการลงโทษตนเอง สามารถเบี่ยงเบนความรู'สึกจากตัวบุคคล12 1.4 การสังเกตตนเอง (Self-observation) เป[นพื้นฐานในการจัดการพฤติกรรม ซึ่งเป[นวิธีที่สำคัญใน การใช'ดำเนินชีวิตประจำวัน12 การสังเกตตนเองเป[น กระบวนการที่บุคคลติดตามเฝ?าดูพฤติกรรมตนเองและ ตั้งข'อสังเกตเกี่ยวกับการกระทำในเหตุการณJหรือผลลัพธJ ที่เกิดขึ้น และสามารถตรวจสอบพฤติกรรมของตนเอง สังเกตพฤติกรรมอยOางตระหนักรู'จะสามารถลด พฤติกรรมด'านลบได' โดยสังเกตตนเองวOาเมื่อใดและ เพราะเหตุใดจึงมีสOวนรOวมในพฤติกรรมบางอยOางนั้น การ ตระหนักรู'ในตนเองจะเป[นก'าวแรกในการเปลี่ยนแปลง หรือกำจัดพฤติกรรมที่ไมOเหมาะสม10 การสังเกต พฤติกรรมตนเองยังเป[นการเก็บข'อมูลพฤติกรรมของ ตนเองเพื่อประเมินตนเองอีกด'วย13 ซึ่งการสังเกตนั้นเป[น สิ่งที่ใช'เป[นประจำทุกวันโดยไมOรู'ตัว จะเริ่มต'นการสังเกต ตนเองอยOางงOายโดย ใช'การสังเกตเป[นพื้นฐานสำหรับ ความเป[นผู'นำในตนเอง ระบุพฤติกรรมที่รู'สึกวOาสำคัญ อยOางยิ่งที่ต'องการจะเพิ่มหรือลด แล'วบันทึกความถี่และ
v Development of Self-Leadership among Registered Nurses after COVID - 19 Pandemic ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 136 ระยะเวลาของพฤติกรรมเหลOานั้น แล'วนำมาวิเคราะหJวOา เพราะเหตุใดจึงเกิดพฤติกรรมเหลOานั้นขึ้น พร'อมทั้ง สามารถบอกถึงอิทธิพลภายนอกและอิทธิพลภายในได' เพื่อนำมาพัฒนาระบบการสังเกตของตนเองและนำไป ปรับพฤติกรรมที่อยากให'เกิดขึ้นในอนาคตได'8 1.5 การเตือนตนเอง (Self-cueing) เป[น แนวทางสำหรับการจัดการพฤติกรรมให'มีประสิทธิภาพ พร'อมขบวนการบริหารเวลาโดยการใช'อุปกรณJงOาย ๆ เชOน การทำตารางประจำวันเพื่อเตือนตนเองเป[นกลยุทธJ การจัดระเบียบความพยายามของตนเอง การวางแผน หรือจัดเตรียมกิจกรรมของการปฏิบัติงานตOาง ๆ ชOวย ป?องกันข'อบกพรOองที่จะเกิดขึ้นในระหวOางการปฏิบัติงาน จริงได'เป[นการทบทวนกระบวนการกOอนการปฏิบัติจริง (Behavior rehearsal)12 พฤติกรรมการเตือนตนเอง ได'แกO การทำบันทึกรายการ การติดข'อความเตือน หรือ การแขวนข'อความแรงบันดาลใจที่ข'างผนัง เป[นต'น ซึ่งสิ่ง เหลOานี้จะชOวยในการสOงเสริมให'มีจุดสนใจ มุOงมั่นกับงานที่ ได'รับมอบหมายอยูO14 นอกจากนี้การซักซ'อมหรือการ ฝMกฝนสำหรับการทำงานเป[นเรื่องสำคัญกOอนที่จะลงมือ ทำจริง อีกทั้งการซักซ'อมกOอนการลงมือทำจริงจะ สามารถชOวยหลีกเลี่ยงไมOให'เกิดความล'มเหลวได'12 ดังนั้นการที่พยาบาลวิชาชีพใช'กลยุทธJการมุOงจุด สนใจด'านพฤติกรรมจะนำไปสูOการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม พัฒนาตนเอง และพฤติกรรมการทำงานซึ่งแม'วOาจะเป[น งานที่ไมOพึงพอใจที่จะกระทำ10 มีการเพิ่มเติมความรู' ใหมOๆ แนวทางการรักษามีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา จึงมีการวางแผนการให'ความรู'ในเรื่องการดูแลผู'ปêวย15 ทำให'พยาบาลวิชาชีพรอบคอบมากขึ้น ใสOใจในงาน และ ปฏิบัติงานที่ได'รับมอบหมายด'วยตัวเอง พฤติกรรมการ บริการที่เป[นเลิศ ซึ่งพยาบาลต'องปฏิบัติงานพยาบาลให' ถูกต'องตามมาตรฐานการ ดังนั้น พยาบาลวิชาชีพที่ใช'กล ยุทธJการมุOงจุดสนใจด'านพฤติกรรมมากขึ้น จึงมีการ ปฏิบัติงานดีขึ้นตามลำดับ ตรวจสอบตนเองและงาน ด'วยกรอบความคิดเชิงบวก นำไปสูOการปรับเปลี่ยน พฤติกรรม พัฒนาตนเอง จากผลงานวิจัยพบวOา ภาวะ ผู'นำในตนเองมีความสัมพันธJทางบวกกับการปฏิบัติการ พยาบาลอยOางมีนัยสำคัญทางสถิติ จึงทำให'พยาบาล วิชาชีพปฏิบัติงานที่เป[นงานนอกเหนือจากงานประจำ เชOน เกิดการพัฒนาคุณภาพการพยาบาล การเป[น คณะกรรมการตOางๆ ในโรงพยาบาล การทำกิจกรรมหรือ สิ่งแวดล'อมที่มีความสำคัญตOอการปฏิบัติงาน มากขึ้นด'วย9 2. กลยุทธJการได'รับรางวัลตามธรรมชาติ (Natural reward strategies) เป[นกลยุทธJที่มุOงเน'น ผลตอบแทนที่เป[นธรรมชาติ เน'นที่ความสุขจากการ ทำงาน รางวัลที่ตนเองได'รับคือ แรงจูงใจที่ถูกสร'างขึ้น จากการทำงานของตนเอง เน'นความสนุกสนานของงาน หรือกิจกรรมที่ทำงานอยOางมีความสุข ผลตอบแทนตาม ธรรมชาติหรือผลตอบแทนที่แท'จริงคือ เมื่อมีการสร'าง แรงจูงใจในงานของตัวเอง บุคคลนั้นก็จะได'รับแรง บันดาลใจหรือได'รับรางวัลโดยงานของตัวเอง3 ฮอคตัน และเนค3 ระบุวOากลยุทธJการได'รับรางวัลตามธรรมชาติ มี2 วิธี คือ ประการแรกเกี่ยวข'องกับการสร'างคุณสมบัติ ที่นOาพอใจและสนุกสนานในกิจกรรมที่กำหนดเพื่อให'งาน ที่ทำกลายเป[นรางวัลตามธรรมชาติ10 ประการที่สองคือ การสร'างการรับรู'โดยมุOงความสนใจออกไปจากด'านที่ไมO ต'องการของงานและมุOงเน'นไปที่ประเด็นที่ให'คุณคOาโดย ธรรมชาติของงาน10 จะเห็นได'วOากลยุทธJการได'รับรางวัล ตามธรรมชาติได'รับการออกแบบมาเพื่อชOวยสร'าง ความรู'สึกที่การทำงานจะสามารถเพิ่มพลังในการ ปฏิบัติงานและสร'างพฤติกรรมที่เหมาะสม เชOน การให' รางวัลที่มีผลตOองานและเกิดความสุขในการทำงาน อาจ เป[นในลักษณะของการพยายามที่จะสร'างสิ่งแวดล'อมให' สนุกสนาน มีดนตรีเบา ๆ การแขวนภาพวาดหรือการ ทำงานนอกสถานที่ เป[นต'น ซึ่งกลยุทธJการให'รางวัลโดย ธรรมชาติจะสามารถเพิ่มระดับผลการปฏิบัติงานของ บุคคล มุOงจุดสนใจในด'านความรื่นรมยJของงาน นอกจากนี้ยังสามารถเลือกที่จะมุOงจุดสนใจไปที่
vการพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเช้ ือไวรัสโควิด-19 137 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ผลตอบแทนที่คาดหวังวOาจะได'รับจากการทำงาน เชOน การยกยOอง การรับรู' และการได'รับแรงบันดาลใจ หรือ จะมุOงจุดสนใจไปในมุมที่สนุกสนานตามธรรมชาติในการ ทำงาน เพลิดเพลินกับงานที่ทำ เกิดความพึงพอใจและมี ความสุขในการทำงาน12 3. กลยุทธJในด'านแบบแผนการคิดสร'างสรรคJ (Constructive thought pattern strategies) กลยุทธJ ด'านนี้ถูกออกแบบให'ผOานกระบวนการคิดอยOาง สร'างสรรคJ ให'เกิดเป[นลักษณะนิสัยการคิดเชิงบวก มุOงเน'นการประเมินผลและความเชื่อ ความท'าทาย ทำให' มองเห็นภาพผลการปฏิบัติงานที่สำเร็จในอนาคต การ สนทนากับตนเองในทางสร'างสรรคJ การพูดกับตนเอง เป[นการประเมินตนเอง ซึ่งจะทำให'มีประสิทธิผลตOอการ ปฏิบัติงานของบุคคล ประกอบด'วยพฤติกรรมยOอย 3 ด'าน ดังนี้ 3.1 การจินตนาการปฏิบัติงานที่ประสบ ความสำเร็จ (Visualizing successful performance) เป[น กระบวนการที่บุคคลสร'างสัญลักษณJและสัมผัสกับ พฤติกรรมเสมือนจริง บุคคลที่ใช'จินตภาพเพื่อคาดการณJ ความสำเร็จของกิจกรรมลOวงหน'ามีแนวโน'มที่จะประสบ ความสำเร็จเมื่อดำเนินงานจริง ภาพทางจิตจะชOวยสร'าง อารมณJความเชื่อและความคิดในเชิงบวก ยกตัวอยOาง เชOน การสิ้นสุดการนำเสนอที่ประสบความสำเร็จในที่ ทำงานกOอนการแสดงจริง อาจเป[นแรงบันดาลใจในการ ทำสิ่งที่ดีที่สุดในระหวOางการนำเสนอจริง เนื่องจากภาพ ทางจินตนาการที่ชัดเจน ทำให'เสริมสร'างความมั่นใจใน ความสามารถของตน11 การสร'างจินตนาการภาพจึงเพิ่ม ประสิทธิภาพของความสำเร็จได' การมองเห็นภาพเป[น การฝMกซ'อมในจิตโดยการแสดงภาพตนเองตOอ สถานการณJนั้นๆ เมื่อถึงเวลาจริงที่ต'องกระทำ พฤติกรรมหรือการแสดงที่ออกมาจะมีประสิทธิภาพ มาก13 3.2 การพูดกับตนเอง (Self-talk) การพูดคุย กับตนเอง ถือเป[นการทบทวนกับตนเองในเชิงบวกไมOวOา จะเปลOาเสียงหรือพูดในใจ จะชOวยปรับปรุงการรับรู' ความสามารถของตนเอง สOงผลให'เกิดความคิดและ พฤติกรรมเชิงบวก อีกทั้งยังสามารถใช'ในการเตรียม บุคคลเพื่อรับมือกับความยากและความท'าทาย11 เทคนิค การคุยกับตนเองสามารถชOวยให'ทำงานได'ตรงตามความ รับผิดชอบได'ดีขึ้น12 การพูดกับตนเองนั้นจะต'องพูดในสิ่ง ที่กำหนดทิศทางและคุณภาพของชีวิต สามารถสร'าง ความแตกตOางระหวOางความสุขและความสิ้นหวัง หรือ ความมั่นใจในตนเองและความสงสัยในตนเอง การพูดคุย กับตนเองอาจเป[นเรื่องสำคัญสำหรับภารกิจที่กำลังจะ เริ่มต'นขึ้น การสร'างพฤติกรรมการพูดกับตนเองเชิงบวก เพื่อผลักดันตนเองให'มีกำลังใจ สร'างแรงจูงใจ ลดระดับ แรงกดดัน ฝMกการเปลี่ยนแปลงให'เป[นเชิงบวก12 ถ'าพบ กับสถานการณJที่มีความวิตกกังวลแล'ว สามารถทำการ ฝMกฝนการพูดคุยกับตนเองโดยการพูดไมOออกเสียง ให'พูด กับตนเองในจิตใจกOอนระหวOางการพูดคุยจริง ๆ มี 4 ขั้นตอนที่อาจนำมาใช'รOวมคือ 1) การเตรียม คือ การถาม ตนเองวOาต'องทำอะไรและมุOงเน'นการเตรียมความพร'อม ทางจิตใจที่สร'างสรรคJสำหรับการพูดคุยหรือนำเสนอ 2) การเผชิญหน'า คือ ให'ความมั่นใจกับตนเองวOาสามารถ จัดการกับความท'าทายหรือสถานการณJที่อยูOตรงหน'าได' 3) การรับมือ เมื่อเกิดความเครียดหรือสถานการณJที่ กดดันแล'วให'เตือนตนเองวOาเป[นเรื่องปกติและชั่วคราว เทOานั้น และแนะนำให'ตนเองผOอนคลาย มีสมาธิกับ สถานการณJที่เผชิญหรืองานที่ทำอยูO 4) การให'กำลังใจ ตนเอง โดยสรรเสริญตนเองเมื่อต'องเผชิญกับสถานการณJ และรับมือกับเหตุการณJนั้นๆ ตระหนักถึงข'อปรับปรุง ขณะที่เตือนตนเองวOาการปรับปรุงจะชOวยให'ประสบ ความสำเร็จในอนาคตได'12 3.3 การประเมินความเชื่อ และสมมติฐาน บุคคลที่ตั้งไว' (Evaluating beliefs and assumptions) เป[นการวิเคราะหJตนเองและการปรับความเชื่อ เป[น กระบวนการตรวจสอบรูปแบบการคิด ความเชื่อ คOานิยม และสมมติฐานสOวนบุคคล บOอยครั้งที่กระบวนการคิดที่
v Development of Self-Leadership among Registered Nurses after COVID - 19 Pandemic ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 138 ผิดพลาดเป[นผลมาจากความเชื่อและสมมติฐานที่ผิด3 ความเชื่อหรือสมมติฐานเป[นพื้นฐานของการคิด ความ เชื่อเป[นพื้นฐานสำหรับการเปลี่ยนแปลง เมื่อบุคคลมี ปZญหากับการจัดการสถานการณJบางอยOาง ความไร' ประสิทธิภาพนี้จะถูกเชื่อมโยงกับความเชื่อที่ไมOมีเหตุผล ดังนั้นการให'เหตุผลจึงชOวยให'บุคคลจะสามารถจัดการกับ ปZญหาได'3 เปรียบกับการใช'จินตนาการเคลื่อนไปสูO เป?าหมาย การนึกภาพฉากที่ต'องการแสดงให'ดี4 กลยุทธJในด'านแบบแผนการคิดสร'างสรรคJจะทำ ให'พยาบาลวิชาชีพมีลักษณะนิสัยคิดเชิงบวกและมี จินตนาการในการปฏิบัติงาน ซึ่งจะชOวยเพิ่มความคิด สร'างสรรคJและสร'างนวัตกรรมมาใช'ในองคJกรและ เสริมสร'างความพยายามของทีมงานในการปฏิบัติงาน รOวมกัน ทำให'เสริมสร'างความมั่นใจในความสามารถของ ตนปฏิบัติงานได'อยOางมีคุณภาพ อีกทั้งการพูดกับตนเอง เพื่อทบทวนสิ่งที่คิดกOอนจะกระทำออกมาผOานพฤติกรรม หรือการแสดงออก จะทำให'พยาบาลทำงานอยOาง ระมัดระวัง สOงผลให'ไมOเกิดความผิดพลาดในการทำงาน ยังสามารถใช'ในการเตรียมความพร'อมของพยาบาลเพื่อ รับมือกับความยากและความท'าทายได' ทำให'เกิดการ ดูแลผู'ปêวยอยOางเป[นขั้นตอน มีการลำดับความสำคัญ กOอนหลัง คิดทบทวนกOอนให'การพยาบาลอยOางรอบคอบ จึงสOงผลให'การปฏิบัติงานดีขึ้นด'วย9 พยาบาลต'องคิด วิเคราะหJในการดูแลรักษาและการตัดสินใจในการแก'ไข ปZญหาเฉพาะหน'า เพื่อให'การดูแลผู'ปêวยให'ทันกับสภาพ การเปลี่ยนแปลง เพราะกOอนที่จะเผชิญเหตุการณJตOางๆ พยาบาลจะต'องเตรียมการโดยการฝMกซ'อมวิธีการภายใน ความคิดของตนเองเกี่ยวกับแผนตOางๆ ทบทวนความรู' โดยการถามตัวเอง เพื่อที่จะจัดการกับเหตุการณJฉุกเฉิน ในขณะปฏิบัติงาน สOงผลให'พยาบาลได'มีโอกาสที่จะ ฝMกฝนและใช'การคิดสร'างสรรคJในการทำงาน9 ภาวะผู'นำในตนเองมีความสำคัญตOอพยาบาล วิชาชีพ กลOาวคือ ทำให'มีความเข'าใจตนเองทำให'สามารถ ทำหน'าที่ตามบทบาทของตนเองได'เต็มศักยภาพ พัฒนา ปรับปรุงตนเองอยูOเสมอ เพิ่มประสิทธิภาพสOวนบุคคล และความเป[นผู'นำในการมีอิทธิพลตOอผู'อื่น อันจะมี ผลกระทบทางอ'อมตOอการปฏิบัติงานผOานการแสดง พฤติกรรมที่ควบคุมได'ด'วยตนเอง อันประกอบด'วย 3 กลยุทธJ คือ กลยุทธJการมุOงจุดสนใจด'านพฤติกรรม (Behavior-focused Strategies) กลยุทธJการได'รับ รางวัลตามธรรมชาติ (Natural reward strategies) และกล ยุทธJในด'านแบบแผนการคิดสร'างสรรคJนอกจากนั้นยังมี ความสำคัญตOอองคJกรโดยเมื่อพยาบาลวิชาชีพมีภาวะ ผู'นำในตนเองมากๆ แล'ว จะสOงผลทำให'องคJกรเกิดการ พัฒนาสิ่งใหมOๆให'เกิดขึ้นและมีความยั่งยืน อันจะเป[น ประโยชนJตOอองคJกรและสังคม การพัฒนาคนภายใต' สภาพสังคมใหมO ( Next Normal) ท ำ ใ ห'มีการ เปลี่ยนแปลงอยOางรวดเร็ว องคJความรู'เดิม ๆ ที่ใช'ใน วิชาชีพนั้นจะถูกทดแทนด'วยชุดความรู'ใหมO (Knowledge disruption)15 ดังนั้นจึงต'องมีการเสริม สมรรถนะให'กับพยาบาลวิชาชีพในทุกสOวนงานของ องคJกรเพื่อให'มีความรู' ความสามารถ และรู'เทOาทันการ เปลี่ยนแปลง โดยองคJกรต'องเรOงทบทวน กําหนด สมรรถนะตามบทบาทหน'าที่ พร'อมทั้งแสวงหาแนวทาง วิธีการที่จะดึงศักยภาพของพยาบาลวิชาชีพออกมาให'มี ประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงที่สุด ในขณะเดียวกัน ต'องมีการสื่อสารและสOงเสริมให'พยาบาลวิชาชีพเรียนรู' เครื่องมือหรือเทคโนโลยีใหมO ๆ เป[นการสนับสนุนให' มองเห็นชOองทางที่จะเรียนรู'เพื่อเสริมศักยภาพของตัวเอง มีการเชื่อมโยงเพื่อให'เกิดการทำงานรOวมกันตาม เป?าหมายขององคJกร สร'างวัฒนธรรมการเรียนรู' มีความ กระตือรือร'นในการเรียนรู'อยOางตOอเนื่อง เพื่อเกิดความ เชื่อมั่นในคุณคOาและความสามารถของตนเองจนเกิดการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการเรียนรู' การยอมรับ การให' เกียรติในการปฏิบัติงาน และในท'ายที่สุดแล'วจะสามารถ ปรับตัวให'ปฏิบัติงานรOวมกับผู'อื่นได'อยOางมีประสิทธิภาพ สร'างสรรคJนวัตกรรมและการรOวมกันสร'างสิ่งตOาง ๆ ที่ดี กวOาเดิม15
vการพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเช้ ือไวรัสโควิด-19 139 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ การพัฒนาพยาบาลวิชาชีพให0มีภาวะผู0นำในตนเอง หลังสถานการณDการระบาดเชื้อไวรัสโรคโควิด-19 1. สนับสนุนใหMเกิดกลยุทธ*การมุTงจุดสนใจดMาน พฤติกรรม 1.1 ตั้งเป?าหมายให'กับตนเอง ในการ ปฏิบัติงานของพยาบาลวิชาชีพการตั้งเป?าหมายจะเป[น แนวทางการกำหนดทิศทางของตนเอง (Self-direction) ตามด'วยการลำดับความสำคัญกOอน-หลังของสิ่งที่จะทำ รวมไปถึงทำอยOางไรเพื่อให'ถึงเป?าหมาย ทั้งนี้การ ตั้งเป?าหมายสิ่งที่จะต'องคำนึงถึงคือ ความท'าทายของ เป?าหมาย ความเฉพาะเจาะจง และความเป[นไปได'ที่จะ บรรลุเป?าหมายนั้น ไมOวOาจะเป[นเป?าหมายระยะสั้นหรือ ระยะยาวก็ตาม เนื่องจากวิชาชีพพยาบาลเป[นวิชาชีพที่ ทำงานกับชีวิตมนุษยJ ต'องมีความรับผิดชอบ มีหน'าที่ ให'บริการพยาบาลแกOผู'รับบริการทั้งด'านรOางกายและ จิตใจโดยใช'กระบวนการพยาบาล และต'องทำหน'าที่ ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนการทำงานเพื่อให'รักษาพยาบาล ผู'ปêวยตลอด 24 ชั่วโมง6 ดังนั้น พยาบาลวิชาชีพต'องมี การกำหนดเป?าหมายของตนเองในการดูแลผู'ปêวยใน สถานการJโรคโควิด-19 ระบาดที่มีการเปลี่ยนแปลง ตลอดเวลา เพื่อให'เกิดคุณภาพทางการพยาบาล9 ตัวอยOางเชOน การตั้งเป?าหมายที่จะเรียนรู'การอุบัติใหมO ของเชื้อไวรัสโควิด-19 ให'เทOาทันเหตุการณJจำนวนผู'ปêวย ที่ติดเชื้อไวรัสโควิด-19 ลดลง การรับรู'ความสามารถใน การดูแลตนเอง อันจะนำไปสูOการปฏิบัติด'านพฤติกรรม ในการป?องกันโรคที่ถูกต'องและเหมาะสม เป[นต'น 1.2 ให'รางวัลกับตนเอง เป[นการสร'างแรง ดึงดูดใจให'ทำงานในสิ่งที่ทำสำเร็จหรือสิ่งไมOชอบทำ เพราะเป[นแรงกระตุ'นให'อยากทำงานนั้นๆ อีกในอนาคต ดังเชOนในสถานการณJโควิค-19 ระบาด เป[นสิ่งสำคัญที่ ชOวยสOงเสริมการทำงานให'บรรลุตามเป?าหมาย2 มีภาวะ กดดันจากแพทยJ ผู'ปêวยและญาติ มีความเครียดจากการ ให'การพยาบาล และรับแรงกดดันตOอสถานการณJที่ เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ในสถานการณJการแพรOระบาด ของเชื้อโควิด-19 ทำให'พยาบาลวิชาชีพมีชั่วโมงการ ทำงานที่ยาวนานและทำงานติดตOอกันหลายวัน จึง จำเป[นต'องมีการจัดการความเครียด รวมทั้งต'องมีการให' รางวัลตัวเอง เชOน การพักผOอนหรือใช'เวลาในสิ่งที่ตนเอง ชื่นชอบถือเป[นการให'รางวัลด'วยตนเอง9 1.3 ทบทวนตนเอง ในการปฏิบัติการพยาบาล เมื่อเกิดเหตุการณJที่ไมOคาดคิดหรือเหตุที่ไมOพึงประสงคJใน กระบวนการดูแลผู'ปêวย ผลลัพธJในการดูแลผู'ปêวยไมO เป[นไปตามเป?าหมาย จะทำให'พยาบาลวิชาชีพรู'สึก ล'มเหลว ขาดความมั่นใจและสำนึกผิด ซึ่งเป[นการลงโทษ ตนเอง9 การตรวจสอบพิจารณาการกระทำของตนเองที่ ได'ปฏิบัติไปแล'ว เพื่อการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงให'เกิด ประสิทธิผลที่ดียิ่งขึ้น ทั้งนี้เพราะความรู'สึกสึกผิดหรือ การวิพากษJวิจารณJตนเองจะนำไปสูOการสูญเสียความ มั่นใจ และความเคารพตนเอง ทำให'เกิดความหดหูOและ สOงผลตOอการทำงานตOอไป การทบทวนตัวเองโดยการตั้ง คำถาม เชOน ผิดพลาดที่กระบวนการใด ทำไมถึงตัดสินใจ ให'การพยาบาลแบบนั้น มีปZจจัยใดที่ทำให'เกิดอุบัติการณJ นั้น เป[นต'น 1.4 สังเกตตนเอง เป[นการพิจารณา บุคลิกภาพ ความรู' ความสามารถ ทักษะ และทัศนคติ ของตนเองที่มีตOอสิ่งตOางๆเพื่อวิเคราะหJตนเองวOามีจุดแข็ง (Strength) และจุดอOอน (Weakness) วิเคราะหJ SWOT ของตนเองเพื่อที่จะทำความเข'าใจกับตนเองและทำให' รู'เทOาทันสภาพการเปลี่ยนแปลงรอบตัวที่เกิดขึ้นกOอน วางแผนพัฒนาตนเอง13 การสังเกตตนเองจะทำให' พยาบาลวิชาชีพตระหนักรู' ค'นพบข'อบกพรOองบางอยOาง ที่จำเป[นต'องการจัดการและเปลี่ยนแปลง และรู'วOาจะ จัดการหรือดำเนินการตOอไปอยOางไร มีการจัดลำดับ ความสำคัญของปZญหา การฝMกการสังเกตจะทำให' สามารถประเมินรู'เทOาทันสถานการณJและประเมินคOา ตนเองและการทำงานได'5 เชOน พยาบาลวิชาชีพที่มี ความรู'และความสามารถในด'านเทคโนโลยีสารสนเทศ สามารถนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช'ในการปฏิบัติงานทั้ง
v Development of Self-Leadership among Registered Nurses after COVID - 19 Pandemic ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 140 การบริการให'การดูแลผู'ปêวยติดเชื้อโควิด-19 เพื่อลดการ สัมผัส เว'นระยะหOาง และการบริหารจัดการเตียงผู'ปêวย ติดเชื้อโควิด-19 เพื่อเพิ่มอัตราการรอดชีวิต และเพิ่ม ประสิทธิภาพของการพยาบาล เป[นต'น 1.5 เตือนตนเอง การเตือนตนเองเป[นการ กระตุ'นให'เกิดการทำงานอยOางสร'างสรรคJเพื่อลดสิ่งที่ทำ ให'เกิดความรำคาญใจในขณะที่ทำงาน5 ในหนึ่งวันของ การทำงานของพยาบาลวิชาชีพ มีกิจกรรมมากมายที่ต'อง ทำ ดังนั้น พยาบาลวิชาชีพจึงควรเตือนตนเองโดยการจัด ตารางการทำงานที่มีประสิทธิภาพ การลำดับ ความสำคัญของงาน การเขียนลำดับรายการที่ต'องทำ เพื่อไมOให'ลืมและสื่อสารให'เพื่อนรOวมงานทราบ การ ฝMกฝนหรือการซักซ'อมเมื่อเกิดอุบัติการณJเพื่อทบทวน ความรู' ตอกย้ำ เตือนตนเองในสถานการณJนั้นๆวOา จะต'องปฏิบัติอยOางไร ยกตัวอยOางเชOน การฝMกซ'อม CPR การฝMกซ'อมเคลื่อนย'ายผู'ปêวยติดเชื้อไวรัสโควิด-19 การ สาธิตและฝMกทักษะในการสวมใสOอุปกรณJการป?องกัน รOางกายสOวนบุคคลโดยพยาบาลควบคุมและป?องกันการ ติดเชื้อ (ICN) มีการซ'อมแผนการดูแลกOอนการระบาด และมีการประเมินการเตรียมความพร'อมจากทีมควบคุม โรค ทำให'พยาบาลมีการปฏิบัติตัวเพื่อป?องกันการ แพรOกระจายเชื้อที่ดี ลดการติดเชื้อโควิด-1915 การ ฝMกซ'อมเคลื่อนย'ายผู'ปêวยเมื่อเกิดเหตุไฟไหม' เป[นต'น เมื่อ ผOานกระบวนการฝMกฝนหรือการซักซ'อมมาแล'วจะทำให' เกิดความมั่นใจ ระลึกได'มากขึ้น ทั้งนี้จะลดข'อผิดพลาด ระหวOางทำงานได' ปฏิบัติงานการพยาบาลมีประสิทธิภาพ สูงสุด 2. สนับสนุนให'เกิดกลยุทธJการได'รับรางวัลตาม ธรรมชาติ จากสถาณการณJปZจจุบันที่มีการแพรOระบาด ของเชื้อไวรัสโควิด–19 ซึ่งตั้งอยูOบนความคาดหวังของ ประชาชนทั้งประเทศที่ให'นิยามวOาเป[นนักรบชุดขาว ทำ ให'พยาบาลต'องดูแลผู'ปêวยที่มีปZญหาเรื่องสุขภาพจาก โรคภัยไข'เจ็บที่ซับซ'อนมากขึ้น และสามารถตัดสินใจ แก'ไขปZญหาที่ยุOงยากมากขึ้น ผลจากการดูแลและให'การ พยาบาลแกOผู'ปêวยจำนวนมาก ทำให'พยาบาลเกิด ความรู'สึกวOาตนเองมีคุณคOา และมีความสุขจากการ ทำงานมากขึ้น2 จากการทบทวนผลงานวิจัยพบวOา พยาบาลวิชาชีพมีกลยุทธJในการได'รับรางวัลตาม ธรรมชาติอยูOในระดับสูง เพราะพยาบาลมีความคิดเห็น วOามีคุณคOา มีเกียรติ ได'รับการยกยOองนับถือ และอาชีพที่ เสียสละ สOงผลให'พยาบาลเกิดความภาคภูมิใจและทำให' พยาบาลรู'สึกวOาอาชีพพยาบาลมีคุณคOาตOอตนเองและ ครอบครัว ซึ่งเป[นการมุOงเน'นไปที่ประเด็นที่ให'คุณคOาโดย ธรรมชาติของงาน9 นอกจากการปฏิบัติงานพยาบาลประจำแล'ว พยาบาลวิชาชีพยังแสวงหากิจกรรมอื่น นอกเหนือจาก งานประจำทำ เชOน การให'รางวัลที่มีผลตOองานและเกิด ความสุขในการทำงาน สร'างสิ่งแวดล'อมให'สนุกสนาน มี เปûดดนตรีเบา ๆ การแขวนภาพวาดดูสบายตา เพลิดเพลินกับงานที่ทำ เกิดความพึงพอใจและมีความสุข ในการทำงาน ซึ่งเป[นกิจกรรมที่มีผลตOอจิตใจ สOงผลให' รู'สึกมีคุณคOาในตนเอง มีความอิ่มเอมใจ รู'สึกวOาการ ทำงานพยาบาลวิชาชีพเหมือนได'ทำบุญทุกวัน การมี ความสุขในการทำงาน การสร'างบรรยากาศในการ ทำงานให'มีความสุข ทำให'พยาบาลวิชาชีพ ได'รับแรง บันดาลใจหรือได'รับรางวัลโดยตัวของงานเอง10 สOงผลให' พยาบาลวิชาชีพมีความตั้งใจในการทำงาน จะมองวOา ตนเองมีคุณคOาและได'รับการยกยOองจากการทำงานจึง สOงผลให'พยาบาลวิชาชีพ ทำงานให'แกOองคJกรโดยไมOหวัง ผลตอบแทน มีความเสียสละทั้งแรงกาย แรงใจ เสียสละ เวลา ทำงานอยOางทุOมเท และยินดีที่จะปฏิบัติงานอื่นๆ ที่ นอกเหนือจากงานประจำเชOน การทำโครงการพัฒนา คุณภาพ การทำวิจัย และการทำงานอื่นๆ ที่สนองตOอ นโยบายของโรงพยาบาล นอกจากรางวัลทางใจแล'ว ยัง ถือเป[นรางวัลที่ได'จากการทำงานด'วย
vการพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเช้ ือไวรัสโควิด-19 141 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 3. สนับสนุนให0เกิดกลยุทธDในด0านแบบ แผนการคิดสร0างสรรคD 3.1 จินตนาการภาพความสำเร็จ ในการ ปฏิบัติงานดูแลผู'ปêวย พยาบาลต'องคิดวิเคราะหJในการ ดูแลรักษาและการตัดสินใจในการแก'ไขปZญหาเฉพาะ หน'าอยูOเป[นประจำ เพื่อให'การดูแลผู'ปêวยให'ทันกับสภาพ การเปลี่ยนแปลงการระบาดของโรคโควิด-19 ในแตOละ วัน ทำให'พยาบาลต'องเตรียมการโดยการฝMกซ'อมวิธีการ ภายในความคิดของตนเองเกี่ยวกับแผนตOาง ๆ ทบทวน ความรู'โดยการถามตัวเอง เพื่อที่จะจัดการกับเหตุการณJ ฉุกเฉินในขณะปฏิบัติงาน สOงผลให'พยาบาลได'มีโอกาสที่ จะฝMกฝนและใช'การคิดสร'างสรรคJในการทำงาน เชOน การ โยกย'ายพยาบาลจากหอผู'ปêวยที่มีคนไข'น'อย มาชOวยใน การคัดกรองผู'ปêวยโควิด-19 นOาจะชOวยให'การบริการ พยาบาลผOานไปได'ดี อยOางไรก็ตาม ในการทำงานของ พยาบาลหลายกิจกรรรมก็จะมีแนวปฏิบัติหรือแนวทาง ในการทำงานที่องคJกรหรือหนOวยงานได'กำหนดไว'แล'ว แตOถ'าพยาบาลสร'างแบบแผนการคิดให'เกิดเป[นลักษณะ นิสัยคิดเชิงบวก มุOงเน'นการประเมินผลและความเชื่อ ทำให'การมองเห็นภาพผลการปฏิบัติงานที่สำเร็จใน อนาคต9 3.2 พูดกับตนเอง การพูดกับตนเอง ไมOวOาจะ เปลOงเสียงหรือพูดในใจ ถือเป[นการประเมินตนเอง จะทำ ให'เสริมสร'างความมั่นใจในความสามารถของตน หรือ เป[นการเตือนสติของพยาบาลเอง ทำให'พยาบาล ปฏิบัติงานได'อยOางมีคุณภาพ และการพูดกับตนเองเพื่อ ทบทวนสิ่งที่คิดกOอนจะกระทำออกมาผOานพฤติกรรมหรือ การแสดงออก10 เชOน “เราตัดสินใจถูกนะ ที่ใช'การแก'ไข ปZญหาโดยโยกย'ายพยาบาลมาชOวยการคัดกรองผู'ปêวยโค วิค-19 เพราะมีผู'ปêวยจำนวนมากขึ้น” จะทำให'พยาบาล ทำงานอยOางระมัดระวังสOงผลให'ไมOเกิดความผิดพลาดใน การทำงาน ยังสามารถใช'ในการเตรียมความพร'อมของ พยาบาลเพื่อรับมือกับความยากและความท'าทายได'ทำ ให'เกิดการดูแลผู'ปêวยอยOางเป[นขั้นตอน มีการลำดับ ความสำคัญกOอนหลัง คิดทบทวนกOอนให'การพยาบาล อยOางรอบคอบ เป[นการชOวยจัดการความคิดของตนเอง ให'มีประสิทธิภาพ9 3.3 สร'างความเชื่อและตั้งสมมติฐาน ความ เชื่อและการตั้งสมมติฐานเป[นพื้นฐานที่ทำให'เกิดความ เปลี่ยนแปลง14 กลOาวคือเชื่ออยOางไรจะปฏิบัติเชOนนั้น หากคิดในแงOบวกก็จะทำให'มีแรงใจในการสร'างสรรคJงาน ตOางๆ ความเชื่อจะถูกเรียกวOา ประสิทธิภาพแหOงตัวตน (Self-efficacy) อันจะนำไปสูOการสร'างความสำเร็จให'กับ ตนเอง5 สร'างลักษณะนิสัยการคิดเชิงบวกและมี จินตนาการการปฏิบัติงาน ซึ่งจะชOวยเพิ่มความคิด สร'างสรรคJและสร'างนวัตกรรมมาใช'ในองคJกร และ เสริมสร'างความพยายามของทีมงานในการปฏิบัติงาน รOวมกัน ก็จะสOงผลให'พยาบาลวิชาชีพมีการปฏิบัติงานที่ นอกเหนือจากงานประจำ เชOน จัดทำโครงการพัฒนา คุณภาพ การพัฒนาแนวปฏิบัติ การทำวิจัย การคิดค'น นวัตกรรมแก'ไขปZญหาในงาน ตลอดจนการมีสOวนรOวมใน นโยบายอื่นๆ ขององคJกรได'ดีด'วยความรู'สึกวOาไมOเป[นสิ่ง ที่ยากลำบาก9 สถานการณJหลังการระบาดของเชื้อไวรัสโควิด19 ถูกเปลี่ยนแปลงไปอยOางรวดเร็ว เปรียบได'ดั่งการยOน ระยะเวลาในอนาคตกลับมาสูOปZจจุบัน จากการใช'ชีวิต แบบปกติถูกเปลี่ยนผOานสูOการเว'นระยะหOางของบุคคล สังคมปกติใหมO (New normal) และเดินทางเข'าสูOสังคม ปกติถัดไป (Next normal) ทุกคนได'รับผลกระทบทั้งสิ้น ไมOวOาจะอยูOในวิชาชีพใดก็ตาม ที่สำคัญที่สุดคือบุคลากร ทางการแพทยJที่ต'องปรับตัวและพัฒนาตOอสู'และรู'เทOาทัน โรคระบาดนี้ ปฏิเสธไมOได'เลยวOา วิชาชีพพยาบาลจะ กลายเป[นฟZนเฟ°องในการพัฒนาระบบการบริการ พยาบาลและสาธารณสุข จะเห็นได'วOาแนวโน'มการ เปลี่ยนแปลงของพยาบาลวิชาชีพจำเป[นต'องปรับตัวให' เข'ากับสภาวการณJ กระบวนการที่จะต'องพัฒนาตนเอง อยOางตOอเนื่อง มองหากระบวนการทำงานใหมOที่ เหมาะสมกับสถานการณJปZจจุบันนอกจากนี้พยาบาล
v Development of Self-Leadership among Registered Nurses after COVID - 19 Pandemic ปีท่ ี29 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2566 142 วิชาชีพต'องมีแผนรองรับพร'อมทุกสถานการณJจาก สถานการณJที่ไมOมีความแนOนอน ดังนั้น พยาบาลวิชาชีพ จึงควรได'รับการพัฒนาและสนับสนุนให'มีภาวะผู'นำใน ตนเอง เพื่อเตรียมพร'อมรับมือกับการปฏิบัติงาน พยาบาลด'วยสถานการณJตOางๆ ที่เปลี่ยนแปลงไปอยOาง รวดเร็ว และเทคโนโลยีที่เข'ามาทำให'รูปแบบของการ ทำงานตOางไปจากเดิม สOงผลให'พยาบาลวิชาชีพ จำเป[นต'องมีภาวะผู'นำในตนเองเพื่อการพัฒนาศักยภาพ ของตนเองและองคJกร การปฏิบัติการพยาบาลจึงต'องมี ความถูกต'อง รวดเร็ว ปลอดภัย และแมOนยํา บทสรุป ภาวะผู'นำในตนเองมีความสำคัญตOอพยาบาล วิชาชีพและองคJกร เป[นการเตรียมความพร'อมในด'าน ตOางๆ ของพยาบาลวิชาชีพ เพื่อรับกับสถานการณJ ทั้งหลายได'ด'วยความรู'สึกที่ดีตOอตนเอง การปรับปรุงสิ่งที่ บกพรOอง การพัฒนาพฤติกรรมให'เหมาะสม ขจัด คุณลักษณะที่ไมOต'องการออกจากตัวเอง และเสริมสร'าง คุณลักษณะที่สังคมต'องการ วางแนวทางให'ตนเอง สามารถพัฒนาไปสูOเป?าหมายในชีวิตได'อยOางมั่นใจ สOวน ความสำคัญของภาวะผู'นำในตนเองตOอองคJกรนั้น เป[นผล มาจากภารกิจที่แตOละองคJกรต'องรับผิดชอบล'วนต'อง อาศัยทรัพยากรบุคคลเป[นผู'ปฏิบัติงาน การที่ ผู'ปฏิบัติงานแตOละคนได'พัฒนา และปรับปรุงตนเองให' ทันตOอพัฒนาการของรูปแบบการทำงานหรือเทคโนโลยี ใหมO ๆ การพัฒนาเทคนิควิธี และทักษะใหมOๆ ที่จำเป[น ตOอการเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานและคุณภาพของ ผลผลิต ทำให'องคJกรนั้นสามารถแขOงขันในเชิงคุณภาพ และประสิทธิภาพกับสังคมองคJกรอื่นได'สูงขึ้น และเมื่อ นำมาประยุกตJปรับใช'ในหลังสถานการณJการระบาดของ เชื้อไวรัสโควิด-19 จึงทำให'พยาบาลวิชาชีพมีความพร'อม ตOอการปฏิบัติงาน มุOงเน'นการมีสOวนรOวมและเพิ่มขีด ความสามารถของบุคลากรในองคJกรนั้น มีการกำหนด เป?าหมายและผลลัพธJขององคJกรที่ชัดเจน ชOวยทำให'มีการ ตัดสินใจได'เร็วขึ้นและดีขึ้น ชOวยเพิ่มความคิดสร'างสรรคJ และนวัตกรรมในองคJกร และเสริมสร'างความพยายามของ ทีมงานในการปฏิบัติกิจกรรมรOวมกัน ให'ก'าวทันตOอการ เปลี่ยนแปลงในอนาคต ทำให'องคJกรเกิดความยืดหยุOนสูง งOายตOอการพัฒนา ปรับตัวกับสถานการณJวิกฤตได'ดี จึง จะเป[นองคJกรที่ยั่งยืน
vการพัฒนาภาวะผู้นําในตนเองของพยาบาลวิชาชีพ หลังการระบาดของเช้ ือไวรัสโควิด-19 143 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอ6างอิง 1. ปริญญาภรณJ ธนะบุญปวง. การดูแลสุขภาวะและคุณภาพชีวิตผู'สูงอายุในยุคปกติถัดไป. วารสารวิจัยเพื่อการสOงเสริม สุขภาพและคุณภาพชีวิต 2565;2(1):86-96. 2. สราวรรณJ เรืองกัลปวงศJและอรรถนพ เรืองกัลปวงศJ. การจัดการทรัพยากรมนุษยJภายใต'สภาพสังคมใหมO(Next normal). วารสารมนุษยศาสตรJและสังคมศาสตรJ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตอีสาน 2565;3(2):82- 108. 3. Goldsby E, Goldsby M, Neck CB, Neck CP. Under pressure: Time management, self-leadership, and the nurse manager. Administrative Sciences. 2020;10(3):38. 4. Bryant A, Kazan AL. Self leadership. New York: McGraw-Hill; 2013. 5. ดาวรุวรรณ ถวิลการ. ภาวะผู'นำเหนือผู'นำ แบบภาวะผู'นำแหOงศตวรรษที่21. วารสารการบริการและนิเทศการศึกษา มหาวิทยาลัยขอนแกOน 2558;11(2):23-36. 6. สภาการพยาบาล. แผนกลยุทธJการพยาบาลและการผดุงครรภJ พ.ศ. 2665 – 2569. (พิมพJครั้งที่ 1).กรุงเทพฯ: บริษัท สำนักพิมพJสื่อตะวัน จำกัด; 2565. 7. ศรัณญา แก'วคำลา. ความสัมพันธJปZจจัยสOวนบุคคลภาวะผู'นำตนเองและผลการปฏิบัติงานของพยาบาลวิชาชีพ โรงพยาบาลเสลภูมิ จังหวัดร'อยเอ็ด. วารสารโรงพยาบาลมหาสารคาม 2015;12(2):121-7. 8. อภินันทJ ขำศิริ, สุทธีพร มูลศาสตรJ, และวัลลภา บุญรอด. ความสัมพันธJระหวOางปZจจัยสOวนบุคคล ภาวะผู'นำตนเอง ความพึงพอใจในงาน และผลการปฏิบัติงานของพยาบาลหัวหน'าเวรในโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล'า. วารสารพยาบาล ทหารบก 2559;17(2):145-53. 9. นันทวดี วงคJบุตร, บุญพิชชา จิตตJภักดี, และฐิติณัฏฐJ อัคคะเดชอนันตJ. ภาวะผู'นำในตนเองและการปฏิบัติงานของ พยาบาลในโรงพยาบาลศูนยJ. เชียงใหมOเวชสาร 2564;60(1):99-112. 10.Manz C, Neck P. Mastering Self-leadership:Empowering Yourself for Personal Excellence. 3rded. New Jersey: Pearson Prentice Hall; 2004. 11.ธิดาวัลยJ อุOนกอง. ภาวะผู'นำตนเอง:แนวคิดการพัฒนาความเป[นผู'บริหารสถานศึกษาในยุคศตวรรษที่ 21. วารสาร ศึกษาศาสตรJ มหาวิทยาลัยบูรพา 2017;28(1):1-3. 12.Neck P, Manz C, & Houghton JD. Self-Leadership the Definitive Guide to Personal Excellence. 1st ed. California: SAGE Publications; 2017. 13.Manz C, Sims HP. The new superleadership leading others to lead themselves. California: BerrettKoehler Publishers; 2001. 14.Neck P, Manz C. Mastering self-leadership: Empowering yourself for personal excellence. New Jersey: Prentice Hall; 2010. 15.อุษา คำประสิทธิ์. การพัฒนารูปแบบการบริหารการพยาบาลในสถานการณJการระบาดของโค วิด-19 แผนกผู'ปêวยใน โรงพยาบาลโนนไทย. วารสารศูนยJอนามัยที่ 9:วารสารสOงเสริมสุขภาพและ อนามัยสิ่งแวดล'อม 2022;16(1):30-44.