รายวิชาศาสนาหน้าที่พลเมือง

ห น า | 91

จะไดส ทิ ธเิ หลา นีต้ อ งมีหนาท่ีอะไร?
• สิทธทิ ี่จะไดรับบรกิ ารและสาธารณปู โภคท่ีดจี ากรฐั
• มหี นาทีต่ องเสยี ภาษี
• สิทธิที่จะไดนกั การเมอื งทซี่ ือ่ สตั ยส จุ รติ ไดรฐั บาลทท่ี ําใหป ระเทศเจรญิ กาวหนา
• มหี นาท่ตี อ งเลอื กตงั้ อยางมคี ณุ ภาพ
• สทิ ธิทจ่ี ะอยใู นประเทศที่มัน่ คง เปนเอกราช
• มหี นา ท่ตี องรบั ราชการทหาร
• สทิ ธิท่ีจะอยูใ นประเทศทสี่ งบเรยี บรอ ย
• มหี นา ทีต่ องชวยกันสอดสอ ง เปน หเู ปนตา เปน พยาน
• สิทธิท่ีจะอยูในประเทศทีม่ ที รพั ยากรตาง ๆ
• มหี นา ท่ตี องชว ยกนั ดูแลรกั ษาทรัพยากรตาง ๆ
• สิทธิทจ่ี ะอยูในสภาพแวดลอ มทดี่ ี
• มหี นา ท่ีตอ งชว ยกนั ทนุบํารงุ รักษาสภาพแวดลอม
• สิทธิทจ่ี ะอยใู นประเทศทมี่ ศี ลิ ปวัฒนธรรมทีด่ ี
• มหี นา ท่ตี องชว ยกันอนุรักษ ทนบุ ํารงุ สง เสริมศลิ ปวัฒนธรรม

ถาทุกคนไมทาํ หนา ทจี่ ะไดสิทธติ า ง ๆ เหลา นี้ไดอยา งไร ?

ดังนั้น ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยทกุ คน จะตองเหน็ ประโยชนแ ละความสาํ คัญของการทํา
หนา ที่ของประชาชนอยา งเตม็ ใจดวย หากทกุ คนทําหนาที่เปนอยา งดี สทิ ธกิ ็จะไดตามมาอยางแนนอน เชน
หากทุกคนทําหนาทไ่ี ปใชส ทิ ธิเลือกตง้ั อยา งมคี ณุ ภาพ ไมเ ลอื กผูสมคั รหรือพรรคการเมอื งท่ีใชจายในการหา
เสยี งเลอื กตงั้ ในทางท่ีไมสุจริต ตดิ ตามขา วสารทางการเมอื ง และนาํ มาใชประกอบการพิจารณาในการเลือกต้ัง
จะไดตวั แทนที่ซ่ือสัตยสจุ ริต และมคี วามรคู วามสามารถไปบรหิ ารประเทศไดอยางไร

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ระบุวา เสรีภาพ หมายถึง ความสามารถที่จะ
กระทําการใด ๆ ไดต ามท่ีตนปรารถนา โดยไมม อี ุปสรรคขดั ขวาง เชน เสรภี าพในการพูด เสรีภาพในการนับถือ
ศาสนา ความมีสทิ ธทิ ่ีจะทําจะพูดไดโ ดยไมละเมิดสทิ ธิของผอู นื่

ในระบอบเผด็จการ ประชาชนมักจะถูกจํากัดเสรีภาพอยางมาก พอเปล่ียนมาเปนยุคประชาธิปไตย
คนท่ัวไปมกั เขาใจเอาเองวา บคุ คลยอ มมเี สรภี าพไดอ ยางเต็มที่ จะทาํ อะไรก็ไดต ามใจชอบ การใชเสรีภาพของ
บคุ คลนนั้ อาจไปกระทบหรอื ละเมดิ ตอเสรภี าพของบคุ คลอื่นได หรอื อาจกลาวไดวา การใชเ สรีภาพตองมคี วาม
รับผิดชอบกาํ กบั อยดู วยเสมอ อนั หมายถึง ความรบั ผดิ ชอบตอตนเองและผูอ่ืน ยกตัวอยาง เชน หากพอแมให
เสรีภาพแกลูกท่ียังเปนผูเยาวใชจายเงินไดเปนจํานวนมากเกินความรับผิดชอบของลูกท่ียังเปนผูเยาว ลูกก็
อาจจะถกู ชงิ ทรัพย ถูกทาํ รา ย หรืออาจใชเ งนิ จนกอใหเกิดผลรายตอตนเองและผอู ื่นได

ห น า | 92

ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย จึงตองเขาใจซาบซึ้งถึงหลักการท่ีวา “ใชสิทธิแตไมละท้ิงหนาท่ี”
และ “ใชเ สรีภาพอยางรับผดิ ชอบ” แตมไิ ดห มายความวา เสรภี าพของคนอ่นื ทําใหเราตองมเี สรภี าพนอ ยลง
แตอยางใด เพราะมนษุ ยท ่ีมอี ยูค นเดียว และมีเสรีภาพทจี่ ะทําอะไรก็ไดตามใจชอบทั้งหมดไมมีอยูจริง มีแต
มนุษยท ่อี ยรู ว มกบั คนอ่ืน เพราะมนุษยเปน ส่ิงมชี ีวติ ทต่ี องพึง่ พาอาศัยกัน มนษุ ยจ งึ ตองอยูรวมกันเปนสังคม
ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยพึงยนิ ดที ีจ่ ะใชเสรภี าพของตน เพ่อื ใหค นอื่นไดใ ชเสรีภาพเทา เทียมกบั ตน

สภาพที่บุคคลมีเสรีภาพที่จะทําอะไรก็ไดตามใจชอบโดยไมจํากัด นั้น เปนลักษณะของอนาธิปไตย
ซ่ึงมาจาก คําวา “อน” ที่แปลวา ไมมี และ คําวา “อธิปไตย” ที่แปลวา อํานาจสูงสุด “อนาธิปไตย” จึงหมายถึง
สภาวะที่ไมมีอํานาจสูงสุด ทุกคนใหญหมด ใครจะทําอะไรก็ไดตามใจชอบ นาจะเปนภาวะท่ีจลาจล สับสน
วนุ วาย เปน อยา งย่งิ ดงั นั้น จะเห็นไดวา การเขาใจวา ประชาชนควรมีเสรีภาพที่จะทําอะไรก็ไดตามใจชอบน้ัน
คอื อนาธปิ ไตย ไมใช ประชาธปิ ไตย

3.3 หลักความเสมอภาค (equality)
ประชาชนในระบอบเผดจ็ การ ยอ มมีความเสมอภาคในความเปน มนุษยน อ ยกวาประชาชน

ในระบอบประชาธิปไตย เชน สิทธิทางการเมืองการปกครอง สิทธิเลือกต้ัง สิทธิในฐานะมนุษย หรือท่ี
เรียกวา สิทธิมนุษยชน ความเสมอภาคในฐานะท่ีเปน มนษุ ย ความเสมอภาคในโอกาสทางการศึกษา การเมือง
เศรษฐกจิ สังคม

อยา งไรกด็ ี มิไดหมายความวา ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตย จะตอ งมคี วามเสมอภาค
เสมอภาคกนั ทุกเรอื่ งท้ังหมด ความเสมอภาคนี้ หมายถงึ ความเสมอภาคกันในฐานะมนุษย แตประชาชนใน
ระบอบประชาธิปไตย อาจมีบทบาทหนาท่ีที่แตกตางกันได เชน ครูยอมมีความเสมอภาคกับนักเรียนใน
ฐานะท่ีเปนมนษุ ย และในฐานะท่เี ปน พลเมือง แตการท่ีครูเปน ผูทําหนาท่ีสอน มอบหมายภารกิจการเรียน
วัดและประเมินผลผเู รียน และนักเรียนเปน ผูเรียน รับมอบภารกิจการเรียน รับการวัดและประเมินผลจากครู
นัน้ มิไดห มายความวา ครกู บั นกั เรยี นไมเสมอภาคกัน

3.4 หลักภราดรภาพ (fraternity)
ความเสมอภาคในระบอบประชาธิปไตย น้ัน ตองเปนความเสมอภาคท่ียึดหลักความ

ยึดเหน่ียวกันในสังคม (social coherence) ไมใชความเสมอภาคแบบตัวใครตัวมัน (individualistic) หรือ
ความเสมอภาคแบบไมยอมเสียเปรียบกนั ถา คนหน่งึ ได 5 สว น คนอน่ื ๆ กต็ องได 5 สว นเทากนั นอ ยกวาน้ี
เปน ไมย อมกนั ตอ งแยง ชงิ กนั ขัดแยง ทะเลาะเบาะแวงกัน แตเสมอภาคในระบอบประชาธปิ ไตยน้ี หมายถงึ
สขุ ทกุ ข เสมอกัน หากใครในสังคมมีความสขุ คนอ่นื ๆ ก็พรอ มทจี่ ะสุขดวย และหากใครในสังคมมีความทุกข
คนอ่ืน ๆ ก็พรอมที่จะทุกขดว ย พรอมท่จี ะชว ยกันท้งั ยามสขุ และทกุ ข ไมเลือกทรี่ ักมักที่ชัง ไมก ีดก้ันกนั มิใช
คอยแตจะอิจฉาริษยา ไมใหใครไดเปรียบใครอยูตลอดเวลา ท้ังหมดนี้ก็คือ หลักภราดรภาพในระบอบ
ประชาธิปไตย น่ันเอง ซงึ่ ก็คอื ความเปน พ่นี อ งกนั ไมแบง แยก รงั เกยี จเดียดฉนั ทก ัน มีความสมัครสมานรักใคร
กลมเกลียวกัน (solidarity)

อยา งไรก็ตาม ไมไ ดห มายความวา ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย จะตองมีความคิดเห็น
มีความปรารถนาตอ งการเหมอื นกนั ทุกเร่ือง ตรงกันขามระบอบประชาธิปไตย ตองการคนท่ีมีความคิดเห็น
ที่แตกตางหลากหลาย เพราะนนั่ อาจเปนทางเลอื กท่ีดที ่สี ดุ ของสังคมกไ็ ด และถาไมม คี วามคดิ เห็นที่แตกตา ง
หลากหลาย สงั คมโลกกอ็ าจจะไมพ ัฒนาไปไหนเลย เชน ปา นนอี้ าจจะยังเชอื่ วา โลกแบนและเปนศนู ยกลาง
ของจกั รวาลอยูกไ็ ด ประชาธิปไตย จึงไมหลบหนีความขัดแยง หากแตประชาชนในระบอบประชาธิปไตย
จะตอ งชว ยกนั ทาํ ใหค วามขัดแยง น้ันนาํ ไปสกู ารสรางสรรค

ห น า | 93

ความขัดแยงในระบอบประชาธปิ ไตย จะไมน ําไปสูการทําลายกัน หากประชาชนในระบอบ
ประชาธิปไตยใฝใ นความจรงิ ความถกู ตอ ง และความดีงาม เพราะแมจะมคี วามคดิ เห็นและความตองการท่ี
แตกตางกนั แตทั้งหมดกเ็ ปนไป เพอ่ื ความเจริญกาวหนา ของสงั คม ประกอบกบั ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย
จะตอ งเปนคนทพ่ี ูดกนั งาย (แตไ มใชวา นอนสอนงา ย) พรอ มที่จะเขาใจกนั พรอ มเพรียงท่ีจะหาทางออกท่ีดีงาม
สาํ หรับทุกคน

รวมถึงประชาชนในระบอบประชาธิปไตย จะตองรูจักพิจารณาแยกแยะกรณีตาง ๆ อยาง
ถกู ตองเหมาะสม ไมใ ชทําความขัดแยง ประเดน็ เดยี วลกุ ลามใหญโ ต กลายเปนขดั แยงกนั ไปหมดทุกเรอื่ ง เชน
ฝา ยหนง่ึ มีความคดิ เห็นหรือความตองการที่ขัดแยงกับอีกฝายหน่ึง ก็ตองเพียรหาทางแกไขความขัดแยงที่
สรางสรรค ตองเขาใจไมใหพาลไปขัดแยงกันในเร่ืองอื่น ๆ จนกลายเปนแตกแยก บาดหมาง ราวลึกไป
ท้งั สังคม เพราะแมเราจะมคี วามคิดเห็นหรือความตอ งการไมต รงกันในเรอ่ื งใดเร่ืองหนึ่ง มิไดหมายความวา
เราจะมคี วามคิดเห็นหรอื ความตองการไมตรงกนั ในเรอื่ งอื่น ๆ ไปดว ย แมสดุ ทา ย จะไมสามารถทําใหทั้งสองฝา ย
คิดเห็นตรงกัน ก็ไมพึงท่ีจะทําใหความคิดเห็นหรือความตองการนําไปสูความขัดแยงรุนแรง และไมวาจะ
แตกตางกันเพยี งใด ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย จะตองยึดหลักภราดรภาพไวเสมอ หรือท่ีเรียกวา
“แตกตางแตไมแตกแยก” นั่นเอง

กลา วคือ ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย ตองยึดหลักการประสานกลมกลืน (harmony)
คอื การกา วไปดวยกัน ทํางาน และพัฒนาไปพรอมกัน ดวยสํานึกความเปนอันหนึ่งอันเดียวกันของสังคม
ไมใ ชจ าํ ใจตอ งประนปี ระนอม ยอมลดราวาศอกใหก นั อนั อาจเปน ความจําเปน ตองอยรู ว มกันทีไ่ มย ง่ั ยนื

3.5 หลกั นติ ธิ รรม (rule of law)
ประชาธิปไตยจะเขมแข็งและมีสันติสุขได ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย จะตองยึด

หลกั นติ ิธรรม อนั หมายถงึ หลกั การเคารพกฎหมาย ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย จะเคารพกฎหมาย
เปนอยา งดี กฎหมายนัน้ ตองเปนธรรม เท่ยี งตรง และแนนอน ไมเปล่ียนไปเปลี่ยนมาตามอําเภอใจ จึงตอง
เปนกฎหมายท่ีบังคับใช เพื่อประโยชนสุขของประชาชนทุกคนเอง เชน กฎจราจร กฎหมายอาญา หาก
ประชาชนไมเคารพกฎหมาย สังคมก็จะเกิดความสับสนวุนวายได

ท้ังน้ี หมายรวมถึง ระบบศาลและราชทัณฑดวย เพื่อที่ประชาชนจะไดไมใชวิธีแกแคน
ลงโทษกันเอง ประชาชนในระบอบประชาธิปไตย พึงเห็นความสําคัญ เห็นคุณคา เห็นประโยชนของการ
ปฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย ไมใ ชจาํ ใจปฏบิ ัตติ ามกฎหมาย เพราะถกู บงั คบั ทค่ี อยแตจะฝา ฝนเมื่อมีโอกาส

4. การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตริยท รงเปน ประมขุ
(Constitutional monarchy)
ระบอบประชาธิปไตยทางออม หรือแบบมีตัวแทนท่ีใชกันในประเทศตาง ๆ สวนใหญใชระบบ

ประธานาธิบดี (presidential system) และระบบรัฐสภา (parliamentary system) ซงึ่ แบง เปน แบบท่ีมีประธานาธิบดี
เปนประมุข (parliamentary republic) และแบบท่ีมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข (constitutional
monarchy)

ประเทศที่ปกครองดว ยระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข หมายถึง
ประเทศทพ่ี ระมหากษัตริยม เี พยี งพระราชอํานาจในฐานะที่ทรงเปนประมุขเทานั้น สวนอํานาจนิติบัญญัติ
และอาํ นาจบริหารน้ัน เปน ของประชาชนทีเ่ ลือกและมอบอาํ นาจใหต วั แทนใชอ าํ นาจแทน แตต องใชอํานาจ
ในพระปรมาภิไธยของพระมหากษตั รยิ  เพื่อใหเปนท่ียอมรับ เนื่องจากยังมีประชาชนจํานวนมากที่คุนเคย

ห น า | 94

และเหน็ ความสําคญั ของการดํารงอยูของสถาบันพระมหากษัตริย การบัญญัติกฎหมาย การออกคําสั่ง การ
บริหารราชการในนามของประชาชนดว ยกันเอง อาจไมไ ดร ับการยอมรบั เทา ทคี่ วร หรืออาจขาดเอกภาพใน
การปกครองประเทศได

วัฒนธรรมและวถิ ีชวี ติ แบบประชาธิปไตยแบง ตามคารวธรรม ปญญาธรรม และสามัคคีธรรม
การทป่ี ระเทศจะเปนประชาธิปไตยได นน้ั จะมีแตเพียงรูปแบบและโครงสรางการเมืองการปกครอง

เทาน้ันไมได แตประชาชนในประเทศน้ัน จะตองมีวัฒนธรรมหรือวิถีชีวิตแบบประชาธิปไตยดวย กลาวคือ
ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยจะตอ งมวี ัฒนธรรมและวถิ ีชีวิตที่สอดคลองกบั ระบอบประชาธปิ ไตย ดงั น้ี

1. คารวธรรม
1.1 เหน็ คณุ คา และเคารพศกั ด์ศิ รคี วามเปนมนษุ ย และสทิ ธมิ นุษยชน
1.2 ใชสทิ ธโิ ดยไมล ะท้งิ หนาที่
1.3 ใชเ สรีภาพอยา งรบั ผดิ ชอบ
1.4 ซื่อสัตยสุจริตและมคี วามโปรงใส
1.5 ยดึ หลกั ความเสมอภาคและความยุตธิ รรม

2. สามคั คธี รรม
2.1 มจี ติ สาํ นึกรวมหมูและทาํ งานเปนหมูค ณะ
2.2 ยดึ หลกั ภราดรภาพ
2.3 ใชห ลกั สันติวิธี
2.4 ยึดหลักเสียงขา งมาก และเคารพสทิ ธขิ องเสียงขา งนอ ย
2.5 เห็นความสาํ คญั ในประโยชนข องสว นรวม
2.6 มจี ิตสาธารณะ (public mindedness) และการมจี ติ อาสา (volunteerism) การมี

สว นชว ยในการพัฒนาครอบครัว โรงเรยี น ชุมชน สังคม และประเทศชาตอิ ยา งยง่ั ยืน
3. ปญญาธรรม
3.1 ยดึ หลกั เหตุผล ความจริง และความถกู ตอง
3.2 รูท ันขอมลู ขา วสาร และรทู ันส่ือสารมวลชน
3.3 ติดตามตรวจสอบการปฏบิ ัติงานของบคุ ลากรทางการเมือง
3.4 มคี วามกลาหาญทางจริยธรรม กลาที่จะยนื หยดั ในสงิ่ ทถ่ี กู ตอ ง
3.5 มีทักษะการคดิ อยางมวี จิ ารณญาณ การใชเ หตผุ ล การต้งั คาํ ถาม การวจิ ัย การคนควา

การรวบรวมขอ มลู การโตแยง
3.6 ทักษะการสือ่ สารในระบอบประชาธปิ ไตย ไดแ ก การฟง การอาน การคนควา การจับใจความ

การสรุปความ การยอความ การขยายความ การตคี วาม การแปลความ การพูด การเขียน การโตวาที การอภิปราย
การวิจารณ การกลาแสดงออก การแสดงความคดิ เห็น และการรับฟงความคิดเห็นของผอู น่ื

3.7 พัฒนาความรู ความคิด จติ ใจ พฤตกิ รรมและการทาํ งานของตนเองอยูเ สมอ
3.8 มสี ว นรวมทางการเมืองอยางสรางสรรค
3.9 มคี วามรูพื้นฐานทางการเมอื ง (political literacy)

ห น า | 95

คานยิ มพืน้ ฐานในการอยูรวมกันอยางสมานฉันท 12 ประการ
1. มีความรกั ชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ 
2. ซอื่ สตั ย เสยี สละ อดทน
3. กตัญตู อ พอ แม ผปู กครอง ครบู าอาจารย
4. ใฝห าความรู หมนั่ ศกึ ษาเลา เรียนท้งั ทางตรงและทางออ ม
5. รักษาวัฒนธรรม ประเพณไี ทยอันงดงาม
6. มศี ลี ธรรม รกั ษาความสตั ย หวงั ดีตอ ผอู น่ื เผอื่ แผแ ละแบงปน
7. เขา ใจเรียนรูการเปนประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมุขทถี่ ูกตอ ง
8. มรี ะเบยี บวนิ ยั เคารพกฎหมาย ผนู อยรจู ักเคารพผใู หญ
9. มีสติรูตวั รคู ิด รทู ํา รปู ฏบิ ตั ิ ตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช
10. รจู ักดาํ รงตนอยโู ดยใชห ลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จ-

พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช รูจักอดออมไวใชเมื่อยามจําเปน มีไวพอกินพอใช ถาเหลือก็แจกจาย จําหนาย
และขยายกิจการเมอ่ื มคี วามพรอมโดยมภี ูมิคุมกนั ทดี่ ี

11. มีความเขม แข็งทงั้ รางกายและจิตใจ ไมยอมแพต ออํานาจฝา ยต่าํ หรือกิเลส มคี วามละอาย
เกรงกลวั ตอบาปตามหลกั ของศาสนา

12. คํานึงถงึ ผลประโยชนข องสว นรวมและตอชาตมิ ากกวาผลประโยชนของตนเอง

คานยิ มพื้นฐานดงั กลา วขา งตน มีความสําคญั อยา งยง่ิ ท่คี นไทยจะตอ งนาํ มาประพฤตปิ ฏิบัติ
ในชวี ติ ประจําวนั อยูเสมอ และเพือ่ ใหเ กิดความเขาใจย่งิ ขึ้น จะขอกลาวในรายละเอียดเพิ่มเตมิ ดังนี้

1) มคี วามรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย เปนคุณลักษณะท่ีแสดงถึงรักความเปน
ชาติไทย เปนพลเมอื งดีของชาติ มีความสามัคคี เห็นคุณคา ภูมิใจ เชิดชูความเปนไทย ปฏิบัติตนตามหลัก
ศาสนาท่ีตนนับถือ และแสดงความจงรักภักดตี อสถาบนั พระมหากษตั ริย

2) ซ่ือสตั ย เสียสละ อดทน เปนคุณลกั ษณะท่ีแสดงถงึ การยึดมนั่ ในความถกู ตอ ง ประพฤติ
ตรงตามความเปน จรงิ ตอตนเองและผอู ืน่ ละความเห็นแกตวั รจู กั แบง ปน ชว ยเหลือสังคมและบุคคลท่คี วรให
รจู กั ควบคุมตนเองเม่ือประสบกับความยากลาํ บากและส่ิงทก่ี อใหเ กดิ ความเสียหาย

3) กตญั ตู อพอ แม ผปู กครอง ครูบาอาจารย เปนคุณลักษณะที่แสดงออกถึงการรูจัก
บุญคุณ ปฏิบัติตามคําสั่งสอน แสดงความรัก ความเคารพ ความเอาใจใส รักษาชื่อเสียง และตอบแทน
บญุ คณุ ของพอแม ผปู กครอง และครบู าอาจารย

4) ใฝห าความรู หม่ันศึกษาเลาเรียนทั้งทางตรงและทางออม เปนคุณลักษณะท่ีแสดงออก
ถงึ ความตั้งใจ เพียรพยายามในการศึกษาเลาเรยี น แสวงหาความรู ท้ังทางตรงและทางออ ม

5) รกั ษาวัฒนธรรม ประเพณีไทยอันงดงาม เปนการปฏิบัติสืบทอดอนุรักษวัฒนธรรม
และประเพณีไทยอนั ดีงามดว ยความภาคภมู ิใจเห็นคณุ คา ความสาํ คญั

6) มีศีลธรรม รักษาความสัตย หวังดีตอผูอื่น เผ่ือแผและแบงปน เปนความประพฤติ
ทค่ี วรละเวนและความประพฤตทิ ค่ี วรปฏิบตั ติ าม

ห น า | 96

7) เขา ใจเรียนรูก ารเปน ประชาธิปไตยอนั มีพระมหากษตั ริยท รงเปนประมุขที่ถูกตอ ง
คือ มีความรู ความเขาใจ ประพฤตปิ ฏิบัตติ นตามสิทธแิ ละหนาที่ของตนเอง เคารพสิทธิและหนาท่ีของผูอื่น
ใชเ สรีภาพดวยความรบั ผดิ ชอบภายใตขอบเขตของกฎหมาย ตามระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย
ทรงเปนประมขุ

8) มีระเบียบวินัย เคารพกฎหมาย ผูนอยรูจักการเคารพผูใหญ เปนคุณลักษณะที่
แสดงออกถึงการปฏิบัติตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบียบ ขอบังคับ และกฎหมาย มีความเคารพและ
นอบนอมตอผใู หญ

9) มีสตริ ตู วั รคู ดิ รูทาํ รปู ฏบิ ัติ ตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหา-
ภมู พิ ลอดุลยเดช เปน การประพฤตปิ ฏบิ ัติตนอยา งมีสตริ ตู วั รูคดิ รทู ํา อยา งรอบคอบถูกตอ ง เหมาะสม และ
นอ มนาํ พระราชดํารัสของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มาปฏบิ ตั ใิ นชีวติ ประจาํ วนั

10) รูจักดํารงตนอยโู ดยใชห ลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดํารัสของ
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รูจักอดออมไวใชเมื่อยามจําเปน มีไวพอกินพอใช
ถาเหลือก็แจกจาย จําหนาย และขยายกิจการเม่ือมีความพรอม สามารถดําเนินชีวิตอยางพอประมาณ
มเี หตุผล มภี มู ิคมุ กันในตัวทด่ี ี มีความรู มคี ุณธรรม และปรบั ตวั เพอ่ื อยใู นสงั คมไดอ ยางมคี วามสขุ

11) มีความเขมแข็งท้ังรางกายและจิตใจ ไมยอมแพตออํานาจฝายตํ่าหรือกิเลส
มีความละอายเกรงกลัวตอบาปตามหลักของศาสนา เปนการปฏิบัติตนใหมีรางกายสมบูรณ แข็งแรง
ปราศจากโรคภยั และมจี ติ ใจทีเ่ ขม แข็ง ไมก ระทําความชัว่ ใด ๆ ยดึ มัน่ ในการทาํ ความดตี ามหลักของศาสนา

12) คาํ นงึ ถึงผลประโยชนข องสว นรวมและตอชาติมากกวา ผลประโยชนข องตนเอง
ใหความรวมมือในกิจกรรมท่ีเปนประโยชนตอสวนรวม และประเทศชาติ เสียสละประโยชนสวนตนเพื่อ
รกั ษาประโยชนของสว นรวม

ห น า | 97

กจิ กรรม

1. ผเู รียนคดิ วา รัฐธรรมนญู คือประชาธปิ ไตยหรอื ไม เพราะเหตุใด
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. ผเู รยี นเขาใจขอ ความที่วา “การปกครองโดยเสียงขางมากและเคารพสทิ ธิของเสียงขา งนอ ย” วาอยา งไร
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. ทาํ ไมจงึ มีคํากลา วท่ีวา ใชส ทิ ธิโดยไมล ะทงิ้ หนาที่
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4. การใชเสรีภาพอยา งรบั ผิดชอบ นน้ั มคี วามสาํ คญั ตอการอยูรวมกัน อยา งไร
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5. ผเู รยี นจะนาํ คณุ ธรรม จรยิ ธรรมใดมาใชในการอยรู ว มกันอยา งสนั ติ สามัคคี ปรองดอง
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ห น า | 98

เรอื่ งที่ 7 การมสี วนรว มของประชาชนในการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ

กระแสโลกาภวิ ตั นที่กําลังเกดิ ขึ้นทว่ั โลกในปจ จบุ นั สงผลใหมีการเปล่ียนแปลงโครงสราง
เศรษฐกิจไปสูอ ตุ สาหกรรมและการคาเสรีท่ัวไป ในชวงแรกไดกอ ใหเ กดิ การเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกิจอยาง
รวดเรว็ เนือ่ งจากการไหลเขาของเงินทุนจากตา งชาตแิ ละเงนิ กูจากรัฐ มีการเคลื่อนไหวอยางรุนแรงในดาน
เศรษฐกิจทุกภาคสวน ท้ังเกษตรกรรม อุตสาหกรรม การทองเที่ยว รวมทั้ง การไหลบาของสังคมและ
วฒั นธรรมนานาชาตทิ ่ไี มสามารถหยุดย้งั ได ประชาชนคนไทยโดยเฉพาะเยาวชนและพนักงาน ตลอดจนผูใช
แรงงานตา งถูกชกั นาํ ใหห ลงใหลไปสูก ารเปน นักบริโภคนิยม วตั ถุนยิ ม และปจ เจกนยิ ม ตดิ ยดึ อยกู บั ความสขุ
จากทุนนิยม โดยไมคํานึงถึงความหายนะท่ีจะตามมา เน่ืองจากการไหลไปตามกระแสวัตถุนิยมที่ให
ความสําคัญกบั เงินตรา กับความมีหนามีตาในสังคม ยกยองคนรวยมากกวาคนดี ใหความสําคัญกับฐานะ
ทางสังคมมากกวาความเปนปราชญหรือภูมิปญญา ทุมเทใหกับความฟุมเฟอย ฟุงเฟอ สุรุยสุราย ไมให
ความสําคัญกับครอบครัว และสายใยผูกพันในครอบครัวเหมือนเดิม มีการแขงขันชิงดีชิงเดนกันรุนแรง
ท้ังการเรยี น การดํารงชีวิตรวมกัน การทํางาน การเอาหนาในสังคม ฯลฯ ศรัทธาคานิยมในทางคุณธรรม
จริยธรรมเหือดหายไป ความเอ้ือเฟอเผ่ือแผ ความเมตตาอารี ความชวยเหลือเกื้อกูล สมัครสมานสามัคคี
ความมนั่ คงศรัทธาในศาสนาทบี่ รรพบุรษุ นบั ถอื การพงึ่ พาอาศยั ระหวางผูคนในชุมชนเกือบไมมีปรากฏใหเห็น
พฤติกรรมเหลานี้ลวนแตเปนตนเหตุของการสรางเจตคติท่ีไมเหมาะสมในสังคมใหเกิดข้ึนและ
ทวีความรุนแรงข้ึนทุกที พฤติกรรมที่ไมถูกตองบางคร้ังกลายเปนเร่ืองท่ีไดรับการยกยอง เชน บุคคลผูมี
อํานาจออกกฎหมายที่เอ้ือประโยชนแกตนเองและพวกพอง แตอางวาเปนการกระทําเพื่อประโยชนแก
ประชาชนและสังคม ทั้งที่จริงแลวบุคคลเหลา น้นั กลบั ไดประโยชน ซึ่งเรยี กวา ผลประโยชนท บั ซอน มองผวิ เผนิ
เปน เร่อื งดียอมรับได แตจริง ๆ เปนการทุจรติ ประพฤติมิชอบที่ไมถูกตองอยางยิ่ง ฉะน้ัน จึงเปนเรื่องท่ีเรา
จะตองรเู ทาทนั มีจติ สํานกึ และมีสว นรวมท่จี ะชว ยกันปอ งกนั แกไ ขขจัดปญ หาทจุ ริตประพฤติมิชอบเหลานี้
ใหหมดไป รูจ กั และเขา ใจกฎหมายและรัฐธรรมนูญท่ีเกี่ยวของกับชีวิตประจําวัน รูจักใชชองทางในการสง
เรอื่ งรอ งเรียนพฤติกรรม การรอ งเรียนตอหนวยงานท่ีเกี่ยวของ เมื่อเกิดปญหาทุจริตประพฤติมิชอบ รูจัก
เครือขายในการชวยดูแลประชาชนท่ีประสบความทุกข อันเนื่องมาจากการทุจริตประพฤติมิชอบ
เรอ่ื งดงั กลา วน้ี สํานักงานปองกันและปราบปรามการทจุ รติ แหงชาติ (ป.ป.ช.) ไดม กี ารรวบรวมขอ มูลไวบา งแลว
และสํานกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย ไดนํามาสรุปเปนขอ มูลประกอบไวใน
หนังสือ “คูมือการจัดกิจกรรมการเรียนรู เรื่อง การปองกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2556” ท่ีใช
ควบคูไปกับการเรียนการสอน เร่อื ง “การมีสว นรว มของประชาชนในการปองกันการทุจริตประพฤติมิชอบ
ในชมุ ชนและสังคม” ดว ยแลว

ห น า | 99

“การมีสว นรว ม” (Participation) หมายถงึ การเขา ไปมบี ทบาทในฐานะท่ีเปนสวนหน่ึงของผูดําเนินการ
ในกิจกรรมตาง ๆ การมสี วนรว มของประชาชน จาํ เปนตองมกี ารวางระบบท่ีเปดโอกาสใหประชาชน “กลาคิด
กลา ทาํ ” ในสงิ่ ทถ่ี กู ตอง นั่นคอื การเปด ชองใหป ระชาชนมคี วามกลา ในการแสดงความคดิ เห็น และมีความกลา
ในการตัดสินใจ โดยอยูในกรอบของการเคารพสิทธิของผูอื่นและการรวมกันรับผิดชอบในผลตาง ๆ ท่ีจะเกิดขึ้น
ตามมาดว ย บคุ คลจะมีสวนรว มไดด ี ก็ตองมคี วามรู ความเขา ใจ มีจิตสาํ นกึ ความรับผิดชอบ มีประสบการณ
จากการรวมทํางานกับเครือขายมากอน

“เครอื ขาย” (Network) เปน รูปแบบขององคกรทางสังคมที่เปดโอกาสใหเกิดปฏิสัมพันธระหวาง
องคก ร เพื่อการแลกเปล่ียน การสรางความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน และการทํางานพรอมกันโดยมีฐานะ
เทา เทยี มกัน เครอื ขา ย จงึ เปน การจดั องคก รทางสังคมท่ใี หค วามสาํ คญั กับการเชอ่ื มโยงระหวางบุคคล และ
หนว ยงานตา ง ๆ คลาย ๆ กบั รปู แบบของ “ตาขาย” หรือ “แห” ซ่ึงถูกถักทอและรอยเรียง จนกลายเปน
ปก แผน เดียวกัน โดยสรุปแลว การทาํ งานแบบองคกรเครอื ขา ย คอื หนวยงานจากหลายองคก ร หลายสังกัด
มารวมกนั ทาํ งานเร่อื งเดียวกัน เชื่อมโยงกันดว ยวตั ถุประสงคเดียวกัน อยูใ นฐานะเดียวกันอยางเปนอันหน่ึง
อันเดยี วกนั โดยมีผลประโยชนก บั ประชาชนเหมอื นกันทั้งกลมุ เดียวกันหรอื ตา งกลมุ กนั ได

ทุจรติ หมายถึง ประพฤติคดโกง โกง ไมซื่อตรง การทจุ รติ ตอหนา ที่ หมายความวา ปฏิบัติหรือละเวน
การปฏิบตั อิ ยา งใดในตําแนง หรือหนาท่ี หรอื ปฏบิ ตั หิ รือละเวน การปฏบิ ตั อิ ยางไรในพฤติการณที่อาจทําให
ผูอน่ื เชือ่ วามตี าํ แหนง หรอื หนาที่ ทัง้ ๆ ท่ีตนมไิ ดมตี าํ แหนงหนาที่ นั้น หรือใชอํานาจในตําแหนงหรือหนาที่
เพอ่ื ประโยชนท่มี คิ วรไดโ ดยชอบ สําหรบั ตนเองหรอื ผูอื่น “ร่ํารวยผิดปกติ” หมายความวา การมีทรัพยสิน
มากผิดปกติ หรอื ทรัพยสินเพิ่มขน้ึ มากผดิ ปกติ หรือการมหี นส้ี นิ ลดลงมากผดิ ปกติ หรือไดทรัพยส นิ มาโดยไม
สมควร สบื เนอ่ื งมาจากการปฏบิ ตั หิ นาทห่ี รือใชอ ํานาจในตาํ แหนงหนาที่

การขัดกันแหง ผลประโยชนหรอื การมปี ระโยชนทบั ซอ น คอื การท่สี ภาวการณท บ่ี ุคคลที่มีอํานาจหรือ
หนา ท่ที ี่จะตองใชด ุลยพินจิ ปฏบิ ตั หิ นา ที่ หรอื กระทาํ การอยางใดอยา งหนงึ่ ตามอาํ นาจหนาท่ี เพ่ือสวนรวม
หรือหนวยงาน หรือองคกร แลวตนเองมีผลประโยชนสวนตนในเรื่องนั้น ๆ ดวย การมีผลประโยชนทับซอน
จึงเปนตนเหตุท่ีมีความสัมพันธใกลชิดกับการทุจริต มีลักษณะทํานองเดียวกันกับหลักศีลธรรม
ขนบธรรมเนียม จารีตประเพณี หลกั คณุ ธรรม จริยธรรม กลาวคอื การกระทําใด ๆ ทีเ่ ปนการขดั กนั ระหวาง
ประโยชนส ว นบคุ คลกับประโยชนส ว นรวมแลว เปน สง่ิ ท่ีไมควรกระทํา ตองหลีกเลี่ยง เมื่อเปนกฎศีลธรรม
จงึ มกี ารฝา ฝนสงั คม จึงไดสรา งเปน หลกั กฎหมายข้ึนมา เพอ่ื หา มมิใหเ จาหนา ท่ขี องรัฐกระทําการที่เปนการ
ขดั กันระหวา งประโยชนสวนบุคคลและประโยชนสวนรวม ตัวอยางของการขัดกันระหวางประโยชนสวน
บุคคลและประโยชนส วนรวม ไดแก

- การทาํ ธรุ กิจหรือการเปนคูส ญั ญากบั หนวยงานที่ตนเองกาํ กบั ดแู ล
- การรบั ทรัพยส ินหรอื ประโยชนอื่นใด เพือ่ ใหต นเองกระทําการหรือไมก ระทําการอยา งใด

ในตาํ แหนง ไมวา การนนั้ จะชอบหรอื ไมชอบดว ยทรพั ย
- การทาํ งานหลังจากทีพ่ นจากตาํ แหนง หรือเกษียณอายรุ าชการ เพือ่ หาประโยชนตอบแทนจาก

หนว ยงานเดิม
- การจัดตง้ั หรอื การมสี วนรว มกบั หนวยงานเอกชน เพ่ือทาํ ธรุ กจิ แขง ขนั กบั หนวยงานราชการท่ี

ตนเองปฏบิ ัตหิ นา ที่
- การทาํ งานอ่นื ซึง่ ไดร บั ประโยชนจ ากหนว ยงานราชการทต่ี นเองปฏบิ ตั หิ นา ท่ี
- การรบั รูขอ มูลภายในนอกเหนอื หนาทีแ่ ละใชขอ มูลภายในเพอื่ ประโยชนต นเอง

ห น า | 100

- การใชท รัพยส มบัติของหนวยงานเพอื่ ประโยชนของตนเอง
- การนําโครงการสาธารณะลงในเขตเลือกตั้งเพอ่ื ประโยชนแ กต นเองและในทางการเมือง
- การทํางานสองตําแหนง ท่มี ผี ลประโยชนข องงานทบั ซอนกัน
- การรบั สินบน

วธิ สี รางความตระหนกั ใหประชาชนมีสวนรว มในการตอ ตานการทุจรติ
การใหประชาชนมีสวนรวมกับ สํานักงาน ป.ป.ช. ในการตอตานการทุจริต โดยวิธีการสราง

ความตระหนกั อาจพจิ ารณาไดด ังนี้
1. ปลูกจิตสํานึก คานิยม คุณธรรมจริยธรรม และสรางวินัยแกทุกภาคสวน โดยการสงเสริม

การดําเนนิ ชีวติ ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สง เสรมิ การปฏิบัติตามหลักคุณธรรม จริยธรรมและ
วนิ ยั ใชก ารศกึ ษาเปน เครื่องมือในการปอ งกันเสรมิ สรางความรู ทกั ษะ ทัศนคติ ปลกู ฝง จิตสาํ นึกใหนักเรียน
นกั ศกึ ษา เยาวชน และประชาชนอยางตอเนอ่ื ง รวมทง้ั ผลกั ดันคานิยมการปอ งกนั การทจุ รติ ความซือ่ สตั ยส จุ ริต
รังเกยี จการทจุ รติ เปน คานยิ มแหง ชาติ

2. รวมมอื ในการสรา งการมสี ว นรวมและเครือขายปองกันและปราบปรามการทุจริตในทุกภาคสวน
โดย

2.1 การประชาสมั พันธตอ ตานการทุจริตประพฤตมิ ชิ อบทกุ รูปแบบ
2.2 เสรมิ สรางกระบวนการมสี ว นรวมของประชาชนทุกภาคสว น
2.3 เสริมสรางความเขมแข็งของเครอื ขา ยใหมขี วญั และกําลงั ใจในการทาํ งาน
3. สงเสริมความเปนอิสระและสรางประสิทธิภาพใหแกองคกรท่ีมีหนาที่ตรวจสอบการทุจริต
โดยเฉพาะสํานักงาน ป.ป.ช. ใหปราศจากการแทรกแซงของอิทธิพลจากภาคการเมือง ภาคราชการ และ
ภาคธรุ กจิ และถวงดุลอํานาจภาครัฐท่ีเก่ียวของทุกระดับ เปดโอกาสใหประชาชนเขาถึงขอเท็จจริงอยาง
ทันการณ
4. สง เสรมิ การสรา งมาตรฐาน จรรยาบรรณวิชาชีพแกบ ุคลากรของหนวยงานท่ีมีหนาท่ีตรวจสอบ
การทุจริต รวมทง้ั การเสรมิ สรางความรูทักษะ และจริยธรรมแกบุคลากร รวมท้ังเสริมสรางขวัญกําลังใจ
และการบรหิ ารงานบุคลากร การสรา งความรว มมือดา นวชิ าการกบั องคกรตา งประเทศดวย

กฎหมายทเ่ี กีย่ วขอ งในการปองกนั และปราบปรามการทุจริต
ภารกิจในดานปองกันการทุจริต คณะกรรมการ ป.ป.ช. มีอํานาจหนาท่ีดําเนินการ เพ่ือปองกัน

การทุจรติ และเสรมิ สรา งทศั นคติและคา นยิ มเกี่ยวกบั ความซอ่ื สตั ยส จุ รติ รวมทงั้ ดําเนนิ การใหป ระชาชนหรือ
กลมุ บุคคล ในการสง เสรมิ ใหประชาชนคนไทย มีสว นรวมในการปอ งกันและปราบปรามการทุจรติ ประกอบกับ
การทรี่ ัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย ซง่ึ เปนกฎหมายสูงสดุ ของประเทศ ยงั ไดก าํ หนดใหรัฐมีหนาท่ีตอง
เขา มามีสวนรว ม โดยการสงเสรมิ และสนับสนุนการมสี วนรว มของประชาชนในการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ
ทุกระดับในรูปแบบองคกรทางวชิ าชพี หรือตามสาขาอาชีพที่หลากหลายหรือรูปแบบอ่ืน ๆ ในการดําเนินงาน
ตามอํานาจหนาท่ขี องคณะกรรมการ ป.ป.ช. จึงไดกําหนดยุทธศาสตรชาติที่เกี่ยวของกับการปองกันและ
ปราบปรามการทุจรติ โดยกาํ หนดวสิ ยั ทศั นแ ละพนั ธกิจ สง เสริมใหทกุ ภาคสวน รวมทงั้ ประชาชน ไดรับการ
ปลูกจติ สํานึกใหมีวนิ ยั ยึดมน่ั ในคณุ ธรรม จรยิ ธรรม รวมถงึ พัฒนาเครือขายปองกันและปราบปรามการทุจริต
ประพฤติมิชอบอยางบูรณาการ รวมท้ังมีขอกฎหมายบัญญัติไวชัดเจน มีกฎหมายที่เกี่ยวของในการ

ห น า | 101

ปฏบิ ตั ิงาน เพอื่ ปองกันปญหาการทุจริต ประพฤติมิชอบท่ีผูปฏิบัติงาน และเครือขายภาคประชาชน ควร
ทราบดงั นี้

1. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 87 (3)
รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มเี จตนารมณใหป ระชาชนมบี ทบาท

และมสี ว นรว มในการปกครอง และตรวจสอบการใชอ ํานาจรฐั อยางเปนรปู ธรรม โดยไดกําหนดไวใ น มาตรา 87
ใหรฐั ตอ งดําเนินการตามนโยบายการมสี วนรว มของประชาชน (3) สง เสรมิ และสนบั สนุนการมีสวนรวมของ
ประชาชนในการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐทกุ ระดับ ในรูปแบบองคกรทางวิชาชีพ หรือตามสาขาอาชีพที่
หลากหลาย หรอื รปู แบบอืน่ ๆ

2. พระราชบัญญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วาดวยการปองกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2542
(ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2554 มาตร 19 (3)

พระราชบัญญัติประกอบรฐั ธรรมนูญวา ดว ยการปอ งกันและปราบปรามการทุจรติ พ.ศ. 2542
(ฉบบั ที่ 2) พ.ศ. 2554 กาํ หนดอํานาจหนาท่ขี องคณะกรรมการ ป.ป.ช. ไวในมาตรา 19 โดยในดานการปองกัน
การทจุ รติ ไดก าํ หนดไวในมาตรา 19(13) วาดําเนินการเพื่อปองกันการทุจริตและเสริมสรางทัศนคติและ
คานิยมเก่ยี วกบั ความซอ่ื สัตยส ุจรติ รวมทั้งดําเนนิ การใหประชาชนหรือกลมุ บุคคลมีสวนรวมในการปองกัน
และปราบปรามการทจุ ริต

3. ภารกิจและอํานาจหนา ที่ของคณะกรรมการ ป.ป.ช. ซง่ึ มอี าํ นาจหนา ที่ในดานตา ง ๆ ดงั นี้
3.1 ดา นปอ งกนั การทุจริต
3.2 ดานปราบปรามการทจุ ริต
3.3 ดา นตรวจสอบทรพั ยสิน

ทงั้ นม้ี รี ายละเอยี ดท่สี ามารถศกึ ษาคนควาไดจ ากเอกสารคูมือการจัดกิจกรรมการเรียนรู เร่ือง การปองกัน
และปราบปรามการทจุ ริต พ.ศ. 2556 และ www.nacc.go.th (เวบ็ ไซต ป.ป.ช.)

การกระตุน จิตสํานกึ การมสี ว นรวมในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ
เพ่อื ใหผ เู รยี นเกิดความเขาใจ ตระหนัก และมีจิตสาํ นกึ ในการมสี ว นรว มที่จะปอ งกันการทุจริต

ประพฤติมิชอบในชุมชน และสังคม หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขน้ั พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551
จึงไดก าํ หนดแนวทางการเรยี นรู ในรปู แบบกรณีศึกษา ใหผูเรียนไดฝกทักษะการคิด วิเคราะห การมีสวนรวม
ในการแกป ญ หาการทุจรติ รปู แบบตาง ๆ ดวยเจตนาทจ่ี ะใหผ เู รยี นสามารถนําไปเปนแนวทางในการปฏิบัติ
เพ่อื ประโยชนตอ ตนเอง ครอบครวั ชมุ ชน และสังคม จนเกิดการพัฒนาจิตสํานึกในการมีสวนรวมปองกัน
และปราบปรามการทจุ รติ ได กจิ กรรมท้ังหมดประกอบดว ย 6 กรณีศึกษา ไดแ ก

1. เรอื่ ง เรยี กรบั เงินจากผคู า โค กระบอื แถมโรคใหผ บู ริโภคเนอ้ื สัตว

2. เรือ่ ง โรงรับจาํ นาํ ทําพิษ
3. เรอ่ื ง ไมก ลายเปนงา
4. เรอ่ื ง ทจุ ริตประปา
5. เรอ่ื ง นา้ํ ทว มจรงิ หรอื
6. เรอื่ ง ขุดบอ ....ลวงใคร
7. เรอ่ื ง ใครผิด....

ห น า | 102

8. เร่อื ง ทาํ ไดอยา งไร...
9. เร่ือง เงินหลวง....อยา เอา

ทงั้ นี้ ผูเ รียนและผูส อน จะตอ งรว มมอื กันนําขอมูลทงั้ ดาน วิชาการ ระเบียบ กฎหมาย ที่ไดมี
การสรุปรวบรวมไวใ นเอกสาร คูมอื การจดั กจิ กรรมการเรยี นรู เรอ่ื ง การมสี ว นรวมของประชาชนในการปองกัน
และปราบปรามการทุจริต รวมกับขอมูล ปญหาความตองการสภาพแวดลอมของชุมชน ทองถ่ิน และ
คณุ ธรรม จริยธรรม ท่ีตนเองมีอยูมาตัดสินใจแกปญ หาตา ง ๆ ใหลลุ ว งไปไดอยา งเหมาะสมตอ ไป

ห น า | 103

กรณศี กึ ษา

เร่อื ง 1 เรยี กรบั เงนิ จากผูคาโค กระบือ แถมโรคใหผูบรโิ ภคเนอื้ สัตว
วัตถุประสงค

1. วเิ คราะหพฤตกิ รรมและโทษของผูกระทาํ ความผิดไดอยางมเี หตผุ ลและหลักกฎหมาย
2. นาํ หลกั คณุ ธรรมมาวเิ คราะหใ นสถานการณท เี่ กิดขึ้นได
3. บอกวิธีการมสี ว นรวมในการปองกนั ปราบปรามการทุจรติ
4. เกดิ จติ สาํ นกึ การมสี ว นรวมในการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริต
5. ไดขอ คิดจาการศกึ ษากรณตี วั อยา งในการกระทาํ การทจุ ริต
เนื้อหาสาระ

พระราชบญั ญัตปิ ระกอบรัฐธรรมนญู วาดว ยการปอ งกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2542 และ
ท่แี กไ ขเพมิ่ เตมิ พ.ศ. 2554
กรณศี กึ ษา

การนาํ เขาโค กระบอื ผานดานชายแดน ผูคา โค กระบือ นําเขา ตอ งเสียคาธรรมเนยี มการเคล่ือนยายสัตว
โดยเจาหนาทีข่ องรฐั ตอ งมีการกกั โค กระบอื ณ บริเวณชายแดน เพอ่ื ฉีดวัคซีนปองกันโรคระบาด และดูอาการ
15 วนั ถาไมม อี าการผิดปรกติ ผูค าโค กระบอื ก็จะยน่ื เสียคา ธรรมเนยี มใบอนุญาตเคล่ือนยา ยสัตว (ใบ ร.4)
ออกไปนอกเขตจงั หวัดได

นายขวด พอคาโค กระบือ นําเขาโค กระบือ จากพมาเขามาประเทศไทย ไมผานข้ันตอนและ
วิธีการตาง ๆ ท่ีถูกตอง โดยไดรับการชวยเหลือจากนายแกว ท่ีมีหนาท่ีเก็บคาธรรมเนียมพรอมออก
ใบเสร็จรบั เงิน และใบอนญุ าตเคลื่อนยา ยสัตว (ใบ ร.4) นายแกวเรียกเงินจากนายขวด 3,000 บาทตอรถบรรทุก
โค กระบอื 1 คัน แลวไมน าํ เงนิ สง ใหท างราชการ และที่รายไปกวาน้ัน นายแกวไมไดฉีดวัคซีนปองกันโรคระบาด
ใหโ ค กระบือ แถมยงั เบิกเงินจากทางราชการ เปน คาวัคซีนในการฉดี วัคซีนใหโค กระบือ อีก ในแตละวันมี
การนาํ เขาโค กระบอื ไมน อยกวาวนั ละ 50 คันรถบรรทุก 1 ป ไดเงินถึง 54,750,000 บาท นายแกวทําแบบน้ี
มาหลายปแลว คิดเปนเงินท่ีไดจากการทุจริตเปนเงินมหาศาลทีเดียว ท่ีสําคัญโค กระบือ ไมไดฉีดวัคซีน
ปองกนั โรคระบาด ประชาชนท่ีบริโภคจะเกิดผลรายตอสุขภาพโดยตรง จากพฤติกรรมดังกลาว นายแกว
คนเดียวไมส ามารถทําการทจุ ริตดงั กลาวไดสาํ เรจ็ โดยลาํ พัง ตองมีขาราชการ ผูเขารวมขบวนการอีกหลาย
หนว ยงาน เชน หนวยงานท่ีเก็บภาษีนําเขา หนวยงานท่ีออกต๋ัวพิมพรูปพรรณสัตว และเจาหนาที่ตํารวจ
เปน ตน การกระทาํ นสี้ งผลกระทบโดยตรงตอสงั คมและเศรษฐกจิ ของประเทศชาติอยางมาก การจะเอาผิด
กับผกู ระทําการทุจริต ตองมีหลักฐานท่ีชัดเจนวา ผูกระทําผิดมีการเรียกเก็บเงิน และรับเงินจากผูคา โค
กระบอื จริง เปน จาํ นวนเงนิ เทาไหร และมีใครบางท่ีจายเงนิ ใหน ายแกว

ใครละ จะชวยนําสบื หาหลกั ฐานที่กลา วมาแลว ได ในเมอ่ื ตํารวจเองก็เขารวมขบวนการทุจริตเสียเอง
สํานกั งานปอ งกนั และปราบปรามการทจุ ริตแหง ชาติ (ป.ป.ช.) จึงตอ งลงมือหาหลกั ฐานเอง โดยใหเจา หนาท่ี
ปลอมตัวเปนชาวบานเขาไปพรอมกบั นายขวด นําเงินคา ธรรมเนียมการเคล่อื นยา ยสตั วไปใหนายแกวท่ีบาน
จํานวน 30,000 บาท นายแกว จงึ ใหใบอนุญาตเคลอ่ื นยายสตั ว (ใบ ร.4) กับนายขวด 10 ใบ จากนั้น นายขวด
ไดพาเจาหนา ที่ ป.ป.ช. ทป่ี ลอมตวั ไปหานายโถ เจาหนาที่ตํารวจที่สถานท่ีแหงหนึ่ง และนําใบ ร. 4 ใหนายโถ
นายโถ จึงเขียนจดหมายนอยมีใจความวา “จายแลว” จํานวน 10 ใบ ใหนายขวด เพ่ือเอาไปใหคนขับ
รถบรรทุกโค กระบอื เพ่ือนาํ ไปแสดงใหเ จา หนาทต่ี ํารวจดู คกู ับใบ ร.4 ตามรายทางทผี่ านไป ซ่ึงเปนท่ีเขาใจวา
ไดมีการจา ยเงนิ ใหแ กนายโถแลว และเมอื่ สิ้นเดอื นนายโถจะนําเงินไปใหผกู ํากับการสถานตี าํ รวจ

ห น า | 104

ประเดน็
1. จากกรณศี ึกษามใี ครเปน ผกู ระทําความผิดในการทุจรติ
2. นายแกว กบั พวกผกู ระทําผิด ควรไดร บั โทษทางวนิ ัยอยา งไร และดําเนนิ คดีทางศาล หรอื ไม อยางไร
3. นายขวดเปนผูกระทําความผิดดว ยหรือไม เพราะเหตใุ ด
4. ผกู ระทําการทจุ ริตทกุ คนขาดคณุ ธรรมในขอ ใด
5. ทา นไดขอ คดิ จากกรณีศกึ ษาเรอื่ งนี้อยางไร
6. หากทา นทราบเรอื่ งการทจุ ริตดังกลา ว ควรแจงเรือ่ งไปท่ใี ด

ใบงาน
1. ใหผ เู รียนอา นกรณศี กึ ษา เรอ่ื ง เรยี กรับเงนิ จากผูคาโค กระบอื แถมโรคใหผ บู ริโภคเน้อื สตั ว
แลว ตอบคําถามในประเดน็ ท่ี 1 - 5 ในกระดาษ
2. ผสู อนใหผ ูเ รียนแตละคนอานความคดิ เหน็ ของตนในแตล ะขอ ใหเ พอื่ นในหอ งเรยี นฟง โดยการสมุ
และใหชว ยกันวเิ คราะหเหตุและผลในแตละประเดน็ และผูส อนสรปุ ประเดน็ จากการวเิ คราะหน น้ั

กิจกรรมการเรยี นรูตอเนื่อง
ใหผ ูเรยี นคนควา ทํารายงานเรอื่ งจริงเก่ียวกบั การทจุ ริตของขา ราชการในรปู แบบตาง ๆ และเสนอ

แนวทางปองกันและปราบปรามการทจุ รติ คนละ 1 เรอ่ื ง
สอื่ และแหลง คน ควา

- เอกสาร พระราชบญั ญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วา ดวยการปองกนั และปราบปรามการทจุ รติ พ.ศ. 2542
และ ที่แกไขเพิ่มเตมิ พ.ศ. 2554

- www.nacc.go.th

ห น า | 105

เร่อื ง 2 โรงรบั จาํ นําทําพิษ
วตั ถปุ ระสงค

1. วเิ คราะหพ ฤตกิ รรมและโทษของผูกระทําความผดิ ไดอ ยา งมีเหตุผลและหลักกฎหมาย
2. นําหลกั คุณธรรมมาวเิ คราะหใ นสถานการณท ีเ่ กดิ ขึน้ ได
3. บอกวิธกี ารมสี วนรว มในการปอ งกันปราบปรามการทจุ รติ
4. ไดขอ คิดจากการศึกษากรณตี วั อยางในการกระทําการทุจริต
เน้อื หาสาระ

พระราชบัญญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วาดวยการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ พ.ศ. 2542 และ
ที่แกไ ขเพิ่มเตมิ พ.ศ. 2554
กรณีศกึ ษา

ณ ตาํ บลมะขามปอ ม ชาวบา นสวนมากมอี าชีพทาํ ไร ทําสวน ในหลาย ๆ คร้ังจะมีรายไดไมพอกับ
คาใชจา ยตาง ๆ มรี ายไดไมแนนอน ใน 1 ป เมอ่ื เกบ็ เกยี่ วผลผลิตจากไรน าไดแลว หากบางปมีเงินเหลือจาก
การใชหน้ีคาเชานา เชาไร คายาฆาแมลง คาปุย และอ่ืน ๆ แลวมักจะซื้อทองหรือเคร่ืองใชไฟฟา และ
ทรพั ยส ินที่ชอบไว ซงึ่ ชาวบา นมักจะมีความคดิ เหมือนกนั วา เม่ือยามชักหนาไมถึงหลัง เปดเทอมลูกตองใช
เงินซือ้ เสอ้ื ผานักเรยี น คาเทอม และคา ใชจา ยอนื่ ตามมาอีกมาก ก็จะไดนําทรัพยสินไปจํานําท่ีโรงรับจํานํา
หรอื รา นขายทองในตวั จังหวัด

นายฉลาด นายกเทศมนตรตี ําบลมะขามปอ ม ไดสังเกตพฤติกรรมของขาวบานมาหลายป จึงคิดวาแทนที่
ชาวบานจะเอาทรพั ยส นิ ไปจาํ นําในตวั จังหวดั เสยี คา ดอกเบยี้ ใหก บั คนตางถิน่ ถาเทศบาลมะขามปอ ม ต้ังโรงรับจํานําเอง
จะไดเงินจากดอกเบี้ย และสวนตา งของทรพั ยสินทนี่ ําออกมาขายเมอ่ื หลดุ จาํ นําแลว และเงนิ จาํ นวนนีจ้ ะไดนาํ เขา
เปน รายไดข องเทศบาลตําบล เพื่อใชในการพัฒนาตําบลของตนตอไป จึงต้ังโรงรับจํานําข้ึนชื่อวา “โรงรับจํานํา
มะขามปอ ม” มีรายไดปล ะกวา 5,000,000 บาท หลายปต อ มามกี ารผลัดเปล่ียน นายกเทศมนตรีตําบลมะขามปอม
เร่ือยมา และกิจการโรงรบั จํานาํ มะขามปอมเจริญรุง เรือง มีรายไดเ ปนกอบเปน กํา จนกระท่ัง นายซื่อนอย ไดรับ
เลอื กเขามาเปนนายกเทศมนตรตี ําบลมะขามปอ มคนปจ จบุ ัน เหน็ วากจิ การโรงรบั จาํ นํามะขามปอมมรี ายไดดมี าก
อยากไดส วนแบงจากผลประกอบการนั้นบาง จึงไดต้ังโรงรับจํานําของตนเอง ใหภรรยาเปนผูจัดการดูแล และ
ตนเขารวมเปนคณะกรรมการบริหาร ณ ตําบลมะขามปอ ม นน้ั เอง และโรงรับจาํ นาํ ของตนใหญโ ตมีรายไดสมใจ
ประเด็นคําถาม

1. จากกรณีศกึ ษานายซื่อนอย นายกเทศมนตรตี าํ บลมะขามปอ มคนปจ จบุ ัน ต้งั โรงรับจาํ นําของตน
ณ ตาํ บลมะขามปอ ม มคี วามผิดทางวินยั และอาญา หรอื ไมเ พราะเหตุใด

2. นายฉลาดมคี วามผดิ ในการทุจริตหรอื ไม เพราะเหตใุ ด
3. ใครเปน ผมู คี ณุ ธรรมและไมมีคุณธรรมในการทํางานใหกบั รฐั
4. หากทา นเปน ชาวบา นตําบลมะขามปอม ทราบเร่ืองตามเหตกุ ารณในกรณีศกึ ษา ทานทาํ อยา งไร

เพราะเหตุใด

ห น า | 106

ใบงาน
1. แบง กลุมผูเรียนกลุมละ 3 - 4 คน และใหศึกษากรณีศึกษาเร่ือง “โรงรับจํานําทําพิษ” จดบันทึก
ความคิดเหน็ ของตนตามประเด็น 1 - 4 และใหส มาชิกในกลมุ นาํ เสนอขอ คดิ เหน็ ของตนเองตอกลุม
แลวชวยกันวเิ คราะหส รปุ เปนผลงานของกลมุ โดยใชค วามรจู ากกฎหมายการปองกันและปราบปราม
การทุจริต พ.ศ. 2542 และท่แี กไ ขเพม่ิ เตมิ พ.ศ. 2554 ประกอบ
2. ใหต ัวแทนแตล ะกลุม นาํ เสนอผลสรปุ ของกลุมในหอ งเรยี น และผสู อนชวยเตมิ เตม็ พรอมสอดแทรก
ความรเู รือ่ งการปอ งกันการทจุ รติ คุณธรรม ความซื่อสัตย
3. ใหผ เู รยี นคน ควาทํารายงานเรือ่ งจริงเกี่ยวกับการทจุ ริตของขาราชการในรูปแบบตาง ๆ และเสนอ
แนวทางปอ งกันและปราบปราม คนละเรือ่ ง

กจิ กรรมการเรียนรูต อ เนอื่ ง
ใหผเู รียนคนควาทาํ รายงานเรอื่ งจริงเกย่ี วกบั การทจุ รติ ของขา ราชการในรปู แบบตาง ๆ และเสนอ

แนวทางปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริต คนละ 1 เรอ่ื ง

ส่อื และแหลงคนควา
- เอกสาร พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยการปองกันและปราบปรามการทุจริต
พ.ศ. 2542 และ ทแ่ี กไ ขเพม่ิ เตมิ พ.ศ. 2554
- www.nacc.go.th

ห น า | 107

เรื่อง 3 ไมก ลายเปน งา

วัตถปุ ระสงค
1. วิเคราะหพ ฤติกรรมและโทษของผกู ระทาํ ความผิดไดอยางมีเหตุผลและหลักกฎหมาย
2. นําหลกั คณุ ธรรมมาวิเคราะหใ นสถานการณท ี่เกดิ ข้นึ ได
3. บอกวิธีการมสี ว นรว มในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ
4. เกิดจติ สาํ นกึ การมสี ว นรวมในการปองกันและปราบปรามการทจุ รติ
5. ไดขอคดิ จาการศกึ ษากรณตี ัวอยางในการกระทําการทจุ รติ

เนอ้ื หาสาระ
พระราชบัญญตั ปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วา ดวยการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ พ.ศ. 2542 และ

ทีแ่ กไขเพิ่มเตมิ พ.ศ. 2554
กรณีศกึ ษา

นายเฮยี ง เปน พอ คาท่ีมีอทิ ธิพลในวงการธุรกิจและวงการเมอื ง รวมไปถึงวงการราชการไทย คร้ังหนึ่ง
เขาไดพ านกั การเมืองและขาราชการชนั้ ผูใหญ จาํ นวนประมาณ 12 คน ไปเทย่ี วเมืองจนี โดยออกคาเดินทาง
และคา ใชจ ายอนื่ ท้งั หมด เมื่อถึงวันเดินทางกลบั นายเฮยี งไดแอบนาํ ลังไมขนงาชางและเครื่องลายครามลํ้าคา
จากเมอื งจีนเขามา โดยบอกวาเปนไมแ กะสลักธรรมดาของผเู ดินทาง ทั้ง 12 คน และกระทําการหลบเลี่ยง
การตรวจประเมินราคาจัดเกบ็ ภาษีของเจาหนา ทผ่ี ตู รวจ

นายเฮยี งไดรบั ยกเวน การตรวจ โดยเจาหนาท่ีไมไดลงไปตรวจสิ่งของหรือใหนําสิ่งของขึ้นมาทาง
ประตูมาใหตรวจแตอ ยางไร เพราะนายเฮยี งมคี วามสนทิ สนมคนุ เคยและใหสิ่งของแกเจาหนาที่ผูตรวจเปน
ประจาํ ครงั้ นเ้ี จา หนา ที่คํานวณและเกบ็ ภาษีเปน เงินเพยี ง 1,000 บาท โดยไมไดเปดลังตรวจตามข้ันตอนปกติ
ขณะทนี่ ายเฮียงขนของออกจากสนามบิน เจาหนาที่ รปภ. พบพิรุธและไมใหนําสินคาออก แมวานายเฮียง
จะไดแสดงใบเสยี ภาษีแลว แตเน่ืองจากใบแสดงการเสยี ภาษี ระบุจายภาษีแค 1,000 บาท ท้ังที่สินคามีถึง
4 ลังใหญ จงึ ดาํ เนินการกกั สินคาไวกอ น

ในชวงเวลาที่สนิ คา ถูกกกั นายเฮียง พยายามตอรองนาํ สินคา ออกมานั้น มีพลเมอื งดีโทรศพั ทเขามา
แจง ป.ป.ช.วา นายเฮียงไดแจงนําสินคาไมตรงกับรายการท่ีไดรับแจง ทาง ป.ป.ช. จึงไดรีบประสานงาน
ระงบั การนาํ สนิ คาออก เพื่อรอการตรวจพสิ จู น หลังจากนน้ั จงึ พบวา จากทีน่ ายเฮยี ง แจงวา เปน ไมแกะสลกั
กลับกลายเปน งาชา งแกะสลัก ลวดลายละเอยี ดสวยงาม และเปนเครอ่ื งลายครามโบราณ มูลคาหลายลานบาท
เมื่อหลักฐานการสืบคนชัดเจน จึงไดดําเนินการสงฟองจําเลย คือ เจาหนาที่ผูจัดเก็บภาษีฐานละเลย
การปฏบิ ตั หิ นาท่ี และนายเฮียง ฐานสนับสนนุ การกระทาํ ความผดิ ของเจาหนา ท่ี ในคดีนี้ศาลไดพิพากษาวา
จาํ เลย คอื เจา หนาที่ผูจ ัดเก็บภาษี ละเลยการปฏิบัติหนาท่ี สวนนายเฮียง น้ัน ศาลลงโทษจําคุกและปรับ
เปน เงนิ 4 เทา ของราคาประเมิน บวกอากรรวมเปน เงนิ หลายสบิ ลา นบาท

ห น า | 108

ประเดน็
1. ใหผเู รยี นวเิ คราะหต วั ผกู ระทาํ การทุจริตรายบคุ คลวาเหมอื นหรือแตกตางกนั อยา งไร
2. ใหผูเรียนวเิ คราะหก ารขาดคุณธรรม จรยิ ธรรม แตล ะบุคคลทเ่ี ก่ยี วของกบั การทจุ รติ
3. ใครควรไดรับการยกยอ งมากทสี่ ุด เพราะเหตุใด

ใบงาน
1. ใหผเู รียนฝก วิเคราะหร ปู แบบการทจุ ริตจากแหลง ขา วตาง ๆ
2. ใหผเู รียนวิเคราะหผ ลดใี นการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ ริต
3. ใหผเู รยี นเสนอแนวทางในการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริต

กิจกรรมการเรยี นรอู ยา งตอ เนื่อง
มอบหมายผเู รียน ศกึ ษากรณีตัวอยางการกระทําทุจริตท่ี ป.ป.ช. ช้ีมูลและผูมีอํานาจหนาที่ไดสั่ง

ลงโทษแลว จากเว็บไซตของ ป.ป.ช. พรอมวิเคราะหประเด็นตามใบงานและเสนอวิธีการมีสวนรวมใน
การปองกนั และปราบปรามการทจุ รติ นาํ มาเสนอเปนรายงาน คนละ 1 เรื่อง

สอื่ แหลง คน ควา
1. มุมสง เสรมิ การเรียนรดู า นการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ หองสมุดประชาชน
2. เว็บไซต สาํ นักงาน ป.ป.ช. www.nacc.go.th
3. สํานกั งาน ป.ป.ช. ประจาํ จงั หวัด

ห น า | 109

เรอ่ื ง 4 ทุจริตประปา

วตั ถุประสงค
1. วเิ คราะหพ ฤติกรรมและโทษของผูกระทาํ ความผดิ ไดอ ยา งมเี หตผุ ลและหลกั กฎหมาย
2. นาํ หลักคณุ ธรรมมาวิเคราะหใ นสถานการณท ี่เกดิ ข้นึ ได
3. บอกวิธกี ารมสี วนรวมในการปองกนั และปราบปรามการทุจรติ
4. เกดิ จิตสํานึกการมสี ว นรวมในการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริต
5. ไดข อคิดจาการศึกษากรณีตัวอยา งในการกระทําการทจุ รติ

เนอ้ื หาสาระ
พระราชบญั ญตั ปิ ระกอบรฐั ธรรมนูญวา ดว ยการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ พ.ศ. 2542 และ

ทแี่ กไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2554

กรณศี ึกษา
องคการบรหิ ารสว นตาํ บลแหงหนง่ึ ไดป ระกาศสอบราคาจางเหมาระบบประปาหมูบาน ในวงเงิน

400,000 บาท โดยมหี างหุนสวน คอนกรตี จํากดั แหงหน่งึ ซงึ่ เสนอราคาต่ําสุดเปนผูไดรับเลือกใหกอสราง
ระบบประปาดงั กลา ว และองคก ารบริหารสว นตาํ บล ไดม ีคาํ สัง่ แตง ตั้งคณะกรรมการตรวจจางประกอบดว ย
นายกิจจา ประธานคณะกรรมการองคการบริหารสวนตําบล เปนประธานกรรมการ นายขรรคชัย
ปลัดองคการบริหารสวนตาํ บล เปน กรรมการ นอกจากนย้ี ังมีกรรมการบริหารและผูแทนประชาคมหมูบาน
อีก 2 คน รวมเปนกรรมการ โดยมีนายคนึง หัวหนาสวนโยธา เปนผูควบคุมงานกอสราง ซึ่งนายกิจจา
นายขรรคชยั และนายคะนงึ ไดรว มกนั เรียกรบั เงินจากหา งหนุ สว น คอนกรีต จํากัด จํานวน 10 เปอรเซ็นต
ของวงเงนิ คา จางกอ สราง หรือประมาณ 40,000 บาท เพือ่ เปน การตอบแทนในการเบิกจายเงินคากอสราง
แตหางหุนสวน คอนกรีต จํากัด ไดขอตอรองเหลือ 20,000 บาท และไดแจงความกับเจาหนาท่ีตํารวจ
กองบังคบั การสอบสวนสืบสวน โดยวางแผนเขาจบั กุมนายกิจจา กบั คณะ ไดพ รอ มกบั เงนิ ของกลาง

ประเดน็
1. ใหผ เู รียนวิเคราะหตัวผกู ระทําการทุจริตรายบุคคลวาเหมอื นหรอื แตกตา งกัน อยางไร
2. ใหผ ูเรยี นวเิ คราะหการขาดคุณธรรม จรยิ ธรรมแตละบคุ คลทเ่ี ก่ยี วของกบั การทุจริต

ห น า | 110

ใบงาน
1. ใหผ เู รียนฝกวิเคราะหร ปู แบบการทจุ ริตจากแหลงขาวตา ง ๆ
2. ใหผเู รยี นวเิ คราะหผ ลดใี นการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ
3. ใหผ เู รียนเสนอแนวทางในการปองกันและปราบปรามการทจุ รติ

กิจกรรมการเรยี นรูอยา งตอ เนื่อง
มอบหมายผเู รยี น ศึกษากรณีตัวอยางการกระทําทุจริตท่ี ป.ป.ช. ชี้มูลและผูมีอํานาจหนาที่ไดสั่ง

ลงโทษแลว จากเว็บไซตข อง ป.ป.ช. พรอ มวเิ คราะหป ระเดน็ ตามใบงานและเสนอวิธีการมสี ว นรว มใน
การปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ นาํ มาเสนอเปน รายงาน คนละ 1 เร่อื ง

ส่ือ แหลงคน ควา
1. มุมสง เสริมการเรยี นรูดา นการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ ริต หอ งสมดุ ประชาชน
2. เวบ็ ไซต สาํ นักงาน ป.ป.ช. www.nacc.go.th
3. สํานกั งาน ป.ป.ช. ประจาํ จังหวดั

ห น า | 111

เร่อื ง 5 นํา้ ทว มจริงหรือ

วตั ถปุ ระสงค
1. ผูเรียนสามารถตดั สินไดวาพฤตกิ รรมของเจาหนา ทต่ี ามกรณตี วั อยางเปนการทจุ รติ ตามกรณีใด
2. ผเู รียนสามารถวเิ คราะหผ ลกระทบที่เกิดขนึ้ ตอตนเอง ครอบครัว ชุมชน และสังคมอันเปนเหตุ

สบื เนือ่ งมาจากการทจุ รติ ในกรณดี ังกลา ว
3. ผูเรียนสามารถแจงเบาะแสตอผูมีหนาที่ในการปองกันการตรวจสอบและการปราบปราม

การทจุ รติ ได

เน้อื หาสาระ
1. ผลประโยชนท บั ซอน และการทุจรติ กรณกี ารรบั ทรัพยสนิ หรอื ประโยชนอ่นื ใด
2. พระราชบญั ญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนูญวาดว ยการปองกนั และปราบปรามการทุจริต
พทุ ธศกั ราช 2542 และ (ฉบบั ที่ 2) พุทธศักราช 2554 มาตรา 19(3)
3. ภารกิจและอํานาจหนาทีข่ องคณะกรรมการ ป.ป.ช.
4. คณุ ธรรม จริยธรรมทเี่ ก่ียวของกบั การปอ งกนั การทจุ ริต
5. เครอื ขา ยการมสี ว นรวมของประชาชนและชอ งทางการรองเรียนการทจุ รติ

กรณีศึกษา
เมอ่ื เกิดเหตสุ าธารณภยั เชน นา้ํ ทว ม ภัยหนาว ตามจาํ นวนวันที่ราชการกําหนดไว ทางราชการได

วางแนวทางในการปฏิบัติราชการไวว า สามารถจัดซ้อื จัดจางพสั ดุดว ยวธิ ีพิเศษ เพ่อื ใหไ ดส ่งิ ของ เชน อาหาร
ยา เสอ้ื ผา ขา วของเครอื่ งใช หรอื สาธารณปู โภค เชน การซอ มแซมถนนหนทาง ระบบไฟฟา ประปา ฯลฯ
เพื่อชวยเหลือหรือบรรเทาทุกขประชาชนผูเดือดรอน กรณีศึกษาท่ียกมาใหพิจารณา เปนกรณีของ
ขาราชการระดบั สูงของอําเภอแหง หน่งึ ซง่ึ มีอาํ นาจในการพจิ ารณาจดั ซอื้ จัดจา งพสั ดุเพอ่ื ชว ยเหลอื บรรเทา
สาธารณภยั ดังนี้

“นาย จ เปนขาราชการระดับสูงของอําเภอแหง หน่ึง ไดรายงานเหตดุ วนสาธารณภัยวา เกดิ อุทกภัย
ในพ้ืนที่ท่ีรับผิดชอบ ทั้งท่ีในชวงเวลาน้ันไมมีอุทกภัยหรือฝนตกหนักแตอยางใด การรายงานเหตุดวน
สาธารณภยั อันเปน ความเท็จดงั กลา ว ทาํ ใหน าย จ ไดใชเปนเหตุอนุมัติใหวาจางผูรับจาง ท้ังที่รูอยูแลววา
คณะกรรมการฯ (คณะกรรมการท่ีดําเนินการเกี่ยวกับการจัดจาง) ไมไดดําเนินการเจรจาตอรองราคากับ
ผูร บั จา งตามระเบยี บฯ

ห น า | 112

ประเด็น
1. จากกรณตี วั อยา ง ตามพระราชบัญญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วา ดว ยการปองกันและปราบปราม

การทุจริต พุทธศักราช 2542 และ (ฉบับที่ 2) พุทธศกั ราช 2554 มาตรา 19(3) เปนการทุจรติ หรือไม กรณใี ด
2. ตอกรณีดงั กลา ว อํานาจในการตรวจสอบการทจุ ริต การชีม้ ูลความผดิ เปน อาํ นาจของ ป.ป.ช.

หรอื ไม
3. ผลกระทบทเี่ กดิ ขน้ึ ตอ ประชาชนทวั่ ไป อันเนอ่ื งมาจากพฤตกิ รรมดงั กลาว ชองทางการรอ งเรยี น

เพ่อื ใหม กี ารตรวจสอบ และการสรางคณุ ธรรมใหเกิดขึน้ เพ่อื ปองกันการเกดิ พฤติกรรมการทจุ ริตดังกลาว

ใบงาน
แบงกลมุ ผเู รียน ใหก ลมุ รวมกนั วเิ คราะห รว มกนั แสดงความเห็นและหาขอสรปุ เปน ความคิดเห็น

รว มกนั และตวั แทนกลมุ นําเสนอ กรณีตัวอยางตามประเดน็ ตอไปน้ี
1. พฤติการณดังกรณตี วั อยาง เปนการทจุ ริตหรอื ไม อยา งไร
2. หากกรณีดงั กลา วเปน การกระทาํ ทจุ รติ อาํ นาจในการตรวจสอบเปนของหนวยงานใด และมี

ชองทางในการสง ขาวสารการทจุ รติ ใหผมู หี นาทต่ี รวจสอบทราบได อยา งไรบา ง
3. ผลกระทบทเี่ กดิ ข้ึนตอ ตนเอง ตอ ครอบครัว ตอชมุ ชนและสังคม อันเปน ผลมาจากเหตุแหง

การกระทาํ ดังกลาว
4. ตอ งเรง สรางคุณธรรมใดบา งใหเ กิดขน้ึ ในสงั คมเพ่ือปอ งกนั มิใหเกิดการทุจริตดงั กลา ว

กิจกรรมการเรยี นรูอยา งตอเน่ือง
1. มอบหมายผูเรียนรายบุคคล ศึกษากรณตี วั อยางการกระทาํ ทจุ ริตท่ี ป.ป.ช. ชม้ี ูลและผมู ีอาํ นาจ

หนา ท่ไี ดส งั่ ลงโทษแลว จากเว็บไซตข อง ป.ป.ช. พรอ มวเิ คราะหตามประเด็น 1 - 4 ตามใบงานและนาํ มา
เสนอเปน รายงาน คนละ 1 เรอื่ ง

ส่ือ แหลงคนควา
1. มมุ สง เสรมิ การเรยี นรดู า นการปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริต หอ งสมดุ ประชาชน
2. เวบ็ ไซต สํานักงาน ป.ป.ช.

แหลงอางองิ
เว็บไซต สาํ นักงาน ป.ป.ช. www.nacc.go.th เขา ถงึ ได ณ วันท่ี 19 มนี าคม 2556

ห น า | 113

เรื่อง 6 ขุดบอ ....ลวงใคร

วัตถปุ ระสงค
1. ผูเรียนสามารถตัดสินไดว า พฤตกิ รรมของเจาหนาที่ตามกรณีตวั อยางเปนการทจุ รติ ตามกรณใี ด
2. ผเู รียนสามารถวิเคราะหผลกระทบท่เี กดิ ขน้ึ ตอ ตนเอง ครอบครัว ชมุ ชน และสงั คมอันเปน เหตุ
สืบเน่อื งมาจากการทจุ รติ ในกรณดี ังกลาว
3. ผูเรียนสามารถแจง เบาะแสตอ ผมู หี นาทใี่ นการปอ งกนั การตรวจสอบและการปราบปรามการทจุ รติ ได

เนือ้ หาสาระ
1. ความหมายของการทจุ ริตและผลประโยชนทบั ซอนกรณกี ารรบั ทรพั ยสนิ หรอื ประโยชนอ ื่นใด
2. นําเสนอเนอ้ื หาสารบญั ญตั ิของมาตรา 19(3) พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนญู วาดวย
การปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ พทุ ธศักราช 2542 (ฉบบั ท่ี 2) พุทธศักราช 2554
3. นําเสนอเกย่ี วกับภารกจิ และอํานาจหนาที่ของคณะกรรมการ ป.ป.ช.

กรณีศึกษา
นาย ป. เปน ขาราชการ สังกดั สาํ นักงานปฏิรปู ทีด่ นิ จงั หวดั ของจงั หวดั แหงหนึ่ง มีหนาท่ีรับผิดชอบ

แผนงานพัฒนารายไดและปรับปรุงโครงการผลติ ประจําปงบประมาณ 2540 กรณีเกษตรกรในเขตปฏิรูป
ทดี่ ินทองทีห่ มบู า นหนงึ่ ในเขตจงั หวดั นัน้ มเี กษตรกร จํานวน 13 ราย ขอกูเงนิ จากสํานกั ปฏริ ปู ทดี่ นิ จังหวัด
รายละ 50,000.-บาท เพ่ือนําไปใชในการขุดบอน้ําบาดาล นาย ป. ซ่ึงมีหนาที่รับผิดชอบตามแผนงาน
ดงั กลา ว ไดหลอกลวงเกษตรกรทง้ั 13 ราย วา การขดุ เจาะบอ นํ้าบาดาลน้นั เกษตรกรตองวา จางหนวยงาน
ของทางราชการใหเ ปน ผูขุดเจาะเทาน้นั หากเกษตรกรรายใดไมวาจางหนวยงานราชการใหขุดเจาะบอนํ้าบาดาล
จะตองคืนเงินใหแกท างราชการ ทั้งท่ีความจริงแลว ทางราชการมิไดมีระเบียบในเรื่องดังกลาวแตอยางใด
เปน เหตุใหเ กษตรกรหลงเช่ือและวา จา ง นาย ป. ใหเปนผูขุดเจาะบอน้ําบาดาล ผลการขุดเจาะบอนํ้าบาดาล
ใหเ กษตรกร 8 ราย พบวา ปรากฏวาไมมนี ้ําเพียงพอท่ีจะใชในการทําการเกษตร เกษตรกรอีก 5 รายที่ยัง
ไมไ ดวา จาง นาย ป. ขดุ เจาะบอนาํ้ บาดาล จึงไมยอมให นาย ป. ขุดเจาะนํ้าบาดาล นาย ป. จึงไดไปหลอกลวง
เกษตรกรท้ัง 5 ราย วา จะตองคืนเงินท่กี ูม ารายละ 50,000.-บาท แกทางราชการ เกษตรกรท้ัง 5 ราย จึงได
คนื เงินใหแ ก นาย ป. เพื่อนําไปคืนแกทางราชการ

ห น า | 114

ประเดน็
1. จากกรณีตัวอยา ง ตามพระราชบญั ญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วาดวยการปองกนั และปราบปราม

การทจุ รติ พทุ ธศักราช 2542 (ฉบับท่ี 2) พุทธศักราช 2554 มาตรา 19(3) เปน การทจุ รติ หรอื ไม กรณใี ด
2. ตอกรณีดงั กลา ว อาํ นาจในการตรวจสอบการทจุ รติ การชม้ี ูลความผดิ เปนอํานาจของ ป.ป.ช.

หรอื ไม
3. ผลกกระทบทเ่ี กิดข้นึ ตอ ประชาชนทั่วไปอันเนอ่ื งมาจากพฤติกรรมดงั กลา ว ชองทางการรอ งเรียน

เพ่ือใหม กี ารตรวจสอบ และการสรา งคุณธรรมใหเกิดข้ึนเพ่ือปอ งกนั การเกดิ พฤติกรรมการทจุ ริตดงั กลาว
ใบงาน

แบง กลุมผเู รยี น ใหก ลมุ รวมกันวิเคราะห รวมกันแสดงความเห็นและหาขอ สรปุ เปนความคิดเห็น
รว มกนั และตวั แทนกลมุ นาํ เสนอ กรณตี วั อยางตามประเด็นตอ ไปนี้

1. กรณตี ัวอยางเปน การขัดกนั แหงผลประโยชนห รอื ไม และนําไปสูการทจุ ริตอยางไร
2. หากกรณดี ังกลา วเปนการกระทาํ ทจุ รติ อาํ นาจในการตรวจสอบเปนของหนวยงานใด และมี
ชองทางในการสง ขาวสารการทจุ รติ ใหผ มู หี นาทท่ี ราบไดอยา งไรบา ง
3. ผลกระทบทเี่ กิดขึ้นตอตนเอง ตอครอบครัว ตอชุมชนและสงั คม อนั เปนผลมาจากเหตุแหง
การกระทาํ ดงั กลา ว
4. ตอ งเรง สรา งคุณธรรมใดบา งใหเ กดิ ข้ึนในสังคมเพอ่ื ปองกนั มิใหเกดิ การทจุ รติ ดงั กลา ว
กจิ กรรมการเรียนรอู ยา งตอ เนือ่ ง
1. มอบหมายผูเ รียนรายบุคคล ศกึ ษากรณีตวั อยา งการกระทําทจุ รติ ท่ี ป.ป.ช. ชมี้ ูลและผูมีอํานาจ
หนาทไ่ี ดสัง่ ลงโทษแลว จากเว็บไซตของ ป.ป.ช. พรอมวิเคราะหตามประเด็น 1 - 4 ตามใบงานและนํามา
เสนอเปน รายงาน คนละ 1 เรอ่ื ง
2. ยกตวั อยางกรณีที่ผูเรียนเคยประสบดวยตัวเอง หรือโดยคนในครอบครัว อันเปนพฤติการณที่
อาจเปน ลกั ษณะของการขดั กันแหง ผลประโยชน และอภิปรายวา พฤติการณน้ัน อาจนําไปสูการทุจริตได
อยา งไร
สือ่ แหลงคนควา
1. มุมสงเสริมการเรยี นรูด า นการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ หอ งสมุดประชาชน
2. เว็บไซต สํานักงาน ป.ป.ช.
แหลง อา งอิง
1. คณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาต.ิ รายงานผลการตรวจสอบและผลการ
ปฏิบตั ิหนา ท่ี ประจําป พ.ศ. ๒๕๔๗

ห น า | 115

เรอื่ ง 7 ใครผิด......

วตั ถุประสงค
1. ผูเรยี นสามารถตัดสนิ ไดวา พฤติกรรมของเจาหนา ทต่ี ามกรณศี กึ ษามีผลประโยชนทบั ซอนหรอื ไม

และมกี ารทจุ รติ ตามกรณีใด
2. ผูเ รียนสามารถวเิ คราะหผลกระทบท่ีเกิดขึ้นตอ ตนเอง ครอบครวั ชุมชน และสงั คมอนั เปนเหตุ

สบื เนอ่ื งมาจากการทจุ รติ ในกรณีดังกลาว
3. ผูเรียนสามารถแจง เบาะแสตอ ผมู หี นา ทใ่ี นการปอ งกนั การตรวจสอบและการปราบปราม

การทจุ รติ ได
เน้ือหาสาระ

1. ผลประโยชนท บั ซอ น และการทจุ ริต กรณกี ารเขา ไปมสี ว นไดเ สียในการจดั ซ้ือที่ดิน
2. ภารกิจและอาํ นาจหนา ทข่ี องคณะกรรมการ ป.ป.ช.พระราชบัญญตั ิประกอบรฐั ธรรมนญู วาดวย
การปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ พุทธศักราช 2542 (ฉบบั ท่ี 2) พุทธศกั ราช 2554 มาตรา 19(4) และ
ความผิดทางอาญา กรณีเขา ไปมสี วนไดเสีย อนั เปนการใชอาํ นาจในตําแหนง โดยทจุ รติ และปฏิบัติหนาทโี่ ดย
ทุจริต
3. คุณธรรม จรยิ ธรรมทเ่ี ก่ยี วของกับการปองกนั การทจุ ริต
4. เครอื ขายการมสี ว นรว มของประชาชนและชอ งทางการรองเรยี นการทจุ ริต

กรณีศกึ ษา
เทศบาลตองการซื้อที่ดนิ เพือ่ ทําเปนทีท่ ิ้งขยะ นายอนุสรณ นายกเทศมนตรี ไดอนุมัติใหเทศบาล

จดั ซื้อทด่ี นิ และในการจัดซอื้ นายอนสุ รณไ ดม ีคาํ ส่งั แตงตั้งคณะกรรมการหลายคณะ เพื่อดําเนินการจัดซื้อ
ท่ีดนิ ดังน้ี

1. แตงตั้งนายโกศล เปนกรรมการทปี่ รกึ ษาและจัดซื้อทดี่ นิ พรอมรว มตอ รองราคา
2. แตงต้งั นายสวุ รรณ และคณะอกี 4 คน เปนกรรมการกาํ หนดหลักเกณฑสถานท่ีกําจัดขยะมูลฝอย
จะตองเปนพ้ืนท่ีในเขตเทศบาลและอยูหางไกลชุมชนพอสมควร และหากมีพื้นท่ีท่ีติดกัน เจาของที่ดิน
จะตองมอบอํานาจใหเ จาของทด่ี นิ รายใดรายหนึ่งมายน่ื แตเ พยี งผเู ดยี วและมอี าํ นาจในการตดั สินใจทําการแทน
ไดดว ย
3. แตงตั้ง นายแสงสี และคณะอีก 4 คน เปนกรรมการจัดซื้อที่ดินโดยวิธีพิเศษ โดยมิไดเชิญ
เจาของท่ีดินมาเสนอราคาและช้พี น้ื ทจ่ี รงิ และคณะกรรมการฯ ก็มไิ ดล งไปดพู ้ืนที่จรงิ ดว ย
4. แตง ต้งั นายววิ ัฒน และคณะอกี 4 คน เปน กรรมการตรวจรับที่ดิน และคณะกรรมการฯ ก็มิได
ลงไปดพู ้ืนทจ่ี ริงดวย

ห น า | 116

ขอเท็จจริงปรากฏวา นายอนสุ รณไดรวบรวมและจัดซอ้ื ท่ีดิน จาํ นวน 4 แปลง ไวล วงหนา เพื่อขาย
ใหก ับเทศบาล และที่ดินท่ีขายใหกับเทศบาลมีสภาพเปนบอลูกรังลึก ประมาณ 20 เมตร เต็มพื้นที่ และ
มีเสาไฟฟาแรงสูงตัง้ อยใู นทด่ี ิน และท่ดี นิ อยูน อกเขตเทศบาลไมม ที างเขาออก และมีราคาประเมินตารางวาละ
200 บาท แตซ้อื ในราคา 1,000 บาท ทาํ ใหทางราชการซอ้ื ทดี่ นิ แพงขึน้ กวา ความเปน จริง
ประเดน็

1. จากกรณศี ึกษา เจา หนา ทข่ี องเทศบาลซือ่ สตั ยส จุ รติ หรือไม และเปน การใชอํานาจในตําแหนง
โดยทุจรติ และปฏิบตั หิ นาทีโ่ ดยทจุ ริตหรือไม

2. ในกรณดี งั กลา ว อาํ นาจในการไตสวนการทจุ รติ การชม้ี ลู ความผิด เปนอํานาจของ ป.ป.ช.
หรือไม (พระราชบัญญัติประกอบรฐั ธรรมนูญวาดวยการปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริต
พทุ ธศกั ราช 2542 และ (ฉบับที่ 2) พทุ ธศกั ราช 2554 มาตรา 19(4))

3. การรอ งเรยี นเพ่ือใหม ีการตรวจสอบพฤติกรรมการทุจริตดังกลาว ทา นคิดวา มีชอ งทางใดท่ี
สามารถทําได
ใบงาน

แบงกลุมผูเรียน ใหกลุมรวมกันวิเคราะห รวมกันแสดงความเห็นและหาขอสรุปเปนความ
คิดเห็นรวมกัน และตัวแทนกลุมนําเสนอ กรณีตวั อยางตามประเดน็ ตอ ไปนี้

1. กรณตี วั อยา งใครทีข่ าดคุณธรรม และขาดคณุ ธรรมในเรื่องใดบา ง และนําไปสกู ารทจุ ริต อยา งไร
2. หากกรณดี ังกลา วเปน การกระทําทจุ ริต และบคุ คลแตล ะกลุม มคี วามผิด อยา งไรบา ง
3. อาํ นาจในการตรวจสอบเปน ของหนว ยงานใด และมีชองทางในการสงขา วสารการทจุ รติ ให
ผูม หี นา ทีท่ ราบไดอยา งไรบา ง
4. หากนกั ศกึ ษาพบเหน็ เหตกุ ารณ นักศกึ ษามแี นวทางและวิธีการแกปญ หา อยา งไร
กิจกรรมการเรียนรอู ยา งตอเนอื่ ง
มอบหมายผเู รียนรายบคุ คล ยกตวั อยา งเหตุการณท่ีมกี ารทจุ รติ ทม่ี อี ยใู นชมุ ชน และนักศึกษามี
แนวปอ งกนั อยา งไรบา ง และนํามาเสนอเปนรายงาน คนละ 1 เรอื่ ง
สอ่ื แหลงคนควา
1. มุมสง เสริมการเรยี นรูดา นการปอ งกันและปราบปรามการทุจรติ หอ งสมดุ ประชาชน
2. เวบ็ ไซต สาํ นักงาน ป.ป.ช.

ห น า | 117

เร่อื ง 8 ทาํ ไดอยา งไร.....

วตั ถุประสงค
1. ผเู รียนสามารถตัดสนิ ไดวา พฤติกรรมของเจา หนา ทีต่ ามกรณีตัวอยางเปน การทุจรติ ตามกรณใี ด
2. ผเู รียนสามารถวเิ คราะหผลกระทบท่เี กิดขึน้ ตอตนเอง ครอบครวั ชมุ ชน และสงั คม อนั เปนเหตุ

สบื เน่อื งมาจากการทจุ ริตในกรณีดงั กลา ว
3. ผเู รยี นสามารถแจง เบาะแสตอ ผมู หี นา ทใ่ี นการปอ งกนั การตรวจสอบและการปราบปราม

การทจุ รติ ได

เนอ้ื หาสาระ
1. ผลประโยชนทบั ซอ น และการทจุ รติ กรณกี ารรบั ทรัพยส นิ หรือประโยชนอ น่ื ใด
2. พระราชบญั ญตั ิประกอบรฐั ธรรมนญู วาดวยการปองกนั และปราบปรามการทจุ รติ

พทุ ธศกั ราช 2542 (ฉบบั ที่ 2) พุทธศักราช 2554 มาตรา 19(4)
3. ภารกิจและอาํ นาจหนา ท่ีของคณะกรรมการ ป.ป.ช.
4. คณุ ธรรม จรยิ ธรรมทเ่ี กยี่ วขอ งกบั การปองกันการทจุ รติ
5. เครอื ขา ยการมสี วนรว มของประชาชนและชองทางการรองเรยี นการทจุ ริต

กรณศี ึกษา
เทศบาลแหง หนึง่ ไดกําหนดโครงการกอ สรางถนน จํานวน 2 โครงการ โครงการกอสรางคูระบายน้ํา

จํานวน 2 โครงการ และโครงการกอสรางอาคารเรียน จํานวน 2 โครงการ ซ่ึงมีบริษัทกอสราง ก บริษัท
กอสรา ง ข และบริษัทกอสราง ค เขามายื่นซองประกวดราคา ปรากฏวา ผลการประกวดราคา เปนดังน้ี
บรษิ ัท ก ชนะการประกวด และไดกอสรางถนน จํานวน 2 โครงการ บริษัทกอสราง ข ชนะการประกวด
และไดก อ สรางครู ะบายน้าํ จํานวน 2 โครงการ และบริษัท ค ชนะการประกวด และไดกอ สรา งอาคารเรียน
2 โครงการ ซง่ึ ปรากฎภายหลังพบวา ทงั้ 3 บรษิ ัท เปน ของนายกุสุม ซงึ่ ดาํ รงตําแหนงนายกเทศมนตรีของ
เทศบาลแหง นแ้ี ตเพียงผูเดียว แตไดใ ชชือ่ บุคคลใกลช ิดเปนผูขอจดทะเบยี นและจัดตั้งบรษิ ทั ทงั้ 3 บริษทั

ประเดน็
1. จากกรณตี ัวอยา ง ตามพระราชบัญญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วาดว ยการปองกันและปราบปราม

การทจุ ริต พุทธศกั ราช 2542 (ฉบับท่ี 2) พทุ ธศักราช 2554 มาตรา 19(4) เปนการทุจริตหรอื ไม กรณใี ด
2. ตอกรณีดังกลาว อาํ นาจในการตรวจสอบการทจุ ริต การชม้ี ลู ความผดิ เปนอาํ นาจของ ป.ป.ช.

หรอื ไม

ห น า | 118

3. ผลกกระทบทเี่ กิดขนึ้ ตอประชาชนทว่ั ไปอันเนอ่ื งมาจากพฤติกรรมดงั กลา ว ชอ งทางการรอ งเรยี น
เพื่อใหม ีการตรวจสอบ และการสรา งคณุ ธรรมใหเกดิ ขน้ึ เพอื่ ปอ งกันการเกดิ พฤตกิ รรมการทุจริตดังกลา ว

ใบงาน
แบง กลุม ผเู รียน ใหก ลุมรวมกันวเิ คราะห รว มกันแสดงความเหน็ และหาขอสรุปเปนความคิดเห็น

รวมกนั และตวั แทนกลุม นําเสนอ กรณตี วั อยา งตามประเดน็ ตอไปน้ี
1. กรณีตวั อยา งนายกสุ มุ ไดก ระทําการฝา ฝน พระราชบญั ญัตเิ ทศบาล พ.ศ. 2496 ในเรือ่ งใด และ

ขาดคณุ ธรรมในเรือ่ งใดบาง และนาํ ไปสูก ารทจุ ริตอยา งไร
2. ใหน กั ศกึ ษาแบง กลุม กลุม ละ 5 คน ยกตัวอยาง เหตุการณท ม่ี ีอยใู นชมุ ชน หรือศกึ ษาจาก

หนงั สอื พมิ พ

กิจกรรมการเรียนรอู ยางตอ เนือ่ ง
1. มอบหมายผเู รยี นรายบุคคล ยกตวั อยา งเหตุการณท่มี กี ารทุจริตทมี่ ีอยใู นชมุ ชน และนกั ศึกษา

มีแนวปอ งกนั อยางไรบาง และนํามาเสนอเปนรายงาน คนละ 1 เรื่อง

สือ่ แหลง คนควา
1. มุมสงเสรมิ การเรียนรูดานการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ หองสมดุ ประชาชน
2. เวบ็ ไซต สํานักงาน ป.ป.ช.

ห น า | 119

เร่อื ง 9 เงนิ หลวง....อยา เอา

วตั ถุประสงค
1. ตดั สนิ ไดวาพฤตกิ รรมของเจาหนา ท่ตี ามกรณตี ัวอยา งเปน การทจุ ริตกรณใี ด
2. วิเคราะหผ ลกระทบทเี่ กิดขึ้นตอตนเอง ครอบครัว ชุมชนและสังคม อนั เปนเหตสุ ืบเนื่องมาจาก

การทจุ รติ ในกรณดี ังกลา ว
3. แจง เบาะแสตอ ผมู หี นาทใี่ นการปอ งกนั การตรวจสอบและการปราบปรามการทจุ รติ ได

เน้ือหาสาระ
1. การทจุ รติ กรณีการเบียดบังเงนิ รายได
2. ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 147 และมาตรา 157 ประกอบมาตรา 91
3. ภารกจิ และอํานาจหนา ทขี่ องคณะกรรมการ ป.ป.ช.
4. คณุ ธรรม จรยิ ธรรม ทเ่ี ก่ียวขอ งกับการปอ งกนั การทุจริต
5. เครือขายการมีสวนรว มของประชาชนและชอ งทางการรองเรียนการทจุ ริต

กรณศี กึ ษา
นางสมศรี เปนขา ราชการระดบั หัวหนาสวนการคลัง ขององคการบริหารตําบลแหงหนึ่ง มีหนาท่ี

รับเงิน เบิกจายเงิน ฝากเงนิ เกบ็ รักษาเงิน หรอื งานเกีย่ วกบั งานการเงนิ การบัญชี ไดทจุ ริตเบยี ดบังเงินรายได
ขององคการบรหิ ารสวนตําบล โดยกระทาํ ความผิดตอตําแหนงหนาท่ีราชการตางกรรมตางวาระ กลาวคือ
ในระหวา งวันที่ 18 กุมภาพนั ธ 2544 ถึงวนั ท่ี 27 มถิ ุนายน 2545 ไดเ บียดบงั เงินภาษีปาย ภาษีบํารุงทองท่ี
ภาษโี รงเรือนและทดี่ นิ อากรฆาสัตว เงินคา ขายเอกสารสอบราคา เงินมัดจํา รับคืนเงินยืม และเงินคาปรับ
จราจร รวมเปน เงนิ ทัง้ ส้ิน 258,955 บาท เปน เหตุใหอ งคการบรหิ ารสว นตาํ บลไดรับความเสียหาย

ประเดน็
1. จากกรณตี ัวอยาง ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 147 และ มาตรา 157 ประกอบมาตรา 91

เปนการทุจริตหรือไมก รณใี ด
2. ตอกรณีดังกลาว อํานาจในการตรวจสอบการทุจริต การช้ีมูลความผิด เปนอํานาจของ ป.ป.ช.

หรอื ไม
3. ผลกระทบที่เกิดข้ึนตอประชาชนทั่วไปอันเน่ืองมาจากพฤติกรรมดังกลาว ชองทางการรองเรียน

เพือ่ ใหมกี ารตรวจสอบ และสรางคุณธรรมใหเกิดข้ึน เพื่อปอ งกันการเกดิ พฤตกิ รรมการทุจรติ ดังกลา ว

ห น า | 120

ใบงาน
ใหแตละกลุมเสนอกิจกรรมท่ีจะชวยปองกันการทุจริตอันเปนผลมาจากการปฏิบัติหนาที่ของ

เจา หนาท่ีรัฐ

กจิ กรรมการเรยี นรอู ยา งตอเนอื่ ง
1. ใหรวมกันอภิปรายปญหาท่ีเกิดจากการปฏิบัติหนาที่ของเจาหนาท่ีรัฐมีอะไรบาง มีสาเหตุและมี

วธิ ีการปอ งกันการทุจริตทําไดอยา งไร
2. ใหแ สดงความคิดเหน็ วาหากเปน ตัวผเู รียนจะปฏิบัติอยางไร เพ่ือไมใหเกิดการทุจริตในการปฏิบัติ

หนา ทีข่ องเจา หนา ทีร่ ัฐ
3. ในการปฏิบัติตนของเจา หนาท่รี ฐั ควรยดึ คุณธรรมใดบาง
4. ใหสรปุ ผลการอภปิ รายบันทกึ ในสมุด

ส่อื และแหลงการเรียนรู
1. ผรู ูเร่ืองระเบียบการเงิน - การบญั ชี
2. ระเบยี บการเงิน - การบัญชี กระทรวงการคลงั
3. มมุ สง เสริมการเรยี นรูดา นการปองกนั และปราบปรามการทุจริต
4. เวบ็ ไซดส าํ นักงาน ป.ป.ช.

ห น า | 121

กิจกรรมทา ยบทที่ 3

1. รฐั ธรรมนูญมีความสาํ คญั กบั ประเทศในแงใดบาง
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

2. รฐั ธรรมนูญฉบบั แรกของไทยมที ่ีมาจากทีใ่ ด
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

3. อะไรคือสาเหตขุ องการเปลย่ี นแปลงรฐั ธรรมนญู ไทย
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

ห น า | 122

4. องคกรตามรฐั ธรรมนญู ถกู กาํ หนดและต้ังข้นึ ดวยเหตผุ ลใดบา ง
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

5. ผลของการใชรัฐธรรมนญู ต้ังแตอดีตถงึ ปจจบุ ันไดกอ ใหเ กิดความเปลย่ี นแปลง
ดา นใดบางแกส งั คมไทยรวมทงั้ ฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

6. ใหผ ูเรยี นศึกษารฐั ธรรมนญู ฉบบั ปจ จบุ นั มรี ายละเอียดสาํ คญั อยา งไรบา งและ
นาํ มาอภปิ รายรว มกนั
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

ห น า | 123

บทที่ 4 สทิ ธิมนษุ ยชน

สาระสําคญั

มนุษยท ุกคนเกิดมามีเกยี รติและศกั ดศ์ิ รเี ทา เทยี มกนั และไมควรถกู เลยี่ งปฏิบัติ เพราะความแตกตา ง
ของเชอ้ื ชาติ ศาสนา เพศ ฐานะ หรือความคดิ เห็น

องคการสหประชาชาติ จงึ ไดจ ัดทําปฏิญญาสากลวา ดวยสทิ ธมิ นุษยชน เพ่ือใหป ระเทศตาง ๆ เคารพสิทธิ
และปกปองพลเมอื งของตนใหรอดพนจากการถกู รังแกหรือลิดรอนสทิ ธิเสรภี าพข้นั พ้ืนฐาน

ทั้งนี้ ประชาชนชาวไทยทกุ คนที่เกิดมาเปน มนษุ ยและเกิดเปนคนไทย ยอมมีศกั ดศิ์ รที จ่ี ะไดรับความ
คุมครองจากรัฐโดยเทาเทียม ตามมาตรฐานเดียวกับประเทศอื่น ๆ ทั่วโลก ซ่ึงรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2550 ไดบญั ญัติสิทธิมนุษยชนข้ันพ้ืนฐานเอาไว อันแสดงจึงเจตนารมณหรือขอ ผูกมัดท่ีรัฐจะ
ตองปกปอ งคุมครองประชาชนคนมิใหถ ูกละเมิดสิทธิขัน้ พนื้ ฐาน จากการใชอํานาจรัฐหรือบคุ คลอน่ื ใดก็ตาม

ผลการเรยี นรทู ่คี าดหวัง

1. รแู ละเขา ใจความหมาย และความสําคญั ของสทิ ธิมนุษยชน
2. บอกความหมายและขอบขายของสทิ ธมิ นษุ ยชนตามบทบญั ญตั ิของรัฐธรรมนูญได
3. รจู ักใชแ ละรกั ษาสิทธขิ องตนเองตามกฎหมาย

ขอบขา ยเนอ้ื หา

เร่ืองที่ 1 หลักสิทธมิ นุษยชนสากล
เรื่องที่ 2 สิทธมิ นุษยชนในประเทศไทย
เรื่องท่ี 3 แนวทางการปฏิบัติการตามหลักสทิ ธมิ นษุ ยชน

ห น า | 124

เร่ืองท่ี 1 หลกั สิทธิมนษุ ยชนสากล

หากเราไดศึกษาสภาพการดําเนินชีวิตของผูอยูในสังคมตาง ๆ ท่ัวโลก ตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน
มขี อ เทจ็ จรงิ ประการหนงึ่ ท่ีพบได คอื การทม่ี นุษยถ ูกเลอื กปฏบิ ตั ิอยางไมเทาเทียมกนั ตามเช้ือชาติ สผี ิว เพศ
ฐานะทางเศรษฐกิจ เปน ตน การทําดงั กลา วหลายคร้ัง เปนการละเมิดสิทธิของอีกบุคคลหนึ่งดวยความเชื่อวา
บุคคลนัน้ มคี วามดอ ยกวา ผกู ระทําละเมิดไมทางใดก็ทางหน่งึ เชน บางประเทศมคี วามเชื่อวาฐานะของชาย
สงู กวาหญิง ก็มักจะเกิดการกระทําท่ีเอารัดเอาเปรียบฝายหญิง หรือประเทศท่ีใชระบบวรรณะ ก็จะเกิด
การกีดกน้ั คนในวรรณะท่ีตํา่ กวา เปน ตน

ในโลกยุคปจ จุบนั อารยประเทศตา งยอมรับและตองปฏิบัติกับประชาชนของตนเองตามหลักสิทธิ
มนษุ ยชนสากล อาจจะมากบางนอยบางก็แลวแต พัฒนาการทางการเมืองการปกครอง ระดับการศึกษา
และความตนื่ ตัวในทางการเมืองของประชาชนในประเทศนน้ั ๆ

ดังนน้ั เพอ่ื ความเขา ใจที่ตรงกนั ในการศกึ ษา เรือ่ ง สทิ ธิมนุษยชนของประชาชนไทย กอนอื่นขอให
เรามาทาํ ความเขา ใจใหต รงกนั และเปน พน้ื ฐานในการคิดวเิ คราะห ตระหนกั ถึงความสําคญั ของสทิ ธมิ นุษยชน

ความหมาย

สิทธิมนษุ ยชน หมายถึง ศักดิ์ศรคี วามเปนมนุษยห รือศักด์ิศรคี วามเปนคน เปน ส่ิงทที่ ุกคนมตี ิดตวั มา
แตก ําเนดิ โดยไมแ บงแยกเช้ือชาติ สีผิว เพศ ภาษา ศาสนา ความคิดเห็นทางการเมือง หรือแนวคิดอ่ืน ๆ
เผาพนั ธุ หรือสังคม ทรัพยส นิ ถ่ินกาํ เนดิ หรอื สถานะอน่ื ๆ

จากความหมายดังกลา วจงึ วิเคราะหไ ดว า เรอ่ื ง สทิ ธมิ นุษยชน น้ัน เปนแนวคิดท่ีมีความเชือ่ พน้ื ฐาน
ในเรื่องศักดิ์ศรีความเปนมนุษยวา เปนสิทธิหรือสถานะสากล ซึ่งไมขึ้นอยูกับขอบเขตของกฎหมาย หรือ
ปจจยั ทองถิ่นอ่ืนใด เชน เชือ้ ชาติ หรอื สญั ชาติ ซึ่งตอ งไดรบั การยอมรบั และไดรับการปฏบิ ัติ

โดยมีองคประกอบของหลักสิทธมิ นษุ ยชนทแี่ ตล ะบคุ คลควรไดรับการคุมครองจากรัฐ ไดแก เรื่อง
สิทธเิ สรภี าพ ความเสมอภาค และความเปนธรรม ที่จะทําใหบุคคลน้ันดําเนินชีวิตไดอยางมีศักดิ์ศรีและมี
หลกั ประกนั ในเรอื่ ง การไดรบั การปกปองคมุ ครองดวยความเปน ธรรม มีรายละเอยี ดของแตละองคประกอบ
ดังนี้

1. สทิ ธิ ในการทจี่ ะมีทีอ่ ยูอาศยั มอี าหารกนิ มยี ารักษาโรค ทีจ่ ะไดรบั การศกึ ษา การไมถูกทําราย
รางกายและจติ ใจ และการมีชีวติ ท่ปี ลอดภัย

2. เสรภี าพ ในการแสดงความคดิ เห็นท่ไี มล ะเมดิ สิทธิของผอู ่ืน ในการเลอื กอาชีพท่ไี มผิดกฎหมาย
ในการเลอื กคคู รอง ในการเดนิ ทาง ในการนบั ถอื ศาสนา และในการชุมนมุ โดยสงบสันติปราศจากอาวธุ

3. ความเสมอภาค ในการไดรับการปฏิบัติจากรัฐโดยเทาเทียมกัน มีหลักประกันวาจะไมถูกเลือก
ปฏบิ ตั ิ และไมโดนเอาเปรียบ

4. ความเปน ธรรม กลุมคนดอยโอกาส คนพิการ ผอู อนแอกวา ไดแก เด็ก สตรี คนชรา คนพิการ
ตองไดรบั การปฏบิ ตั ิในบางเรื่องที่แตกตางจากบุคคลท่ัวไปท่ีเขาถึงโอกาสไดมากกวา แข็งแรงกวา ทั้งทาง
รา งกายและจิตใจ เพ่ือใหโอกาสคนกลุมน้ีสามารถดําเนินชีวิตไดอยางปกติสุขมีคุณภาพชีวิตที่ไมดอยกวา
คนท่วั ไป

ห น า | 125

สรุปไดดงั แผนภมู ิ

จากความเชือ่ ดังกลาว องคก ารสหประชาชาติ จงึ ไดจดั ทาํ ปฏญิ ญาสากลวาดว ยเรือ่ ง สิทธิมนษุ ยชน
เพ่ือเปนแนวในการประเมินและตัดสินใจวา ประเทศใดมีการกระทําท่ีเปนการละเมิดสิทธิมนุษยชนกับ
ประชาชนหรือชาวตา งชาติท่อี าศัยอยูในประเทศหรือไม

ปฏิญญาสากลวาดวยเรื่องสิทธิมนุษยชน

คาํ ปรารภ

โดยการยอมรบั นบั ถอื เกียรติศกั ดิ์ประจาํ ตัว และสิทธิเทาเทียมกันและโอนมิไดของบรรดาสมาชิก
ทั้งหลายแหงครอบครวั มนุษย เปนหลกั มลู เหตุแหง อิสรภาพ ความยตุ ิธรรม และสันตภิ าพในโลก

โดยการไมน ําพาและการเหยยี ดหยามตอสทิ ธมิ นุษยชน ยังมผี ลใหมกี ารกระทําอันปาเถื่อน ซึ่งเปน
การละเมดิ มโนธรรมของมนุษยช าติอยา งรา ยแรง และไดมีการประกาศวา ปณธิ านสูงสุดของสามญั ชน ไดแ ก
ความตองการใหมนุษยมีชีวิตอยูในโลกดวยอิสรภาพในการพูด และความเช่ือถือ และอิสรภาพพนจาก
ความหวาดกลัวและความตองการ

โดยทีเ่ ปน การจําเปน อยา งย่ิงท่ีมนษุ ยชนควรไดร บั การคมุ ครอง โดยหลักบังคับของกฎหมาย ถาไม
ประสงคจะใหคนตกอยูในบังคับใหหันเขาหาการหาการขบถขัดขืนตอทรราชย และการขดข่ี เปนวิถีทาง
สดุ ทาย

โดยท่ีเปน ความจาํ เปนอยางยิ่งทีจ่ ะสงเสริมววิ ฒั นาการแหง สมั พันธไมตรีระหวา งนานาชาติ

ห น า | 126

โดยทป่ี ระชาการแหงสหประชาชาติไดยืนยันไวในกฎบัตรถึงความเชื่อม่ันในสิทธิมนุษยชนอันเปน
หลกั ในเกียรติศักด์ศิ รีและคณุ คาของมนุษย และในสทิ ธิเทา เทียมกนั ของบรรดาชายและหญิง และไดตกลงใจท่ี
จะเสรมิ ความกาวหนา ทางสังคม และมาตรฐานแหงชวี ิตทีด่ ขี ึน้ ดวยในอิสรภาพอันกวางขวางย่งิ ขึน้

โดยที่รฐั สมาชิกตางปฏญิ าณจะใหบ รรลุถึงซง่ึ การสงเสริมการเคารพ และการปฏิบัติตามท่ัวสากล
ตอ สทิ ธิมนุษยชนและอสิ รภาพ โดยรว มมอื กับสหประชาชาติ

โดยที่ความเขา ใจรว มกันในสิทธิและอิสรภาพเหลานี้ เปนสิ่งสําคัญอยางย่ิง เพ่ือปฎิญาณน้ีสําเร็จ
ผลเต็มบรบิ ูรณ

ฉะนน้ั บัดนี้สมัชชาจงึ ประกาศวา:-
ปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชนนี้ เปนมาตรฐานรวมกันแหงความสําเร็จ สําหรับบรรดา
ประชากรและประชาชาติท้ังหลาย เพื่อจุดมุงหมายปลายทางท่ีวา เอกชนทุกคนและองคการของสังคม
ทกุ องคก าร โดยการราํ ลกึ ถงึ ปฏญิ ญานเ้ี ปน เนืองนิตย จะบากบ่ันพยายามดวยการสอนและศึกษา ในอันทีจ่ ะ
สงเสริมการเคารพสทิ ธแิ ละอิสรภาพเหลา น้ี และดวยมาตรการที่กาวหนา ทงั้ ในประเทศและระหวางประเทศ
ในอันท่ีจะใหมีการยอมรับนับถือและการปฏิบัติตามโดยสากลและอยางเปนผลจริงจัง ท้ังในบรรดา
ประชาชนของรัฐสมาชิกดว ยกนั เอง และในบรรดาประชาชนของดนิ แดนท่ีอยูใตอ ํานาจของรฐั น้ัน ๆ
ขอ 1 มนุษยท้ังหลาย เกิดมามีอิสระและเสมอภาคอันเกียรติศักด์ิศรี และสิทธิตางมีเหตุผลและ
มโนธรรม และควรปฏบิ ัตติ อกนั ดว ยเจตนารมณแหง ภราดรภาพ
ขอ 2

(1) ทกุ คนยอมมสี ิทธแิ ละอิสรภาพ บรรดาที่กําหนดไวในปฏิญญานี้ โดยปราศจากความแตกตาง
ไมว า ชนดิ ใด ๆ ดงั เชน เชือ้ ชาติ ผิว เพศ ภาษา ศาสนา ความคิดเห็นทางการเมือง หรือทางอ่ืน เผาพันธุแหงชาติ
หรือสังคม ทรพั ยส นิ กาํ เนดิ หรอื สถานะอน่ื ๆ

(2) อนึ่ง จะไมมคี วามแตกตางใด ๆ ตามมูลฐานแหงสถานะ ทางการเมือง ทางการศาล หรือ
ทางการระหวางประเทศของประเทศ หรือดินแดนท่ีบุคคลสังกัด ไมวาดินแดนนี้ จะเปนเอกราชอยูใน
ความพทิ ักษ มไิ ดปกครองตนเอง หรอื อยูภายใตก ารจาํ กัดอธิปไตยใด ๆ ทงั้ สนิ้

ขอ 3 คนทกุ คนมีสิทธใิ นการดํารงชวี ิต เสรภี าพ และความมนั่ คงแหงตน
ขอ 4 บุคคลใด ๆ จะถกู ยึดเปนทาส หรอื ตอ งภาระจาํ ยอมไมไ ด หามความเปนทาสและการคา ทาส
ทุกรปู แบบ
ขอ 5 บคุ คลใด ๆ จะถูกทรมานหรือไดร ับผลปฏิบัติหรือการลงโทษที่โหดรายผิดมนุษยธรรมหรือ
ตํ่าชาไมได
ขอ 6 ทกุ คนมีสิทธทิ จี่ ะไดร ับการยอมรับนบั ถอื วา เปนบุคคลตามกฎหมายทกุ แหง หน
ขอ 7 ทุกคนเสมอกนั ตามกฎหมายและมีสทิ ธทิ จี่ ะไดร บั ความคมุ ครองของกฎหมายเทาเทยี มกนั โดย
ปราศจากการเลือกปฏิบัติใด ๆ ทกุ คนมสี ทิ ธทิ ่จี ะไดรับความคุมครองเทาเทียมกัน โดยปราศจากการเลือก
ปฏบิ ตั ิใด ๆ อันเปนการลว งละเมดิ ปฏญิ ญา และจากการยยุ งใหเกิดการเลือกปฏบิ ตั ดิ ังกลา ว
ขอ 8 ทุกคนมีสิทธทิ ี่จะไดร ับบาํ บัดอันเปน ผลจริงจังจากศาลที่มีอํานาจแหงชาติตอการกระทําอัน
ละเมิดสทิ ธหิ ลักมนษุ ยชนซึง่ ตนไดรบั ตามรัฐธรรมนูญหรอื กฎหมาย
ขอ 9 บคุ คลใดจะถูกจบั กุม กักขัง หรอื เนรเทศไปตา งถ่นิ โดยพลการไมได
ขอ 10 ทุกคนมีสิทธโิ ดยเสมอภาคเต็มที่ในอันที่จะไดรับการพิจารณาท่ีเปนธรรมและเปดเผยจาก
ศาลท่อี สิ ระและเท่ยี งธรรมในการกําหนดสิทธแิ ละหนาท่ขี องตนและการกระทําผดิ อาชญาใด ๆ ท่ีถูกกลาวหา

ห น า | 127

ขอ 11
(1) ทุกคนที่ถูกกลาวหาวากระทําผิดทางอาชญามีสิทธิที่จะไดรับการสันนิษฐานไวกอนวา

บรสิ ทุ ธ์ิ จนกวา จะพสิ จู นไดว า มผี ิดตามกฎหมายในการพิจารณาเปดเผย ซึ่งตนไดรับหลักประกันบรรดาที่
จาํ เปนสําหรบั การตอสคู ดี

(2) จะถือบุคคลใด ๆ วามีความผิดอาชญา เน่ืองดวยการกระทําหรือละเวนอันมิไดจัดเปน
ความผิดทางอาชญาตามกฎหมายแหงชาตหิ รอื กฎหมายระหวางประเทศในขณะไดกระทําการน้ันขึ้นไมได
และลงโทษอันหนักกวา ท่ีใชอยู ในขณะทไี่ ดกระทําความผิดทางอาชญานัน้ ไมได

ขอ 12 บุคคลใด ๆ จะถูกแทรกสอดโดยพลการในความเปนอยูสว นตัว ในครอบครวั ในเคหสถาน
หรอื ในการสอื่ สารหรือจะถกู ลบหลูในเกียรตยิ ศและชื่อเสยี งไมไ ด ทกุ คนมีสิทธิท่จี ะไดรับความคุมครองของ
กฎหมายตอการแทรกสอดหรอื การลบหลดู ังกลาวนัน้

ขอ 13
(1) ทุกคนมีสิทธิในอสิ ภาพแหง การเคลื่อนไหวและสถานท่อี ยภู ายในเขตของแตล ะรัฐ
(2) ทกุ คนมีสิทธิท่ีจะออกจากประเทศใด ๆ ไปรวมทงั้ ประเทศของตนเองดวยและท่ีจะกลับยัง

ประเทศตน
ขอ 14
(1) ทุกคนมีสิทธิจะแสวงหาและท่ีจะไดอาศัยพํานักในประเทศอื่น เพ่ือที่จะไดล้ีภัยจาก

การประหัตประหาร
(2) จะอางสิทธินี้ไมไดในกรณีท่ีการดําเนินคดีสืบเนื่องอยางแทจริงมาจากความผิดท่ีไมใช

ทางการเมอื งหรือจากการกระทําอนั ขดั ตอ วตั ถปุ ระสงคแ ละหลกั การของสหประชาชาติ
ขอ 15
(1) ทกุ คนมีสทิ ธิในการถือสญั ชาติหน่งึ
(2) บคุ คลใด ๆ จะถูกตดั สัญชาตขิ องตนโดยพลการหรอื ถกู ปฏเิ สธสทิ ธทิ ่ีจะเปลยี่ นสัญชาติ

ไมได

ขอ 16
(1) ชายและหญงิ ทม่ี อี ายเุ ตม็ บรบิ รู ณแลว มสี ทิ ธิท่ีจะทําการสมรส และจะกอต้งั ครอบครัว

โดยปราศจากการจาํ กัดใด ๆ อนั เน่อื งจากเชือ้ ชาติ สญั ชาติ หรือศาสนา ตา งมสี ิทธเิ ทา เทียมกนั ในการสมรส
ระหวา งการสมรส และในการขาดจากการสมรส

(2) การสมรสจะกระทํากันกแ็ ตโดยความยินยอมอยางอิสระและเต็มที่ของผูท่ีเจตนาจะ
เปนคสู มรส

(3) ครอบครัวเปน หนวยธรรมชาติและหลักมลู ของสังคมและมีสิทธิทจ่ี ะไดร ับความคุมครอง
จากสังคมรัฐ

ขอ 17
(1) ทกุ คนมีสทิ ธทิ ี่จะไดเปน เจาของทรพั ยสนิ โดยลําพังตนเองเชนเดียวกันโดยรว มกบั ผอู ื่น
(2) บุคคลใดจะถูกริบทรพั ยสินโดยพลการไมไ ด

ห น า | 128

ขอ 18 ทกุ คนมีอสิ ภาพแหงความคดิ มโนธรรม และศาสนา สิทธิน้ีรวมถึงอิสรภาพในการเปล่ียน
ศาสนาหรือความเช่ือถือ และอิสรภาพในการที่จะประกาศศาสนาหรือความเช่ือถือของตนโดย การสอน
การปฏิบัติ การสกั การบูชา และประกอบพิธีกรรม ไมวาจะโดยลําพังตนเองหรือในประชาคมรวมกับผูอ่ืน
และเปน การสาธารณะหรือสว นบุคคล

ขอ 19 ทุกคนมสี ิทธิในอิสรภาพแหงความเห็นและแสดงออกสิทธินี้ รวมถึงอิสรภาพในการท่ีจะ
ถอื เอาความเหน็ โดยปราศจากการแทรกสอดและท่ีจะแสวงหารับและแจกจายขาวสารและความคิดเห็นไมวา
โดยวธิ ีใด ๆ และโดยไมค าํ นงึ ถงึ เขตแดน

ขอ 20
(1) ทุกคนมสี ทิ ธใิ นอิสรภาพแหง การรว มประชมุ และการตงั้ สมาคมโดยสนั ติ
(2) บคุ คลใด ๆ จะถูกบังคบั ใหสังกดั สมาคมหนง่ึ สมาคมใดไมไ ด

ขอ 21
(1) ทุกคนมีสิทธิที่จะมีสวนในรัฐบาลของประเทศตน จะเปนโดยตรงหรือโดยผานทาง

ผแู ทนซ่ึงใหเ ลือกต้งั โดยอิสระ
(2) ทุกคนมสี ทิ ธิทจ่ี ะเขา ถึงการบริการสาธารณะในประเทศของตนโดยเสมอภาค
(3) เจตจาํ นงของประชาชน จะตอ งเปน มูลฐานแหง อาํ นาจของรฐั บาล เจตจํานงนี้จะตอง

แสดงออกทางการเลือกตง้ั ตามกําหนดเวลาและอยางแทจริง ซง่ึ อาศัยการออกเสียงโดยทวั่ ไปและเสมอภาค
และการลงคะแนนลบั หรอื วิธีการลงคะแนนโดยอิสระอยางอ่นื ทาํ นองเดยี วกัน

ขอ 22 ทุกคนในฐานะที่เปนสมาชิกของสังคมมีสิทธิในความมั่นคงทางสังคม และมีสิทธิใน
การบรรลถุ งึ ซึ่งสิทธิทางเศรษฐกจิ ทางสงั คมและทางวัฒนธรรมอันจําเปน อยา งย่ิงสําหรับเกียรติศักดิ์ของตน
และการพัฒนาบุคลกิ ภาพของตนอยางอิสระ ท้ังน้ี โดยความเพียรพยายามแหงชาติและโดยความรวมมือ
ระหวา งประเทศและตามระบอบการและทรพั ยากรของรัฐ

ขอ 23
(1) ทกุ คนมีสทิ ธใิ นการทํางาน ในการเลอื กงานโดยอสิ ระ ในเง่ือนไขอนั ยุติธรรม และเปน

ประโยชนแ หง การทํางาน และในการคมุ ครองตอ การวา งงาน
(2) ทุกคนมีสทิ ธิท่จี ะรับเงนิ คา จางเทา เทียมกัน โดยปราศจากการเลอื กปฏบิ ตั ิใด ๆ
(3) ทุกคนทที่ ํางาน มีสทิ ธิท่จี ะไดร ับสนิ จา งท่ียตุ ิธรรมและเปนประโยชนท่จี ะใหประกนั แก

ตนเองและครอบครวั แหงตน ซง่ึ ความเปนอยูอันคูค วรแกเ กียรตศิ กั ดข์ิ องมนุษย และถา จําเปน ก็จะตองไดร บั
วถิ ที างคมุ ครองทางสังคมอ่นื ๆ เพมิ่ เติมดวย

(4) ทุกคนมีสิทธิท่ีจะจัดตั้งและที่จะเขารวมสหพันธกรรมกร เพ่ือความคุมครองแหง
ผลประโยชนของตน

ขอ 25
(1) ทกุ คนมีสทิ ธใิ นมาตรฐานการครองชีพอันเพียงพอสําหรับสุขภาพและความเปนอยูดี

ของตนและครอบครวั รวมทง้ั อาหาร เครื่องนุงหม ท่อี ยูอ าศยั และการดูแลรักษาทางการแพทยและบริการ
ทางสังคมท่ีจําเปน และมสี ทิ ธิในความมัน่ คงยามวา งงาน เจบ็ ปว ย พิการ เปนหมาย วัยชรา หรือขาดอาชีพอื่น
ในพฤติการณทน่ี อกเหนอื อาํ นาจของตน

(2) มารดาหรอื เด็ก มีสิทธิทีจ่ ะรับการดูแลรักษาและการชวยเหลือเปนพิเศษ เด็กทั้งปวง
ไมวาจะเกดิ ในหรือนอกสมรส จะตองไดรบั การคุมครองเชน เดียวกัน

ห น า | 129

ขอ 26
(1) ทกุ คนมีสทิ ธิในการศกึ ษาการศึกษาจะตอ งใหเปลาอยางนอยในชั้นประถมศึกษาและ

การศกึ ษาช้ันหลักมูล การประถมศกึ ษาจะตองเปน การบังคับ การศึกษาทางเทคนิคและวิชาชีพจะตองเปน
อันเปดโดยท่ัวไป และการศึกษาขั้นสูงขึ้นไปก็ตองเปนอันเปดสําหรับทุกคนเขาถึงไดโดยเสมอภาคตาม
มูลฐานแหง คุณวฒุ ิ

(2) การศึกษาจะไดจัดไปในทางบุคลิกภาพของมนุษยอยางเต็มที่และยังความเคารพตอ
สิทธิมนุษยชนและอิสรภาพหลักมูลใหมั่นคงแข็งแรงจะตองสงเสริมความเขาใจขันติธรรม และมิตรภาพ
ระหวา งบรรดาประชาชาติ กลมุ เชอ้ื ชาติ หรือศาสนา และจะตองสงเสริมกิจกรรมของสหประชาชาติ เพ่ือการ
ธาํ รงไวซ่ึงสันติภาพ

(3) บิดามารดามสี ิทธิเบือ้ งแรกท่จี ะเลอื กชนิดของการศึกษาอนั จะใหแกบุตรของตน
ขอ 27

(1) ทุกคนมสี ิทธทิ ีจ่ ะเขา รว มในชวี ิตทางวฒั นธรรมของประชาคมโลกโดยอิสระทจี่ ะบนั เทงิ
ใจในศิลปและทจี่ ะมสี ว นในความรุดหนา และคุณประโยชนทางวิทยาศาสตร

(2) ทกุ คนมสี ทิ ธิท่จี ะไดร บั การคมุ ครองผลประโยชนท างศีลธรรมและทางวัตถุอันเปนผล
จากประดิษฐกรรมใด ๆ ทางวทิ ยาศาสตร วรรณกรรม และศิลปกรรม ซึง่ ตนเปนผูจาง

ขอ 28 ทกุ คนมีสิทธใิ นระเบยี บทางสงั คมและระหวางประเทศ ซ่งึ จะเปนทางใหสาํ เรจ็ ผลเตม็ ท่ีตาม
สทิ ธแิ ละอิสรภาพดงั กําหนดไวในปฏิญญานี้

ขอ 29
(1) ทุกคนมีหนาท่ีตอประชาคมดวยการพัฒนาบุคลิกภาพของตนโดยอิสระเต็มท่ีจะ

กระทาํ ไดก แ็ ตในประชาคมเทาน้ัน
(2) ในการใชส ิทธแิ ละอสิ รภาพแหงตน ทุกคนตกอยูในขอบงั คับของขอ จาํ กัดเพยี งเทาที่ได

กาํ หนดลงโดยกฎหมายเทาน้นั เพอื่ ประโยชนท ี่จะไดมาซ่ึงการนับถือและการเคารพสิทธิและอิสรภาพของ
ผอู ื่นตามสมควร และที่จะเผชิญกบั ความเรยี กรอ งตองการอันเที่ยงธรรมของศีลธรรม ความสงบเรียบรอย
ของประชาชนและสวัสดิการทั่วไปในสังคมประชาธิปไตย

(3) สทิ ธแิ ละอิสรภาพเหลา นจี้ ะใชขัดตอวตั ถุประสงคแ ละหลกั การของสหประชาชาตไิ มได
ไมวากรณีใด ๆ

ขอ 30 ไมมบี ทใด ๆ ในปฏญิ ญานท้ี ี่จะอนุมานวาสิทธิใด ๆ แกร ัฐ หมูคน หรือบุคคล ในอันที่จะดําเนิน
กจิ กรรมใด ๆ หรอื ปฏิบัตกิ ารใด ๆ อนั มุงตอ การทาํ ลายสทิ ธิและอิสรภาพดงั กาํ หนดไว ณ ทีน่ ี้

เรอื่ งท่ี 2 สทิ ธิมนุษยชนในประเทศไทย

วัฒนาการของสิทธิมนุษยชน หากศึกษาจากเอกสารหลักฐานถือวา มีจุดเริ่มตนเม่ือเกิด
การเปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาสูการปกครองแบบประชาธิปไตย
เมอื่ พทุ ธศกั ราช 2475 จากคาํ ประกาศของคณะราษฎรท่ีไดนําหลักการของสิทธิมนุษยชนไปใชในทางปฏิบัติ
และระบุรับรองใหราษฎรมีสิทธิเสมอภาคกัน และในรัฐธรรมนูญฉบับตอ ๆ ก็มีการกลาวถึง สิทธิและ

ห น า | 130

เสรีภาพของประชาชนไวในรัฐธรรมนูญดวย เชน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พ.ศ. 2475 ได
ประกาศบทบัญญตั ทิ ่ีใหก ารรบั รองสิทธเิ สรีภาพแกป ระชาชนชาวไทยไว ในหมวดที่ 2 วา ดวยสทิ ธแิ ละหนา ท่ี
ของชนชาวสยาม ซงึ่ มีสาระสําคญั ใหก ารรบั รองหลักความเสมอหนากันในกฎหมาย เสรีภาพในการนับถือ
ศาสนา เสรีภาพรา งกาย เคหสถาน ทรพั ยสิน การพูด การเขียน การโฆษณา การศึกษาอบรม การประชุม
การตั้งสมาคม และการอาชีพ โดยบทบัญญัติดังกลาว ถือเปนการใหความรับรองสิทธิและเสรีภาพของ
ประชาชนอยา งเปนทางการในรฐั ธรรมนูญฉบับตอ ๆ มา

นอกจากน้นั เรายงั สามารถศึกษารองรอยของพัฒนาการดานสิทธิมนุษยชนในประเทศไทยไดจาก
การปรับปรงุ แกไ ขกฎหมายและระบบกระบวนการยุติธรรม เพอื่ ใหทัดเทียมนานาอารยประเทศ และเปนท่ี
ยอมรับของรัฐตางชาติดวยความมุงหมายที่จะเรียกรองเอกราชทางการศาลกลับคืนมาเปนของไทย
แนวความคดิ ในการคุมครองสทิ ธิมนุษยชน จึงปรากฏอยใู นกฎหมายหลายฉบับ อีกทัง้ มคี วามพยายามสราง
กลไกคุมครองสิทธิมนุษยชนไวโดยตรงและโดยออมผานทางสถาบันตุลาการดวย โดยเฉพาะอยางยิ่ง
ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา พ.ศ. 2477 มีบทบัญญัติที่ใหการรับรองและคุมครองสิทธิของ
ผตู องหาและจาํ เลยในคดอี าญาซ่งึ แตกตา งจากระบบจารตี นครบาลทีม่ มี าแตเ ดมิ อยา งส้ินเชิง

ตอมาวันท่ี 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 มีการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2489
เปน รฐั ธรรมนญู ฉบบั ที่ 3 และเปนครั้งแรกทมี่ กี ารบญั ญัตริ ับรองสิทธขิ องประชาชนในการเสนอเรื่องราวรอ ง
ทกุ ขแ ละเสรีภาพในการจดั ตง้ั คณะพรรคการเมอื งในรัฐธรรมนญู สวนเสรภี าพในการประชุมโดยเปดเผยใน
รัฐธรรมนญู ฉบบั กอนไดเ ปลีย่ นเปน เสรีภาพในการชุมนมุ สาธารณะ

ในระหวา งทรี่ ัฐธรรมนูญฉบบั ท่ี 4 มีผลใชบ งั คับ ป พ.ศ. 2490 ปรากฏกระแสที่สําคัญ คือ เกิดการ
รวมตวั ของกรรมกรในชอื่ วา “สหอาชวี ะกรรมกรแหงประเทศไทย” ซ่ึงเปนการรวมตัวกันของกรรมกรจาก
กิจกรรมสาขาตาง ๆ เชน โรงเลื่อย โรงสี รถไฟ เปนตน เนือ่ งจากกรรมกรเหลา นี้ถูกกดขี่คา จา งแรงงานอยา ง
มากอันเปนผลมาจากการเติบโตของภาคอุตสาหกรรมอยางรวดเร็ว ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 กระแส
ความเลือ่ นไหวทเี่ กิดขน้ึ เปน การรวมตวั กัน เพอ่ื เรยี กรองตอสังคมรฐั ใหสนองตอบความตองการทีจ่ าํ เปน ของตน
ทําใหสงั คมตระหนักถงึ สิทธิเสรีภาพ และสิทธมิ นุษยชน อนั เปน การแสดงออกถงึ การคมุ ครองสิทธิมนุษยชน
อีกรปู แบบหนง่ึ ท่ีเกดิ จากการกระทาํ ของเอกชนดว ย

ในป พ.ศ. 2491 สหประชาชาติไดประกาศใชปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน ค.ศ.1948 อันเปน
ชวงเวลาท่ีประเทศไทยกําลังรางรัฐธรรมนูญฉบับที่ 5 พอดี รัฐธรรมนูญฉบับท่ี 5 คือ รัฐธรรมนูญแหง-
ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2492 จึงไดรับอิทธิพลจากการประกาศใชปฏิญญาสากลของสหประชาชาติ มีบท
บญั ญตั ิทไ่ี ดรบั การรับรองสทิ ธแิ ละเสรภี าพเปน จาํ นวนมาก และละเอียดกวารฐั ธรรมนูญฉบับกอน ๆ

หลักการในปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน ค.ศ. 1948 ท่ีไดรับการบรรจุลงไวในรัฐธรรมนูญ
ฉบับท่ี 5 นอกเหนือจากสิทธิท่ีเคยรับรองไวในรัฐธรรมนูญฉบับกอน ไดแก หลักการไดรับความคุมครอง
อยางเสมอภาคกันตามรฐั ธรรมนูญ ทง้ั นี้ ไมวาบุคคลน้ันมีกาํ เนดิ หรอื นบั ถือศาสนาแตกตา งกันก็ตาม (มาตรา 26)
สิทธิของประชาชนท่ีจะไมถูกเกณฑแรงงาน ทั้งน้ี เวนแตในกรณีที่เปนการปกปองกันภัยพิบัติสาธารณะ
ซึ่งเกิดขึ้นโดยฉุกเฉินเฉพาะเวลาประเทศอยูในภาวการณรบหรือภาวะสงครามหรือสถานการณฉุกเฉิน
เทา นัน้ (มาตรา 32) เสรภี าพในการสอื่ สารถงึ กันโดยทางไปรษณยี ห รอื ทางอ่นื ทช่ี อบดวยกฎหมาย (มาตรา 40)
เสรีภาพในการเลือกถิ่นที่อยูและการประกอบอาชีพ (มาตรา 41) สิทธิของบคุ คลทจ่ี ะไดร ับความคุมครองใน
ครอบครัวของตน (มาตรา 43) ตลอดจนการใหการรับรองแกบุคคล ซึ่งเปน ทหาร ตํารวจ ขาราชการประจําอ่ืน
พนกั งานเทศบาล ทจี่ ะมีสิทธแิ ละเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญเหมอื นดงั พลเมืองคนอื่น ๆ (มาตรา 42)

ห น า | 131

ปรากฏการณทสี่ าํ คญั อกี ประการ คอื มีการนําเอาสทิ ธิในกระบวนการยุติธรรมทางอาญามาบญั ญัติ
รบั รองไวใ นรัฐธรรมนูญดว ย เชน

หลักทีว่ า “บคุ คลจะไมตอ งรบั โทษทางอาญา เวน แตจ ะไดกระทําการอันกฎหมายซง่ึ ใชอยูในเวลาที่
กระทาํ นนั้ บัญญตั เิ ปน ความผิดและกําหนดโทษไวและโทษที่จะลงแกบุคคลนั้นจะหนักกวาโทษที่กําหนดใน
กฎหมายซง่ึ ใชอ ยใู นเวลาที่กระทําความผดิ มไิ ด” (มาตรา 29) ซึง่ เปน หลักพน้ื ฐานทีส่ าํ คญั ในการดําเนินคดอี าญา
และไดร ับการบญั ญัตใิ นรฐั ธรรมนูญฉบับตอ มาจนถงึ ปจจบุ ัน

หลักความคุมครองผตู องหาและจําเลยทจี่ ะไดรับการสันนิษฐานไวกอนวาไมมีความผิดกอนท่ีจะมี
คําพิพากษาอันถึงที่สุด รวมถึงสิทธิท่ีจะไดรับการพิจารณาในการประกันและการเรียกหลักประกัน
พอสมควรแกกรณแี กกรณดี ว ย (มาตรา 30) และ

สิทธิท่ีจะไมถ ูกจับกุม คมุ ขงั หรอื ตรวจคนตัวบุคคลไมวาจะกรณีใด ๆ เวนแตจะมีกฎหมายบัญญัติไว
ใหสามารถกระทํา (มาตรา 31)

นอกจากนแ้ี ลว การกาํ หนดแนวนโยบายแหงรัฐไวในหมวด 5 อันเปน หมวดท่วี าดวยแนวทางสําหรับ
การตรากฎหมายและการบรหิ ารราชการตามนโยบาย ซงึ่ แมจะไมกอ ใหเกิดสิทธิในการฟอ งรอ งรฐั หากรฐั ไม
ปฏบิ ัติตาม แตกเ็ ปนการกําหนดหนาทแ่ี กร ฐั ซง่ึ มคี วามสําคัญเกี่ยวพันกับการสงเสริมและพัฒนาหลักสิทธิ
มนุษยชนในรัฐธรรมนูญฉบบั ตอ ๆ มา

ในทางปฏบิ ัติสทิ ธิมนษุ ยชนในประเทศไทย ไดร ับการรับรองคมุ ครองอยา งจริงจังเพียงใดนั้นขึ้นอยูกับ
สถานการณบา นเมือง สภาพเศรษฐกจิ สังคม ตลอดจนทัศนคติของผูปกครอง เจาหนาที่รัฐ และประชาชน
ผูเปน เจาของสทิ ธิ นนั่ เอง เพราะตอมาธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ. 2502 รัฐธรรมนูญฉบับท่ี 7
ไมปรากฏบทบัญญัติรับรองสิทธิเสรีภาพแตอยางใด และการประกาศใชรัฐธรรมนูญการปกครอง
ราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515 เม่ือวันท่ี 15 ธันวาคม 2515 ชวงรัฐบาลเผด็จการไมมีบทบัญญัติมาตราใด
ที่ใหการรับรองสิทธิและเสรีภาพแกประชาชนชาวไทยเลย จนกระทั่งภายหลังเกิดเหตุการณเรียกรอง
ประชาธิปไตยโดยนักคิด นักศึกษา เม่ือวันที่ 14 ตุลาคม 2516 จึงมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหง-
ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2517 เมอ่ื วนั ที่ 7 ตลุ าคม 2517 ซ่งึ ไดรับการยอมรับวา เปนรัฐธรรมนูญฉบับที่ดีท่ีสุด
และเปน ประชาธปิ ไตยมากทสี่ ดุ มีบทบัญญัตคิ ลา ยคลงึ กับรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492
และมีการวางหลักการใหมในการใหความคุมครองสิทธแิ ละเสรภี าพของประชาชนมากย่ิงข้ึน ทั้งในดานที่มี
การจํากดั อาํ นาจรัฐทจี่ ะเขามาแทรกแซง อันมผี ลกระทบตอ สิทธแิ ละเสรภี าพแกป ระชาชน และในดานการ
เพิม่ หนา ทใี่ หแกรฐั ในการบริการแกป ระชาชนใหม ีคณุ ภาพชวี ิตทีด่ ีขึน้ เชน ชายและหญิงมีสิทธิเทาเทียมกัน
(มาตรา 28) สิทธทิ างการเมืองในการใชสิทธเิ ลอื กตงั้ และสิทธิออกเสียงประชามติ (มาตรา 29) สิทธิท่ีจะไมถูก
ปด โรงพิมพห รอื หา มทาํ การพิมพ เวน แตมคี าํ พพิ ากษาถงึ ท่สี ดุ ใหปดโรงพมิ พห รอื หามทาํ การพิมพ (มาตรา 40)
เสรีภาพในทางวิชาการ (มาตรา 42) การกําหนดใหพ รรคการเมืองตองแสดงที่มาของรายไดและการใชจาย
โดยเปด เผย (มาตรา 45) และเสรภี าพในการเดินทางภายในราชอาณาจกั ร (มาตรา 47) นอกจากนีแ้ ลวสิทธิ
ในทางกระบวนการยุติธรรมทางอาญาของผูตองหาและจําเลยยังไดรับการบัญญัติรับรองไวในรัฐธรรมนูญ
ฉบับน้ดี วย ไดแ ก สิทธิท่ีจะไดรับการสอบสวนหรือพิจารณาคดีดวยความรวดเร็วและเปนธรรม สิทธิที่จะ
ไดรบั การชว ยเหลอื จากรฐั ในการจัดหาทนายความ (มาตรา 34) สิทธิท่จี ะไมใ หถ อ ยคาํ เปน ปฏปิ กษต อ ตนเอง
อันจะทาํ ใหต นถกู ฟองเปนคดอี าญาและถอยคาํ ของบุคคลทีเ่ กดิ จากการถกู ทรมานขูเข็ญหรือใชกําลังบังคับ
หรือการกระทาํ ใด ๆ ท่ที ําใหถ อ ยคาํ น้นั เปนไปโดยไมส มคั รใจไมอ าจรบั ฟง เปน พยานหลกั ฐานได (มาตรา 35)
และสทิ ธิท่ีจะไดคา ทดแทนหากปรากฏในภายหลงั วา บคุ คลนน้ั มิไดเ ปน ผกู ระทําความผิด (มาตรา 36)

ห น า | 132

เม่ือวันท่ี 22 ตุลาคม 2519 ประเทศไทยไดประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พุทธศกั ราช 2519 เปน รฐั ธรรมนูญฉบับท่ี 11 ซึ่งมีบทบัญญัติรับรองสิทธิและเสรีภาพไวเพียงมาตราเดียว
คือ มาตรา 8 ซึ่งบญั ญตั ิวา“บคุ คลมสี ทิ ธิและเสรีภาพภายใตบทบัญญัติแหงกฎหมาย” นับวาเปนบทบัญญัติที่
ใหสทิ ธิเสรีภาพกวา งขวางมาก แตไ มม ีการกําหนดวา เปน สทิ ธิเสรภี าพชนิดใด ตอมา เม่ือวันที่ 9 พฤศจิกายน 2520
มกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู การปกครองอาณาจักร พ.ศ. 2520 เปนรัฐธรรมนูญฉบับที่ 12 ซึ่งไมมีบทบัญญัติ
ใดเลยทใ่ี หก ารรับรองสทิ ธแิ ละเสรภี าพแกประชาชน

รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทยพทุ ธศักราช 2521 ซ่งึ เปน รฐั ธรรมนญู ฉบบั ท่ี 13 ประกาศใชเมื่อ
วันที่ 22 ธันวาคม 2521 นาํ บทบัญญตั ิท่ีใหการรับรองสิทธิและเสรีภาพมาบัญญัติไวอีก โดยมีสาระสําคัญ
สวนใหญเหมอื นกบั รฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2517 แตตัดบทบญั ญตั ิเก่ยี วกับการรับรอง
ความเสมอภาคของชายและหญงิ เสรภี าพในทางวิชาการ และเสรีภาพในการประกอบอาชพี ออกไป

ภายหลังจากหัวหนาคณะรักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติ ไดกระทําการยึดและควบคุมการ
ปกครองประเทศไวเปนผลสําเร็จ เม่ือวันที่ 23 กุมภาพันธ 2534 และประกาศยกเลิกรัฐธรรมนูญแหง-
ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2521 แลว ไดป ระกาศใชร ฐั ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2534
โดยใหไว เม่อื วนั ที่ 1 มีนาคม 2534 ซึ่งไมป รากฏมีบทบญั ญตั ิใดเลยทใี่ หการรับรองสทิ ธเิ สรภี าพแกป ระชาชน

ตอมา ใน ป 2538 ไดมีการแกไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534
โดยเพ่ิมหมวดที่ 3 วาดวยสทิ ธิและเสรภี าพของชนชาวไทย ตามที่ประกาศไวในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร
ไทย แกไ ขเพ่ิมเติม (ฉบับท่ี 5) พุทธศักราช 2538 เม่ือวันท่ี 10 กุมภาพันธ 2538 ซึ่งนําเอาบทบัญญัติที่ให
การรับรองสิทธิเสรีภาพที่เคยบญั ญัตไิ วใ นรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2517 มาบัญญัติไว
อีกคร้ัง แตไดตัดเสรีภาพในทางวิชาการออกเสียและเพ่ิมบทบัญญัติรับรองสิทธิในการไดรับบริการทาง
สาธารณสุขท่ีไดมาตรฐาน (มาตรา 41) สิทธิในการเสนอเรื่องราวรองทุกข (มาตรา 48) และสิทธิในการ
ไดร บั ทราบขอมลู หรอื ขา วสารจากหนวยงานราชการ (มาตรา 48)

ตลอดระยะเวลาของการพฒั นาแนวความคิดเก่ียวกบั สทิ ธมิ นุษยชนในประเทศไทย แมถูกขัดขวาง
โดยปญหาการเมืองการปกครองเปนบางเวลา แตการคุมครองสิทธิมนุษยชนโดยทางออม ปรากฏใหเห็น
ผานทางกลไกของรัฐ เชน กรณีที่ฝายนิติบัญญัติพิจารณาและออกกฎหมายที่ไมเปน การจํากัดสิทธิและ
เสรภี าพของประชาชนมากจนเกนิ ไป การตรวจสอบการทาํ งานฝา ยบรหิ ารโดยฝา ยนิติบัญญตั ิ การตรวจสอบ
การทํางานของเจาหนาท่ีฝายปกครองโดยฝายบริหาร เพ่ือมิใหเจาหนาที่ใชอํานาจในทางท่ีมิชอบดวย
กฎหมายและเปนการละเมิดสิทธิของประชาชน การพิจารณาพิพากษาคดีขององคตุลาการโดยยึดหลัก
กฎหมาย เพ่อื อํานวยความยุตธิ รรมแกประชาชน เหลานี้นับวา เปนกลไกการคุมครองสิทธิมนุษยชนแมจะ
มิไดมคี วามมงุ หมายใหเปน ผลโดยตรงกต็ าม

การดําเนินการขององคกรรัฐ เพ่ือคุมครองสิทธิมนุษยชนโดยตรง ปรากฏขึ้นพรอมกับการจัดตั้ง
สํานกั งานคมุ ครองสทิ ธเิ สรีภาพและผลประโยชนของประชาชน (สคช.) สังกัดกรมอัยการ เมื่อ พ.ศ. 2525
ซง่ึ ปจ จุบนั ไดเปลีย่ นชื่อเปน “สาํ นักงานคมุ ครองสิทธิและชวยเหลือทางกฎหมายแกประชาชน (สคช.)” แต
การดาํ เนินงานขององคกรมขี อบเขตจํากดั สืบเน่ืองจากกรอบอํานาจหนาท่ีของพนักงานอัยการตามกฎหมาย
ตาง ๆ สวนการดําเนินงานขององคกรพัฒนาเอกชน เพ่ิงมีการกอตัวข้ึนอยางเปนทางการ ภายหลังเกิด
เหตุการณวิปโยค 14 ตุลาคม 2516 และ 6 ตุลาคม 2519 องคกรแรกท่ีถูกกอตั้ง เม่ือ พ.ศ.2519 สหภาพ
เพื่อสทิ ธิเสรีภาพของประชาชน และในปเดียวกันนั้นก็มีการกอต้ัง “กลุมประสานงานศาสนาเพ่ือสังคม”
(กศส.) หลังจากนน้ั ก็มกี ารรวมตัวกนั ของบคุ คลท้ังในรูปองคก ร สมาคม มลู นิธิ คณะกรรมการ คณะทํางาน

ห น า | 133

กลุมศนู ย สถาบันตา ง ๆ เพอ่ื ทําหนา ท่ใี นการสงเสริมและคุมครองสิทธิเสรีภาพ ตลอดจนสิทธิมนุษยชนใน
แงต า ง ๆ แกประชาชน เชน สิทธิของจาํ เลยหรอื ผตู องหาในกระบวนการยุติธรรม สิทธิของเกษตรกร สิทธิเด็ก
สทิ ธสิ ตรี สทิ ธิผูใชแรงงาน และสิทธิทางการเมอื ง เปนตน

เรอื่ งที่ 3 แนวทางการปฏิบัตติ นตามหลักสิทธมิ นุษยชน

จากความเช่ือท่ีเปนหลักการแหงสิทธิมนุษยชน ซ่ึงเชื่อในเร่ือง “ศักดิ์ศรีความเปนมนุษยหรือ
ศักดิศ์ รคี วามเปน คนในมนุษย ทุกคนเปนสง่ิ ท่ีทุกคนมีติดตวั มาแตก าํ เนดิ ” น้ัน เหน็ ไดวาเปนความพยายามท่ี
ทาํ ใหมนษุ ยทุกคนในโลกน้ไี ดร บั การปฏบิ ตั ิ และตองปฏิบัติตอ บคุ คลอืน่ ดว ยความเคารพในศักด์ิศรคี วามเปน
มนุษยอ ยางแทจ รงิ

จากาการศึกษาทเ่ี ราไดศกึ ษาหลกั สทิ ธิมนุษยชน และสิทธิมนุษยชนในประเทศไทยมาแลว เห็นไดวา
เรือ่ งของสิทธมิ นษุ ยชน นน้ั มีท้ังสิ่งทเี่ ปนเร่ืองใกลตัวภายในครอบครัว ในสถานที่ทํางาน ชุมชน ทองถ่ินที่
เราอาศยั อยู และเร่อื งไกลตวั ออกไปในระดับประเทศ เปนเรื่องท่ีเราเองอาจเปนผูกระทําตอบุคคลอ่ืนและ
บคุ คลอนื่ อาจกระทาํ ตอเรา เชน ความรุนแรงภายในครอบครัว การทอดท้ิงเด็ก การชุมนุมเรียกรอง การ
ปฏิบัติตามกฎหมาย

ลักษณะและเหตุแหงการละเมิดสทิ ธิมนุษยชน

เหตุการณล ะเมดิ สทิ ธมิ นษุ ยชนน้นั มีหลายระดับ ในท่ีน้เี ราจะทาํ ความเขา ใจเหตุแหงการละเมิดสทิ ธิ
มนษุ ยชนจากใกลต วั ไปยงั สิ่งท่ไี กลตัวออกไป

1. ในครอบครัว
การละเมิดสทิ ธิมนษุ ยชนในครอบครัว มกั จะเปนการใชกําลังบังคับ ควบคุม สตรี เด็ก คนชรา ทําให

ไดรบั อันตรายทางรางกายและหรือทางจิตใจ ไดแก การทํารายรางกายดวยวิธีการตาง ๆ ในบางครั้งอาจ
รุนแรงจนถึงแกชีวติ กม็ ี การใชคาํ พดู กริ ยิ าอาการทไ่ี มส ภุ าพ ดูหม่ิน เหยยี ดยาม เอาเปรียบ ละเลย ทอดทิ้ง
ไมร ับผดิ ชอบตอบุคคลในครอบครวั และไมล วงละเมดิ ทางเพศ

สาเหตขุ องการละเมิดสิทธิมนษุ ยชนในครอบครัว มกั เกดิ จากบคุ คลใกลตัวและเกิดจากเพศชาย
เปนสวนใหญ คือ สามี พอ พ่ีชาย ที่เกิดจากความเช่ือ ลักษณะทางรางกาย และพฤติกรรมการใชชีวิต
กลาวคือ เพศชายเปนเพศที่มีความเขมแข็งแรงในทางรางกายมากกวา และมักดื่มสุรา และขาดสติ เกิด
ปญหาคาใชจายไมพอในครอบครัว อารมณเสียหงุดหงิด มีการทํารายรางกายและจิตใจแกบุคคลใน
ครอบครวั ท่อี อนแอกวา

ผลที่เกดิ จากการละเมดิ สทิ ธมิ นุษยชนในครอบครัว ทาํ ใหรา งกายของอกี ฝา ยไดร บั บาดเจบ็ หรือ
เสียชวี ติ ซ่ึงสง ผลตอจิตใจทง้ั สองฝายท่ีเปนผูกระทํา คือ ทําใหเสียใจ โกรธ แคน อับอาย รูสึกผิด ในเวลา
ตอมาเครยี ด เปนตน ทางของการเปน โรคจติ และอาการเจ็บปวยทางกายบางโรค เชน ปวดศีรษะ นอนไมหลับ
อาหารไมยอ ย มีปญหาคาใชจายตามมา เพราะตอ งใชจา ยเงนิ ไปกับการรกั ษาตวั สง ผลตอ คาใชจ ายจาํ เปน ท่ี
เปนภาระทต่ี องรับผดิ ชอบภายในครอบครวั ท้ัง คา อาหาร คานาํ้ คาไฟ คาเลา เรียนของลูก ฯลฯ และมักจะ

ห น า | 134

เปนสาเหตุของการหยารา ง ครอบครัวแตกแยก เดก็ ท่เี ปนลูกกลายเปนเดก็ เก็บกด มปี ญหา เครยี ด อาจเกิด
การติดเพื่อน ไปทดลองเสพยาเสพตดิ หรือกอ อาชญากรรม เพอื่ ใหไ ดมาซ่งึ ทรัพยส ินเงนิ ทอง

2. ในโรงเรยี น
การละเมดิ สทิ ธิมนุษยชนในโรงเรียน มักจะเปนการใชกําลัง การทํารายดวยวาจาจากครูและ

เพอ่ื นดว ยการลงโทษทร่ี ุนแรงเกนิ กวาเหตุ ครูกระทําอนาจารตอนักเรียน เพ่ือนทํารายเพ่ือน เชน นักเรียน
และผูปกครองโรงเรียนแหงหน่ึงรวมตัวกันรอ งเรยี นใหผูอาํ นวยการของโรงเรียนนอกจากพื้นท่ี สาเหตุจาก
ผูอ ํานวยการลงโทษเด็กดวยการตีจนนอ งมีเลือดไหลซิบ ขาบวมเปง และขาเขียวช้ํา เพียงแคเพราะนักเรียน
ไปน่งั เลน ทโ่ี รงอาหารในระหวา งทคี่ รูไมไ ดมาสอน หรอื อยางกรณีคลปิ วดี โี อของนกั เรยี นหญงิ ตบตีกนั หลายคู
ในโรงเรียน เพียงแคสาเหตุของการไมเคารพรุนพ่ีรุนนอง หรือเพราะแยงผูชายกัน รวมถึงกรณีครูผูชาย
ทําอนาจารนักเรยี นผูหญิง

สาเหตุของการละเมิดสิทธิมนุษยชนในโรงเรียนมักเกิดจากฝายที่มีกําลังมากกวามีอํานาจ
เหนอื กวา มสี มาชิกลมุ ท่ีใหญก วา ผลท่เี กดิ จากการละเมิดสิทธิมนุษยชนในโรงเรียน เชน ผูเรียนไมอยากมา
โรงเรียน ไมม ีความสุข ผลการเรียนตกตํ่า การตัง้ ครรภกอ นวยั อันควร

3. ในสถานท่ีทาํ งาน
การละเมิดสทิ ธิมนุษยชนในดา นแรงงาน พิจารณาไดจ ากหลกั การสิทธิมนษุ ยชนและการปฏิบัติ

เพอื่ แปรหลักการและสิทธิขั้นพ้ืนฐานในการทํางานสูการปฏิบัติ เพ่ือใหทุกคนทํางานในสถานท่ีทํางานได
อยา งเหมาะสม

สทิ ธขิ ัน้ พนื้ ฐานที่แรงงานตอ งการ ไดแก สภาพการทํางานท่ปี ลอดภัย ไมเปน อันตรายตอสขุ ภาพ
จํานวนชว่ั โมงการทํางานท่เี หมาะสม การใหค าจา งในระหวางลาปว ยและอนุญาตใหหยุดงานได เงินชดเชย
ภายหลงั เกษยี ณ เปนตน

การละเมิดสิทธิมนษุ ยชนในที่ทํางาน ไดแก การจา งทํางานภายใตเง่ือนไขที่ไมไดรับการควบคุม
และไมไดรับการคุมครอง เปนงานท่ีไมมีสวัสดิการหรือการคุมครองดานสังคมใด ๆ ซ่ึงลักษณะดังกลาว
เกดิ ขึ้นจากแรงงานในระบบและผูรับงานไปทําทบี่ า น หาบเร หรือ เกษตรกรรายยอย แรงงานรับจางท่ัวไป
และแรงงานงานนอกระบบ เชน คนงานทไี่ มมีนายจางเปนการถาวร คนทํางานบานท่ัว ๆ ไป รวมทั้ง การ
ทํางานอยูในที่ทํางานที่ไมมีระบบควบคุมและคุมครองในหนวยงานตาง ๆ ท้ังภาคเกษตร การผลิต และ
บรกิ าร การทํางานของแรงงานนอกระบบ ซึ่งไมส ามารถจดั ต้ังองคกรและมีตัวแทนได

การละเมิดสิทธมิ นุษยชนในทีท่ ํางาน มีหลายสาเหตุ แตพบเห็นมากที่สุดเร่ืองหน่ึงคือ การลวง
ละเมิดทางเพศในสถานท่ีทํางาน ซึ่งมีเหตุผลพื้นฐานมาจาก การท่ีนายจางและผูไดรับมอบหมายจาก
นายจาง เชน ผจู ัดการ หัวหนา งาน ผคู วบคมุ งาน ฯลฯ มีอํานาจบงั คบั บัญชาเหนือลูกจาง ลูกจางตองเช่อื ฟง
และปฏบิ ตั ิตามคาํ สั่งของบุคคลเหลา นี้ นายจา งหรือผบู งั คบั บญั ชาที่ไมด ี อาจใชอาํ นาจบังคบั บญั ชาแสวงหา
ความสขุ ความพงึ พอใจทางเพศจากผูใตบงั คบั บัญชา ทําใหลูกจางตองถูกลวงละเมิดทางเพศ เกิดความไม
สบายใจ อึดอัดใจ มผี ลเสียตอการทํางานและผลประกอบการของนายจา ง

4. การดําเนนิ การในภาครฐั
การละเมิดสทิ ธมิ นษุ ยชนที่เกดิ จากการกระทาํ ของภาครัฐ คอื การปฏิบตั ิของเจา หนาทภี่ าครัฐที่

กระทําตอประชาชน ทั้งในเร่ืองการใหการศึกษา การรักษาพยาบาล การจับกุมคุมขัง การกีดกันสิทธิ
บางอยา ง การเลอื กปฏบิ ัตเิ พราะตา งศาสนา เชือ้ ชาติ ฐานะ

ห น า | 135

ผลของการละเมดิ สทิ ธิมนุษยชนของฝา ยรฐั ทาํ ใหป ระชาชนเกิดความรสู กึ วา ไมไดรับความเปน ธรรม
อาจเกิดการรวมกลุมตอสูเ รียกรอ งกับฝายรฐั สรางความวนุ วายใหแ กสังคม

สาเหตขุ องการละเมิดสทิ ธมิ นษุ ยชนท่ีเกิดจากการกระทําของเจาหนาท่ีของรัฐ มีทั้งท่ีกฎหมาย
ไมเ หมาะสม การมอี ํานาจมากเกนิ ไปของฝา ยรฐั การขาดองคก ารตรวจสอบถวงดุลผูม ีอาํ นาจ

สรุปสาเหตุของการละเมิดสิทธิมนุษยชนในทุกแหง เกิดจากฝายท่ีมีกําลังมากกวามีอํานาจ
มากกวามีพรรคพวกมากกวา ออนแอกวา จึงเปนฝายถูกกระทํา ผลของการละเมิดสิทธิมนุษยชน คือ ฝายถูก-
กระทาํ ไมส ามารถใชชีวติ ไดอยางมีศกั ดิ์ศรขี องความเปนมนษุ ย หากปลอยปละละเลยใหเ กิดการละเมดิ สิทธิ
มนุษยชนในสถานท่ตี าง ๆ ต้งั แต ครอบครัว โรงเรียน สถานท่ีทํางาน และในสังคม ประชาชนในสังคมนั้น
ยอมขาดความม่นั คงทางกายและทางจิตใจ

แนวทางการปฏิบตั ติ นตามหลักสทิ ธมิ นุษยชน
1) ไมเ ปนผกู ระทําความรนุ แรงใด ๆ ตอ บคุ คลอื่น
2) ไมย อมใหบุคคลอนื่ กระทาํ ความรนุ แรงตอตนเอง
3) ไมเพิกเฉยเมื่อพบเห็นการละสิทธิตอบุคคลอื่น ควรแจงเจาหนาท่ีที่เก่ียวของหรือใหความ
ชว ยเหลือตามสมควรในสวนท่ที าํ ได
4) มีการรวมกลุมในภาคประชาชนอยางเปนระบบและจัดตั้งเปนกับองคกร มูลนิธิเพ่ือปกปอง
คมุ ครองผูออนแอกวาในสังคม เพ่ือใหเกิดพลังในการตรวจสอบเรียกรองใหรัฐมีการจัดทํากฎหมายที่เกิด
ประโยชนตอ สว นรวม
5) รณรงคใ หม กี ารเหน็ คุณคา และความสําคญั ของการปกครองและสง เสรมิ สทิ ธมิ นษุ ยชน

ห น า | 136

กิจกรรมบทที่ 4

1. ใหอธบิ ายความหมายของสทิ ธมิ นุษยชนมาพอเขาใจ
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

2. องคประกอบของสทิ ธมิ นษุ ยชนข้ันพืน้ ฐานทีแ่ ตล ะบุคคลควรไดรบั การคมุ ครองจากรัฐ
ประกอบดว ยเร่อื งอะไรบา งและแตละเรือ่ งมขี อบเขตอยา งไรใหอ ธบิ ายมาพอเขา ใจ
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

ห น า | 137

3. ใหอธบิ ายกลไกของรัฐทีแ่ สดงวาประเทศไทยใหความสําคัญกบั การคุมครองสิทธมิ นษุ ยชน

.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

4. ในครอบครัวของทานมีพฤตกิ รรมหรือการกระทําใดทเ่ี ปน การละเมดิ สทิ ธิมนษุ ยชนแกส มาชิก
คนใดคนหนงึ่ หรอื ไม ถา มที านจะแกไขปญ หาน้นั อยางไร และถา ไมม ที านมหี ลกั การในการอยรู ว มกนั ใน
ครอบครวั อยา งไร
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

ห น า | 138

เฉลยกิจกรรม
กจิ กรรมทายบทที่ 1 และ 2 เปน กิจกรรมศึกษาคน ควาอภปิ รายไมแนวเฉลย

เฉลยกิจกรรมบทท่ี 3

1.รฐั ธรรมนญู มคี วามสําคัญกับประเทศไทยในแงใดบา ง
แนวคาํ ตอบ

มีความสําคัญ เพราะเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ ซ่ึงเปนหลักใหผูคนท้ังประเทศ
ยึดถือและยอมรว มกนั วา กฎหมายอน่ื ๆ จะขดั หรือแยง รฐั ธรรมนูญไมไ ด ดงั นั้น บทบัญญตั ิในรัฐธรรมนูญจึง
มผี ลผกู พนั กับชีวิตของทุกคนในประเทศไทย เปนหลักประกันวาจะไดรับบริการและหลักประกันในเรื่อง
ความปลอดภัยในชวี ติ และทรพั ยส นิ จากรฐั ในเร่อื งใดบาง ทาํ ใหบ า นเมอื งมีกฎกตกิ าในการอยูรวมกัน

2. รฐั ธรรมนญู ฉบับแรกของไทยมที ีม่ าจากทใี่ ด
แนวคําตอบ

เกิดจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนการปกครอง
ระบอบประชาธปิ ไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุขของคณะราชย เมื่อ พ.ศ. 2475

3. อะไรคอื สาเหตขุ องการเปลี่ยนแปลงรฐั ธรรมนูญของไทย
แนวคาํ ตอบ

สวนใหญเกิดจากกลมุ ผูมีอาํ นาจทางการเมืองในขณะน้นั เห็นวา รัฐธรรมนูญที่ใชอยูไ มเหมาะสม
4. องคกรตามรฐั ธรรมนูญถกู กาํ หนดและตง้ั ขน้ึ ดว ยเหตุผลใดบา ง
แนวคาํ ตอบ
เพือ่ เปนองคกรในการตรวจสอบพฤติกรรมหรอื การบริหารงานของฝายการเมอื งและฝา ยขาราชการ
ประจาํ
5. ผลของการใชรัฐธรรมนูญต้ังแตอดีตถึงปจจุบันไดกอใหเกิดความเปลี่ยนแปลงดานใดบางแก
สงั คมไทยรวมทั้งฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก
แนวคําตอบ
ผลตอ สังคมไทยในภาพรวมประชาชนไดรบั สทิ ธเิ สรีภาพในการดําเนินชวี ติ มากขนึ้ รวมท้งั ไดร ับการ
บรกิ ารข้นั พื้นฐานในการดําเนนิ ชวี ิตท่ีจําเปนจากรัฐ เชน การศึกษา การรักษาพยาบาล การนับถือศาสนา
และเลือกถน่ิ ที่อยู การไดรบั การปฏิบัตภิ ายใตก ฎหมายเดียวกนั สว นในสายของสงั คมโลกประเทศไทยไดรับ
การยอมรบั วามิใชบ านปาเมอื งเถื่อน ไดร บั ยอมรับในเรื่องหลกั กฎหมายวา ดวยความเปนสากล

ห น า | 139

5. ผลของการใชรัฐธรรมนูญตั้งแตอดีตถึงปจจุบันไดกอใหเกิดความเปล่ียนแปลงดานใดบางแก
สงั คมไทยรวมทั้งฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก
แนวคําตอบ

ผลตอ สงั คมไทยในภาพรวมประชาชนไดรบั สทิ ธเิ สรีภาพในการดําเนินชีวติ มากขึ้น รวมทั้งไดรบั การ
บริการขนั พ้ืนฐานในการดาํ เนินชวี ติ ท่ีจําเปนจากรัฐ เชน การศึกษา การรักษาพยาบาล การนับถือศาสนา
การเลือกถน่ิ ที่อยู การไดร บั การปฏิบัติภายใตก ฎหมายเดียวกนั

สว นในสายของสังคมโลกประเทศไทยไดรับการยอมรับวามิใชบานปาเมืองเถื่อน ไดรับยอมรับใน
เรอื่ งหลกั กฎหมายวามีความเปนสากล

6. เปนกิจกรรมศกึ ษาคน ควาไมม แี นวเฉลย

เฉลยกิจกรรมบทที่ 4 เรือ่ งท่ี 1

1. ใหอธบิ ายความหมายของสิทธมิ นษุ ยชนมาพอเขาใจ
แนวคาํ ตอบ

สิทธมิ นษุ ยชน หมายถงึ ศักด์ิศรคี วามเปน มนุษย หรอื ศักด์ิศรีความเปนคน เปนสิ่งที่ทุกคนมีติดตัว
มาแตกําเนิดโดยไมแบงแยกเชื้อชาติ สีผิว เพศ ภาษา ศาสนา ความเห็นทางการเมืองหรือแนวคิดอื่น ๆ
เผาพันธหุ รอื สังคมทรพั ยส ินถ่ินกาํ เนิดหรือสถานะอ่ืน ๆ

2. องคป ระกอบของสิทธมิ นุษยชนขั้นพื้นฐานท่ีแตล ะบุคคลไดรับการคมุ ครองจากรัฐประกอบดวย
เรือ่ งอะไรบา งและแตล ะเรื่องมีขอบเขตอยา งไรใหอธิบายมาพอเขา ใจ
แนวคาํ ตอบ

องคป ระกอบของสทิ ธมิ นษุ ยชนทแ่ี ตละบคุ คลควรไดร บั การคุมครองจากรฐั ไดแก เรื่องสทิ ธเิ สรภี าพ
ความเสมอภาค และความเปนธรรม
รายละเอยี ดของแตล ะองคป ระกอบดงั นี้

1. สทิ ธิในการที่จะมที อี่ ยอู าศัยมอี าหารกิน มยี ารักษาโรค ไดร ับการศึกษา การไมถ กู ทาํ รายรา งกาย
และจิตใจ และการมชี วี ิตที่ปลอดภยั

2. เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นท่ีไมละเมิดสิทธิของผูอ่ืนในการเลือกอาชีพที่ไมผิดกฎหมาย
ในการเลอื กคูค รอง ในการเดินทาง ในการนับถอื ศาสนา และในการชมุ นมุ โดยสงบสันตปิ ราศจากอาวุธ

3. ความเสมอภาคในการไดรับการปฏิบัติจากรัฐโดยเทาเทียมกันมีหลักประกันวาจะไมถูกเลือก
ปฏบิ ัติและไมโ ดนเอาเปรยี บ

4. ความเปนธรรมกลมุ คนดอ ยโอกาสคนพิการผอู อ นแอกวา ไดแ ก เดก็ สตรี คนชรา คนพกิ าร ตอ ง
ไดรับการปฏบิ ตั ใิ นบางเร่อื งท่แี ตกตา งจากบุคคลท่วั ไปท่เี ขาถึงโอกาสไดม ากกวา แข็งแรงกวา ทงั้ ทางรา งกาย
และจติ ใจ เพ่อื ใหโ อกาสคนกลุมนส้ี ามารถดําเนนิ ชีวิตไดอยา งปกตสิ ุขมคี ณุ ภาพชวี ติ ทไ่ี มดอยกวา คนทว่ั ไป

ห น า | 140

3. ใหอธิบายกลไกของรัฐท่แี สดงวาประเทศไทยไดใ หความสําคญั กบั การคุมครองสิทธมิ นุษยชน
แนวคําตอบ

การคมุ ครองสทิ ธมิ นุษยชนโดยทางออ มปรากฏใหเ ห็นผานทางกลไกของรฐั เชน
• กรณีท่ีฝายนิติบัญญัติพิจารณาและออกกฎหมายท่ีไมเปนการจํากัดสิทธิและเสรีภาพของ
ประชาชนมากจนเกนิ ไป การตรวจสอบการทํางานของฝายบริหารโดยฝายนิติบัญญัติ การตรวจสอบการ
ทํางานของเจา หนาทฝ่ี า ยปกครองโดยฝา ยบริหาร เพอื่ มิใหเจา หนา ท่ีใชอํานาจในทางที่มิชอบดวยกฎหมาย
และเปนการละเมดิ สทิ ธขิ องประชาชน การพิจารณาพิพากษาคดีขององคกรตุลาการโดยยึดหลักกฎหมาย
เพ่อื อํานวยความยตุ ิธรรมแกป ระชาชน
• การใหสทิ ธใิ นการเลอื กทอี่ ยอู าศัยเลือกประกอบอาชีพที่สุจรติ
• ฯลฯ
4. ในครอบครวั ของทา นมีพฤตกิ รรมหรือการกระทําใดท่ีเปนการละเมิดสิทธิมนุษยชนแกสมาชิก
คนใดคนหนง่ึ หรือไมถ า มีทา นจะแกไ ขปญหานั้นอยางไรและถาไมมที า นมหี ลักในการอยรู วมกนั ในครอบครัว
อยา งไร
แนวคําตอบ

ใหพจิ ารณาวา พฤติกรรมท่ผี ิดจากองคประกอบของสทิ ธิมนษุ ยชนขัน้ พน้ื ฐานหรือไม ถา มีพฤติกรรมใด
ท่ีผิดจากองคประกอบของสิทธิมนุษยชนข้ันพ้ืนฐานแสดงวามีการละเมิดหากเขาองคประกอบของ
สทิ ธิมนุษยชนขน้ั พืน้ ฐานแสดงวาไมม กี ารละเมดิ สิทธิมนุษยชนในครอบครวั