-r_ :yfgLo :t/sf] Ifdtf j[l4
lbuf] ljsf;sf] ;fr] fOnfO{ Jojxf/df ptfg{] cEof; ugk{' 5{ . lbuf] ljsf; ug{] rng ;x/
/ ufp3F /df kmn} fpb“ } nh} fgk' 5{ . o;f] u/d] f lbuf] ljsf; / jftfj/0f ;/+ If0f Ps;} fy
cufl8 a95\ . o; sfos{ f] ;?' jftn] dflg;df lbuf] ljsf;sf] rt] gf cfp5“ . dflg;n]
lbuf] ljsf;sf] dxŒj ae' m\g yfN5g\ . lbuf] ljsf;sf] rf;f] klg pgLx¿df a9\5 .
pgLx¿ lbuf] ljsf;sf sfox{ ¿df nfU5g\ . o;n] :yfgLo :t/sf JolStx¿df lbuf]
ljsf;df nfUg] Ifdtf a9fp“5 . pgLx¿sf] sfd ug]{ zn} Ldf km/s cfpg yfN5 .
o;n] jftfj/0f ;/+ If0fdf ;xofu] kU' 5 .
-5_ ;/+ If0f efjgfsf] ljsf;
Jfftfj/0f ;+/If0f ;a} JolStsf] ;femf sfo{ xf] . of] Ps hgf JolStn] u//] ;kmn
xg' ] sfo{ xfO] g . o; cleofgdf ;as} f] ;xeflutf cTofjZos xG' 5 . lbuf] ljsf;sf]
;fr] fO / To;sf] ko| fu] ljsf;sf sfox{ ¿sf ;fy} cufl8 a9fpgk' 5{ . o;n] jftfj/0fsf
x/s] kIfx¿ hfu] fpgk' g{] efjgf dflg;df ljsf; u/fp5“ . o:tf] efjgf dflg;df ljsf;
x'g' Ps pklnAw g} xf] . o;n] jftfj/0fLo kIfx¿ hfu] fpg dbt ub5{ . o; sfon{ ]
;a} hLjhGt'sf] hLjg /Iff ub5{ . ltgsf] lbuf] hLjgdf ljsf; u/fp“5 .
-h_ efjL k:' tfsf nflu pkof]lutf
k[YjLdf k|fs[lts ;|f]tx¿ ;Lldt x'G5g\ . dflg;n] tL ;|f]tx¿ w]/} k|of]u ug'{
x“'bg} . h'g hg' ;|f]tx¿ ko| f]u xG' 5g\ ltgnfO{ jl[ 4 ug]{ / hf]ufpg] sfo{ ugk'{ 5{ .
o;/L k[YjLdf ePsf ;fwg tyf ;|f]tx¿nfO{ hf]ufO/fVgfn] eljiosf] k:' tfnfO{ sfd
nfU5 . efjL ;Gtltsf] hLjg ;~rfng ug{ sl7g xb'“ }g . lbuf] ljsf;n] ;|ft] sf] ko| f]u /
hug] f{ ug{sf nflu ;xofu] k¥' ofp5“ .
-em_ cfk;L ;xof]usf] j[l4
lbuf] ljsf; ljZjsf] g} cfjZostf xf] . lbuf] sfo{n] ;a}sf] lxt ub{5 . lbuf] ljsf;sf
ultljlwx¿n] ;fwg / ;f| ]tx¿sf] ;bk' ofu] xG' 5 . o;n] ;fwg / ;|ft] x¿sf] gf]S;fgL
xg' ] / gfz xg' ] ultnfO{ 36fp“5 . lbuf] ljsf;sf sfox{ ¿df nufgL ug{ cGt/fl{ i6o«
;ª\3;+:yfx¿n] rf;f] lbG5g\ . o;n] ubf{ ljsf; sfos{ f nflu cGt/fl{ i6«o ;xofu]
kf| Kt xG' 5 . Psfk;sf] ;DaGw klg bl/nf] x'G5 . Ps bz] sf] lbuf] ljsf;sf sfo{x¿n]
csf]{ bz] nfO{ ;xof]u k¥' ofp“5 . ;a} bz] n] lbuf] ljsf;sf sfo{x¿ u/]df ljZjel/
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
g} lbuf] ljsf; x'G5 . o;n] k[YjLsf] ;+/If0f ug{ ;xofu] k'U5 . To:t} lbuf] ;dfhsf]
klg ljsf; xG' 5 .
hg;ª\Vof, jftfj/0f / ljsf;larsf] cGt/;DaGw (Interrelationship
between Population, Environment and Development)
hg;ªV\ of, jftfj/0f / ljsf; tLg leGgleGg zAb xg' \ . hg;ª\Vofn] dflg;nfO{
;d]6\5 . jftfj/0f egs] f] xfdf| ] j/k/sf] ;Dk0" f{ ;/] f]km]/f] xf] eGg] xfdLnfO{ yfxf
5 . To:t} ljsf; egs] f] kl/jt{g xf] . ljsf; eGgfn] dflg;n] cfÇgf] lxtsf nflu
ug{] sfox{ ¿ xg' \ . o;af/] xfdLn] cWoog ul/;s]sf 5f}“ . ljsf; ubf{ lbuf] ljsf;sf]
;fr] df cfwfl/t x'g'kg{] s/' f klg xfdLnfO{ yfxf 5 . oL cWoogx¿af6 hg;ªV\ of,
jftfj/0f / ljsf;sf af/] w/] } s'/fx¿ xfdL cgd' fg ug{ ;S5f“} . hg;ªV\ of, jftfj/0f
/ ljsf; Psfk;df hl] nPsf 5g\ . oL tLg kIfx¿dWo] hg;ªV\ of Ps 7n' f] zlSt
xf] . hg;ªV\ ofn] ubf{ cfjZostf a9\5 . o;n] ljsf;sf] ult a9fpg afWotf
u/fp“5 . oL sfo{x¿n] ubf{ jftfj/0f laug| jf ;k|g ;S5 . To;n} ] hg;ª\Vof,
jftfj/0f / ljsf;lar 3lgi7 ;DaGw xG' 5 .
efl} ts kIf, dfgjLo kIf, kf| sl[ ts kIf, ;fdflhs tyf ;f:+ sl[ ts kIf cflbnfO{ Jfftfj/0fn]
;d6] \5 . o;af/] xfdLn] cWoog ul/;Sof}“ . dflg;, hldg / ljsf;sf] s] s:tf]
cGt/;DaGw x'G5 < dflg;, ;fdflhs /Lltl/jfh / ltgsf ljsf;sf] cfk;L ;DaGw
s:tf] xG' 5 < dflg;, xfjf, kfgL / ltgsf] ljsf;sf ultljlwx¿sf] s] s:tf] lge{/tf
xG' 5 < dflg;, kzk' G5L / ltgsf] ljsf;lar s] s:tf ultljlwx¿ x'G5g\ < logsf
larsf] cGt/;DaGwx¿ klxNofpb“ f hg;ª\Vof, jftfj/0f / ljsf;sf] cGt/;DaGw
yfxf x'G5 . oL ljleGg kIfx¿sf af/]df oxfF cWoog ul/g] 5 .
-s_ hg;ªV\ of
ljZjdf hg;ªV\ of jl[ 4 x“b' } uPsf] 5 . hg;ª\Vof jl[ 4 x“'b} hf“bf ltgsf cfjZostf klg
a95\ . tL cfjZostfx¿ s;/L k/" f ug{ ;lsG5 < olb dflg;sf dfu / cfjZostfx¿
k"/f ug]{ PstkmL{ ;f]rfO lnO{ ljsf;sf sfox{ ¿ ub}{ uPdf jftfj/0fsf] cj:yf s]
xG' 5 < t;y{ ljsf; u//] dflg;sf] cfjZostf dfq k/" f ug{] xf] eg] dflg;sf] jf;:yfg g}
lauG| 5 . cfhsf] ljZjsf ljleGg ;d:ofx¿dWo] hg;ª\Vof j[l4 7n' f] ;d:of xf] .
hg;ªV\ of jl[ 4cg;' f/ vfgf, af;, sk8f, :jf:Yofk] rf/, ;/' Iff, lzIff, /fh] uf/L, oftfoft
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
cflbsf] dfu a95\ . lognfO{ ldnfpg g;sd] f dflg;n] ko| fu] ug]{ sg' } klg jftfj/0fLo
kIf laug| yfN5 . ljsf;sf sfox{ ¿ l6Sb}gg\ . dflg; dflg;lar eme} mu8f ;?' xG' 5 .
hg;ª\Vof rfk
hlt hg;ª\Vof a9\of] TolQ g} dflg;sf cfjZostf klg j[l4 x'G5 . ;Lldt
hg;ªV\ of ePdf ltgsf cfjZostfx¿nfO{ ;lhn} k"/f ug{ ;lsG5 . cfjZostf k"/f
ug{ hyfefjL ljsf;sf ultljlwx¿ ;~rfng u/d] f jftfj/0fLo kIfx¿ laug| yfN5g\ .
-v_ xfjf
xfjf dxŒjk"0f{ jftfj/0fLo kIf xf] . :j:ys/ hLjgsf nflu z'4 xfjf rflxG5 .
To:t} :j:ys/ af;:yfg cTofjZos x'G5 . dflg;n] cfÇgf] cfjZostfx¿ k/" f ug{
ljsf;sf sfdx¿ ub5{ g\ . tL ljsf; sfo{x¿n] xfjfsf] z4' kgnfO{ laufg'{ x'“bg} .
olb lauf/d] f xfjf bl" ift x'G5 . b"lift xfjfn] dflg;, hLjhGt' / c¿ jftfj/0fLo
kIfx¿nfO{ xflg ub{5 .
ljsf;af6 cfpg] c;/x¿nfO{ /fS] g] pkfo klg ljsf;sf ;fydf g} nfu' ugk{' 5{ . ljsf;n]
dflg;nfO{ kmfObf lbG5 . jftjf0fLo kIfx¿ klg hf]luG5g\ . o;n] ;a}sf] lxt ub5{ .
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
jfo' k|b"if0f
-u_ kfgL
kfgL jftfj/0fLo Ps dxŒjk"0f{ kIf xf] . o;sf] cGt/;DaGw dflg; / ljsf;sf
sfox{ ¿;u“ xG' 5 . ;a} hLjhGt'nfO{ afR“ gsf nflu kfgL rflxG5 . hg;ª\Vof j[l4
ePcg;' f/ lkpg] kfgLsf] dfu a95\ .
kfgLsf] cefj
To:t} vt] LkftL ug{sf nflu l;“rfOsf] cfjZostf k5{ . To;n} ] gx/, s'nf]sn' ;] f, kfgL
;~ro :yfg cflb lgdf0{ f xG' 5g\ . oL sfo{x¿ jftfj/0f;u“ ;DalGwt xG' 5g\ . kfgLsf]
cfjZostf x'G5 t/ cfjZostf k"/f ug{ hxfF kfof] Toxf“sf] kfgL y'Gg], Nofpg,] vf]nf
kmsfp{ g] h:tf sfox{ ¿ ug'{ xb'“ }g . o:tf] ljsf; nfdf] ;do;Dd l6Sbg} . o;n] dflg;
nufotsf hLjhGtx' ¿nfO{ afR“ g sl7g x'G5 . jftfj/0fsf] cj:yf lauG| 5 . o;n]
;as} f] hLjg k4ltnfO{ afwf k'¥ofp“5 .
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
-3_ jf;:yfg
Dfflg;sf nflu :j:ys/ jf;:yfg rflxG5 . hg;ªV\ of a9b\ } uPdf dflg;n] 3/,
ejg, 9n af6f]3f6f] cflb agfp“b} hfG5g\ . o;f] ubf{ v'nf hldg sd x'G5 .
vt] LofU] o hldg gfl;g yfN5 . cfÇgf] jf;:yfg a9fpg dflg;n] jg hªu\ n klg gf:g
yfN5g\ . kz'kG5Lsf] jf;:yfg klg lauG| 5 . kfgLsf d'xfgx¿ ;S' g yfN5g\ . o;n]
dflg;sf] jf;:yfg klg :j:ys/ x'b“ }g . To;}n] hg;ªV\ of j[l4, dflg;sf] a;f]jf;sf]
ljsf; / jftfj/0fLo kIfx¿ cGt/;DalGwt 5g\ .
-ª_ jghªu\ n
Jfftfj/0fsf ljleGg kIfx¿dWo] jg hªu\ n Ps dxŒjk"0f{ kIf xf] . hgª\Vof j[l4
xb“' f jg k}bfjf/sf] cfjZostf a9\5 . jg hª\unaf6 dflg;n] sf7 bfp/f, :ofpnf,
h8La6' L, kTs/ cflb ;ªs\ ng u5{g\ . dflg;sf] ;ªV\ of j[l4 ePkl5 dflg;n] kfNg]
ufOa{ :ts' f] ;ªV\ of klg a9\g ;S5 . ufOa{ :t'nfO{ cfjZos kg]{ r/g If]qsf] dfu klg
a9\5 . o:tf] j[l4n] ubf{ jg hª\unsf] a9L ko| fu] xg' yfN5 .
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
jg hªu\ naf6 ;'ss] f af]6 la?jfx¿ dfq lgsfNg'k5{ . r/g Ifq] df nuftf/ ufOa{ :t'
r/fpg' xb“' }g . ;'s]sf kftkltª\u/ dfq jg hª\unaf6 ;ª\sng ug'{k5{ . kmf“l8Psf]
jg hª\undf km]l/ af]6la?jf /f]Kg'k5{ . o;n] ubf{ jg hª\undf af]6la?jfsf]
;ª\Vof a9\5 . dflg;n] Toxfa“ f6 kfpg] kmfObf nuftf/ kfpg ;S5g\ . o; sfon{ ] jg
hª\unsf] jftfj/0f klg laub| g} . kz'kG5Lsf] jf;:yfg, vfgf / hLjg z}nL klg
sfod eO/xG5 .
ljm| ofsnfk @
dflg;n] jg hªu\ naf6 s] s] Nofp“5g\ < cjnf]sg u/]/ jf j/k/sf dflg;;“u 5nkmn
u/L kTtf nufpm . dflg;sf] ;ªV\ of emg\ emg\ a9]df jg hª\undf s] s:tf] c;/ kb{5 <
jg hªu\ nnfO{ hf]ufpg s] s] ug{k' 5{ . oL k|Zgx¿sf cfwf/df 5f]6f] ljj/0f n]v .
-r_ lgdf{0f sfo{
;8ssf] ljsf; xb“' f jftfj/0fdf klg sx] L kl/jt{g xG' 5 . kl/jt{g ePsf] jftfj/0fnfO{
/fd|f] kfg{] sfd dflg;sf] x'G5 . kmfl“ 8Psf] jg hª\undf km]l/ af6] la?jf /fk] L jg
hª\un a9fpg'k5{ . laus]| f] kfgLsf] dx' fgnfO{ hf]ufpg ddt{ ug{k' 5{ . To;sf] j/k/
af6] la?jf nufO{ xs' f{pg'k5{ . lgdf0{ f ePsf] ;8ssf] bfofF afofF j[If/f]k0f u/L klx/f]
hfgaf6 /f]Sg'k5{ . o;f] ubf{ ;8s lgdf0{ f sfo{ lbuf] xG' 5 . o:tf] ljsf;n] dflg;nfO{
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
nfdf] ;do;Dd kmfObf lbG5 . dflg;n] jftfj/0fLo kIf / ljsf; sfo{x¿sf]
/]vb]v ug'{kb{5 . o;af6 dflg;, jftfj/0f / ljsf;larsf] cGt/;DaGw yfxf xG' 5 .
lgdf{0f sfo{
-5_ pBfu] ;~rfng
ljsf;n] dflg;sf] hLjgdf kl/jtg{ Nofp“5 . cflys{ ljsf; ePdf dflg;sf] hLjgdf
;w' f/ cfp5“ . dflg;n] afR“ gsf nflu ljleGg Joj;fo u5g{ \ . ;;fgf Joj;fobl] v
7'nf pBf]u klg ub{5g\ . logn] JolStnfO{ cfo cfhg{ ug{ ;xof]u k¥' ofp5“ . t/
dflg;sf] ;ª\Vof j[l4 x'“b} hfbf oL sfo{x¿ klg a9L xG' 5g\ . o; lsl;dsf pBf]ux¿n]
jftfj/0fdf ePsf ;fwg tyf ;f| ]tx¿ k|of]u ub5{ g\ . l;d]G6 pBfu] n] 9ª' \uf, sf]Onf,
bfp/f cflb ko| f]u ub5{ . To:t} O6“ f lgdf{0f ubf{ df6f,] bfp/f, sf]Onf, OGwg cflb ko| fu]
x'G5 . To;}n] dflg;sf] cfjZostf tyf rfxgf k"/f ug{ / ljsf; sfo{ ug{ jftfj/0fLo
;|f]tx¿ k|of]u xG' 5g\ .
-h_ ;fdflhs /Lltl/jfh
dflg; jftfj/0fsf] Ps kIf xf] . dflg;n] cfÇgf] ;dfh lgdf{0f ub5{ . cfÇg} lsl;dsf]
efiff, wd{, rfnrng, /Lltl/jfh, kj{ cflb dflg;n] dgfp“5g\ . hlt dflg;sf]
;ª\Vof a9\5 Tolt g} logsf ultljlwx¿ klg a9\5 . dflg;n] cfÇgf] ;fdflhs
ultljlw ;~rfng ug{ cGgkft, kmnk"mn, kfgL, oftfoftsf ;fwg cflb k|of]u
ub5{ g\ . oL jftfj/0fLo ;f| t] x¿sf] ko| fu] sf] ult a9b\ } uPdf jftfj/0fdf ePsf ;f| t] x¿n]
wfGg ;Sb}gg\ . o;n] dflg;sf] hLjg ;~rfng ug{ sl7g k5{ . dflg;sf ;fdflhs
/Lltl/jfh / jftfj/0fLo ;f| t] x¿sf] cfk;L ;DaGw s:tf] xG' 5 eGg] s/' f o;af6 yfxf xG' 5 .
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
lbuf] ljsf;sf nflu :yfgLo :t/df ul/Psf ko| f;x¿ (Local Efforts on
Sustainable Development)
hg;ªV\ of, jftfj/0f / ljsf; Pscsfd{ f ;DalGwt 5g\ . dflg; geP klg kY[ jL /xG5 .
kY[ jLdf ef}lts, kf| sl[ ts, kzk' G5L h:tf jftfj/0fLo kIfx¿sf] ultljlw rln/xG5 .
dflg;lagf dfgjLo tyf ;fdflhs jftfj/0f x“b' }g . dflg; gx'“bf dfgjLo ultljlwx¿
k[YjLdf x“'bg} g\ . o;n] ubf{ dflg;n] ug{] ljsf; sfo{x¿ x'b“ }gg\ . To;n} ] dflg;
gePdf ljsf;sf] sNkgf ug{ ;lsb“ g} . dflg;sf cfjZostfx¿n] g} ljsf; hGdfPsf]
xG' 5 . dflg;n] ug{] ljsf;sf sfo{x¿ s'g} jftfj/0f cgs' "n / s'g} kl| tsn" x'G5g\ .
dflg;n] jftfj/0f cg's"n ljsf; sfox{ ¿ ug'{k5{ . jftfj/0f cgs' n" ljsf; sfo{x¿
lbuf] ljsf;;u“ ;DalGwt xG' 5g\ . jftfj/0fnfO{ l6sfpg] lhDd]jf/L dflg;sf] xf] .
dflg;n] jftfj/0fnfO{ ;'wfb{} efjL ;Gtltsf nflu l6sfpg] sfd ug{k' 5{ . o;n] dflg;
/ jftfj/0fsf] lxt x'G5 . kmn:j¿k ljsf; klg lbuf] x'G5 . dflg;n] jftfj/0f
/ ljsf;af6 k|fKt ug{] kmfObfx¿ kfO/xG5g\ . To;n} ] dflg;n] cfcfÇgf] If]qdf xg' ]
ljsf;sf sfox{ ¿ lbuf] ¿kdf ugk{' 5{ . lbuf] ljsf;sf nflu ;as} f] k|of; xg' ' cfjZos
x'G5 . :yfgLo :t/df lbuf] ljsf;sf nflu ljleGg k|of;x¿ eO/x]sf xG' 5g\ . s]xL
kd| v' ko| f;x¿ o; k|sf/ 5g\ M
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
-s_ j[If/f]k0f
dflg;n] sf7, bfp/f, ;]pnf cflb jg kb} fjf/ ko| fu] ub5{ g\ . jg hª\undf ePsf
?vx¿ sg' } a9' f x'G5g\ . sg' } ;s' /] cfkm“} d5g{ \ . To;n} ] jg hªu\ n hfu] fpgsf
nflu a]nf a]nfdf j[If/fk] 0f ugk'{ 5{ . j[If/f]k0f /fli6o« :t/b]lv :yfgLo :t/;Dd ul/b“ }
cfPsf] 5 . o;n] jg hªu\ n, hldg / kfgLsf dx' fgx¿ hfu] fpgsf nflu ;xofu]
k¥' ofp5“ . To;n} ] jI[ f/fk] 0f lbuf] ljsf;sf nflu ;xofu] k¥' ofpg] sfo{ xf] . :yfgLo :t/df
kT| o]s 3/n] sx] L g sx] L af6] la?jf /fK] g] cleofg rnfpgk' 5{ . j[If/fk] 0fn] jg
hªu\ sf] lbuf] ljsf;df ;xofu] kU' 5 . ;fy} o;n] jftfj/0fLo c¿ kIfx¿nfO{ lbuf]
agfpg dbt k¥' ofp“5 .
-v_ k|fª\ufl/s dnsf] k|of]u
s[lif sfo{df /f;flogs dnsf] ko| f]u a9\bf] 5 . o;n] pAhgL a9fP tfklg df6f]sf]
pj{/f zlSt sd xb'“ } hfG5 . To;}n] /f;folgs dnsf ;fy} k|fª\ufl/s dnsf] k|ofu] ug{
kf| ]T;fxg ul/G5 . s[ifsx¿n] w]/yf]/ kf| ªu\ fl/s dn vt] af/Ldf ko| f]u u5g{ \ . o;n]
sl[ if sfon{ fO{ lbuf] agfpg sx] L ;xofu] kU' 5 . To:t} sl[ if el" dsf] pj/{ f zlStnfO{ sfod
/fVgsf nflu dbt ub{5 . o; lsl;dsf] ko| f;nfO{ cem k|f]T;fxg ug{' cfjZos 5 .
-u_ kfgLsf] d'xfg ;/+ If0f
kfgL ;a} hLjhGts' f] af“Rg] cfwf/ xf] . kfgLsf dx' fgx¿ eTs/] jf kl' /P/ gfl;g
;S5g\ . To:t} ljsf; lgdf0{ fsf sfo{x¿ ubf{ kfgLsf d'xfgx¿ lau|g ;S5g\ . To;n} ]
:yfgLo :t/df kfgLsf d'xfg hf]ufpg] ljleGg ko| f;x¿ eO/xs] f 5g\ . oL ko| fx¿n]
kfgLsf dx' fg tyf ;f| t] x¿ lbuf] ¿kdf /xgsf nflu dbt k¥' ofp5“ . To:t} tL :yfgx¿df
xg' ] kz'kG5L, af]6la?jf h:tf jftfj/0fLo kIfx¿ klg lbuf] ¿kdf /xG5g\ . ljBfnon]
klg o; lsl;dsf k|of;x¿df ;xof]u k'¥ofpg'k5{ .
-3_ rt] gf clej[l4
:yfgLo :t/df jftfj/0fsf af/]df r]tgf clej[l4 ug{sf nflu k|rf/ k|;f/
eO/xs] f] 5 . ;/sf/L sfof{no / u/} ;/sf/L ;ª3\ ;:+ yfx¿af6 jftfj/0f hfu] fpg
ljleGg ko| f;x¿ eO/xs] f 5g\ . s'g} s'g} jftfj/0fLo sfo{ JolStut ¿kdf klg ePsf
5g\ . oL sfox{ ¿n] lbuf] ljsf;sf nflu ;xof]u k¥' ofp“5g\ .
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
kl/ofh] gf sfo{
!= cfÇgf] Ifq] sf] sg' } :yfgdf ePsf ljsf; sfos{ f] cjnfs] g u/ . To; sfon{ ]
jftfj/0fdf s] s:tf] c;/ k¥' ofPsf] 5 < cWoog u/L kl| tjb] g tof/ u/ .
@= :yfgLo jftfj/0f ;/+ If0f;DaGwL eO/xs] f ultljlwx¿sf] ;"rL agfpm . tL
ultljlwaf6 lbuf] ljsf;df k'Ug ;Sg] ofu] bfgaf/] kl| tjb] g tof/ u/ .
;f/f+z
!= lbuf] ljsf; egs] f] xfnsf] dflg;n] jftfj/0fLo ;f| t] x¿ ;b'kofu] u/L eljiosf
;GtltnfO{ klg hfu] fO/fVg] sfo{ xf] .
@= ljsf;sf ljleGg sfo{x¿ lbuf] ljsf;sf cfwf/ tyf ;f]rfOdf xg' k' 5{ . o;f]
u/d] f dfq sg' } klg ljsf;sf] sfo{ lbuf] xG' 5 .
#= lbuf] ljsf;n] ;a} hLjhGt'sf] lxt ub5{ .
$= lbuf] ljsf;sf sfo{x¿ nfdf] ;do;Dd l6ls/xg] ePsfn] ljsf;af6 dflg;n]
nfdf] ;do;Dd kmfObf kfp5“ g\ .
%= lbuf] ljsf;sf ko| f;x¿ /fli6«o :t/bl] v :yfgLo :t/;Dd xg' 'k5{ . o; sfo{df
xfdL ;an} ] ;xofu] k¥' ofpg'k5{ .
^= lbuf] ljsf;n] jftfj/0fLo kIfx¿sf] ;/+ If0f ug{ ;xofu] kU' 5 . o;n] ;a} hLjhGts' f]
lxt xG' 5 .
&= lbuf] ljsf;n] jftfj/0fdf kg]{ g/fd|f c;/x¿nfO{ s6f}tL ub{5 . o;n]
jftfj/0fnfO{ hf]ufpg ;xof]u k'U5 .
cEof;
!= vfnL 7fp“ e/ M
-s_ lbuf] ljsf;nfO{ ================================== klg elgG5 .
-v_ lbuf] ljsf;sf] ;f]rfOdf cfwfl/t gePsf] ljsf; ====================l6Sb}g .
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^
-u_ lbuf] ljsf;n] ===========================kIfx¿nfO{ hfu] fpg dbt ub5{ .
-3_ hg;ª\Vof j[l4 xb'“ f dflg;sf] cfjZostf a9L ==================== ;|ft] x¿
a9L ko| fu] xG' 5g\ .
-ª_ lbuf] ljsf;sf nflu =======================sf] k|of; cfjZos xG' 5 .
#= tnsf kZ| gx¿sf] pŒf/ n]v M
-s_ lbuf] ljsf; eg]sf] s] xf] <
-v_ lbuf] ljsf; lsg cfjZos x'G5 < s'g} rf/cf6] f a“'bf n]v .
-u_ lbuf] ljsf; ugf{n] eljiosf] ;GtltnfO{ s] kmfObf x'G5 <
-3_ hg;ª\Vof, jftfj/0f / ljsf;lar cGt/;DaGw b]vfpg] s'g} b'O{ a“'bf n]vL
ltgsf] j0f{g u/ .
-ª_ :yfgLo :t/df s] s:tf lbuf] ljsf;sf sfox{ ¿ ePsf 5g\ < ltgsf] ;r" L tof/
u/L s'g} bO' s{ f] 5f6] f] j0f{g u/ .
$= tnsf] lrq cWoog u/L !%) zAbdf j0fg{ u/ M
lj1fg tyf jftfj/0f, sIff –^