Moment Magazine 385

‫ב״ה‪ ,‬פרשת אחרי תשפ״ב ‪Issue #385‬‬
‫‪Moment Magazine April 29, 2022‬‬

‫יקום דם עבדיו‬

‫די היסטאריע פון אנטיסעמיטיזם‬
‫אין אוקראינע וועמענ'ס באדן איז‬
‫דורכגעווייקט מיט אידיש בלוט‬

‫מיט זיין לעכטיגן שמייכל‬ ‫דער אזאוו באטאליאן‬

‫שילדערט הרה"ח ר'‬ ‫פארוואס שרייט פוטין‬
‫מאיר גוטמאן זיין רייכע‬ ‫אז ער באהאגלט נאציס?‬

‫לעבנס‪-‬געשיכטע אלס בארא‬ ‫ווער איז נתן חזין און‬
‫ּפארק'ס לעגענדארער‬ ‫איגאר קאלאמאווסקי? |‬
‫משמש דמתא און רוח החיים‬ ‫ליינט איבער דעם אזאוו‬
‫אין שטאט‪ ,‬אנפירנדיג מיט‬ ‫באטאליאן‪ ,‬און זיין ענדע‬
‫טויזנטער חו ּפות און ברית'ן‬ ‫וואס האלט זיך אינמיטן‬
‫במשך צענדליגער‬
‫יארן | מנחם גאלד‬ ‫אויסשפילן‬

‫בארא ּפארק'ס‬ ‫וואונדערליכע געשיכטעס צום יומא‬
‫דהילולא פון הרה״ק מקערעסטיר‬
‫משמש‬ ‫מיט הרה"ח ר' נפתלי הערש‬
‫צאהלער‬

‫‪NY/NJ $7.99‬‬ ‫עלף מינוט מיט רבי חיים‬
‫‪Canada $7.99‬‬
‫‪London £7.00‬‬ ‫"רבי חיים וויל דיך טרעפן"‪ ,‬האב איך געהערט די אומגלויבליכע ווערטער‪.‬‬
‫‪Belgium £6.00‬‬ ‫איך האב געכא ּפט א טעקסי צו רחוב רשב"ם און די נאכפאלגנדע מינוטן ביים‬
‫‪E. Yisroel ₪30.00‬‬ ‫שר התורה וועל איך קיינמאל פארגעסן | נחום צבי יצחק הלוי האלפערט‬

‫‪6 38457 25062 6‬‬

‫בס"ד‬

‫ופואאיירייפזעעלטרט נויואשואטנזקסין‬
‫איר האט דעם ‘שליסל צו ‪ .‘NYC‬צו זיין וואקסינירט‬
‫איז דער בעסטער וועג צו שיצן אונזער שטאט‬
‫און איינעם דעם אנדערן‪ .‬מענטשן ‪ 12‬יאר און‬
‫עלטער מוזן צושטעלן א באווייז אויף אריינצוגיין‪.‬‬

‫באווייז פון וואקסינאציע איז כולל‪:‬‬
‫• ‪ CDC‬וואקסין קארטל‬

‫• ‪ NYC COVID Safe‬אפפ‬
‫• ‪NYS Excelsior Pass‬‬

‫• אנדערע אפיציעלע וואקסין רעקארד‬

‫באווייז פון וואקסינאציע ווערט יעצט געפאדערט אינעווייניג‪:‬‬

‫מייאר‬ ‫מוזעאומס אנדערע אינעווייניגע‬ ‫פילם‬ ‫דזשימס‬ ‫בארס‬ ‫רעסטאראנטס‬
‫קָאמישאנער‬ ‫לאקאלן‬ ‫טעאטערס‬

‫פאר מער אינפארמאציע וועגן שליסל צו ‪ ,NYC‬באזוכט ‪.nyc.gov/keytoNYC‬‬
‫פאר מער אינפארמאציע וועגן קָאוויד‪ 19-‬וואקסינען‪ ,‬ווי אויך‪ ,‬וואו צו ווערן וואקסינירט‪ ,‬באזוכט ‪.nyc.gov/covidvaccine‬‬

‫מבאר‬ ‫תלמוד בבלי‬
‫תלמוד ירושלמי‬
‫ע"י המגי"ש המפורסם‬
‫הרה"ג רבי‬ ‫משניות‬
‫יארצייטן‬
‫שמואל דוד פריעדמאן‬ ‫תרי"ג מצות‬
‫שליט"א‬
‫מח"ס שדה צופים ושאר ספרים‬ ‫דרשות‬
‫שיעורים שונים‬
‫קורצע גמרא שיעורים‬

‫געאייגנט פאר יעדן יארגאנג‬

‫‪718.906.6422‬‬ ‫לכל ענייני השיעורים והספרים‬
‫אפשר לצלצל‬
‫ארה"ק‬
‫‪072.398.3003 /// 073.295.1304 /// 03.929.0709‬‬ ‫‪347.633.1012‬‬

‫קאנאדא ‪416.613.8039 /// 514.447.9185‬‬ ‫בארה"ק‬
‫ענגלאנד ‪443301171011‬‬ ‫‪052.765.2482‬‬

‫לע"נ‬
‫מו"ה בנציון מרדכי מארקל ב"ר חיים ז"ל‬

‫מרת בילא בת ר' משה ע"ה‬

‫‪pivotgroup.nyc‬‬ ‫‪In these‬‬
‫‪moments,‬‬
‫‪all is right‬‬
‫‪in Chezky’s‬‬
‫‪world‬‬

‫פאאויןנמעראוםמאיעשגנטקטויירטעם‬

‫חזקי קען נישט איינרוען פאר איין מינוט‪ ,‬די‬
‫מינדעסטע קלייניקייט וואס גייט נישט זיין‬
‫וועג מאכט אים נערוועז און אנגעצויגן און‬
‫עס ווערט אן איבערקערניש‪.‬‬
‫ווען ’טשעמפיאן‘ קומט אריין אינעם בילד‪,‬‬
‫פאלט אלעס אין פלאץ‪ .‬די געטרייע שטאב‬

‫שטעלט אויס א ספעציעלער פלאן געאייגנט‬
‫פאר חזקי און זיין משפחה‪ ,‬און שטעלט צו‬

‫יעדע סארט הילף וואס זיי דארפן‪ ,‬צו קענען‬
‫בויען א פאזיטיווע סביבה‪.‬‬

‫יעצט קען שוין חזקי זיך קאנצענטרירן‬
‫רואיגערהייט‪ ,‬ער ווייסט שוין וואזוי צו‬
‫קאנטראלירן זיין אויפפירונג‪ .‬ענדליך איז‬
‫ב”ה דא א געשמאקע רואיגקייט אין זיין‬

‫וועלטל‪.‬‬

‫‪championny.org | [email protected]‬‬
‫‪Brooklyn 718.303.9100 | Rockland 845.426.8000‬‬

‫‪Champion provides Care Management and HCBS children’s waiver services‬‬
‫‪to children who struggle emotionally, mentally, or medically. Not sure if you're‬‬

‫‪eligible? Reach out to our intake department for more information.‬‬
‫‪Champion is a DOH designated provider and accepts all major insurance‬‬





‫כמספר‬

‫גיבט א פ‪+‬דיון‬

‫זי<יןחמזסיימדנישע<יםך‬

‫תשפ"ב‬ ‫תרפ"ב‬

‫רבי ישעי'לעס אייניקלעך פארטיילן‬ ‫רבי ישעי'לע זי"ע פארטיילט פולע‬
‫פולע וועגענער מיט עסן פאר‬ ‫וועגענער מיט עסן פאר טויזענטער‬

‫טויזענטער הונגעריגע אידישע קינדער‬ ‫הונגעריגע אידישע קינדער‬

‫כמנין‬ ‫ספאנסארט‬ ‫כמנין‬
‫ישוע״ה‬ ‫א קינד‬ ‫בנ"י חי"י ומזונ"י‬

‫‪$391‬‬ ‫‪$72‬‬ ‫‪$209‬‬

‫‪A Month x12 = $864‬‬

‫באקומט א הערליכן‬ ‫באקומט דעם‬ ‫א פדיון פאר‬
‫מייסטערווערק בילד‬ ‫וואונדערליכן קמיע‬ ‫רבי ישעי'לע‬
‫הישועות מקובל פון‬
‫פון רבי ישעי'לע‬
‫ר' ישעי'לע זי"ע‬

‫זייט ממשיך די צדיק׳ס פעולות ביומא דהילולא קדישא ג׳ אייר‬

‫‪RAVLEHOSHIA.ORG callortext 718.682.5056‬‬

‫נומער ‪ | #385‬פרשת אחרי תשפ״ב‬

‫אינהאלט‬
‫‪ | 28‬בארא פארק׳ס משמש‬
‫קאלומס‬ ‫קאווער בילד‪ :‬אבי סורקיס‬
‫מיט זיין לעכטיגן שמייכל שילדערט אונז בארא פארק'ס לאנגיעריגער‬
‫‪ | 16‬הרב אשר פרידמאן‬ ‫משמש הרה"ח ר' מאיר גוטמאן זיין לעבנסגעשיכטע און ווי אזוי ער גייט‬ ‫___________________‬
‫‪ | 24‬אליהו יואל גליק‬ ‫‪ADMINISTRATION:‬‬
‫‪ | 68‬פינחס גלויבער‬ ‫אן ביז היינטיגן טאג מיט זיין אומאפיציעלער פאזיציע אלס דער‬
‫‪ | 66‬יואל גליק‬ ‫רוח החיים פון בארא פארק‬ ‫‪543 Bedford Ave. #207‬‬
‫אינטערוויו | מנחם גאלד‬ ‫‪Brooklyn NY 11211‬‬
‫רובריקן‬ ‫‪PHONE: 718.928.3347‬‬
‫‪ | 38‬יקום דם עבדיו‬ ‫‪FAX: 718.928.3348‬‬
‫‪ | 10‬אפקלאנגען‬
‫‪ | 12‬לוחות‬ ‫אין א צייט ווען די אויגן פון דער וועלט איז געוואנדן קיין אוקראינע קוקן מיר‬ ‫‪GENERAL INQUIRIES:‬‬
‫צוריק אויף דער היסטאריע פון אנטיסעמיטיזם אין אוקראינע וועמענ'ס‬
‫‪ | 26‬יש אומרים‬ ‫באדן איז דורכגעווייקט מיט אזויפיל אידיש בלוט‬ ‫‪[email protected]‬‬
‫‪ | 70‬אפענע שמועסן‬ ‫היסטאריע | מנחם גאלד‬
‫‪EDITOR'S DESK:‬‬
‫‪ | 72‬שבת טיש‬ ‫‪ 11 | 44‬מינוט מיט רבי חיים‬
‫‪ | 74‬מאמענטעלעך‬ ‫‪[email protected]‬‬
‫‪ | 82‬האק‪-‬א‪-‬טשייניק‬ ‫"רבי חיים וויל דיך טרעפן"‪ ,‬האב איך געהערט די אומגלויבליכע ווערטער‪.‬‬
‫‪ | 84‬חסידישע קאך‬ ‫איך האב געכאפט א טעקסי צו רחוב רשב"ם און געהאט די זכיה צו‬ ‫‪LETTERS SUBMISSIONS:‬‬
‫פארברענגען במחיצתו פונעם שר התורה‬
‫‪ | 86‬כוואליעס‬ ‫שילדערונג | נחום צבי יצחק הלוי האלפערט‬ ‫‪[email protected]‬‬

‫‪ | 54‬דער אזאוו באטאליאן‬ ‫‪RABBINICAL BOARD:‬‬

‫פארוואס שרייט פוטין אז ער באהאגלט נאציס? ווער איז נתן חזין און איגאר‬ ‫‪[email protected]‬‬
‫קאלאמאווסקי? — ליינט איבער דעם אזאוו באטאליאן‪ ,‬און זיין ענדע וואס‬
‫האלט זיך אינמיטן אויסשפילן צווישן די טונעלן פון אזאווסטאל פאבריק‬ ‫‪NAFSHI JOURNAL:‬‬
‫אפהאנדלונג | מיכאל הענדלער‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪ | 76‬טיטאן מיסיל קריזיס [‪]2‬‬
‫‪LAVLOR JOURNAL:‬‬
‫ווען א מאכטפולער נוקלעארער מיסיל האט געדראעט אויפצורייסן‬
‫היסטאריע | פנחס האפפמאן‬ ‫‪[email protected]‬‬

‫ונ״בויייימע ָגעכאנעסמלטיבעלייניגככטלטע‪+‬״‬ ‫______________‬
‫‪ADVERTISING:‬‬
‫ארויסגעבער יואל הלוי קרויס | רעדאקציע אליהו יואל גליק; מנהל המערכת‪ ,‬חיים לעווי‪ ,‬הרב משה אליעזר ליבערמאן‪ ,‬צבי ווייס‬
‫| שטאב מיטגלידער הרב חיים שלמה בערגער‪ ,‬הרב שמעון שלמה זילבער‪ ,‬הרב אליעזר ראזען‪ ,‬הרב אשר הכהן פרידמאן‪,‬‬ ‫‪[email protected]‬‬
‫הרב חיים האלבערשטאם‪ ,‬הרב ברוך לאבין‪ ,‬שמעון ראלניצקי‪ ,‬פינחס גלויבער‪ ,‬יוסי געשטעטנער‪ ,‬יצחק עקשטיין‪ ,‬אהרן יוסף‬
‫שפילמאן‪ ,‬בנימין יוסף טעללער‪ ,‬חנוך גרינבערגער‪ ,‬אפרים גרינפעלד‪ ,‬אלטר שמואל טאמבור‪ ,‬יודל נייווירטה‪ ,‬יואל הלוי יונגרייז‪,‬‬ ‫________________‬
‫ארי ווייזער‪ ,‬שמעון יואל קליין‪ ,‬מנחם גאלד‪ ,‬פינחס האפפמאן‪ ,‬מנשה רייך‪ ,‬משה יאקאב‪ ,‬בן מנחם‪ ,‬שמעון שטרייכער‪ ,‬הרב שבתי‬ ‫‪SUBSCRIPTIONS:‬‬
‫הורוויץ‪ ,‬יואל גליק‪ ,‬זונדל שאלאמאן‪ ,‬שלמה לייפער‪ ,‬שמואל הערמאן‪ ,‬זוסמאן האפפמאן | אדווערטייזינג יעקב יוסף פערל‬
‫| גרעפיקס מנחם ברוין‪ ,‬יעקב קאהן | דיסטריביושאן ש‪ .‬סורקיס‪ ,‬ל‪ .‬לעווי‪ ,‬ש‪ .‬לעפקאוויטש | סובסקריפשאנס ט‪ .‬מאנדעל‬ ‫‪[email protected]‬‬

‫______________________‬
‫‪STORE DISTRIBUTION:‬‬
‫‪USA:‬‬

‫‪Distribution Express 929.430.4186‬‬

‫‪CANADA:‬‬

‫‪AC&C 438.338.5120‬‬

‫‪LONDON:‬‬

‫‪Skyline Courier 07974244445‬‬

‫‪BELGIUM:‬‬

‫‪Y.E. Roth 0476399896‬‬

‫‪ERETZ YISROEL:‬‬

‫‪D.Y. Klein 0547439470‬‬

‫‪© Moment Magazine. Published by Moment‬‬
‫‪Magazine Inc. All rights reserved. Reproduction‬‬
‫‪in printed or digital form in whole or in part‬‬
‫‪in any form without prior written permission‬‬
‫‪is prohibited. The publisher reserves all‬‬
‫‪right to edit all articles for clarity, space and‬‬
‫‪editorial sensitivities. Submissions cannot be‬‬
‫‪returned to sender. Moment Magazine is not‬‬
‫‪responsible for the kashrus of any advertised‬‬
‫‪product or service that appears in these pages.‬‬
‫‪Moment Magazine assumes no responsibility‬‬
‫‪for the content of articles or advertisements in‬‬
‫‪this publication, nor for the content of books‬‬
‫‪that are referred to or excerpted herein.‬‬

Seller Centry

Business Account

That “rainy day” will come.Due to my trust in Mac and his team, I signed
up to be a beta tester. Boy, am I glad that I
did. All of my violations have been removed
and my feedback dashboard is always clean.
It lets me sleep easy at night.

See WhatOur Advisors will help you make good inaThne cselilaer lfeeddbeacck imsoinoitonrinsg and removal payroll,
or your amily’s uture, whatever the weather.service is a blessing. It saved me extra
extra hours, and frustration.

Our Since I’ve signed up, I sleep much better at
Clients night. I knowing that my seller account is
always protected against suspensions and
other issues. Your strategies are the best. I
can’t thank you enough for your help.

Are My wife asked me if I’m still selling on Amazon.
Saying She said, “You’re so calm the last few days.” I
told her that I signed up on SellerCentry and
all my worries and stress are gone now.

sellercentry is a bestsellerlisters brand

Speak to an Amazon expert today. sellercentry.com | [email protected] | 732.660.8877

LET’S Professional Amazon A+ (EBC) Product
Photography &
BOOST Listing Copy Description Graphic Design

YOURSALES Product Launch Storefront Category &
ON Giveaways Designs Brand Approvals

PPC Advertising Product Product
Managment Video Packaging

Complete confidentiality | Fast(8T8ur8n)ar2o7u5nd-8T5im7e5 || UASrNkaMtivoertEgngalgiseh.Wcoritmers | Friendly Customer Service

[email protected]|gbageesItnsce. l•leNrMlisLtSeIDrs1.c03o9m15| • 40804R5e-ll2a8B8lv-d1•74M0ontebello, N.Y 10901

Licensed Mortgage Banker, NYS Dept o Financial Services
Licensed Residential Mortgage Lender, NJ Dept o Banking & Insurance
Mortgage Lender Servicer License, Florida O ce o Financial Regulation

‫‪[email protected]‬‬

‫‪718.928.3347 ext. 9898‬א ּפקלאנגען‬
‫ליינער שרייבן‬

‫הידורים‪ ,‬נאר פשוט'ע הלכה'דיגע זאכן וואס מען‬ ‫עלטערן‪ .‬אלזא שטעל איך זיך צו צו די פילע בריוו‬ ‫די שטריימל פירצה‬
‫דארף מאכן‪ ,‬אבער מ'האט נישט געקענט פאר‬ ‫וואס האבן געפילט אז דער דור האט גרעסערע‬
‫פירצות אויף וואס אויסצוגיסן די טינט און נישט‬ ‫אפקלאנגען ‪ /‬מ ָאמענט ‪#383‬‬
‫דעם‪.‬‬ ‫ווער עס גייט מיט א הויכן קרוין איז משמע אז ער‬ ‫בנוגע דער שטריימל פירצה וואס איז שוין‬
‫עס איז נישט געווען א סוחר וואס האט מחליט‬ ‫גייט מאכן זיין וואכנאכט אין זיין בעקיארד (וואס‬ ‫איבערגעקייט געווארן מערערע מאל דא‪ ,‬בין איך‬
‫געווען ארויפצושטעלן א קרוין אויף די תפילין‪,‬‬ ‫איז פיל מער פארשטענדליך ווי דעם שטריימל)‪.‬‬ ‫פולשטענדיג איינשטימיג מיט די פילע ליינער‬
‫און עס רעקלאמירט מיט שיינע‪ ,‬רייצעדיגע‬ ‫יישר כוח פאר'ן דרוקן די שורות און הצלחה‬ ‫וואס האבן כולם פה אחד נישט געקענט פארשטיין‬
‫בילדער‪ ,‬אז די תפילין זענען שענער (ווייל ער‬ ‫וואס דאס ווארט פירצה האט צוטון דא‪ .‬עס איז‬
‫האט אזוי מחליט געווען‪ .‬און א קרוין איז דאך‬ ‫אויף ווייטער‪.‬‬ ‫א שבת׳דיגע מלבוש וואס אונזערע הייליגע רבי'ס‬
‫טאקע שענער‪ .)...‬ניין‪ ,‬די שינויים און הידורים‬ ‫א‪ .‬ליינער‬ ‫האבן איינגעפירט צו נוצן נאכדעם וואס עס איז‬
‫זענען געמאכט געווארן לויט'ן פארלאנג פון דער‬ ‫אמאל געווען א גזירה אויף אידן צו גיין מיט א‬
‫הלכה‪ ,‬אויף דער בקשה פון‪ ,‬ובהתיעצות מיט‪,‬‬ ‫ענטפער פון הרב בערגער‪:‬‬ ‫וויידל אויפ'ן קאפ און זיי האבן אויסגענוצט די‬
‫גדולי ישראל‪ .‬משא"כ ביי אונזערע שטריימלעך‬ ‫יישר כח פאר אייערע שורות‪ .‬איך וויל נישט‬ ‫גזירה אריינצוברענגען נאך א מלבוש נאה תחת‬
‫החדשים‪ ,‬וועלכע ווערן געמאכט דורך סוחרים‬ ‫אריינגיין נאכאמאל אין קיין אריכות איבער‬
‫און ווערן פארקויפט פאר אונז דורך מולטי‪-‬‬ ‫דעם נושא‪ .‬איך מיין אז איך האב גענוג קלאר‬ ‫כנפי השכינה‪.‬‬
‫מיליאן‪-‬דאלארדיגע מארקעטינג קאמפיינס‪,‬‬ ‫ארויסגעברענגט וואס איך האב געהאט צו זאגן‬ ‫ווי יעדע זאך וואס איז מיט הונדערט יאר‬
‫און איז דעזיינט געווארן בלויז אונז אנצורייצן‬ ‫איבער דעם‪ .‬איך וויל נאר קורץ בארירן עטליכע‬ ‫צוריק נישט געווען שייך צו מאכן אזוי פראקטיש‬
‫צו אויסגעבן נאך אפאר טויזנט דאלאר — דאס‬ ‫און הערליך‪ ,‬א שטייגער ווי תפילין‪ ,‬האט די‬
‫פארמאגט נישט קיין שום מקור‪.‬דאס קוקט‬ ‫קליינע נקודות‪.‬‬ ‫צייט און טעכנאלאגיע געברענגט אז דאס זאל‬
‫שוין אויס ווי דער בחור וואס האט געקויפט א‬ ‫ערשטנס‪ ,‬דאס אז דער שטריימל איז צושטאנד‬ ‫ווערן שענער און מער מהודר׳דיג‪ ,‬און איך מיין‬
‫פסול'ן אתרוג‪ ,‬אבער האט זיך גע'טענה'ט אז עס‬ ‫געקומען דורך א גזירה איז לכאורה נישט ריכטיג‪.‬‬ ‫אז קיינער האט נישט קיין טענות אויף אונזערע‬
‫איז א הדר‪ ,‬ווייל עס איז א 'ביוטיפול יעלאו' און‬ ‫עס איז א שיינע לעגענדע‪ ,‬אבער האט נישט קיין‬ ‫תפילין אז ס׳איז פיל מער מהודר׳דיג ווי די פון‬
‫שום געהעריגן מקור‪ .‬איר‪ ,‬און נאך אנדערע‪ ,‬האבן‬ ‫די פריערדיגע גדולים‪ .‬דאס זעלבע האט זיך‬
‫'שמעקט גאר גוט'‪( ...‬מעשה שהיה)‬ ‫מיך פארגעהאלטן איבער דעם וואס איך שרייב‬ ‫אפגעשפילט ביי אונזער שטריימל‪ ,‬וואס די פרישע‬
‫‪‬‬ ‫אויף דעם היינטיגן שטריימל אלס פירצה‪ .‬אויב‬ ‫יארן האבן געטאן דאס זייעריגע און געברענגט א‬
‫איך מאך נישט קיין טעות האב איך קיין איינמאל‬ ‫שענערע צורה צום מענערישן שבת׳דיגן מלבוש‪.‬‬
‫איך וויל דא אויך ענטפערן פאר די עטליכע‬ ‫נישט געשריבן דאס ווארט פירצה‪ ,‬ווייל איך האלט‬ ‫אוודאי וועט פאר הרב בערגער — זייענדיג‬
‫וואס האבן מיר געשיקט אין אימעיל‪ ,‬היתכן אז‬ ‫נישט אז עס איז א 'פירצה'‪ .‬בכלל בין איך נישט דא‬ ‫אביסל עלטער פון די צוואנציגער‪ ,‬דרייסיגער‬
‫איך זאג אז א שטריימל פאר פופצן הונדערט‬ ‫מוחה צו זיין אויף פירצות‪ .‬איך שמועס זיך אויס‬ ‫און אפשר פערציגער יארן — נישט געפעלן דאס‬
‫דאלאר איז אן עוולה בשעת ווען עס איז פאקטיש‬ ‫וואס די יונגערע געפעלט‪ .‬אפילו נאכדעם וואס‬
‫זייער ביליג‪ .‬איך ווייס נישט וואו יענער האט דאס‬ ‫מיט'ן ציבור ווי גוטע ברידער‪.‬‬ ‫איר האט (לכאורה) אויך באקומען ביי די חתונה‬
‫יעדער איז בארעכטיגט צו האלטן אנדערש‬ ‫א שענערן שטריימל ווי אייער טאטע און שווער‬
‫געזען אין מיינע ווערטער‪.‬‬ ‫פון מיר‪ ,‬און איך בין בארעכטיגט צו האלטן‬ ‫האבן געטראגן‪ .‬און דאס איז די זעלבע ווי איך‪,‬‬
‫א שטריימל פאר פופצן הונדערט דאלאר‬ ‫אנדערש פון אייך‪ .‬עס קען טאקע זיין אז מיין‬ ‫שטייענדיג נאר אין די דרייסיגער יארן‪ ,‬פארשטיי‬
‫איז‪ ,‬כפי הערך פון היינטיגע צייטן‪ ,‬נישט טייער‪.‬‬ ‫אומצופרידנקייט האט צוטון מיט מיין יארגאנג‪,‬‬ ‫שוין נישט צו די אלע גליקן פון די צענערלינגען‪,‬‬
‫וואס איך זאג אבער יא איז‪ ,‬אז ‪ )1‬פאר פופצן‬ ‫אבער פארט קען איך זיי נישט פארדאמען פאר‬
‫הונדערט דאלאר באקומט איר א ביליגע‪-‬‬ ‫אבער איך מיין אז נישט דאס איז די סיבה דא‪.‬‬
‫קוואליטעט שטריימל‪ .‬די גאטונג קוואליטעט‬ ‫איך פארדאם נישט גארנישט‪ .‬איך שמועס זיך‬ ‫זייערע געשמאקן‪.‬‬
‫אויף וועלכן איר האט געצאלט פופצן הונדערט‬ ‫אויס און איך זאג אז דער היינטיגער מהלך פון‬ ‫און מיר גייען בכלל נישט אריין אין די חלק‬
‫דאלאר מיט דרייסיג יאר צוריק‪ ,‬קאסט היינט צען‬ ‫'שטריימלעך' שיינט מיר צו זיין ארויס פון יעדן‬ ‫ה׳פרייזן נאר אין דעם ספעציפישן חלק וואס מען‬
‫אלפים אדער מער‪ .‬און ‪ )2‬דער גאנצער מהלך פון‬ ‫גדר פון נארמאלקייט‪ ,‬און אפילו פון שיינקייט‪.‬‬ ‫רופט אין ענגליש א ״מעטער אף טעיסט״‪ ,‬און‬
‫רעקלאמירן שטריימלעך אויף דעם אופן‪ ,‬און עס‬ ‫למעשה זע איך גאנץ אסאך אידן זענען מסכים‬ ‫דא איז לכאורה גילטיג דער ״על טעם וריח אין‬
‫אונז שטופן פאר סיי וועלכן פרייז (אויב איר קענט‬ ‫מיט מיר‪ .‬אנדערע אפשר נישט‪ ,‬און אנדערע וועלן‬ ‫להתווכח״‪ .‬עס איז גאר ווייט פון אלע אנדערע‬
‫נישט צאלן צען‪-‬צוועלף‪ ,‬דאן צאלט זעקס‪ ,‬און‬ ‫אפשר טוישן מיינונג‪ ,‬אבער אז מען וועט נישט‬ ‫מלבושים וואס קענען אריינגיין (אפשר) אין גדר‬
‫אויב דאס איז אויך צו טייער‪ ,‬דאן צאלט וויפיל‬ ‫פון לא תלבש‪ ,‬א שטייגער ווי גלעזער‪ ,‬שיך א‪.‬א‪.‬וו‪.‬‬
‫איר קענט יא‪ .‬איך וועל אייך אפילו פארקויפן‬ ‫רעדן דערוועגן‪ ,‬וועט זיכער גארנישט געשען‪.‬‬ ‫דער חילוק פון סיי וואספארא שטריימל וועט בסך‬
‫א שטריימל פאר פופצן הונדערט) נאר קויפט‬ ‫אבער דער פארגלייך צו תפילין איז‪ ,‬זייט מיר‬
‫א נייעם שטריימל — איז אן עוולה‪ .‬יעדע פינף‬ ‫מוחל‪ ,‬אינגאנצן נישט קיין צושטעל‪ .‬ביי תפילין‬ ‫הכל באשטיין אין דער ברייט‪ ,‬הייך‪ ,‬קרוין‪.‬‬
‫(אדער פיר אדער דריי) יאר וועט מען אייך שטופן‬ ‫איז דא קלארע הלכות‪ .‬אנגעהויבן פון חז"ל‪ ,‬און‬ ‫איך מיין אז עס גייט קיינעם נישט אן אז די‬
‫א נייעם שטריימל‪ .‬אזוי אז במשך צוואנציג יאר‪,‬‬ ‫שפעטער ביי די ראשונים‪ ,‬ביז די גדולי האחרונים‪,‬‬ ‫באקס איז העכער געווארן מיט אן אינטש צוויי‬
‫האט איר אוועקגעצאלט אזא פינף‪ ,‬זעקס‪ ,‬אדער‬ ‫וועלכע האבן געלעבט ווען מען האט‪ ,‬צוליב‬ ‫אחוץ דעם קאר סערוויס אדער דעם באס וואס‬
‫אכט אלפים פאר שטריימלעך‪ .‬בשעת ווען עס איז‬ ‫נייערע טעכנאלאגיע‪ ,‬געקענט אנהייבן צו מאכן‬ ‫טראגט די פארפעלקער אויף שבת צו זייערע‬
‫די תפילין מיט מער הידורים‪ .‬אייגנטליך‪ ,‬נישט‬
‫גארנישט שלעכט געווען מיט'ן אלטן‪.‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪10‬‬









































‫ביהמ"ד‪ ,‬די מנינים‪ ,‬די שיעורים‪ ,‬ער געט‬ ‫דער רוח החיים פון‬ ‫ר' מאיר (אין צענטער) יארן צוריק אלס משמש אין ביהמ״ד‬
‫זיך אפ מיט די בעלי תפילות‪ ,‬און ער געט‬ ‫בארא פארק‬ ‫הגדול ד׳סאטמאר אויף ‪ 53‬אין בארא פארק‪ .‬די געשיכטע‬
‫א גוט ווארט און חיזוק ווען ער זעט אז א‬
‫מיר האבן געטראפן ר' מאיר'ן אין‬ ‫הינטער׳ן בילד‪ :‬איין נאכט איז אנגעקומען א היסטאריקער‬
‫איד קען עס נוצן‪.‬‬ ‫קארידאר פון דעם "בארא פארק סענטער"‬ ‫מיט פאטאגראפיע געצייג און געבעטן צו נעמען א בילד‬
‫ווי עס שיינט איז ר' מאיר ווייטער דער‬ ‫וואו ר' מאיר האלט זיך אויף אין די‬ ‫פון די חסידישע יונגעלייט וואס זיצן און לערנען אין‬
‫זעלבער ר' מאיר וועמען בארא פארק האט‬ ‫לעצטערע יארן‪ ,‬צו זיך אוועקזעצן פאר א‬ ‫ביהמ"ד אזוי ווי אינעם שטעטל אמאל‬
‫געקענט פאר לאנגע יארן‪ .‬אמאל האט ער‬ ‫מיט כ״ק אדמו״ר מהרמ״מ מוויזניץ שליט״א‬
‫געפירט און איז געווען דער רוח החיים‬ ‫שמועס‪.‬‬ ‫מיט כ״ק אדמו״ר מהרי״י מסאטמאר שליט״א‬
‫פון בארא פארק‪ ,‬און היינט‪ ,‬נאך וואס‬ ‫ר' מאיר קוקט אויס פריש און נעמט‬
‫זיין שווערע געזונט צושטאנד האט אים‬ ‫אונז אויף מיט זיין אריגינעלן מאיר‪-‬‬ ‫מיט כ״ק אדמו״ר מטשערנאביל שליט״א‬
‫אהערגעברענגט‪ ,‬איז ער דער רוח החיים‬ ‫גוטמאנ'דיגן שמייכל‪ .‬אמת אז אסאך איז‬
‫פון דעם בארא פארק צענטער‪ .‬ה'מאיר'‬ ‫שוין אריבער אויף אים אין די לעצטערע‬
‫יארן‪ ,‬און מער ווי איין מאל האט מען‬
‫לארץ ובטובו מחדש בכל יום תמיד‪.‬‬ ‫שטארק געציטערט וואס דער מארגן‬
‫גייט ברענגען‪ ,‬אבער ר' מאיר איז אלעס‬
‫קינדער יארן אין‬ ‫איבערגעקומען‪ ,‬און זיין פרישקייט און‬
‫בני ברק פון אמאל‬ ‫חיות צייגט אונז וואס האט אים געהאלפן‬

‫ר' מאיר איז געבוירן געווארן אין‬ ‫עס איבערקומען‪.‬‬
‫יאר תש"ט אין שטאט דעעש‪ ,‬און ער‬ ‫ר' מאיר איז פשוט נישט גרייט געווען‬
‫איז אריינגעברענגט געווארן בבריתו של‬ ‫צו גיין‪ .‬אצינד ווען מיר באגעגענען אים‬
‫אברהם אבינו על ברכי הרה"ק רבי יוסף‬ ‫איז ער מונטער‪ ,‬אויפגעלייגט‪ ,‬און גרייט‬
‫מדעעש זצ"ל וועלכער האט געדינט אלס‬ ‫צו רעדן און דערציילן סיי וואס מיר ווילן‬
‫סנדק‪ ,‬בשעת ווען זיין זיידע הגה"ח ר'‬
‫מרדכי מענדל גריזן ז"ל שו"ב האט געדינט‬ ‫נאר הערן‪.‬‬
‫אריינקומענדיג פארבעט ער אונז זיך‬
‫אלס מוהל‪.‬‬ ‫אוועקצוזעצן בשעת ער עפנט פאר אונז‬
‫אין דעעש האט ער געוואוינט בלויז‬ ‫זיינע ארכיוון‪ .‬ער צייגט אונז די פילע‬
‫איין יאר‪ .‬אין תש"י איז די משפחה זיינע‬ ‫בילדער פון גדולי אדמו"רים ורבנים‬
‫ארויף קיין ארץ ישראל וואו זיי האבן‬ ‫וועלכע האבן זיך אנגעשטרענגט און זענען‬
‫זיך צום ערשט איינקווארטירט אין א‬ ‫אריבערגעקומען דא צום צענטער צו‬
‫קלענערן שטעטל וואו זיי האבן געוואוינט‬ ‫באזוכן ר' מאיר'ן און צו אפגעבן דעם כבוד‬
‫פאר א קורצער תקופה‪ ,‬און דערנאך זיך‬
‫אריבערגעצויגן קיין בני ברק פון וואו ר'‬ ‫פאר דעם איש חי ורב פעלים‪.‬‬
‫מאיר האט זיינע זכרונות פון זיינע קינדער‬ ‫דורכאויס אונזער שמועס זענען‬
‫פארבייגעגאנגען אסאך איינוואוינער און‬
‫יארן‪.‬‬ ‫איינגעשטעלטע אינעם צענטער‪ ,‬און נאכ'ן‬
‫בני ברק איז דאן ווייט נישט געווען‬ ‫זיך אפשטעלן באגריסן ר' מאיר‪ ,‬וועלכער‬
‫די שטאט וואס עס איז היינט‪ ,‬עס איז‬ ‫ענטפערט יעדן צוריק מיט זיין שמייכל‪,‬‬
‫געווען א מער רואיגע שטאט באזעצט‬ ‫האבן זיך עטליכע אפגעשטעלט צו‬
‫אריינווארפן א ווארט אז ר' מאיר באלייכט‬
‫הויפטזעכליך מיט ערליכע אידן‪.‬‬ ‫דאס פלאץ און איז דער רוח החיים פון‬
‫"דער סאטמארער חדר איז נאך דאן‬ ‫דעם ארט‪ ,‬האבנדיג די זכיה צו אריינבלאזן‬
‫באשטאנען פון עטליכע קינדער‪ ,‬און איז‬ ‫א חיות אין די צעבראכענע אידן וואס‬
‫ווייט נישט געווען אויף א גרויסן פארנעם‪.‬‬
‫עס איז געווען איין מלמד פאר עטליכע‬ ‫וואוינען דא‪.‬‬
‫כיתות‪ ,‬עס איז נישט געווען קיין געברויך‬ ‫איינער פון די נישט אידישע‬
‫פאר מער‪ .‬מיין מלמד איז געווען הרה"ח ר'‬ ‫איינוואוינער אינעם צענטער האט זיך‬
‫שווערליך צוגעשלעפט מיט א ראד‪-‬שטול‬
‫הערש אלימלך געלבמאן ז"ל‪.‬‬ ‫צו אונזער שמועס‪ ,‬און נאכ'ן פרובירן צו‬
‫"מיר האבן געוואוינט אין דער געגנט‬ ‫מיטהאלטן האט ער אריינגעווארפן זיינע‬
‫פון דעם רמב"ם ביהמ"ד‪ ,‬עס איז געווען‬ ‫קאמענטארן אז ר' מאיר איז זייער א גוטע‬
‫א הערליכע סאטמארער ביהמ"ד‪ ,‬עס‬ ‫מענטש און אז ער איז זייער באליבט‬
‫האבן דארט געדאוונט אסאך חשוב'ע‬
‫אידן‪ ,‬וואוילע אידן‪ .‬דיין זיידע ר' משה דוד‬ ‫אינעם צענטער‪.‬‬
‫טעללער מיט ר' אברהם כף זענען געווען‬ ‫פון אנדערע האבן מיר געהערט אז‬
‫די גבאים אין ביהמ"ד‪ ,‬און דער גאנצער‬ ‫ר' מאיר איז דער פאקטישער משמש און‬
‫גבאי אינעם צענטער‪ .‬ער פירט דא דעם‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪31‬‬

‫דעם אנבאט‪ ,‬אבער האט קלארגעשטעלט‬ ‫אינגאנצן אויסליידיגן‪ ,‬און דער גאנצער‬ ‫עולם פלעגט זיך האלטן זייער צוזאמען‪,‬‬
‫אז ער וועט נישט קומען וואוינען קיין ארץ‬ ‫עולם איז געגאנגען אפגעבן דעם כבוד‬ ‫מען איז געווען חסידים פונעם רבי'ן און‬
‫ישראל‪ ,‬נאר ער וועט אנשטאט דעם פירן‬ ‫מען האט זיך אינאיינעם צוזאמגעהאלטן‪.‬‬
‫דאס רבנות פון אמעריקע‪ ,‬און וועט יעדע‬ ‫פאר'ן רב און הערן די דרשה"‪.‬‬ ‫"ווען מען האט אויפגענומען דעם‬
‫פיר יאר קומען קיין ארה"ק צו באזוכן‬ ‫ריסקעווער רב זצ"ל אלס רב אין שיכון‬
‫דעם ארטיגן ציבור און זיך אומקוקן אויף‬ ‫דעם רבינ'ס באזוכן אין‬ ‫סאטמאר בני ברק האט ער זיך איינגעפירט‬
‫ארץ ישראל‬ ‫צו קומען דאווענען איינמאל א יאר אין‬
‫די עדה החרדית‪.‬‬ ‫ביהמ"ד אויף רחוב רמב"ם‪ ,‬דאס איז געווען‬
‫דער רבי פלעגט טאקע יעדע עטליכע‬ ‫יעדע סאטמארער יונגל וואס האט דאן‬ ‫יום הקדוש‪ .‬יענער ביהמ"ד איז היפש ווייט‬
‫יאר פארן קיין ארה"ק‪ ,‬און יעדעס מאל‬ ‫געוואוינט אין ארץ ישראל וועט געדענקען‬ ‫פון שיכון קרית יואל‪ ,‬אבער דער רב האט‬
‫איז עס געווען באגלייט מיט א גרויסער‬ ‫אלס דער הויכפונקט פון זיינע קינדערישע‬ ‫דאך געוואלט צוזאמהאלטן דעם ציבור‬
‫איבערקערעניש ווען שווערע טויזנטער‬ ‫זכרונות די געהויבענע באזוכן פון הרה"ק‬
‫אידן זענען ארויסגעגאנגען לרחובה של‬ ‫פלעגט ער אהין קומען דאווענען‪.‬‬
‫מסאטמאר זי"ע אין ארה"ק‪.‬‬ ‫"איך בין געווען אין דער קאפעליע‬
‫עיר צו מקבל פנים זיין דעם רבי'ן‪.‬‬ ‫נאך דער פטירה פון הרה"ק רבי זעליג‬ ‫ביים דאווענען יום הקדוש‪ .‬איך האב‬
‫דער רבי האט צום לעצטן מאל באזוכט‬ ‫ראובן בענגיס זצ"ל וועלכער האט געדינט‬ ‫אלעמאל געהאט א גוטע שטימע‪ ,‬און מען‬
‫אין ארה"ק אין יאר תשכ"ה‪ ,‬ווייל נאך‬ ‫אלס גאב"ד ירושלים אין יאר תשי"ג‪,‬‬
‫וואס דער רבי איז אוועקגעפאלן אין יאר‬ ‫האבן חברי העדה החרדית פארבעטן דעם‬ ‫האט מיך אלעמאל גענוצט צו זינגען‪.‬‬
‫תשכ"ח איז ער שוין נישט געווען ביי די‬ ‫סאטמארער רבי'ן צו קומען דינען אלס‬ ‫"שבת שובה און שבת הגדול פלעגט‬
‫גאב"ד ירושלים‪ .‬דער רבי האט אנגענומען‬ ‫דער רב געבן די דרשה אין גרויסן ביהמ"ד‬
‫כוחות צו קענען גיין באזוכן אין ארה"ק‪.‬‬ ‫אין שיכון קרית יואל‪ ,‬דאן פלעגט זיך‬
‫"איך געדענק ווי ביי איינער פון‬ ‫אונזער ביהמ"ד אויף רמב"ם כמעט‬
‫די באזוכן איז דער גאנצער עולם‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪32‬‬

‫זיי פארטיילט פאר'ן עולם‪ ,‬אויף וועמען‬ ‫ארויסגעפארן צום פארט אין חיפה וואו‬ ‫זיין "מי בן שיח" איז געווען‬
‫ער האט געהאלטן אז זיי דארפן גיין מיט‬ ‫דער רבי איז אנגעקומען מיט'ן שיף‪ .‬מיין‬ ‫ווי א חלק פון א בארא‬
‫טאטע האט אין יענע יארן געארבעט אין‬
‫שטריימלעך"‪.‬‬ ‫פאסט אפיס‪ ,‬ממילא האט ער געהאט אזא‬ ‫פארקער חתונה‪ ,‬פונקט ווי‬
‫קליינע עלעקטרישע מאטאר‪-‬ביציקל מיט‬ ‫דער קבלת פנים און מצוה‬
‫ביים רבי'ן אין ישיבה‬ ‫וואס ער פלעגט ארומטראגן די פאסט‪,‬‬ ‫טאנץ‪ .‬און מער ווי איין חתן‬
‫און פון הינטערוויילעכץ האט עס געהאט‬ ‫האט געוואוסט אז כשם שר'‬
‫ „ווען זענט איר געקומען לערנען צום‬ ‫אזא קליינע קעסטעלע וואו עס פלעגט‬ ‫מאיר האט אים נכנס געווען‬
‫רבי'ן קיין אמעריקע?‬ ‫לברית‪ ,‬כן יכנס לחופה מיט‬
‫געווענליך ליגן די פאסט‪.‬‬
‫עס איז געווען זומער תשכ"ז ווען איך‬ ‫"אויפ'ן וועג צום פארט אין חיפה האט‬ ‫צוואנציג יאר‬
‫בין געקומען פון ארץ ישראל צו לערנען‬ ‫מיין טאטע מיך געוואלט מיטנעמען מיט'ן‬ ‫שפעטער‬
‫ביים רבי'ן אין ישיבה‪ .‬איך בין הערשט‬ ‫מאטאר‪-‬ביציקל‪ ,‬עס האט דאך אבער נישט‬
‫אריין אין ישיבה צום אנהייב פון ווינטער‬ ‫געהאט קיין פלאץ פאר צוויי מענטשן‪,‬‬ ‫ביי אונזער שמועס פאר׳ן ׳מ ָאמענט׳ מיט הרה״ח‬
‫האט ער מיך אריינגעלייגט אין דעם‬ ‫ר׳ מאיר שליט״א און בנו הר״ר נפתלי שיחי׳‬
‫זמן תשכ"ח‪.‬‬ ‫קעסטל וואו עס פלעגט ליגן די פאסט‪,‬‬ ‫אינעם ׳בארא פארק סענטער׳ וואו ר׳ מאיר‬
‫די הייליגע טעג פון תשכ"ח האב איך‬ ‫מיך איינגעבונדן‪ ,‬און עס צוגעמאכט‪ ,‬און‬ ‫האלט זיך אויף אין די לעצטערע יארן‬
‫זוכה געווען צו מיטהאלטן די הייליגע‬
‫עבודה ביים רבי'ן‪ ,‬און נישט סתם‬ ‫אזוי זענען מיר געפארן קיין חיפה‪.‬‬
‫מיטהאלטן‪ ,‬נאר פון דער נאנט‪ ,‬ווייל מען‬ ‫"מיר זענען אנגעקומען קיין חיפה איז‬
‫האט מיך גלייך אריינגענומען אין דער‬ ‫דארט געווען א ריזיגע איבערקערעניש‪.‬‬
‫קאפעליע‪ ,‬ממילא האב איך געהאט א‬ ‫טויזנטער אידן האבן אפגעווארט דעם‬
‫פלאץ נעבן דעם אויבנאן וואו מען האט‬ ‫רבי'ן‪ ,‬און אסאך זענען אריין אין קלענערע‬
‫זייער גוט געקענט מיטהאלטן די עבודת‬ ‫שיפלעך און זענען קעגנגעפארן דעם‬
‫רבינ'ס שיף‪ .‬עטליכע וואכן פאר'ן באזוך‬
‫הקודש דורכאויס דעם גאנצן דאווענען‪.‬‬ ‫האט מען שוין פארקויפט טיקעטס פאר‬
‫עס איז דאן געווען דאס לעצטע יאר‬ ‫די קלענערע שיפלעך‪ ,‬און דער עולם וואס‬
‫וואס דער רבי האט געפראוועט פאר‬ ‫האט געוואלט קענען זיין דערויף האט זיך‬
‫ער איז ליידער אוועקגעפאלן ערב שבת‬
‫משפטים‪-‬שקלים תשכ"ח‪ ,‬און איך שפיר‬ ‫איינגעהאנדלט טיקעטס‪.‬‬
‫פאר א זכיה צו האבן מיטגעלעבט די‬ ‫"איך געדענק ווי מיר זענען געווען אויף‬
‫לעצטע הייליגע טעג וואס דער רבי האט‬ ‫איינער פון די קלענערע שיפלעך‪ ,‬און דער‬
‫אפגעראכטן ווי געהעריג אין די געזונטע‬ ‫עולם האט פרובירט צו ארויפקוקן צום‬
‫פארטש פון דער גרויסער שיף צו זעהן‬
‫יארן‪.‬‬ ‫אויב דער רבי וועט ארויסקומען‪ .‬אינמיטן‬
‫ „ווען זענט איר אריין אין ישיבה?‬ ‫איז ארויסגעקומען הרה"ח ר' אברהמ'עלע‬
‫נאך יו"ט האט מען באנייט דעם נייעם‬ ‫ווערצבערגער ז"ל‪ ,‬און עטליכע אידן‬
‫בנין הישיבה אויף סענז סטריט נעבן‬ ‫אויפ'ן שיף האבן זיך פארמישט אז דאס‬
‫איז דער רבי‪ ,‬און איינער האט אנגעהויבן‬
‫וויליאמסבורג‪.‬‬
‫עס איז געווען א גרויסער חנוכת‬ ‫מאכן א 'שהחיינו' מיט א ברען‪...‬‬
‫הבית אין ישיבה מיט דער באטייליגונג‬ ‫"איינמאל דער רבי איז אפגעשטיגן פון‬
‫פון רבי'ן‪ .‬איך געדענק אז דער רבי האט‬ ‫שיף האט זיך דער רבי אוועקגעזעצט‪ ,‬און‬
‫געטייטשט ברוך אתה בבואך‪ ,‬ברוך אתה‬ ‫דער עולם איז אריבער שלום נעמען‪ .‬עס‬
‫בצאתך‪ ,‬אז טראץ וואס מען באנייט טאקע‬ ‫שטייט מיר נאך ביז היינט פאר די אויגן‬
‫א נייעם בנין און מען מאכט יעצט א ברוך‬ ‫די סצענע ווי אזוי דער רבי זיצט מיט זיין‬
‫אתה בבואך‪ ,‬זאל מען עס אבער שנעל‬ ‫לעכטיגן שמייכל און נעמט שלום פונעם‬
‫אויסוואקסן אז עס זאל זיין ברוך אתה‬ ‫ציבור ווען אויף איין זיצט הרה"ק רבי‬
‫משה ארי' פריינד זצ"ל‪ ,‬און אויף דער‬
‫בצאתך‪.‬‬ ‫אנדערער זייט זיצט דער ריסקעווער רב‬
‫ „ווער זענען געווען די מגידי שיעור‬
‫זצ"ל‪.‬‬
‫יענע יארן אין ישיבה?‬ ‫"ביים רבינ'ס באזוך אין יאר תשי"ט‬
‫מיינע מגידי שיעור זענען געווען דער‬ ‫האט דער רבי געברענגט פאר מיין טאטן‬
‫פריימאנער רב זצ"ל‪ ,‬און הגה"צ רבי נתן‬ ‫ע"ה א שטריימל‪ ...‬אזוי ווי איר הערט‪.‬‬
‫יוסף מייזעלס זצ"ל וועלכער האט אויך‬ ‫מיין טאטע פלעגט נישט ביז דאן גיין מיט‬
‫א שטריימל שבת‪ ,‬און ווען דער רבי איז‬
‫געדינט אלס מנהל אין ישיבה‪.‬‬ ‫געקומען קיין ארץ ישראל ביי יענעם באזוך‬
‫ „פלעגט מען פארבלייבן אויף שבת אין‬ ‫אין יאר תשי"ט האט ער מיטגעברענגט פון‬
‫אמעריקע בערך צוואנציג שטריימלעך און‬
‫ישיבה?‬
‫ביז דער רבי איז נישט געזונט געווארן‬
‫יענעם פרשת משפטים פלעגט די ישיבה‬
‫זיין פארמאכט אויף שבת‪ ,‬און דער גאנצער‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪33‬‬

‫די רביצין ע"ה איז אריינגעקומען אין‬ ‫גוט אריין אין די ביינער‪.‬‬ ‫עולם איז אריינגעפארן אויף שבת אין‬
‫ביהמ"ד און זיך גענומען מאכן קולות‬ ‫ „וואס געדענקט איר פון יענעם שווערן‬ ‫שטאט צו מיטלעבן דעם שבת ביים רבי'ן‬
‫וברקים‪ .‬זי איז ארויפגעלאפן אויפ'ן ארון‬ ‫ערב שבת משפטים‪-‬שקלים תשכ"ח ווען‬
‫הקודש‪ ,‬און עס געעפנט‪ ,‬און זיך גענומען‬ ‫בצל הקודש‪.‬‬
‫שרייען "תורה‪ ,‬וואס וועט זיין מיט דיר‬ ‫דער רבי איז ליידער אוועקגעפאלן?‬ ‫פאר די אויסלענדישע בחורים איז‬
‫ווען דער עולם איז געקומען דאווענען‬ ‫געווען צוגעשטעלט א קווארטיר אין‬
‫אויב דער רבי וועט נישט לעבן?!"‬ ‫מנחה ערב שבת האט מען געהערט אז‬ ‫וויליאמסבורג‪ ,‬עס איז געווען א געביידע‬
‫עס איז דאן געווארן אזא‬ ‫דער רבי וועט נישט אריינקומען צום‬ ‫אויף יוז סטריט קארנער בעדפארד עוועניו‪,‬‬
‫איבערקערעניש אין ביהמ"ד‪ ,‬דער עולם‬ ‫דאווענען און צום טיש ווייל דער רבי‬ ‫און דארט איז געווען צוגעשטעלט פאר‬
‫האט הערשט דאן אנגעהויבן צו פארשטיין‬ ‫ארום ‪ 30‬אויסלענדישע בחורים‪ ,‬בעיקר‬
‫אז עפעס ערנסט גייט פאר מיטן רבי'ן‪,‬‬ ‫פילט נישט גוט‪.‬‬ ‫פון ארץ ישראל און פון ארגענטינע‪ ,‬צו‬
‫מען האט געהערט שטורעמישע בכיות‬ ‫עס איז נישט געווען קיין סיבה צו‬ ‫נעכטיגן‪ .‬איך האב נאך גוטע ספרדישע‬
‫פון איבעראל‪ .‬עס האט גענומען א לאנגע‬ ‫טראכטן אז עס מיינט עפעס מער ערנסט‪.‬‬ ‫חברים פון יענע צייטן מיט די ארגענטינע‬
‫צייט ביז מען האט געקענט ממשיך זיין‬ ‫מען האט געהאפט אז דער רבי וועט שנעל‬
‫זיך ערהוילן‪ ,‬און דער עולם איז נישט‬ ‫בחורים‪.‬‬
‫צו דאווענען‪.‬‬ ‫פארשטייט זיך אז קיין גשמיות איז‬
‫עס האט גענומען לאנגע חדשים‬ ‫געווען זייער באזארגט‪.‬‬ ‫אין יענע קווארטיר נישט געווען‪ ,‬און‬
‫ביז דער רבי האט צוריק אנגעהויבן‬ ‫שבת אינדערפרי האט מען זיך‬ ‫קיין הייצונג זיכער נישט‪ ,‬און ווען עס איז‬
‫אריינקומען צווישן ציבור‪ .‬אבער דער רבי‬ ‫געשטעלט שחרית ווי געווענליך‪ .‬איך‬ ‫געווען קאלטע נעכט‪ ,‬איז געווען קאלט‪...‬‬
‫איז שוין פארבליבן שטארק אפגעשוואכט‪,‬‬ ‫געדענק נאך ווי היינט אז דער בעל תפילה‬ ‫איך געדענק איין שבת אינדערפרי ווען‬
‫און זאכן זענען קיינמאל נישט געווארן‬ ‫איז געווען הרה"ח ר' משה יוסף שווארץ‬ ‫מיר זענען אויפגעשטאנען איז די נעגל‬
‫צוריק ווי עס איז געווען פאר דער רבי איז‬ ‫ז"ל און ווען מען האט געהאלטן פאר ברכו‬ ‫וואסער געווען אייז‪ .‬אזוי קאלט איז דארט‬
‫ביי ישתבח הערט מען פלוצלינג קולות פון‬ ‫געווען‪ .‬די שבתים ביים רבי'ן זענען אונז‬
‫אוועקגעפאלן‪.‬‬
‫מזרח וואנט‪.‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪34‬‬

‫ישראל וואו איך זאל וואוינען נאך דער‬ ‫ „וואס האט זיך געטוישט אינערהאלב‬ ‫זיין לעכטיגער שמייכל וואס‬
‫חתונה‪ ,‬און ער האט מיט מיר געשיקט א‬ ‫די סדרי הישיבה איינמאל דער רבי איז‬ ‫מען האט באגעגנט ווען‬
‫בריוו צום רבי'ן אין וועלכן ער פרעגט אז‬ ‫אימער מ'האט אים געזען‬
‫וויבאלד איך דארף שוין א חתן ווערן‪ ,‬און‬ ‫נישט געזונט געווארן?‬ ‫איז עפעס וואס שטייט‬
‫ער גלייבט אז אין ארץ ישראל וועל איך‬ ‫די ישיבה איז געבליבן אפן יעדן שבת‪,‬‬
‫טרעפן א גוטן שידוך‪ ,‬אז דער רבי זאל מיר‬ ‫און עס איז געווען א געהעריגער סדר‬ ‫פאר די אויגן‪ ,‬און פארהאן‬
‫הישיבה דורכאויס שבת‪ .‬ווייל אז דער רבי‬ ‫איינוואוינער וואס מאכן‬
‫אנווינטשן‪.‬‬ ‫איז נישט אין שטאט איז נישט געווען‬ ‫נאך ביז היינט זייער וועג‬
‫"איך בין אריין צום רבי'ן מיט'ן בריוו‪.‬‬ ‫קיין סיבה פארוואס די בחורים זאלן‬
‫אזוי ווי דער רבי איז שוין נישט געזונט‬ ‫צום ׳בארא פארק סענטער׳‬
‫געווען איז אים נישט אנגעקומען אזוי‬ ‫אריינפארן‪.‬‬ ‫צו קענען זען דעם לעכטיגן‬
‫גרינג צו ליינען‪ ,‬פלעגט דער גבאי הרה"ח‬ ‫אין יענע חדשים ווי לאנג דער רבי‬
‫ר' מאיר דייטש הי"ו פארליינען די בריוו‬ ‫האט זיך ערהוילט האט דער רבי געוויילט‬ ‫שמייכל וועלכע איז מיט‬
‫פאר'ן רבי'ן‪ .‬ר' מאיר האט עס פארגעליינט‪,‬‬ ‫אין בעל‪-‬הארבאר‪ .‬אין די נישט געזונטע‬ ‫גארנישט אנדערש טראץ די‬
‫און ווען ער ענדיגט עס ליינען זאגט מיר‬ ‫יארן האט דער רבי בכלל אסאך געדארפט‬ ‫גאר שווערע תקופות וואס‬
‫דער רבי 'זאג פאר דיין טאטן אז איך האב‬ ‫וויילן לצורך בריאות גופו הטהור מחוץ‬ ‫ר' מאיר איז אריבער אין די‬
‫געזען זיין בריוו‪ ,‬אבער איך זאג אז דו‬ ‫לעיר‪ ,‬און ער פלעגט וויילן רוב יאר אין‬
‫לעצטערע יארן‪.‬‬
‫זאלסט דא בלייבן'‪.‬‬ ‫בעל‪-‬הארבאר‪.‬‬
‫"מיין טאטע האט דאך אבער דאך‬ ‫איז געווען א ספעציעלער סדר אין‬ ‫ר' מאיר קוקט אויס פריש און נעמט‬
‫געוואלט אז איך זאל אהיימקומען און מיר‬ ‫ישיבה ווען יעדער בחור האט באקומען‬ ‫אונז אויף מיט זיין אריגינעלן מאיר‪-‬‬
‫א חתן מאכן‪ ,‬איז ער געקומען צו פארן‬ ‫א שאנס איינמאל אין עטליכע וואכן צו‬
‫יענע יאר צום רבי'ן אויף ימים נוראים‪ ,‬און‬ ‫קענען ארויספארן צום רבי'ן קיין בעל‪-‬‬ ‫גוטמאנ'דיגן שמייכל‪ .‬ביי אונזער‬
‫נאך יו"ט איז ער אריין צום רבי'ן מיט מיר‪,‬‬ ‫הארבאר און מיטדאווענען מיט'ן רבינ'ס‬ ‫שמועס מיט ר׳ מאיר שיחי׳‬
‫און ער האט געוואלט שתדל'ען אז דער‬ ‫מנין‪ .‬עס איז געווען א ספעציעלער ממונה‬
‫דערויף‪ ,‬און יעדע עטליכע וואכן האט מען‬
‫רבי זאל מיך לאזן אהיימפארן‪.‬‬ ‫געהאט די זכיה צו מיטהאלטן דעם רבינ'ס‬
‫"מיין טאטע איז אריין צום רבי'ן‬
‫אינאיינעם מיט מיר‪ ,‬און ר' מאיר דייטש‬ ‫עבודת התפלה‪.‬‬
‫שטעלט פאר מיין טאטע אז ער איז דעם‬ ‫חוץ פון די צוויי זאכן וואס זענען‬
‫'רויטן בחור'ס פאטער' — איך בין געווען‬ ‫אפיציעל געווען אנדערש זינט דער רבי‬
‫איז ליידער אוועקגעפאלן האט זיך אויך‬
‫א רויטער‪.‬‬ ‫געטוישט די גאנצע אטמאספער אין‬
‫"מיין טאטע האט געזאגט אז ער‬ ‫ישיבה‪ .‬ווען דער רבי איז געזונט געווען‬
‫האט חשק מיך אהיימצונעמען קיין ארץ‬ ‫איז דער רבי געווען א חלק פון דער‬
‫ישראל‪ ,‬און ער וויל אז דער רבי זאל געבן‬ ‫ישיבה‪ ,‬און די גאנצע ישיבה האט ‪ 24‬שעה‬
‫זיין הסכמה‪ .‬דער רבי פרעגט מיין טאטן‬ ‫א טאג געלעבט מיט'ן רבי'ן‪ .‬איינמאל דער‬
‫פארוואס ער וויל מיך אהיימנעמען‪ ,‬האט‬ ‫רבי איז אוועקגעפאלן און ער איז מער‬
‫מיין טאטע געזאגט אז איך בין שוין א‬ ‫נישט געקומען אויף א רוטינעם סדר אין‬
‫בחור אין די יארן‪ ,‬און ער גלייבט נישט‬
‫אז איך וועל טרעפן א שידוך דא‪ ,‬ממילא‬ ‫ישיבה זענען זאכן געווען אנדערש‪.‬‬
‫קלערט ער אז אויב איך וועל זיין אין ארץ‬
‫ישראל וועט ער שנעלער קענען א שידוך‬ ‫איז דא עפעס נייעס פון‬
‫דעם רויטן בחור?‬
‫טון מיט מיר‪.‬‬
‫"דער רבי האט אויסגעהערט‪ ,‬און זיך‬ ‫רעדנדיג מיט ר' מאיר איבער זיינע‬
‫דערנאך פארטראכט‪ .‬מען האט געקענט‬ ‫זכרונות פון זיינע בחור'ישע יארן‬
‫דערקענען אז ער האט נישט קיין חשק‬ ‫בישיבתו של רבי‪ ,‬דערציילט ער אונז אן‬
‫איך זאל אהיימפארן‪ .‬נאך א קורצער צייט‬ ‫אינטערעסאנטע עפיזאד וואס ער האט‬
‫זאגט דער רבי 'ווארט ביז חנוכה‪ .‬אויב ביז‬ ‫געהאט מיט'ן רבי'ן אנבאלאנגט זיין שידוך‪:‬‬
‫חנוכה ווערט ער נישט קיין חתן קען ער‬ ‫"עס איז געווען נאכדעם וואס איך‬
‫האב געלערנט ביים רבי'ן אין ישיבה פאר‬
‫אהיימפארן'‪.‬‬ ‫ארום צוויי יאר צייט‪ ,‬און מיין טאטע האט‬
‫"דאס איז געווען הארט נאך די ימים‬ ‫געקלערט אז ער וועט מיך צוריקברענגען‬
‫נוראים‪ ,‬און ביז חנוכה איז געווען צוויי‬ ‫קיין ארץ ישראל און דארט א חתן מאכן‪.‬‬
‫חדשים‪ ,‬און מיין טאטע איז געווען‬ ‫"מיין טאטע איז געווען א בעל‪-‬‬
‫בתיש'ער איד‪ ,‬און ער האט מיר געהאט‬
‫צופרידן פונעם רבינ'ס תשובה‪.‬‬ ‫געקויפט א שיינע ברייטע דירה אין ארץ‬
‫"הארט פאר חנוכה בין איך בשטו"מ‬
‫א חתן געווארן קיין מאנטרעאל צו מיין‬
‫שווער הרה"ח ר' אברהם שמעון רייך ז"ל‪.‬‬

‫עס איז געווען א גרויסע שמחה‪.‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪35‬‬

‫אין בארא פארק‪ ,‬מען קען נישט בלייבן אן‬ ‫אונטערגעהויבן פון בענקל פאר התרגשות‬ ‫"נאכ'ן שידוך שליסן און לחיים איז‬
‫א משמש‪ ,‬מען זאגט מיר אז דו ביסט גוט‪.‬‬ ‫— א זאך וואס מען האט כמעט נישט‬ ‫שוין געווען היפש שפעט ביינאכט‪ ,‬און איך‬
‫האב געפרעגט הרה"ח ר' יושע ניישטאדט‬
‫וואס זאגסטו צו דעם?"‬ ‫געזען אין יענע יארן"‪.‬‬ ‫ז"ל פון מאנטרעאל — מיט וועמען איך‬
‫איך האב געזאגט פאר'ן רבי'ן אז איך‬ ‫בין געווען זייער נאנט — אויב איך זאל‬
‫דארף עס איבעררעדן אין שטוב‪ .‬אבער‬ ‫בארא פארק'ס משמש‬ ‫יעצט ביינאכט אנרופן דעם רבי'ן‪ .‬ער האט‬
‫ווי פארשטענדליך האב איך נישט געהאט‬ ‫געענטפערט אז אוודאי זאל איך רופן‪ ,‬איך‬
‫צופיל ברירות איינמאל דער רבי האט מיר‬ ‫ „בארא פארק קען אייך אלס דער‬
‫משמש פון שטאט‪ .‬ווי אזוי זענט איר‬ ‫זאל נישט ווארטן קיין מינוט‪.‬‬
‫געבעטן‪ ,‬און איך בין געווארן משמש‪.‬‬ ‫"איך האב דאן ביינאכט אנגערופן צום‬
‫ „פארוואס האט מען געהאלטן אז איר‬ ‫אנגעקומען צו דעם פאסטן?‬ ‫רבי'ן אין שטוב‪ .‬ר' מאיר דייטש האט‬
‫עס איז געווען אין די מיטעלע תש"מ‬ ‫געענטפערט דעם טעלעפאן‪ ,‬און ווען איך‬
‫זענט א פאסיגער קאנדידאט דערפאר?‬ ‫יארן ווען איך האב געהערט אז מען זוכט‬ ‫האב אים געזאגט פארוואס איך רוף האב‬
‫פון צייט צו צייט ווען ר' יחזקאל שמש‬ ‫אין גרויסן סאטמארער ביהמ"ד אין בארא‬ ‫איך גלייך געזען אז ער איז געווארן זייער‬
‫ז"ל האט פאר סיי וועלכע סיבה נישט‬ ‫פארק א נייעם משמש‪ ,‬און כ'האב געהערט‬ ‫איבערגענומען‪ ,‬און ער האט מיר גלייך‬
‫געקענט גיין צו א חופה פלעגט מען מיר‬ ‫אז מיין נאמען איז אויפגעברענגט געווארן‬ ‫געזאגט אז ער וויל איך זאל רעדן צום‬
‫בעטן אז איך זאל אים איבערנעמען און‬ ‫אויפ'ן טיש אלס א פאסיגער קאנדידאט‪.‬‬ ‫משב"ק הרה"ח ר' עזריאל גליק ז"ל‪ ,‬און‬
‫שטעלן די חופה‪ .‬מענטשן האבן זייער‬ ‫איך האב דאן געוואוינט אין‬ ‫פון אים הערן וואס עס איז פארגעגאנגען‪.‬‬
‫הנאה געהאט ווי אזוי איך פיר די חופה‪,‬‬ ‫וויליאמסבורג און געארבעט ביי מיעל‪-‬‬ ‫"צום ערשט בין איך געווארן צעמישט‬
‫און מען האט מיך אנגעהויבן צו רופן‬ ‫מארט‪ ,‬איך בין געווען זייער צופרידן פון‬ ‫וואס דא גייט פאר‪ ,‬פארוואס דארף‬
‫מיין ארבעט און כ'האב נישט געזוכט די‬ ‫ר' עזריאל רעדן‪ ,‬איך האב בכלל נישט‬
‫דירעקט צו זינגען ביי חופות‪.‬‬ ‫שמשות אין בארא פארק‪ .‬ממילא האב‬
‫אין יענער תקופה איז פארגעקומען די‬ ‫איך זיכער געמאכט אין יענע טעג נישט‬ ‫פארשטאנען וואס מען וויל‪.‬‬
‫חתונה פון הגה"צ רבי חיים הערש מייזליש‬ ‫צו טרעפן קיינעם וואס איך האב חושש‬ ‫"ר' עזריאל האט איבערגענומען‬
‫געווען אז יענער וועט צו מיר רעדן‬ ‫דעם טעלעפאן און ער דערציילט מיר א‬
‫איבער דעם‪ .‬איך האב געהאפט אז איך‬ ‫וואונדערליכע זאך וואס איז יענעם טאג‬
‫וועל ערגעצוואו הערן אז זיי האבן שוין‬ ‫פארגעקומען‪ .‬גלייך אינדערפרי ווען דער‬
‫רבי איז אויפגעשטאנען פרעגט אים דער‬
‫געטראפן איינעם‪.‬‬ ‫רבי 'איז דא עפעס נייעס פון דעם רויטן‬
‫איין פרייטאג צו נאכטס ווען איך‬ ‫בחור?' ר' עזריאל האט געענטפערט אז ער‬
‫בין געגאנגען אויף ראדני סטריט נאכ'ן‬
‫דאווענען‪ ,‬זע איך דעם רבי׳ן דער ברך‬ ‫האט גארנישט געהערט‪.‬‬
‫משה זצ"ל — יעצט קומענדיגן כ"ו ניסן‪,‬‬ ‫"א צייט דערויף ווען דער רבי האט זיך‬
‫איז דער יארצייט — אהיימגיין פון ביהמ"ד‪,‬‬ ‫געגרייט צו שטעלן דאווענען‪ ,‬נעמענדיג‬
‫און איך בין צוגעגאנגען צום רבי'ן צו גריסן‬ ‫דעם טלית און זיך גרייטנדיג צו אנהייבן‬
‫זאגן ברכי נפשי‪ ,‬רופט ער זיך אן צו ר'‬
‫'גוט שבת'‪.‬‬ ‫עזריאל און פרעגט אים נאכאמאל 'איז‬
‫איינמאל דער רבי זעט מיך‪ ,‬זאגט ער‬ ‫דא עפעס נייעס פון דעם רויטן בחור?' ר'‬
‫מיר‪" ,‬מאיר‪ ,‬איך וויל רעדן צו דיר‪ ,‬קום‬ ‫עזריאל האט געזאגט דאס זעלבע‪ ,‬אז ער‬
‫ארויף צו מיר מארגן נאכט מוצאי שבת"‪.‬‬
‫נו‪ ,‬אז דער רבי רופט האב איך נישט‬ ‫האט גארנישט געהערט‪.‬‬
‫געהאט קיין צוויי ברירות‪ ,‬און איך בין‬ ‫"זעענדיג אז דער רבי פרעגט אים‬
‫ארויף אין שטוב‪ .‬דער רבי זאגט מיר "קוק‬ ‫איינמאל און נאכאמאל האט ער געפרעגט‬
‫אהער‪ ,‬מיר האבן געהאט א פיינעם משמש‬ ‫וואס עס ברענט דעם רבי'ן אזוי‪ ,‬האט‬
‫דער רבי געזאגט 'איך האב אים געזאגט‬
‫איינמאל דער רבי‬ ‫אז אויב ער וועט נישט ווערן א חתן ביז‬
‫זעט מיך‪ ,‬זאגט‬ ‫חנוכה וועט ער קענען אהיימפארן‪ ,‬און‬
‫ער מיר‪" ,‬מאיר‪,‬‬
‫איך וויל נישט אז ער זאל אהיימפארן'‪.‬‬
‫איך וויל רעדן צו‬ ‫"דאס איז געווען דער זעלבער טאג‬
‫דיר‪ ,‬קום ארויף צו‬ ‫וואס איך בין א חתן געווארן‪ .‬איך מיין אז‬
‫מיר מארגן נאכט‬
‫ווערטער זענען איבריג‪.‬‬
‫מוצאי שבת"‬ ‫"איך האב שפעטער געהערט פון ר'‬
‫מאיר דייטש אז זיי האבן נישט דערציילט‬
‫פאר'ן רבי'ן ביינאכט די נייעס‪ ,‬ווייל זיי‬
‫האבן נישט געוואלט שטערן דעם רבי'ן‬
‫פון זיין עבודת הקודש‪ ,‬אבער אינדערפרי‬
‫האבן זיי גלייך דערציילט פארן רבי'ן‪ ,‬און‬
‫ער האט מיר געזאגט אז דער רבי איז‬
‫זייער נתרגש געווארן‪ ,‬און האט זיך אפילו‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪36‬‬

‫ „וויאזוי האט מען געהאנדלט אויב עס‬ ‫שליט"א בן הגה"צ רבי בעריש מייזליש‬ ‫מענטשן זאגן מיר אלעמאל‬
‫האט זיך אמאל געמאכט א סכסוך צווישן‬ ‫שליט"א‪ ,‬אב"ד סאטמאר בארא פארק‪,‬‬ ‫אז איינע פון די מעלות‬
‫צוויי מחותנים איבער וועמען צו מכבד‬ ‫מיט די טאכטער פון כ"ק אדמו"ר מהר"י‬ ‫וואס איך האב געהאט‬
‫מוויזניץ‪-‬ב"ב שליט"א‪ ,‬וואס איז געווען‬
‫זיין וכדומה?‬ ‫דורכאויס מיינע יארן ביי‬
‫מענטשן זאגן מיר אלעמאל אז איינע‬ ‫אין ארץ ישראל‪.‬‬ ‫ברית'ן און חופות איז אז איך‬
‫פון די מעלות וואס איך האב געהאט‬ ‫איך בין מיטגעפארן ביי יענער חתונה‬
‫דורכאויס מיינע יארן ביי ברית'ן און‬ ‫אלס א שטיקל גבאי פאר רבי בעריש‬ ‫האב אלעמאל באוויזן צו‬
‫חופות איז אז איך האב אלעמאל באוויזן‬ ‫מטעם סאטמאר‪ ,‬און איך האב דארט אויך‬ ‫אויסארבעטן פשרות צווישן‬
‫צו אויסארבעטן פשרות צווישן מחותנים‪.‬‬ ‫אויפגעטרעטן מיט דברי בדחנות‪ .‬ווען מען‬
‫און אויב נישט האב איך אין געוויסע‬ ‫איז געקומען זאגן פאר'ן רבי'ן אז בארא‬ ‫מחותנים‪ .‬און אויב נישט‬
‫פעלער פארשאפט כיבודים פון אונטער‬ ‫פארק זוכט א נייעם משמש האט דער רבי‬ ‫האב איך אין געוויסע‬
‫געזאגט נו‪ ,‬ענק האבן דאך שוין א משמש‪.‬‬ ‫פעלער פארשאפט‬
‫דער ערד‪.‬‬ ‫אזוי איז מיין גורל באשטימט געווארן‪.‬‬ ‫כיבודים פון אונטער‬
‫ „וואס איז געווען די גרעסטע רבי'שע‬ ‫ „וואס קענט איר דערציילן פון יענער‬ ‫דער ערד‬

‫חופה וואס איר האט געשטעלט?‬ ‫תקופה אלס משמש?‬
‫דאס איז די חתונה פון וואס מיר האבן‬ ‫בארא פארק איז נאך בכלל נישט געווען‬
‫פריער גערעדט פון הגה"צ רבי חיים הערש‬ ‫דאס וואס עס איז היינט‪ .‬דער סאטמארער‬
‫מייזליש שליט"א וועלכע איז פארגעקומען‬ ‫ביהמ"ד אויף ‪ 53‬איז נאך אויך נישט געווען‬
‫וואס עס איז היינט‪ .‬עס פלעגט אבער זיין‬
‫אין בני ברק‪.‬‬ ‫אסאך מנינים‪ ,‬און איך פלעג זיכער מאכן‬
‫ביי יענער חתונה איז געקומען צו‬
‫פארן דער אוהעלער רב זצ"ל‪ .‬אין די וואכן‬ ‫אז אלעס פארט מיט א סדר‪.‬‬
‫פאר דער חתונה איז ער אריבער א הארץ‬ ‫דורכאויס מיינע יארן אלס משמש‬
‫אפעראציע‪ ,‬און דער דאקטער האט אים‬ ‫זענען געווען אסאך שיינע געשעענישן‬
‫אנגעזאגט אז ער קען נישט גיין צו דער‬ ‫אינעם ביהמ"ד‪ ,‬סיי ווען דער רבי איז‬
‫חתונה נאר אויב ער גייט נישט וויינען‪,‬‬ ‫געקומען אויף שבתים‪ ,‬סיי אנדערע‬
‫מעמדים וואס פלעגן פארקומען אינעם‬
‫ווייל ער איז צו שוואך דערפאר‪.‬‬ ‫ביהמ"ד‪ ,‬וואס יעדע געשעעניש איז געווען‬
‫דער אוהעלער רב האט זיך עס‬
‫אונטערגענומען‪ .‬אבער ווען ער האט מיך‬ ‫א שטארקער חיזוק פאר דער קהילה‪.‬‬
‫געהערט זינגען ביי דער חופה האט ער זיך‬ ‫ „ווי אזוי זענט איר געווארן פון דער‬
‫נישט געקענט איינהאלטן און ער האט‬ ‫סאטמארער משמש צו בארא פארק'ס‬

‫אויסגעבראכן אין א געוויין‪...‬‬ ‫משמש?‬
‫ווען איך בין נאך געווען משמש אין‬
‫‪‬‬ ‫סאטמאר האט מען מיך שוין אנגעהויבן‬
‫רופן שטעלן חופות און אהערשטעלן‬
‫עס איז שוין איבער צוויי שעה זינט‬ ‫ברית'ן אויך אין אסאך אנדערע קהילות‪.‬‬
‫מיר זענען אנגעקומען אהער ווען ר' מאיר‬ ‫מענטשן האבן ליב געהאט מיין מהלך‬
‫געזעגנט זיך פון אונז‪ .‬דער לענגערער‬ ‫און צוגאנג‪ ,‬און מען פלעגט מיך בעטן צו‬
‫שמועס האט היפש אויסגעמאטערט ר'‬
‫מאיר'ן‪ ,‬אבער דער שטארקער שמייכל‬ ‫קומען‪.‬‬
‫וואס האט אונז אויפגענומען צוויי שעה‬ ‫איך האב עס אויך אנגעהאלטן אין די‬
‫צוריק האט זיך נישט אפגעטון אפילו פאר‬ ‫שפעטערע יארן ווען שמשות איז שוין‬
‫א מינוט‪ ,‬און אט דער שמייכל האט אונז‬ ‫נישט געווען מיין אפיציעלע פרנסה‪ .‬און‬
‫א דאנק דעם רופן מיך מענטשן בארא‬
‫יעצט ארויסבאגלייט‪.‬‬
‫מיר געזעגענען זיך און לאזן איבער‬ ‫פארק'ס משמש…‬
‫ווארעמע וואונטשן בשעת ווען די‬ ‫ „איר האט א חשבון וויפיל ברית'ן און‬
‫איבריגע איינוואוינער אינעם לאבי קוקן‬ ‫חופות איר האט דורכגעפירט דורכאויס די‬
‫מיט הנאה אז מיר לאזן שוין ענדליך‬
‫איבער זייער ר' מאיר אויף וועמענ'ס גוט‬ ‫יארן?‬
‫ווארט און לעכטיגן שמייכל זיי קוקן שוין‬ ‫לויט מיין חשבון האב איך דורכגעפירט‬
‫ארום ‪ 1,400‬חופות און ארום ‪ 2000‬ברית'ן‪.‬‬
‫שטארק ארויס‪.‬‬
‫צו לאנגע געזונטע יארן ! ‪‬‬ ‫ „די גרעסטע הרחמן נדבה?‬
‫לויט ווי עס ליגט מיר אין זכרון איז עס‬
‫מיר ווילן זיך באזונדער באדאנקען פאר‬
‫בנו ר' נפתלי גוטמאן הי"ו פאר'ן העלפן און‬ ‫געווען ארום ‪ 500‬דאלאר‪.‬‬
‫שטיין צו אונזער האנט דורכאויס אונזער‬ ‫ „וואס האט איר געטון ווען איר זענט‬

‫באזוך ביי הרה"ח ר' מאיר הי"ו לרפו"ש‪.‬‬ ‫אמאל הייזעריג געווארן?‬
‫ב"ה עס האט קיינמאל פאסירט‬

‫דורכאויס אלע יארן‪.‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪37‬‬

‫יעדקבודםיםו‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪38‬‬

‫די בלוטיגע היסטאריע פון אידן אין אוקראינע | אין‬
‫א צייט ווען די אויגן פון דער וועלט איז געוואנדן קיין‬
‫אוקראינע קוקן מיר צוריק אויף דער היסטאריע פון‬

‫אנטיסעמיטיזם אין אוקראינע וועמענ'ס באדן איז‬
‫דורכגעווייקט מיט אזויפיל אידיש בלוט‬
‫מנחם גאלד‬

‫אידן אין אוקראינע אין די פריע ניינצן הונדערט יארן‬

‫אמבעס פליען‪ ,‬שטעט ווערן באמבארדירט‪ ,‬בירגער ווערן גע'הרג'עט‪ ,‬און דערווייל‬
‫זעט מען נישט קיין צייכן פון אן ענדע צו דער ביטערער מלחמה אין אוקראינע‪,‬‬

‫און ווי עס שיינט שטייט מען ביים אנהייב פון א לאנג‪-‬פארצויגענעם קריג‪.‬‬
‫די וועלט קוקט מיט אינטערעסע אין ריכטונג פון די אומערווארטעטע‬
‫סוקסעסן פון אוקראינע‪ ,‬מיט א שטארקע האפענונג אז אוקראינע זאל זיגן און‬
‫באקלאפן די ביינער פון דעם רוסישן דיקטאטאר וולאדימיר פוטין אז עס זאל זיך‬

‫אים נישט גלוסטן צו פרובירן נאכאמאל אזעלכע בייזע שטיק‪.‬‬

‫אין דער זעלבער צייט הערט מען א טענה פון געוויסע אידן‪ ,‬אריינגערעכנטב‬

‫חשוב'ע משפיעים‪ ,‬אז דער געפיל פון רחמנות און האפענוג כלפי אוקראינע איז נישט אין פלאץ‪ ,‬אנווייזנדיג‬
‫אז די אוקראינישע פויערן זענען גרויזאמע רוצחים און אנטיסעמיטן וועלכע האבן דורכאויס די יארן‬
‫אומגעברענגט טויזנטער אידן בלויז צוליב זייער שנאת ישראל‪ .‬צוליב דעם האלטן זיי אז אידן זאלן נישט‬
‫ארויסקוקן אויף די סוקסעס פון די וועלכע האבן געמארדעט אונזערע עלטערן און ברידער‪ ,‬טראץ וואס‬

‫יעצט איז אוקראינע אויף דער זייט פון פרייהייט אין קאמף מיט טיראניע‪.‬‬
‫אנדערע וועלן ענטפערן אז למעשה היינט צוטאגס איז דער מציאות פונקט פארקערט‪ ,‬ווי א לעצטערע‬
‫אנקעטע צווישן אייראפעאישע מדינות צייגט אז אוקראינע האט די קלענסטע פראצענט אנטיסעמיטן‬

‫פון אלע אייראפעאישע לענדער‪ ,‬און אז דער יעצטיגער פירער פון אוקראינע איז גאר זעלבסט א איד‪.‬‬
‫מיר זענען נישט געקומען דא צו פרובירן מכריע זיין וועלכער בליק עס איז ריכטיג‪ ,‬נאר ענדערש צו‬
‫זיך בעסער באקענען מיט דער היסטאריע פון אנטיסעמיטיזם אין אוקראינע‪ ,‬הויפטזעכליך דורכאויס די‬
‫לעצטע ‪ 100‬יאר ווען אידן זענען געפייניגט און געמארדעט געווארן דורך אוקראינישע רוצחים‪ ,‬ביז צו‬

‫דעם מצב אין לאנד אנבאלאנגט אנטיסעמיטיזם היינט צוטאגס‪.‬‬
‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪39‬‬

‫מיר זענען נישט געקומען‬
‫דא צו פרובירן מכריע זיין‬
‫וועלכער בליק עס איז ריכטיג‪,‬‬
‫נאר ענדערש צו זיך בעסער‬
‫באקענען מיט דער היסטאריע פון‬
‫אנטיסעמיטיזם אין אוקראינע‪,‬‬
‫הויפטזעכליך דורכאויס די‬
‫לעצטע ‪ 100‬יאר ווען אידן זענען‬
‫געפייניגט און געמארדעט‬
‫געווארן דורך אוקראינישע‬

‫רוצחים‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪40‬‬

‫הארבע באגרעניצונגען קעגן די אידישע‬ ‫רעבעלן גרופעס וועלכע האבן זיך גערופן‬ ‫גדיזירשתרעתק"לחי וכתע"ט‬ ‫‪‬‬
‫איינוואוינער אין זייערע געגנטער‪ ,‬וואס‬ ‫"היידמאקעס"‪ ,‬וואס איז באשטאנען‬ ‫אידישע‬
‫דער גרעסטער טייל פון די באגרעניצונגען‬ ‫פון אוקראינישע פויערן אונטער דער‬ ‫די ערשטע גרויסע רציחות אויף אידן‬ ‫פליטים אין‬
‫זענען געווען אויף די ערטער וואו אידן‬ ‫פירערשאפט פון איוואן גאנטע ימש"ו‪,‬‬ ‫וואס מען טרעפט דאקומענטירט איז די‬ ‫אוקראינע נאך‬
‫האבן געפירט א קאמף מיט די מיליטער‬ ‫שרעקליכע גזירת ת"ח ות"ט ווען דער‬ ‫די פאגראמען‬
‫מעגן וואוינען‪.‬‬ ‫פון פוילן וועלכע איז דאן געווען אין‬ ‫רשע כאמעלניצקי ימש"ו האט אנגעפירט‬ ‫אין די תר״ס‬
‫אידישע איינוואוינער אין יענע‬ ‫אן אויפשטאנד קעגן דער דעמאלטיגער‬
‫שטעט און געגנטער האבן אנגעהויבן‬ ‫קאנטראל פון יענע געגנטער‪.‬‬ ‫פוילישער רעגירונג‪ ,‬און דורכאויס דעם‬ ‫יארן‬
‫דורכפירן פראטעסטן קעגן די לאקאלע‬ ‫ווען די רעבעלן זענען אנגעקומען צו‬ ‫אויפשטאנד וואס זיינע קאזאקן מיט‬ ‫א חגיגת‬
‫אויטאריטעטן‪ ,‬און פאדערן אז מען זאל‬ ‫דער שטאט אומאן — וואו עס איז דאן‬ ‫אים אין שפיץ האבן אנגעפירט זענען‬ ‫הכנסת‬
‫זיי געבן די רעכטן פונקט ווי פאר אלע‬ ‫געווען א גרויסער אידישער ישוב — האבן‬ ‫צענדליגער טויזנטער אידן ברוטאל‬ ‫ספר תורה‬
‫זיי באלד אנגעהויבן מיט ברוטאלע מארדן‬ ‫אין אידישן‬
‫אנדערע איינוואוינער אין לאנד‪.‬‬ ‫דערמארדעט געווארן על קידוש השם‪.‬‬ ‫אוקראינע אין‬
‫ווי אלעמאל ווען אידן אין גלות האבן‬ ‫קעגן די אידן אין שטאט‪.‬‬ ‫אידן זענען גע'הרג'עט געווארן דורך‬ ‫די פריע ‪1900‬‬
‫פרובירט זיך צו הייבן די קעפ‪ ,‬האבן‬ ‫די היידמאקעס זענען געווען‬ ‫כאמעלניצקי און זיינע קאזאקן אין די‬
‫אויך דא די פראטעסטן אויפגעטון דאס‬ ‫בארבארישע רוצחים וואס האבן זיך‬ ‫לענדער וועלכע זענען היינט אוקראינע‪,‬‬ ‫י‪‬ארן‬
‫פארקערטע‪ ,‬און אנשטאט וואס עס זאל‬ ‫נישט געקימערט מיט גארנישט‪ ,‬יעדן‬ ‫בעלארוס און רוסלאנד‪ ,‬און דורכאויס‬
‫טוישן אדער בייגן די מיינונג און צוגאנג‬ ‫איד וועלכע זיי האבן געטראפן האבן זיי‬ ‫זיינע שרעקליכע רציחות זענען גאנצע‬
‫פון די באאמטע האט עס גאר שטארק‬ ‫ברוטאל דערמארדעט מיט בארבארישע‬ ‫קהילות גענצליך חרוב געווארן‪ ,‬ווען חוץ‬
‫אויפגערייצט די לאקאלע איינוואוינער‬ ‫מעטאדן‪ .‬זיי האבן נישט געמאכט קיין‬ ‫די צענדליגער טויזנטער אידן‪ ,‬מענער‪,‬‬
‫וועלכע האבן ליידער אנגעהויבן צו‬ ‫חילוק צווישן מענער און פרויען‪ ,‬יונג‬ ‫פרויען און קינדער וועלכע זענען דירעקט‬
‫און אלט‪ ,‬יעדער איז אייניג אומגעברענגט‬ ‫אומגעברענגט געווארן דורך כאמעלניצקי‬
‫דורכפירן ברוטאלע פאגראמען‪.‬‬ ‫און זיינע קאזאקן‪ ,‬זענען נאך צענדליגער‬
‫עס האט זיך דאן אנגעהויבן א רייע‬ ‫געווארן מיט אכזריות‪.‬‬ ‫טויזנטער געשטארבן פון הונגער און‬
‫פאגראמען אויף אידן איבער אוקראינע‪,‬‬ ‫די סצענעס אויף די גאסן פון אומאן‬ ‫קעלט וואס די ביטערע רציחות און‬
‫ווען אין יעדער שטאט און געגנט האבן‬ ‫אין יענער צייט אפשניט איז געווען‬ ‫באלאגערונגען האט מיטגעברענגט מיט‬
‫זיך די ארטיגע איינוואוינער צוזאמגענומען‬ ‫שרעקליך‪ ,‬קערפער זענען געליגן אין די‬
‫און אנגעהויבן מארדענען און באראבעווען‬ ‫גאסן מיט צייכנס פון די ברוטאלע מארדן‬ ‫זיך‪.‬‬
‫די ארטיגע איינוואוינער‪ .‬א פאגראם‬ ‫וואס זיי זענען אריבער פאר זייער קערפער‬ ‫די ביטערע רציחות זענען אנגעגאנגען‬
‫פלעגט געווענליך אנהאלטן פאר עטליכע‬ ‫איז פארשעמענד געווארפן געווארן אין די‬ ‫פאר לאנגע יארן‪ ,‬אבער דער הויכפונקט‬
‫טעג ביז די ארטיגע פויערן האבן זיך‬ ‫איז געווען פון אייר ת"ח ביז כסליו ת"ט‪,‬‬
‫גאסן‪.‬‬ ‫ווען דאן האט זיך אביסל אפגעשטעלט די‬
‫בארואיגט‪.‬‬ ‫די ארטיגע פויערן און די היידמאקעס‬ ‫פארשריט פון די קאזאקן‪ ,‬און די מאסן‬
‫די שנאת ישראל וואס האט דאן‬ ‫האבן געשלעפט די קערפער מיט א בזיון‬ ‫מארדן האט זיך עטוואס בארואיגט‪ ,‬טראץ‬
‫געהערשט אין אוקראינע איז געווען‬ ‫און זיי געווארפן פאר די הינט און שוויינען‬ ‫וואס רציחות אויף א קלענערן פארנעם‬
‫אומגעהויער‪ .‬עס איז דורכגעגאנגען א‬
‫וואך נאך א וואך‪ ,‬א חודש נאך א חודש‪ ,‬א‬ ‫מיט דער גרעסטער שאנדע וואס שייך‪.‬‬ ‫זענען נאך אנגעגאנגען פאר לאנגע יארן‪.‬‬
‫יאר נאך א יאר‪ ,‬און כמעט יעדע עטליכע‬ ‫איבער ‪ 3,000‬אידישע קינדער זענען‬ ‫דורכאויס די שרעקליכע רציחות פון‬
‫טעג האט אין א פרישן ארט אויסגעבראכן‬ ‫דערמארדעט געווארן אין אומאן אין דער‬ ‫גזירת ת"ח ות"ט און פון די נאכפאלגנדע‬
‫א פאגראם וואס האט געברענגט אידישע‬ ‫צייט אפשניט וואס די היידמאקעס האבן‬ ‫יארן זענען אומגעברענגט געווארן א‬
‫פאטאליטעטן‪ ,‬און קיינער האט גארנישט‬
‫געהערשט אין שטאט‪.‬‬ ‫געשאצטע ‪ 50,000‬אידן‪.‬‬
‫געטון דאס אפצושטעלן‪.‬‬ ‫נאך א קורצער צייט האט דאס פוילישע‬ ‫ס'איז א שאנדע‪ ,‬אבער כאמעלניצקי‬
‫ביי די פאגראמען פלעגן אנטיילנעמען‬ ‫מיליטער באוויזן צו ארעסטירן די פירער‬ ‫איז נאך ביז היינט א נאציאנאלער העלד‬
‫אלע סארט איינוואוינער‪ ,‬נישט נאר די‬ ‫פון דעם אויפשטאנד און אפגעשטעלט די‬ ‫אין אוקראינע‪ ,‬און ער ווערט באטראכט‬
‫געמיינסטע פויערן‪ ,‬נאר אפילו געווענליכע‬ ‫ווי איינע פון די פיגורן וועלכע האבן‬
‫ארבעטער האבן געמארדעוועט און‬ ‫רציחות פון די פויערן‪.‬‬ ‫אוועקגעשטעלט די היינטיגע אוקראינע‪,‬‬
‫בארויבט אידן אן קיין רחמנות‪ .‬לויט‬ ‫און די קינדער אין די ארטיגע שולעס‬
‫פארשידענע שאצונגען זענען פארגעקומען‬ ‫פתראגסר"גאמאועןןתצורויס"שון‬ ‫לערנען זיך אים צו באטראכטן ווי א‬
‫מער ווי ‪ 600‬פאגראמען אין שטעט און‬
‫דערפער איבער אוקראינע‪ ,‬וואס יעדע פון‬ ‫אין שנת תרס"ג האט די רוסישע‬ ‫העלד‪ .‬ימח שמו וזכרו‪.‬‬
‫זיי האט געברענגט אידישע קרבנות און‬ ‫רעגירונג‪ ,‬וועלכע האט דעמאלט געהערשט‬
‫אויף אוקראינע און די אומגעגנט‪,‬‬ ‫רהיציידחמואתקדוערסך די‬
‫ריזיגע שאדן פאר אידישע פארמעגנס‪.‬‬ ‫אנגעהויבן צו דורכפירן ברייטערע געזעצן‬
‫דער ערגסטער פאגראם איז געווען‬ ‫וועלכע וואלטן איינגעפירט בירגער רעכטן‬ ‫אין שנת תקכ"ח איז פארגעקומען‬
‫אין דער שטאט אדעס‪ ,‬וואו איבער ‪300‬‬ ‫אין רוסלאנד‪ .‬אבער אין דער זעלבער צייט‬ ‫אן אויפשטאנד אין אוקראינע‪ ,‬ווען‬
‫אידן זענען אומגעקומען ל"ע‪ ,‬און שווערע‬ ‫האבן לאקאלע אויטאריטעטן פון געגנטער‬
‫טויזנטער זענען פארוואונדעט געווארן‪,‬‬ ‫אין די היינטיגע אוקראינע זיך נישט‬
‫טייל פון זיי האבן זיך קיינמאל נישט‬ ‫גערעכנט דערמיט ווען עס איז געקומען‬
‫ערהוילט פון די ברוטאלע וואונדן זיי האבן‬ ‫צו אידן‪ ,‬און האבן אנגעהאלטן א רייע גאר‬

‫דאן געליטן‪.‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪41‬‬

‫אוקראינע‪ ,‬און פאר דער רעגירונג וועלכע‬ ‫די פאגראמען אין יענע יארן אין‬
‫איז עווענטועל אוועקגעשטעלט געווארן‬ ‫אוקראינע האט געברענגט צום אויפשטייג‬
‫אונטערן נאמען "יו‪-‬פי‪-‬אר" (אוקראינישע‬ ‫פון פארשידענע אידישע ציוניסטישע‬
‫גרופעס וועלכע האבן אנגעהויבן‬
‫פיפעל'ס רעפובליק")‪.‬‬ ‫פארשפרייטן די פסול'ע אידעאלאגיע‬
‫אבער נישט אלעמאל איז עס געווען‬ ‫נגד התורה אז מען דארף אויפשטעלן‬
‫סאלדאטן‪ .‬דורכאויס יענע יארן זענען‬ ‫אייגענע אידישע באוואפנטע מיליציע‬
‫פארגעקומען פיל רציחות און סתם‬ ‫גרופעס זיך צו קענען אליין באשיצן‪ ,‬און‬
‫אנטיסעמיטישע אטאקעס איבער די לענג‬ ‫דערנאך ארויפגיין קיין ארץ ישראל‪ ,‬און‬
‫און ברייט פון אוקראינע‪ ,‬ווען די ארטיגע‬ ‫עס אייננעמען‪ ,‬וואס פארשטענדליך אז די‬
‫ווילדע פויערן האבן אויסגענוצט די‬ ‫באוואפנטע גרופעס האבן נישט פארמערט‬
‫אומסטאביליטעט וואס האט געהערשט‬ ‫אהבת ישראל אין יענע געגנטער אין די‬
‫אין לאנד צוליב די אנגייענדע שלאכטן צו‬
‫מארדן‪ ,‬באראבעווען די אומשולדיגע אידן‬ ‫נאכפאלגנדע יארן‪.‬‬
‫וועלכע האבן געוואוינט אין די שטעט און‬
‫ראאווצייקפחרושאיתטנדאעונרדכאאיוןיס‬
‫דערפאר‪.‬‬
‫אין דעם נאכפאלגנדן יאר‪ ,‬שנת תרע"ט‪,‬‬ ‫ווי אלעמאל ווען עס איז דא קאמפן‬
‫ווען די יו‪-‬פי‪-‬אר האט גענומען קאנטראל‬ ‫צווישן די אומות העולם‪ ,‬פאלט דער‬
‫אויף דער רעגירונג אין אוקראינע האבן‬ ‫אידן דער קרבן‪ ,‬און אט אזוי איז געווען‬
‫זיי זיך פארבינדן מיט פירער אינערהאלב‬ ‫דער שווארצער מציאות אין די יארן פון‬
‫דער אידישער געמיינדע אין אוקראינע און‬ ‫דעם בירגער קריג צווישן די באלשעוויקן‬
‫פארשפראכן אז זיי וועלן אנפירן א ברייטע‬ ‫און דאס מיליטער פון די "אוקראינישע‬
‫אויספארשונג איבער די שרעקליכע‬ ‫פיפעל'ס רעפובליק" (‪ )UPR‬וועלכע האט‬
‫רציחות פון זייערע טרופן דורכאויס דעם‬ ‫געוואלט אוועקשטעלן א זעלבשטענדיגע‬
‫קריג‪ ,‬און זיי האבן אויך אינפארמירט‬
‫די אידישע געמיינדע אז זיי האבן‬ ‫רעגירונג אין אוקראינע‪.‬‬
‫אומגעברענגט די פאראנטווארטליכע אין‬ ‫דער קריג איז פארגעקומען בעיקר‬
‫צווישן די יארן תרע"ח און תר"פ‪ .‬דורכאויס‬
‫די שרעקליכע געשעענישן‪.‬‬ ‫יענע יארן איז פארגעקומען א רייע‬
‫פאגראמען קעגן אידן און סתם שחיטות‬
‫ו"הוברעיאלגבוטיתיקבארייריג"םאון‬ ‫אויף אידן דורך איינצלנע בריגאדעס פון‬
‫די ארטיגע קעמפער‪ ,‬צומאל אן קיינעמ'ס‬
‫אין יאר תש"א האט דייטשלאנד‬ ‫באפעל‪ ,‬נאר פשוט די סאלדאטן זענען‬
‫איינגענומען אוקראינע אין איינער‬ ‫געווען אנגעפילט און אנגעפיקעוועט‬
‫פון אירע טערעטאריעס וואס זי האט‬ ‫מיט אנטיסעמיטישע געפילן און האבן‬
‫איינגענומען נאכ'ן אריינגיין אין דער‬ ‫גע'רצח'עט אידן אין די מאסן אן קיין‬
‫צווייטער וועלט מלחמה מיט דער‬
‫האפענונג צו אויסשפרייטן די דריטע רייך‬ ‫געהעריגע סיבה‪.‬‬
‫צו גאנץ אייראפע‪ ,‬און דערנאך צו דער‬ ‫די ערגסטע מערדעריי איז געווען‬
‫אין דער שטאט פראסקראוו‪ ,‬ווען אום‬
‫גאנצער וועלט‪.‬‬ ‫ווינטער שנת תרע"ח האבן זעלנער‬
‫די אידן אין אוקראינע זענען באטראפן‬ ‫וועלכע האבן געקעמפט פאר אוקראינע'ס‬
‫געווארן גאר שווער‪ ,‬און די נאציס‪,‬‬ ‫זעלבשטענדיגקייט אומגעברענגט קרוב צו‬
‫אינאיינעם מיט דער צוזאמארבעט פון‬ ‫צוויי טויזנט אידן אין שטאט אויף גאר‬
‫די לאקאלע אוקראינישע פויערן‪ ,‬האבן‬ ‫ברוטאלע וועגן‪ ,‬און איבערגעלאזט איבער‬
‫כמצעט גענצליך אפגעווישט דאס ארטיגע‬
‫טויזנט שווער פארוואונדעטע‪.‬‬
‫אידנטום פון דער מאפע‪.‬‬ ‫אזוי אויך זענען פארגעקומען גרויסע‬
‫פאר דער מלחמה האבן אין אוקראינע‬ ‫פאגראמען און שחיטות אין די שטעט‬
‫געוואוינט א געשאצטע איבער צוויי‬ ‫זיטאמיר און בארדיטשוב‪ ,‬און אין‬
‫מיליאן אידן‪ .‬ווען די מלחמה האט זיך‬ ‫אומאן‪ ,‬ווי ביי יעדן פאגראם זענען אידן‬
‫געענדיגט זענען אין אוקראינע פארבליבן‬ ‫געמארדעט געווארן‪ .‬דער גרעסטער טייל‬
‫פון די רציחות זענען אויסגעפירט געווארן‬
‫אונטער צוואנציג טויזנט אידן‪.‬‬ ‫דורך סאלדאטן וועלכע האבן געקעמפט‬
‫אסאך אידן האבן דורכאויס די‬ ‫פאר דער זעלבשטענדיגקייט פון‬
‫מלחמה יארן באוויזן צו אנטלויפן און‬
‫צו געראטעוועט ווערן‪ ,‬אבער א גרויסער‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪42‬‬

‫ווערן‪ ,‬און אז זיי זאלן קומען צו גיין‪ ,‬נישט‬ ‫טייל פון די אידן דארט האבן נישט געהאט‬ ‫פאר דער מלחמה האבן אין‬
‫חלומ'ענדיג וואס עס גייט דארט פאקטיש‬ ‫די מעגליכקייט צו אנטלויפן און זענען‬ ‫אוקראינע געוואוינט א געשאצטע‬
‫איבער צוויי מיליאן אידן‪ .‬ווען די‬
‫פאסירן‪.‬‬ ‫ברוטאל דערמארדעט געווארן‪.‬‬ ‫מלחמה האט זיך געענדיגט זענען‬
‫דורכאויס די נאכפאלגנדע צוויי טעג‬ ‫דער גרעסטער טייל פון די אידן פון‬ ‫אין אוקראינע פארבליבן אונטער‬
‫זענען איבער ‪ 33,000‬אידן אומגעברענגט‬ ‫אוקראינע זענען ניטאמאל אפגעשיקט‬
‫געווארן דארט אויפ'ן פלאץ און‬ ‫געווארן צו די ארבעט לאגערן‪ ,‬נאר זענען‬ ‫צוואנציג טויזנט אידן‬
‫אריינגעווארפן געווארן אין מאסן‪-‬‬ ‫גלייך דערמארדעט געווארן אין די הענט‬
‫פון די בלוטדארשטיגע חיות בצורת אדם‪,‬‬
‫באגרעבעניש גריבער‪.‬‬ ‫די נאציס ימ"ש‪ ,‬און זייערע שכינים‪ ,‬די‬
‫דורכאויס דעם נאכפאלגנדן יאר‬
‫זענען פרישע ‪ 15,000‬אידן וועלכע זענען‬ ‫בלוטדארשטיגע אוקראינער רוצחים‪.‬‬
‫געפונען געווארן אויסבאהאלטן אדער‬ ‫דורכאויס די מלחמה יארן זענען‬
‫אין די ארומיגע דערפער אהינגעברענגט‬ ‫נאנט צו א מיליאן(!) אוקראינע אידן‬
‫געווארן און גע'רצח'עט געווארן אויף דעם‬ ‫אומגעברענגט געווארן דורך די נאציס‬
‫און די אוקראינער‪ ,‬און לויט ווי פארשער‬
‫שטח פון באבי יאר‪.‬‬ ‫שרייבן האבן די נאציס נישט געהאט גענוג‬
‫ארץ ארץ אל תכסי דמם‪.‬‬ ‫קרעפטן אויפ'ן פראנט אין אוקראינע‪,‬‬
‫און ווען נישט די צוזאמענארבעט פון די‬
‫נאנאכט'יןסוועעמליטטיזקרםיג‬ ‫אוקראינישע רוצחים וואלטן זיי קיינמאל‬
‫נישט געהאט די מעגליכקייט צו אויספירן‬
‫זינט דער צווייטער וועלט מלחמה‬ ‫אזא מאסן מארד ווי דאס וואס זיי האבן‬
‫האט אוקראינע נאר געזען א רעדוקציע‬
‫אין אנטיסעמיטיזם‪ ,‬ווען דורכאויס די‬ ‫דורכגעפירט‪.‬‬
‫יארן האט מען געהערט ווייניגער און‬ ‫די מערסט באקאנטע רציחות‬
‫ווייניגער אנטיסעמיטישע אינצידענטן‬ ‫דורכאויס דער צווייטער וועלט מלחמה‬
‫אין אוקראינע איז געווען די באקאנטע‬
‫דורכאויס אוקראינע‪.‬‬
‫ביי דער רעוואלוציע אין אוקראינע‬ ‫"באבי יאר" שחיטה‪.‬‬
‫אין יאר תשע"ד ווען דער פרא‪-‬רוסישער‬ ‫עס איז געווען סוף זומער תש"א ווען‬
‫פירער יאנוקאוויטש איז אראפגעווארפן‬ ‫די נאציס האבן געמאלדן אז אלע אידן פון‬
‫געווארן פון אמט זענען דאן געהערט‬ ‫קיעוו דארפן זיך צוזאמעמען אכט אזייגער‬
‫געווארן באשולדיגונגען צווישן פרא‪-‬‬ ‫אינדערפרי ביים ווינקל פון דער גאס‬
‫רוסישע גרופעס אז די אידן אין אוקראינע‬ ‫מעלניקאווע און דאקטעריווסקאיא‪ ,‬און‬
‫האבן געשטיצט און געהאלפן די‬ ‫מען זאל מיטברענגען דאקומענטן‪ ,‬דאס‬
‫רעוואלוציע צו אומווארפן יאנוקאוויטש‪.‬‬ ‫געלט‪ ,‬אלע טייערע חפיצים‪ ,‬ווארעמע‬
‫דער אמת איז געווען אז טייל אידישע‬ ‫בגדים‪ ,‬און נאך‪ ,‬און וועלכער איד עס‬
‫גרופעס אין לאנד האבן טאקע געשטיצט‬ ‫וועט נישט אויספאלגן די אנווייזונגען‬
‫די רעוואלוציע‪ ,‬אבער ווייט נישט אלע‬
‫אידן‪ ,‬און דער גרעסטער טייל פון אידישע‬ ‫וועט גלייך געשאסן ווערן‪.‬‬
‫קהילות אין לאנד האבן נישט גענומען קיין‬ ‫די מודעות האבן געצילט אז די אידן‬
‫זאלן פארשטיין אז זיי גייען דעפארטירט‬
‫שטעלונג אין יענעם קאנפליקט‪.‬‬
‫די העצע אין יענער תקופה האט‬
‫געברענגט א לייכטן אויפשטייג פון‬
‫אנטיסעמיטיזם איבער אוקראינע‪ ,‬בעיקר‬
‫אין די פרא‪-‬רוסישע געגנטער ווי דאנעצק‬
‫וכדומה‪ .‬די ארטיגע פרא‪-‬רוסישע פירער‬
‫האבן שטארק פארדאמט די אטאקעס‬
‫און צוגעשטעלט שיץ פאר דער ארטיגער‬

‫אידישער געמיינדע‪.‬‬
‫חוץ דעם קליינעם אויפשטייג אין‬
‫יענער תקופה האבן אידן אין אוקראינע א‬
‫רואיגע לעבן און א פרידליכע צוזאמלעבן‬
‫מיט דער ארטיגער באפעלקערונג‪ ,‬בעסער‬
‫ווי אין גאר אסאך אייראפעאישע מדינות‪.‬‬
‫הרנינו גוים עמו כי דם עבדיו יקום‬
‫ונקם ישיב לצריו וכפר אדמתו עמו ‪ .‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪43‬‬

‫עלף‬ ‫ווען מיין טעלעפאן האט זיך צעקלונגען און‬
‫איך האב געהערט די ווערטער "רבי חיים וויל‬
‫רבי‬
‫דיך טרעפן"‪ ,‬האט זיך מיר נישט געגלייבט‬
‫מיינע אויערן‪ .‬איך האב געכאפט א טעקסי‬

‫קיין בני ברק צו דער באשיידענער דירה‬
‫אויף רחוב רשב"ם און געהאט די זכיה צו‬
‫פארברענגען במחיצתו פונעם שר התורה‪.‬‬
‫די יעניגע מינוטן דערמאנען די געוואלדיגע‬
‫אבידה וואס די וועלט האט פארלוירן און זיי‬
‫וועלן מיך באגלייטן אויף אייביג | אבל יחיד‬

‫נחום צבי יצחק הלוי האלפערט‬

‫בילדער‪ :‬ארכיוון‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪44‬‬

‫ווי נאר איך האב געהערט די בשורה אז דער שר התורה‬ ‫מינוט‬
‫איז נסתלק געווארן‪ ,‬האט מיר באנומען דאס געפיל אז איך‬
‫האב עפעס פערזענליך פארלוירן‪ ,‬אז עס האט זיך פון מיר‬ ‫מיטחיים‬
‫אפגעריסן א שטיק הארץ‪ .‬פאר די אויגן איז מיר געשטאנען‬
‫לעבעדיג די סצענע ווי איך האב די זכיה צו זיצן בצילו און‬

‫רעדן מיט'ן גדול הדור פאר א משך זמן פון עלף מינוט אוןו‬

‫אכצן סעקונדעס‪ .‬און די אויגן האבן מיר זיך אנגעפילט מיט טרערן‪.‬‬
‫עס איז שוין אריבער א שיינע פאר יאר זינט יענע געהויבענע‬
‫מינוטן‪ ,‬אבער ערשט יעצט האב איך איינגעזען אז איך האב נאך‬
‫קיינמאל נישט פארדייט די גאנצע השתלשלות הדברים צו ריכטיג‬

‫פארשטיין איך נפלה זכות כה גדולה בחלקי‪.‬‬
‫דער שמועס מיט'ן שר כל התורה כולה האט אנגעהאלטן‬
‫עטליכע מינוט‪ ,‬אבער עס האט געשפירט ווי אן אייביגקייט‪ ,‬און‬
‫דער רושם איז זיכער א נצחיות׳דיגער‪ ,‬עפעס וואס איז געווארן‬
‫פארקערפערט אין מיין וועזן‪ ,‬אין מיין עקזיסטענץ‪ ,‬און ביז ווי‬
‫לאנג איך וועל אטעמען דא אויפ'ן עולם התחתון וועלן זיך די עלף‬
‫מינוט ציען אין זייער ווירקליכקייט‪ ,‬והלוואי עס זאל זיך קענען‬

‫ציען אויף דורות הבאים אחרי‪.‬‬
‫אין מיין יוגנט האב איך געלערנט אין סאטמאר‪ ,‬אבער בימי‬
‫בחרותי ווען מען איז געזיצן איבער די גרויסע גמרא בלעטער פון‬
‫נשים נזיקין וקדשים‪ ,‬איז דער בריסקער מהלך‪ ,‬די ישיבישע לומדות‬
‫געווען פאר מיר ווי מים קרים‪ .‬מיין מוח האט אויפגעלויכטן פון‬
‫א חילוק‪ ,‬א סברא‪ ,‬א קנייטש‪ ,‬א גר״ח‪ ,‬א רבי ברוך בער‪ ,‬א קצות‪,‬‬

‫א נתיבות‪.‬‬
‫דערנאך ווען איך האב זיך געטראפן קעגן דעם אפגרונט פון‬
‫די עמקות פון מרן רבינו הגדול החזון איש זצ״ל‪ ,‬סיי די לערע‪,‬‬
‫די לומדות‪ ,‬די חשבון‪ ,‬סיי די נפש‪ ,‬די מחשבה‪ ,‬בין איך געבליבן‬
‫פארגאפט מיט א צעעפנט מויל‪ .‬כ'וואלט באצאלט אפילו מיט'ן‬
‫לעבן צו קענען כאטש אויף נאך איין מאל שפירן דעם סקרוך אין‬
‫אלע ביינער פון מפענח זיין דעם ערשטן שטיקל חזון איש‪ .‬מער‬
‫ווי איין מאל וואס כ'בין געווארן גערירט אזש ביז טרערן פון א‬
‫שטיקל חזון איש‪ ,‬צי א שטיקל תורה‪ ,‬א בריוו‪ ,‬צי אן אויסדרוק‪.‬‬
‫איך בין געווען פארכאפט אינעם גלאנץ פון חזון איש און זיך‬

‫אנגעזאפט מיט יעדע זאך חזון איש׳דיג‪.‬‬
‫איך געדענק נאך דעם אייפער מיט וועלכן איך האב מיך געזעצט‬
‫ביי דער שאפע אין מיין פאטער׳ס ספרים צימער‪ ,‬בלעטערן די‬
‫דינע שווארצע 'קהילות יעקב' בענדער וואס מיין פאטער האט‬
‫באקומען פונעם סטייפלער גאון זצ״ל‪ ,‬וואס ער איז צו אים‬
‫געגאנגען אויפ'ן באפעל פון כ״ק אדמו״ר מפשעווארסק שליט״א‪.‬‬
‫מיין טאטע פלעגט דערציילן וויאזוי דער קהילות יעקב האט מיט‬
‫א משניות אין דער האנט אים צוגעפירט ער זאל נעמען באנד נאך‬
‫באנד פון די ספרי 'קהילות יעקב'‪ ,‬און דאס נאר נאכ'ן אים חוקר‬
‫ודורש זיין אויב ער איז טאקע א בן תורה און וויל נישט מאכן קיין‬
‫מסחר מיט זיי‪( .‬גאר מערקווירדיג איז וואס מיין פאטער שליט״א‬
‫זאגט מיר אז ער גופא האט געשריבן א מאמר אין קובץ פרי תמרים‬
‫איבער אקוראט דער סוגיא וואס איך האב שפעטער גערעדט מיט‬

‫רבי חיים‪ ,‬נעמליך‪ ,‬שיטת החזון איש בענין חצר שבזמנינו)‪.‬‬
‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪45‬‬

‫סתירות בענין דין חצר בזמנינו‪ .‬איך וועל‬ ‫כ'וואלט‬ ‫גע'פסק'נט ווי שיטת התוספות‪.‬‬ ‫עס איז געווען חודש אב שנת תשע״ב‪,‬‬
‫נישט באלמוטשען דא און אויסשמועסן‬ ‫באצאלט‬ ‫דאס איז אלעס געווען בזמן התלמוד‪,‬‬ ‫איך האב דעמאלט עוסק געווען אין‬
‫אלע צדדים‪ ,‬נאר ממש אויפ'ן שפיץ גאפל‪.‬‬ ‫אפילו מיט'ן‬ ‫אבער שפעטער כשהגלו בני ישראל‬ ‫שרייבן דעם שוין היינט באקאנטן ספר‬
‫אין הלכה איז פארהאן אפאר דרגות‬ ‫לעבן צו‬ ‫בגולה און ס'איז געווען א סכנה צו מאכן‬ ‫שלחן המועד‪ ,‬א היקף אויף הלכות חנוכה‪,‬‬
‫פון חצרות‪ .‬די הויפט דרגה איז א חצר‪.‬‬ ‫קענען כאטש‬ ‫פרסומי ניסא האט מען געצונדן ביים טיר‬ ‫אונטער'ן מכון אור התורה פון מיין קוזין‬
‫א נידריגע דרגה פון דעם איז א רחבות‪.‬‬ ‫אויף נאך‬ ‫אינדערהיים ווי ס'ווערט שוין געברענגט‬ ‫הרה״ח ר' יחזקאל גאלדבערגער שליט״א‪.‬‬
‫נאכדעם איז פארהאן א גינה‪ ,‬וואס איז ווי‬ ‫איין מאל‬ ‫אין דער גמרא‪ ,‬און דער רמ״א ברענגט אזוי‬ ‫האלטנדיג אט אט ביים גמר הספר‪,‬‬
‫א גארטן‪ .‬די הויפט נקודה וואס די הלכה‬ ‫שפירן דעם‬ ‫האבן מיר גענומען דעם בינטל פאפירן‬
‫זוכט אין א חצר איז‪ ,‬וויפיל תשמישי‬ ‫סקרוך אין‬ ‫להלכה‪.‬‬ ‫אונטער'ן ארעם און זיך געלאזט צום‬
‫הבית מען טוט דארט אז ס'זאל זיך קענען‬ ‫אלע ביינער‬ ‫היינט‪ ,‬ווען עס איז נשתנו העיתים‬ ‫שווארץ אפל פון א איד׳ס אויג‪ ,‬צום‬
‫אידענטיפיצירן אלס אן אריגינעלער חצר‪,‬‬ ‫פון מפענח‬ ‫והזמנים‪ ,‬און סיי אין חוץ לארץ איז‬ ‫צענטער פון א איד׳ס הארץ גלוסטעניש‪,‬‬
‫וואס ווי דער חזון איש איז עס מגדיר‪ ,‬איז‬ ‫זיין דעם‬ ‫פרסום נס חנוכה אויף רוב פלעצער נישט‬ ‫קיין עיר הקודש ירושלים‪ ,‬נעמען ברכות‬
‫א חצר א פלאץ וואו ״עיקר תשמיש הבית‬ ‫ערשטן‬ ‫קיין גרעסערע סכנה ווי גיין א שטריימל‬ ‫והסכמות פון די גדולי ישראל אין ארץ‬
‫שטיקל חזון‬ ‫אין גאס‪ ,‬וכל שכן אין ארץ הקודש וואו עס‬ ‫הקודש‪ .‬ס׳איז געווען א דערהויבענע‬
‫שם״‪.‬‬ ‫איש‪ .‬מער‬ ‫איז נישט קיין סכנה צו צינדן חנוכה גלוי‬ ‫נסיעה ווי מיר האבן געהאט די זכיה זיך צו‬
‫אין אורח חיים זאגט דער חזו"א אז‬ ‫ווי איין מאל‬ ‫לכל העמים‪ ,‬האט זיך געמאכט די שאלה‬ ‫טרעפן מיט אסאך גדולי רבנים‪ ,‬און פאר‬
‫אונזערע חצרות האבן נישט קיין דין חצר‬ ‫וואס כ'בין‬ ‫צי עס איז חזרה הדין כימי התלמוד און‬ ‫מיר איז עס געווען א שהחיינו מאמענט‪,‬‬
‫נאר א דין רחבות‪ ,‬ווידער אין יורה דעה‬ ‫געווארן‬ ‫דער דין פון מקום הדלקת נר חנוכה גייט‬ ‫זייענדיג דאס ערשטע מאל וואס איך האב‬
‫ביי הלכות מזוזה זאגט ער אז ס׳האט גאר‬ ‫גערירט אזש‬ ‫צוריק צום טיר אשר פתח ביתו‪ ,‬און אויב‬ ‫די זכיה געהאט צו באזוכן אין הייליג לאנד‪.‬‬
‫קיין דין רחבות אויך נישט נאר א דין‬ ‫ביז טרערן‬ ‫האט מען א חצר‪" ,‬לפתח חצירו" (וואס ווי‬ ‫בשעת׳ן שרייבן און ארבעטן אויפ'ן‬
‫גינה‪ ,‬ווייל אין הכי נמי אין א רחבות טוט‬ ‫פון א שטיקל‬ ‫דערמאנט נעמט מען אן להלכה ווי שיטת‬ ‫ספר‪ ,‬איז מיר אויסגעקומען דורכצוטון‬
‫מען נישט כל עיקר תשמיש הבית אבער‬ ‫חזון איש‪,‬‬ ‫התוספות‪ ,‬אז אויב מ'האט א חצר דארף‬ ‫אסאך פון די ברייט‪-‬פארצווייגטע‬
‫לפחות פלעגט מען עס נוצן לאוצר‪ ,‬פאר‬ ‫צי א שטיקל‬ ‫מען צינדן ביים עפענונג פון חצר‪ ,‬נישט ווי‬ ‫נושאים לעומק ולרוחב‪ ,‬איין דוגמא איז‬
‫סטארעדזש‪ ,‬צו האלטן זאכן פון שטוב‪,‬‬ ‫תורה‪ ,‬א‬ ‫רש״י וואס האלט שמדליקים לפתח ביתו)‪.‬‬ ‫די גאנצע מערכת הזמנים וואס איז נוגע‬
‫אבער היינט טוט מען דאס אויך נישט‪,‬‬ ‫בריוו‪ ,‬צי אן‬ ‫צום דין פון זמן הדלקת נרות חנוכה‪,‬‬
‫זאגט דער חזון איש אז ס'האט א דין ווי‬ ‫אויסדרוק‪.‬‬ ‫אויף דעם איז פארהאן חילוקי דיעות‪.‬‬ ‫און די ארבעט איז געווען דערנאך זיי צו‬
‫א גינה‪ .‬דארף מען פארשטיין וואס זיין‬ ‫איך בין‬ ‫די שיטה פון מרן החזון איש זצוק״ל‬ ‫פאכמאניש פאר׳פשוט׳ערן און עס מאכן‬
‫איז געווען‪ ,‬אז לעולם איז טאקע חזרה‬
‫כוונה איז‪.‬‬ ‫געווען‬ ‫הדין לימי התלמוד און מען דארף צינדן‬ ‫פארשטענדליך און שווה לכל נפש‪.‬‬
‫נאך מער איז מיר שווער געווען‪ ,‬אז‬ ‫פארכאפט‬ ‫לפתח ביתו‪ ,‬אבער‪ ,‬בנוגע דעם דין אז‬ ‫איינע פון די נושאים וואס ווערט‬
‫אויף א צווייט פלאץ אין אורח חיים זאגט‬ ‫אינעם גלאנץ‬ ‫אויב מ'האט א חצר דארף מען צינדן ביי‬ ‫ברייט ארומגערעדט איז די סוגיא פון דין‬
‫דער חזון איש אז אין הכי נמי אונזערע‬ ‫פתח חצירו‪ ,‬האט דער חזו"א געהאלטן אז‬
‫חצרות האבן טאקע א דין רחבות‪ ,‬אבער‬ ‫פון חזון‬ ‫היינטיגע צייטן קען מען נישט צינדן ביים‬ ‫חצר בזמנינו‪.‬‬
‫עם כל זה – לייגט ער דא צו א נייע הגדרה‬ ‫איש און זיך‬ ‫עפענונג פון הויף‪ ,‬ונימוקו עמו‪ ,‬ווייל די‬ ‫די מטרה פון מצוות הדלקת נרות‬
‫– וויבאלד זיי זענען ״מוקפין לדירה״‪ ,‬ד‪.‬ה‪.‬‬ ‫אנגעזאפט‬ ‫היינטצייטיגע חצרות זענען נישט ווי די‬ ‫חנוכה איז צו מאכן פרסומי ניסא‪ .‬די גמרא‬
‫זיי נעמען ארום א וואוין ארט‪ ,‬האבן זיי‬ ‫חצרות כבימי החז״ל און זיי האבן נישט‬ ‫(שבת כא‪ ):‬זאגט אז דער פלאץ צו צינדן‬
‫א ״דין חצר לכל מילי״ און עס איז נאר‬ ‫מיט יעדע‬ ‫די חנוכה ליכט איז ״להניחה על פתח ביתו‬
‫במיוחד לדיני עירובין‪ ,‬כדי צו באשאפן‬ ‫זאך חזון‬ ‫קיין דין חצר‪.‬‬ ‫מבחוץ״ – ביים עפענונג פון טיר אינדרויסן‬
‫א דין מבוי וואס עס פאדערט זיך אזוינע‬ ‫איש׳דיג‬ ‫האב איך געהאט אויף דעם ענין אפאר‬ ‫אויף דער גאס‪ .‬און אויב א מענטש וואוינט‬
‫תלמוד׳ישע חצרות וואס מען טוט דארט‬ ‫פראגעס און ספיקות‪ .‬לויט'ן שיטת החזון‬ ‫אויפ'ן צווייטן שטאק‪ ,‬וואס זיין טיר ווייזט‬
‫רוב ועיקר תשמישי הבית‪ .‬ווי כאילו צו‬ ‫האיש‪ ,‬וואו איז דער ענדגילטיגער מקום‬ ‫זיך נישט ארויס צו דער גאס‪ ,‬איז די הלכה‬
‫זאגן (כדי לשבר את האוזן) אז עס איז א‬ ‫הדלקת נר חנוכה אויב דאס הויז האט‬ ‫״מניחה בחלון הסמוכה לרשות הרבים״ –‬
‫מיוחד׳יגער דין ביי הלכות עירובין וואס‬ ‫פארנט פון זיך א הויף‪ .‬צי זאגט מען אז‬ ‫לייגט ער עס ביים פענסטער וואס קוקט‬
‫פאדערט אזא חצר "שכל תשמיש הבית‬ ‫וויבאלד היינטיגע צייטן איז שוין נישט דא‬
‫שם"‪ ,‬אבער אין אלגעמיין‪ ,‬אפילו אונזערע‬ ‫קיין דין חצר‪ ,‬דארף מען זיך בעל כרחך‬ ‫ארויס צום רשות הרבים‪.‬‬
‫חצרות‪ ,‬אונזערע רחבות׳ען‪ ,‬ווערט‬ ‫באגיין ווי שיטת רש״י און צינדן על פתח‬ ‫וואס טוט זיך אבער אויב עס איז דא‬
‫ביתו‪ ,‬אדער איינמאל עס איז דא א הויף‬ ‫א חצר‪ ,‬א הויף פארנט פונעם הויז‪ ,‬וואו‬
‫באטראכט ווי אן אריגינעלער חצר‪.‬‬ ‫פארנט פון הויז אבער מ'קען עס נישט‬ ‫צינדט מען די מנורה‪ ,‬ביים טיר פון הויז‬
‫איז מיין שאלה געווען‪ ,‬נא אויב אזוי‬ ‫נוצן לדין הדלקת נרות חנוכה ווייל ס'האט‬
‫מהיכי תיתי אז ביי נר חנוכה פאדערט זיך‬ ‫נישט קיין דין חצר‪ ,‬דארף מען זיך באגיין‬ ‫אדער ביים עפענונג פונעם הויף?‬
‫אזא חצר וואס איז געפעדערט ביי א מבוי‪,‬‬ ‫ווי כאילו מ'האט נישט קיין צוטריט צום‬ ‫דאס איז א מחלוקת‪ .‬רש״י לערנט‬
‫אפשר זענען אונזערע חצירות גענוג דין‬ ‫חצר‪ ,‬ווי כאילו מ'וואוינט אויפ'ן צווייטן‬ ‫אז דער פלאץ פון צינדן מנורה איז ביים‬
‫שטאק‪ ,‬און צינדן בחלון ביתו הסמוכה‬ ‫עפענונג פון טיר אפגעזען אויב ס'איז‬
‫חצר לדין הדלקת נר חנוכה?‬ ‫דא א חצר פארנט פון הויז צי נישט‪.‬‬
‫אזוי‪ ,‬מיט א זעקל פול מיט שאלות און‬ ‫לרשות הרבים‪.‬‬ ‫תוספות אבער האלט אז אויב ס'איז דא‬
‫מיט א הארץ פול מיט עקסטאז‪ ,‬האבן מיר‬ ‫נאך האב איך מיך פארפלאנטערט‪ ,‬אז‬ ‫א חצר דארף מען יא צינדן די מנורה ביים‬
‫אין ספר חזון איש גופא געפינען מיר אפאר‬ ‫עפענונג פון הויף‪ .‬אין שולחן ערוך ווערט‬
‫זיך געלאזט קיין בני ברק‪.‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪46‬‬

‫הגאון האדיר דער סטייפלער גאון זצ״ל‬ ‫אפאר מענטשן פאר מיר זענען אריין‪,‬‬ ‫בני ברק‪ ,‬א שטאט דערטרינקען‬
‫טאקע געגאנגען איינס צוויי‪ .‬איך גיב א‬ ‫אין כוואליעס היץ‪ .‬א שטאט וואס קען‬
‫טרעף איך מיר פארבויגן‪ ,‬מיין‬ ‫זאג פאר'ן גבאי׳ן אז כ׳בין א יונגערמאן פון‬ ‫זיך נישט ארויסזען פונעם שאטן פון א‬
‫פארשריבענע שאלה אין האנט‪ ,‬און איך‬ ‫אמעריקע‪ ,‬כ׳האב די און די שאלה‪ .‬זייענדיג‬ ‫פלאמעדיגער זון‪ .‬די מענטשן אן ערבוביא‬
‫הייב אזוי אן פארלייגן מיינע קשיות‪ :‬דער‬ ‫זיכער אז יעדער קורצער רעקל אין בני‬ ‫פון ווילנע‪ ,‬מארמאראש און מאראקא‪ .‬א‬
‫חזון איש אין אורח חיים זאגט אז היינטיגע‬ ‫ברק קען חזון איש אויפ'ן לשון‪ ,‬באווארף‬ ‫סימבאל פון תורה‪ ,‬דער היינטצייטיגער‬
‫איך אים מיט חזון איש׳עס‪ .‬ער ווייסט‬
‫חצירות האבן נישט קיין דין חצר‪...‬‬ ‫נישט וואס כ׳וויל פון זיין לעבן האבן‪.‬‬ ‫יבנה‪ ,‬נהוראי‪ ,‬פומבדיתא במקום אחד‪.‬‬
‫כ'פרעג אים אויב ס'איז שייך צו פרעגן‪ ,‬ער‬ ‫מיין עיקר באזוך קיין בני ברק איז‬
‫צורת קדשו פון מרן הגאון הקדוש החזון איש זצוק״ל‬ ‫האט מיר נישט געהעריג געענטפערט‪ ,‬ווי‬ ‫געווען צו באזוכן ביים שר התורה מרא‬
‫דכולא תלמודא רבינו חיים זצוק״ל‪ .‬די‬
‫כאילו מיר צו זאגן‪ ,‬פרוביר‪.‬‬ ‫התנהגות דארטן איז דאך געווען ידוע לכל‪,‬‬
‫מסיבה שלא נודע למי‪ ,‬א זאך וואס איז‬ ‫האב איך פון פאראויס געוואוסט אז ס׳איז‬
‫מיר נאך א חידה סתומה עד היום הזה‪,‬‬ ‫כמעט נישט דא קיין האפענונג אים צו‬
‫האב איך מחליט געווען צו שרייבן מיין‬ ‫קענען פארלייגן די שאלה‪ ,‬און אפילו יא‪,‬‬
‫איזרעאלישן סעל נומער אונטער מיין‬ ‫וועט ער די תשובה נישט ענטפערן בעל‬
‫אדרעס‪ .‬וואס מיין פלאן מיט דעם איז‬ ‫פה‪ ,‬אפשר אולי האי ואולי צוריק שרייבן‬
‫געווען‪ ,‬האב איך דעמאלט נישט געוואוסט‬ ‫א צוויי ווערטערדיגע תשובה בכתב‪ .‬האב‬
‫און איך ווייס נאך אלץ נישט‪ ,‬מיר אריין א‬ ‫איך אפגעשריבן די שאלה מיינע אויף‬
‫א געלע פאפיר‪ ,‬זיך געמוטשעט מיט די‬
‫זשוק אזא‪.‬‬ ‫טיטלען‪ ,‬נישט האבנדיג קיין השגה וועלכע‬
‫שטיי איך אינעם פארצימער‪ ,‬דירה‬ ‫טיטלען מען שרייבט צו אזא גדול‪ ,‬און‬
‫שכולו תורה‪ ,‬באוואקסן מיט ספרים‪.‬‬ ‫פארצייכנט מיין אמעריקאנער אדרעס‪,‬‬
‫ס׳שמעקט פון בלעטער און טינט‪ .‬איך‬ ‫מיט דער האפענונג אז ער וועט מיר‬
‫פרוביר צו לייגן א האנט אויף וואס מער‬ ‫צוריקשיקן א תשובה בכתב‪ ,‬און אפילו‬
‫ספרים שייך‪ .‬אט איז מיין רייע אריינצוגיין‪.‬‬ ‫נישט‪ ,‬לפחות וועל איך האבן די זכיה אים‬
‫ס'טוט זיך דא א געטומל‪ .‬איין בן‪-‬בית‬ ‫צו פרעגן די שאלה‪ ,‬און באקומען א ברכה‪.‬‬
‫דארט‪ ,‬מיט אש׳ענע צעבלאזענע פיאות‬ ‫ס׳איז געווען אינמיטן א הייסן‬
‫וואס טרעפן נישט זייער מנוחה אונטער די‬ ‫זומער טאג‪ .‬מיט לויפעדיגע טריט קום‬
‫אויערן‪ ,‬א לויזן רעקל איבער דער פלייצע‬ ‫איך אן צו דעם פינת יקרת אויף רחוב‬
‫מיט די הענט נישט אריינגעלייגט אין די‬ ‫רשב״ם גלייך קעגנאיבער דעם באקאנטן‬
‫ערמל‪ ,‬שרייט אריין רבי חיימ׳ען אין די‬ ‫לעדערמאן שול‪ ,‬דער צענטער פאר די חזון‬
‫אויערן עפעס וועגן צדקה געלטער‪ .‬עפעס‬
‫א יונגער קורץ‪-‬פיאות׳דיגער קנייבסקי‬ ‫איש׳ניקעס‪.‬‬
‫מעלדט הויך אז ער וועט זיין צוריק‬ ‫אויף די טרעפ וואס פירט צו רבי‬
‫שפעטער‪ .‬איינער דערלאנגט אים א גלעזל‬ ‫חיימ׳ס שטוב שטייען שוין שורות מיט‬
‫טרונקען‪ ,‬און איך בין פארגליווערט‪ .‬איך‬ ‫מענטשן‪ ,‬א גרופע פון אן אמעריקאנער‬
‫קום נאך צו מיר פון דעם פאקט אז פונעם‬ ‫ישיבה פון קליוולאנד דאכט זיך‪ ,‬און סתם‬
‫חפצא וואס איך זע אויף אלע בילדער און‬
‫אלע צדקה רעקלאמעס‪ ,‬איז געווארן א‬ ‫עמך אידן מכל קצוות תבל‪.‬‬
‫גברא‪ .‬רעדט‪ ,‬רירט זיך‪ ,‬שמייכלט‪ .‬און איך‬ ‫די שמועה איז דעמאלט געווען אז רבי‬
‫קוק אים אריין אין די אויסגעהארעוועטע‬ ‫חיים נעמט נישט אויף היינט‪ ,‬ער פילט זיך‬
‫אויגן‪ ,‬א גאנצן מעמד הר סיני קען מען זיך‬ ‫עפעס נישט גוט‪ .‬די ישיבה בחורים זענען‬
‫צאמזען דארטן‪ .‬און אדהכי והכי‪ ,‬שטופט‬ ‫געווען אנטוישט‪ ,‬ס׳איז געווען זייער‬
‫מיר איינער דארט און ווייזט מיר‪ ,‬נא‪ ,‬רעד‬ ‫לעצטער טאג‪ .‬פאר מיר איז דאס אויך‬
‫נישט געווען קיין פרייליכע נייעס‪ .‬נאכ'ן‬
‫שוין‪.‬‬ ‫ווארטן א שטיק צייט‪ ,‬איז עפעס א גבאי‬
‫טרעף איך מיר פארבויגן‪ ,‬מיין‬ ‫ארויסגעקומען זאגן אז רבי חיים וועט‬
‫פארשריבענע שאלה אין האנט‪ ,‬און איך‬ ‫אויפנעמען‪ ,‬אבער אריין און ארויס‪ ,‬נישט‬
‫הייב אזוי אן פארלייגן מיינע קשיות‪ :‬דער‬ ‫קיין לאנגע מעשיות‪ ,‬מער אזא ״ברכה‬
‫חזון איש אין אורח חיים זאגט אז היינטיגע‬
‫והצלחה״ מצב‪.‬‬
‫חצירות האבן נישט קיין דין חצר…‬
‫שוין א מינוט אריין אין מיין דרשה‪ ,‬ווי‬
‫א וואולקאן‪ ,‬ברעכט רבי חיים אויס הילכיג‬
‫אין א שווער‪-‬ליטווישער הברה ״ברוך חי‬

‫העולמים״‪.‬‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪47‬‬

‫ברק‪ ,‬האב איך געכאפט א טעקסי קיין‬ ‫ווארשיינליך אין דעם גאנצן געטומל‬ ‫״דער איז פון די בריוו‪ ,‬נחום האלפערט״‬
‫בני ברק‪ .‬דער וועג איז געווען לאנג און‬ ‫האט מען פארזען אז רבי חיים האלט‬
‫לאנגווייליג‪ ,‬איך שפיר ווי עפעס א מחזיר‬ ‫אינמיטן א ברכה אחרונה‪ .‬כ׳האב נישט‬ ‫"איך בין נחום האלפערט"‪ ,‬שטאמל איך‬
‫בתשובה ווען איך פרוביר מסביר זיין דעם‬ ‫געוואוסט צי איך זאל אנטלויפן אדער‬ ‫ארויס‪ .‬ער קוקט מיך אן פון אויבן ביז‬
‫דרייווער וואס ס׳מיינט א רב קנייבסקי‪,‬‬ ‫איך זאל בתחנונים בעטן די ערד זאל מיך‬ ‫אראפ‪ ,‬מיט א סארקאסטישן שמייכל‬
‫און אז ער האט מיך גערופן‪ ,‬בשעת דער‬ ‫איינשלינגען‪ .‬פארשטאמלט פרוביר איך צו‬ ‫פרעגט ער‪" ,‬ס׳איז דא צוויי נחום‬
‫דרייווער פרובירט מיר מסביר זיין וואס‬ ‫ענדיגן מיין שאלה‪ .‬דער אויבנדערמאנטער‬
‫בן בית האט ווי עס קוקט אויס שוין‬ ‫האלפערטס?!" גיב איך אים א זאג אז מיר‬
‫מיינט א פקק תנועה (טראפיק)‪..‬‬ ‫פארענדיגט מיט זיינע צדקה חשבונות‪,‬‬ ‫מאכן צוזאמען דעם ספר‪ .‬ער עפנט די טיר‪,‬‬
‫מיר זענען ענדליך אנגעקומען קיין בני‬ ‫רופט אויס ענדגילטיג אז מ'קען נישט‬
‫ברק‪ ,‬צוריק אויף רחוב רשב״ם‪ .‬רבי חיים‬ ‫יעצט פרעגן קיין שאלות‪ ,‬און נעמט פון‬ ‫און מיר גייען אריין אל קודש פנימה‬
‫האט יענעם טאג בכלל נישט אויפגענומען‪,‬‬ ‫מיר דעם פאפיר ווי איך האב אפגעשריבן‬
‫ער האט זיך נישט געשפירט אמבעסטן‪,‬‬ ‫די שאלה‪ .‬רבי חיים האט גע׳בו״ה׳ט‪ ,‬און‬ ‫רבי חיים נעמט מיין בריוו אין האנט און ער הייבט אן צו זאגן‪:‬‬
‫און די טיר איז געווען א פארמאכטע‪ .‬בין‬ ‫איך בין ארויס‪ ,‬ובזה יצאתי ידי חובתי‬ ‫״איר האט געפרעגט עפעס א שאלה‪ ,‬וועגן חזון איש״‬
‫איך דורכ'ן טאג געווען אין קאנטאקט‬ ‫מצות ביקורא דרבי חיים‪ ,‬ופניתי לדרכי‪.‬‬
‫מיט'ן גבאי׳ן וואס האט מיך גערופן די‬
‫נאכט פריער‪ .‬ער האט נישט געוואוסט‬ ‫ירושלימה‪.‬‬
‫צו זאגן ווען פינקטליך איך וועל קענען‬ ‫ס׳איז נאכט‪ ,‬ס׳איז שטיל‪ ,‬ס׳איז‬
‫אריינגיין‪ ,‬האב איך זיך דערווייל געזעצט‬ ‫ירושלים‪ .‬ביי א טישל דארט אין מאה‬
‫לערנען אין הויף פונעם לעדערמאן שול‪,‬‬ ‫שערים אויף די חברה משניות גאס‪ ,‬מיט'ן‬
‫ווי אויך בין איך איבערגעגאנגען די אלע‬ ‫רוקן אנגעלענט אויף דער דרויסנדיגער‬
‫סוגיות וואס כ'האב זיך געגרייט צו רעדן‬ ‫וואנט פונעם כולל חב״ד‪ ,‬א תימנ'ער יונגל‬
‫מיט'ן גאון‪ .‬איך האב געוואלט זיין קלאר‬ ‫כאפט א פויגל‪ ,‬איינער כאפט א מעריב אין‬
‫אין די אלע נושאים‪ ,‬רעדן מיט'ן שר כל‬ ‫די דערנעבנדיגע מאה‪-‬שערים שטיבלאך‪,‬‬
‫התורה איז דאך נישט קיין קלייניגקייט‪.‬‬ ‫א קעצל כאפט עפעס פון די מיסט‪ ,‬א‬
‫ברסלב׳ער כאפט א מקוה‪ ,‬און א סתם‬
‫ס'האט אין מיר געפאכעט אלע אברים‪.‬‬ ‫עמך טשאלמי כאפט א ציגארעטל‪ ,‬און איך‬
‫דער טאג איז געווארן לעגנער מיט‬ ‫פרוביר אריינצוכאפן יעדע מינוט‪ ,‬יעדע‬
‫יעדער פארבייגייענדער מינוט‪ ,‬האב איך‬ ‫אטעם פון אווירא דארץ ישראל‪ ,‬זיצט מען‬
‫גענומען די געלעגנהייט און זיך אביסל‬ ‫דארט געמיטליך איבער א פרישן ווינטל‬
‫ארומגעדרייט אינעם כולל דארט אין‬ ‫און א גלעזל טיי‪ ,‬מען שמועסט על דא‬
‫לעדערמאן שול‪ .‬איך האב געזען פאר‬
‫מיר א פאלאץ פון תורה‪ ,‬פון די תורה‬ ‫ועל הא‪.‬‬
‫קאטשלעפניקעס מיט די צעבוזשעוועטע‬ ‫פלוצים צעקלינגט זיך מיין‬
‫פיאות מיט איינגעוויקלטע גופים אין‬ ‫איזראעלישער סעלפאן‪ ,‬און צו מיין‬
‫די ריזיגע חזון‪-‬איש‪-‬טליתים‪-‬קטנים‪-‬‬ ‫איבערראשונג איז דאס נישט מער און‬
‫ליילעכער‪ ,‬ביז די פרחי כהונה מיט די‬ ‫נישט ווייניגער ווי א גבאי פון רבי חיים‪.‬‬
‫חזונישניקע ואנוהו פיאה׳לעך און די‬ ‫מיט א שנעלן פארכאפטן חיתוך הדיבור‬
‫ציכטיגע פראקן אן קיינע כתמים‪ ,‬זיידענע‬ ‫שפייט דער גבאי ארויס אפאר ווערטער‪:‬‬
‫תורה פרינצן אשר לא טעמו טעם מלאכה‬ ‫״רבי חיים וויל דיך טרעפן‪ ,‬ער האט‬
‫מימיהם‪ .‬ס׳האט געבאכעט א קנאקעדיגן‬ ‫שטארק הנאה געהאט פון די שאלה און‬
‫וויל דיר ענטפערן פנים אל פנים‪ .‬קום‬
‫קול תורה‪.‬‬ ‫מארגן‪ ,‬רוף מיך ווען ביסט דא‪ ,‬אדער רוף‬
‫כאשר נטו צללי ערב‪ ,‬צעקלינגט זיך‬
‫מיין סעלפאן‪ ,‬און כ'זע ס׳איז דער גבאי‬ ‫דעם און דעם נומער״‪.‬‬
‫וואס רופט מיר‪ .‬ס׳הארץ נעמט זיך‬ ‫איידער איך האב עספיעט צו פרעגן‬
‫באכענען אין א געלויף‪ .‬ער זאגט מיר‪,‬‬ ‫עפעס מער פרטים‪ ,‬איז שוין דער‬
‫גיי פון א זייטיג טירל דעם אנדערן זייט‬ ‫טעלעפאן געווען אפגעהאקט‪ .‬איז דאס א‬
‫פונעם בנין‪ ,‬גיי ארויף צוויי שטאק‪ ,‬מאך‬ ‫וויץ? ס'האט זיך מיר נישט געגלייבט וואס‬
‫מיינע אויערן האבן געהערט‪ .‬איך בין שוין‬
‫זיכער אז קיינער באמערקט נישט‪.‬‬ ‫קיין רואיגער נישט געשלאפן יענע נאכט‪.‬‬
‫איך מיט מיין קוזין רבי יחזקאל‬ ‫הבוקר אור והאנשים שלחו דרכה בני‬
‫שליט״א גייען פון דער אנדערער זייט‪ .‬עס‬
‫קוקט אויס ווי א פשוט'ער בני ברק׳ער‬
‫הויז מיט אפאר שטאק‪ .‬איך קלאפ אן‬
‫אינעם טיר‪ ,‬און עס עפנט אויף רבי חיימ׳ס‬
‫זוהן‪ ,‬הגאון רבי אברהם ישעי׳‪ ,‬וואס ווערט‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪48‬‬

‫פון חזון איש‪ ,‬איבער רחבות?‬ ‫רבי חיים רופט זיך אן ״זעצט אייך‪,‬‬ ‫פלוצים‬ ‫בלשון חיבה גערופן 'רבי שייקע'‪" .‬איך בין‬
‫״יא‪ ,‬וועגן די שאלה פון חזון איש״‪,‬‬ ‫זעצט אייך״‪ ,‬און זאגט פאר'ן זון‪ ,‬״גיב זיי‬ ‫צעקלינגט‬ ‫נחום האלפערט"‪ ,‬שטאמל איך ארויס‪ .‬ער‬
‫קוקט מיך אן פון אויבן ביז אראפ‪ ,‬מיט א‬
‫ענטפערט ער‪.‬‬ ‫צו זיצן״‪.‬‬ ‫זיך מיין‬ ‫סארקאסטישן שמייכל פרעגט ער‪" ,‬ס׳איז‬
‫בשעת רבי שייקע ברענגט אים דעם‬ ‫רבי שייקע שטעלט זיך אויף‪ ,‬ברענגט‬ ‫איזראע‪-‬‬ ‫דא צוויי נחום האלפערטס?!" גיב איך אים‬
‫פנקס‪ ,‬נעמט רבי חיים דעם צעטל מיט‬ ‫צוויי בענקעלעך‪ .‬ס׳איז מיר אומבאקוועם‬ ‫לישער‬ ‫א זאג אז מיר מאכן צוזאמען דעם ספר‪.‬‬
‫דער שאלה און איז נאכאמאל מעיין‬ ‫אז רבי שייקע פארעט זיך אזוי‪ .‬ער לייגט‬ ‫סעלפאן‪,‬‬ ‫ער עפנט די טיר‪ ,‬און מיר גייען אריין אל‬
‫אין דעם‪ .‬אינעם צימער איז שטיל‪ ,‬און‬ ‫זיי ממש נעבן רבי חיים‪ ,‬און מיר זעצן זיך‬ ‫און צו מיין‬
‫אינעם שטילקייט הערן זיך מיינע הארץ‬ ‫איבערראשונג‬ ‫קודש פנימה‪.‬‬
‫באכענישען‪ .‬אין קאפ גיי איך דורך יעדן‬ ‫אוועק‪.‬‬ ‫איז דאס‬ ‫איך קען נאך הערן דעם ווידערקול פון‬
‫אות וואס איך האב געשריבן‪ ,‬און איך‬ ‫ווען איך האב מיך דערזען פנים אל‬ ‫נישט מער‬ ‫מיינע פוסטריט‪ ,‬דאס פארמאכן זיך פון‬
‫טרעף א מיליאן וועגן וויאזוי איך וואלט‬ ‫פנים אין די ד׳ אמות פון רבי חיים‪ ,‬האט‬ ‫און נישט‬ ‫טיר‪ .‬אין מיינע אויגן טאנצט די לויטער‬
‫עס געקענט שרייבן בעסער‪ .‬זען דעם‬ ‫מיר געכאפט א טרייסל‪ .‬ס׳האט זיך מיר‬ ‫ווייניגער ווי‬ ‫ווייסע ליכט‪ ,‬די ווענט אויסגעשניצט‬
‫גדול הדור זיך איינקוקנדיג אזוי אין מיינע‬ ‫געוואלט אנטלויפן‪ .‬כ׳האב דאך געוואוסט‬ ‫א גבאי פון‬ ‫פון ספרים‪ ,‬דער גרויסער טיש דערויף‬
‫אז צווישן אונז לויפט דורך א תהום‪ ,‬דער‬ ‫רבי חיים‪.‬‬ ‫קעסטלעך אנגעפילט מיט בריוו‪ ,‬צו‬
‫ווערטער איז נישט קיין גרינגע מחזה‪.‬‬ ‫צווישנשייד פון אונז צוויי איז ווי גיהנם‬ ‫מיט א שנעלן‬ ‫דער זייט אן ארעם בעטל מיט א דינעם‬
‫און ווי צו פארענדיגן זיין ענטפער‪,‬‬ ‫און גן עדן‪ .‬כ׳האב נישט געוואוסט אויב‬ ‫פארכאפטן‬ ‫מאטראצל איינגעהילט אין א בלויע‬
‫גיט ער זיך א רוף אן‪ ,‬״וועגן חנוכה״‪ ,‬ווי‬ ‫איך וועל פארשטיין א ווארט וואס ער‬ ‫חיתוך הדיבור‬ ‫ליילעך‪ ,‬א קליין קישעלע מיט א דינעם‬
‫צו אויסקלארן אויף וועלכער שאלה ער‬ ‫וועט זאגן‪ .‬כ׳האב געשפירט צו אים אזוי‬ ‫קאלדרע‪ ,‬טונקל בלוי מיט ליכטיג גרינע‬
‫באציט זיך‪ ,‬און איז ווייטער מעיין אינעם‬ ‫נאנט‪ ,‬כ׳האב געקענט באטראכטן יעדעס‬ ‫שפייט‬ ‫שטרייפן‪ .‬נעבן בעטל א קליין טישל‪ ,‬מיט‬
‫קנייטש אין זיין אויסגעהארעוועטע‬ ‫דער גבאי‬ ‫א שטענדער דערויף‪ ,‬און אויף דעם א ספר‬
‫בריוו‪.‬‬ ‫צורה‪ ,‬פון דער אנדערער זייט איז נישטא‬ ‫ארויס אפאר‬
‫ער פארענטפערט זיך נאכאמאל אז ער‬ ‫גענוג טערמינען פון ווייטקייט וואס‬ ‫ווערטער‪:‬‬ ‫׳והגדת׳ פון רבי יעקב גאלינסקי זצ״ל‪.‬‬
‫האט שוין פארגעסן דעם פינקטליכן תירוץ‬ ‫כ׳האב געשפירט‪ .‬ס׳האט מיר באנומען א‬ ‫״רבי חיים‬ ‫דער צימער איז געווען פשוט‪ ,‬ציכטיג‪,‬‬
‫וואס ער האט מיר געוואלט ענטפערן‬ ‫התרוממות׳דיגע געפיל פון ביטול‪ ,‬ווי צו‬ ‫וויל דיך‬ ‫הייליג‪ .‬עס האט געהאט א שמעק פון‬
‫איבער דער שאלה‪ ,‬לייגט אראפ מיין בריוו‬ ‫טרעפן‪ ,‬ער‬ ‫א געטליכע אראמע‪ .‬כ׳בין געשטאנען‬
‫אויפ'ן טיש‪ ,‬און עפנט אויף דעם ספר‬ ‫זיצן אין א געטליכן שאטן‪.‬‬ ‫האט שטארק‬ ‫דארט ווי צייט וואלט געפרוירן‪ .‬ווי כמעט‬
‫רבי חיים נעמט מיין בריוו אין האנט‬ ‫הנאה געהאט‬
‫ה״פנקס״‪.‬‬ ‫און ער הייבט אן צו זאגן‪ :‬״איר האט‬ ‫פון די שאלה‬ ‫פאראליזירט‪.‬‬
‫רבי חיים פרעגט עפעס דעם זון איבער‬ ‫געפרעגט עפעס א שאלה‪ ,‬וועגן חזון איש‪.‬‬ ‫און וויל דיר‬ ‫רבי חיים גופא איז געזיצן צו דער זייט‬
‫דער שאלה‪ .‬רבי שייקע נעמט דעם בריוו‪,‬‬ ‫איך האב אייך געוואלט ווייזן וואס איך‬ ‫ענטפערן‬ ‫פונעם טיש‪ ,‬ביי א שטענדער‪ ,‬ווי כאילו‬
‫בשעת רבי חיים בלעטערט אינעם פנקס‪.‬‬ ‫האב געשריבן בשם דעם חזון איש‪ .‬כ׳האב‬ ‫פנים אל‬ ‫ער וואלט געזיצן און געווארט אויף מיר‪.‬‬
‫איך בין מסביר פאר רבי שייקע אויף‬ ‫שוין פארגעסן‪ ,‬איך האב געמיינט איר‬ ‫פנים‪ .‬קום‬ ‫אויפ'ן שטענדער איז געליגן א ספר‪ ,‬איך‬
‫וועלכע שאלה איך מיין אז רבי חיים‬ ‫ווארט דא ביי דער טיר‪ .‬על כל פנים וועל‬ ‫מארגן‪ ,‬רוף‬ ‫געדענק נישט וועלכע‪ .‬אויפ'ן טיש גלייך‬
‫באציט זיך‪ ,‬נעמליך‪ ,‬אז לויט'ן חזון איש‬ ‫איך אייך ווייזן וואס איך האב געשריבן…״‬ ‫מיך ווען‬ ‫נעבן אים איז געלעגן דאס געלע צעטל‬
‫וואס זאגט אז נאר ביי הלכות עירובין איז‬ ‫ווען ער האט זיך אזוי פארענטפערט‬ ‫ביסט דא‪,‬‬ ‫מיט מיין שאלה וואס איך האב נעכטן‬
‫כדאי צו באשאפן א דין מבוי וואס עס‬ ‫פאר מיר מיט אזא ביטול‪ ,‬איז ביי מיר‬ ‫אדער רוף‬ ‫איבערגעגעבן‪ .‬צום רוקן פון רבי חיים‬
‫פאדערט זיך א הונדערט פראצענטיגער‬ ‫צעגאנגען די גאנצע שטייפע אייז‪-‬קאלטע‬ ‫דעם און דעם‬ ‫האבן געגלאצט אפאר גרויסע פענסטער‬
‫חצר‪ ,‬אויב אזוי וואלט דאך ביי נרות חנוכה‬ ‫ליטווישע סטערעאטיּפ‪ ,‬ער האט ווי‬ ‫וואס אין זיי ווערט צומאל טונקעלער‪ ,‬ווי‬
‫געעפנט זיינע ארעמעס און ליבליך מיך‬ ‫נומער״‬ ‫די נאכט מיט איר גאנצן חשכות וואלט זיך‬
‫געדארפט זיין גענוג אונזערע חצרות‪.‬‬ ‫ארומגענומען‪ ,‬עס האט ארויסגעשיינט רבי‬ ‫געשטופט צו קענען א בליק טון אינעם‬
‫וטרם כליתי את דברי‪ ,‬רופט זיך רבי‬ ‫צימער‪ ,‬זיך אנזאפן מיט עטוואס פונעם‬
‫חיים אן‪ ,‬״אהה‪ ,‬דאס איז וואס איך האב‬ ‫חיימ׳ס ליבליכע הארציגע ווארעמקייט‪.‬‬
‫געשריבן״‪ ,‬ער קוקט אויף מיר און טייטלט‬ ‫ער זאגט זיין זון זאל אים ברענגען דעם‬ ‫גרויסן ליכט‪ ,‬לייכטער מאכן די נאכט‪.‬‬
‫אינעם ספר‪ ,‬ווי מיר צו מרמז זיין אז איך‬ ‫״פנקס״ (אין דעם פנקס האט רבי חיים‬ ‫נאך זייענדיג פארכאפט אין דער‬
‫זאל קומען קוקן אינעם ספר צוזאמען מיט‬ ‫זיך פארצייכנט אלע מנהגים‪ ,‬הנהגות און‬ ‫אומגלויבליכער סצענע‪ ,‬מיט א האלב‬
‫הלכות וואס ער האט געזען און מקבל‬ ‫פארפרוירענעם מוח‪ ,‬הערט זיך עס מיר ווי‬
‫אים‪.‬‬ ‫געווען פון זיין גרויסן פעטער מרן החזון‬ ‫א ווייטער בת קול ווען רבי שייקע רופט‬
‫איך שטעל זיך הינטער'ן גאון און בייג‬ ‫איש זצ״ל‪ .‬בשעתו איז דאס נאכנישט‬ ‫זיך אן הויך צום טאטן‪ :‬״דער איז פון די‬
‫זיך אריין אינעם ספר‪ ,‬רבי חיים לערנט‬
‫פאר הויך פונעם פנקס‪ ,‬ווי ער האט דארט‬ ‫געווען לאור עולם‪ ,‬למיטיב ידיעתי)‪.‬‬ ‫בריוו‪ ,‬נחום האלפערט״‪.‬‬
‫פארצייכנט די הלכה וואס דער חזון איש‬ ‫ווי דערמאנט פריער‪ ,‬האב איך אין מיין‬ ‫איך נעם אפאר טריט נענטער צום‬
‫האט גע'פסק'נט אז היינטיגע צייטן זאל‬ ‫בריוו אנגעפרעגט דריי שאלות איבער דער‬ ‫גאון‪ .‬רבי שייקע זעצט זיך אוועק ביים‬
‫מען נישט צינדן חנוכה ליכט ביים פתח‬ ‫שיטה פונעם חזון איש איבער דער הלכה‬
‫החצר‪ ,‬ווייל היינטיגע צייטן האבן די‬ ‫פון היינטיגע חצירות‪ .‬וועלנדיג קלאר‬ ‫אנדערן זייט טיש‪.‬‬
‫חצרות פארנט פון די הייזער נישט קיין‬ ‫מאכן אויף וועלכער שאלה רבי חיים‬
‫דין פון א חצר‪ ,‬און ער צייכנט דארטן צו‬ ‫באציט זיך ווען ער זאגט אז ער גייט מיר‬
‫אפאר מראי מקומות אינעם ספר חזון איש‬ ‫ווייזן‪ ,‬געב איך א פרעג‪ :‬וועגן די סתירה‬
‫וואס רעדט ארום איבער דעם דין פון די‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב ‪49‬‬

‫שרייבט אז אויסער פון הלכות עירובין‬ ‫האט ער‬ ‫חנוכה ליכט איז וואו עס דא די מערסטע‬ ‫היינטיגע חצרות‪ .‬און נאך א הלכה בשם‬
‫האבן אונזערע חצירות א דין פון א חצר‬ ‫מיר געזאגט‪,‬‬ ‫פרסומי ניסא‪.‬‬ ‫דעם חזון איש‪ ,‬אז מ'זאל נישט צינדן‬
‫לכל מילי‪ .‬האט ער מיר געזאגט‪ ,‬״איך קען‬ ‫חנוכה ליכט ביים טיר וואס פירט צום‬
‫אייך נישט זאגן וואס איך געדענק נישט;‬ ‫״איך קען‬ ‫און רבי חיים האט ממשיך געווען‬ ‫קארידאר‪ ,‬ווייל דאס האט אויך נישט קיין‬
‫מען האט גערעדט פון דעם‪ ,‬דאס געדענק‬ ‫אייך נישט‬ ‫מיר צו ווייזן נאך אפאר הלכות וואס ער‬ ‫דין פון א חצר‪ .‬און ער האט פארענדיגט‬
‫זאגן וואס‬ ‫האט פארצייכנט וויאזוי און וואו מען‬ ‫דעם פאראגראף מיט נאך עפעס א הלכה‬
‫איך״‪.‬‬ ‫איך געדענק‬ ‫זאל צינדן‪ ,‬וואס איז נישט דווקא נוגע‬ ‫ווען מען דארף צינדן ביים פענסטער צום‬
‫איך טראכט אזוי צו מיר‪' ,‬דו הערסט‬ ‫צו די ספעציפישע שאלות וואס איך האב‬
‫אויף! נישט גענוג אז רבי חיים רופט דיך‬ ‫נישט;‬ ‫געפרעגט‪ ,‬און בשעת רבי חיים ווייזט מיר‬ ‫רשות הרבים‪.‬‬
‫צו פרעגן דיין שאלה‪ ,‬פארעט זיך מיט‬ ‫מען האט‬ ‫אזוי ארום אינעם פנקס‪ ,‬שפרינגען מיינע‬ ‫דער שטיקל אינעם פנקס וואס‬
‫דיר‪ ,‬ווייזט דיר פנקסים און קונטרסים‪,‬‬ ‫גערעדט פון‬ ‫אויגן ארום‪ ,‬איך וויל אריינכאפן אלעס‪,‬‬ ‫רבי חיים האט מיר געוויזן האט טאקע‬
‫דארפסטו נאך אויף אלעם א תירוץ‬ ‫דעם‪ ,‬דאס‬ ‫דאס מערסטע וואס איך קען נאר צו בליקן‬ ‫פארענטפערט אביסל פון מיין ערשטער‬
‫אויכעט'‪ ,‬בין איך באלד אריבער צו דער‬ ‫געדענק‬ ‫שאלה‪ ,‬איבער וואו מען דארף היינטיגע‬
‫נעקסטער שאלה אויף אן אנדערע הלכה‬ ‫אין דעם פנקס‪.‬‬ ‫צייטן צינדן די מנורה לויט שיטת החזון‬
‫איך״‪.‬‬ ‫ווען נישט איך פארשטיי פון די אלע‬ ‫איש‪ ,‬אבער פון די מראי מקומות אינעם‬
‫אין הלכות חנוכה‪.‬‬ ‫איך טראכט‬ ‫קורצע עניגמאטישע מראי מקומות וואס‬ ‫ספר חזון איש וואס איך האב געזען אז רבי‬
‫איך האב געפרעגט פון רבי חיים וואס‬ ‫אזוי צו מיר‪,‬‬ ‫איך האב געזען דארט פארצייכנט‪ ,‬אז פאר‬ ‫חיים האט זיך פארצייכנט דארט אינעם‬
‫די שיטה פונעם חזון איש איז געווען‬ ‫'דו הערסט‬ ‫רבי חיים זעלבסט איז שווער געווען אט‬ ‫פנקס‪ ,‬האב איך פארשטאנען אז פאר רבי‬
‫היינטיגע צייטן ווען נישט יעדער צינדט‬ ‫אויף! נישט‬ ‫די שאלות וואס איך פרעג אים‪ ,‬וואלט איך‬ ‫חיים איז אויך שווער געווען די דריטע‬
‫אינדרויסן און מען צינדט נישט יעדער אין‬ ‫גענוג אז רבי‬ ‫נישט גענומען די העזה צו זיין אן עקשן‬ ‫שאלה פון מיין בריוו‪ ,‬אז דייקא לשיטת‬
‫דער זעלבער צייט‪ ,‬צי דארף מען חושש‬ ‫חיים רופט‬ ‫הלומד און זיך אזוי שטעלן אויף די אלע‬ ‫החזון איש וואלטן אונזערע חצרות יא‬
‫זיין לחשדא ווען דאס הויז פארמאגט צוויי‬ ‫דיך צו פרעגן‬ ‫סתירות און קשיות‪ ,‬זיי מסביר זיין‪ ,‬און‬ ‫געדארפט דינען אלס א חצר אויף צו‬
‫טירן אדער נישט (ווי די גמרא זאגט [שבת‬ ‫דיין שאלה‪,‬‬ ‫פארליינען די לשונות פונעם חזון איש‪,‬‬ ‫קענען צינדן חנוכה ליכט‪ ,‬ווי דערמאנט‬
‫כג‪ ].‬אז מענטשן קענען טראכטן פונקט‬ ‫פארעט זיך‬ ‫כדי ארויסצובאקומען אן ענטפער אויף זיי‪.‬‬ ‫פריער‪ .‬און תיכף ווען רבי חיים האט‬
‫ווי ער האט נישט געצונדן ביי דעם טיר‬ ‫איך זעץ מיך צוריק אוועק אזוי נעבן‬ ‫פארענדיגט דעם פאראגראף האב איך אים‬
‫האט ער נישט געצונדן ביים אנדערן טיר)‪.‬‬ ‫מיט דיר‪,‬‬ ‫גאון‪ ,‬ער קוקט דורך מיינע אויגן טיף אין‬ ‫דאס געפרעגט‪ ,‬אויף וואס ער האט מיר‬
‫אויף דעם האט ער מיר געענטפערט אין‬ ‫ווייזט דיר‬ ‫הארצן אריין‪ ,‬באטראכט מיך מיט מיין‬ ‫געענטפערט מיט א טרויעריגער מינע‪,‬‬
‫זיין איקאנישער קורצער איין‪-‬ווארטיגער‬ ‫פנקסים און‬ ‫ריזן טלית קטן און ווילדע גרויסע פיאות‪,‬‬ ‫״כהאב שוין פארגעסן‪ ,‬על כל פנים דאס‬
‫קונטרסים‪,‬‬ ‫ס׳איז ביי מיר קלאר אז ער קוקט זיך איין‬
‫שפראך‪ :‬״אפשר״‪.‬‬ ‫דארפסטו‬ ‫אין עפעס טיפער אין מיר‪ ,‬בשעת וואס‬ ‫איז וואס איך ווייס פונעם חזון איש״‪.‬‬
‫פרעג איך ווייטער‪" ,‬אבער היינטיגע‬ ‫נאך אויף‬ ‫איך לייג אים פאר די סתירה‪ ,‬אז אין יורה‬ ‫דא בין איך יעצט צוריק צום אנדערן‬
‫צייטן קען מען דאך סומך זיין און זאגן אז‬ ‫דעה זאגט דער חזון איש אז אונזערע‬ ‫חלק פון דער ערשטער שאלה‪ ,‬און איך‬
‫דער מענטש צינדט שפעטער‪ ,‬אדער אז ער‬ ‫אלעם א‬ ‫חצרות האבן א דין פון א גינה‪ ,‬און ביי‬ ‫פרעג‪ :‬וואו האט דער חזון איש למעשה‬
‫צינדט אינעווייניג"‪ .‬האט ער געמאכט אזא‬ ‫תירוץ‬ ‫הלכות עירובין זאגט דער חזון איש אז זיי‬ ‫געצונדן‪ ,‬ביים פענסטער אדער ביים טיר‬
‫מינע אויפ'ן פנים און רעאגירט ״יא‪ ,‬אבער‬ ‫האבן א דין רחבות‪ .‬אויף וואס ער האט‬
‫מענטשן קוקן אלעמאל לרעה‪ ,‬לחובה‪,‬‬ ‫אויכעט'‪ ,‬בין‬ ‫מיר געענטפערט ״אז ער געדענקט אז ער‬ ‫פונעם הויז?‬
‫איך באלד‬ ‫האט אויך געשריבן וועגן דעם אין הלכות‬ ‫ס׳איז שטיל פאר א מינוט‪ ,‬ער איז נאך‬
‫נישט לזכות״‪.‬‬ ‫אריבער‬ ‫פארטראכט אינעם פנקס‪ ,‬ווייזט אויס אז‬
‫און מיר האבן זיך שטארק צעשמייכלט‬ ‫צו דער‬ ‫מזוזה״‪.‬‬ ‫ער זוכט נאך ערגעץ וואו אויב ער קען‬
‫נעקסטער‬ ‫איך האב געוואלט מסכם זיין‪ ,‬פרעג‬ ‫טרעפן א תשובה אויף מיין פריערדיגער‬
‫הערנדיג דעם שארפן ענטפער‪.‬‬ ‫שאלה אויף‬ ‫איך‪" ,‬אבער דאס איז זיכער אז די שיטה‬ ‫שאלה‪ .‬און נאך א מינוט רופט ער זיך אן‪,‬‬
‫"הייסט אז מ'קען שרייבן אינעם‬ ‫אן אנדערע‬ ‫פון חזון איש איז געווען אז מען זאל נישט‬ ‫״על פתח ביתו דאכט זיך‪ ,‬אבער אויב‬
‫ספר אז דער רב האלט אז אויך היינטיגע‬ ‫הלכה אין‬ ‫צינדן על פתח חצירו"‪ ,‬אויף דעם רופט ער‬
‫צייטן איז דא חשד?" האב איך געוואלט‬ ‫זיך אן‪ ,‬״ווייל מיר האבן נישט קיין חצר‪,‬‬ ‫דארט איז דא מער פרסומי ניסא…״‬
‫קלארשטעלן‪ ,‬אויף וואס ער האט‬ ‫הלכות חנוכה‬ ‫ס׳איז א מבוי‪ ,‬שטייט דאך אין משנה‬ ‫איך וויל קלאר מאכן‪ ,‬פרעג איך אים‪,‬‬
‫ברורה אויך״‪ ,‬און טייטלט אינעם פנקס‬ ‫וואו‪ ,‬אויב ביים פענסטער איז דא מער‬
‫געענטפערט‪ ,‬״ס׳קען זיין״‪.‬‬ ‫וואס דארט שטייט פארצייכנט ״חצרות‬
‫דא האב איך געבעטן אז דער גאון זאל‬ ‫פרסומי ניסא?!‬
‫אונז געבן א ברכה אז מיר זאלן מצליח זיין‬ ‫שלנו כמבואות״‪.‬‬ ‫נעמט דער גאון זיך ווידער פארלערנען‬
‫מיט'ן ספר‪ ,‬און ער האט אונז געוואונטשן‬ ‫דא האב איך נאכאמאל געוואלט‬ ‫פונעם פנקס‪ :‬״בדירה הקודמת היה מדליק‬
‫קוועטשן אויף מיין דריטע שאלה‪ ,‬ווי‬ ‫בחלון‪ ,‬משום שם היה יותר פרסומי ניסא״‬
‫״ברכה והצלחה״‪.‬‬ ‫פריער דערמאנט‪ ,‬און כ'האב פארגעליינט‬ ‫(״אין דער ערשטער דירה האט דער חזון‬
‫געווענליך האט א ״ברכה והצלחה״ פון‬ ‫דעם לשון פונעם חזון איש וואו ער‬ ‫איש געצונדן ביים פענסטער ווייל דארט‬
‫רבי חיים געדינט אלס א ׳ברכת ההפטרה׳‬
‫און דער שמועס פלעגט זיך דארט ענדיגן‪,‬‬ ‫איז געווען מער פרסומי ניסא״)‪.‬‬
‫אבער דא איז רבי חיים ארויס פון זיין‬ ‫דאס הייסט אז דער חזון איש האט‬
‫רגילות‪ ,‬ער האט זיך צוגעבויגן צו דער‬ ‫געהאלטן אז דער פונדאמענטאלער‬
‫זייט וואו איך בין געזיצן‪ ,‬ופתח פיו בדברי‬ ‫פאקטאר וואס שטעלט אוועק וואו עס‬
‫זאל זיין דער פאסיגער פלאץ צו צינדן‬
‫תורה וחכמה‪:‬‬
‫״די גמרא זאגט (שבת כג‪ ).‬מנלן‬

‫פרשת אחרי תשפ״ב‬ ‫‪50‬‬