ขุนช้างขุนแผนตอนกำเนิดพลายงาม pdf

ที่มาของเรื่อง

-วรรณคดเี ร่ือง “ขนุ ชา้ งขุนแผน” มมี าตั้งแต่สมัยอยุธยา กลา่ วกันวา่ เรอ่ื งขุนช้าง
ขุนแผน เปน็ เรอื่ งทเี่ กิดข้นึ จรงิ ซ่ึงมผี ้สู ันนษิ ฐานว่าเกดิ ขน้ึ ในสมยั สมเด็จพระรามาธิบดีท่ี ๒
ตอ่ มามีคนนาเรอ่ื งนม้ี าแตง่ ให้เป็นลายลกั ษณอ์ กั ษร โดยมีการแตง่ เพ่มิ อกี หลายตอนและมี
หลายสานวน

-เสภาเรอ่ื ง “ขนุ ชา้ งขนุ แผน” มหี ลายตอน เนอ้ื หาทงั้ หมดกล่าวถึงเร่ืองราวความ
รกั และการแย่งชิงนางผู้เปน็ ทรี่ ัก ระหว่าขุนแผน ขนุ ชา้ ง และนางวนั ทอง ซึ่งบทสรุปจบ
ลงด้วยความตายของฝ่ายหญงิ คือนางวนั ทอง

ผ้แู ตง่

ลักษณะคาประพันธ์

- วรรณคดเี รอ่ื ง “ขุนช้างขุนแผน” แต่งด้วยกลอนเสภา
(กลอนเสภาเป็นกลอนชนิดหนึง่ แตง่ ขึน้ เพอ่ื ใช้ในการขับเสภา )
ลักษณะของกลอนเสภาจะเหมือนกันกับกลอนสภุ าพ แตไ่ มบ่ ังคับหรอื ห้ามในการใชเ้ สยี งสงู - ตา่





เน้อื เรื่องยอ่

นางวันทองมอย่กู ับขนุ ชา้ ง สว่ นขุนแผนถกู
จาคกุ อยทู่ ่เี มอื งหลวง ขณะน้นั นางวนั ทองกาลงั
ตงั้ ครรภ์ เมื่อครบสิบเดอื นจงึ ไดใ้ หก้ าเนดิ บตุ รชาย
นางให้ช่ือลูกว่า “พลายงาม” ยิ่งโตพลายงามกย็ ง่ิ มรี ูป
งามหนา้ ตาละม้ายคล้ายกับขุนแผนผู้เปน็ พ่อ

เม่ือพลายงามอายไุ ด้เก้าขวบ ขุนช้างร้วู า่ ไม่ใชล่ ูก
ของตนจึงลวงไปทาร้าย และท่อนไมท้ ับจะให้ตาย ขุน
ชา้ งทง้ิ พลายงามไว้ในป่า แต่พรายของขุนชา้ งช่วยไว้ได้
พรายของขุนแผนจึงไปบอกนางวันทองให้ทราบเรอื่ งที่
ขนุ ชา้ งจะฆา่ พลายงาม นางจึงรบี ออกไปตามหาลกู

พลายงามร้องไห้ เล่าเร่อื งทต่ี นถูกขนุ ชา้ งทารา้ ย
ใหแ้ มฟ่ ัง นางจึงบอกความจรงิ แกล่ ูกวา่ ขุนช้างไม่ใช่พ่อ
แต่พอ่ จริง ๆ คอื ขนุ แผน ซ่ึงถูกจาคกุ อย่ทู ีก่ รงุ ศรอี ยธุ ยา
และมีย่าชอ่ื วา่ นางทองประศรี อยู่ทีเ่ มอื งกาญจนบุรี

เมอ่ื เกิดเรอ่ื งเช่นนข้ี น้ึ นางวันทองจึงตดั สินใจนา
พลายงามไปฝากไวท้ ว่ี ดั กอ่ น นางวันทองไดฝ้ ากพลายงาม
ไว้กับขรัวนาค คนื น้นั เปน็ คนื แรกทีพ่ ลายงามอยหู่ า่ งบา้ น
อกี ทั้งพลายงามยังหว่ันใจกับเรอื่ งร้ายท่เี กดิ ขนึ้ จึงทาให้
พลายงามนอนไม่หลับตลอดทง้ั คืน

วนั ร่งุ ขน้ึ นางวนั ทองจัดของไปรบั ลกู ทว่ี ัด แล้วพาไปสง่ ท่ที ่า
เกวียน ให้พลายงามเดินทางไปหายา่ ทองประศรีท่ีเมืองกาญจนบรุ ี
เพราะหลงั นางวนั ทองคงไม่สามารถคมุ้ ครองลกู จากขนุ ชา้ งไดแ้ ล้ว

สองแมล่ กู ลากนั อย่างเศรา้ สรอ้ ย พลายงามเดนิ ทางตาม
ลาพังจนมาถงึ เมืองกาญจนบรุ ี ได้ขึ้นไปปีนตน้ มะยมอยู่ที่บา้ นของย่า
ทองประศรี

บทประพันธ์

ครานนั้ วนั ทองผ่องโสภา อยเู่ คบ้าหน ากับขุนชา้ งให้หมางหมอง

ไม่มสี ขุ ทุกเวลาน้าตานอง ด้วยว่าท้องสบิ เดือนไมเ่ คลอ่ื นคลา
จะคลอดบุตรสดุ ปวดใหร้ วดร้าว ตงึ หวั เหน่าเหน็ดเหนอ่ื ยเมื่อยตน้ ขา
แสงหงิ่ หอ้ ยพรอยพรายพรา่ งสายตา จะเรียกหาเจา้ ขนุ ช้างใหห้ มางใจ
แต่นวดนวดปวดมวนใหป้ ่วนป่ัน สุดจะกล้นั กลอกหนา้ นา้ ตาไหล
พยุงทอ้ งร้องเรียกพวกข้าไท จะขาดใจแล้วชว่ ยด้วยแมค่ ุณ
ขนุ ช้างตนื่ ฟนื้ ตวั หัวผงก เหน็ เมยี ตกใจผวาออกว้าว่นุ
ประคองนางพลางบนเอาตน้ ทนุ อย่าท้อแท้แมค่ ุณจงแขง็ ใจ
พลางดทู ้องร้องวา่ เออออกแลว้ ซิ ตงั้ สตอิ ารมณจ์ ะขม่ ให้
นางวนั ทองรอ้ งเสือกกล้งิ เกลอื กไป ขุนช้างไดห้ มอนรองประคองคอ

ถอดความ

ตลอดเวลาท่วี นั ทองอยูก่ บั ขุนชา้ งนางไม่มีความสขุ เลย นางวนั ทองต้งั ทอ้ งมาเป็น
ระยะเวลาสิบเดอื นแล้วในวันน้ีถงึ เวลาที่นางจะคลอดลูก นางปวดทอ้ งเจบ็ หัวหน่าวปวดแขน
ปวดขาเปน็ อย่างมาก นางเจบ็ จนสายตาเร่ิมพลา่ มัว จะรอ้ งเรียกขนุ ชา้ งใหม้ าช่วยกร็ ูส้ กึ
ขัดเคลอื งใจอยู่ นางจึงอมุ้ ท้องออกมาเรียกขา้ ทาสคนรับใช้ ขนุ ชา้ งไดย้ ินเขา้ กส็ ะดงุ้ ต่ืน
เม่อื เหน็ นางวันท้องเจบ็ ท้องจะคลอดลูกก็ตกใจรีบเข้าไปประคอง ส่วนนางวันทองเจบ็ จนลง
ไปนอนกลงิ้ อย่กู ับพื้นขุนช้างตอ้ งหาหมอนมาประคองคอไวใ้ ห้

บทประพันธ์

เรียกหาข้าคนอลหม่าน บนนอกชานพวกผูห้ ญิงออกว่งิ สอ

ใหไ้ ปรบั ยายสายกับยายยอ แต่ลว้ นหมอตาแยเซ็งแซม่ า
เข้าถอื ท้องตอ้ งถกู วา่ ลูกต่า เอาหนา้ คว่าไขว่ขวางไปข้างขวา
ชว่ ยผนั แปรแกไ้ ขใกลเ้ วลา บ้างตายาขยาส้มตม้ น้ารอ้ น
นางวันทองร้องไหใ้ จจะขาด พอกรรมชวาตวาตะประทะถอน
อรุณฤกษเ์ บิกสพรรุ ะอนิ ินททรร์ ์ทพรินะอากทติรย์ อทุทอ้ งรคลอนเคล่อื นคลอดไมว่ อดวาย
พอพ้นทอ้ งรอ้ งแว้นางแมห่ วดี หน้าซีดอกส่ันมงิ่ ขวญั หาย
ขนุ ช้างมองร้องอา้ ยหนเู ปน็ ผชู้ าย ทงั้ ย่ายายเยยี่ มลกู ให้หยูกยา

ถอดความ

ขนุ ช้างเรยี กใหข้ า้ ทาสคนรับใชไ้ ปเรียกยายสายกบั ยายยอ ที่เปน็ หมอตาแยมาทา
คลอดใหน้ างวนั ทอง เมอื่ มาถงึ บา้ นขุนช้างกร็ บี เข้าไปจบั ท้องของนางวนั ทองดกู ็เห็นว่าใกล้
คลอดแลว้ กจ็ ดั ท่าให้นางวนั ทองนอนเพ่อื เตรยี มคลอด บางคนช่วยตายา บางคนชว่ ยต้มน้า
ไว้รอ เวลาผ่านไปจนเชา้ ก็มเี สยี งร้องอแุ๊ ว้ ๆ ออกมา ขุนช้างเข้าไปดูก็พบวา่ เปน็ ลูกชาย ย่า
ยายทงั้ หลายก็รบี มารบั ขวัญ จากนัน้ ก็ได้พานางวนั ทองไปอยู่ไฟ และทุกคนช่วยกันเล้ียง
พลายงามมาจนพลายงามอายุได้เก้าปี

บทประพนั ธ์

แลว้ ทอดเตาเข้าไฟไมไ่ ข้เจ็บ คร้นั จะเกบ็ ความกล่าวยาวหนักหนา
ค่อยกลอ่ มเกล้ยี งเล้ียงไวจ้ นใหญม่ า กระทัง่ อายเุ จ้าได้เก้าปี
ไม่คลาดเคลื่อนเหมือนแม้นขนุ แผนพ่อ เหลอื งลอออวบอ้วนเปน็ นวลศรี
ทง้ั จุกผมกลมกลอ่ มละม่อมดี ช่างพาทฉี อเลาะพดู เพราะพราย
นางวันทองนอ้ งคะนึงถึงขนุ แผน ดว้ ยลูกแม้นเหมอื นเหลอื เป็นเช้อื สาย
บอกบา่ วไพรใ่ หส้ าเหนียกเรียกลกู ชาย ช่อื วา่ พลายงามน้อยแกว้ กลอยใจ

ถอดความ

ทุกคนไดช้ ่วยกันเล้ียงพลายงามลูกของนางวันทองมาจนอายไุ ดเ้ กา้ ปี พลายงามมี
หน้าตาเหมือนขนุ แผนผูเ้ ปน็ พ่อมาก อกี ทั้งเป็นเดก็ ท่ชี า่ งพดู จา เมื่อเหน็ หน้าลูกจึงทาให้นาง
วนั ทองหวนคิดถึงขุนแผนผเู้ ปน็ สามี

บทประพนั ธ์

ฝา่ ยขุนชา้ งหมางจิตใหค้ ิดแคน้ ลูกขนุ แผนมนั่ คงไม่สงสยั
เมือ่ กระนัน้ เหมอื นกคู ร้ันดูไป กลบั ไพล่เหมอื นพอ่ อา้ ยทรพี
อีแมม่ นั วันทองก็สองจิตร ช่างประดษิ ฐ์ชอ่ื ลกู ให้ถูกที่
เรียกพ่อพลายคลา้ ยผวั อีตวั ดี ทุกราตรตี รกึ ตราจะฆา่ ฟัน
พอวันทองนอ้ งปว่ ยลงด้วยเคราะห์ มาจาเพาะจะพลวดัิโพยราคกใหโ้ ศกศทุกัลข์ ย์
ฟังเสยี งเงยี บระงบั หลับกลางวัน พลายงามนัน้ นั่งกบั พอ่ ท่หี อกลาง

ถอดความ

ขุนชา้ งขัดเคลอื งใจมากเพราะมั่นใจว่าพลายงามคือลกู ของขุนแผน อีกทั้งยงั มาตง้ั ชอ่ื ให้
เหมอื นกบั ขนุ แผนอีก ก็ยง่ิ ทาใหข้ ุนชา้ งคบั แคน้ ใจจงึ คิดหาวิธีกาจัดพลายงามให้พน้ ไป วนั หนงึ่
นางวนั ทองไม่สบายนอนพกั ผอ่ นอยใู่ นห้อง พลายงามจงึ ไดม้ าเลน่ อยกู่ ับขนุ ช้าง

บทประพนั ธ์

ขนุ ช้างเหน็ เปน็ ทีไมม่ เี พ่อื น แกลง้ ชเ้ี ชือนชักพาลงมาลา่ ง นกกระตว้ั
ให้ข่ีหลงั นัง่ บา่ แล้วว่าพลาง ไปชมชา้ งกวางทรายมีหลายพรรค์ เนื้อทราย
ท้ังนกยูงฝูงหงสม์ ันลงเกล่ือน จบั ไกเ่ ถือ่ นมาเลย้ี งฟงั เสยี งขัน
แกลง้ ให้หมน่ั ดแู ลฝูงแกกา
ป่า กระแตเล่นไม้โจนโผนผวา
ขนุ ชา้ งพาเลยี้ วไปปะไม้ซุง
นกโพระดก พูดใหเ้ พลนิ เดินพลางกลางอรัญ
โพระดกนกงั่วกระตั้วเตน้
เจ้าพลายงามถามพอ่ พูดจอ้ มา

ถอดความ

ขุนชา้ งได้โอกาสเห็นว่าพลายงามไมม่ เี พือ่ น จงึ พาพลายงามลงมาดา้ นลา่ งใหข้ ีห่ ลังแลว้
หลอกว่าจะพาไปดสู ตั วใ์ นป่า ขณะทเ่ี ดนิ ไปกบ็ อกใหพ้ ลายงามดูสตั ว์ตา่ ง ๆ ไปตลอดทาง พา
เดนิ เลี้ยวไปจนพบไมซ้ งุ

บทประพนั ธ์

เห็นลับลี้ท่ีสงดั ขัดเขมร สะบดั เบนเบอื นเหวีย่ งลงเสยี งผลุง
ปะเตะซา้ ตา้ ผางเข้ากลางพุง ถีบกระทงุ้ ถองทุบเสยี งอบุ โอย
พลายงามรอ้ งสองมือมันอุดปาก ดิ้นกระดากถลากไถลร้องไหโ้ หย
พอหลดุ มอื ร้อื รอ้ งวันทองโวย หม่อมพอ่ โบตยี ตีฉนั แทบบตรายรลยั
ไม่เหน็ แม่แลหาน้าตาตก ขุนชา้ งชกฉุดครา่ ไมพ่ปูดรด้วายศไมตรรยัีจติ
จนเหงอื่ ตกกระปรกกระปรอมขึ้นคร่อมไว้ หอบหายใจฮกั ฮกั เข้าหักคอ

ถอดความ

เม่อื เดินมาถึงทเ่ี งยี บไม่มีผูค้ นขุนชา้ งกไ็ ดเ้ หว่ยี งพลายงามลงพื้นและเตะเขา้ ทที่ อ้ ง ทงั้ ถีบทั้งทบุ จน
พลายงามร้องดว้ ยความเจ็บปวด เม่ือพลายงามร้องขุนขุนชา้ งกใ็ ช้มืออุดปากพลายงามไว้ พลายงามทั้งดนิ้ ทั้ง
ร้องไห้ เมอ่ื หลดุ จากมือขุนชา้ งพลายงามกร็ ้องตะโกนหาแม่ว่าขนุ ชา้ งตีจนเกือบตาย ขุนช้างรีบเข้าไปฉดุ เอา
พลายงามมาแลว้ น่งั ครอ่ มไว้หอบหายใจแลว้ หกั คอพลายงาม

บทประพันธ์

พลายงามดิน้ ส้ินเสียงสาเนยี งรอ้ ง ยกแต่สองมือไหวห้ ายใจฝ่อ
มันห้ามวา่ อยา่ รอ้ งกต็ อ้ งรอ เรียกหม่อมพอ่ เจ้าขาอยา่ ฆ่าเลย
จงเหน็ แก่แมว่ นั ทองของลกู บา้ ง พอ่ ขุนช้างใจบญุ เจา้ คณุ เอย๋
ชว่ ยฝงั ปลกู ลกู ไว้ใชเ้ ช่นเคย ผงกเงยมนั กท็ บุ หงุบลงไป
บบี จมกู จุกปากลากกระแทก เสยี งแอ๊กแอก๊ อ่อนซบสลบไสล
พอผพี รายนายขนุ แผนผแู้ วน่ ไว เข้ากอดไวม้ ิใหถ้ ูกลกู ของนาย
ขนุ ชา้ งเห็นวา่ ทบั จนตับแตก เอาคาแฝกฝุ่นกลบให้ศพหาย
แล้วกลง้ิ ขอนซอ้ นทับใหล้ ับกาย ทาลอยชายชมป่ากลับมาเรือน

ถอดความ

พลายงามดน้ิ ยกมือไหว้ขอชวี ิต ขนุ ชา้ งห้ามไมใ่ ห้รอ้ ง พลายงามจงึ ขอรอ้ งขุนช้างว่า “พอ่ จา๋ อย่าฆา่ หนเู ลย

อยา่ งนอ้ ยกเ็ ห็นแกแ่ มว่ นั ทองของลูก พ่อขุนชา้ งเปน็ คนใจบุญเล้ียงดลู กู ไว้ใช้งานเชน่ เคยกไ็ ด้” จากนั้นพลายงามก็ผงก
หวั ข้ึนมา ขุนช้างจึงทุบพลายงามปดิ ปากปิดจมูกจนพลายงามสลบไป ผพี รายของขนุ แผนเห็นเหตุการณ์ จึงกอดตัว
พลายงามไว้ สว่ นขนุ ชา้ งคดิ ว่าพลายงามตายแล้ว จงึ นาหญ้าและดนิ มากลบร่างพลายงามไว้และเอาขอนไม้ใหญท่ ับอกี
ช้นั จากน้ันก็เดินกลับบ้าน

บทประพนั ธ์

ฝา่ ยผพี รายนายขุนแผนแคน้ ขนุ ชา้ ง อตุ ส่าหง์ ้างขอนใหญใ่ ห้เขยื้อน
แล้วเป่าแก้แผลหายละลายเลอื น เจ้าพลายเคลอ่ื นคลายฟน้ื เหมอื นต่นื นอน
นางพรายบอกว่าเราบา่ วขุนแผน มาทาแทนเมอื่ มันทบั ชว่ ยรับขอน
ไมม่ ตว้ ายย แลว้ แกว้ ตาอย่าอาวหว่รงใณย ์ อยนู่ ี่ก่อนเถดิ นะเจา้ อยา่ เศร้าใจ
แม่ของเจา้ เราจะบอกออกมารบั แล้วหายวับวู่วามตามวสิ ัย
เจา้ พลายงามยามเยน็ ไม่เหน็ ใคร เที่ยวร้องไห้หาแมช่ ะแง้คอย

ถอดความ

ผีพรายของขุนแผนแค้นใจขุนช้างเป็นอย่างมาก จากนน้ั ได้ยกขอนไมท้ ี่ทับพลายงามออกแลว้ เปา่ แผลให้
พลายงามจนแผลหาย จากน้ันพลายงามก็ฟ้ืนข้นึ มา ผพี รายบอกพลายงามว่า “ตนเป็นผูร้ ับใช้ของขุนแผนมาช่วย
รับขอนไม้ไวไ้ ม่ให้ทับตัวพลายงาม แลว้ บอกพลายงามว่าให้รออย่ตู รงนจ้ี ะไปบอกแม่ให้มารับ” พูดแล้วผีพรายก็หาย
ตัวไป ส่วนพลายงามกน็ ่ังร้องไห้ชะเง้อหาแม่

บทประพันธ์

จะไปเรอื นเฟือนทางที่กลางป่า นึกน้าตาหยดเหยาะลงเผาะผอ็ ย
พระอาทิตย์ ให้นกึ น้อยใจพอ่ พดู ล่อลวง
พอ่ โกรธข้ึงสง่ิ ไรเป็นใหญ่หลวง
เจา้ แหงนดูสรุ ยิ ฉ์ ายกบ็ า่ ยคล้อย มแี ตล่ วงลกู รักไปหักคอ
เสียแรงลกู ผกู ใจจะไดพ้ ง่ึ จะไปบอกแม่วันทองให้ฟ้องพ่อ
โอ้มีพอ่ กไ็ ม่เหมือนเพื่อนท้ังปวง นึกระย่อเยอื กเยน็ ไม่เหน็ ใคร
รูก้ ระน้ีมอิ ยากเรยี กพอ่ ดอก
เที่ยวผันแปรแลหาน้าตาคลอ

ถอดความ

พลายงามอยากจะกลับบา้ นแตก่ ไ็ ม่รจู้ ะไปทางไหน พลายงามนึกนอ้ ยใจพอ่ ที่หลอกลวงตนมาฆา่
เช่นนี้ เสยี แรงทีร่ กั และหวังจะไดพ้ ึ่งพา ทาไมมพี ่อกไ็ มเ่ หมือนคนอน่ื ทาไมพ่อถึงลวงมาฆ่า ถา้ เปน็ แบบน้ไี ม่
อยากเรยี กวา่ พ่อหรอก เรอื่ งทงั้ หมดจะต้องนาไปบอกแม่ แต่ตอนนีม้ องไปแลว้ ไม่เห็นใครเลย

บทประพันธ์

ดูครมึ้ ครกึ พต้นฤไมก้ ษาป่าสงัด ไมแ่ กว่งกวัดกา้ นกิ่งประวิงไหว เรไร
จงั หรดี รอ้ งก้องเสยี งเคียงเรไร ทง้ั ลองไนเรือ่ ยแร่แวแววับ ลองไน
ดเุ หวา่ รอ้ งมองเมียงวา่ เสียงแม่ ยนื ชะแง้แลดเู งีย่ หูตรบั
อยู่น่แี น่แม่จ๋าจงมารับ วงิ่ กระสับกระสนวนเวยี นไป

ถอดความ

มองดปู ่าดูต้นไม้ใบไม้กน็ ่งิ ไมไ่ หวตงิ มแี ต่เสียงจิ้งหรีดเรไรท่ีสง่ เสยี งรอ้ งประสานเสียงกนั
เสียงนกดเุ หว่ารอ้ งข้นึ พลายงามก็คดิ วา่ เปน็ เสียงแมท่ ่มี าตามหา ยนื ชะแง้ฟังแล้วบอกวา่ “หนอู ยู่ตรงน้ี
จา้ แมจ่ า๋ มารับหนหู น่อย” จากนั้นกว็ งิ่ วนเพอื่ หาทางออกจากปา่

บทประพันธ์

ฝ่ายพวกพรายกายสิทธิฤ์ ทธริ ุทธ เหมอื นลมวดุ วหู่ นงึ่ ถงึ ไหนไหน
ไปเข้าฝันวนั ทองถงึ ห้องใน เหมือนจะให้เห็นลกู คดิ ผกู พัน

ถอดความ

ผีพรายไดห้ ายตวั ไปเข้าฝนั นางวันทองเพื่อไปบอกเร่อื งราวท่เี กิดขนึ้ กบั พลายงาม

บทประพันธ์

คราน้นั วันทองผ่องโสภา เม่อื ลูกแกว้ แววตาจะอาสญั
คิ้วกระเหม่นเป็นลางแตก่ ลางวัน ให้หวนั่ หวน่ั หวิวหวิวหิวหาวนอน
พอมอ่ ยหลบั คลับคล้ายเห็นพลายนอ้ ย ขนุ ช้างถอ่ ยทับไว้ด้วยไม้ขอน
ผวาฟื้นตื่นตาให้อาวรณ์ สะอน้ื ออ่ นในอกตกตะลงึ
พอแมงมมุ อุ้มไขไ่ ต่ตีอก นางผงกเงย่ี ฟงั ดงั ผึงผึง
ประหลาดลางหมางจิตรคิดคะนงึ ราลึกถึงลกู ชายเจ้าพลายงาม

ถอดความ

สว่ นนางวนั ทองก็ค้วิ เขม่นตงั้ แตก่ ลางวนั เหมือนจะเปน็ ลางบอกเหตุ เมื่อนางนอนหลับไป
นางกฝ็ นั ว่าขนุ ชา้ งได้ทาร้ายพลายงามและใชท้ อ่ นไมท้ ับไว้ นางตกใจผวาตนื่ ขึ้นแล้วร้องห่มร้องไห้คดิ
เป็นห่วงพลายงาม

บทประพันธ์

ลุกออกมาหาจบไม่พบเห็น ทเ่ี คยเลน่ อยูก่ ับใครเทย่ี วไต่ถาม
แตอ่ ดี ูกลกู ครอกมนั บอกความ วา่ เห็นตามพอ่ ขนุ ช้างไปกลางไพป่าร
นางแคลงผัวกลวั จะพาไปฆา่ เสยี น้าตาเรยี่ เร่ียตกซกซกไหล
ออกนอกรวั้ ตัวคนเดยี วเท่ียวเดินไป โอ้อาลยั เหลยี วแลชะแง้เงย
เหน็ คมุ่ คมุ่ พ่มุ ไมใ้ จจะขาด พอ่ พลายงามทรามสวาทของแมเ่ อ๋ย
เจา้ ไปไหนไม่มาหาแม่เลย ท่ีโคกเคยวงิ่ เล่นไม่เหน็ ตวั

ถอดความ

นางจึงลกุ ออกมาหาพลายงามแต่กไ็ มพ่ บ ไปตามหาท่ที เ่ี คยเลน่ กเ็ หน็ นางจงึ ถามกบั ขา้ ทาสคนรบั ใช้
วา่ เห็นพลายงามหรอื ไม่ มีข้าทาสคนหนง่ึ บอกว่าเห็นไปเที่ยวเล่นในป่ากบั ขุนช้าง นางกย็ ่งิ กงั วลใจว่าขนุ ชา้ งจะพา
พลายงามไปฆา่ นางจงึ รอ้ งไหแ้ ล้ววง่ิ ไปตามหาลูกชายในแต่ไปทไี่ หนก็ไมเ่ ห็นลูกเลย

บทประพันธ์

ฤๅลม้ ตายควายขวดิ งูพษิ ขบ ไฉนศพสาบสูญพอ่ ทูนหัว
ยง่ิ เย็นยา่ คา่ คลมุ้ ชอุม่ มัว ย่งิ เริม่ รัวเรยี กรา่ ระกาใจ
เสยี งซ้อแซแ้ กกาผวาว่อน จ้งิ จอกหอนโหยหาทอ่ี าศยั
จกั จ่นั เจื้อยรอ้ งริมลองไน เสยี งเรไรหร่งิ หริ่งทก่ี ง่ิ รงั
ทงั้ เปด็ ผีป่ีแกว้ แวว่ แว่วหวีด เสียงจังหรดี กรดี แซด่ ังแตรสงั ข์
นางวันทองมองหาละลา้ ละลงั ฤๅผบี งั ซ่อนเรน้ ไมเ่ ห็นเลย

ถอดความ

หรือว่าควายจะขวิดงูจะกดั จนเจา้ จะตายแล้ว แล้วศพของเจา้ อยทู่ ่ไี หน หาอยู่จนเยน็ กเ็ ร่ิม
เสยี งสัตวป์ า่ เสียงนกเสียงกาเสียงหมาจ้งิ จอกก็เริม่ เหา่ หอน หาอยา่ งไรก็หาไมเ่ จอหรือว่าจะมีผมี าบังเจา้
ไว้ไมใ้ หแ้ ม่เห็น

บทประพันธ์

จะบนหมสู รุ าร่าวา่ ครบ ขอใหพ้ บลูกตวั ทนู หวั เอ๋ย
แล้วลดเลยี้ วเทยี่ วแลชะแง้เงย โอท้ รามเชยหลากแลว้ พอ่ แก้วตา
ตะโกนเรียกพลายงามทรามสวาท ใจจะขาดคนเดยี วเท่ียวตามหา
สะอนื้ โอโ้ พล้เพล้เดินเคอนกเดียาว สกณุ านอนรงั สะพรัง่ ไพร
เห็นฝงู นกกกบุตรย่งิ สุดเศรา้ โอล้ กู เราไมร่ ู้วา่ อยู่ไหน
ชะนโี หวยโหยหวนรปั่นัญปว่ จนใวจนใจ ยิ่งอห่วางลใยัยแลหานา้ ตานอง

ถอดความ

นางจงึ บนบานวา่ ขอใหพ้ บลูกดว้ ยเถิด แลว้ จะถวายเหล้ากบั หัวหมเู พอื่ เป็นการแก้บน จากนน้ั นางก็
ร้องไหส้ ะอกึ สะอ้นื เทยี่ วเดินตะโกนตามหาลกู หาอย่างไรก็หาไม่เจอ เดินผ่านไปเหน็ แมน่ กกกลูกนกอยู่ก็หวนคดิ
ว่าแลว้ ลกู ของเรานไี้ ปอยทู่ ไ่ี หนจะเป็นอยา่ งไรบา้ ง ยง่ิ คดิ นางกย็ ง่ิ รอ้ งไห้

บทประพนั ธ์

พอแวว่ แวว่ แจ้วเสียงสาเนยี งเรียก นึกสาเหนยี กหลายหนขนสยอง
ตรงเซงิ ซุม้ คมุ่ เคียงนางเมียงมอง เห็นลกู รอ้ งไห้สะอื้นยนื เหลียวแล
ความดใี จไปกอดเอาลูกแก้ว แม่มาแลว้ อย่ากลวั ทนู หัวแม่
เปน็ ไรไม่ไปเรือนเทย่ี วเชอื นแช แม่ตามแตต่ ะวนั บ่ายเหน็ หายไป

ถอดความ

นางเดนิ มาถงึ ซุ้มไมจ้ ึงได้มองสอดสอ่ งเขา้ ไป เหน็ ลกู ชายยนื ร้องไหส้ ะอกึ สะอ้ืนชะเงอ้ ชะแงม้ องหาอยู่
นางจงึ รบี วิ่งเขา้ ไปกอดลูกไวด้ ้วยความดีใจแลว้ บอกวา่ “แม่มาแล้ว ลกู ไปอยไู่ หนมาทาไมไมก่ ลับบ้าน แม่ออก
มาตามหาเพราะเหน็ วา่ ลกู หายไปตง้ั แต่บา่ ยแล้ว

บทประพนั ธ์

เจ้าพลายน้อยสร้อยเศรา้ แลว้ เลา่ วา่ หม่อมพ่อพาเวยี นวงให้หลงใหล
แล้วทุบถบี บบี จมูกของลูกไว้ เอาขอนไม้ทบั คอแทบมรตณาย า
พอพวกพอ้ งของขนุ แผนแล่นมาช่วย จึงไมม่ ว้ ยแม่คุบญุ หนกั หนา
ยังช้าชอกยอกเหนบ็ เจ็บกรา่ างกยายา พดู น้าตาผอ็ ยผ็อยด้วยน้อยใจ

ถอดความ

พลายงามจงึ บอกแม่วา่ “พอ่ พามาเทยี่ วเลน่ แลว้ ก็ทบุ ตีลูก เอามอื บีบจมกู ลกู เอาขอนไม้มาทับ
คอลูกจนลูกเกือบตาย แตม่ ีลูกนอ้ งของขุนแผนมาช่วยไวล้ ูกจงึ ไมต่ าย แตก่ ย็ ังเจ็บปวดตามร่างกายอย”ู่
พลายงามพูดไปน้าตากไ็ หลไป

บทประพันธ์

นางวันทองรอ้ งไหใ้ จจะขาด โอ้ชาตนิ ีม้ ีกรรมจะทาไฉน
แล้วเลา่ ความตามจรงิ ทกุ สิง่ ไป เจา้ มใิ ช่ลูกเต้าเขาจงึ ชงั
พอ่ ของเจา้ นน้ั ฤๅช่ือขุนแผน เป็นคนแค้นกบั ขุนช้างแต่ปางหลัง
เอาทกุ ข์ร้อนกอ่ นเกา่ เล่าใหฟ้ ัง เด๋ียวนี้ยังอยใู่ นคุกเปน็ ทกุ ข์ทน
จงึ จนใจไมม่ ที ่ีจะพง่ึ มนั ทาถึงสาหสั ก็ขดั สน
คร้นั จะฟ้องรอ้ งเล่าเรากจ็ น แมน้ ไม่พ้นมือมนั จะอันตราย

ถอดความ

นางวันทองร้องไหจ้ นใจจะขาด ทาไมชาตนิ ี้ถึงมีกรรมนักแล้วเล่าความจรงิ ใหพ้ ลายงามฟงั ว่า “จรงิ ๆ
แลว้ เจา้ ไมใ่ ช่ลกู ของขุนชา้ ง ขุนชา้ งจงึ เกลยี ดชงั เจา้ สว่ นพอ่ ของเจา้ มีชอื่ ว่าขนุ แผนซึ่งเปน็ ศรัตรกู ับขนุ ช้าง ตอนน้ี
ขุนแผนพอ่ ของเจ้าอยใู่ นคุกเราจงึ ไม่มที พี่ งึ่ ขุนช้างมนั ทากับเราขนาดนี้ แตเ่ ราจะไปบอกใครกไ็ มไ่ ด้เพราะเราจะ
เป็นอนั ตราย"

บทประพนั ธ์

แตร่ ู้อยวู่ า่ ยา่ ทองประศรี อยู่บ้านกาญจน์บรุ ีวัดเชิงหวาย
แม้นไปถึงพึง่ พาย่าพอ่ พลาย จะสบายบญุ ปลอดตลอดไป
แต่ทางนัน้ วันครึ่งจงึ ถงึ บา้ น ทางกนั ดารเดนิ ดงจะหลงใหล
โอใ้ ครเลา่ เขาจะพาเจา้ คลเดาินไไคป ล นางรอ้ งไหส้ ะอืน้ กลนื น้าตา

ถอดความ

แต่ยงั มียา่ ทองประศรอี ยู่กาญจนบุรที ่วี ดั เชงิ หวาย ทเ่ี จ้าพอจะพงึ่ พาอาศัยได้ แต่กว่าจะเดนิ ทาง
ไปถึงกต็ ้องใชเ้ วลาวันครึ่ง ทางทจี่ ะไปก็ยากลาบาก ใครบ้างทีพ่ อจะพาเจา้ ไปส่งทนี่ ั้นได้ นางพดู พลาง
ร้องไหส้ ะอนื้

บทประพันธ์

เจา้ พลายงามถามซกั ตระหนักแน่ พลางบอกแม่ลูกแสนแค้นหนักหนา

อา้ ยคนนีม้ ิใชพ่ ่อจะขอลา ไปหาย่าอยบู่ ้านกาญจน์บุรี
สงสารแต่แม่คณุ ของลกู แก้ว จะลบั แลว้ ตายเปน็ ไมเ่ หน็ ผี
เพราะพอ่ เลย้ี งเดียงสาไมป่ รานี อย่ทู น่ี ี่ชีวันจะบรรลัย
ไปสตู้ ายวายวางเสยี ข้างหนา้ ด้วยเกิดมามกี รรมจะทาไฉน
ขอลาแมแ่ ตน่ ีน้ บั ปไี ป แล้วร้องไห้หวนคดิ ถงึ บดิ า
โอพ้ ่อคุณขนุ แผนของลูกเอย๋ เม่ือไรเลยลกู จะได้ไปเห็นหนา้
ตอ้ งติดคุกทุกข์ทุเรศเวทนา เจา้ ครวญคร่าร่าวา่ ด้วยอาลยั

ถอดความ

พลายงามถามแม่จนมัน่ ใจแลว้ บอกว่า “ลกู คบั แค้นมากไอค้ นนม้ี ันไม่ใชพ่ ่อของลูก ลกู ก็จะไม่อยู่กบั มัน ลกู จะ
ไปหาย่าทกี่ าญจนบรุ ี สงสารแตแ่ ม่ไมร่ จู้ ะเป็นอยา่ งไร แต่ลูกคงอยทู่ นี่ ไี้ ม่ได้เพราะขุนชา้ งมันไมเ่ มตตาปรานีลูกเลย อยู่ไปก็
ไมพ่ น้ ความตาย ไปสเู้ อาขา้ งหนา้ ดีกวา่ ” พดู เสร็จพลายงามก็ลานางวันทอง แลว้ รอ้ งไห้คดิ ถึงพอ่ ขนุ แผน เมื่อไหรจ่ ึงจะได้
เหน็ หนา้ กนั ต้องทุกข์ทนอยู่ในคุกไม่รู้จะเป็นอย่างไร

บทประพันธ์

นางวนั ทองร้องไห้จติ รใจหาย กอดเจ้าพลายงามนอ้ ยละห้อยไห้
โอล้ ูกแก้วแววตาจะลาไป หนทางปา่ คา่ ไม้พอ่ ไม่เคย
จะเลยี้ วหลงวงวกระหกระเหิน เจ้าจะเดินไปถกู ฤๅลูกเอ๋ย
โอ้ยากเยน็ เข็ญใจกะไรเลย เพราะกรรมเคยพรากสัตว์ให้พลัดพราย
เดย๋ี วนี้เลา่ เจ้าจะพรากไปจากแม่ แม่จะแลเห็นใครนา่ ใจหาย
พลางสวมสอดกอดแอบไว้แนบกาย สะอน้ื ไห้ไมว่ ายฟายน้าตา

ถอดความ

นางวันทองร้องไหใ้ จจะขาดกอดลูกเอาไว้ “ลูกของแม่จะตอ้ งลาไปไกลแล้ว ทางทีต่ ้องไปลกุ ก้
ไมเ่ คยเหน็ เจ้าจะไปถกู หรือไม่ ท่ีเปน็ เช่นนคี้ งเป็นเพราะเวรกรรมของเรา ลกู จงึ ตอ้ งพรากจากแม่ แม่
คงจะคดิ ถงึ ลกู มาก” พูดไปก็รอ้ งไหไ้ ปและกอดลกู ไวแ้ นบกาย

บทประพันธ์

จนจวนค่านา้ คา้ งลงพร่างพราย ปลอบลกู ชายพลายน้อยเสนหา
อา้ ยศัตรรู ้คู วามจะตามมา แมจ่ ะพาเจ้าไคปาทฝใี่ ชา้เรกียกขพรระวั ทนมี่ ีอาายกมุ าไกว้
แล้วพากันดั้นดดั ไปวดั เขา เหน็พรสะที่เมปน็ภเจาา้ รอาควาสลานเข้าไปกราบไหว้
แล้วเล่าความตามจรงิ ทุกสงิ่ ไป เจ้าคณุ ไดโ้ ปรดดว้ ยช่วยธรุ ะ

ถอดความ

อยกู่ ับลกู จนเวลาใกลค้ า่ นางจึงบอกลกู วา่ แม่เด๋ียวขุนช้างมันจะตามเรามา เดย๋ี วแมจ่ ะพาไป
ฝากไว้กับพระท่ีวดั ” จากนั้นก็พาพลายงามเดนิ เข้าไปในวัด เม่อื เหน็ พระกเ็ ดินเขา้ ไปกราบแลว้ เลา่ เรื่อง
ท้ังหมดใหท้ ่านฟัง ขอใหท้ า่ นได้โปรดช่วยด้วย

บทประพนั ธ์

เอาลูกอ่อนซ่อนไว้เสยี ในห้อง เผ่ือพวกพอ้ งเขามาหาอย่าให้ปะ
ท่านขรัวครูผเู้ ถ้าวา่ เอาวะ ไวธ้ ุระเถดิ อย่ากลัวทผ่ี ัวเลย
ถ้าหากวา่ มาคน้ จนถงึ ห้อง กมู ิถองก็จงว่าสีกาเอ๋ย
ฆา่ ลูกเลี้ยงเอ้ยี งดูกไู ม่เคย อยา่ ทุกข์เลยลุงจะช่วยลกู อ่อนไว้

ถอดความ

นางขอใหพ้ าพลายงามไปแอบอยูบ่ นหอ้ งเพราะถ้าพวกของขนุ แผนมาตามจะไดห้ าไมเ่ จอ พระคณุ
เจ้าจงึ บอกว่า “เอาเถอะเดี๋ยวอาตมาจดั การให้ ถ้ามีคนมาตามหาจะไปค้นถึงห้องหับ อาตมาจะขัดขวางไว้
ไม่ต้องเปน็ ห่วงหรอก อาตมาจะดแู ลใหเ้ อง”

บทประพันธ์

นางวนั ทองหมองหมางไม่สรา่ งทุกข์ กระหมวดจกุ ลูกยานา้ ตาไหล
เหน็ จวนค่าจาลาทัง้ อาลัย ลงบันไดเดินด่วนด้วยจวนเย็น
พอเข้าไปในรัว้ ดา่ ผัวโผง อ้ายตายโหงหักคอไม่ขอเห็น
แต่ชาตินี้มีกรรมจึงจาเปน็ ได้ชายเช่นนม้ี าเปน็ สามี
ขึ้นบนเรอื นเหมือนใจจะจากร่าง เหน็ ขุนช้างชงิ ชังผนิ หลังหนี
เขา้ ในห้องหมองอารมณไ์ ม่สมประดี เหน็ แต่ทน่ี อนเปลา่ ยิ่งเศรา้ ใจ

ถอดความ

นางวันทองมดั จกุ ใหล้ ูกไปก็น้าตาไหลไป เม่อื เห็นวา่ ใกลค้ ่าแล้วจงึ เดนิ กลบั บ้าน เม่ือมาถึง
บ้านก็ตะโกนด่าผวั ว่า “ชาติน้ีมกี รรมจึงได้คนแบบน้ีมาเปน็ สามี” แล้วก็เดินข้นึ เรอื นไป เม่อื เห็นขุนช้างก็
รบี หันหลงั ให้ดว้ ยความชัง เขา้ หอ้ งไปด้วยอารมณท์ ีไ่ ม่ดนี กั หนั ไปเหน็ ทน่ี อนของลกู กย็ ิง่ เศร้าใจ

บทประพันธ์

คดิ ถงึ ลูกผูกพันให้หวั่นอก นา้ ตาตกผอ็ ยผ็อยละห้อยไห้
โอ้ลกู เอ๋ยเคยนอนแต่ก่อนไร จนเจา้ ได้สิบปเี ข้านแ่ี ลว้
อยู่หลดั หลัดพลัดพรากไปจากแม่ แมย่ งั แลเหน็ แตฟ่ ูกของลูกแกว้
โอ้พลายงามทรามสวาทจะคลาดแคลว้ เสียงแจ้วแจ้วเจ้าวันทองนองน้าตา

ถอดความ

นางคิดถึงลูกจนนา้ ตาไหลร้องไหอ้ อกมา “ลกู เอ๋ยท่ตี รงนีเ้ จ้าเคยนอนจนเกือบสบิ ปี แต่อยู่ ๆ
ก็ตอ้ งมาพลัดพรากจากแมไ่ ป” มองไปก็เหน็ แต่ทน่ี อน คดิ ถงึ เสียงเจื้อยแจ้วของลกู ย่ิงน้าตาไหล

บทประพันธ์

ฝ่ายขุนช้างครางเคราอา้ ยเจา้ เล่ห์ เมาโมเยยม้ิ กร่มิ อยู่รมิ ฝา
เสียงวนั ทองร้องไห้จุดไฟมา ส่องดูหนา้ น่ังเคียงบนเตยี งนอน
ทาไถลไถ่ถามเป็นความหยอก ฤๅหนามยอกเจ็บปว่ ยจะชว่ ยถอน
พลางรบั ขวญั วันทองรอ้ งละคร เจ้าทกุ ขร์ ้อนราคาญประการใด

ถอดความ

ขุนช้างน้นั เมายนื ยม้ิ กริม่ อยู่ขา้ งฝา เมอื่ เห็นนางวนั ทองเดินมากเ็ ดนิ เขา้ ไปนั่งอย่ขู า้ ง ๆ แลว้
ถามวา่ “เจา้ เป็นอะไร เจบ็ ป่วยตรงไหนให้ขา้ จะชว่ ย หรอื มีเร่อื งเดอื ดรอ้ นอะไรใหบ้ อกขา้ มา”

บทประพนั ธ์

นางวนั ทองขอ้ งขดั สะบัดหน้า ขุนชา้ งราทาท่าเขา้ คว้าไขว่
ไฮอ้ ะไรนเี่ ลา่ เฝ้าเซา้ ซี้
นางผลกั พลกิ หยกิ ข่วนวา่ กวนใจ อย่ามากลบรอยเสอื เบอ่ื บัดสี
แลว้ ก็มิพามาว่ากะไร
ลกู ข้าหายตายเปน็ ไมเ่ ห็นศพ
เจ้าพาไปในปา่ พนปา่ าลี

ถอดความ

นางวนั ทองสะบัดหนา้ หนแี ตข่ ุนชา้ งก็ควา้ จับนางไว้ นางจึงผลักออกไปแลว้ บอกวา่ “อย่ามา
เซ้าซีก้ วนใจ ลูกขา้ หายไปเปน็ ตายรายดีอยา่ งไรก็ไมร่ ู้ เจา้ อยา่ มาทากลบเกลอื่ น เจ้าพาลกุ ข้าเข้าไปในปา่
แลว้ ทาไมจงึ ไม่พาออกมาด้วย”

บทประพันธ์

ขุนชา้ งฟังช่างแก้อีแมเ่ จ้า ขา้ เมาเหล้าหลับซบสลบไสล
ใครบอกเจา้ เล่าวา่ ข้าพาไป หล่อนไมไ่ ด้ตามขา้ ผ่าเถดิ ซิ
เมอื่ กลางวนั ยังเห็นเลน่ ไม้หึ่ง กับอา้ ยอึง่ อีดูกลกู อปี ิ
แลว้ ว่าเจ้าเล่าก็ช่างนั่งมนึ มิ วา่ แล้วสอิ ยา่ ใหล้ งไปดิน
ลูกปะหลา่ กาไลใสอ่ อกกลบ ฉวยวา่ พบคนรา้ ยอา้ ยคอฝิ่น
มันจะทบุ ยบุ ยบั เหมอื นกับร้ิน งา้ งกาไลไปกินเสียแล้วกรรม

ถอดความ

ขุนชา้ งจึงแก้ตัวไปว่า “ขา้ เมาจนสลบไสลขา้ จะพาไปได้อยา่ งไร ใครมาบอกวา่ ข้าเป็นคนพา
ออกไป เม่อื กลางวนั ยงั เหน็ เล่นกับเพอ่ื น ๆ อย่เู ลย ขา้ บอกแลว้ วา่ อย่าออกไปไหน ใสส่ ร้อย กาไล
ไปดว้ ยแบบนั้น พวกขย้ี ามนั เหน็ เข้า มนั จะมาทาร้ายแย่งเอาสร้อย กาไลไป”

บทประพนั ธ์

แล้วแก้เกอ้ เรอ่ ออกไปนอกหอ้ ง ตะโกนร้องเรียกข้ามาด่าพร่า
ไปเท่ียวตามถามหาถึงท่านา้ ไมพ่ บทาถอนใจกลับไปเรอื น
รินสรุ ามาดม่ื ลมื สติ อตุ ริร้องไหใ้ ครจะเหมอื น
ขึ้นหอขวางกลางแจง้ เหน็ แสงเดอื น โอพ้ อ่ เพ่ือนชีวิตของบิตพอุ่รงค์
แกลง้ ร้องร่าครา่ ครวญทาหวนโหย ละโอดโอยเอกทุ้มจนลุ่มหลง
ถึงท่อนปลายกรายเกร่ินเปน็ เดินดง ปกี เจ้าออ่ นรอ่ นลงในดงเตย
แลว้ รู้ตัวกลัวเมียรอ้ งเสยี ใหม่ เจ้าจาไกลพ่อแล้วลูกแกว้ เอย๋
เสียงอ้อแอ้แผ่กายนอนหงายเงย จนลมื เลยซบเซาดว้ ยเมามาย

ถอดความ

พูดเสร็จขุนชา้ งกแ็ กล้งทาเป็นเดนิ ออกไปนอกหอ้ งเรยี กข้าทาสคนรบั ใช้มาดา่ แล้วกแ็ กลง้ เดนิ ตามหา
พลายงามจนถงึ ท่านา้ จากน้นั ก็เดนิ กลับบา้ นทาทา่ เป็นหาไมเ่ จอแลว้ รนิ เหล้ามาดืม่ จนเมาแกลง้ รอ้ งไห้แลว้ พูด
ครา่ ครวญว่า “ลูกเอย๋ เจ้ายังเลก็ เขา้ ไปในปา่ จะเปน็ อย่างไร” ขุนช้างแกลง้ ครา่ ครวญอยเู่ ชน่ นน้ั จนเผลอหลบั ไป

บทประพันธ์

นวลนางวันทองคอ่ ยย่องยา่ ง เห็นขุนชา้ งหลบั สมอารมณ์หมาย
สะอื้นอน้ั พันผูกถงึ ลูกชาย จนพลัดพรายเพราะผวั เปน็ ตวั มาร
ถุงยาจวึงๆเยส็บาหรไับถใสใ้ ่ขสอง่ขเวนลาเมดนิกทบัางส้มลม้ิ ท้งั แช่อม่ิ จันอับลูกพลบั หวาน
แหวนราคาห้าชงั่ ทองบางตะพาน ล้วนต้องการเกบ็ ใส่ในไถ้น้อย
ไปอยู่บ้านท่านย่าจะหายาก เมอื่ อดอยากอยา่ งไรได้ใช้สอย
แล้วนัง่ นกึ ตรึกตรานา้ ตายอ้ ย ราคาญคอยพสระอรุ าทยิ ติ ายจ์ ะคลาไคล

ถอดความ

เม่ือขนุ ชา้ งหลบั ไปแล้ว นางวนั ทองก็คอ่ ยแอบยอ่ งออกจากเย็บยา่ ม เตรยี มขนม ผลหมากรากไม้
และสรอ้ ยแหวนใหล้ ูกไป เพ่ือจะหวงั วา่ จะใหล้ กู นาไปใชเ้ มื่อยามลาบาก

บทประพนั ธ์

จะกลา่ วถึงพลายงามทรามสงสาร พง่ึ สมภารอย่ใู นห้องนั่งร้องไห้
พวกศษิ ยเ์ ณรนเถกั บนวชชีต้นชว่ ยฝนไพล มาลบู ไล้แผลท่มี ันตีรนั
แลว้ สมภารท่านกห็ ลับระงับเงยี บ ยิ่งเยน็ เยียบเยือกใจเมอ่ื ไก่ขนั
เพราะแม่ลกู ผกู จติ รคดิ ถงึ กนั เฝา้ ใฝ่ฝนั เฟอื นแลเหน็ แม่มา
ดุเหว่ารอ้ งซ้องเสียงสาเนยี งแจว้ ใหแ้ ว่วแว่ววา่ วันทองรอ้ งเรยี กหา
สะดุ้งใจไหววบั ทัง้ หลบั ตา ร้องขานขาสดุ เสยี งแตเ่ ที่ยงคืน
ครัน้ รสู้ กึ นึกไดใ้ หล้ ะหอ้ ย เจา้ พลายนอ้ ยนง่ิ นอนถอนสะอ้ืน
จนเคาะระฆังหงงั่ เหง่งเสยี งเครงคร้นื สมภารต่นื เตือนสีตน้ สวดมนต์เกน

ถอดความ

สว่ นพลายงามนนั้ ก็นง่ั รอ้ งใหอ้ ยใู่ นหอ้ ง ท้งั เณรท้งั แม่ชชี ่วยกนั มาฝนยาทาตามแผลที่ขนุ ช้างตใี ห้พลายงาม
พลายงามคดิ ถึงแม่มากเฝ้ารอใหแ้ ม่มาหา เมื่อนกดเุ หว่ารอ้ งพลายงามคิดวา่ เปน็ เสียงแมจ่ งึ ขานรับไป แตเ่ มือ่ รู้วา่ น้นั
ไมใ่ ช่เสยี งแม่พลายงามกเ็ ศรา้ แลว้ สะอื้นให้อยู่แบบนั้นจนเสยี งตรี ะฆงั ดงั ขนึ้ เพื่อปลุกพระเณรมาสวดมนต์

บทประพนั ธ์

นางวันทองร้องไหเ้ มอื่ ใกล้รุ่ง นา้ ค้างฟ้งุ ฟ้าแดงเปน็ แสงเสน เพลาะหมายถึง ผ้า ๒
ดว้ ยวัดเขาเขา้ ใจเคยไปเจน โจงกระเบนมั่นเหมาะหหม่ ม่ เผพ้า ลาะดา ผนื นามาเยบ็ ตดิ กันให้กวา้ ง
แลว้ ถอื ไถ้ใสข่ นมผ้าหม่ หุม้ ออกย่างดมุ่ เดนิ เหยา่ ก้าวถลา
ลงจากเรอื นเชอื นมาข้างท่าน้า แลว้ รีบร่าเดินตรงเข้าดงตาล
ถงึ วัดเขาเชา้ ตรดู่ ลู กู น้อย เหน็ มาคอยนงั่ ทา่ น่าสงสาร
จะนง่ั หยดุ พูดจาจะชา้ การ ลาสมภารพามาป่าสะแก

ถอดความ

ยง่ิ ใกลร้ ุ่งนางกย็ ิง่ รอ้ งไห้ แลว้ รีบแต่งตัวนงุ่ โจงกระเบนห่มผ้าดาห้วิ ถุงย่ามรบี เดินไปหาลกู ทวี่ ดั
เม่อื ไปถงึ วดั กเ็ หน็ พลายงามน่งั รออย่แู ล้ว จงึ รบี ร่าลาพระคุณเจา้ เพื่อพาพลายงามเดินทางต่อ

บทประพันธ์

ใหข้ นมสม้ สกู แกล่ ูกรัก สงสารนักจะร้างไปหา่ งแม่
หนทางบ้านกาญจน์บุรตี รงนีแ้ ล จาใหแ้ นน่ ะอยา่ หลงเทีย่ ววงเวยี น
อตุ ส่าหไ์ ปให้ถึงเหมือนหนงึ่ ว่า ให้คณุ ยา่ เปน็ อาจารยส์ อนอา่ นเขียน
จงหมายมุง่ ทงุ่ กว้างตามทางเกวียน ทโี่ ลง่ เล่ยี นลดั ไปในไพรวัน
แล้วเกลา้ จกุ ผูกไถ้ทใ่ี ส่ของ ใหแ้ หวนทองทุกสง่ิ ทามิ่งขวัญ
แลว้ กอดลกู ผกู ใจจะไกลกัน สะอ้นื อ้นั ออกปากฝากเเททววดาา

ถอดความ

นางนาขนมและผลหมากรากไม้มาให้ลูกกิน และบอกเสน้ ทางที่จะเดินทางไปกาญจนบุรี
ใหเ้ จา้ จาทางไวใ้ ห้ดี หากไปถึงแลว้ ใหย้ า่ เป็นคนสอนอา่ น สอนเขยี น จากนั้นกน็ างก็เกลา้ ผมให้ลกู ใหม่
และส่งย่ามใส่ของใหล้ กู กอดลกู พร้อมทัง้ ฝากเทวดาใหช้ ่วยดแู ลรกั ษาพลายงาม

บทประพนั ธ์

ขอเดชะพระไพรขา้ ไหวก้ ราบ ควายป่า
ทั้งปู่เจา้ เขาเขินขอเชญิ พา
ทง้ั พ่อคณุ ขุนแผนแสนวิเศษ ชว่ ยการาบเสอื สิงหม์ หิงสา
ช่วยลูกชายพลายงามเมื่อยามจน ไปถึงยา่ อยา่ ใหห้ ลงเทย่ี ววงวน
นางครวญคร่าร่าว่าน้าตาตก บงั เกิดเกศแก้วตาสถาผล
แมอ่ ุ้มทอ้ งครองเลีย้ งถึงเพยี งน้ี ให้รอดพ้นภยั พาลถงึ กาญจนบ์ รุ ี
เหมอื นหนง่ึ อกพพุ องเป็นหนองฝี
ไดส้ บิ ปีเศษแล้วจะแคลว้ กัน

ถอดความ

ขอให้เทวดาทัง้ หลาย ชว่ ยปกปดั สิ่งไมด่ ีท้ังหลายอย่าใหม้ าทาร้ายพลายงามเลย ขอให้พลายงาม
เดินทางไปถึงบ้านของย่าโดยงา่ ย และขอให้ขุนแผนคอยช่วยเหลอื พลายงามใหร้ อดพ้นจากอันตรายทงั้ ปวง
ว่าไปนางก็ร้องไหไ้ ป อุตสา่ ห์อุ้มท้องและเล้ียงดมู าจนเกือบสิบปีแต่กต็ ้องมาแยกจากกัน

บทประพนั ธ์

เคยกนิ นอนวอนแม่ไม่แหห่าง ป่า
ทงั้ จุกไรใครเล่าจะเกลา้ พัน
นับปีมิได้มาเห็นหนา้ แม่ จะอ้างวา้ งเปล่าใจในไพรสณั ฑ์
โอเ้ สียชาติวาสนาแม่อวาาสภนาัพนอ้ ย จะนับวันนับเดือนไปเลื่อนลับ
จะมีผัวผัวก็พลัดกาจัดจาก จะหา่ งแหหายเหมือนเมอ่ื เดือนดับ
มามลี กู ลูกก็จากวิบากกรรม ใหย้ ่อยยบั ยากแค้นแสนระยา
จนแสนยากอย่างนี้แลว้ มิหนา
สะอื้นร่ารนั ทดสลดใจ

ถอดความ

เคยอยดู่ ว้ ยกันมาไมห่ ่าง เดนิ ทางไปคนเดียวเช่นนไ้ี มร่ ู้จะเปน็ อยา่ งไรบา้ ง ผมใครจะเป็นคนมัดให้
นานแค่ไหนถงึ จะไดพ้ บกันอีก มผี ัวกพ็ รากจากกัน มลี ูกก็ตอ้ งมาพลากจากกนั อกี ยิ่งคิดก็ยิ่งรอ้ งไห้