เนื้อหาทวีปเอเชีย-1_merged

ทวีปเอเชยี

ชนั้ มธั ยมศึกษาปีที่ 1
สาระภมู ิศาสตร์

กลุม่ สาระการเรียนรสู้ งั คมศกึ ษา
ศาสนาและวัฒนธรรม

5

1. สภาพแวดล้อมทางกายภาพของทวปี เอเชีย

ทวีปเอเชียเป็ นทวีปใหญ่และมีประชากรมากท่ีสุดในโลก พ้ืนท่ี
ส่วนมากต้งั อยใู่ นซีกโลกเหนือและตะวนั ออก ทวปี เอเชียต้งั อยูใ่ นทวีปยูเรเชีย
รวมกบั ทวปี ยโุ รป และอยใู่ นทวีปแอฟโฟร-ยเู รเชียร่วมกบั ยุโรปและแอฟริกา
ทวปี เอเชียมีพ้ืนท่ีท้งั หมดประมาณ 44,579,000 ตารางกิโลเมตร คิดเป็ น 30%
ของแผน่ ดินทว่ั โลกหรือคิดเป็น 8.7% ของผวิ โลกท้งั หมด

ทวปี เอเชียมีดินแดนตอ่ เนื่องกบั ทวปี ยโุ รป เรียกรวมวา่ “ยเู รเซีย” และ
บางส่วนติดกบั ทวปี แอฟริกาบริเวณคาบสมุทรไซนาย พ้ืนท่ีส่วนใหญอ่ ยเู่ หนือ
เส้นศูนยส์ ูตร (ซีกโลกเหนือ) มีเพียงบริเวณหมู่เกาะอินโดนีเซียท่ีอยู่ใตเ้ ส้น

ศูนยส์ ูตร (ซีกโลกใต)้

1.1 ลกั ษณะทั่วไปของทวีปเอเชีย

ทวีปเอเชียต้งั อยู่ระหว่างละติจูด 1 องศา 15 ลิปดาเหนือ ถึง 77
องศา 41 ลิปดาเหนือ และลองจิจูด 24 องศา 4 ลิปดาตะวนั ออกถึง 169
องศา 40 ลิปดาตะวนั ตก อาณาเขตติดต่อของทวปี เอเชีย ทิศเหนือติดต่อกบั
มหาสมุทรอาร์กติก ทิศใตต้ ิดต่อกบั มหาสมุทรอินเดีย ทิศตะวนั ออกติดต่อ
กบั มหาสมุทรแปซิฟิ ก ทิศตะวนั ตก ติดต่อกบั ทะเลแดง คลองสุเอซ และ
ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน

6

แผนที่ต้งั และอาณาเขตของประเทศในทวปี เอเชยี

ทวปี เอเชียมีจานวนประชากรประมาณ 4,415 ลา้ นคน (ค.ศ.2017) 7
คิดเป็ นร้อยละ 60 เปอร์เซ็น ของจานวนประชากรโลก โดยทวปี เอเชียแบง่
ออกเป็ น 5 ภูมิภาคไดแ้ ก่ ภูมิภาคเอเชียกลาง ภูมิภาคเอเชียใต้ ภูมิภาคเอเชีย
ตะวนั ออก ภูมิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ และภูมิภาคเอเชียตะวนั ออก
เฉียงใต้ สาหรับประเทศรัสเซียซ่ึงมีดินแดนอยใู่ นทวปี เอเชียและทวปี ยุโรป
ไม่จดั เป็นประเทศในทวปี เอเชีย

1.2 ภมู ิลกั ษณข์ องทวีปเอเชีย

ลกั ษณะภูมิประเทศของทวปี เอเชียส่วนใหญ่จะมี 4 ลกั ษณะ คือ
ท่ีราบ เนินเขาและท่ีราบสูงระดบั ต่า เทือกเขาสูง เกาะ และหมูเ่ กาะ ซ่ึงใน
แต่ละเขตมีลกั ษณะเด่น ดงั น้ี

1. ที่ราบ ไดแ้ ก่ ดินแดนแถบลุ่มแม่น้าสายต่างๆ ซ่ึงมีลกั ษณะภูมิ
ประเทศเป็ นที่ราบ เนื่องจากการพดั พาเอาดินตะกอนมาทับถมกันจน
กลายเป็ นพ้ืนที่ราบลุ่มน้า ทาให้ดินมีความอุดมสมบูรณ์สูง เหมาะแก่การ
เพาะปลูก ส่วนใหญ่อยทู่ างเอเชียตะวนั ออก เอเชียใต้ และเอเชียตะวนั ออก
เฉียงใต้ ได้แก่ ท่ีราบลุ่มแม่น้าหวางเหอ ที่ราบลุ่มแม่น้าฉางเจียว ใน
ประเทศจีน ที่ราบลุ่มแม่น้าสินธุ ที่ราบลุ่มแม่น้าคงคา และท่ีราบลุ่มแม่น้า
พรหมบุตร ในประเทศปากีสถาน อินเดีย และบงั กลาเทศ ตามลาดบั ที่ราบ
ลุ่มแม่น้าไทกริส-ยเู ฟรทีส ในประเทศอิรัก ที่ราบลุ่มแม่น้าโขงตอนล่าง ใน
ประเทศกมั พูชาและเวียดนาม ที่ราบลุ่มแม่น้าแดง ในประเทศเวยี ดนาม ที่
ราบลุ่มแม่น้าเจา้ พระยา ในประเทศไทย ที่ราบลุ่มแม่น้าสาละวินตอนล่าง
ที่ราบลุ่มแม่น้าอิรวดี ในประเทศพม่า เป็ นต้น บริเวณเขตน้ีเป็ นแหล่ง
เกษตรกรรมท่ีสาคญั ของทวปี และมีประชากรอาศยั อยหู่ นาแน่นมากท่ีสุด

8

ที่ราบลุ่มแมน่ า้ สนิ ธุ ประเทศอนิ เดยี

2. เนินเขาและท่ีราบสูงระดับต่า เป็ นท่ีราบลุ่มแม่น้าสาคญั มี
ลกั ษณะภูมิประเทศเป็ นท่ีราบขนาดใหญ่ เช่น แม่น้าอ็อบ แม่น้าเยนีเซย์
และแม่น้าลีนา ไหลผา่ นบริเวณท่ีราบที่มีอาณาเขตกวา้ งขวางเรียกว่า ท่ี
ราบไซบีเรีย อยู่บริเวณตอนบนของทวีปในเขตประเทศรัสเซีย บริเวณน้ี
จะมีประชากรอาศยั อยเู่ บาบาง เน่ืองจากสภาพภูมิอากาศที่หนาวเยน็ มาก
จนน้ากลายเป็นน้าแขง็ ในฤดูหนาว

3. เทือกเขาสูง เป็ นเขตเทือกเขาหินใหม่ตอนกลาง ประกอบไป 9

ดว้ ยท่ีราบสูงและเทือกเขาจานวนมาก เทือกเขาสูงท่ีสาคญั เหล่าน้ีส่วน
ใหญ่เป็ นเทือกเขาท่ีแยกตวั ไปจากจุดรวมท่ีเรียกวา่ ชุมเขาปามีร์ (Pamir
Knot) หรือภาษาพ้ืนเมืองเรียกวา่ ปามีร์ดุนยา แปลวา่ หลงั คาโลก มีความ
สูงประมาณ 3,500-4,500 เมตรจากระดบั น้าทะเลปานกลาง จากชุมเขา
ปามีร์มีเทือกเขาสูงของทวปี เอเชียหลายแนว ซ่ึงอาจแยกออกได้ ดงั น้ี

3.1 เทือกเขาท่ีแยกไปทางทิศตะวันออก ไดแ้ ก่ เทือกเขาหิมาลยั
เทือกเขาอาระกัน-โยมา และเทือกเขาท่ีมีแนวต่อเน่ืองลงมาทางใต้ มี
บางส่วนท่ีจมหายไปในทะเล และบางส่วนโผล่ข้ึนมาเป็ นเกาะใน
มหาสมุทรอินเดียและมหาสมุทรแปซิฟิ ก ถดั จากเทือกเขาหิมาลยั ข้ึนไป
ทางเหนือ มีเทือกเขาที่แยกไปทางตะวนั ออก ได้แก่ เทือกเขาคุนหลุน
เทือกเขาอัลตินตัก เทือกเขานานชาน และแนวที่แยกไปทางทิศ
ตะวนั ออกเฉียงเหนือ ได้แก่ เทือกเขาเทียนชาน เทือกเขาอลั ไต เทือก
เขาคินแกน เทือกเขายาโบลโนวี เทือกเขาสตาโนวอย และเทือกเขาโกลี
มา

3.2 เทือกเขาท่ีแยกไปทางทิศตะวันตก แยกเป็ นแนวเหนือและ
แนวใต้ แนวเหนือ ไดแ้ ก่ เทือกเขาฮินดูกูช เทือกเขาเอลบูชร์ ส่วนแนวทิศ
ใต้ ไดแ้ ก่ เทือกเขาสุไลมาน เทือกเขา ซากรอส ซ่ึงเมื่อเทือกเขาท้งั สองน้ี
มาบรรจบกนั ท่ีอาร์เมเนียนนอตแล้ว ยงั แยกออกอีกเป็ น 2 แนวในเขต
ประเทศตุรกี คือ แนวเหนือเป็ นเทือกเขาบอลติกและแนวใตเ้ ป็นเทือกเขา
เตารัส เป็นตน้

4. เกาะและหมู่เกาะ ต้งั อยใู่ นเขตหินใหม่ บริเวณหมู่เกาะใน 10
เอเชียตะวนั ออกและเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ ซ่ึงหมู่เกาะเหล่าน้ีเป็ นท่ีต้งั
ของภูเขาไฟท้งั ท่ีดบั แลว้ และยงั คุกรุ่นอยูซ่ ่ึงมีโอกาสที่จะปะทุข้ึนมาได้
อีก เช่น ภูเขาไฟในประเทศญ่ีป่ ุน ฟิ ลิปปิ นส์ และอินโดนีเซีย ดินแดน
ดงั กล่าวมกั เกิดแผ่นดินไหวข้ึนบ่อยๆ ดินบริเวณน้ีมีความอุดมสมบูรณ์
เหมาะแก่การเพาะปลูก

ภูเขาไฟฟูจิ ประเทศญีป่ นุ่

11

แผนที่ภมู ิลกั ษณ์ของประเทศในทวีปเอเชีย

1.3 ภูมอิ ากาศและพืชพรรณธรรมชาติของทวปี เอเชีย 12
ทวีปเอเชีย มีภูมิอากาศแตกต่างกันเน่ืองจากปัจจัยที่ควบคุม
ลกั ษณะภูมิอากาศ ดงั น้ี

ละตจิ ดู ทวีปเอเชียมีท่ีต้งั ส่วนใหญ่อยู่เหนือเส้นศูนยส์ ูตร จึงมี
ภูมิอากาศเขตร้อน อบอุ่น และก่ึงข้วั โลกตามตาแหน่ง
ความสูงของ ละติจูดท่ีตา่ งกนั
พนื ที่
บริเวณเทือกเขาสูง คือ เทือกเขาหิมาลยั และที่ราบสูง
ระยะห่าง ทิเบตจะมีอุณหภูมิต่าตลอดปี และมีหิมะปกคลุม แต่ใน
จากทะเล พ้ืนท่ีท่ีราบจะมีอากาศอุ่นและร้อนกวา่ ท้งั น้ีเป็ นผลมา
จากอตั ราการลดอุณหภูมิ 6.4 องศาเซลเซียสต่อความ
ทิศทางของ สูง 1000 เมตร
ลมประจา้
แมบ้ ริเวณตอนเหนือของทวปี จะมีขนาดกวา้ งใกลเ้ คียง
กบั ตอนกลางของทวีป แต่ตอนเหนือซ่ึงอยูใ่ นแนวเส้น
ศูนยส์ ูตรจะไดร้ ับความช้ืนมาก อนั เน่ืองมาจากการพดั
สอบเขา้ หากนั ของลมคา้ ตะวนั ออกเฉียงเหนือและลม
คา้ ตะวนั ออกเฉียงใต้

ทิศทางของลมประจา คือ ลมที่พดั เขา้ สู่แผ่นดินจะนา
ความช้ืนและฝนเข้าสู่แผ่นดิน แต่ลมท่ีพดั ออกจาก
แผน่ ดินจะมีความช้ืนต่าและแหง้

การวางตวั 13
ของเทือกเขา
เทือกเขาที่แยกไปทางทิศตะวนั ออก ได้แก่ เทือกเขาหิมาลัย
เทือกเขาอาระกนั โยมา และเทือกเขาที่มีแนวตอ่ เน่ืองลงมาทางใต้
มีบางส่วนท่ีจมหายไปในทะเล และบางส่วนโผล่ข้ึนมาเกาะใน
มหาสมทุ รอินเดียและมหาสมุทรแปซิฟิ ก ถดั จากเทือกเขาหิมาลยั
ข้ึนไปทางเหนือ มีเทือกเขาท่ีแยกไปทางตะวนั ออก ได้แก่
เทือกเขาคุนลนุ เทือกเขาอลั ตินตกั เทือกเขานานชาน และแนวที่
แยกไปทางทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ ไดแ้ ก่ เทือกเขาเทียนชาน
เทือกเขาอลั ไต เทือกเขาคินแกน เทือกเขายาโบลนอย เทือกเขา
สตาโนวอย และเทือกเขาโกลีมา

กระแสน้า มีน้าเยน็ โอยาชิโว ไหลผ่านชายฝ่ังตะวนั ตกของประเทศญ่ีป่ ุน
มหาสมทุ ร และชายฝั่งตะวนั ออกของประเทศ มีกระแสน้าอุ่นกโุ รชิโวไหล
ผ่าน อิทธิพลของกระแสน้า ท้งั สอง ทาให้ชายฝ่ังตะวนั ออกของ
ญี่ป่ ุนมีอากาศอบอุ่นกวา่ ชายฝั่งตะวนั ตก

พายุหมนุ พายหุ มุนเขตร้อน มีชื่อเรียกต่างกนั ไปตามแหล่งกาเนิด เช่น พายุ
ท่ีเกิดในมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ ทะเลแคริบเบียน และอ่าว
เม็กซิโก เรี ยกว่า "เฮอร์ริ เคน" (Hurricane) ถ้าเกิดข้ึนใน
มหาสมุทรแปซิฟิ กและทะเลจีนใตเ้ รียกวา่ "ไตฝ้ ่ นุ " (Typhoon)
ถา้ เกิดข้ึนในมหาสมุทรอินเดียเรียกวา่ "ไซโคลน" (Cyclone) ดงั
แผนท่ีในภาพที่ 2 แต่บางคร้ังก็เรียกพายไุ ซโคลนท่ีเกิดข้ึนใน
ทวปี ออสเตรเลียวา่ "วลิ ล่ี-วลิ ล่ี" (Willy-Willy)

14

จากปัจจยั ควบคุมลกั ษณะภูมิอากาศของทวปี เอเชีย ท้งั 7 ประการ
ส่งผลใหม้ ีเขตภูมิอากาศ 8 ลกั ษณะ ดงั น้ี

1. เขตภูมิอากาศแบบอบอุ่นชื้น ไดร้ ับความช้ืนจากพายุหมุนเขต
ร้อน มีฝนตกชุก ส่วนฤดูหนาวหนาวไม่มาก พบในบริเวณดา้ นตะวนั ออก
ของจีน ตอนเหนือของไตห้ วนั ตอนใตข้ องญ่ีป่ ุน พืชพรรณธรรมชาติ เป็ น
ไมใ้ บกวา้ งและใบแหลม เช่น โอก๊ สน

2. เขตภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้าเมืองร้อนหรือสะวันนา (Savanan
Climate) ภูมิอากาศแบบทุ่งหญา้ เมืองร้อน มีลกั ษณะอากาศคลา้ ยกบั แบบ
มรสุมเขตร้อน คือ มีฤดูหน่ึงท่ีแห้งแลง้ กบั อีกฤดูหน่ึงที่มีฝนตกแต่ปริมาณ
น้าฝนจะนอ้ ยกวา่ ไดแ้ ก่ บริเวณตอนกลางของอินเดีย พม่า และคาบสมุทร
อินโดจีน พืชพรรณธรรมชาติ เป็ นป่ าโปร่งแบบป่ าเบญจพรรณ มีทุ่งหญา้
สลบั ไมพ้ ุ่ม เรียกวา่ ทุ่งหญา้ สะวนั นาหรือทุ่งหญา้ เขตร้อน ไมส้ าคญั เช่น
ประดู่ แดง ตะเคียน อบเชย สกั ไผ่

15

3. เขตภูมิอากาศแบบทะเลทราย ความแตกต่างระหว่างอุณหภูมิ
กลางวนั กบั กลางคืนจะแตกต่างกนั มาก ไดแ้ ก่บริเวณทะเลทรายโกบี ทะเล

ทรายธาร์ และที่ราบสูงทิเบต ที่ราบสูงอิหร่าน สาหรับในเขตทะเลทราย

บริเวณที่มีน้าและตน้ ไมข้ ้ึนได้ เรียกวา่ โอเอซิส พืชพรรณธรรมชาติจะเป็ น
ทุ่งหญา้ สลบั กบั ป่ าแคระและกระบองเพชร ในพ้ืนที่โอเอซิสมีพืชตระกูล
ปาลม์

4. เขตภูมิอากาศแบบแถบศูนย์สูตร อยูร่ ะหวา่ งละติจูด 10 องศา 16
เหนือ ถึง 10 องศาใต้ ได้แก่ บริเวณภาคใต้ของประเทศไทย มาเลเซีย
สิงคโปร์ อินโดนีเซียและฟิ ลิปปิ นส์จะมีอุณหภูมิสูงตลอดปี พืชพรรณ
ธรรมชาติจะเป็นป่ าดิบช้ืนไม่ผลดั ใบ แสงอาทิตยส์ ่องถึง เช่น ตะเคียน

5. เขตภูมอิ ากาศแบบเมดเิ ตอร์เรเนียน ภูมิอากาศซ่ึงฤดูร้อนอากาศ
ร้อนและ แห้งแลง้ มีฝนตกในฤดูหนาว เนื่องจากได้รับอิทธิพล ของลม
ตะวนั ตก ไดแ้ ก่ บริเวณชายฝั่งของประเทศตุรกี เลบานอน ซีเรีย อิสราเอล
พชื พรรณธรรมชาติ ไดแ้ ก่ ไมต้ น้ เต้ีย ไมพ้ มุ่ มีหนาม ตน้ ไมเ้ ปลือกหนา พชื
ที่เพาะปลูก ไดแ้ ก่ ส้ม องุ่น และมะกอก

17

6. เขตภูมิอากาศแบบมรสุม หรือเขตร้อนช้ืนแถบมรสุม เป็ น
ดินแดนที่อยเู่ หนือละติจูด 10 องศาเหนือข้ึนไปจะมีฤดูแลง้ สลบั กบั ฤดูฝน
ปี ละ 6 เดือน ได้แก่บริเวณชายฝ่ังบางส่วนของคาบสมุทรอินเดีย และ
คาบสมุทรอินโดจีน พืชพรรณธรรมชาติ จะเป็ นป่ าดิบช้ืนไม่ผลัดใบ
แสงอาทิตยส์ ่องถึงพ้ืนที่ไดบ้ า้ ง เป็นไมใ้ บกวา้ งและเป็นไมเ้ น้ือแขง็ เช่น ไม้
สัก ไมจ้ นั ทน์ ไมป้ ระดู่

7. เขตภูมิอากาศแบบทุนดรา ภูมิอากาศแบบทุนดรา (แบบข้ัว
โลก) ไดแ้ ก่บริเวณชายฝ่ังมหาสมุทรอาร์กติกทางตอนเหนือสุดของทวีป
เอเชีย จะมีฤดูหนาวท่ียาวนานมาก และอากาศหนาวจดั มีหิมะปกคลุม
ตลอดปี ไม่มีฤดูร้อน พืชพรรณธรรมชาติ ไดแ้ ก่ พวกตะไคร่น้า และมอสส์

18

8. เขตภูมิอากาศแบบท่ีสูง ไดแ้ ก่ท่ีราบสูงทิเบต เทือกเขาหิมาลยั
เทือกเขาฮินดูกูช เทือกเขาคุนลุน จะมีอากาศที่หนาวเย็น และมีหิมะปก
คลุมตลอดปี พืชพรรณที่พบเป็ นไมท้ ี่ข้ึนแตกต่างกนั ไปตามระดบั ความสูง
ความช้ืนท่ีไดร้ ับ สภาพดิน เช่น เชิงเขา เป็นป่ าละเมาะ ป่ าไม้ สูงข้ึนไปเป็ น
ป่ าเบญจพรรณ

1.4 ลกั ษณะทรัพยากรธรรมชาตขิ องทวปี เอเชีย 19

ทวีปเอเชียได้ช่ือว่าเป็ นอีกทวีปหน่ึงท่ีมีทรัพยากรธรรมชาติ
อุดมสมบูรณ์ไม่ว่าจะเป็ น ดิน ป่ าไม้ แร่ น้า และดว้ ยสภาพภูมิประเทศที่
เป็ นเทือกเขา ท่ีราบสูง และท่ีราบลุ่ม มีป่ าดิบกวา้ งขวาง ทาให้ยงั คงรักษา
สภาพความอุดมสมบูรณ์ทรัพยากรธรรมชาติไวไ้ ด้ทรัพยากรธรรมชาติ
ของทวปี เอเชียสามารถจาแนกประเภท ไดด้ งั น้ี

1) ดิน ทวีปเอเชียมีพ้ืนที่ขนาดใหญ่มาก ความอุดมสมบูรณ์ของ
ทรัพยากรดินย่อมแตกต่างกนั ไปตามลกั ษณะภูมิอากาศและลกั ษณะภูมิ
ประเทศ ทรัพยากรดินในแต่ละพ้ืนที่ของทวีปเอเชีย ย่อมมีความอุดม
สมบูรณ์แตกต่างกนั ไปตามลกั ษณะภูมิประเทศ และภูมิอากาศ สรุปได้
ดงั น้ี ดินในเขตอากาศอบอุ่นมีฝนปานกลาง เป็ นดินที่มีความอุดมสมบูรณ์
เหมาะสาหรับการเพาะปลูก ดินในเขตร้อนช้ืน มีฝนตกชุก น้าฝนจะชะลา้ ง
หนา้ ดินที่มีฮิวมสั ( Humus ) หรือสารอาหารของพืชออกไป ทาให้ดินขาด
ความอุดมสมบูรณ์ ดินตะกอนในเขตที่ราบลุ่มแม่น้าในเขตร้อน และดิน
ภูเขาไฟในหมู่เกาะ ต่าง ๆ เป็ นดินที่มีแร่ธาตุอาหารในดินอุดมสมบูรณ์ จึง
เป็ นแหล่งเพาะปลูกที่สาคญั

20

2) ป่าไม้และสัตว์ป่า ทรัพยากรป่ าไม้ ทวีปเอเชียมีพ้ืนท่ีป่ าไม้

ประมาณ 8.5 ลา้ นตารางกิโลเมตร หรือประมาณร้อยละ 20 ของพ้ืนท่ีทวปี
ไดช้ ื่อวา่ มีพ้ืนที่ป่ าไมม้ ากกวา่ ทวปี อ่ืน ๆ ท้งั หมด ป่ าไมท้ ่ีสาคญั มีดงั น้ี
ป่ าไทกา ( Taiga ) เป็ นป่ าไมเ้ น้ืออ่อนเขตหนาวประเภทไมส้ น มีจานวน
พ้ืนท่ีมากที่สุดมากกว่าป่ าไมช้ นิดใด ๆ ของทวีปเอเชีย แหล่งสาคญั อยใู่ น
บริเวณแถบไซบีเรียของรัสเซีย ป่ าไมผ้ ลดั ใบเขตอบอุ่น เป็ นป่ าไมเ้ น้ือแขง็
ผสมกบั ป่ าสน ไมท้ ่ีมี คุณค่าทางเศรษฐกิจ คือ ไมเ้ มเปิ ล โอ๊ก และวอลนทั
แหล่งสาคญั ไดแ้ ก่ ญี่ป่ ุน จีน เกาหลีใต้ และภาคใตข้ องรัสเซีย ป่ าไมเ้ ขต
ร้อน ไดแ้ ก่ ป่ าดงดิบและป่ าดิบช้ืนในเขตศูนยส์ ูตรท่ีมีฝนตกชุก ไมท้ ่ีมีค่า
ทางเศรษฐกิจ ไดแ้ ก่ ไมย้ าง มะเกลือ และมะฮอกกานี ป่ าเบญจพรรณ พบ
ในเขตภูมิอากาศแบบทุ่งหญา้ เขตร้อนหรือ สะวนั นา ซ่ึงมีฤดูแลง้ ยาวนาน
ไมส้ าคญั ไดแ้ ก่ ไมส้ ัก ชิงชนั แดง มะคา่ ประดู่ ฯล

ส่วนสัตว์ป่ า ทวีปเอเชียมีสัตว์ป่ าหายากอยู่มาก สาหรับสัตว์
พ้ืนเมืองของทวีปเอเชียท่ีรู้จกั กนั ทวั่ ไป เช่น แพนดา้ ยกั ษ์ ชา้ งเอเชีย มงั กร-
โคโมโด เสือโคร่งไซบีเรีย ลิงกงั ญี่ป่ ุน เป็นตน้

21

3) แร่ ทวปี เอเชียเป็ นทวปี ท่ีมีแร่หลายชนิดท่ีมีคุณค่าทางเศรษฐกิจ
กระจายอยู่ในหลายพ้ืนท่ีทว่ั ท้งั ทวีป แมแ้ ต่ในบริเวณชายฝ่ังมหาสมุทร
แปซิฟิ กก็มีแหล่งแร่อยู่หลายชนิด เอเชียเป็ นทวีปที่อุดมดว้ ยทรัพยากรแร่
ธาตุหลายชนิด ท่ีสาคญั คือ ปิ โตรเลียม และแกส๊ ธรรมชาติ ทวปี เอเชียผลิต
น้ามนั ดิบและก๊าซธรรมชาติไดม้ ากที่สุดของโลก แหล่งสาคญั คือ บริเวณ
อ่าวเปอร์เชีย ทะเลเหลือง ทะเลจีนใต้ และเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ เป็ น
แหล่งที่มีน้ามนั สารองมากถึงร้อยละ 60 ของแหล่งน้ามนั ในโลก แหล่งอ่ืน
ๆ เช่น เขตเทือกเขาคอเคซสั ในเอเชียกลาง ประเทศรัสเซีย จีน อินเดีย และ
อินโดนีเซีย เป็นตน้

นอกจากน้ีทวีปเอเชียยงั มีแร่ธาตุอยู่อีกหลายชนิดท่ีมีปริมาณมาก
ไดแ้ ก่ ทงั สเตน โครไมต์ แมงกานีส ปรอท สงั กะสี ไมกา และแร่รัตนชาติ
ถ่านหิน ทวีปเอเชียเป็ นแหล่งถ่านหินที่ใหญ่ท่ีสุดในโลก ประมาณ 3 ใน 5
ของปริมาณถ่านหินสารองของโลก แหล่งสาคญั คือ จีน อินเดีย และเขต
ไซบีเรียของรัสเซีย เหล็ก แหล่งแร่เหล็กในทวีปเอเชียมีปริมาณมากถึง 2
ใน 3 ของปริมาณแร่เหล็กสารองของโลก แหล่งสาคญั คือ รัสเซีย จีน และ
อินเดีย ดีบุก ทวีปเอเชียผลิตแร่ดีบุกไดม้ ากที่สุดในโลก แหล่งสาคญั อยใู่ น
ไทย อินโดนีเซีย และมาเลเซีย

22

4) น้า แหล่งน้าท่ีมีความสาคญั ต่อทวีปเอเชีย คือ เขตภูมิอากาศ
แบบมรสุมและเขตศูนยส์ ูตรโดยเฉพาะบริเวณท่ีอยูใ่ กลช้ ายฝ่ังทะเลและ
เป็ นภูมิประเทศด้านตน้ ลม จะมีฝนตกชุกจึงเป็ นบริเวณที่มีทรัพยากรน้า
อุดมสมบูรณ์ ส่วนพ้ืนที่อยลู่ ึกเขา้ ไปหรือดา้ นปลายลมท่ีมีปริมาณฝนน้อย

เป็ นเขตแห้งแลง้ และบางแห่งมีการสร้างเข่ือนท่ีมีแม่น้าสายยาวไหลผ่าน
สามารถนาทรัพยากรน้ามาใช้ประโยชน์ไดห้ นาแน่น ได้แก่ แม่น้าสินธุ
และคงคาในเอเชียใต้ แม่น้าโขง แม่น้าเจา้ พระยา และแม่น้าแดง ในเอเชีย
ตะวนั ออกเฉียงใต้ เป็นตน้

ทวีปเอเชียมีความอุดมสมบูรณ์ของแหล่งน้ าตามธรรมชาติ
คอ่ นขา้ งอุดมสมบูรณ์ เนื่องจากมีปริมาณฝนชุก สรุปไดด้ งั น้ี

แม่น้าสายสาคญั ท่ีเป็ นแหล่งน้าเพื่อการเกษตร และเป็ นพ้ืนท่ีท่ีมี
ประชากรอาศยั การสร้างเข่ือนผลิตกระแสไฟฟ้าพลงั น้า ประเทศท่ีใช้
ไฟฟ้าจากพลงั น้า ไดแ้ ก่ อินเดีย ปากีสถาน ไทย และญี่ป่ ุน เป็นตน้ สาหรับ
ปริมาณน้าฝนถึงแมท้ วีปเอเชียจะอยใู่ กลน้ ่านน้าขนาดใหญ่ แต่ไดร้ ับความ
ชุ่มช้ืนจากทะเลไมท่ ว่ั ถึง โดยเฉพาะดา้ นตะวนั ตกของทวปี เน่ืองจากมีแนว
เทือกเขาหิมาลัยขวางก้ันเอาไว้ ปริมาณน้าฝนเฉลี่ยในแต่ละพ้ืนที่จึงมี
ปริมาณแตกต่างกนั

2. ลกั ษณะทางประชากรของทวปี เอเชีย 23

ประชากรในทวปี เอเชีย สามารถจดั แบ่งตามลกั ษณะชาติพนั ธุ์ได้

เป็น 3 กลุ่ม ดงั น้ี
1) กลุ่มมองโกลอยด์ คือ คาจากดั ความของกลุ่มชาติพนั ธุ์พ้ืนเมือง

ในภูมิภาคเอเชียตะวนั ออก เอเชียกลาง เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ เอเชีย

เหนือ เอเชียใต้ อาร์กติก ทวีปอเมริกา และหมู่เกาะแปซิฟิ ก ลกั ษณะของ

ชาวมองโกลอยด์ คือ มีผิวเหลืองหรือน้าตาล ผมเหยียดตรง เส้นผม
คอ่ นขา้ งหยาบ ขนตามตวั มีนอ้ ย ศีรษะค่อนขา้ งกลมและแบน รูปหนา้ กลม

จมูกไม่กวา้ ง ไม่โด่ง โหนกแกม้ นูนเห็นไดช้ ดั เจน เบา้ ตาต้ืน เปลือกตาอูม
รูปตาเรียว นยั ตาสีน้าตาลหรือสีดา ริมฝีปากบาง รูปร่างสนั ทดั

ชาวมองโกลอยด์ เป็ นเผา่ พนั ธุข์ องคนผิวเหลืองผสมดาเลก็ นอ้ ย ส่วนใหญ่อาศยั ใน
เอเชียตะวนั ออก

24

2) กลุ่มคอเคซอยด์ เข้ามาต้ังถิ่ นฐานคร้ังใหญ่ต้ังแต่ต้น
คริสตศ์ ตวรรษท่ี 16 จานวนมาก มาจากประเทศสเปน โปรตุเกส และอิตาลี
ที่เหลือเป็นประเทศฝรั่งเศส สหราชอาณาจกั ร กลุ่มชาวผวิ ขาวไดท้ าให้เกิด
การเปล่ียนแปลงคร้ังใหญ่ทว่ั ทวีปเอเชียท้ังด้านการเมืองการปกครอง
ระบบเศรษฐกิจ สังคมและวฒั นธรรม มีลกั ษณะเด่นคือ ศรีษะใหญ่ ริม
ฝีปากบาง ผวิ ขาว ตวั สูงใหญ่ จมูกโด่ง

3) กลุ่มนิกรอยด์ แต่เดิมเป็ นพวกแอฟริกนั การเขา้ มาสู่ทวีปเอเชีย
ของชนกลุ่มน้ี เป็ นผลมาจากการท่ีชาวยุโรปในยุคล่าอาณานิคม นาชาว
แอฟริกาเพ่ือมาเป็ นแรงงานทาส รวมถึงการก่อสร้างสาธารณูปโภคต่างๆ
แตข่ าดแคลนแรงงาน จึงไดเ้ กณฑแ์ รงงานชายหญิงจานวนมากมาจากทวีป
แอฟริกา ซ่ึงต่อมาชาวผวิ ดาดงั กล่าวไดต้ ้งั ถ่ินฐานอยา่ งถาวรในทวปี น้ี ส่วน
ใหญอ่ าศยั อยใู่ นประเทศอินเดียและอินโดนีเซีย ท้งั น้ี ชาวผวิ ดาบางส่วนได้
แต่งงานกบั ทอ้ งถ่ิน และให้กาเนิดบุตรสายเลือดผสมข้ึนเรียกวา่ “ซมั โบ”
แต่ถา้ แต่งงานกบั ชาวผวิ ขาว บุตรสายเลือดผสมเรียกวา่ “มูแลตโต”

25

การกระจายและความหนาแน่นของประชากร

1) บริเวณทม่ี ปี ระชากรอาศัยอยู่หนาแน่น

บริเวณเอเชียใต้ โดยเฉพาะประเทศบังกลาเทศ อินเดียและ

ปากีสถานเป็ นแหล่งท่ีมีประชากรอาศยั อยู่หนาแน่นมาก คือ ในเน้ือที่ 1

ตารางกิโลเมตรมีประชากรเฉลี่ย 925 คน 320 คนและ 180 คน ตามลาดบั

ป ระ ช า ก รใ นเอเชี ย ใ ต้ส่ วนใ หญ่ป ระ ก อบ อา ชี พ ท า ง เก ษ ตร จึ ง อา ศ ัย อ ยู่

หนาแน่นในเขตที่ราบมีน้าและดินอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเกษตร ไดแ้ ก่

เขตท่ีราบลุ่มน้าสินธุ คงคา พรหมบุตรและสาขาของแม่น้าดงั กล่าว โดย

แม่น้าสาคญั 3 สายน้ีมีท่ีราบ ดินตะกอนที่มีอาณาเขตต่อเนื่องกันอย่าง

กวา้ งขวางและอีกบริเวณหน่ึงท่ีมีประชากรอาศยั อยู่หนาแน่นในเอเชียใต้

ไดแ้ ก่ เขตท่ีราบชายฝั่งของมหาสมุทรอินเดีย บริเวณลุ่มน้าฮวงโหและลุ่ม

น้าแยงซีเกียง และชายฝ่ังตะวนั ออกของจีน เป็ นบริเวณที่มีประชากรอาศยั

อยู่อยา่ งหนาแน่น เพราะเป็ นแหล่งเกษตรกรรมด้งั เดิม ปัจจุบนั ประชากร

จีนส่วนใหญ่ก็ยงั อาศัยในบริเวณดังกล่าว โดยมีความหนาแน่นของ

ประชากรเฉล่ียท้งั ประเทศประมาณ 133 คน ต่อตารางกิโลเมตร

2) บริเวณทม่ี ปี ระชากรอาศัยอยู่เบาบาง

บริเวณที่มีประชากรอาศยั อยเู่ บาบาง อยบู่ ริเวณท่ีราบสูงทิเบต บน

เทือกเขาหิมาลยั สาเหตุท่ีบริเวณเหล่าน้ีมีประชากรเบาบางเน่ืองจากสภาพ

ภูมิประเทศทุรกันดารการคมนาคมเข้าถึงได้ยากลาบาก และสภาพ

ภูมิอากาศแบบท่ีสูงไม่เหมาะในการอยอู่ าศยั ของมนุษย์

26

แผนที่แสดงความหนาแนน่ ของประชากรทวปี เอเชีย

27

3. ลกั ษณะทางสังคมและวฒั นธรรมของทวปี เอเชีย

3.1 ลกั ษณะทว่ั ไปทางสังคมและวฒั นธรรมของทวปี เอเชีย

ทวปี เอเชียมีพ้ืนที่กวา้ งใหญ่ มีจานวนประชากรมาก การกระจาย
ของประชากร ยอ่ มเปล่ียนแปลงไปตามลกั ษณะภูมิประเทศและภูมิอากาศ
กล่าวคือ บริเวณท่ีประชากรเบาบางเป็ นบริเวณที่แห้งแลง้ และหนาวเยน็
เกินไป เช่น ในไซบีเรียและภาคกลางของทวีปหรือเป็ นบริเวณที่เป็ นภูเขา
สูงสลบั สับซ้อน ได้แก่ เขตทะเลทรายในเอเชียตะวนั ตกเฉียงใต้ ส่วน
บริเวณท่ีมีประชากรอาศยั อยหู่ นาแน่น ไดแ้ ก่ บริเวณชายฝ่ังมหาสมุทรและ
ตามลุ่มแม่น้าต่าง ๆ เช่น ลุ่มแม่น้าฮวงโห ลุ่มแม่น้าแยงซีเกียง ลุ่มแม่น้า
เจา้ พระยา ลุ่มแม่น้าคงคา ลุ่มแม่น้าพรหมบุตร ลุ่มแม่น้าสินธุ เป็ นตน้ และ
ในเกาะบางเกาะท่ีมีดินอุดมสมบูรณ์ เช่น เกาะของประเทศฟิ ลิปปิ นส์
อินโดนีเซีย และญี่ป่ ุน เป็ นตน้ ทวีปเอเชียเป็ นทวีปที่มีขนาดใหญ่และมี
ประชากรมากที่สุดประกอบด้วยหลายเช้ือชาติด้วยกัน ได้แก่ เช้ือสาย
มองโกลอยด์ แบ่งออกเป็ น 2 พวก คือ พวกมองโกลอยด์เหนือ และพวก
มองโกลอยด์ใต้ เช้ือสายคอเคซอยด์ เป็ นพวกผิวขาว หน้าตารูปร่างสูง
ใหญ่อย่างชาวยุโรปแต่ตาและผมมีสีดา ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในเอเชีย
ตะวนั ตกเฉียงใต้และทางภาคเหนือของอินเดีย ได้แก่ ชาวอาหรับ ชาว
ปากีสถาน ชาวอินเดีย และประชากรในประเทศเนปาล และประเทศภูฏาน
เช้ือสายนิกรอยด์ เป็ นชาวเอเชียผิวดา ไดแ้ ก่ ชาวพ้ืนเมืองทางภาคใตข้ อง
อินเดีย (ดราวิเดียน) และชาวพ้ืนเมืองท่ีอาศยั อยู่ในส่วนต่างๆของเอเชีย
ไดแ้ ก่ พวกเงาะซาไก เซมงั ปาปวน ส่วนใหญ่พวกน้ีมีรูปร่างค่อนขา้ งเล็ก
ผมหยิก ได้แก่ประชากรท่ีอาศัยทางภาคใต้ของอินเดีย ในศรี ลังกา
คาบสมุทรมลายแู ละในหมูเ่ กาะต่างๆของเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้

28

ภาษา ประเทศต่าง ๆในทวีปเอเชียมีภาษาพูดและภาษาเขียนที่ใช้
ในการติดต่อสื่อสารมากกวา่ 1000 ภาษา เฉพาะในเอเชียใตม้ ีภาษาท่ีใชก้ นั
มากกว่า 800 ภาษา เช่น ภาษาฮินดี เบงกาลี ทมิฬ ภาษาท่ีใช้มากท่ีสุดใน
ทวปี เอเชีย คือ ภาษาจีน รองลงมา คือ ภาษาฮินดี ส่วนประเทศอื่น ๆ ตา่ งก็
มีภาษาเป็ นของตนเอง

ศาสนา ศาสนาท่ีสาคญั ของโลกมีตน้ กาเนิดอยใู่ นทวปี เอเชีย ไดแ้ ก่
ศาสนายูดาห์ ศาสนาคริสต์ ศาสนาอิสลาม มีตน้ กาเนิดในเอเชียตะวนั ตก
เฉียงใต้ ศาสนาฮินดูและพระพุทธศาสนามีต้นกาเนิดในเอเชียใต้ ลทั ธิ
ขงจ้ือ เต๋า และชินโต มีตน้ กาเนิดในเอเชียตะวนั ออก ปัจจุบนั ศาสนาที่ผูค้ น
นบั ถือในทวปี เอเชียนบั ถือมาก มีดงั น้ี

ศาสนาฮินดู นบั ถือมากในอินเดียและเนปาล
ศาสนาอิสลาม นบั ถือมากในอินโดนีเซีย มาเลเซีย บรูไน
พระพทุ ธศาสนา นบั ถือมากในไทย ลาว เมียนมา กมั พูชา
ศาสนาคริสต์ นบั ถือมากในฟิ ลิปปิ นส์ ติมอร์ เลสเต
ลทั ธิอื่นๆ เช่น ในจีนนบั ถือลทั ธิขงจ้ือ ญ่ีป่ ุนนบั ถือลทั ธิชินโต

29

3.2 การเปลย่ี นแปลงลักษณะทางสังคมและวฒั นธรรมของทวีป

เอเชีย

การท่ีทวปี เอเชียมีประชากรส่วนใหญ่เป็นสายเลือดผสมรองลงมา
เป็ นชาวอินเดียและชาวผวิ ขาว ปัญหาความแตกต่างทางชาติพนั ธุ์จึงมีนอ้ ย
ตลอดจนรากฐานทางวฒั นธรรมท่ีมาจากวฒั นธรรมของชาวอินเดียและ
จากตะวนั ตกซ่ึงผ่านการกล่อมเกลาผสมผสานกนั ได้อย่างลงตวั มานาน
หลายร้อยปี และมีการนบั ถือศาสนาที่เหมือนกนั ในภูมิภาคน้นั ๆ สภาพการ
เปล่ียนแปลงทางสงั คมและวฒั นธรรมโดยรวมจึงมีไมม่ ากนกั

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่เห็นไดช้ ดั เจน คือ สภาพของชุมชน
ชนบทในทวีปเอเชีย เปลี่ยนแปลงไปสู่สภาพสังคมเมืองมากข้ึน การ
ขยายตวั ของเมืองเป็ นไปอยา่ งรวดเร็วในหลายเมือง อนั เน่ืองมาจากอตั รา
เกิดท่ีสูง และการอพยพเขา้ มาทางานของผูค้ นจากชนบท วิถีชีวิตที่บุคคล
เคยทาอาชีพเกษตรกรรม เล้ียงสัตว์ ทาการประมง ถูกผลกั ดนั ใหเ้ ปล่ียนมา
ทาการคา้ ขาย ทางานบริการ หรือเป็ นผใู้ ชแ้ รงงานในเขตเมืองใหญ่ ซ่ึงการ
ที่ประชากรจานวนมากเข้ามาอาศัยอยู่ในเขตเมือง ทาให้การบริการ
สาธารณูปโภคพ้ืนฐานมีไม่เพียงพอ ส่งผลให้เกิดปัญหาสังคมตามมา ท้งั
ปัญหาในเร่ืองของสาธารณสุข ส่ิงแวดล้อม อาชญากรรม การคา้ ขายสิ่ง
เสพติด รวมถึงปัญหาคนจรจัด โดยเฉพาะชาวพ้ืนเมืองท้องถ่ินท่ีมี
การศึกษานอ้ ย ขาดโอกาสทางสังคมจะถูกเอารัดเอาเปรียบมาก ซ่ึงลกั ษณะ
เช่นน้ีพบไดใ้ นหลายเมืองแถบชนบทของทวปี เอเชีย

30

ดว้ ยฐานะทางเศรษฐกิจของประเทศต่างๆ ในทวีปเอเชียหลาย ๆ
ประเทศที่มิไดม้ ีความมน่ั คงมาก จึงมีผูค้ นจากหลายประเทศนิยมเดินทาง
ไปหางานทา หรือเพ่ือศึกษายงั ทวีปอ่ืน ท้งั ในทวีปอเมริกาเหนือและทวีป
ยุโรป ที่นิยมมากคือ ยุโรปตอนใต้ โดยเฉพาะอย่างย่ิงในประเทศฝร่ังเศส
องั กฤษ เนื่องจากไม่ตอ้ งปรับตวั มากในเรื่องภาษา เพราะชาวเอเชียใน
หลายๆประเทศพูดสื่อสารดว้ ยภาษาองั กฤษและฝร่ังเศส และมีวฒั นธรรม
ตะวนั ตกแบบยุโรปอยู่แล้วซ่ึงเป็ นผลมาจากการตกเป็ นอาณานิคมของ
ประเทศตะวนั ตกในยคุ ล่าอาณานิคม

นอกจากน้ีหลายประเทศในทวีปเอเชีย ยงั ไดส้ ่งเสริมในเรื่องการ
ลงทุนจากต่างชาติ และส่งเสริมอุตสาหกรรมการท่องเท่ียว ทาให้มีผูค้ น
จากทว่ั ทุกมุมโลกเดินทางเขา้ มาสู่ทวปี เอเชียมากข้ึน และดว้ ยลกั ษณะของ
สังคมเอเชียท่ีไม่ไดป้ ิ ดก้นั ความแตกต่างทางวฒั นธรรมทาให้วฒั นธรรม
ของหลายชาติเผยแพร่เขา้ สู่ประชากรของทวีปได้รวดเร็วโดยเฉพาะตาม
เมืองใหญ่ ๆ ซ่ึงมีผลทาให้ลกั ษณะสังคมของประเทศในทวปี เอเชียมีความ
หลากหลายมากข้ึนดว้ ย

31

4. ลกั ษณะทางเศรษฐกจิ ของทวปี เอเชยี

ประเทศส่วนใหญ่ในทวีปเอเชียจดั อยู่ในประเทศกาลงั พฒั นา
เศรษฐกิจพ้ืนฐานของทวีปข้ึนอยู่กบั ภาคเกษตรกรรม การบริการ และ
อุตสาหกรรมตามลาดับ ประชากรส่วนใหญ่อาศยั อยู่ในชนบทมีความ
แตกต่างทางรายได้ค่อนข้างมาก ระหว่างประเทศท่ีมีเศรษฐกิจดีกับ
ประเทศที่ยากจน

ปัญหาใหญ่ต่อการพฒั นาเศรษฐกิจของทวปี มีดงั น้ี
1. การไดร้ ับผลกระทบจากภาวะความผนั ผวนของเศรษฐกิจโลก
2. การขาดแคลนแหล่งเงินทุนและเทคโนโลยี
3. การขาดแคลนแรงงานที่มีทกั ษะฝีมือ
4. สินคา้ ส่งออกส่วนใหญ่เป็ นผลผลิตทางการเกษตรหรือวตั ถุดิบ
ที่มิไดแ้ ปรรูปซ่ึงมีราคาต่า
5. ตลาดภายในทวปี มีขนาดเลก็ และมีอตั ราการบริโภคต่า
6. มีอตั ราการพ่งึ พงิ เงินตราจากต่างประเทศสูง
7. ความไมม่ นั่ คงทางการเมือง

1) เกษตรกรรม ไดแ้ ก่ 32

ลกั ษณะการเกษตรย่อมแตกต่างไปตามลักษณะภูมิอากาศ ภูมิ
ประเทศและประชากร กล่าวคือในเขตท่ีราบท่ีมีปริมาณฝนเพียงพอและ

ประชากรอาศยั อยู่อย่างหนาแน่นมีการเพาะปลูกพืชอย่างหนาแน่นเพ่ือ
เล้ียงตนเอง ในเขตภูมิอากาศแบบป่ าดิบช้ืนซ่ึงมีประชากรอาศยั อยูเ่ บาบาง
เป็ นการเกษตรแบบไร่เล่ือนลอย ในขตทุ่งหญา้ ประชากรมกั ประกอบ
อาชีพเล้ียงสัตวแ์ ต่ถา้ มีการชลประทานดีก็จะเพาะปลูกควบคู่ไปดว้ ย ส่วน
ในเขตอากาศหนาวเยน็ เขตทะเลทรายและเขตภูเขาสูงเป็ นบริเวณที่ไม่
สามารถทาการเกษตรได้ พืชเศรษฐกิจท่ีสาคญั ได้แก่ ข้าวเจ้า ข้าวโพด

มะพร้าว ปาลม์ น้ามนั มะกอก ชา ฝ้าย ปอ ป่ าน ยางพารา เป็นตน้
ปัญหาการเพาะปลูก คือ ปัญหาเกี่ยวกับดิน ซ่ึงมีสาเหตุมาจาก

ตวั การธรรมชาติ และจากการกระทาของมนุษยท์ ่ีเพาะปลูกพืชซ้าซากและ
ไม่บารุงดิน การขาดระบบชลประทาน

2) การเลี้ยงสัตว์ ทวีปเอเชียเป็ นทวีปที่มีทุ่งหญ้าอุดมสมบูรณ์ 33
เหมาะแก่การเล้ียงสตั ว์ การเล้ียงสตั วจ์ ะเล้ียงในพ้นื ที่เขตอากาศแหง้ แลง้ ใน
เอเชียตะวนั ตกเฉียงใต้และตอนกลางของทวีป ซ่ึงเป็ นเขตทุ่งหญ้าก่ึง
ทะเลทราย ประชากรมีอาชีพเล้ียงสัตวแ์ บบเร่ร่อน สตั วเ์ ล้ียงไดแ้ ก่ อูฐ แพะ
แกะ โค มา้ และจามรี โดยเล้ียงเพ่ือใช้นมและเน้ือเป็ นอาหาร เขตอากาศ
ร้อนช้ืนและอบอุ่นช้ืนเล้ียงสัตวเ์ พ่ือการบริโภคและส่งเป็ นสินคา้ ออกสัตว์
เล้ียงไดแ้ ก่ สุกร ไก่ เป็ ดและปลา ส่วนโค กระบือและมา้ ส่วนใหญ่เล้ียง
เพ่ือใชง้ าน

ปัญหาเกี่ยวกบั อาชีพการเล้ียงสัตว์ คือ การขาดแคลนทุ่งหญา้ และ
แหล่งน้า เกิดโรคระบาด ทาใหส้ ตั วล์ ม้ ตาย

34

แผนท่ีแหลง่ เพาะปลูกและสัตวเ์ ล้ยี งของประเทศในทวปี เอเชยี

35

3) การประมง เป็ นอาชีพท่ีสาคัญควบคู่ไปกับการเพาะปลูก
บริเวณท่ีมีการประมงหนาแน่นไดแ้ ก่ น่านน้าแถบชายฝั่งตะวนั ออก ต้งั แต่
อา่ วไทยไปจนถึงช่องแคบเบริง มีกระแสน้าอุน่ กุโรชิโว ไหลมาบรรจบกบั
กระแสน้าเย็นโอยาชิโวเป็ นแหล่งที่มีอาหารอุดม ทาให้มีสัตวน์ ้าอยู่มาก
เรียกว่า คูริลแบงก์ ญ่ีป่ ุนเป็ นประเทศท่ีจบั ปลามากท่ีสุดในโลก นอกจาก
การจบั ปลาแลว้ การเล้ียงปลาในบ่อและตามชายทะเล การงมหอยมุกและ
การหาสาหร่ายทะเล ซ่ึงทากนั ทวั่ ไป

4) การทาป่ าไม้ อาชีพป่ าไมแ้ บ่งออกเป็ นสองประเภทคือการทา
ป่ าไมใ้ นเขตร้อนและการทาป่ าไมใ้ นเขตหนาว ป่ าไมใ้ นเขตร้อนเป็ นไม้
เน้ือแข็ง มีในประเทศพม่า ไทย อินเดีย เวียดนาม ลาว กมั พูชาและใน
ปรัญะหเทาศเกก่ียลวุ่มกหบั มกู่เากราปะรผะลมิตงผไลดทแ้ ่ีไกด่ ปม้ รกั ิมนาาณไปทใรชัพ้ใยนาการรสกัต่อวสน์ ร้า้าลงดสล่วงนปปัญ่ าไหมา้
ใกนารเขขตยหายนนา่าวนเปน็ น้าใปน่ าทสะนเลผหลลิตวผงลขทอ่ีไงดบ้ านงาปไรปะทเทาศกรปะัญดาหษาแนล้าเะนล่างั เสไมียห้ ปรัญือหต้ืนา
เกขี่ยินวใกนบั แกหาลร่งทนา้าปจ่ าืดไบมา้งไแดหแ้ ่งก่ การตดั โค่นตน้ ไม้ ขาดวิธีการอนุรักษ์ตน้ ไม้
เคร่ืองมือตดั ไมม้ ีประสิทธิภาพสูง ทาให้ตดั ไมไ้ ด้มากข้ึน สภาพป่ าถูก
ทาลายเร็วข้ึนทาใหพ้ ้ืนท่ีป่ าและจานวนไมล้ ดลงเรื่อยๆ ก่อใหเ้ กิดปัญหาอ่ืน
ตามมา เช่น ปัญหาดินพงั ทลาย ปัญหาน้าท่วมฉบั พลนั ปัญหาสัตวป์ ่ าขาด
ที่อยอู่ าศยั ปัญหาความแหง้ แลง้ ปัญหาระบบนิเวศวทิ ยา เป็นตน้

5) การทาเหมืองแร่ เอเชียเป็นทวปี ที่อุดมไปดว้ ยแร่ธาตุนานาชนิด
เน่ืองจากมีโครงสร้างเป็ นเทือกเขาท่ีมีอายตุ ่างๆกนั แตท่ ี่ไมไ่ ดน้ าออกมาใช้
ประโยชน์มากนักเพราะ ยงั ขาดการสารวจ ขาดการลงทุน ขาดแคลน
เทคโนโลยีและการคมนาคมขนส่งไม่สะดวก แร่สาคัญที่ขุดข้ึนมาใช้
ไดแ้ ก่ เหลก็ ถ่านหิน ดีบุก น้ามนั แมงกานีส เพชร พลอย เป็นตน้

36

แผนท่ีแหลง่ แร่ของทวีปเอเชีย

37

6) อุตสาหกรรม ส่วนใหญ่เป็ นแบบหตั ถกรรม หรืออุตสาหกรรม
ในครัวเรือน สินคา้ ที่ผลิตมกั เป็ นงานฝี มือ หรือของท่ีระลึก เช่น การทอผา้
ฝ้าย ผา้ ไหม ทอพรม ทาเคร่ืองโลหะ เคร่ืองแกะสลกั เคร่ืองจกั สาน เป็นตน้
ญ่ีป่ ุนสามารถผลิตสินคา้ อุตสาหกรรมส่งไปจาหน่ายทว่ั โลกได้รับความ
นิยมอย่างกวา้ งขวาง นอกจากญี่ป่ ุนแล้ว ประเทศเกาหลีใต้ ไตห้ วนั และ
สิงคโปร์ยงั ไดร้ ับการจดั เป็นประเทศอุตสาหกรรมใหมข่ องทวปี เอเชียดว้ ย
ปัญหาเกี่ยวกบั อุตสาหกรรม ไดแ้ ก่ การไมไ่ ดร้ ับความเช่ือถือจากตลาดมาก
นกั สินคา้ ถูกกดราคา การขาดแคลนเงินทุน คุณภาพของสินคา้ บางอย่างยงั
ไม่ไดม้ าตรฐานเท่าของทวปี ยโุ รป

ญปี่ ่ นุ เป็ นประเทศทม่ี อี ุตสาหกรรมก้าวหน้าประเทศหนึง่
โดยเฉพาะอตุ สาหกรรมยานยนต์

38

7) พาณชิ ยกรรม

ปัจจุบันประเทศต่าง ๆของเอเชียได้มีการติดต่อค้าขายกับทุก
ภูมิภาคของโลก มีสินค้าหลากหลายและมีมูลค่าการค้าเพิ่มข้ึนมาก
ประเทศท่ีมีการคา้ กบั ต่างประเทศท่ีสาคญั ไดแ้ ก่ ญ่ีป่ ุนมีรายไดจ้ ากการคา้

ระหว่างประเทศมากกว่าคร่ึงหน่ึงของรายได้ท้งั หมด ประเทศแถบอ่าว
เปอร์เซียส่งน้ามันและผลิตภัณฑ์ปิ โตรเลียมเป็ นสินค้าออกที่สาคัญ
ประเทศแถบเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ เป็ นแหล่งส่งขา้ วเป็ นสินคา้ ออกราย

ใหญ่ท่ีสุดของโลก การส่ังสินค้าเข้าจากต่างประเทศน้ัน ประเทศท่ีมี
ความกา้ วหนา้ ทางอุตสาหกรรม เช่น ญ่ีป่ ุน ไตห้ วนั ฮอ่ งกง สิงคโปร์ จะสงั่
เขา้ น้ามนั และถ่านหิน เนื่องจากขาดแคลนพลงั งาน ส่วนประเทศในเอเชีย
ตะวนั ตกเฉียงใต้จะสั่งเขา้ เครื่องจกั รกล ยานยนตแ์ ละอาหาร การคา้ ของ
ประเทศต่างๆในเอเชีย ส่วนใหญ่จะเป็ นฝ่ ายเสียดุลกบั ต่างประเทศยกเวน้

ประเทศอุตสาหกรรมบางประเทศ เช่น ญี่ป่ ุนและเกาหลีใต้ รวมท้งั ประเทศ
ผูส้ ่งออกน้ามนั เช่น บรูไน อิรัก คูเวต โอมาน ซาอุดิอาระเบียและมาเลเซีย
เป็ นตน้

8) การคมนาคมขนสง่ 39

แมท้ วีปเอเชียจะมีอาณาเขตท่ีกวา้ งขวาง แต่ระบบการคมนาคม
ขนส่งในทวีปยงั ลา้ หลงั อยู่มาก และกระจายไม่ทว่ั ถึงทุกส่วนของทวีป
เพราะประเทศส่วนใหญ่เป็ นประเทศยากจนและดอ้ ยพฒั นา ประกอบกบั
การมีสภาพแวดลอ้ มทางธรรมชาติที่เป็ นอุปสรรคต่อการคมนาคมขนส่ง
อยู่ทุกภูมิภาค กล่าวคือ มีภูเขาสูงท่ีทุรกนั ดาร มีภูมิอากาศแห้งแล้งเป็ น
ทะเลทราย บริเวณที่มีการคมนาคมขนส่งสะดวกจึงกระจายอยเู่ ป็ นหยอ่ มๆ
ในเขตท่ีมีทรัพยากรอุดมสมบูรณ์ มีสภาพ ภูมิอากาศที่ไมร่ ้อนหรือแหง้ แลง้
เกินไป ประกอบดว้ ย

1. ทางบก ประกอบดว้ ย

1.1 ทางรถยนต์ ทวีปเอเชียมีเน้ือที่ขนาดใหญ่และมีลักษณะภูมิ
ประเทศที่หลากหลาย ท้งั ที่ราบลุ่ม ท่ีราบสูง ภูเขา ทะเลทราย ทาให้การ
เดินทางระหว่างประเทศในอดีตมีความยากลาบาก จึงมีโครงการความ
ร่ วมมือระหว่า งป ระ เท ศใ นกา รส ร้ าง ทาง หล วงส าย เอเชี ยข้ ึ นเพื่ อ เช่ื อม
ระหวา่ งประเทศตา่ ง ๆ ทาใหก้ ารขนส่งระหวา่ งประเทศมีความสะดวก

1.2 ทางรถไฟ รถไฟเป็นเส้นทางคมนาคมท่ีขนส่งสินคา้ ไดม้ ากและมี
ราคาถูก ประเทศต่าง ๆในทวีปเอเชียไดพ้ ฒั นาการขนส่งทางรถไฟอย่าง
ต่อเนื่อง เช่น จีน เนื่องจากมีเน้ือท่ีกวา้ งใหญ่ แตล่ ะมณฑลอยหู่ ่างกนั และมี
ประชากรมาก เส้นทางรถไฟจึงเป็ นที่นิยม ปัจจุบนั จีนมีการพฒั นาระบบ
รถไฟความเร็วสูง และไดข้ ยายการลงทุนเพื่อเชื่อมโยงเส้นทางกบั ภูมิภาค
ต่าง ๆ โดยเฉพาะภูมิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉียงใตแ้ ละเอเชียใต้

40

2. ทางทะเล ทวีปเอเชียมีการพัฒนาท่าเรื อขนาดใหญ่อย่าง
ต่อเน่ืองเพื่อเพ่ิมศกั ยภาพในการขนส่งสินคา้ และรองรับการเติบโตทาง
เศรษฐกิจ เช่น ท่าเรือช่างไห่ของจีน เนื่องจากทาเลที่ต้งั ใกลท้ ะเลจึงเป็ น
ศูนย์กลางการค้าและอุตสาหกรรม รวมท้ังการสนับสนุนโครงสร้าง
พ้นื ฐานของรัฐบาล ทาใหเ้ ป็นทา่ เรือที่มีปริมาณขนถ่ายตูส้ ินคา้ มากที่สุดใน
โลก

3. ทางอากาศ ทวีปเอเชียเป็ นศูนยก์ ลางการคมนาคมทางอากาศที่
สาคญั ท้งั ในระดบั ทวีปและระดบั โลก เนื่องจากทวีปมีพ้ืนที่กวา้ งใหญ่และ
มีหมู่เกาะมาก ภูมิภาคต่าง ๆ จึงมีการพฒั นาท่าอากาศยานเพื่อรองรับการ
ขนส่งสินคา้ และผูโ้ ดยสารมากข้ึน ท้งั ยงั ช่วยกระตุน้ การลงทุนและการ
ท่องเที่ยว เช่น ท่าอากาศยานนานาชาติชางงีของสิงคโปร์ เป็ นท่าอากาศ
ยานขนาดใหญ่และทันสมัยแห่งหน่ึงของโลก เนื่องจากมีทาเลท่ีต้ัง
เหมาะสมในการเป็นศูนยก์ ลางการบินของทวปี และของโลก

41

4. ปฏสิ มั พันธ์ระหวา่ งมนษุ ยก์ ับสง่ิ แวดล้อมในทวีปเอเชยี

ทวีปเอเชียเป็ นทวีปเก่าแก่ที่มีมนุษย์อาศยั อยู่มาอย่างยาวนาน
กระจายไปทว่ั ท้งั ทวปี นบั ต้งั แต่บนเทือกเขาหิมาลยั ท่ีสูงต่างๆ ลุ่มแม่น้า
ไทกรีส ยูเฟรตีส หรือชายฝ่ังมหาสมุทร ซ่ึงมนุษยท์ ่ีอาศยั อยูบ่ ริเวณพ้ืนท่ี
ใดก็หาทางปรับตวั ให้เขา้ กบั สิ่งแวดลอ้ มในบริเวณน้นั รวมถึงประยุกต์
เอาส่ิงแวดลอ้ มรอบตวั มาใชป้ ระโยชน์เพื่อการดารงชีวิต อย่างไรก็ตาม
ดว้ ยสภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม การมีจานวนประชากรเพิ่มข้ึน
ชุมชนและเมืองขยายตวั การติดต่อกบั ประเทศอ่ืนๆ นอกทวีปที่เป็ นไป
อยา่ งแพร่หลาย การรับขอ้ มูลข่าวสาร และเทคโนโลยสี มยั ใหม่ จึงทาให้

มีสิ่งต่างๆเกิดข้ึนแตกต่างไปจากส่ิงที่มีอยู่เดิมจนเป็ นสิ่งแวดล้อมใหม่
ทางสงั คม

42

1) บริเวณหมู่เกาะภูเขาไฟ 7

มีดินจากภูเขาไฟอุดมสมบูรณ์ จึงเหมาะแก่การทาเกษตรและต้งั

ถิ่นฐานมาต้งั แต่อดีต เช่น เกาะชวาเป็ นที่ต้งั ของเมืองปัตตาเวีย หรือกรุง

จาการ์ตาในปัจจุบนั ไดร้ ับการพฒั นาจนเป็ นเมืองอุตสาหกรรมและเป็ น

เมืองท่าสาคญั ทาใหม้ ีประชากรหนาแน่นท่ีสุดบริเวณหน่ึงของโลก

กรุงจาการ์ตา ประเทศอินโดนีเซีย

2) บรเิ วณทีร่ าบลมุ่ แมน่ า้่ 43

เป็ นพ้ืนที่เกษตรกรรมสาคญั และไดพ้ ฒั นาจนเป็นเมืองใหญท่ ่ีมี
ระบบโครงสร้างพ้ืนฐานต่างๆ เช่น ไฟฟ้า น้าประปา สถานที่ราชการ
โรงพยาบาล และมีกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ มากมาย ส่งผลให้มีผคู้ น

เขา้ ไปต้งั ถิ่นฐานจานวนมากและประชากรอาศยั อยหู่ นาแน่น

แม่นา้ คงคา บริเวณเมืองพาราณสี ประเทศอนิ เดยี

44

6. สภาพแวดล้อมทางกายภาพของทวีปเอเชยี

6.1 ปัญหาเกย่ี วกับส่ิงแวดล้อมของทวีปเอเชีย

1) ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรดนิ
เกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การทาการเกษตรติดต่อกันมาเป็ น
เวลานาน การชะลา้ งพงั ทลายของหนา้ ดินที่เกิดจากฝน การทาไร่เลื่อนลอย
การใช้ป๋ ุยวิทยาศาสตร์และสารเคมีในการกาจดั วชั พืชและแมลง การขาด
ความรู้ความเขา้ ใจในการบารุงดิน ผลกระทบจากการทาเหมือง เป็ นตน้
เม่ือดินเสื่อมโทรม ใชเ้ พาะปลูกไม่ได้ ชาวบา้ นจึงบุกรุกเขา้ ไปในพ้ืนที่ป่ า
ป่ าไมจ้ านวนมากจึงถูกทาลาย

2) ภัยธรรมชาติ 47
4

• แผ่นดินไหว ประเทศในทวีปเอเชียมักประสบปัญหา ภภ

แผน่ ดินไหวเสมอ เนื่องจากมีหลายประเทศอยใู่ นบริเวณวงแหวนแห่งไฟ ภ

ท้งั ประเทศญ่ีป่ ุนและอินโดนีเซีย 45

แผน่ ดนิ ไหวท่ญี ป่ี นุ่ 7.1 ริกเตอร์ เม่ือวันที่ 11 มนี าคม พ.ศ. 2554

สง่ ผลใหม้ ีผู้เสยี ชวี ติ และทรพั ยส์ นิ เสยี หายจา้ นวนมาก

• อุทกภัยและโคลนถล่ม พ้ืนท่ีของหลายประเทศในทวีป
เอเชีย ประสบปัญหาอุทกภยั บ่อยคร้ัง และดว้ ยพ้ืนท่ีเป็ นเขา เนินเขา ท่ีสูง
เม่ือฝนตกหนกั จึงมีดินหรือโคลนถล่มตามมา

• ภัยแล้ง ทวีปเอเชียในหลายประเทศมกั ประสบปัญหาภยั
แล้งและไฟป่ าอย่างรุนแรงเสมอ ซ่ึงส่วนหน่ึงเป็ นเพราะปรากฏการณ์
ลานีญาทาใหผ้ ลผลิตทางการเกษตรและปศุสัตวเ์ สียหายอยา่ งหนกั

46

3) พ้นื ที่ปา่ ลดลง
สาเหตุเกิดจากการพฒั นาเศรษฐกิจโดยการตดั ถนนเขา้ ไปยงั พ้ืนท่ี
ตอนใน การลกั ลอบบุกเบิกพ้นื ท่ีเพ่ือเพม่ิ พ้ืนที่เพาะปลูกและเล้ียงสัตว์ และ
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศทาให้พ้ืนท่ีป่ าในทวีปเอเชียลดลง
ผลกระทบที่เกิดจากการที่ป่ าในทวีปเอเชียลดลง สัตวป์ ่ าไม่มีท่ีอยู่อาศยั
และท่ีหากินนอกจากน้นั ยงั ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศในแม่น้าและปาก
แมน่ ้าในทวปี เอเชีย

4) การลดขนาดของธารน่า้ แขง็ 47
77
ธารน้าแข็งในทวีปเอเชียท่ีติดกับทวีปยุโรปลดขนาดลงอย่าง 76
รวดเร็ว สาเหตุเน่ืองจากภาวะโลกร้อนผลกระทบท่ีเกิดข้ึน คือ ทาให้เกิด 68

ปัญหาการขาดแคลนน้าจืดในประเทศบางประเทศ ผลกระทบสาคญั อีก 7

ประการหน่ึง คือ อากาศท่ีร้อนข้ึน ทา้ ให้ธารน้าแข็งแตกหกั ง่ายและไหล

ถล่มลงมา สร้างความเสียหายใหก้ บั หมูบ่ า้ นท่ีอยดู่ า้ นล่าง

5) ส่ิงแวดล้อมเปน็ พษิ 48

เกิดจากการเพ่ิมข้ึนของประชากรและการเร่งพฒั นาเศรษฐกิจ
ปัญหาสิ่งแวดลอ้ มท่ีพบในทวีปเอเชีย เช่น มลพิษทางอากาศ มลพิษทาง
เสียง มลพษิ ทางน้า ขยะมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล พ้นื ดินปนเป้ื อนสารเคมี เป็น
ตน้ ปัญหาส่ิงแวดลอ้ มของทวีปอเมริกาใตม้ ีแนวโนม้ ที่จะทวีความรุนแรง
เพิ่มมากข้ึน เพราะระบบการจดั การแกป้ ัญหาดอ้ ยประสิทธิภาพ นโยบาย
ของประเทศต่างๆ ท่ีมุ่งพฒั นาเศรษฐกิจเป็ นหลัก รวมท้งั การอุปโภค
บริโภคภายในทวปี ท่ีสูงข้ึน

49

6.2 แนวทางการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม
ในทวปี เอเชีย
1. ใหค้ วามรู้ความเขา้ ใจแก่ประชาชน
2. ดึงประชาชนเขา้ มามีส่วนร่วม
3. ใชน้ โยบายลดมลพษิ
4. บงั คบั ใชก้ ฎหมายอยา่ งเคร่งครัด
5. ร่วมมือกับองค์กรนานาชาติ โดยตวั อย่างข้อตกลงระหว่าง
ประเทศที่ทุกประเทศในทวีปเอเชียให้ความเห็นชอบและลงนาม
เช่น อนุสัญญาวา่ ดว้ ยความหลากหลายทางชีวภาพ พิธีสารเกียวโต
อนุสญั ญาบาเซิล เป็นตน้

6.3 ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสงิ่ แวดล้อมตอ่ ประเทศไทย 50

• ผลตอ่ สภาพภูมิอากาศ ไดแ้ ก่
- ปรากฏการณ์เอลนีโญ เอเชียตะวนั ออกเฉียงใตแ้ ละประเทศ
ไทย อุณหภูมิของอากาศสูงข้ึน ประสบความแหง้ แลง้ เพราะฝนทิง้ ช่วง
เป็ นเวลานาน ส่งผลให้ผลผลิตทางการเกษตรน้อยลง และความแห้ง
แลง้ ยงั ก่อใหเ้ กิดไฟป่ าในหลายพ้นื ที่
- ปรากฏการณ์ลานีญา ประเทศไทยมีอุณหภูมิโดยเฉลี่ยต่าลง
จึงทาให้มีอากาศเยน็ กว่าปกติในฤดูหนาว และมีอากาศร้อนน้อยกว่า
ปกติในฤดูร้อน ท้งั ยงั มีฝนตกในฤดูร้อนร่วมดว้ ย ส่วนในฤดูฝนจะมีฝน
ตกหนกั ติดต่อกนั เป็ นเวลานาน ทา้ ให้หลายพ้ืนท่ีประสบอุทกภยั และ
แผน่ ดินถล่ม
• การผลิตสินคา้ เกษตรเพื่อการส่งออก หลายประเทศในทวีป
อเมริกาใตผ้ ลิตสินคา้ เกษตรเหมือนไทย ผลผลิตที่ออกมาจะส่งผลต่อ
ปริมาณสินคา้ ท่ีตลาดโลกจะส่ังซ้ือจากไทย

51

เอลนีโญ - ลานีญา

คอื อะไร ?

52

เอลนโี ญ

เอลนีโญ (El Niño) เป็ นคาในภาษาสเปนแปลว่า บุตรพระ

คริสต์ เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติท่ีปฏิสัมพนั ธ์ระหวา่ งการหมุนเวียน

ของกระแสอากาศกับกระแสน้าในมหาสมุทร มักเกิดข้ึนในช่วง
เทศกาลคริสต์มาส เม่ือกระแสน้าอุ่นในมหาสมุทรแปซิฟิ กไหลเขา้
แทนที่กระแสน้าเยน็ บริเวณชายฝั่งเปรู ส่งผลกระทบทางระบบนิเวศ
และห่วงโซ่อาหาร ฝูงปลามีจานวนลดลง ทาให้นกชายฝ่ังขาด
อาหาร ชาวประมงขาดรายได้ รวมท้ังเกิดฝนตกและดินถล่มอย่าง
รุนแรงในประเทศเปรูและเอกวาดอร์ อย่างไรก็ตามเอลนีโญเป็ น

ปรากฏการณ์ท่ีเกิดข้ึนอย่างไม่มีคาบเวลาท่ีแน่นอน ไม่ไดเ้ กิดข้ึนทุกปี
ขณะที่เกิดข้ึนแต่ละคร้ังอาจกินเวลา 2 - 3 เดือนหรือนานกวา่ เอลนีโญ
จึงมีชื่อเรียกอยา่ งเป็นทางการวา่ “El Niño – Southern Oscillation” เรียก

อย่างส้ันว่า "ENSO" หมายถึงความผันผวนซ่ึ งเกิดข้ึนบริ เวณ
มหาสมุทรแปซิฟิ กตอนใต้

53

➢ สภาวะปกติ
โดยปกติบริเวณเส้นศูนยส์ ูตร เหนือมหาสมุทรแปซิฟิ ก ลมสินคา้
ตะวนั ออก (Eastery trade winds) จะพดั จากประเทศเปรูชายฝ่ังทวีป
อเมริกาใต้ ไปทางตะวนั ตกของมหาสมุทรแปซิฟิ ก แล้วยกตวั ข้ึน
บริเวณประเทศอินโดนีเซีย ทาให้มีฝนตกมากในเอเซียตะวนั ออกเฉียง
ใตแ้ ละทวีปออสเตรเลียตอนเหนือ กระแสลมสินคา้ พดั ให้กระแส
น้าอุ่นบนพ้ืนผวิ มหาสมุทรแปซิฟิ กไปกองรวมกนั ทางทิศตะวนั ตก จน
มีระดบั สูงกวา่ ระดบั น้าทะเลปกติประมาณ 60 – 70 เซนติเมตร แลว้ จม
ตวั ลง กระแสน้าเยน็ ใตม้ หาสมุทรซีกเบ้ืองล่างไหลเขา้ มาแทนที่กระแส
น้าอุน่ พ้ืนผวิ ซีกตะวนั ออก นาพาธาตุอาหารจากกน้ มหาสมุทรข้ึนมาทา
ให้ปลาชุกชุม เป็ นประโยชน์ต่อนกทะเลและการทาประมงชายฝั่งของ
ประเทศเปรูดงั ภาพที่ 1

ภาพที่ 1 สภาวะปกติ