คู่มือสมุดบันทึกการฝึกงาน2.2563

50

สรปุ รายละเอยี ดในการฝึกประสบการณ์อาชพี ประจำสัปดาห์ท่ี.................

ระหวา่ งวันท่.ี ...........เดือน........................... ถงึ วนั ท่.ี ..........เดอื น.........................พ.ศ..................
****************

(นักศึกษาเป็นผสู้ รปุ และนำเสนอตอ่ ผู้ควบคมุ /ทป่ี รึกษานักศกึ ษาฝึกประสบการณ์อาชพี )

1. ขัน้ ตอนการปฏิบัติงาน
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

2. เครอื่ งท่ีใช้ในการปฏิบตั งิ าน
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

3. ปัญหาในการปฏิบตั ิงาน
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

4. วธิ กี ารแกไ้ ข/ข้อเสนอแนะในการปฏบิ ตั งิ าน
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

(ลงช่อื )........................................................................นกั ศกึ ษาฝกึ งาน
(.......................................................................)

วนั ท่.ี .........เดือน............................พ.ศ. .................

(ลงชอ่ื )........................................................................ทปี่ รกึ ษา/หัวหน้า
หน่วยงาน

(.......................................................................)
วนั ท.ี่ .........เดอื น............................พ.ศ. .................

51

สมุดบันทึกเวลา
การฝกึ ประสบการณ์วชิ าชพี

ช่อื ........................................................นามสกุล..........................................................................
เลขประจำตวั นักศกึ ษา.............................................................................................................
คณะ..............................................................สาขาวิชา
........................................................................

มหาวทิ ยาลัยมหามกฎุ ราชวทิ ยาลัย วทิ ยาเขตลา้ นนา
103 ถนนพระปกเกล้า ตำบลพระสิงห์ อำเภอเมอื ง

จังหวดั เชียงใหม่ โทร 053-270-975-20
E-mail: [email protected]

(ในกรณีท่ีอยากเพมิ่ เติมต้องถา่ ยเอกสารเพมิ่ ได)้

52

ใบลงเวลาปฏบิ ัตงิ าน
นักศกึ ษาฝึกประสบการณ์วชิ าชีพ
มหาวทิ ยาลัยมหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั

***************

สถานประกอบการ/หน่วยงาน.........................................................ถนน
.............................................
ตำบล/แขวง.............................................อำเภอ/เขต...................................จังหวัด
..........................

วนั ท.่ี ..........................เดอื น.....................................พ.ศ. ...................................
ที่ ชื่อ-สกุล ลงนาม เวลามา ลงนาม เวลากลบั หมายเหตุ

มาปฏิบัติงาน.................................................คน
ลากจิ .............................................................คน
ขาด...............................................................คน

รบั รองตามน้ี

(ลงชอ่ื )........................................................................ทป่ี รึกษา/หวั หนา้
หนว่ ยงาน

(.......................................................................)
วันท.่ี .........เดอื น............................พ.ศ. .................

53

สรปุ ระยะเวลาปฏิบตั ิงานประจำเดอื น...........................................1
(นักศกึ ษาเปน็ ผูส้ รปุ )

****************

มาปฏิบตั ิงาน.................คน มา...................................วนั
ลากจิ ..............................คน ลา...................................วัน
ขาด.................................คน ขาด.................................วนั
สาย...................................วนั ป่วย.................................วนั

(ลงชอ่ื )........................................................................นกั ศึกษา
ฝึกงาน

(.......................................................................)
วันท่.ี .........เดอื น............................พ.ศ. .................

คดิ เป็นเวลา

 มากกวา่ หรอื เทา่ กบั ร้อยละ 80
 น้อยกว่ารอ้ ยละ 80

บนั ทกึ ความคิดเห็น ข้อเสนอแนะ ของผูค้ วบคมุ การฝกึ ประสบการณ์วิชาชีพ (สหกิจศกึ ษา)
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

รบั รองตามน้ี

(ลงชอื่ )........................................................................ทป่ี รึกษา/หัวหนา้
หน่วยงาน

(.......................................................................)
วนั ท.่ี .........เดอื น............................พ.ศ. .................

54

ใบลงเวลาปฏบิ ัตงิ าน
นักศึกษาฝกึ ประสบการณ์วิชาชพี
มหาวทิ ยาลยั มหามกุฏราชวทิ ยาลยั

***************

สถานประกอบการ/หนว่ ยงาน.........................................................ถนน
.............................................
ตำบล/แขวง..............................................อำเภอ/เขต...................................จงั หวดั
..........................

วันท.่ี ..........................เดอื น.....................................พ.ศ. ...................................
ที่ ช่อื -สกุล ลงนาม เวลามา ลงนาม เวลากลับ หมายเหตุ

มาปฏิบัติงาน.................................................คน
ลากิจ.............................................................คน
ขาด...............................................................คน

รบั รองตามนี้

(ลงช่อื )........................................................................ท่ปี รกึ ษา/หวั หน้า
หนว่ ยงาน

(.......................................................................)
วนั ท่ี..........เดือน............................พ.ศ. .................

55

สรปุ ระยะเวลาปฏบิ ตั ิงานประจำเดอื น...........................................2
(นกั ศึกษาเป็นผสู้ รปุ )

****************

มาปฏบิ ัตงิ าน.................คน มา...................................วนั
ลากจิ ..............................คน ลา...................................วัน
ขาด.................................คน ขาด.................................วัน
สาย...................................วนั ป่วย.................................วัน

(ลงชือ่ )........................................................................นักศึกษา
ฝกึ งาน

(.......................................................................)
วนั ท.่ี .........เดอื น............................พ.ศ. .................

คิดเปน็ เวลา

 มากกว่าหรอื เทา่ กับร้อยละ 80
 นอ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 80

บนั ทกึ ความคดิ เหน็ ข้อเสนอแนะ ของผูค้ วบคุมการฝึกประสบการณ์วิชาชีพ (สหกิจศึกษา)
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

รบั รองตามน้ี

(ลงช่อื )........................................................................ท่ีปรึกษา/หัวหนา้
หน่วยงาน

(.......................................................................)
วนั ท่.ี .........เดือน............................พ.ศ. .................

56

ใบลงเวลาปฏิบตั งิ าน
นกั ศกึ ษาฝกึ ประสบการณว์ ชิ าชพี
มหาวทิ ยาลยั มหามกุฏราชวทิ ยาลัย

***************

สถานประกอบการ/หนว่ ยงาน.........................................................ถนน
.............................................
ตำบล/แขวง..............................................อำเภอ/เขต...................................จงั หวดั
..........................

วันที่...........................เดือน.....................................พ.ศ. ...................................
ที่ ช่อื -สกุล ลงนาม เวลามา ลงนาม เวลากลับ หมายเหตุ

มาปฏบิ ตั ิงาน.................................................คน
ลากจิ .............................................................คน
ขาด...............................................................คน

รับรองตามนี้

(ลงชอ่ื )........................................................................ท่ปี รกึ ษา/หวั หน้า
หนว่ ยงาน

(.......................................................................)
วนั ที่..........เดือน............................พ.ศ. .................

57

สรปุ ระยะเวลาปฏบิ ตั ิงานประจำเดอื น...........................................3
(นักศกึ ษาเป็นผูส้ รปุ )

****************

มาปฏิบตั ิงาน.................คน มา...................................วนั
ลากิจ..............................คน ลา...................................วนั
ขาด.................................คน ขาด.................................วนั
สาย...................................วนั ป่วย.................................วนั

(ลงชือ่ )........................................................................นกั ศกึ ษา
ฝึกงาน

(.......................................................................)
วันท.่ี .........เดอื น............................พ.ศ. .................

คดิ เป็นเวลา

 มากกวา่ หรอื เทา่ กบั ร้อยละ 80
 น้อยกว่ารอ้ ยละ 80

บนั ทกึ ความคิดเห็น ข้อเสนอแนะ ของผคู้ วบคมุ การฝกึ ประสบการณ์วิชาชพี (สหกิจศกึ ษา)
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

รบั รองตามน้ี

(ลงช่อื )........................................................................ทป่ี รึกษา/หวั หนา้
หน่วยงาน

(.......................................................................)
วนั ท.ี่ .........เดอื น............................พ.ศ. .................

58

ใบลงเวลาปฏิบตั งิ าน
นกั ศกึ ษาฝกึ ประสบการณว์ ชิ าชพี
มหาวทิ ยาลยั มหามกุฏราชวทิ ยาลัย

***************

สถานประกอบการ/หนว่ ยงาน.........................................................ถนน
.............................................
ตำบล/แขวง..............................................อำเภอ/เขต...................................จงั หวดั
..........................

วันที่...........................เดือน.....................................พ.ศ. ...................................
ที่ ชอ่ื -สกุล ลงนาม เวลามา ลงนาม เวลากลับ หมายเหตุ

มาปฏบิ ตั ิงาน.................................................คน
ลากจิ .............................................................คน
ขาด...............................................................คน

รับรองตามนี้

(ลงชอ่ื )........................................................................ท่ปี รกึ ษา/หวั หน้า
หนว่ ยงาน

(.......................................................................)
วนั ที่..........เดือน............................พ.ศ. .................

59

สรปุ ระยะเวลาปฏบิ ตั ิงานประจำเดอื น...........................................4
(นักศกึ ษาเป็นผูส้ รปุ )

****************

มาปฏิบตั ิงาน.................คน มา...................................วนั
ลากิจ..............................คน ลา...................................วนั
ขาด.................................คน ขาด.................................วนั
สาย...................................วนั ป่วย.................................วนั

(ลงชือ่ )........................................................................นกั ศกึ ษา
ฝึกงาน

(.......................................................................)
วันท.่ี .........เดอื น............................พ.ศ. .................

คดิ เป็นเวลา

 มากกวา่ หรอื เทา่ กบั ร้อยละ 80
 น้อยกว่ารอ้ ยละ 80

บนั ทกึ ความคิดเห็น ข้อเสนอแนะ ของผคู้ วบคมุ การฝกึ ประสบการณ์วิชาชพี (สหกิจศกึ ษา)
.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

รบั รองตามน้ี

(ลงช่อื )........................................................................ทป่ี รึกษา/หวั หนา้
หน่วยงาน

(.......................................................................)
วนั ท.ี่ .........เดอื น............................พ.ศ. .................

60

สรุปผลทีไ่ ดร้ บั จากการฝกึ งาน มดี ังนี้
............................................................................................................................. .....................

............................................................................................................. ...................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................... ...........................
....................................................................................................... .........................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
.......................................................................................................................................................... ......
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................... .......................................................... .......
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................ ....................................
.................................................................................................................................................. ..............
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
....................................................................................... .......................................................... ...............
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
.................................................................................................................... ............................................
.......................................................................................................................................... ......................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
............................................................................................................................. ...................................

(ลงช่อื )..............................................................................นักศกึ ษาฝึกงาน
(..............................................................................)
............/.........../...........

61

ขอ้ เสนอแนะจากการฝึกงาน มีดงั นี้
................................................................................................ ..................................................

............................................................................................................... .................................................
................................................................................................................................................................
............................................. ............................................................................................... ....................
............................................................................................................................. ...................................
............................................................................................... .................................................................
................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................... ......
............................................................................................................................ ....................................
....................................................................................................... .........................................................
................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................... .......
............................................................................................................................. ...................................
....................................................................................... .........................................................................
................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................. ..............
.................................................................................................................... ............................................
............................................................................................... .................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................. ...............
............................................................................................................................ ....................................
............................................................................................... .................................................................
................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................... .......
............................................................................................................................ ....................................
....................................................................................... .........................................................................
................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................. ..............
.................................................................................................................... ............................................

(ลงชื่อ)..............................................................................นักศึกษาฝึกงาน
(..............................................................................)
............/.........../...........

62

ขอ้ คิดเห็นของพ่เี ลย้ี ง
............................................................................................................................. .....................

................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
....................................................................................................... .........................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................... .............................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
............................................................................................... .................................................................
............................................................................................... .................................................................
.......................................................................................................................................................... ......
............................................................................................................................ ....................................
............................................................................................................................ ....................................
................................................................................................................................................................
.......................................................... ............................................................................................... .......
............................................................................................................................. ...................................
....................................................................................... .........................................................................
....................................................................................... .........................................................................
.................................................................................................................................................. ..............
.................................................................................................................... ............................................
.................................................................................................................... ............................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................. ...............
............................................................................................................................. ...................................

(ลงช่ือ)........................................................................

(.......................................................................)
วันที่..........เดือน........................พ.ศ. .........

63

ข้อคดิ เห็นของอาจารยน์ ิเทศก์ (คร้ังที่ 1)
............................................................................................................................. .....................

................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
...................................................................................................................................................... ..........
....................................................................................................... .........................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
............................................................................................... .................................................................
................................................................................................................................................................

(ลงช่อื )........................................................................

(.......................................................................)
วนั ท่.ี .........เดอื น........................พ.ศ. ..........

ข้อคิดเหน็ ของอาจารยน์ ิเทศก์ (ครั้งที่ 2)
...................................................................................................................................... ............

........................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
........................................................................................................................ ........................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................

(ลงชือ่ )........................................................................

(.......................................................................)
วันท.ี่ .........เดอื น........................พ.ศ. ..........

64

รายงานการฝกึ ประสบการณอ์ าชพี ทางพทุ ธศาสตร์
เร่อื ง....................................................................................................................

พระ (ใส่ชอ่ื นกั ศึกษา นามสกุล รหัส)

รายงานผลการฝึกประสบการณ์อาชีพทางพุทธศาสตรฉ์ บับนี้เป็นสว่ นหน่ึงของ
รายวิชา PH1039 ภาคการศกึ ษาท่ี 2/2563
ตามหลกั สตู รศาสนศาตรบณั ฑติ
สาขาวิชาพทุ ธศาสตร์

มหาวิทยาลัยมหามกฏุ ราชวิทยาลัย วิทยาเขตล้านนา
พทุ ธศกั ราช 2563

1

รายงานการฝกึ ประสบการณอ์ าชีพทางพทุ ธศาสตร์
เรื่อง....................................................................................................................

พระ

รหัสนกั ศึกษา

รายงานผลการฝึกประสบการณ์อาชีพทางพุทธศาสตรฉ์ บบั นเ้ี ป็นส่วนหน่ึงของ
รายวชิ า PH1039 ภาคการศึกษาที่ 2/2563
ตามหลักสตู รศาสนศาตรบณั ฑิต
สาขาวิชาพุทธศาสตร์

มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตล้านนา
พุทธศักราช 2563

2

ชือ่ เรอื่ งรายงาน ศาสนาและปรัชญา
ชื่อผรู้ ายงาน พทุ ธศาสตร์
รหัสนักศกึ ษา
คณะ 2/2563
สาขาวิชา
ปกี ารศกึ ษา

คณะศาสนาและปรัชญา มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยาเขตล้านนา อนุมัตินับให้รายงานผลการฝึก
ประสบการณ์อาชีพทางพุทธศาสตร์ รายวิชา PH1039 รายวิชาการฝึกภาคสนามฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตาม
หลักสูตรศาสนศาสตรบัณฑติ สาขาวิชาพทุ ธศาสตร์

คณะกรรมการตรวจสอบรายงาน ................................................................ อาจารยท์ ี่ปรกึ ษา
(พระครูวินัยธรสญั ชยั ญาณวโี ร,(ทิพยโ์ อสถ), ดร.)

................................................................ เจา้ หน้าทีพ่ เ่ี ลยี้ ง
(นางงาม ช่ัวคราว)

................................................................ นักศึกษา
(นกั ศกึ ษา)

(ลงนาม)................................................................ ผ้อู นุมตั ิ
(พระครสู ุนทรมหาเจตยิ านุรกั ษ์ ผศ.ดร.,)
รองอธิการบดี

มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตลา้ นนา

3

ชอื่ เร่อื งรายงาน ศาสนาและปรัชญา
ชอ่ื ผ้รู ายงาน พทุ ธศาสตร์
รหสั นักศึกษา
คณะ 2/2563
สาขาวชิ า
ปีการศกึ ษา บทคัดยอ่

ตวั อยา่ งการต้งั ค่าหนา้ กระดาษ 4

1.5 น้ิว

รายงานการปฏบิ ัติงานฝึกประสบการณ์อาชีพทางพทุ ธศาสตร์ (ขนาดตวั อกั ษร20นิ้ว)

ช่อื เร่อื งภาษาไทย ระยะหา่ ง 2 บรรทัด

(ขนาดตวั อกั ษร18น้วิ )

พระ.......................................................
รหสั นักศึกษา.........................

เอาแบบตวั อยา่ งหน้าปกข้างบน

1 นิ้ว

(เหมือนปกนอกทุกประการ) 5

ตวั อยา่ งรองปกใน

6

กิตติกรรมประกาศ

การที่ข้าพเจ้า/กระผมได้มาปฏิบัติงานฝึกประสบการณ์อาชีพทางพุทธศาสตร์ ณ.......................
ต้ังแต่วันที่ ................ เดือน............... พ.ศ. ................ ถึง วันที่ ......... เดือน................ พ.ศ.
............. ส่งผลให้ข้าพเจ้าได้รับความรู้และประสบการณ์ต่างๆ ที่มีค่ามากมาย สำหรับรายงานวิชาฝึก
ประสบการณ์อาชีพทางพุทธศาสตร์ศึกษาฉบับนี้ สำเร็จลงได้ด้วยดีจากความร่วมมือและสนับสนุนจาก
หลายฝา่ ย ดังน้ี

1. ชื่อ-สกุล...........................ตำแหนง่ ........................
2. ชอ่ื -สกลุ ...........................ตำแหนง่ ........................
3. ชื่อ-สกลุ ...........................ตำแหน่ง........................
4. ชอ่ื -สกลุ ...........................ตำแหน่ง........................
5. ช่ือ-สกุล...........................ตำแหน่ง........................
6. ชอ่ื -สกลุ ...........................ตำแหน่ง........................
และบุคคลทา่ นอ่นื ๆท่ีไม่ไดก้ ล่าวนามทกุ ท่านทไี่ ด้ใหค้ ำแนะนำชว่ ยเหลือในการจดั ทำรายงาน
ข้าพเจ้าใครข่ อขอบพระคณุ ผู้ทมี่ สี ่วนเก่ียวขอ้ งทุกท่าน ท่ีมีส่วนร่วมในการใหข้ อ้ มูล เป็นทป่ี รกึ ษาในการทำ
รายงานฉบบั นี้จนเสร็จสมบรู ณ์ ตลอดจนให้การดูแลและให้ความเข้าใจเกี่ยวกบั ชีวิตของการทำงานจริง
ข้าพเจ้าขอขอบคุณ ไว้ ณ ท่นี ี้

พระ..............................
ผูจ้ ดั ทำรายงาน
......../........../..........

วนั สุดทา้ ยของการปฏิบตั ิงาน

สารบญั 7
ตัวอย่างสารบัญ
หนา้ อนมุ ตั ิ หน้า
บทคดั ย่อ ก
กติ ติกรรมประกาศ (ข)
สารบัญ (ค)
สารบญั ตาราง (ถ้ามี) (ง)
สารบัญภาพ (จ)
บทท่ี 1 บทนำ (ฉ)
1
1.1
1.2 12
1.3
1.4 20
1.5
1.6 23
บทท่ี 2 เอกสารและงานวจิ ัยทีเ่ ก่ียวข้อง
2.1 25
2.2
2.3 26
2.4 27
2.5
บทท่ี 3 วธิ ดี ำเนินการศึกษา
3.1
3.2
3.3
3.4
บทที่ 4 ผลการวเิ คราะห์ขอ้ มูล
4.1
4.2
4.3
4.4
บทท่ี 5 สรปุ ผล อภิปรายผลและข้อเสนอแนะ
5.1
5.2
5.3
บรรณานุกรม
ภาคผนวก

8

ภาคผนวก ก
ภาคผนวก ข
ภาคผนวก ค
ภาคผนวก ง

สารบญั ตาราง/แผนภมู ภิ าพ 9

แผนภูมิภาพท่ี 2.1 กระบวนการเสรมิ สรา้ งพลังอำนาจ ประกอบด้วย 5 ข้ันตอน ตัวอย่างรายการ
ภาพแผนภมู ิภาพที่ 2.2 ปริ ามิดอำนาจมรี ายละเอยี ดแต่ละข้ันตอน ตาราง
แผนภูมิภาพที่ 2.3 ประสทิ ธิผลของงาน ตามทฤษฎโี ครงสร้างอำนาจในองคก์ รของ Kanter
แผนภมู ิภาพท่ี 2.4 อำนาจทเี่ ป็นทางการและไมเ่ ป็นทางการท่สี ่งผลต่อองคก์ ร หนา้
แผนภมู ิภาพที่ 2.5 แบบแผนการรูค้ ิดของการเสริมสรา้ งพลงั อำนาจ
แผนภมู ิภาพท่ี 2.6 ลักษณะชมุ ชนเขม้ แขง็
แผนภูมภิ าพท่ี 2.7 กรอบแนวคิดในการวจิ ยั

สารบญั ภาพ 10

ภาพท่ี 1.......................... ตัวอย่างรายการภาพ
ภาพที่ 2..........................
ภาพท่ี 3.......................... หน้า
ภาพท่ี 4.......................... ?
ภาพท่ี 5.......................... ?
ภาพท่ี 6.......................... ?
ภาพท่ี 7.......................... ?
ภาพที่ 8.......................... ?
?
?
?

11

บทท่ี 1 20 points หนา ตวั อยา่ งเนอื้ เร่ืองบท
บทนำ ท่ี 1

1.1 ความเป็นมาและความสำคญั ของปัญหา
การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนซึ่งการพัฒนาประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการ

เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2554).ในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 11 มุ่งพัฒนา
ภายใต้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโดยยึดคนเป็นศูนย์กลางของการพัฒนา โดยได้กำหนดยุทธศาสตร์
การพัฒนาประเทศให้คนในสังคมอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุขเศรษฐกิจเจริญเติบโตอย่างมีคุณภาพและยั่งยืน
เพือ่ ใหส้ ามารถรองรับกับกระแสการเปลยี่ นแปลงท้ังภายในและภายนอกประเทศท่ีปรับเปล่ียนเรว็ คาดการณ์ได้
ยากและซับซ้อนมากยิ่งขึ้น ซึ่งสถานการณ์ดังกล่าว ได้ส่งผลกระทบต่อชุมชนทั้งในเขตเมืองและเขตชนบท
จากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ภัยธรรมชาติที่รุนแรง เช่น ภัยแล้ง น้ำท่วม วาตภัย เป็นต้น อันเป็นผลมา
จากการทำลายธรรมชาติของมนุษย์ กระแสนิยมวัฒนธรรมต่างชาติ การบริโภคนิยม การว่างงาน ความขัดแย้ง
ภายในประเทศ ส่งผลใหค้ วามรัก ความสามัคคี ความเอื้ออาทร คุณธรรมของคนในชุมชนลดลง จึงจำเป็นต้อง
พัฒนาส่งเสริมให้ชุมชนมีความเข้มแข็งสามารถพึ่งตนเองได้ และสามารถปรับตัวให้ทันกับกระแสการ
เปลี่ยนแปลงของโลก ซึ่งจะเป็นหนทางต่อการแก้ไขปัญหาและเป็นแรงหนุนต่อการพัฒนาในทุกๆ ด้าน เช่น
ด้านการพัฒนาคนในชุมชนให้มีความเข้มแข็งภายในชุมชนโดยใช้วัดเป็นฐานในการพัฒนา และสํานักงาน
คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2559). ได้เสนอแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แหง่ ชาติฉบบั ท่ี 12 มีวสิ ยั ทศั น์ คอื สูค่ วามม่นั คง มัง่ คง่ั และยง่ั ยนื กรอบวิสัยทัศน์แผนพัฒนาฯ ฉบับท่ี 12 ให้
ความสำคัญกับการกำหนดทิศทางการพัฒนาที่มงุ่ สู่การเปลี่ยนผ่านประเทศไทยจากประเทศทม่ี ีรายได้ปานกลาง
ไปส่ปู ระเทศท่ีมีรายได้สูง มคี วามม่นั คง และย่งั ยืน สงั คมอยู่ร่วมกันอยา่ งมีความสุข

กรอบวิสัยทัศน์และเป้าหมาย กรอบวิสัยทัศน์แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 12 จากสถานะของประเทศและ
บริบทการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ที่ประเทศกำลังประสบอยู่ทำให้การกำหนดวิสัยทัศน์แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 12
ยังคงมีความต่อเนื่องจากวิสัยทัศน์แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 11 และ กรอบหลักการของการวางแผนที่น้อมนำและ
ประยุกต์ใช้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ยึดคนเป็นศูนย์กลางของการพัฒนาอย่างมีส่วนรว่ ม การพัฒนา
ที่ยึดหลักสมดุล ยั่งยืน โดยวิสัยทัศน์ของการพัฒนาในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 12 ต้องให้ความสำคัญกับการ
กำหนดทิศทางการพัฒนาที่มุ่งสู่การเปลี่ยนผ่านประเทศไทยจากประเทศท่ีมีรายได้ปานกลางไปสู่ประเทศที่มี
รายได้สูง มีความมั่นคง และยั่งยืน สังคมอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข และนำไปสู่การบรรลุวิสัยทัศน์ระยะยาว
“มั่นคง มั่งค่ัง ยั่งยืน” ของประเทศ การกำหนดตำแหน่งทางยุทธศาสตร์ของประเทศ (Country Strategic
Positioning) เป็นการกำหนดตำแหน่งทางยุทธศาสตร์ของประเทศที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติที่สำนักงาน
คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาติ(สศช.) ไดจ้ ัดทำขึน้ ประเทศไทยเป็นประเทศรายได้สูงที่มี
การกระจายรายได้อย่างเป็นธรรม เป็นศูนย์กลางด้านการขนส่งและโลจิสติกส์ของภูมิภาคสู่ความเป็นชาติ
การค้าและบริการ (Trading and Service Nation) เป็นแหล่งผลิตสินค้าเกษตรอินทรีย์และเกษตรปลอดภัย
แหล่งอุตสาหกรรมสร้างสรรค์และมีนวตั กรรมสูงทีเ่ ป็นมิตรต่อสง่ิ แวดล้อม

เปา้ หมาย 1) การหลุดพ้นจากกับดักประเทศรายได้ปานกลางส่รู ายได้สูง 2) การพฒั นาศักยภาพคนให้
สนับสนุนการเจริญเติบโตของประเทศและการสร้าง สังคมสูงวัยอย่างมีคุณภาพ 3) การลดความเหลื่อมล้ำใน
สังคม 4) การสร้างการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคมที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม 5) การบริหารราชการ
แผน่ ดนิ ทมี่ ีประสิทธิภาพ

12

วางรากฐานการพัฒนาประเทศไปสู่สังคมที่มีความสุขอย่างมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน แผนพัฒนา
เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 ได้กำหนดเป้าหมาย ยุทธศาสตร์และแนวทางการพัฒนาประเทศใน
ระยะ 5 ปี ซึ่งจะเป็นแผนที่มีความสำคัญในการวางรากฐานการพัฒนาประเทศไปสู่สังคมที่มีความสุขอย่าง
มั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน สอดคล้องตามยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ที่เป็นกรอบการพัฒนาประเทศในระยะยาว
รฐั บาลมนี โยบายในการสรา้ งความมน่ั คงและเข้มแข็งให้กับระบบเศรษฐกิจของประเทศ รวมทง้ั เร่งสร้างสังคมท่ี
มีคุณภาพ โดยการขจัดอุปสรรคต่าง ๆ ที่มีต่อการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและการลดความเหลื่อมล้ำทาง
สังคม ตลอดจนการวางแผนการพัฒนาในด้านต่าง ๆ ในระยะยาว ครอบคลุมถึงการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์
เพือ่ เพม่ิ ขดี ความสามารถในการแข่งขัน การสรา้ งความม่ันคง มง่ั คั่งทางเศรษฐกจิ และสังคมของประเทศ เป็นสิ่ง
สำคัญที่ประเทศจะต้องมีทิศทางและเป้าหมายการพัฒนาระยะยาวที่ชัดเจน โดยทุกภาคส่วนในสังคมต้อง
ร่วมมือกันอย่างเข้มแข็ง เพื่อผลักดันให้เกิดผลสัมฤทธิ์อย่างต่อเนื่อง และสอดรับกับการปฏิรูปประเทศที่มุ่งสู่
ความ “มั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน” ในอนาคต เน้นให้ “คนเป็นศูนย์กลางการพัฒนา” สร้างความมั่นคงของชาติ
พัฒนาคนทุกวยั ให้เป็น คนดี คนเก่ง แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 12 ยดึ หลกั “ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” สำหรับ
แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติของประเทศในระยะ 5 ปี จะยดึ หลัก “ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง”
ต่อเนื่องจากแผนพัฒนาฯ ฉบับก่อนหน้า เพื่อให้การพัฒนาในทุกมิติมีการบูรณาการบนทางสายกลาง มีความ
พอประมาณ มีเหตุผล รวมถึงมีระบบภูมิคุ้มกันที่ดี สอดคล้องกับภูมิสังคม การพัฒนาทุกด้าน มีดุลยภาพ ทั้ง
มิติเศรษฐกิจ สังคม และระบบนิเวศน์ มีความสอดรับ เกื้อกูล และพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน โดยการพัฒนาใน
มิติหนึ่งต้องไม่ส่งผลกระทบทางลบต่อมิติอื่นๆ รวมทั้งต้องมุ่งเน้นให้ “คนเป็นศูนย์กลางการพัฒนา” สร้าง
ความมั่นคงของชาติ พัฒนาคนทุกวัยให้เป็น คนดี คนเก่ง มีศักยภาพ และความคิดสร้างสรรค์ ซึ่งเป็นหัวใจ
สำคัญในการเพิ่มศักยภาพการแข่งขันทั้งในภาคการผลิตและภาคบริการเพื่อสร้างความเข้มแข็ง มีคุณธรรม
จริยธรรม มีจิตสำนึกรับผิดชอบต่อส่วนรวมนำไปสู่การสร้างสังคมที่พึงปรารถนา รวมถึงมีจิตอนุรักษ์ รักษา
ฟน้ื ฟู และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อมอยา่ งถูกต้องและเหมาะสม

ซึ่งสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การวิจัยที่ 2 : การสร้างความเป็นธรรมและลดความเหลื่อมล้ำใน
สังคมการเสริมสร้างความเข้มแข็งของหมู่บ้าน/ชุมชน ให้มีความเป็นอยู่ที่ดี มีสภาพเศรษฐกิจที่ไม่เป็น
หนี้สิน และอยู่อย่างพึ่งพาตนเองได้ รวมถึงการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันสำหรับสมาชิกในหมู่บ้าน/ชมุ ชน
แนวทางหนึ่งคือ การน้อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมาเป็นหลัก
ในการดำรงชีวิต อีกแนวทางหนึ่งคือการส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันของประชาชนในระดับหมู่บ้าน/
ตำบล โดยจดั เวทีเพอื่ ร่วมกนั วเิ คราะหถ์ ึงปัญหา สาเหตุ และแนวทางแก้ไขปญั หา ไปจนถึง การเรียนรเู้ พื่อ
ค้นหาทางเลือกในการแก้ปัญหา ทั้งในส่วนที่ครัวเรือนดำเนินการเอง ทำร่วมกันเป็นกลุ่ม ขอให้องค์กร
ปกครองส่วนท้องถิ่นร่วมด้วย และที่จะให้ส่วนราชการช่วย ข้อเสนอเหล่านี้จะถูกประมวลขึ้นเป็นแผน
ชุมชนส่งต่อไปยังองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น อำเภอ และจังหวัดตามลำดับจะส่งผลให้ชุมชนเกิดความ
เข้มแข็งไดอ้ ยา่ งย่งั ยืน

ซึ่งสอดคล้องกับยุทธ์ศาสตร์ที่ 3 บริการพระพุทธศาสนาที่ช่วยพัฒนาและสร้างความเข้มแข็งแก่
ชุมชนและทอ้ งถ่ินของมหาวิทยาลัยมหามกฏุ ราชวทิ ยาลัย ปัญหาขาดความเขม้ แขง็ ของชุมชน มง่ั คงั่ มันคง
แต่ไม่ยั่งยืน หมายถงึ ชมุ ชนยังไมส่ ามารถในการจัดการปญั หาของตนเองได้ในระดบั หนงึ่ ไมม่ ีการเรียนรู้ร่วมกัน
อย่างต่อเนื่องบนพื้นฐานวัฒนธรรม ความเชื่อ คุณค่าดั้งเดิม ศาสนา และเศรษฐกิจชุมชนที่พึ่งพาเอื้อเฟ้ือ
กันและกัน โดยแต่ละชุมชนมีศักยภาพของตนเองแต่ไม่ได้นำมาใช้ ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นภายในชุมชนคอื
อบายมขุ ขาดความสามคั คี ความไม่รูจ้ กั พอเพียง การเสริมสรา้ งชุมชนให้เข้มแข็ง เปน็ การดึงชุมชนให้เห็น
รากเหง้าของตนเอง เรียนรู้ที่จะเป็นไทย หันมาสร้างจิตสำนึกความเป็นพลเมือง สร้างความรักในชุมชน

13

และท้องถิ่น เพื่อพัฒนาสังคม มีความเป็นชุมชนอิสระหรือองค์กรแบบพลเมืองที่เข้มแข็ง มีความ
หลากหลาย ปราศจากการครอบงำจากองค์กรรัฐและหน่วยงานต่างๆ ชุมชนก็จะเกิดความร่วมมือและ
ชว่ ยเหลือกนั ในการแก้ปัญหาพฒั นาเพ่ือให้คนมีคุณภาพชวี ิตทีด่ ีและพ่ึงตนเองได้ในที่สดุ (โกวิทย์ พวงงาม
: 2553) ดงั นั้น จากปญั หาทกี่ ลา่ วมาชุมชนจึงตอ้ งร่วมกัน สรา้ งพลงั ชมุ ชน และใช้พลังชุมชน ในการพัฒนา
ชุมชน วิถีชีวิตของคนไทย คนไทยมีวิถีการดำเนนิ ชีวิตที่เป็นเอกลักษณ์ ได้แก่ บุญกิริยาวตั ถุ คือ ทาน ศีล
ภาวนา หรือการแสดงความเคารพ การมีน้ำใจเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ความกตัญญูกตเวที การไม่อาฆาตหรือมุ่ง
ร้ายต่อผู้อ่ืน ความอดทนและการเป็นผู้มีอารมณ์แจม่ ใส ร่นื เรงิ เปน็ ต้น ล้วนเปน็ อิทธพิ ลจากหลักธรรมทาง
พระพุทธศาสนาทั้งสิ้น ซึ่งได้หล่อหลอมให้คนไทยมีลักษณะเฉพาะตัว เป็นเอกลักษณ์ของคนไทยที่
นานาชาติยกย่องช่ืนชม

ดังนั้น ชุมชนบ้านแสนคำจึงเปรียบเสมือนแหล่งรวบรวมและสร้างวัฒนธรรม ซึ่งวัฒนธรรมเป็น
ค่านิยมและความเชื่อที่มรี ว่ มกนั มาอย่าช้านานซึง่ เป็นระบบทีเ่ กิดขึ้นในสงั คมแทบทุกสังคมของคนไทยและ
กลายเป็นแนวทางในการกำหนดแบบแผนพฤติกรรม บรรทัดฐานของคนไทย วัฒนธรรมจึงเป็นเสมือน
บุคลิกภาพ และจิตวิญญาณของคนในสังคม ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา คนในชุมชนและพระสงฆ์
บ้านแสนคำจึงเป็นกำลังสำคัญในการรักษาวัดซึ่งเป็นสมบัติของคนในชุนชนไว้ให้คนรุ่นหลังได้ชื่นชมใน
ความงดงามของวฒั นธรรมของคนไทย คณะผูว้ จิ ัยจึงมคี วามสนใจทจี่ ะศกึ ษาวิจัยเร่ือง การเสริมสร้างความ
เข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อเป็นการพัฒนา
ชุมชนและทอ้ งถน่ิ ให้มีความร่มเยน็ สืบไป

1.2 วัตถุประสงคข์ องการศกึ ษา
2.1 เพื่อศึกษาการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ อำเภอ

แม่วาง จังหวัดเชียงใหม่
2.2 เพื่อวิเคราะหแ์ ละสังเคราะห์วิธีการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลกั บุญกิริยาวัตถขุ องชุมชน

บา้ นแสนคำ
2.3 เพอ่ื จดั ทำคมู่ อื การเสรมิ สรา้ งความเขม้ แขง็ ตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชมุ ชนบ้านแสนคำ

1.3 ขอบเขตของการศกึ ษา
ในการทำวจิ ัยเชงิ คุณภาพในครง้ั นี้ คณะผวู้ จิ ัยไดม้ กี ารนำเสนอขอบเขตการวิจัย ไว้ 4 ดา้ น ดงั นี้
3.1 ขอบเขตด้านเนื้อหาและตัวแปรที่วิจัย เป็นการศึกษาในทุกมิติของวิธีการเสริมสร้างความ

เข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ ได้แก่ การให้ปัน
สิ่งของ การรักษาศีล หรือการประพฤติดีมีระเบียบวินัย และการอยู่ร่วมกัน และการเจริญภาวนาคือการ
อบรมจิตใจเจริญปัญญา เป็นการศึกษาในทุกมิติของปัจจัยต่างๆ ที่มีต่อการเสริมสร้างความเข้มแข็งของ
ชุมชนบ้านแสนคำ เป็นการศึกษาในทุกมิติของหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่นำมาประยุกต์ใช้ในการ
ดำเนินชีวิต และผลที่ได้รับของชุมชน และจัดทำคู่มือการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุ
ของชุมชนบา้ นแสนคำ อำเภอแมว่ าง จงั หวดั เชยี งใหม่ เทา่ นน้ั

3.2 ขอบเขตดา้ นประชากรท่ีวิจยั การวจิ ัยนเ้ี ปน็ การเลือกเฉพาะเจาะจงประชาชนท่ีมีความรู้ และ
ทัศนคติ การใช้ธรรมบุญกิรยิ าวตั ถใุ นการดำเนนิ ชีวิต ในเร่อื งนี้ เปน็ อยา่ งดแี ละมีอายุทีอาศยั อยู่ไม่น้อยกว่า
16-80 ปี โดยเลอื กการวิจยั จากผู้วิจัย 1:5 จำนวนรวมท้งั สิ้น ประมาณ 25 คน และการสนทนากลุ่มจำนวน
10 คน จากผู้ทอ่ี าศัยในชมุ ชนบา้ นแสนคำนี้เทา่ น้ัน

14

3.3 ขอบเขตด้านพื้นที่ที่ทำวิจัย การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยโดยการเก็บข้อมูลภาคสนาม ได้แก่
พื้นที่พักสงฆ์บ้านแสนคำและภายในชุมชนบ้านแสนคำ และนำข้อมูลมาวิเคราะห์ประมวลผลที่
มหาวทิ ยาลัยมหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั วิทยาเขตลา้ นนา เชียงใหม่

3.4 ขอบเขตด้านระยะเวลา (ระยะเวลา 1 ปี ตามงบประมาณ ตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม 2560 – 30
กันยายน 2561) นอกนั้นไม่อย่ใู นขอบเขตของการวิจยั

1.4 ประโยชนท์ ่คี าดว่าจะไดร้ บั จากการศึกษา

11.1 ได้องค์ความรู้ใหม่ๆวิธีการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้าน
แสนคำ อำเภอแม่วาง จงั หวัดเชยี งใหม่

11.2 ได้คมู่ อื การเสรมิ สร้างความเขม้ แขง็ ตามหลกั บญุ กิริยาวัตถขุ องชมุ ชนบ้านแสนคำ
11.3 ไดน้ ำผลการวิจัยไปแก้ปัญหาที่ชุมชนบ้านแสนคำและรูปแบบในการแก้ปัญหาในชุมชนอื่นๆ
และใกล้เคยี ง
11.4 ได้นำผลการวิจัยไปเผยแพร่ในการประชุมสัมมนาทางวิชาการของส่วนงานราชการ รวมทั้ง
เขียนบทความวจิ ยั ลงในวารสารต่างๆ
11.5 ได้นำเสนอผู้บริหาร เขียนบทความ หรือสัมมนาในประเทศหรือต่างประเทศ และนำ
ผลการวจิ ัยไปเผยแผ่ และเสนอที่ราชประสงค์
11.6 นำผลการวิจยั ไปต่อยอดการวจิ ยั ในครัง้ ต่อไป
การนำไปใชป้ ระโยชนใ์ นด้าน ด้านวชิ าการ ด้านนโยบาย ดา้ นเศรษฐกิจ/พาณชิ ย/์ อุตสาหกรรม
ด้านสงั คมและชุมชน

1.5 หนว่ ยงานท่นี ำผลการวจิ ยั ไปใช้ประโยชน์

1. กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมั่นคงของมนุษย์
2. กรมการการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม
3. องคก์ รบริหารสว่ นตำบลทุ่งป๊ี อำเภอแมว่ าง
4. ศูนย์วัฒนธรรมประจำจงั หวัดเชยี งใหม่
5. วดั ตา่ งๆ และสำนักปฏิบัติธรรมท่ัวประเทศ
6. สำนกั งานพระพุทธศาสนาประจำจงั หวัดเชยี งใหม่
7. มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวิทยาลยั

1.6 แผนการถา่ ยทอดเทคโนโลยหี รือผลการวจิ ยั สกู่ ลุม่ เป้าหมาย

นำคู่มือไปดำเนินงานฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการแก่ชุมชนหรือกลุ่มประชาชนที่หมู่บ้านแสนคำ และ
สำนักสงฆ์แสนคำ อำเภอแม่วาง จัดทำคู่มือแจกใหก้ ับชุมชนบ้านแสนคำ และหมู่บ้านในหมู่บ้านในบริเวณ
ใกล้เคียง สรา้ งเป็นคมู่ อื และเข้าไปอธิบายให้ความรแู้ ก่กลุ่มเปา้ หมาย เชน่ กลมุ่ ประชาชนที่หมู่บ้านแสนคำ
และสำนกั สงฆ์แสนคำ

15

1.7 นิยามศพั ท์เฉพาะทีใ่ ชใ้ นการศกึ ษา

การเสริมสร้างความเข้มแข็ง หมายถึง การเสริมสร้างพลังอำนาจ เป็นการเพิ่มศักยภาพของ
บุคคล ให้อิสระในการตดั สนิ ใจ รวมถึงการจดั สงิ่ แวดลอ้ มทเี่ อื้อต่อการปฏิบัติงาน และส่งเสริมให้บุคคลเกิด
ความสามารถในทำงานและแก้ปัญหาต่างๆได้บรรลุผลสำเร็จของตนเองและองค์กร ให้ความหมายไว้ 3
ประการ คือ

1) การให้อำนาจที่เป็นทางการ (to give official authority) หรือที่ถูกต้องตาม
กฎหมาย (Legal power to)

2) การจดั หาหรือใหโ้ อกาส (to provide with the means or opportunity)
3) การสง่ เสริมความเป็นตัวเอง (to promote the self-actualization)
การสร้างความเข้มแข็งของชมุ ชน หมายถงึ ชมุ ชนท่มี ขี ดี ความสามารถในการจดั การปัญหาของ
ตนเองได้ในระดับหนึ่ง ด้วยการมีผู้นำที่มีความสามารถ มีการเรียนรู้ร่วมกันอย่างต่อเนื่อง บนพ้ืนฐาน
วัฒนธรรม ความเชื่อ คุณค่าดั้งเดิม ศาสนา และเศรษฐกิจชุมชนที่พึ่งพาเอื้อเฟื้อกันและกัน โดยแต่ละ
ชุมชนได้ใช้ศักยภาพของตนเองเข้าคลี่คลายและจัดการปัญหาได้ด้วยตนเองภายใต้ความร่วมมือและ
สนบั สนุนจากองคก์ รภายนอก
บญุ กริ ยิ าวัตถุ หมายถงึ ท่ตี ้งั แหง่ การทำบุญ หรอื หลักการทำความดี หมายถึง วิธีการสร้างกุศลท่ี
ถูกต้อง มี 3 ประการไดแ้ ก่
1. ทาน หมายถึง ทำบุญด้วยการให้ (ทานมัย) คือการแบ่งปันสิ่งของ แก่คนอื่น ด้วย
ความเต็มใจ เปน็ การเสียสละ
2. ศีล หมายถงึ ทำบุญดว้ ยการรักษาศลี (สีลมยั ) เปน็ การสำรวมกายและวาจา โดยออ่ น
นอ้ มถ่อมตน มีวาจาสภุ าพ
3. ภาวนา หมายถึง ทำบุญด้วยการเจริญภาวนา (ภาวนามัย) คือ การฝึกอบรมจิตให้
สงบและเกิดปญั ญา ไมถ่ กู โมหะครอบงำ คิดแต่เรอ่ื งดที ่ีเปน็ กุศล เป็นการสำรวมจติ ใจ เพื่อกำจัดกเิ ลส
สรุป การแบ่งปันสิ่งของแก่ผู้อื่น เป็นการลดกิเลสความเห็นแก่ตัว ตามด้วยการสำรวมกายและ
วาจาเป็นการกำจัดกิเลสอย่างหยาบ ไหลเรื่อยไปถึงการสำรวมจิตใจ ซึ่งเป็นกำจัดกิเลสอย่างละเอียดใน
ทีส่ ุด
การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนตามหลักบุญกิริยาวัตถุ หมายถึง ชุมชนที่มีขีด
ความสามารถในการจัดการปัญหาของตนเองได้ในระดับหนึ่ง ด้วยการนำหลักการพุทธศาสนามา
ประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิต มีการเรียนรู้ร่วมกันอย่างต่อเนื่อง บนพื้นฐานวัฒนธรรม ความเชื่อ คุณค่า
ดั้งเดิม ศาสนา และเศรษฐกิจชุมชนที่พึ่งพาเอื้อเฟื้อกันและกัน โดยชุมชนได้ใช้ศักยภาพของตนเองเข้า
คลี่คลายและจัดการปญั หาได้ด้วยตนเองภายใตค้ วามรว่ มมอื ของคนในชุมชน
คู่มือการเสริมสรา้ งความเข้มแขง็ ตามหลักบุญกิริยาวตั ถขุ องชุมชนบ้านแสนคำ หมายถึง คู่มือ
การสร้างความเขม้ แข็งของชุมชนดว้ ยหลักบญุ กริ ยิ าวัตถุ 3 ประการ คอื ดว้ ยการให้ทาน ด้วยการรักษาศีล
ด้วยการเจริญภาวนา ทั้ง 3 ประการถ้าศึกษาอย่างเข้าใจ เข้าถึง และน้อมนำไปพัฒนาให้เกิดในตนก็
ยอ่ มจะสามารถนำไปสูก่ ารพฒั นาที่ยั่งยนื ได้

16

บทท่ี 2 ตวั อย่างเนือ้ เรื่องบทท่ี

แนวคดิ ทฤษฎีและผลงานวจิ ยั ทเ่ี ก่ียวข้อง (ตวั อยา่ ง) 2

การศึกษาวิจัยเรื่อง “การเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ
อำเภอแมว่ าง จงั หวดั เชยี งใหม่” ในครงั้ นี้ ผู้วจิ ยั ได้ศึกษาจากแนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ซ่ึงมี
สารสำคัญท่ีจะเปน็ ประโยชนต์ ่อการพิจารณาจัดทำกรอบแนวคดิ ในการวจิ ยั คร้งั น้ี ดังน้ี

2.1 แนวคิดการเสรมิ สร้างความเขม้ แขง็
2.2 แนวคิดการสรา้ งความเขม้ แขง็ ของชุมชน
2.3 แนวคดิ เกีย่ วกับหลกั บุญกริ ิยาวัตถุในพระพุทธศาสนา
2.4 แนวคิดการเสริมสรา้ งความเข้มแข็งของชมุ ชนตามหลกั บญุ กิริยาวตั ถุ
2.5 ลักษณะชุมชนบา้ นแสนคำ
2.6 งานวจิ ัยท่ีเกี่ยวข้อง
2.7 กรอบแนวคดิ ในการวิจยั

2.1 แนวคิดการเสรมิ สรา้ งความเขม้ แข็ง

จากการศึกษาความหมายของการเสริมสร้างความเข้มแข็งของคุณธรรม จริยธรรม ได้มี
นักวิชาการหลายๆ ทา่ นให้ความหมายไว้ดงั นี้

ประเวศ วะสี (2550, หน้า 3-5) กล่าวถึงระบบการศึกษา ที่คุณธรรมนำความรู้ว่าอุปสรรคของ
การพัฒนาคณุ ธรรมจรยิ ธรรมก็คือระบบการศึกษาที่เอาวิชาเป็นตวั ตัง้ เน้นว่าเรียนวชิ าอะไรได้ใช้ตำราอะไร
สอบวิชาอะไรและสำเร็จวิชาอะไรเรื่องนี้ท่านเจ้าคุณพรหมคุณาภรณ์พูดมา 20-30 ปีว่าเป็นการแยกส่วน
ส่วนการศกึ ษาจากชวี ิตเด็กไม่อยากคุยกับพ่อแม่ปยู่ า่ ตายายมีความรู้ในตัวมาน่าจะเรียนรู้ วิจิตร ศรีสะอ้าน
กล่าวว่า หากนำจริยธรรมไปทำเป็นวิชาจริยธรรมก็จะไม่เกิดเพราะ จริยธรรมไม่ใช่วิชา ท่านอาจารย์พุทธ
ทาสจะย้ำว่าการเรยี นรทู้ ี่สำคัญทส่ี ุด คอื การปฏบิ ัตแิ ละไดผ้ ลจากการปฏิบัติทเี่ รียกวา่ ปฏิเวธคอื ผลจากการ
ปฏิบัติ (ตัวอย่างการอา้ งอิงแบบAPA)

17

บทท่ี 3 ตวั อยา่ งเนือ้ เร่ืองบทที่ 3
วิธดี ำเนินการวิจัย

งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพ (Quality Research) เกี่ยวกับการเสริมสร้างความเข้มแข็ง
ตามหลกั บญุ กิริยาวัตถุของชมุ ชนบา้ นแสนคำ อำเภอแมว่ าง จงั หวัดเชยี งใหม่ และความรู้ในหลักธรรมของ
พุทธศาสนา สังคมศาสตร์ และวัฒนธรรมศาสตร์ เพื่อนำเสนอการพรรณนาเชิงวิเคราะห์ (Descriptive
Analysis) โดยใชห้ ลกั ฐานทางประวตั ิศาสตร์จากแหลง่ ข้อมลู เป้าหมายอนั มกี ระบวนการเพือ่ การวิจัยดงั นี้

3.1 การเลอื กพน้ื ท่ี
3.2 การสำรวจพื้นทีก่ ่อนลงภาคสนาม
3.3 การวางแผนก่อนปฏิบตั งิ านภาคสนาม
3.4 ประชากรและการเลอื กตัวอยา่ ง (Key Informants)
3.5 ขอ้ มูลที่ใช้ในการวจิ ยั
3.6 เครอื่ งมือท่ีใช้ในการวจิ ยั
3.7 การสร้างและตรวจคุณภาพเคร่ืองมือวจิ ยั
3.8 เทคนคิ การเก็บรวบรวมข้อมลู ภาคสนาม
3.9 การตรวจสอบความถกู ต้องของข้อมูล
3.10 การวเิ คราะหข์ ้อมูล
3.11 การเขยี นรายงานการวจิ ัย

3.1 การเลือกพ้นื ที่

คณะผู้วิจัยมีหลักเกณฑ์ในการเลือกพื้นที่วิจัย ดังนี้ คือ เป็นแหล่งชุมชนที่มีการเสริมสร้างความ
เข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุ โดยการนำหลักคำสอนทางพุทธศาสนาไปประยุกต์ในชุมชน และมีการ
พัฒนาชมุ ชนใหเ้ ข้มแข็งดว้ ยหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา

3.2 การสำรวจพน้ื ทกี่ อ่ นลงภาคสนาม

ปี พ.ศ. 2300 ตั้งหมู่บ้านแสนคำ และได้จัดตั้งวัดมะกับตองหลวง พ.ศ. 2420 ได้ตั้งวัดศรีแดน
เมือง แม่อุ้ยสา แสนเทพ ปัจจุบันอายุ 86 ปี บอกว่าตอนเริ่มเป็นสาวคุณปู่เล่าให้ฟังว่า ปู่ของท่านเกิดที่
บา้ นแสนคำ มวี ัดรา้ งอย่ดู า้ นทิศเหนือของหมู่บ้าน ตอนนั้น มเี นินซากของก้อนอฐิ ขนาดใหญ่อยู่เป็นจำนวน
มากบริเวณเขตติดต่อกับบ้านกลางดง พ.ศ.2480 – 2487 นายศรีวิชัย หล้าหน้อย ได้ดำเนินร่วมกันจัดต้ัง
โรงเรยี นสวุ รรณราษฎรน์ ุสสรณ์ เปดิ สอน ชั้น ป. 1 – 4 และดำเนินการขดุ ถนนหนทางพฒั นาหมูบ่ ้าน

เดมิ บา้ นแสนคำตงั้ อยูห่ มูท่ ี่ 4 ตำบลทุ่งป๊ี รวมกับบา้ นกลาง บ้านดงเม่ือปี พ.ศ. 2530 ได้แยกมาต้ัง
เป็นหมู่ 10 โดยนายญาณวิทย์ คำมูล เป็นผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งหมู่บ้านอยู่ไกลจากวัดมะกับตองหลวงและ
โรงเรียน เป็นระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร ในหมู่บ้านมีครอบครัวจำนวน 111 ครอบครัวการทำบุญใน
วันพระผู้คนในหมู่บ้านจะไปทำบุญตามวัดต่าง ๆ ซึ่งปู่ ย่าเป็นศรัทธาสืบทอดตามกันมาเป็นเวลานานแล้ว
ซง่ึ จะมวี ัดอยู่ 4 แหง่

1. วดั มะกับตองหลวง ต้ังอยบู่ ้านทุง่ ปา่ คาเหนือ หมู่ที่11 ต.ทงุ่ ปอ๊ี .แม่วาง จ.เชยี งใหม่

18

2. วดั ศรแี ดนเมือง ตั้งอย่บู ้านแม่อาว หมูท่ ี่ 6 ต. ยางคราม อ.ดอยหล่อ จ.เชียงใหม่
3. ส านักสงฆ์มอ่ นปู่ อนิ่ ตัง้ อยู่บ้านโรงวัว หมทู่ ่ี 6 ต. ยางคราม อ.ดอยหล่อ จ.เชยี งใหม่
4. วดั บ้านถ้ำ ตั้งอย่บู ้านห้วยน้ำขาว หมทู่ ่ี 1 ต. ยางคราม อ.ดอยหลอ่ จ.เชยี งใหม่
เม่อื ปี พ.ศ. 2551 หมู่บ้านไดร้ ับงบประมาณจากองคก์ ารบริหารส่วนตำบลทุ่งป๊ี สร้างศาลาหมู่บ้าน
เพื่อใช้เป็นที่ทำกิจกรรมต่างๆ ในหมู่บ้าน เช่น การประชุมชาวบ้าน การอบรม หรือการทำกิจกรรมทาง
ประเพณี ทำบุญขึ้นบ้านใหม่ ในช่วงเทศกาลต่างๆ และในเดือนมิถุนายน 2551 ได้มีการต่อเติมศาลาให้
ใหญ่ขึ้น ทางคณะกรรมการหมู่บ้านได้ขอเงินบริจาคจากชุมชนในหมู่บ้านหลังคาเรือนละ 50 บาท เงินท่ี
ได้รับบริจาคเป็นจำนวนเงินทั้งสิ้น 27,703 บาท (สองหมื่นเจ็ดพันเจ็ดร้อยสามบาท) และมีผู้บริจาคที่ดิน
สองราย คือ 1. นายอนิ สอน ไชยนอ้ ย 2.นายประสทิ ธิ์ บุญมี
วนั ที่ 8 มกราคม 2553 นายญาณวิชย์ คำมลู กำนนั ตำบลท่งุ ปี๊ ไดป้ ระชุมภายในหม่บู ้าน ซึ่งมีผู้นำ
ในครอบครัวหลังคาเรือนละ 1 คน เข้าร่วมประชุม กำนันได้เสนอการก่อสร้างอารามขึ้นในหมู่บ้านหรือ
สำนกั สงฆ์ โดยการนำศาลาท่ีไดส้ ร้างไว้มาเป็นสำนกั สงฆ์ ท่ปี ระชมุ มมี ติเหน็ ร่วมกนั ใหด้ ำเนนิ การ
กอ่ สรา้ ง โดยมีผูน้ ำคณะกรรมการหมู่บา้ น ผูส้ ูงอายุ กล่มุ แม่บา้ น กลุ่มพ่อบา้ น กลมุ่ หนมุ่ สาว วันที่
9 มกราคม 2553 เริ่มก่อสร้างแท่นพระประธาน โดยมีนายธีรยุทธ บุญแผ่ผล รับเป็นเจ้าภาพนำองค์พระ
ประธานมาจำไวท้ ี่ศาลา และได้มีการแต่งต้งั กรรมการดแู ลทางการเงนิ ขึ้นมา 3 คน
คือ 1.นายดวงจันทร์ ปันทิพย์ 2. นายบุญทา แปงสม 3. นายสว่าง กิติมูล วันที่ 11 มกราคม
2553 ได้ประชุมเรื่องขอซื้อที่ดินเพิ่ม จากนางทองศรี นวลสุภา และนายญาณวิชย์ คำมูล ที่ประชุม
เห็นชอบและมีผูบ้ ริจาคท่ดี ินทำเป็นถนนทางเข้าด้านหนา้ เพื่อเป็นทางเข้าออกของผู้คนใน ชุมชนเพื่อไปทำ
กจิ กรรมท่อี ารามหรอื สำนกั สงฆ์ คือ นางวรรณเยน็ คำมูล,นายผดั ใจเขยี ว,นางยวงแกว้ คำมลู
วันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2553 ได้สร้างกุฏิขึ้นมาอีก 1 หลัง โดยชาวบ้านพร้อมกำนันได้ไปขอไม้ที่จม
อยู่ในลำน้ำแม่วาง เพื่อมาสร้างกุฏิ และได้ทำหนังสือไปขอทางเจ้าคณะอำเภอแม่วาง ให้สรรหาพระมาจำ
อยทู่ ่ีพักสงฆ์บ้านแสนคำ ไดท้ า่ นพระอาจารย์นพพร ถิรธมโฺ ม (ทา่ นคม) จากวดั รังษสี ุทธาราม (บา้ นเหลา่ ปา่
ฝาง) วันที่ 4-10 มกราคม 2554 ได้ดำเนินการจัดพิธีกรรมทางศาสนาขึ้น โดยการเข้าทำบุญปฏิบัติธรรม
“เขา้ รกุ ขมูลกรรม” ขน้ึ

3.3 การวางแผนกอ่ นปฏบิ ตั ิงานภาคสนาม

คณะผู้วิจยั ได้ประชมุ วางแผนปฏิบตั งิ านภาคสนามโดยมอบหมายภาระงานการวิจยั ให้กบั สมาชกิ
ตามหวั ข้อท่กี ำหนด และระยะเวลาทำการวิจยั
(1) ใชเ้ วลา 119 วนั ระหวา่ งเดอื น 29 มิถนุ ายน – 24 ตลุ าคม 2561

3.4 ประชากรและการเลอื กตวั อย่าง (Key Informants)

- ประชากรทีศ่ ึกษาได้แกป่ ระชาชนในชุมชนบา้ นแสนคำ อำเภอแมว่ าง จงั หวัดเชยี งใหม่ ประมาณ
100 ครัวเรอื น

- การเลือกกลมุ่ ตวั อย่างได้แก่ประชาชนผู้ใช้ข้อมูลสำคัญ (Key - Informant) ใชแ้ บบเจาะจง
(Purposive Sampling) และมีคุณสมบัติ ดังต่อไปน้ี รวมจำนวน 25 คน

1. ประกอบด้วยผูใ้ หญ่บ้านและผ้มู ีส่วนเกย่ี วข้อง จำนวน 3 คน
2. ประธานสงฆห์ มบู่ า้ นแสนคำ จำนวน 1 รูป

19

3. ปราชญช์ าวบ้าน จำนวน 1 คน
4. ชาวบา้ นแบ่งเป็น ชาย 10 คน หญิง 10 คน

3.5 ขอ้ มลู ท่ีใชใ้ นการวจิ ัย

1.ข้อมลู ปฐมภมู ิ (Primary data) ประวตั ิชุมชนและประชาชนในชมุ ชนบ้านแสนคำ อำเภอแม่วาง
จังหวดั เชียงใหม่ เอกสารข้อมลู พืน้ ฐานของจงั หวัดเชียงใหม่

2.ข้อมูลทตุ ิยภูมิ (Secondary data) โจทย์สมั ภาษณ์กลุม่ ตวั อย่าง และการสังเกตสภาพแวดล้อม

3.6 เคร่ืองมอื ท่ีใชใ้ นการวิจยั

เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ เป็นแบบบันทึกการเก็บข้อมูลภาคสนามที่คณะผู้วิจัยจัดทำขึ้น
ได้แก่

1. บันทึกข้อมูลการเดนิ ทาง
2. แบบสำรวจสภาพพื้นที่เบอ้ื งตน้
3. แบบสนทนากลุ่ม (ย่อยและกลุ่มใหญ่)
4. แบบสงั เกตการณแ์ บบมสี ่วนร่วม
5. แบบบันทึก (จากการสงั เกตหรือสัมภาษณ์อย่างไม่เป็นทางการ)
6. แบบศกึ ษาประวตั ิชีวติ
7. อปุ กรณอ์ นื่ ๆ ทช่ี ่วยในการเก็บรวบรวมขอ้ มูล ได้แก่ ปากกา กระดาษ เครื่องบนั ทึกเสียง กลอ้ ง
ถา่ ย ภาพนง่ิ และภาพเครอ่ื งไหว

3.7 การสรา้ งและตรวจคุณภาพเครอื่ งมือวิจัย

เมอื่ คณะผู้วจิ ยั ไดด้ ำเนินการจัดทำเคร่ืองมือเสรจ็ แลว้ ไดน้ ำไปใหผ้ ้เู ชี่ยวชาญตรวจสอบดา้ นเนอ้ื หา
(Content Validity) ไดแ้ ก่

1. บนั ทึกข้อมูลการเดนิ ทาง
2. แบบสำรวจสภาพพ้นื ท่ีเบอื้ งต้น
3. แบบสนทนากลุ่ม (ย่อยและกลุ่มใหญ่)
4. แบบสังเกตการณแ์ บบมสี ่วนร่วม
5. แบบบันทกึ (จากการสังเกตหรือสัมภาษณ์อย่างไม่เปน็ ทางการ)
6. แบบศึกษาประวตั ชิ วี ติ
7. อุปกรณอ์ ่นื ๆ ทีช่ ว่ ยในการเก็บรวบรวมขอ้ มูล ได้แก่ ปากกา กระดาษ เครือ่ งบันทึกเสียง กลอ้ ง
ถา่ ย ภาพน่ิงและภาพเคร่ืองไหว

3.8 เทคนคิ การเก็บรวบรวมข้อมลู ภาคสนาม

เมอ่ื ไดส้ รา้ งและตรวจสอบเครื่องมือดงั กลา่ วเสรจ็ แล้ว คณะผ้วู จิ ยั ได้ดำเนินการเกบ็ ข้อมลู ดงั น้ี
1. เกบ็ รวบรวมข้อมลู จากเอกสารทเ่ี กีย่ วข้องทกุ ชนิด
2. เก็บข้อมูลจากเคร่ืองมือวิจัยโดยผ้วู จิ ัยเปน็ ผู้กำหนดการวจิ ัยดว้ ยวิธีการต่อไปน้ี

20

2.1 การสงั เกตอย่างไม่มีส่วนร่วมได้มอบหมายใหผ้ ้วู จิ ยั เก็บรวบรวมขอ้ มลู จากพฤติกรรม
ของผเู้ กย่ี วขอ้ ง

2.2 การสมั ภาษณเ์ ชิงลึกไดม้ อบหมายใหผ้ ู้วิจัยเก็บรวบรวมขอ้ มลู จากผ้ใู ห้ข้อมลู หลกั
ผู้วิจยั 1 คนตอ่ ผู้ให้ขอ้ มลู 3 คน

2.3 ได้จัดเวทีเพื่อสนทนากลุ่ม (Focus group) จำนวน 20 รูป/คน ประกอบด้วย คณะ
ทีมวิจัย 7 รูป/คน และกลุ่มตัวอย่าง 10 คน รวม 20 คน ณ สถานที่ชุมชนบ้านแสนคำ ตำบลทุ่งปี้ อำเภอ
แม่วาง จงั หวัดเชยี งใหม่ เวลา 08.30 – 16.10 น.พรอ้ มทั้งมอบผู้ดำเนนิ การดงั น้ี

2.3.1 ผดู้ ำเนนิ การ 1 คน
2.3.2 ผยู้ ่นื คำถาม 2 คน
2.3.3 ผ้บู นั ทกึ ภาพ 1 คน
2.3.4 ผู้จดบนั ทกึ ข้อมลู 2 คน
2.3.5 ผอู้ ำนวยความสะดวก (บรกิ ารทั่วไป) 1 คน
ในการสนทนากลุ่มนั้นได้จดั เปน็ รปู แบบตัว ยู ได้กำหนดผ้ใู หข้ ้อมลู สำคัญนงั่ เรยี งลำดับกันไป ส่วน
อีกด้านหนึ่งเป็นคณะผู้วิจัย และคณะผู้วิจัยได้สร้างความคุ้นเคยโดยการแนะนำตัวให้ผู้เข้าสนทนากลุ่ม
ทราบเป็นรายบุคคล และขอให้ผู้ให้ข้อมูลสำคัญแนะนำตัวเป็นรายบุคคลเพื่อสร้างความคุ้นเคยก่อน
สนทนากลุม่ ตามลำดบั หวั ข้อท่ีกำหนดไว้

3.9 การตรวจสอบความถูกตอ้ งของข้อมูล

การตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลวิจัยเชิงคุณภาพ เมื่อได้เก็บข้อมูลทั้งหมดแล้ว คณะผู้ วิจัย
ได้ตรวจสอบคุณภาพข้อมูลเพ่ือสร้างความเชื่อมั่น (Reliability) ดังนี้ คือ วิธี Data Triangulations
method วธิ ี Investigations method และวธิ ี Theory method

1. การตรวจสอบความแบบสามเสา้ จากการสัมภาษณ์
1.1 ไดแ้ ก่ผู้ให้ขอ้ มลู (ชาย –หญงิ สดั สว่ นผวู้ ิจัย 1 : 3 คน จำนวน ผวู้ ิจัย 7 ทา่ น รวม

ผู้ใหข้ ้อมูลทั้งสน้ิ 25 รปู /คน) ตอบข้อคำถามในลกั ษณะคลา้ ยกันหรอื ตรงกัน
1.2 ขอ้ คำถามจะถามเวลาใด ข้อมลู จากที่ได้ ก็ถูกต้องตรงกัน
1.3 ข้อมูลที่ได้จากสถานที่ใดก็ได้ข้อมลู ที่ถูกตอ้ งตรงกนั หากข้อมูลในสว่ นใดยงั ไมต่ รงกนั

ผู้วิจัยต้องค้นหาข้อมูลเพ่มิ เติมเพื่อใหไ้ ด้ข้อมลู ทถ่ี ูกต้องตรงกันเพม่ิ เติม
2. การตรวจสอบความแบบสามเส้าจากการสังเกตอยา่ งไม่มสี ่วนรว่ ม
2.1 ไดแ้ ก่ผู้ให้ขอ้ มูลพฤติกรรมของชาย –หญงิ ทอ่ี าศยั อยู่ในพืน้ ท่เี ป้าหมายการวิจยั

จำนวน 12 คน ได้ข้อมลู ในลกั ษณะที่สอดคลอ้ งคล้ายกนั หรือตรงกัน
2.2 ขอ้ สังเกตจะสงั เกตเวลาใด ขอ้ มูลจากท่ไี ด้ ก็ถูกต้องตรงกัน
2.3 ข้อมลู ที่ไดจ้ ากสถานท่ีใดกไ็ ด้ขอ้ มูลทถี่ ูกต้องตรงกัน หากขอ้ มลู ในส่วนใดยังไมต่ รงกัน

ผวู้ จิ ัยตอ้ งค้นหาข้อมลู เพ่ิมเติมเพ่ือให้ได้ขอ้ มลู ท่ีถูกต้องตรงกนั เพมิ่ เติม
3. การตรวจสอบความแบบสามเสา้ จากการศกึ ษาเอกสาร
3.1 ข้อมูลจากเอกสารอย่างน้อยจาก 3 ฉบับ เช่น ข้อมูลพื้นฐานจังหวัดเชียงใหม่และ

ขอ้ มูลแหล่งท่องเที่ยว

21

3.2 ข้อมูลจากเอกสารฉบับใดก็ถูกต้องตรงกัน หากข้อมูลในส่วนใดยังไม่ตรงกัน ผู้วิจัย
ตอ้ งค้นหาข้อมลู เพ่ิมเติมเพื่อใหไ้ ด้ข้อมลู ท่ถี ูกต้องตรงกนั เพ่ิมเติมวิธี Investigations method ผู้เก็บข้อมูล
ทำการเก็บข้อมูลโดยไม่มีอคติ วิธี Theory method การเก็บข้อมูลทฤษฎีที่กำหนดยนื ยันความถูกต้องไม่
คลาดเคลอ่ื น

3.10 การวเิ คราะหข์ ้อมลู

1. การวิเคราะหข์ ้อมลู แบบอปุ นยั (Analytic Induction) คอื การนำข้อมูลแต่ละด้านมาสังเคราะห์
เปน็ องค์ความรใู้ หม่

2. การวิเคราะหโ์ ดยจำแนกชนดิ ขอ้ มูล (Typological Analysis) เป็นการวเิ คราะหต์ ัวแปรที่มีก่ีตัว
แปรกว็ ิเคราะหต์ ามน้ัน คอื

2.1 การกระทำ (Acts) เป็นการวิเคราะห์ข้อมูลจากการสัมภาษณ์เป็นรายบุคคลเพื่อ
สงั เคราะหข์ อ้ มูลให้ไดต้ รงกนั

2.2 กิจกรรมคล้ายกนั โดยการสนทนากลุม่
2.3 การหาความหมายของข้อมูลเชิงลึก จากการศึกษาชีวิประวัติบุคคลสำคัญในพื้นที่
การศกึ ษาสภาพแวดล้อมทั่วไป
2.4 การมีส่วนร่วมของคณะวิจัยในการเก็บข้อมูลตามภาระงานที่ได้รับมอบหมายในแต่
ละหัวข้อ เช่น การสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม การสังเกตสภาพพื้นที่ทั่วไป การ
สัมภาษณ์ชีวประวัติบุคคลสำคัญ การศึกษาเอกสารแล้วนำมาวิเคราะห์เชิงเนื้อหานำมาเขียนร่วมรายงาน
รว่ มกนั เพอื่ ให้เหน็ วา่ ขอ้ มูลทไ่ี ด้มาน้ันเปน็ ไปในทศิ ทางเดียวกันหรือไม่
3. การเปรียบเทียบข้อมูลโดยการนำข้อมูลเช่น การสัมภาษณเ์ ชิงลึก การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม
การสังเกตสภาพพื้นที่ทว่ั ไป การสมั ภาษณ์ชวี ประวัติบุคคลสำคัญ การศกึ ษาเอกสาร มาเปรียบเทียบข้อมูล
ให้มีความสอดคลอ้ งตรงกนั
4. เป็นการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาโดยการนำข้อมูลจาก 25 ชุดมาเขียนเรียงกันว่าคนที่ 1-25
ว่าให้ข้อสัมภาษณ์การสังเกตและการศึกษาเอกสารว่าอย่างไรและนำมาเปรียบเทียบว่าเหมือนกันหรือ
แตกตา่ งกันอย่างไร และคณะผวู้ จิ ัยนำมาสรุปประเดน็ ใหส้ อดคล้องตรงกนั

3.11 การเขียนรายงานการวจิ ยั

คณะผูว้ จิ ัยได้ทำการสำรวจพื้นที่และศึกษาข้อมูลต่างๆ จากน้นั ไดท้ ำเคร่ืองมือในการวจิ ยั เปน็
แบบสัมภาษณ์ทัง้ รายบุคคล รายกลมุ่ และแบบสังเกตสิ่งแวดลอ้ มจากน้ันไดม้ อบหมายให้คณะทำงานได้ไป
ดำเนินการเมื่อเสรจ็ แล้วจะได้นำเสนอผลงานวิจยั ในรปู แบบการบรรยายเชงิ วเิ คราะห์ รวม 5 บท พร้อม
รูปภาพประกอบการศึกษาวจิ ัย การสร้างค่มู ือการใช้หลักการเสรมิ สร้างความเข้มแข็งตามหลกั บญุ กริ ิยา
วัตถุของชุมชน คณะผูว้ ิจยั ได้นำผลการวิจยั มาจัดทำเปน็ คู่มือ เพ่ือนำมาใช้ในการเผยแพร่ที่ง่ายต่อความ
เขา้ ใจและสามารถนำไปขยายผลในชมุ ชนอนื่ ๆได้ ซ่งึ ประกอบดว้ ยหัวข้อตา่ งๆดังนี้

1. เหตุผลและความจำเป็น
2. วตั ถปุ ระสงค์
3. การใช้หลกั วิริยะและอหงิ สา
4. การจัดกิจกรรม

22

5. หลักการและวธิ ีการในการฝกึ อบรม
6. การประเมนิ ผล
อืน่ ๆ

23

บทที่ 4 ตวั อย่างเนื้อเร่ืองบทที่ 4
ผลการวิเคราะห์ขอ้ มลู

ในการวิจยั เรอ่ื งน้ี คณะผวู้ จิ ยั ได้ศึกษาเฉพาะ เรอ่ื ง การเสริมสร้างความเข้มแขง็ ตามหลักบุญกิริยา
วตั ถุของชุมชนบ้านแสนคำ อำเภอแม่วาง จังหวัดเชยี งใหม่ โดยการเก็บข้อมูลภาคสนามดว้ ยการสัมภาษณ์
เชงิ ลึก (In-depth Interview) จากชาวบา้ นในชมุ บา้ นแสนคำจำนวน 25 คน และการสนทนากลมุ่ (Focus
Group) จำนวน 5 คน มีคณะผู้วิจัย ผู้ให้ข้อมูล 5 คน เพื่อสอบถามถึงสภาพสิ่งแวดล้อมของชุมชนบ้าน
แสนคำ อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ และนำข้อมูลทั้งหมดมาวิเคราะห์เชงิ เนื้อหา (Content Analysis)
เพือ่ ตอบวตั ถุประสงคข์ องการวจิ ยั ซ่งึ ผลการวิเคราะห์เนอื้ หาแบ่งออกเป็น ๓ สว่ นดว้ ยกันตามวัตถุประสงค์
การวิจัย ดังน้ี

ส่วนที่ 1 ศึกษาการเสริมสร้างความเขม้ แข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ อำเภอ
แม่วาง จงั หวดั เชียงใหม่

สว่ นท่ี 2 วเิ คราะห์และสงั เคราะหว์ ธิ กี ารเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวตั ถุของชุมชน
บา้ นแสนคำ

ส่วนที่ 3 เพื่อจัดทำคู่มือการเสริมสร้างความเขม้ แข็งตามหลกั บญุ กิรยิ าวัตถุของชมุ ชนบา้ นแสนคำ

24

บทท่ี 5 ตวั อย่างเนอื้ เรื่องบทท่ี 5

สรุป อภปิ รายผลและขอ้ เสนอแนะ

การวิจัยเรื่อง การเสรมิ สรา้ งความเข้มแขง็ ตามหลักบุญกิริยาวตั ถุของชุมชนบ้านแสนคำอำเภอแม่
วาง จังหวัดเชยี งใหม่มีโจทยว์ จิ ยั คือ 1. ท่านคดิ ว่าหลักบุญกิริยาวัตถุ คอื การใหท้ าน ศลี ภาวนามีคุณค่าและ
มปี ระโยชน์อยา่ งไรบา้ ง 2. การดำเนินกิจกรรมเพ่อื เสริมสร้างความเขม้ แข็งตามหลกั บุญกิริยาวัตถุของชุมชน
บ้านแสนคำ ในตำบลนี้เป็นอย่างไรบ้างแต่ละดา้ นทำอย่างไร 3. ชุมชนท่ีนี้มวี ัฒนธรรมประเพณีมีอะไรบ้าง
เพอื่ เสรมิ สรา้ งความเข้มแขง็ ตามหลักบุญกริ ยิ าวัตถุ คือ ทาน ศีล ภาวนา แตล่ ะเรอื่ งมีอะไรบ้าง ทำอย่างไร
4. วัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญของชุมชนมีสิ่งสนับสนุนอะไรบ้าง ที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคม
และเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุ คือ ทาน ศีล ภาวนา 5. ท่านใช้หลักธรรม
อะไรบ้างในการดำเนินชีวิต มีวัตถุประสงค์ของการวิจัย คือ 1. เพื่อศึกษาการเสริมสรา้ งความเข้มแขง็ ตาม
หลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ 2. เพื่อวิเคราะห์และสังเคราะห์
วิธีการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ 3. เพื่อจัดทำคู่มือการ
เสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ การวิจัยนี้เป็นวิจัยเชิงคุณภาพ
วิธีการเก็บข้อมูลภาคสนามเริ่มจากการเลือกพื้นที่ในการวิจัย การสำรวจพื้นที่ก่อนลงภาคสนามและการ
วางแผนก่อนการปฏิบัตงิ าน การเลอื กกลุ่มศึกษาผใู้ หข้ ้อมลู สำคัญ/ และเทคนิคการเก็บรวบรวมข้อมูล ซึ่ง
พื้นทใ่ี นการวิจัยคือ ชุมชนบ้านแสนคำ เคร่ืองมือวิจัยในการรวบรวมข้อมลู ภาคสนามได้แก่ แบบสัมภาษณ์
เชิงลึกเป็นรายบุคคล (In-depth interview) แบบสัมภาษณ์เชิงลึกรายกลุ่ม (Focus group interview)
แบบสังเกตสภาพแวดล้อม (observation) แบบสังเกตการณ์แบบไม่มีส่วนร่วม (Non-Participant
observation) และแบบศึกษาประวัติชีวิต (Life History) จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key Informants) มี
การตรวจสอบความถูกต้องด้วยวิธี (Triangulation Method) การวิเคราะห์ข้อมูลโดยการตีความหมาย
ตามเนื้อความหลัก (Content Analysis) ในภาพรวมและทำการสังเคราะห์ (Synthesis) ลงในประเด็นท่ี
สำคัญของการวิเคราะห์ข้อมูลนำเสนอด้วยวิธีพรรณนาโดยสรุปประเด็นได้ดังต่อไปน้ี ในภาพรวมและทำ
การสังเคราะห์

5.1 สรุปผลการวจิ ัย

จากการที่คณะผู้วิจัยทั้งหมด ได้ทำการแบ่งกลุ่มการสัมภาษณ์เชิงลึกรายบุคคลและการสนทนา
กลุ่มของผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ตามแบบเครื่องมือการสัมภาษณ์ พร้อมทั้งอาศัยข้อมูลจากเอกสารทั้ งของ
ราชการและเอกชน มาประกอบ การวิเคราะห์และเรียบเรียง รวบรวมเพื่อสนับสนุนในการตอบโจทย์วิจัย
และวัตถุประสงค์ของการวิจัย ซึ่งผลการวิเคราะห์ข้อมูลการสัมภาษณ์และการสนทนากลุ่มปรากฏ
ดงั ตอ่ ไปน้ี

ส่วนที่ 1 ศึกษาการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้านแสนคำ
อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่

สรปุ เป็นข้อค้นพบ (Fact finding) ไดว้ า่ เดิมบ้านแสนคำตั้งอยู่หมู่ท่ี 4 ตำบลทงุ่ ปี๊ รวมกับบ้านกลาง
บ้านดงเมื่อปี พ.ศ. 2530 ได้แยกมาตั้งเป็นหมู่ 10 โดยนายญาณวิทย์ คำมูล เป็นผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งหมู่บ้านอยู่ไกล
จากวัดมะกับตองหลวงและโรงเรียน เป็นระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร ในหมู่บ้านมีครอบครัวจำนวน 111
ครอบครัวการทำบุญในวันพระผู้คนในหมู่บ้านจะไปทำบุญตามวัดต่าง ๆ ซงึ่ ปู่ ย่าเปน็ ศรัทธาสืบทอดตามกันมา

25

เป็นเวลานานแล้ว และในปัจจุบันหมู่บ้านแสนคำได้ดำเนินการจัดสร้างวัดเป็นของชุมชนตนเอง เรียกว่าที่พัก
สงฆห์ รือสำนักสงฆ์แสนคำ โดยชาวบ้านพร้อมกำนันได้ไปขอไม้ท่ีจม อยใู่ นลำน้ำแม่วาง เพื่อมาสร้างกุฏิ และได้
ทำหนังสือไปขอทางเจ้าคณะอำเภอแมว่ าง ใหส้ รรหาพระมาจำอยู่ท่พี ักสงฆ์บา้ นแสนคำ ได้ท่านพระอาจารย์นพ
พร ถิรธมฺโม (ท่านคม) จากวัดรังษีสุทธาราม (บ้านเหล่าป่าฝาง) วันที่ 4-10 มกราคม 2554 ได้ดำเนินการจัด
พิธีกรรมทางศาสนาขึ้น โดยการเข้าทำบุญปฏิบัติธรรม “เข้ารุกขมูลกรรม” ขึ้น เป็นประจำเกือบทุกปี สภาพ
ของบ้านแสนคำ โดยรวมเป็นชุมชนเป็นชุมชนเกษตรกรรมชาวบ้านโดยส่วนใหญม่ ีสวนลำไยเป็นของตนเอง อยู่
แบบวิถีพอเพียง เป็นหมู่บ้านที่น้อมนำเอาปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิต บ้านกับ
วดั มีความเชื่อมโยงกันและกันอย่างดี รอบๆ หมู่บา้ นเป็นทุ่งนา และสวนลำไยโดยส่วนใหญ่ หน้านาชาวบ้านทำ
เป็นบางส่วน หน้าแล้งชาวบ้านปลูกข้าวโพด อาศัยน้ำจากลำน้ำแม่วางที่ไหลผ่านใกล้หมู่บ้าน และลำเหมืองที่
แยกมาจากลำน้ำแม่วาง โดยส่วนใหญ่เป็นวิถีชีวิตแบบเกษตรกรรมเน้นการดำเนินชีวิตแบบพอเพียงเป็นหลัก
สภาพสิ่งแวดล้อม เป็นสถานที่ที่ตั้งของหมู่บ้านตั้งอยู่ในท่ามกลางป่าลำใย แวดล้อมไปด้วยทุ่งนา เป็นหมู่บ้าน
เล็กๆ มีหอเสื้อบ้านเสื้อวัดประจำหมู่บ้านหรือเจ้าท่ี ซึ่งในปัจจุบันได้ทำเป็นสำนักสงฆ์หรือที่พักสงฆ์ สภาพ
ความเป็นอยู่ของชุมชนบ้านแสนคำปลูกสวนลำใย ดำรงชีวิตแบบสังคมเกษตรกรรม ไม่เน้นความหวือหวา เน้น
ความเรยี บง่าย อยกู่ ันแบบพี่น้องรจู้ ักกันหมดท้งั ชุมชน เพราะมีประชากรท้ังหมดประมาณ 90 กวา่ หลังคาเรือน
เท่านั้น มีอาชีพรับจ้างและเป็นเจ้าของสวนลำใย มีวิถีชีวิตใกล้ชัดกับวัดและพระที่อยู่อาศัยภายในวัด ช่วงค่ำ
ชาวบ้านก็จะมาสนทนากับพระสงฆ์ที่อาศัยอยู่ในสำนักสงฆ์แสนคำนั้นเป็นประจำในช่วงเย็นหลังเลิกงานหรือ
ช่วงเช้าไม่มีอะไรทำก็มาน่ังเล่นที่ศาลาวัดคอยอำนวยความสะดวกให้กับพระสงฆท์ ี่อาศัยอยู่ในทีน่ ้ัน

1. ท่านคิดวา่ หลกั บุญกิริยาวตั ถุ คอื การให้ทาน ศลี ภาวนามคี ณุ ค่าและมปี ระโยชน์อยา่ งไรบ้าง
ดังนั้นจึงสรุปเป็นความจริงขั้นพื้นฐาน (Grounded Theory) ได้ว่า ชุมชนได้มองเห็นคุณค่าของ
คำสอนของพระพุทธเจ้าเพราะสามารถนำไปใช้ในชีวิตจริงได้ คำสอนของพระพุทธศาสนามีผลต่อการ
ดำเนนิ ชีวิต มคี ุณค่าและเปน็ ประโยชน์อยา่ งมาก หลักบญุ กิริยาวตั ถุคอื การให้ทาน การรักษาศลี การเจริญ
ภาวนา มคี ุณค่าและประโยชน์ในการดำเนินชีวติ เพราะได้เช่อื มโยงไปถึง บญุ กริ ยิ าวตั ถุ 10 ประการ คือ มี
การให้ทาน หรือ ทานมัย อันหมายถึง การให้ การสละ หรือการเผื่อแผ่แบ่งปัน ไม่ว่าจะเป็นเงินทอง ข้าว
ของเครือ่ งใชห้ รอื สง่ิ อนื่ ใด และไมว่ า่ จะใหแ้ ก่ใครก็ถอื เป็นบุญท้งั ส้ิน เพราะการใหท้ านเปน็ การลดความเห็น
แก่ตัว ความตระหนี่ถี่เหนียว และความคับแคบในจิตใจให้น้อยลง ทำให้เราไม่ยึดติดในวัตถุสิ่งของ อีกทั้ง
สิ่งท่ีเราบริจาคหรือให้ทานแก่ผู้อื่นก็จะช่วยบรรเทาความเดือดร้อน และเป็นประโยชน์ต่อผู้รับ และสังคม
โดยส่วนรวม
การให้ทานนี้อยู่ที่ไหนๆ ก็ทำได้ และไม่จำเป็นต้องเป็นเงิน เช่น การแบ่งของกินให้กับแม่บ้านที่
ทำงาน หรือยาม เป็นต้น ข้อสำคัญ สิ่งที่บริจาคหรือให้ทานแก่ผู้อ่ืน ควรเป็นสิ่งยังใช้ได้ มิใช่เป็นการกำจดั
ของเหลือใช้ที่หมดอายุ หมดคุณภาพให้ผู้อื่น ผลการให้ทานดงั กล่าวจะทำให้ผู้ปฏบิ ัตเิ กิดความปีตอิ ิ่มเอบิ
ใจ รักษาศีล หรอื สลี มยั คำวา่ ศลี หมายถึง ขอ้ บญั ญัตทิ างพระพุทธศาสนา ทีก่ ำหนดการปฏิบัติทางกาย
และวาจา เช่น ศีล 5 ศีล 8 หรืออาจจะหมายถึงการรักษากายวาจาให้เรียบร้อย การรักษาศีล เป็นการ
ฝึกฝนมิให้ไปเบียดเบียนผู้อื่น ในขณะเดียวกันก็เป็นการลด ละ เลิกความชัว่ มุ่งให้กระทำความดี อันเป็น
การพัฒนาคุณภาพชีวิต มิให้ตกต่ำลง เช่น ไม่ไปเป็นชู้เป็นกิ๊กกับใครที่ทำงาน ทำให้ครอบครัวเขาไม่
แตกแยก เป็นแม่ค้าไม่โกหกหลอกขายของไม่ดีแก่ลูกค้า เป็นพ่อบ้านไม่กินเหล้าเมายา ทำให้ลูกเมียมี
ความสุข เพื่อนบ้านก็สุข เพราะไม่ต้องทนฟังเสียงรบกวน จากการทะเลาะวิวาทกัน เหล่านี้ล้วนเป็นการ
รักษาศลี และเปน็ หนึง่ ในการทำบุญอกี รูปแบบหนึ่ง ซง่ึ ผลบุญข้อนี้จะทำใหเ้ รากลายเปน็ คนเยือกเย็น สุขุม
ด้วย เจริญภาวนา หรือภาวนามัย เป็นการทำบุญอีกรปู แบบ ที่มุ่งพัฒนาจิตใจและปัญญา ทำให้จิตใจสงบ

26

เห็นคุณค่าสิ่งต่างๆ ตามความเป็นจริง ซึ่งในข้อนี้หลายคนอาจจะทำเป็นประจำอยู่แล้ว เช่น นั่งสมาธิ
วิปสั สนา แตห่ ลายคนอาจจะคิดว่าเป็นเร่ืองยากเกินกำลัง ดังน้ัน อาจจะทำง่ายๆ ดว้ ยวธิ กี ารสวดมนต์เป็น
คาถาสั้นๆ บูชาพระที่เราเคารพบูชาก่อนนอนทุกคืน เช่น คาถาพระพุทธเจ้าชนะมาร คาถาหลวงปู่ทวด
เป็นต้น การสวดมนต์เป็นประจำ อย่างน้อยก็เป็นการน้อมนำจติ ใจของเรา ไปสู่สิ่งที่เป็นมงคลในชวี ิต เป็น
การเตอื นสตใิ ห้เรายึดม่ันในการประพฤติปฏบิ ัติชอบ ตามส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิท่ีเรานบั ถือ และผลบุญข้อนี้จะทำให้
เกดิ ปญั ญาแก่ผ้ปู ฏิบัติ

การอ่อนนอ้ มถ่อมตน หรอื อปจายนมัย หลายคนคงคดิ ไม่ถงึ ว่า การประพฤตติ นเปน็ คนอ่อนน้อม
ถ่อมตน จะถือเป็นบุญอย่างหนึ่ง ทั้งนี้ ก็เพราะว่าการอ่อนน้อมถ่อมตน ไม่ว่าจะเป็นผู้ น้อยประพฤติต่อ
ผู้ใหญ่ และการทผ่ี ู้ใหญ่แสดงตอบด้วยความเมตตา หรอื การอ่อนน้อมต่อผู้มีคณุ ธรรม รวมถึงการให้เกียรติ
ใหค้ วามเคารพตอ่ ความคดิ ความเช่อื และวิถปี ฏิบตั ขิ องบคุ คล หรือสังคมอืน่ ที่แตกตา่ งจากเรานน้ั เป็นการ
ลดความยึดมั่นถือมั่นในความเป็นตัวตนของเรา ช่วยให้สังคมทุกระดับเกิดความเข้าใจต่อกัน และช่วยให้
ชาติบ้านเมืองเกิดความสงบสุข จึงถือเป็นบุญอย่างหนึ่ง ผลบุญข้อนี้จะทำให้เกิดความเมตตาต่อกัน การ
ช่วยขวนขวายทำในกิจที่ชอบ หรือไวยาวัจจมัย พูดง่ายๆ ว่า เป็นการให้ความช่วยเหลือแก่สังคมรอบข้าง
ในการทำกจิ กรรมความดตี า่ งๆ เช่น ช่วยพ่อแมค่ า้ ขายไม่น่งิ ดดู าย ชว่ ยสอดส่องดแู ลบา้ นให้เพอ่ื นบา้ น ยาม
ที่เขาต้องไปธุระต่างจังหวดั ช่วยงานเพื่อนที่ทำงานให้แล้วเสรจ็ ทันเวลา ให้กำลังใจแก่เพื่อนท่ีมีความทุกข์
เปน็ ตน้ สงิ่ เหล่านถ้ี อื เป็นบุญอกี แบบหน่งึ และผลบญุ ในข้อนก้ี ็จะช่วยให้เกดิ ความรกั ความสามัคคีขน้ึ

การให้ผู้อื่นมารว่ มทำบุญกับเรา หรือ ปัตติทานมัย กล่าวคือ ไม่ว่าจะทำบุญอะไร ก็เปิดโอกาสให้
คนอื่นได้มาร่วมทำบุญด้วย ไม่ขี้เหนียว หรืองกบุญเพราะอยากได้บุญใหญ่ไว้คนเดียว เช่น จะทำบุญสร้าง
ระฆัง ก็ให้คนอื่นได้ร่วมสร้างด้วย ไม่คิดจะทำเพียงคนเดียว เพราะคิดว่าทำบุญระฆัง จะได้กุศลกลายเป็น
คนเด่นคนดัง เลยอยากดังเดี่ยว ไม่อยากให้ใครมาร่วมด้วย เป็นต้น นอกจากนี้ การเปิดโอกาสให้คนอ่ืน
มาร่วมทำงาน ร่วมแสดงความคิดเหน็ รวมไปถึงการทำบุญ อุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว ก็ถือเป็น
การทำบญุ ในข้อน้ีดว้ ย ผลบญุ ดงั กล่าว จะช่วยใหเ้ ราเป็นคนใจกวา้ ง และปราศจากอคตติ ่างๆ เพราะพร้อม
เปิดใจรับผู้อื่นการอนุโมทนาส่วนบุญ หรือ ปัตตานุโมทนามัย คือ การยอมรับหรือยินดีในการทำความดี
หรือทำบุญของผู้อื่น เมื่อใครไปทำบุญมาก็รู้สกึ ชื่นชมยินดีไปดว้ ย โดยไม่คิดอิจฉาหรือระแวงสงสัยในการ
ทำความดีของผู้อื่น เช่น เพื่อนเดินทางไปสักการะสังเวชนียสถานมา ก็ร่วมอนุโมทนา ที่เขามีโอกาสได้ไป
ทำบุญ ในดินแดนศักดิ์สิทธิ์ ไม่อิจฉาเขา แม้เราไม่ได้ไป ก็อย่าไปคิดอกุศลว่า เขาได้ไปเพราะชู้รักออกเงิน
ให้ เป็นต้น การไม่คิดในแง่ร้าย จะทำให้เรามีจิตใจไม่เศร้าหมอง แต่จะแช่มชื่นอยู่เสมอ เพราะได้ยินดีกับ
กุศลผลบญุ ต่างๆ อยตู่ ลอดเวลา แมจ้ ะมไิ ดท้ ำเองโดยตรงก็ตาม

การฟังธรรม หรือ ธรรมสวนมัย การฟังธรรม จะทำให้เราได้ฟังเรื่องที่ดี มีประโยชน์ทั้งต่อ
สติปัญญา และการดำเนินชีวิต ซึ่งการฟังธรรมนี้ ไม่จำเป็นต้องไปฟังที่วัด หรือจากพระท่านโดยตรง แต่
อาจจะฟังจากเทป ซีดี หรือเป็นการฟังจากผู้รู้ต่างๆ และธรรมในที่นี้ ก็มิได้หมายถึงแต่เฉพาะหลักธรรม
ในทางศาสนาเทา่ นนั้ แตย่ ังหมายรวมไปถึงเรอื่ งจริง เร่อื งดีๆ ทที่ ำให้ผู้ฟงั เกิดความรู้และปญั ญา ผลบุญข้อ
นี้จะทำให้ผู้ฟังเกิดการรู้แจ้งเห็นจริงยิ่งขึ้น การแสดงธรรม หรือ ธรรมเทศนามัย คือการให้ธรรมะหรือ
ข้อคิดที่ดีๆ แก่ผู้อื่น ด้วยการนำธรรมะหรือเรื่องดีๆ ที่เป็นประโยชนไ์ ปบอกต่อ หรือให้คำแนะนำให้เขาได้
รู้จักวิธีการดำเนินชีวิตที่ดี เช่น สอนวิธีการทำงานให้ แนะหลักธรรมที่ดีที่เราได้ยินได้ฟังมา และปฏิบัติ
ได้ผลแก่เพื่อนๆ เปน็ ต้น ผลบญุ ในขอ้ นี้ นอกจากจะทำให้ผอู้ น่ื ได้รบั รูส้ ิ่งที่เป็นประโยชนแ์ ลว้ ยังทำให้ผู้บอก
กลา่ วไดร้ ับการยกย่องสรรเสริญอีกดว้ ย การทำความเหน็ ให้ถกู ตอ้ ง เหมาะสม หรือ ทิฏฐุชุกรรม คอื การไม่
ถือทิฐิ เอาแต่ความคิดเห็นของตนเปน็ ใหญ่ แต่ให้รู้จักแก้ไข ปรับปรุงพัฒนาความคิดเหน็ และความเข้าใจ

27

ในเรื่องต่างๆ ให้ถูกต้องตามธรรมอยู่เสมอ หรือจะพูดง่ายๆ ว่า ให้คิดและประพฤติตนให้ถูกต้อง ตาม
ทำนองครองธรรมก็ได้ ซึ่งข้อนี้แมจ้ ะเป็นข้อสุดท้ายแต่ก็สำคญั ยิ่ง เพราะไม่ว่าจะทำบุญใดทั้ง 9 ข้อที่กล่าว
มา หากมไิ ดต้ ั้งอยใู่ นทำนองครองธรรม การทำบุญน้ันก็ไม่บริสุทธ์ิ และใหผ้ ลได้ไม่เตม็ ที่ ผู้ให้มีความต้ังใจดี
ต้งั ใจทำ เม่ือทำแล้วก็เบกิ บานใจ คดิ ถงึ บุญกศุ ลท่ีได้ทำเมื่อใด จติ ใจกผ็ ่องใสเม่ือนัน้ เช่นนี้ก็จะทำให้ผู้ทำได้
บญุ มาก ถา้ ไม่ร้สู ึกเช่นนัน้ บญุ กล็ ดน้อยถอยลงตามเจตนาเป็นตน้ ทำใหจ้ ติ ใจสบาย ดังนั้นบุญกิรยิ าวตั ถุชว่ ย
สร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนด้วยการสอนให้รู้จักการใช้ชีวิตอย่างรอบคอบ การใช้ชีวิตอย่างราบร่ืน
สนใจแก้ไขตนเองใหด้ ี ในวันพระจะมกี ารเทศน์ชาวบ้านก็ได้นำเอาธรรมะท่ีพระท่านเทศน์มาใช้ได้ส่วนหน่ึง
ไดร้ ับความรเู้ กีย่ วกับเร่ืองศีลต่างๆ ธรรมจะทำใหม้ ีจติ ใจที่ผ่องใส จติ สบาย กายสบาย ชุมชนก็น่าอยู่เพราะ
ไม่อาชญากรรม

2. การดำเนนิ กจิ กรรมเพือ่ เสริมสรา้ งความเข้มแข็งตามหลักบุญกริ ิยาวัตถุของชุมชนบ้านแสน
คำ ในตำบลนี้เปน็ อย่างไรบา้ งแต่ละดา้ นทำอยา่ งไร

ดังนั้นจึงสรุปเป็นความจริงขั้นพื้นฐาน (Grounded Theory) ได้ว่า ชุมชนร่วมกลุ่มกันมากขึ้น
โดยจัดกจิ กรรมทางศาสนาผสมผสานกบั ประเพณวี ฒั นธรรม เช่นการถวาย ตุงล้านนา จุดประสงค์ของการ
ทำตุงในล้านนาก็คือ การทำถวายเป็นพุทธบูชา ชาวล้านนาถือว่าเป็นการทำบุญอุทิศให้แก่ผู้ที่ล่วงลับไป
แล้ว หรือถวายเพือ่ เปน็ ปจั จยั สง่ กศุ ลใหแ้ กต่ นไปในชาตหิ น้า ด้วยความเชอ่ื ทีว่ ่า เมื่อตายไปแล้วก็จะได้เกาะ
ยึดชายตุงขึ้นสวรรค์พ้นจากขุมนรก ร่วมมือกับบ้านวัด โรงเรียน ชาวบ้านดูแลวัดและพระสงฆ์อย่างดีให้
ความสำคัญ เอาวดั เปน็ ศนู ยร์ วมจติ ใจ และท่านเจ้าอาวาสจดั กจิ กรรมทางพระพุทธศาสนาใหส้ อดคล้องกับ
ประเพณีวัฒนธรรมท้องถ่ิน เพื่อสร้างกิจกรรมทำให้ชุมชนบ้านแสนคำรวมตัวเป็นหนึ่งเดียวมีเป้าหมาย
จุดประสงค์ร่วมกันเป็นการพัฒนาในด้านต่างๆทั้งด้านสังคมศาสนาวัฒนธรรมแล้วก็ชุมชนให้มีความ เป็น
อันหนึ่งอันเดียวกัน มีการดำเนินกิจกรรมไหว้พระสวดมนต์ทุกวันพระ การดำเนินกิจกรรมก็คือการสวด
มนต์ไหว้พระทำให้ชุมชนนั้นมีความเข้มแข็ง ได้ใกล้ชิดศาสนามากขึ้น ในทุกวันพระก็จะมีการเทศนาธรรม
ให้ชาวบ้านฟัง ซึ่งโดยลักษณะพื้นนิสัยคนท้องถิ่นทางเหนือชอบฟังธรรมกับพระสงฆ์อยู่แล้ว ดังนั้นการ
ดำเนินกิจกรรมเพื่อการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนตามหลักธรรมทางพุทธศาสนาหรือห ลักบุญ
กิริยาวัตถุ ก็คือเมื่อทุกคนมาวัดแล้วก็จะมีการสอนให้ชุมชนรู้จักแบ่งปันซึ่งกันและกัน ไม่ทำให้คนอ่ืน
เดือดร้อน พระสงฆ์ทำตัวเองเป็นตัวอย่างที่ดีให้กับชาวบ้าน เผยแผ่พระพุทธศาสนาให้กับชาวบ้านโดยให้
ชาวบ้านนั้นยึดหลกั ศีล 5 ศีล 8 มีการรักษาศีลภาวนาในวนั พระโดยการพัฒนาสติหรือหลกั การอานาปาน
สติ ตามแนวสตปิ ัฏฐานสูตร

3. ชุมชนที่นี้มีวัฒนธรรมประเพณีมีอะไรบ้างเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยา
วัตถุ คอื ทาน ศีล ภาวนา แต่ละเร่ืองมอี ะไรบ้าง ทำอยา่ งไร

ดังน้นั จึงสรุปเปน็ ความจรงิ ข้นั พืน้ ฐาน (Grounded Theory) ได้ว่า ความเชอ่ื ใน การปล่อย โคมลอย
ซ่งึ ทำด้วยกระดาษทอ้ งถ่นิ ติดบนโครงไม้ไผแ่ ล้วจุดตะเกยี งไฟตรงกลางเพอื่ ให้ไอความร้อนพาโคมลอยข้ึนไป
ในอากาศเปน็ การปล่อยเคราะหป์ ล่อยโศกและเรื่องรา้ ยๆ ตา่ งๆ ใหไ้ ปพ้นจากตัว เปน็ ประเพณีของชุมชนที่
สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ มีทั้งการสืบชะตาเมืองสืบชะตาบ้าน และสืบชะตาบุคคลเพื่อความเป็นสิริ
มงคลความเจริญรุ่งเรือง มีการเตรียมเครื่องบูชาเซ่นไหว้ต่างๆ มากมาย เพื่อบูชาพระเสื้อเมืองพระทรง
เมืองส่วนการสืบชะตาบุคคลนั้นมักจะทำเนื่องในวันเกิดงานขึ้นบ้านใหม่ หรือเมื่อเจ็บป่วย เป็นประเพณี
เกา่ แกม่ าแตโ่ บราณ ท่สี ำคญั คือประเพณสี งกรานต์ ตรงกับวันท่ี 13 เมษายนของทกุ ปีชาวบ้านถอื วา่ เปน็ วัน
ขึ้นปใี หม่ เปลย่ี นศักราชใหม่ ชาวบ้านเรยี กกันว่า “วนั สังขารลอ่ ง” หมายถึงว่าอายสุ งั ขารของคนเราได้ล่วง
ไปอีกปีหนึ่งนิยมไปจนถึงวันที่ 17 เมษายน ในแต่ละวันจะมีกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การขนทรายเข้าวัด สรง

28

น้ำพระพุทธรูปและรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ ในภาษาถิ่นล้านนา ตุง หมายถึง “ธง” จุดประสงค์ของการทำตุงใน
ล้านนาก็คือ การทำถวายเป็นพุทธบูชา ชาวล้านนาถือว่าเป็นการทำบุญอุทิศให้แก่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว หรือ
ถวายเพ่อื เปน็ ปัจจัยส่งกุศลใหแ้ ก่ตนไปในชาติหนา้ ด้วยความเชือ่ ทว่ี า่ เม่ือตายไปแล้วกจ็ ะไดเ้ กาะยึดชายตุง
ขึ้นสวรรค์พ้นจากขุมนรก วันที่ถวายตุงนั้นนิยมกระทำในวันพญาวันซึ่งเป็นวันสุดท้ายของเทศกาล
สงกรานต์

4. วัฒนธรรมประเพณีท่สี ำคัญของชุมชนมีส่ิงสนับสนุนอะไรบา้ ง ทีท่ ำให้เกดิ การเปล่ียนแปลง
ทางสังคมและเพอื่ เสรมิ สร้างความเขม้ แข็งตามหลกั บุญกิรยิ าวตั ถุ คอื ทาน ศลี ภาวนา

ดังนั้นจึงสรุปเป็นความจริงขั้นพื้นฐาน (Grounded Theory) ได้ว่า เมื่อวัดมีงานได้ออกมา
ช่วยเหลือกันแสดงถึงการมีจิตอาสาต่อชุมชนตนเองกันเกิดจากการอบรมบ่มเพาะจากหลักคำสอนของ
พระพุทธศาสนา วัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญของชุมชนเช่นการจัดตั้งเป็นกลุ่มแม่บ้านการฟ้อนเล็บ ทำให้
เกิดการเปล่ียนแปลงทางสงั คมโดยเอาหลักการทางพทุ ธศาสนาเปน็ ฐานในการพฒั นาสังคมชมุ ชนก่อให้เกิด
การเปลี่ยนแปลงทางชีวิตของคนในชุมชน การที่ผู้นำทางสงฆ์และชุมชนได้พยายามหลอมรวมเอา
วัฒนธรรมประเพณีทางพุทธกับวัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่นผสมผสานกันได้ดีมาก มีกิจกรรมในทางพุทธ
ศาสนามากขึน้ มกี ารทำบุญและการฟงั ธรรม การสวดมนต์ไหว้พระแลว้ ก็ท่านเจ้าอาวาสหรือผูน้ ำชุมชนทีน่ ่ี
ก็สอนวิธีการเจริญภาวนาด้วย ในวันพระ 8 ค่ำ 15 ค่ำ ที่สำคัญคือเกิดการรวมกลุ่มกันของแม่บ้าน มีการ
ฟ้อนเล็บเกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านกิจกรรมต่างๆ ภายในสังคมเกิดการเปลี่ยนแปลงความคิดเห็นต่างๆ
ของแต่ละคนเปน็ ตน้ ไปในทางท่ีดีขนึ้ วดั กับชาวบา้ นก็ไมห่ า่ งกนั ผูน้ ำชุมชนและพระสงฆผ์ ูเ้ ฒ่าผแู้ กช่ าวบ้าน
ทุกคนร่วมกันส่งเสริมสนับสนนุ เอาประเพณีวัฒนธรรมท้องถิ่น การจัดกรรมของพระสงฆ์มาผสมผสานกับ
ชาวบ้านอย่างพร้อมเพียงกัน มีการนำวัฒนธรรมท้องถิ่นเช่นกันเอากลองสะบัดชัยมาเล่นในขณะที่ทางวดั
จดั งานหรือไปรว่ มงานกบั วดั อ่ืน เกิดความสามคั คีในชุมชน จดั กิจกรรมทุกๆ วนั พระ มกี ารจดั งานประเพณี
ประจำปีการปล่อยโคมการละเล่นต่างๆ คือโดยเจตนาการบูชาพระพุทธเจ้า โดยสอดแทรกหลักธรรมทาง
พุทธศาสนาคือการเน้นการทำบุญแล้วก็การเจริญภาวนาและการเดินประทักษิณในวันพระ เวียนเทียน มี
ความร่วมมือความสามัคคีสร้างความสามัคคี วิถีชีวิตของชุมชนเปลี่ยนไปตั้งแต่มีวัดเป็นของชุมชนของ
ตนเอง ชมุ ชนใชห้ ลกั สามัคคีธรรมเป็นหลักอยา่ งพทุ ธศาสนสภุ าษติ ท่วี ่าสขุ า สงั ฆัสสะ สามคั คี ความสามคั คี
นำมาซึ่งความสุข ชุมชนเข้าใจหลักพระพุทธศาสนาว่าสอนให้คนเกิดปัญญา ช่วยให้คนเข้าใจสัจธรรมของ
ชวี ิต รู้หลกั การดำเนินชีวิตเอามาปรับใช้ในการดำเนนิ ชีวิตได้อย่างผสมผสานกลมกลนื และการใช้ความคิด
ในการพฒั นาตนเอง สรา้ งจิตสำนึกให้รจู้ กั ความกตัญญูกตเวทตี ่อท้องถน่ิ ศาสนาเปน็ สิ่งยดึ เหนี่ยวจติ ใจ วิถี
ชีวิตชุมชนทำอาชีพเกษตรกรรมมีการรวมกลุ่มกันทำกิจกรรมชุมชน ให้ความสำคัญกับพระพุทธศาสนา
และเอาพระพุทธศาสนาปน็ ส่ิงยดึ เหน่ียวจิตใจ ชมุ ชนมีความเออื้ เฟ้อื เผอื่ แผซ่ ึง่ กนั และกัน

5. ท่านใชห้ ลกั ธรรมอะไรบ้างในการดำเนินชวี ิต
ดงั นัน้ จงึ สรุปเปน็ ความจริงขน้ั พน้ื ฐาน (Grounded Theory) ไดว้ า่ หลกั ศีล 5 หลักธรรมอทิ ธิบาท
4 หลักการเจริญปัญญาและหลักโยนิโสมนสกิ าร ทิฎฐธรรมกิ ัตถประโยชน์ ประกอบด้วย อุฏฐานะสัมปทา
ถึงพร้อมด้วยความขยันหมั่นเพียร อารักขสัมปทา รู้จักเก็บรักษา กัลยาณมิตตตา คบเพื่อนที่ดี สมชีวิตา
ครองชีพอย่างพอประมาณ หลักการเจริญกรรมฐาน การระลึกถึงพระพุทธเจ้า ใช้หลักธรรมพรหมวหิ าร 4
เมตตา กรุณา มุทิตาและอุเบกขา หลักธรรมที่นำมาใช้ก็คือความกตัญญู ความศรัทธา สังคหวัตถุ 4 คือ
ทาน ปิยวาจา อัตถจรยิ า สมานตั ตตา ใชห้ ลักปญั ญาในการดำเนนิ ชีวติ หลกั ธรรมคำสอนของพทุ ธเจ้าเรื่อง
อริยสัจ 4 มาช่วยแก้ปัญหาต่างๆ อีกประการหนึ่งก็คือหลักธรรมที่ชุมชนใช้ร่วมกันก็คือหลักปัญญาในการ
ดำเนินชีวิตใช้มรรคมีองค์ 8 ในการดำเนินชีวิต หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเป็นฐานในการคิดพิจารณาใน

29

การดำเนินชีวิต แสดงให้เห็นว่าหลักธรรมหรือพระพุทธศาสนามีส่วนช่วยกล่อมเกลาจิตใจของชาวบ้านและ
ชุมชนให้เกิดความเข้มแข็ง หลักธรรมเหล่านี้มีส่วนช่วยเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยอาศัยพระพุทธ
ศาสนาเป็นฐานในการพัฒนาชุมชนให้เกิดความมั่นคง ม่งั ค่งั และยงั้ ยนื ตอ่ ไป

ส่วนที่ 2 วิเคราะห์และสังเคราะห์วิธีการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของ
ชมุ ชนบา้ นแสนคำ

หลังจากสังเกตการณ์ทั้งหมดของคณะผู้วิจัยได้ลงพื้นที่สามารถสรุปเป็นข้อค้นพบ (Grounded
Theory) ได้ว่า ชุมชนบ้านแสนคำ โดยได้ลงพื้นที่สังเกตตั้งแต่วันแรกที่เดินทางไปถึงและในวันถัดมาได้ลง
สังเกตการณ์ต่ออีก ในการสังเกตการณ์นั้นได้แบ่งคณะผู้วิจยั ไปสังเกตการณ์กิจกรรมต่างๆ ตามกรอบที่ได้
ตั้งไว้อย่างมีส่วนร่วม โดยแบ่งคณะผู้สังเกตออกเป็น 2 สายด้วยกัน เรื่องที่สังเกตการณ์นั้น คณะผู้วิจัยได้
ออกแบบการสงั เกตแบบมีสว่ นร่วมไว้ 5 ประเดน็ ด้วยกนั ไดแ้ ก่

1. ดา้ นการจัดการชุมชน การบริหารจัดการทด่ี ี คอื การจดั การหรือการบรหิ ารเป็น “ชุมชนจัดการ
ตนเอง” “การจัดการชุมชน” ได้มีการบริหารด้วยชุมชนแสนคำเองในบางประเด็น ยอมรับว่าการจัดการ
เป็นศิลปะในการใช้คน เงิน และวัสดุอุปกรณ์เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ขององค์การอย่างมีประสิทธิภาพ
โดยเป็นการนำนโยบายและแผนไปปฏิบัติให้สำเร็จ ดังนั้นการจัดการจึงเป็นกิจกรรมพื้นฐาน ชาวบ้านได้
พยายามประยุกต์หลักการบริหารเพราะลูกหลานบา้ นนี้ส่วนใหญ่จบการศึกษาระดับปรญิ ญาตรีขึ้นไป จึงมี
การบรหิ ารเป็นการจดั การเก่ยี วกบั นโยบายและแผนอยา่ งเขา้ ใจแบบมืออาชีพ รวมถงึ การจดั สรรทรพั ยากร
ถึงแม้ว่าจะได้ไม่ได้สนับสนุนจากภาครัฐทางชาวบ้านก็ช่วยกันในการจัด กิจกรรมสนับสนุนชุมชนตนเอง
เพื่อให้เกิดความสามัคคี การจัดการเชิงวิทยาศาสตร์การจัดการโดยใช้หลักการบริหารศาสตร์แห่งการ
บริหารและทฤษฎีระบบราชการ ท่านเจ้าอาวาสก็จบการศึกษาระดับปริญญาตรีและมีประสบการณ์
ทางการบริหารทางโลกมาก่อนที่จะมาบวช ทำให้เปิดโอกาสให้ทุกภาคส่วนของสังคมในชุมชนได้เข้ามามี
ส่วนร่วมในการควบคุม ติดตาม และตรวจสอบให้การปฏิบัติงานเปน็ ไปอย่างโปร่งใส มีประสิทธิภาพ และ
เกดิ ประสิทธผิ ล ตลอดจนคำนงึ ถงึ ผลกระทบทจ่ี ะเกิดขนึ้ ต่อผู้มีส่วนได้เสยี

2. ด้านองค์กรชุมชน องค์กรต้องมีกลยุทธ์ เป็นแผนการหรือวิธีการในการดำเนินงานที่ ทำให้
องค์การบรรลุเป้าหมายที่ ตั้งไว้ด้วยเอกลักษณ์เฉพาะที่แตกต่างไปจากคู่แข่งขันซึ่งผู้บริหารต้องเลือกกล
ยุทธ์ให้สอดคล้องกันระหว่างทรัพยากรในองค์การและความสามารถหลักขององค์การ รวมทั้งคำนึงถึง
โอกาสและอุปสรรคจากสภาพแวดล้อมภายนอกองค์การด้วย ขณะที่ การจัดการเชิงกลยุท ธ์ เป็น
กระบวนการที่ประกอบด้วย การตรวจสอบสภาพแวดล้อมทั้งภายในและภายนอกองค์การ ชาวบ้านและ
ท่านเจ้าอาวาสได้ร่วมมือกันอย่างมีการกำหนดกลยุทธ์ การนำกลยุทธ์ไปปฏิบัติ และการควบคุมและการ
ประเมินผลกลยุทธ์ ชาวบ้านจะทำอะไรต้องมาปรึกษามีการประชุมกันเป็นกิจลักษณะ เพราะเป็นการ
ตัดสินใจที่ต้องคำนึงถึงสภาพแวดล้อมทั้งภายในและภายนอกองค์การ เป็นการใช้ทรัพยากรและ
ความสามารถหลักขององค์การ กำลงั ของกลมุ่ แม่บ้านแสนคำ ชาวบา้ นและท่านเจา้ อาวาสใช้การวิเคราะห์
และประเมินจุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค เป็นไปอย่างผสมผสานกลมกลืนกับสภาพความเป็นไป
ของสิ่งแวดล้อม จึงทำบ้านวัดโรงเรียน อยู่กันอย่างเข้มแข็ง ด้านประเพณีวัฒนธรรมก็มีส่วนในการสร้าง
เสรมิ ความเขม้ แข็งของชมุ ชนตอ่ ไปเพราะมีการสบื ต่อทางดา้ นประเพณีวัฒนธรรมกนั อย่างไมข่ าดสาย

3. ด้านชุมชนแห่งการเรียนรู้ ชุมชนบ้านแสนคำมีองค์ความรู้ แต่ละองค์ความรู้มีที่มาแตกต่างกนั
ความรู้ท่ีแฝงอยูใ่ นตัวบุคคล เป็นความรูท้ ีไ่ ดจ้ ากประสบการณ์หรือสญั ชาติญาณของแต่ละบคุ คลในการทำ

30

ความเขา้ ใจในส่งิ ตา่ งๆ เป็นความร้ทู ีไ่ มส่ ามารถถา่ ยทอดออกมาเปน็ คำพูดหรอื ลายลักษณ์อักษรไดง้ า่ ย ต้อง
ใช้เวลาและต้นทุนโดยเฉพาะทักษะงานฝีมือและการคิดเชิงวิเคราะห์และสังเคราะห์ โดยเฉพาะแฝงตัวอยู่
กับคนเฒ่าคนแก่ และท่านเจ้าอาวาส ความรู้ที่ชัดแจ้ง เป็นความรู้ที่สามารถรวบรวมและถ่ายทอดได้ผ่าน
วิธกี ารต่างๆ ไมว่ า่ จะเป็นการบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร ทฤษฎี หรือคูม่ อื ทง้ั น้ีย่ิงมีความรู้ที่แฝงอยู่ในตัว
บุคคลมากเท่าใด การถ่ายทอดความรู้ยิ่งกระทำได้ยากเท่านั้น ด้วยเหตุนี้จึงมักเรียกความรู้ประเภทนี้ว่า
ความรู้แบบนามธรรม น่าเป็นห่วงเพราะคนเฒ่าคนแก่ก็จะล้มหายตายจากไป คนสืบต่อก็น้อยลงไปเร่อื ยๆ
เพราะกระแสบริโภคนิยมมาแรงมากขึ้น ขณะที่ความรู้ที่ชัดแจ้งมักถ่ายทอดและแบ่งปันได้ง่าย จึงเรียกว่า
ความรู้แบบรูปธรรม การจัดการความรู้ต้องดำเนินการอย่างเป็นขั้นตอนและมีความต่อเนื่องโดยเริ่มจาก
การสรา้ งความรู้ การรวบรวมความรู้ การแบง่ ปันความรู้ และการใช้ความรู้ ตามลำดบั ขณะท่อี งค์การแห่ง
การเรียนรู้เป็นแนวคิดการพัฒนาองค์การซึ่งเน้นการเรียนรู้ร่วมกันของคคนในชุมชนเพื่อให้เกิดการ
ถ่ายทอดแลกเปลี่ยนความรู้ ประสบการณ์ และทักษะร่วมกัน ทั้งยังส่งเสรมิ ให้ เกิดบรรยากาศของการคิด
ริเริ่มและการสร้างนวัตกรรมซึ่งจะทำให้ชุมชนมีความเข้มแข็งและพร้อมเผชิญกับสภาวะการแข่งขันและ
การเปล่ยี นแปลงจากโลกภายนอกได้เป็นอยา่ งดี

4. ดา้ นจติ วิญญาณชุมชน ชุมชนเอาพระพุทธศาสนาท่ียึดเหน่ียวและเป็นศูนย์กลางจิตใจ จึงทำให้
ชุมชนเน้นท่ีความผาสุกทางจิตวิญญาณในพระพุทธศาสนาไม่การกล่าวถึงโดยตรงแต่ได้กล่ าวถึงความสุข
และความสงบ สันติ ซึง่ คำวา่ สุข ในภาษาบาลีคอื สุขํ (ความสุข สะดวก สบาย สำราญ สบายใจ สบายกาย
เย็น(เยน็ ใจ งา่ ย ความสขุ ความสะดวก ความเยน็ ใจ) ตามทีป่ รากฏในพระไตรปิฎกที่พระพุทธเจา้ และพระ
สาวกได้แสดงไว้ ณ สถานที่ต่างๆ ต่างกรรมต่างวาระกัน เป็นความสุขที่มีลักษณะแห่งความเงียบ ความ
สะดวกความเย็นใจ ความระงับดับไป ห่างจากกิเลสที่เป็นเหตุให้เกิดความเร่าร้อนว้าวุ่นขุ่นมัว ความสงบ
ระงับ สงบกาย สงบใจ เป็นความสุขที่เกิดจากภาวะแห่งความสงบ อันเป็นผลจากสัมมาทิฏฐิ และองค์
ธรรมปฏิบัตทิ เ่ี กี่ยวข้อง ความสุขมีทม่ี าได้ 2 ทาง คือ 1) ความสุขภายใน เป็นความสุข เป็นความสงบ สันติ
ที่เกิดขึ้นภายในจิตใจ ไม่ได้ขึ้นอยู่กับการมีหรือไม่มีปจั จัยภายนอกโดยตรง มักจะเป็นความสุขในระดับจิต
และปัญญาและ2) ความสุขภายนอก มักจะสัมพันธ์กับปัจจัยต่างๆ ในการดำรงชีวิตความสัมพันธ์ระหว่าง
มนุษย์ด้วยกันและปัจจัยทางสิ่งแวดลอ้ ม การมีสติ เมื่อรู้ตัวเอง ก็สามารถกำกับให้ปฏิบัติได้ถูกต้องทั้งทาง
กาย ทางจติ ทางสังคมและทางปญั ญา หรอื ท่ีเรียกวา่ ภาวนา หรือการทำให้เจรญิ 4 ประการ อันกอ่ ใหเ้ กิด
ประโยชน์ สขุ อย่างยง่ั ยนื แต่สันตภิ าวะทีส่ ูงทส่ี ดุ คอื “พระนิพพาน”ความผาสุกทางจิตวญิ ญาณ ความรู้สึก
ถึงความต่อเนื่องกลมกลืนระหว่างตนเองของผู้สูงอายุกับผู้อื่น ธรรมชาติ และสิ่งนอกเหนือตนเอง บุคคล
เหล่านี้มักเป็นผู้ที่มีใบหน้าสดชื่น ยิ้มหัวเราะ เป็นภาวะที่บุคคลรู้สึกว่าชีวิตของตนเองมีความผาสุก สงบ
เยือกเย็น สมหวัง มีกำลังใจที่เข้มแข็ง มีความพร้อมที่จะเผชิญหรือดำเนินชีวิตไปข้างหน้าได้อย่างมั่นใจ
สามารถแสดงความพึงพอใจ หรือชื่นชมในประสบการณ์ของตนและสิ่งแวดล้อม ความผาสุกทางจิต
วิญญาณของชุมชนบา้ นแสนคำตามหลักพระพทุ ธศาสนาคือความสุข ความสงบที่เกิดจากความดี ความไม่
เห็นแก่ตัว และมีพรหมวิหาร 4 เป็นภาวะที่สิ้นไปของความทุกข์หรือการบีบคั้นทางกาย จิต สังคม และ
ปัญญา เป็นความสุขที่ลึก และยิ่งกว่าสุขอื่นๆ ไม่มีความเห็นแก่ตัว ผ่อนคลาย ไม่เครียด มีความปีติ
ความรู้สกึ เบิกบานกับการทำหน้าที่และการใชช้ ีวิต รู้ตืน่ และเบิกบานในทุกย่างก้าวและทุกขณะที่ทำหน้าท่ี
รเู้ ท่าทนั ไมป่ ระมาทหรือขาดสติ มีสติปัญญาในการเสพ ท้ังทางหู ตาจมูก ลนิ้ กาย และใจอย่างมีการมีสติ
สมาธิ และปญั ญา

5. ด้านจิตสำนึกชุมชน เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นมาพร้อมกับการที่มนุษย์อยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ให้ชุมชนได้
ยึดถือและปฏิบัติตามทั้งนี้เพื่อรักษาความสงบเรียบร้อยของชมุ ชน อยู่ร่วมกันแล้วต้องสร้างความสุขให้แก่

31

ตนเองและพวกพ้องของตนเองและชุมชนที่ตนเองอาศัยอยู่ ทชี่ ุมชนบา้ นแสนคำจะมีจติ สำนึกชุมชนสูงมาก
เพราะเป็นชุมชนไม่ใหญ่โตมากนัก จึงทำคนภายในชุมชนทว่ั ถงึ กันไดห้ มดทุกครัวเรือน จติ สำนึกชุมชนเป็น
แนวทางปฏิบตั งิ านของชุมชนท่ีตัดสนิ ใจให้มีการกระทำหรืองดเวน้ การกระทำอย่างใดอยา่ งหนึ่ง ซึ่งจะต้อง
พจิ ารณาอย่างรอบคอบเน่ืองจากส่งผลต่อประชาชนภายในชมุ ชนของตนเองท่ีอาศัยอยรู่ วมกนั และโดยรวม
การกระจายทรัพยากรน้ำเพราะในหมู่บ้านมีลำเหมืองไหลผ่านทุกคนต้องมีจิตสำนึกชุมชนด้วยการรู้จัก
แบ่งปันกันใช้น้ำภายในชุมชนร่วมกัน การกระจายจัดสรรทรัพยากรใหม่ เป็นตัวอย่างที่ดีในการสะสมทุน
และมจี ติ สำนกึ ทางจริยธรรมทด่ี ดี ว้ ยการไม่ทำให้เพอ่ื นบ้านเดอื ดร้อน ตง้ั อย่ใู นหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า
คือ ทาน รกั ษาศีล และการเจรญิ ภาวนา

6. ดา้ นการพัฒนาแบบย่ังยนื ความเปลีย่ นแปลงของปัจจยั แวดล้อมทีเ่ กดิ ข้ึนอย่างรวดเร็วเป็นเหตุ
ให้ชุมชนจำเป็นต้องปรับตัว ด้วยการพัฒนาชุมชนให้ผสมผสานกับวิชาการ การมีพื้นฐานทางด้าน
สังคมศาสตร์ การให้ความสำคัญกับการพัฒนาสมาชิกของชุมชน ผู้บริหารต้องจัดโครงสร้างและ
กระบวนการทำงานให้สมาชิกในชุมชนได้มีความก้าวหน้าตามเส้นทางอาชีพอย่างต่อเนื่อง ในชุมชนได้มี
การรวมกลุ่มกันจัดตั้งโรงงานทำปุ๋ยขั้นก็ไปได้ การเพิ่มขีดความสามารถในการทำงานทั้งในระดับบุคคล
ระดับกลุ่ม และระดับชุมชนเพื่อให้การทำงานมีประสิทธิภาพ เกิดประสิทธิผล และเกิดการเปลี่ยนแปลง
วฒั นธรรมชุมชน โดยชมุ ชนบา้ นแสนคำมกี ารน้อมนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใ์ ชใ้ นการดำเนิน
ชีวิตอยู่แล้ว แต่ยังขาดหนว่ ยงานไปสนับสนุนให้เห็นเป็นรูปธรรม แต่ยอมรับท่านเจ้าอาวาสและชาวบ้านมี
ความเอาใจใส่ในการดำเนินงานของชุมชนหรือชาวบ้านเป็นอย่างดี เจ้าอาวาสสามารถเข้าออกไปทุกบ้าน
หรือทุกหลังคาเรือนได้ตามสะดวกสะบาย ทางหน่วยงานภาครัฐต้องมาช่วยในการส่งเสริมให้มากกว่าน้ี
เศรษฐกิจโดยรวมของเมอื งเชยี งใหม่ก็ถือว่าอยู่ในระดบั ดีอยู่แลว้

7. ดา้ นความสงบสุข ชุมชนหรือสงั คมทม่ี ีความสงบสุข เปน็ เอกภาพและความสอดคล้อง ประสาน
กลมเกลียว มีเสรภี าพ และมีความยุตธิ รรม ดำรงชีวิตเป็นสุข มีสมานฉนั ท์ต่อกนั เป็นภาวะที่มีความสงบ มี
ความสุข ไร้ความขัดแย้ง เป็นชุมชนที่คนรวมกันอยู่เป็นสังคมขนาดเล็ก อาศัยในบริเวณเดียวกันและมี
ผลประโยชน์ร่วมกัน มีความรู้สึกผูกพันกันเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน พึ่งพาอาศัยกัน มีการรวมกันอยู่ใน
อาณาเขตและภายใต้กฎหมายหรือบังคับเดียวกัน โดยมีแบบแผน การดำเนินชีวิตในแนวทางเดียวกัน มี
จิตสำนึกที่ต้องการจะมีส่วนร่วมในการช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน ที่จะแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในชุมชน มีความ
สมานสามัคคี มีความรัก มีนำ้ ใจ มคี วามเอ้อื อาทรตอ่ กันโดยไมม่ ีการแบ่งแยกชนชั้น ฐานะ มีความสามารถ
ในการพ่ึงตนเองอย่างมศี ักดิ์ศรี มีความภูมิใจ และมีคุณภาพชีวิตทีด่ ีองคป์ ระกอบและเกณฑช์ ้ีวัดที่สะท้อน
ชมุ ชนสนั ตสิ ขุ ไดแ้ ก่ มกี ารรกั ษาสืบทอดภมู ิปญั ญาความรู้ที่สบื สานและประยุกต์ได้สอดคล้อง เป็นปึกแผ่น
สืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่น สร้างความภาคภูมิใจในชุมชนของตนเอง เป็นสังคมที่เห็นได้ชัดในลักษณะของ
คนมศี ลี มีคณุ ธรรม มอี ารยธรรม มสี มั มาอาชีพ มกี ิจการทมี่ ัน่ คง ขยัน สร้างสรรค์ ขวนขวาย กระตือรือร้น
กล่าวโดยรวมคือ อยู่กันอย่างผาสุก สุขภาพแข็งแรง จิตใจเบิกบานร่าเริง ไม่ฟุ้งเฟ้อ แต่รุ่งเรือง มีความ
ประณีต ประหยัด ไมค่ ่อยมีอบายมุข มีความพร้อมเพรียง สามคั คี อบอุ่นและเป็นเอกภาพพร้อมเพรียงกัน
ทำงาน เป็นชุมชนที่แข็งแรง มั่นคง ยืนหยัด เป็นชุมชนอุดมสมบูรณ์ สะสม กักตุน หรือกอบโกยบุญเป็น
งานหลกั เปน็ ชุมชนมีนำ้ ใจ ไม่เอาเปรยี บ เสียสละอย่างเปน็ สขุ พระพทุ ธศาสนาคือสนั ตภิ าพภายในของตัว
มนุษย์ ให้เรารักกัน มีความเมตตากรุณาต่อกัน มีความอดทน ไม่เบียดเบียนกัน มุ่งเน้นให้อยู่รวมกันอย่าง
สันตสิ ุข หลกั พทุ ธธรรมท่สี ะท้อนหลักการพ้นื ฐานต่อการเสรมิ สร้างสงั คมสนั ตสิ ุข คอื สงั คหวัตถุ 4 เพอ่ื เป็น
หลักการเพื่อการสงเคราะห์ สร้างมนุษย์สัมพันธ์ การครองใจคน หลักยึดเหนี่ยวใจกันไว้ วิธีทำให้คนรัก
เป็นเครื่องประสานใจและเหนี่ยวรั้งใจคนให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน สังคหวัตถุมีองค์ประกอบ 4 ประการ

32

คือ ทาน ให้ปัน คือ เอื้อเฟื้อ เผื่อแผ่ เสียสละ แบ่งปันช่วยเหลือสงเคราะห์ด้วยปัจจัยสี่ทุนหรือทรัพย์สิน
สิ่งของตลอดจนให้ความรู้ ความเข้าใจ และศิลปวิทยา ปิยวาจา พูดอย่างรักกัน คือ กล่าวคำสุภาพ
ไพเราะ น่าฟังชี้แจง แนะนำสิ่งที่เป็นประโยชน์ มีเหตุผลเป็นหลักฐาน ชักจูงในทางที่ดีงาม หรือแสดง
ความเห็นอกเห็นใจ ใหก้ ำลังใจ รู้จกั พูดใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจดี สมานสามัคคี เกิดไมตรที ำให้รักใคร่นับถอื และ
ช่วยเหลือเก้ือกูลกัน อัตถจริยา ทำประโยชน์แก่กัน คือ ช่วยเหลือด้วยแรงกาย และขวนขวายช่วยเหลือ
กิจการต่างๆ บำเพ็ญประโยชน์รวมทั้งช่วยแก้ไขปัญหา และช่วยปรับปรุงส่งเสริมในด้านจริยธรรม
สมานัตตตา เอาตัวเข้าสมานคือ ทำตัวให้เข้ากับเขาได้ วางตนเสมอต้นเสมอปลายให้ความเสมอภาค
ปฏิบัติสม่ำเสมอกันต่อคนทั้งหลายไม่เอาเปรียบและเสมอในสุขทุกข์ คือ ร่วมสุข ร่วมทุกข์ ร่วมรับรู้ ร่วม
แก้ไขปัญหาเพื่อให้เกิดประโยชน์ สุขร่วมกัน ชุมชนสันติสุขคือชุมชนที่มีความเชื่อมันในศักยภาพของตน
แก้ไขปัญหาและพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ด้วยตนเอง ทุกคนมีส่วนร่วมในการร่วม คิดตัดสินใจ ร่วม
ประเมินผลการแก้ปัญหาและการพัฒนาของชุมชนผ่านกระบวนการชุมชน ชุมชนมุ่งการพึ่งตนเองเอ้ือ
ประโยชน์ต่อสมาชิกชุมชนทุกๆ คน และมุ่งหวังการพัฒนาชุมชนที่ยั่งยืน มีเครือข่ายความร่วมมือกับภาคี
การพัฒนา เพราะเปน็ หม่บู ้านชมุ ชนเลก็ ๆ สามารถดแู ลกนั และกนั ได้อย่างทัว่ ถึง

8. ด้านการพงึ่ ตนเอง กิจกรรมท่ีชาวบา้ นในชมุ ชนคดิ ข้นึ มาจากการเรียนรู้สง่ิ ต่างๆ ที่ เกย่ี วข้องกับ
ชีวติ ประจำวนั ไมว่ ่าจะเป็นของกนิ หรือของใช้ ไม่จำเป็นตอ้ งอาศยั วิธีการผลิตท่ีซบั ซ้อนมากนัก มงุ่ หวงั เพียง
ตลาดในชุมชนก่อนในเบื้องต้น เมื่อมีความเป็นไปได้ในทางธุรกิจ จึงค่อยขยายไปสู่ตลาดภายนอกชุมชน
ท้งั นก้ี ารค้าของชมุ ชนมี ลักษณะใกลเ้ คยี งกับ “ธุรกิจชมุ ชน” ในประเด็นการซื้อขายสินค้า หรือบริการ และ
มีความเชื่อมโยงกับ "เศรษฐกิจชุมชน” ในประเด็นอุปสงค์และอุปทานระหว่างผู้บริโภคและผู้ผลิตทั้ง
ภายใน ชุมชนและภายนอกชุมชน ทว่ายงั อยบู่ นฐานคิดของ “เศรษฐกิจพอเพยี ง” เลี้ยงตนเองในครอบครัว
เมื่อเหลือจึงแบ่งปันให้คนอื่น เมื่อมีความก้าวหน้ามากขึ้นจึงค่อยเชื่อมโยงกันเป็นเครือข่าย พร้อมกับ
ประสานความร่วมมือกับหนว่ ยงานอ่ืนท้ังภาครฐั และ ภาคเอกชนเพื่อขยายธุรกจิ ไปสู่ตลาดภายนอกชุมชน
ชาวบ้านแสนคำมีการทำลำใยอบแห้งบางส่วนและเครืองจักรสานสง่ ออกขาย และผักสดออกขายในตลาด
ท้องถิ่นทุกวัน ยังช่วยหนุนเสริมการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ ชุมชนให้บรรลุตามเป้าหมายที่ได้ตั้งไว้อีกด้วย
อย่างไรก็ตามต้องไม่ให้ประชาชนทิ้งการน้อมนำเอาปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ในการดำเนนิ
ชีวิต ซึ่งโดยส่วนใหญ่แล้วเกณฑ์อายุของชาวบ้านมีสูงอายุเยอะ จะเข้าสู่ชุมชนผู้สูงอายุมากขึ้นในอนาคต
แตโ่ ดยหลกั แลว้ ชาวบ้านอาศยั ตนเองพ่งึ ตนเองเป็นส่วนใหญ่

9. ดา้ นภาวะผ้นู ำ ตอ้ งยอมรับวา่ เจา้ อาวาสท่านมภี าวะผนู้ ำอย่ใู นตวั ไมไ่ ด้เป็นเพยี งแค่ผู้ตามอย่าง
เดียว แต่นำพาทำกิจกรรมต่างๆ ภายในสำนักสงฆ์ดว้ ย และเป็นความพยายามของเจ้าอาวาสและบุคคลที่
จะชักจูงและกำหนดพฤติกรรม ทัศนคติ ความเชื่อ และค่านิยมของบุคคลอื่นเพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่ได้
กำหนดไว้ ท่านเจ้าอาวาสหรือผู้นำชุมชนที่นี้มีความเข้มแข็ง ด้วยอาศัยฐานคือพระพุทธศาสนาเป็นฐานใน
การพัฒนาชุมชน ดังนั้นผู้จัดการจึงเป็นบุคคลท่ีทำให้บุคคลอื่นมุ่งไปสู่จุดหมายปลายทางให้ได้ไม่ว่าบุคคล
เหล่านั้นจะเต็มใจหรือไม่ ชุมชนยังต้องการที่จะเปลี่ยนแปลงไปยังคงสภาพการจัดการให้เป็นที่ยอมรับได้
นั้น ล้วนผ่านกระบวนการเปลี่ยนแปลงมาแล้วทั้งสิ้น โดยส่ิงสำคัญก็คือการมีผู้บริหารที่มีภาวะผู้นำและ
วิสัยทัศน์ในการเตรียมพร้อมที่จะเผชิญกับอุปสรรคที่ไม่ได้คาดการณ์ไว้ ซึ่งยังผลให้การดำเนินการใน
ขั้นตอนที่เกี่ยวข้องเป็นไปอย่างสัมพันธ์กันทั้งการดำเนินการตามแผนการเปลี่ยนแปลง การเสริมแรงการ
เปลี่ยนแปลง และการรักษาระดับการเปลี่ยนแปลง ตลอดจนการสร้างการเปลี่ยนแปลง โดยระหว่างการ
ดำเนนิ งานในแต่ละขั้นตอนตอ้ งมีการทบทวนข้อมลู ย้อนกลบั เพอ่ื นำมาใช้รบั มือกับปญั หาท่เี กิดขึ้น จากน้ัน

33

จึงวางแผนการเปลี่ยนแปลงใหม่อีกครั้งเพื่อให้มีความเหมาะสมกับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงอยู่
ตลอดเวลา

10. ด้านเครือข่ายชุมชน เครือข่ายชุมชนเพื่อสร้างความเข้มแข็ง การพัฒนาไปสู่เครือข่ายชุมชน
เข้มแขง็ ครอบคลุมทุกพ้ืนท่ีได้ในระยะยาวด้วยยุทธศาสตร์การพฒั นาชุมชนที่มีกระบวนทัศน์เดียวกัน ที่ยืน
อยู่จุดเดียวกัน มีเป้าหมายและวิธีการบนฐานคิดเดียวกัน แม้ว่าจะแตกต่างกันในรายละเอี ยดของวิธีการ
คือต้องอาศัยความเป็นจริงในการพัฒนาด้วยการแก้ปัญหาเรื่องปากท้องของชาวบ้านก่อนเป็นอันดับแรก
แต่ชุมชนแสนคำมีฐานคิดอันเดียวกัน และเป็นวิธีการที่ดีที่สมาชิกเครือข่ายทั้งหมดของชุมชนยอมรับได้
ฐานคิดเดียวกันที่จะนำไปสูก่ ารพัฒนาแนวทางไปสูก่ ารคืนดขี องคนในชุมชนคือต้องมีอย่างน้อยต้องมีฐาน
ดังนีค้ อื ฐานแหง่ ธรรม ความเช่อื ในหลกั ธรรม คุณธรรม ความเป็นธรรม ความถูกตอ้ งดีงาม ต้องมีแนวทาง
ที่จะทำให้ผู้คนกลับไปสู่ธรรมะพุทธศาสนาเพื่อให้ "ตั้งสติ" แยกความดีจากความชั่ว ความจริงจากความ
เท็จ ฟื้นฟูความสัมพันธ์อันดีระหว่างผู้คนด้วยจิตใจอันมีเมตตา ความเป็นมิตร และการให้อภัย ฐานของ
ท้องถนิ่ คือสำนึกในทอ้ งถิน่ ความภมู ิใจในรากเหง้าของตนเองภมู ปิ ัญญา เห็นคณุ ค่าของทรัพยากร ของทุน
ทางสังคม ทุนทั้งหลายอันเป็นมรดกตกทอดมาจากบรรพชน คนไม่มีรากเหง้าจะถูกเขาครอบงำและ
กำหนดอนาคตให้หมดเลย คนไม่รู้ว่าตัวเองมาจากไหนก็ไม่รู้ว่าจะไปไหน สำนึกในท้องถิ่น คือสำนึกใน
ความเป็นตัวของตัวเอง กำหนดชะตากรรมของตนเองได้ ฐานทางปัญญา อันมาจากการเรียนรู้ที่ให้พลัง
และก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทางที่ดี ปัญญาอันมาจากการรู้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของสังคม ซ่ึง
เช่อื มโยงกับโลกทงั้ โลก ปญั ญาอนั มาจากการค้นพบตวั เอง คน้ พบทุนทอ้ งถิ่น ที่ไม่ได้มีแคเ่ งิน ปัญญาอันมา
จากการค้นพบสถานภาพของตนเองของชุมชน รู้ว่ากินอยู่อย่างไร มีรายรับรายจ่ายหนี้สินเท่าไหร่ ปัญญา
ท่มี าจากการค้นพบปัญหาและความต้องการทแ่ี ทจ้ ริงของตนเอง ทเ่ี ปน็ ปญั ญาเพราะไม่ได้ค้นพบแต่ปัญหา
และความต้องการ แต่ค้นพบทางออกด้วยในเวลาเดียวกัน ทางออกที่ไม่ใช่เพียงแค่การร้องขอความ
ช่วยเหลือจากรฐั หรือภายนอก แต่มาจาก การระเบดิ จากข้างในหรือการพฒั นาตนเองมาจากภายใน ซ่ึงทำ
ให้เกิดการเปลี่ยนวิธีคิด การจัดระเบียบชีวิต อยู่อย่างมีแบบมีแผน มีเป้าหมายและหาทางพึ่งพาตนเอง
เครอื ขา่ ยชุมชนเข้มแขง็ จะเปน็ พลังสำคัญในการรงั สรรคส์ ังคมท่ีเคารพความแตกต่างทางความคิดเห็นทาง
การเมืองและความหลากหลายทางเชื้อชาติ เผ่าพันธุ์ศาสนา และวัฒนธรรม สังคมประชาธิปไตยไม่ใช่
สังคมที่ปราศจากความขัดแย้งหรือความแตกแยก แต่เป็นสังคมที่อยู่กับความขัดแย้งและความแตกแยก
อยา่ งสมดลุ ได้ แกไ้ ขความขดั แย้งและความแตกแยกด้วยสันตวิ ธิ ี ด้วยจิตวิญญาณประชาธิปไตยที่ให้เกียรติ
และยอมรับในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ ความเสมอภาค สิทธิและเสรีภาพของกันและกันด้วยความ
จริงใจและพร้อมที่จะกลับสู่การคืนดีปรองดองของผู้คนในสังคมด้วยใจที่เป็นธรรม หลักธรรม เรื่อง การให้
ทาน การรักษาศลี การเจรญิ ภาวนา ประเพณวี ฒั นธรรมทอ้ งถ่ินผสมผสานกบั ทางพุทธศาสนาที่เป็นส่ิงสนับสนุน
กอ่ ใหเ้ กดิ พฤติกรรมท่ดี ีงาม คือ ความอ่อนน้อม ถ่อมตน ทส่ี ำคญั ของของชุมชน ทีท่ ำใหเ้ กดิ การเปลี่ยนแปลงทาง
สังคมและวัฒนธรรมและเปล่ียนแปลงพฤติกรรมของชุมชน การนำหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาไปใช้ในการ
ดำเนนิ ชีวติ ของการรักษาศลี เชือ่ ในเรอื่ งทำดีได้ดี ทำช่ัวได้ชั่ว มีความขยนั หมนั่ เพยี ร ใชช้ ีวติ อย่างรอบคอบ
ไม่ประมาทในการทำสงิ่ ต่างๆ

ส่วนที่ 3 เพื่อจัดทำคู่มือการเสริมสร้างความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบ้าน
แสนคำ

34

ดังนั้นจึงสรุปเป็นความจริงขั้นพื้นฐาน (Grounded Theory) ได้ว่า การมีความคิดริเริ่มและการ
สร้างนวัตกรรมซึ่งจ ะท ำให้ช ุมช นมีคว ามเข้มแข็งแล ะพร้อมเผ ชิญกับสภ าว ะการแข่งขัน แล ะก าร
เปลี่ยนแปลงจากโลกภายนอกได้เป็นอย่างดี ควรให้ความสำคัญกับ ความสุขภายใน เป็นความสุข เป็นความ
สงบ สันติ ที่เกิดขึ้นภายในจิตใจ ไม่ได้ขึ้นอยู่กับการมีหรือไม่มีปัจจัยภายนอกโดยตรง มักจะเป็นความสุขใน
ระดับจิตและปัญญาและ ความสุขภายนอก มักจะสัมพันธ์กับปัจจัยต่างๆ ในการดำรงชีวิตความสัมพันธ์
ระหว่างมนุษย์ด้วยกันและปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม การมีสติ เมื่อรู้ตัวเอง ก็สามารถกำกับให้ปฏิบัติได้ถูกต้องท้ัง
ทางกาย ทางจิต ทางสังคมและทางปัญญา หรอื ท่เี รยี กว่า ภาวนา หรือการทำให้เจริญ 4 ประการ อันก่อให้เกิด
ประโยชน์ สุขอย่างยั่งยืนแต่สันติภาวะที่สูงที่สุด คือ “พระนิพพาน”ความผาสุกทางจิตวิญญาณ ความรู้สึกถึง
ความตอ่ เนอื่ งกลมกลืนระหว่างตนเองของผูส้ ูงอายกุ ับผู้อ่ืน ธรรมชาติ และสง่ิ นอกเหนือตนเอง

จัดทำคู่มือในการประยุกต์หลักบุญกิริยาวัตถุเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน และควรมี
การประยุกต์หลักธรรมทางพุทธศาสนาเช่น สังคหวัตถุ 4 ประการ คือ ทาน ให้ปัน คือ เอื้อเฟื้อ เผื่อแผ่
เสียสละ แบ่งปันช่วยเหลือสงเคราะห์ด้วยปัจจัยสี่ทุนหรือทรัพย์สินสิ่งของตลอดจนให้ความรู้ ความเข้าใจ
และศิลปวิทยา ปยิ วาจา พูดอย่างรักกัน คือ กล่าวคำสภุ าพ ไพเราะ นา่ ฟงั ชีแ้ จง แนะนำสงิ่ ท่เี ป็นประโยชน์
มีเหตุผลเป็นหลักฐาน ชักจูงในทางที่ดีงาม หรือแสดงความเห็นอกเห็นใจ ให้กำลังใจ รู้จักพูดให้เกิดความ
เขา้ ใจดี สมานสามคั คี เกดิ ไมตรีทำใหร้ ักใคร่นบั ถือ และช่วยเหลือเก้ือกูลกนั อัตถจริยา ทำประโยชน์แก่กัน
คือ ช่วยเหลือด้วยแรงกาย และขวนขวายช่วยเหลือกิจการต่างๆ บำเพ็ญประโยชน์รวมทั้งช่วยแก้ไขปัญหา และ
ช่วยปรับปรุงส่งเสริมในด้านจริยธรรม สมานัตตตา เอาตัวเข้าสมานคือ ทำตัวให้เข้ากับเขาได้ วางตนเสมอต้น
เสมอปลายให้ความเสมอภาค ปฏิบัติสม่ำเสมอกันต่อคนทั้งหลายไม่เอาเปรียบและเสมอในสุขทุกข์ คือ ร่วมสุข
ร่วมทุกข์ ร่วมรับรู้ ร่วมแก้ไขปัญหาเพื่อใหเ้ กดิ ประโยชน์ สุขร่วมกัน ชุมชนสันติสุขคือชมุ ชนที่มคี วามเชื่อมันใน
ศักยภาพของตน แก้ไขปัญหาและพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ด้วยตนเอง ทุกคนมีส่วนร่วมในการร่วมคิดตัดสินใจ
ร่วมประเมินผลการแก้ปัญหาและการพัฒนาของชุมชนผ่านกระบวนการชุมชน ชุมชนมุ่งการพึ่งตนเองเอ้ือ
ประโยชน์ต่อสมาชิกชุมชนทุกๆ คน และมุ่งหวังการพัฒนาชุมชนที่ยั่งยืน มีเครือข่ายความร่วมมือกับภาคีการ
พัฒนา เพราะเป็นหมู่บ้านชุมชนเล็กๆ สามารถดูแลกันและกันได้อย่างทั่วถึง ควรมีการน้อมนำเอาปรัชญา
เศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งการน้อมนำเอาหลักบุญกิริยาวัตถุ
ทางพระพุทธศาสนาใช้เป็นแนวทางการดำเนนิ ชีวิตให้เกดิ ความเข้มแขง็ ของชมุ ชนต่อไป

5.2 อภิปรายผลการวจิ ยั

การวิจัยเรื่องนี้ มีข้อค้นพบ (Fact findings) ที่ก่อให้เกิดองค์ความรู้ใหม่และมีคุณค่าทางวิชาการ
ซึ่งพร้อมทจี่ ะนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป จึงนำมาอภิปรายผลโดยใชห้ ลักตรรกวิทยาในการใหเ้ หตผุ ล เพอ่ื ตอบ
วัตถุประสงค์ของการวิจัย ซึ่งมีดังต่อไปน้ี 1. เพื่อศึกษาการเสริมสร้างความเขม้ แข็งตามหลักบุญกิรยิ าวตั ถุ
ของชุมชนบ้านแสนคำ อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ 2. เพื่อวิเคราะห์และสังเคราะห์วิธีการเสริมสร้าง
ความเข้มแข็งตามหลักบุญกิริยาวัตถุของชุมชนบา้ นแสนคำ 3. เพื่อจัดทำคู่มอื การเสริมสร้างความเข้มแข็ง
ตามหลักบุญกิริยาวัตถขุ องชุมชนบ้านแสนคำ

1. ท่านคดิ ว่าหลักบุญกิริยาวัตถุ คือ การให้ทาน ศีล ภาวนามีคุณค่าและมีประโยชน์อย่างไรบา้ ง
ผลการวิจัยพบว่า หลักบุญกิริยาวัตถุคือการให้ทานเป็นต้นทำให้จิตใจสบาย เข้าใจสัจธรรมของ
ชีวิต สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิต พุทธศาสนาสอนให้รู้เท่าทันอารมณ์ มีความรู้ความเข้าใจ นำมาใช้
ในชีวิตประจำวันยึดถือเป็นแนวทางการดำเนินชีวิตเห็นสัจธรรมของชีวิต คุ้มครองชีวิต ระลึกถึง

35

พระพุทธเจา้ เป็นถือพระรัตนตรยั เป็นสรณะท่ีพึ่ง มคี วามเกอื้ กูลต่อกันและกันรู้จักเอื้อเฟ้ือเผื่อแผ่เกื้อกูลต่อ
ผอู้ ยู่ใกลช้ ิดและเพื่อนบ้าน หลักศีล ทาน ภาวนาเป็นเคร่ืองยึดเหนีย่ วจติ ใจ หา้ มกระทำความช่ัวเห็นคุณค่า
ของคณุ ธรรม ภาวนาทำใหจ้ ติ ใจนน้ั เกดิ ความผ่องใส มีการพฒั นาจติ ใจ พฒั นาความคิดสติปัญญาทำให้เกิด
ความรู้ ในหลักการทางพุทธศาสนาในการดำเนินชวี ิตที่ถูกต้องเหน็ หลักธรรมคำสอน และการดำเนินชวี ติ
ไม่ให้ตกในทางที่ชั่ว นำไปสู่ความเจริญ ช่วยให้เกิดปัญญามีหลักการในการดำเนินชีวิตเข้าใจในหลักการ
ทางพทุ ธศาสนามากขนึ้ กว่าเดิม มีธรรมะประจำใจ เป็นแนวทางในการดำเนินชวี ิต ชว่ ยใหเ้ กิดคุณค่ากล่อม
เกลาจิตใจให้เกิดความสงบสุขช่วยให้มีสมาธิดีขึ้น ช่วยให้อารมณ์ดีและอารมณ์เย็นขึ้น เป็นที่ยึดเป็นที่ยึด
เหน่ียวจิตใจ ทำใหค้ นมจี ิตใจดี โดยเฉพาะเร่ืองศีลธรรม เปน็ สง่ิ ทมี่ คี วามสำคัญกับวิถีการดำเนนิ ชวี ติ ของแต่
ละคน หลกั การทางพุทธศาสนาหรือหลักบญุ กริ ิยาวตั ถุ ช่วยให้ไม่เครยี ดอยแู่ บบพอเพยี ง มีหลักการดำเนิน
ชีวิตตามแนวพุทธศาสนาคือปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพุทธศาสตร์ เช่ือว่าทำดีได้ดีทำชั่วได้ช่ัว
หมั่นทำความดีสั่งสมบุญไว้ ดังภาษาพระที่ท่านบอกว่าการสั่งสมซึ่งบุญนำสุขมาให้ พัฒนาจิตใจแล้วเกิด
ความสุขเข้าใจความทุกขเ์ ขา้ ใจสจั ธรรมชีวิตมากขนึ้ เปน็ ท่ยี ึดเหนี่ยวจิตใจเปน็ หลกั ในการดำเนินชวี ิต ให้รู้ดี
รูช้ ัว่ มีจิตใจที่ดี รจู้ ักดีรู้จกั ชอบ รู้จักเสยี สละดำรงตนให้ถูกตอ้ งแลว้ หมัน่ ขดั เกลาจิตใจ อยู่ตลอดเวลา

การส่งั สมซง่ึ บญุ นำสขุ มาให้ ใหท้ านรักษาศลี เจรญิ ภาวนาเปน็ หลักการทางพทุ ธศาสนามีประโยชน์
ตอ่ สงั คมอยา่ งมากเพราะว่าเป็นการสร้างความสามคั คี ในรปู แบบของสังคมพุทธทา่ นสอนใหเ้ อื้อเฟอ้ื เผื่อแผ่
ซ่งึ กันและกัน พุทธศาสนาสอนให้มีสตปิ ัญญา เห็นคุณคา่ ของตนเอง ท้งั ตอ่ ทางโลกและทางธรรม หลักบุญ
กิริยาวัตถุเป็นแนวทางในการนำชวี ติ และขัดเกลาจิตใจให้ทำให้เกิดสตปิ ัญญาให้มคี ุณธรรมเป็นแนวทางใน
การดำเนินชีวิตให้ไม่ให้ตั้งอยู่ในความไม่ประมาท ให้เป็นปกติสุขและนำไปสู่สังคมที่มีความสงบสุข หลัก
ทาน ศีล ภาวนาช่วยเตือนสติ ช่วยให้มีสมาธิในการทำงานมากขึ้น ช่วยให้มีสติในการศึกษาช่วยให้มีจิตใจ
สงบนง่ิ ทานศลี ภาวนาทำให้เราเป็นคนดีมีมปี ระโยชน์ต่อการดำเนนิ ชวี ิตประจำวัน เพราะว่าพระท่านสอน
ให้เราอยู่ในหลักการทางพุทธศาสนาคือ ทาน ศีล ภาวนา มีคุณค่าต่อจิตใจ การทำบุญทานรักษาศีลเจริญ
ภาวนา หรือบุญกิรยิ าวัตถมุ คี ุณค่าต่อชาวโลก สอนคนให้มคี ุณธรรมเป็นคนดี เป็นนายแบบทางพทุ ธศาสนา
ก็คือมีความเอ้ือเฟื้อเผื่อแผเ่ ป็นแนวทางในการดำเนินชีวติ เขา้ ใจชีวติ ดำเนินชวี ิตอย่างมีสติปัญญา มีความรู้
คู่คุณธรรมเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตให้กับชาวบ้าน เพราะหลักธรรมทางพุทธศาสนา เป็นฐานในการ
พฒั นาหม่บู า้ นไปดว้ ย รกั ษาศีล ใหท้ าน ภาวนา เปน็ สง่ิ ยึดเหนี่ยวจิตใจทำใหม้ ีประโยชนต์ ่อการดำเนินชีวิต
ผลที่เกิดคือทำให้มีสติในการคิดดีพูดดีทำดี ซึ่งสอดคล้องกับงานของ ยิ่งยง เทาประเสริฐ (2545, หน้า3)
กล่าวถึงความเข้มแข็งของชุมชน หมายถึง การมีกลุ่มประชาชนร่วมตัวกันด้วยจิตสำนึกร่วมกัน มีบทบาท
และขีดความสามารถในการจัดการเรื่องต่างๆ ที่เกี่ยวกับวิถีชีวิตของตนบนพื้นฐานของสิทธิร่วมกันอย่าง
เท่าเทียมและพึ่งพาตนเองได้ โดยอาศัย องค์กร กลไก กระบวนการและกิจกรรมที่หลากหลาย ที่กลุ่ม
ประชาชนจดั ขน้ึ ในลักษณะหนุ้ ส่วนทเ่ี กิดจากความรัก ความสมานฉนั ท์ และเออื้ อาทรต่อกัน ภายใต้ระบบ
การจดั การท่เี ช่ือมโยงเครือข่ายในแนวราบและเป็นองคร์ วม

และของ กฤษฎา บุญชัย.(2541, หน้า 13-14) แนวคิดความเข้มแขง็ ของชุมชน (strengthening)
ฐานแนวคิด “ชุมชน” ปัจจุบันเป็นการแสวงหาความสมดุลกับแนวคิด “ปัจเจกนิยม”ที่ถูกเน้นมากภาย
ลัทธิทนุ นิยม ผคู้ นต่างม่งุ แสวงหากอบโกย แข่งขันและไม่รับผิดชอบซึง่ กันและกันอันนำมาสู่การเส่ือมโทรม
ทางศีลธรรม การทำลายทรัพยากรธรรมชาติในภาวะดังกล่าวเกิดกระแสการกลับมาสนใจ “ชุมชน” ใน
ประเทศกำลังพัฒนาซึ่งยังคงมีระบบชุมชนเข้มแข็งอยู่เพื่อเป็นการถ่วงดุลกับภาวะ “ปัจเจกนิยม” ทำให้
ชุมชนสู่ความหายนะของกระแสชุมชนจนละเลยสิทธิปัจเจกชนดังเช่น ในอดีต แต่เน้นถึง “ความเป็น
ชุมชน” อันหมายถึงกระบวนการก่อรูปความสัมพันธ์ที่ยืดหยุ่น หลากหลายในบริบทใหม่ ๆ ไม่ว่าจะเป็น