דאס איז גאר אן אנדערע מציאות ווי ,להבדיל ,היינטיגע רעליגיעס און לעצטנס האט ער זיך גענומען ליינען די תורה אויף ענגליש .ער האט
וואס זענען לעבנסשטייגערס געגרינדעט צו העלפן א מענטש אפלעבן געוואלט פארשטייען זיין אייגענע גלויבונג ,אבער אנגעהויבן האט ער מיט
א לעבן .די אידן האבן נישט געהאט א באוועגונג מיט אן אויטאריטעט, די חמשה חומשי תורה אונזערע .דא און דארט פלעגט ער מיר קומען
אונטער וועמען זיי האבן באשטימט זיך אונטערצוגעבן ,וואס מיינט אז
אלע אקטיוויטעטן זענען בעצם נאר אן אויסדרוק פון א מענטשליכן נויג ,א אנפרעגן די שאלות וואס האבן זיך אים ערוועקט ביים ליינען.
תאווה ווי אלע תאוות ,אויב אביסל העכער .זיי האבן געהאט א באשעפער מיט לייכטע שאלות האב איך נישט געהאט קיין פראבלעם .איך האב
וואס געט זיי אלצדינג ,לחמי מימי צמרי ופשתי .ווען ער הייסט עפעס טון, אים געזאגט די מינימום וואס האט אויסגעפעלט אים נישט צו אוועקשטופן
און האלטן דעם שלום .דאן איז ער איין טאג געקומען מיט א קשיא אויף א
האבן מיר נישט וואס צו זוכן אין אונזער געפילן. פסוק אין פרשת שופטים ,זאגנדיג אז ער קען דאס בשו"א נישט פארשטיין.
ווידער דער היינטיגער גוי וואס טוט אזעלכע זאכן אין נאמען פון זיין דער פסוק זאגט ,ווען אידן גייען מלחמה האלטן איינצונעמען ארץ
רעליגיע ,טוט דאס נאר כדי אנצופילן זיין אייגענע בלוט דארשט .ער איז ישראל ,זאל מען נישט לאזן לעבעדיג קיין שום זעל פון אלע זיבן פעלקער
צופעליג געבוירן געווארן אין די אומשטענדן וואס האבן אים געשיקט צו וואס וואוינען דארט" ,לא תחיה כל נשמה" ,מ'דארף זיי אלע פארטיליגן.
דער ספעציפישער גרופע עקסטרעמיסטן ,אדער ווייל ער איז געבוירן דאס האט אים געמאכט שפרינגען .וואס הייסט ,מ'זאל אויס'הרג'ענען א
געווארן א מוסולמענער אדער ווייל זיין לעבן האט אים געשטופט צו ווערן
א מוסולמענער ,און וויבאלד ער וויל אזוי לעבן האט ער זיך אונטערגענומען גאנצע פאלק פאר'ן חטא פון שטיין אין וועג ביים אייננעמען א לאנד?
מיט זיינע פרעמדע אויגן האט ער דאס גאר געוואלט פארגלייכן צו
די ווירדן פון פייניגן אנדערע אין נאמען פון זיין רעליגיע. א היינטיגע גרופע מוסולמענער עקסטרעמיסטן ,וועלכע זוכן איינצונעמען
דער איד האט נישט אזא לעבן .דער איד אין יענעם דור האט נישט לענדער און זיי האבן נישט קיין פראבלעם צו הרג'ענען מענטשן .יעדער
אויסגעוועלט דעם בעסטן וועג פאר זיין לעבן ,און דערנאך אויסגעפירט ווערט אויפגעשוידערט פון זייערע מעשים און יעדער פארשטייט אז די
זיין געזעצן ,קולטור און לעבנסשטייגער .און ניטאמאל ווייל ער איז געבוירן
געווארן א איד .נאר ווייל ער איז געזעסן מיט זיין באשעפער אינאיינעם ,ער חברה זענען א סכנה פאר דער וועלט.
האט געפילט אויף זיין אייגענער הויט נסים ונפלאות ,פון יציאת מצרים מיט אידן האבן געוויס נישט קיין ענליכע הנהגה צו זיי ,האט דער גוי אויך
קריעת ים סוף ,מן מיט באר ,און די אלע מלחמות וואס אנדערע פעלקער פארשטאנען ,זאגנדיג אז סיי אין די תורה זעט ער אזויפיל פסוקים וואס
האבן געפירט מיט זיי .און דאס מאכט אז זייער גאנצע לעבן איז א לעבן פון פארלאנגען בלויז מען זאל ליב האבן און העלפן א צווייטן און סיי ער זעט
א קנעכט פון קודשא בריך הוא ,און ווען דער אויבירשטער הייסט עפעס, היינט במציאות אז די אידן זענען פיינע וואוילע מענטשן וואס הרג'ענען
אוודאי נישט אנדערע פאר זייער גלויבונג ,אבער פארט שטייט אזא זאך
אזוי מוז זיין. אין די תורה ,און דאס שטימט נישט מיט דעם דערבארעמדיגן באשעפער
אברהם אבינו איז געווען דער עמוד החסד ,ער האט באגנאדיגט יעדן
און געטיילט עסן פאר אלעמען .אבער ווען דער באשעפער מיט וועמען איבער וועמען ער האט געהערט .ער האט עס נישט געקענט דערהייבן.
ער האט געלעבט האט געהייסן ברענגען זיין אייגענעם אויסגעבעטענם דער אמת איז ,אזעלכע סארט שאלות האבן מיר קיינמאל נישט
זון אלס א קרבן ,האט גארנישט אים צוריקגעהאלטן .ווי זאגט ער אפ א געשטערט ,איך גלייב און איך ווייס אז יעדעס ווארט אין דער תורה איז
בפירוש'ע באפעל פון דעם וואס זיין גאנצע לעבן באלאנגט צו אים? נאר נצחיות .איך ווייס אויך אז דעם גוי דארף מען נישט צופרידנשטעלן ,נאר
צוליב א הכנעה צום פירער פון אלץ ,טראץ אברהמ'ס איינגעבאקענע מידה זיך אליינס .אבער יעצט ווען יענער האט גענומען דעם פסוק אויפ'ן צימבל
און האט מיך געטאדלט ,האב איך געשפירט אז איך ווייס נישט גענוי וויאזוי
פון רחמנות. צו ענטפערן .אפשר בין איך דער וואס דארף א קלארקייט אין דער נושא
איך האב פונקט געהערט אויף דעם ענין א הערה פון א איד א ת"ח צו פארשטיין פארוואס די תורה הק' פאדערט אזא זאך .ווען איך וועל עס
אין בארא פארק דעם פארגאנגענעם שבת זכור .ביי דער מעשה פון אגג
און שאול המלך מיט שמואל הנביא ,זעט מען אגב אורחא די דעמאלטיגע אליינס פארשטיין ,וועל איך זיך לייכט אן עצה געבן מיט דעם גוי.
נאטור פון די אידן .איין מאל אין היסטאריע איז געקומען א באפעל גענצליך
אויסצוראטן עמלק פון דער וועלט .שמואל הנביא האט געזאגט קלאר פאר ציווי פון א באשעפער
שאול המלך אז מ'דארף זיי פארטיליגן פאר זייערע מיאוס'ע מעשה'ס. וואס מיר לעבן מיט
שאול איז אהינגעגאנגען און ער האט עס געטון ,מער ווייניגער ,אבער די זיינע ניסים און
נאטירליכע רחמים האט איבערגעוואויגן און ער האט אויסגעלאזט אגג'ן אפענע הנהגה
מיט די שעף .זעט מען ווי ווייט אזא מדה איז אן אינטעגראלער טייל פון
דעם איד .יא ,ער האט געזינדיגט מיט'ן נישט הרג'ענען אגג ,אבער פון עס איז קלאר אז א גוי האט נישט די כלים צו ריכטיג פארשטיין וואס
זיין זינד דערקענט מען די איינגעבאקענע אידישע נאטירליכע מידה פון א איד איז און וויאזוי א איד לעבט.
רחמנות. די אידן אין יענעם דור האבן געהאט ביי זיך אין טייסטער פערציג יאר
ווען אידן האבן געהערט א הימלישע באפעל' ,גייט און נעמט איין ארץ פון אפענע השגחה און רחמי שמים ,טעגליכע מן און באר ,השראת השכינה
ישראל דיין לאנד ,דארט גייסטו מיר דינען ,און טרייב אוועק פון דארט אלץ אין די משכן ,כהנים און נביאים וואס לעבן א גאנצן טאג נאר צו דינען
וואס קען שטיין אין וועג פון אייננעמען דאס פלאץ און מיך דינען' ,האט מען הקב’’ה האבן זיך געדרייט צווישן דעם פאלק ,און די שייכות צום באשעפער
געהערט א באפעל פון דער גאנצער בריאה ,אלץ וואס איז באשאפן געווארן
איז אונטערטעניגט אונטער דעם האר פון דער וועלט און אלץ איז משועבד איז געווען א נאטירליכע חלק פון לעבן.
צו דעם אז מ'זאל הארכן גענוי זיין באפעל.
דאס איז די ערשטע בליק ביי אזא שאלה .אזוי ווי אלע מצוות ,דינען
מיר נישט זיך אליינס און מיר זוכן נישט אויפצוטון ביי זיך .מיר זענען
חג הּפסח תשע״ח 51
"שלשה כתבים שלח יהושע .עד שלא נכנס לארץ הראשון שלח להם מי קנעכט ,און אפילו אן קיין פארשטאנד ,איז די מצוה נישט עפעס אחוץ א
שרוצה לברוח יברח ,וחזר ושלח מי שרוצה להשלים ישלים ,וחזר ושלח מי מצוה פון איין און איינציגסטן באשעפער.
שרוצה לעשות מלחמה יעשה". אויף וועמען איז גילטיג
אין פרייער איבערזעצונג :דריי בריוו האט יהושע געשיקט איידער ער "לא תחיה כל נשמה"?
איז אנגעקומען אין א"י .די ערשטע האט ער געשיקט אז דער וואס וויל
אנטלויפן ,קען אוועקגיין און מ'וועט זיי גארנישט טון .דערנאך האט ער פארט איז געשמאקער אויב אויך אונזער מענטשליכער שכל קען
געשיקט א בריוו אז ווער עס וויל האט א ברירה צו שלום מאכן ,און די פארשטיין ווי אזוי דער דערבארעמדיגער באשעפער פאדערט אזא זאך .און
דריטע בריוו איז געווען אז די וואס ווילן מלחמה האלטן ,קענען דאס טון. אוודאי וועט דער גוי נישט קענען פארשטיין די סארט תשובות און וועט
די זיבן פעלקער האבן געהאט א ברירה ,מען האט זיי געלאזט אוועקגיין
און מען האט זיי געלאזט שלום מאכן .הרג'ענען איז נישט געווען דער בלייבן הענגען מיט זיין קשיא.
תכלית ,נאר אז זיי זאלן נישט בלייבן אין א"י אונז צו באזינדיגן .דאס איז דער אמת איז ,ווען מ'נעמט א טריט אינדרויסן פון ביהמ"ד און אוועק
פארשטענדליך גאר אן אנדערע בילד פון בלוט-דארשטיגע מענטשן און פון די געדאנקענגאנג פון דער תורה ,קען מען ווערן איבערגענומען פון די
רוצחים וואס זוכן אויסצופירן רציחה און דאס הרג'ענען און פייניגן און סארט קשיות ,מ'מיינט אז יש דברים בגו און מ'זוכט דאס צו פארענטפערן.
א קורצע בליק אין אונזער תורה ווייזט אבער גאר עפעס אנדערש .אז
טעראריזירן מענטשן איז לכתחילה זייער כוונה און ציל. מ'געט א קוק אין די הלכות פון מלחמת ז' עממין ,זעט מען גאר אן אנדערן
פארוואס קומט בילד.
זיך די כנענים אזא פאלגנד זענען די ווערטער פונעם רמב"ם (הלכות מלכים פ"ו) ווי ער
באהאנדלונג? שרייבט איבער דער מצוה:
"אין עושין מלחמה עם אדם בעולם עד שקוראין לו שלום ,אחד מלחמת
דאס נעקסטע מאל וואס דער גוי'אישער ביזנעסמאן איז געקומען הרשות ואחד מלחמת מצוה ,שנאמר "כי תקרב אל עיר להלחם עליה וקראת
ביי מיר אין אפיס ,האב איך אים געוויזן די הלכות אויף ענגליש און אים אליה לשלום" ,אם השלימו וקבלו שבע מצות שנצטוו בני נח עליהן ,אין
מסביר געווען וויאזוי דאס איז צוגעגאנגען .עס האט טאקע היפש געטוישט
דאס בילד אין זיינע אויגן ,אבער ער האט געזאגט אז דאס איז אים נישט הורגין מהן נשמה...
גענוג און עס קוועטשט אים נאך .א וואך שפעטער האט ער זיך ספעציעל ואסור לשקר בבריתם ולכזב להם אחר שהשלימו וקבלו שבע מצות:
אפגעשטעלט ביי מיר אין אפיס אויפ'ן וועג צו א צווייטן כדי אויסצורעדן ואם לא השלימו או שהשלימו ולא קבלו שבע מצות ,עושין עמהם מלחמה.
במה דברים אמורים ,במלחמת הרשות שהוא עם שאר האומות ,אבל
וואס ער האט זיך איבערגעטראכט. שבעה עממין ועמלק שלא השלימו אין מניחין מהם נשמה ,שנאמר "כן
"יא ,גערעכט ,קיין פשוט'ע רוצחים זענט איר נישט .אבער נאך אלץ תעשה לכל וגו' רק מערי העמים לא תחיה כל נשמה" ,וכן הוא אומר בעמלק
איז דאס נישט קיין נארמאלער באזעסענער אויפריכטיגער מענטש .וואס "תמחה את זכר עמלק" ,ומנין שאינו מדבר אלא באלו שלא השלימו ,שנאמר
פאר א זאך איז דאס אז מ'סטראשעט מענטשן מיט זייער לעבן צוליב זייער "לא היתה עיר אשר השלימה אל בני ישראל בלתי החוי יושבי גבעון ,את
גלויבונגען? זענען די זיבן פעלקער נישט געווען קיין מענטשן ווי אונז אלע? הכל לקחו במלחמה ,כי מאת ה' היתה לחזק את לבם לקראת המלחמה את
מיט וואס האבן זיי געזינדיגט קעגען דער מענטשהייט אזש עס קומט זיך
ישראל ,למען החרימם" ,מכלל ששלחו להם לשלום ולא קבלו".
זיי נישט דאס לעבן?" אין פרייער איבערזעצונג :מ'הייבט נישט אן קיין מלחמה מיט קיין
דער גוי האט נישט געקענט דערהייבן וואס פאר א טענה אידן האבן מענטש אין דער וועלט ,נאר אז מ'פרובירט קודם צו מאכן שלום מיט זיי,
בכלל געהאט צו די אנדערע פעלקער :מילא אידן האבן געדארפט דינען סיי א מלחמת הרשות ,וואס מ'איז נישט באפוילן געווארן ,און אפילו א
זייער באשעפער ,ווייל זיי האבן געזען די נסים פון קריעת ים סוף און אלע מלחמת מצוה וואס דער אויבערשטער האט באפוילן .טאמער זיי האבן
אנדערע זאכן .אבער וואס וויל מען פון דעם גוי פון כנען? וועמען האט געמאכט שלום און זיך פארגענומען די שבע מצוות פון בני נח ,דהיינו פון
ער וויי געטון מיט זיין גלויבן? ער האט דען איינעם גע'הרג'עט צוליב זיין אלע פעלקער ,הרג'ט מען נישט קיינעם פון זיי ....און מ'טאר נישט זאגן קיין
ליגנט צו זיי און זיי אפנארן מיט דעם בונד וואס מ'האט געמאכט .טאמער
נארישע גלויבונג אין עץ ואבן? זיי האבן נישט שלום געמאכט און נישט אנגענומען די זיבן מצוות ,מאכט
און אונטער דעם האט ער אויפגעברענגט זיין וואונדער :איז דאס מען מיט זיי א מלחמה .ווען איז דאס געזאגט געווארן ,ביי מלחמות מיט
איבערמאכן אנדערע פעלקער א טייל פון אייער גלויבן? זוכן די אידן דאס אנדערע פעלקער ,אבער ביי די זיבן פעלקער פון ארץ ישראל און עמלק
צו טון נאכאמאל? ווילן זיי איבערנעמען די וועלט און מאכן משפטים מיט וואס האבן זיך נישט אונטערגעגעבן ,לאזט מען זיי נישט לעבן ,אזוי ווי
יעדן וואס גלויבט נישט אין תורה? איז א חלק פון דער האפענונג פאר א עס שטייט אין פסוק .און פון וואנעט ווייסן מיר אז דאס איז נאר געזאגט
געווארן ביי די פעלקער וואס האבן נישט געוואלט שלום מאכן ,ווייל עס
גאולה שלימה א האפענונג צוריקצוגיין צו יענע יארן?
איינער וואס בלייבט אין ביהמ"ד ,זעט יעדער מושג פון א לומדישע, שטייט אין פסוק ...וכו'.
הלכה'דיגע שטאנדפונקט .עס שטייט נישט פאר אים א מענטש מיט געפילן דער רמב"ם לאזט אונז וויסן אז די ז' עממין האבן געהאט א ברירה.
און רצונות בשעת ער טראכט צי א געוויסע זאך איז אסור און חייב סקילה מיר האבן קיינמאל נישט געזוכט זיי צו פארטיליגן .מען האט געזוכט צו
אום שבת צי נישט .די נושאים זענען ריין הלכה'דיג און טעכניש .ווידער ווען שלום מאכן מיט זיי ,און אויב זיי האבן נישט געוואלט קיין מלחמה האבן זיי
איינער נעמט אט די תורה און גייט דערמיט ארויס אין דער וועלט ,האט
עס אן אנדערע באדייט און מ'דארף זיך ספראווען מיט די פראקטישע חלק געקענט בלייבן לעבן.
נאך מער זאגט אונז דער רמב"ם ווייטער:
חג הּפסח תשע״ח 52
מיר זענען קנעכט ,און אפילו אן
קיין פארשטאנד ,איז די מצוה
נישט עפעס אחוץ א מצוה פון
איין און איינציגסטן באשעפער.
כנען אשר אני מביא אתכם שמה לא תעשו ,ובחקתיהם לא תלכו" – ווי די פון דער נושא .דאס טוט פארברייטערן די תורה און צולייגן א טיפערע
מעשים פון דעם לאנד כנען וואס איך ברענג אייך אהין ,זאלט איר נישט פארשטאנד צו וואס מיר לערנען אין ביהמ"ד.
טון ,און אין זייערע געזעצן זאלט איר נישט גיין .זאגט רש"י אין נאמען פון
חז"ל אין תורת כהנים "מגיד שמעשיהם של כנעניים מקולקלים מכל האומות ווער זענען געווען
ואותו מקום שישבו בו ישראל מקולקל מן הכל" – מיר לערנען פון דאנעט די כנענים?
אז די אקטיוויטעטן פון די כנענים זענען די ערגסטע פון אלע פעלקער. לויט דעם גוי'ס ווערטער איז געווען קלאר אז ער האט טאקע נישט
די כנענים זענען נישט געווען קיין פיינע שבט וואס האבן געטון זייערס, אנגעהויבן צו וויסן דאס מציאות וואס איז פארגעגאנגען מיט די כנענים און
זיי זענען געווען פאסקודנע ,געמיינע מענטשן וואס האבן געטון א שלל זייער גלויבונגען .עס האט אים גע'דמיונ'ט אז מ'רעדט פון עפעס א פאלק
עוולות און שלעכטס אין זייער רעליגיע .זייערע שווארצע מעשים ,סיי בין ווי די יאזדיס ,א שטיל פאלק ,מענטשן וואס מען האט קיין פיפס נישט
אדם לחבירו און סיי בין אדם למקום ,זענען אויסגערעכנט אין דער המשך
געהערט פון זיי.
פון יענער פרשה ,וואס זאגט אונז א חלק פון זייער עוולות. די תורה זאגט אונז ווער די כנענים זענען געווען .זיי זענען נישט געווען
די אלע איסורי עריות אויף אידן זענען געווען א חלק פון זייערע עפעס א שבט וואס האט געלעבט שטיל און געלאסן ,זיך אנגעפירט מיט
מעשים .זאכן וואס זענען פשוט פאר יעדן בן דעת ודת אז מ'טוט נישט זייער מנהג אבותיהם בידיהם פון זייער געטשקעלעך .די כנענים זענען
אזוי .די אלע איסורים אין דער רשימה איז פון די זאכן וואס די כנענים געווען א סארט שלעכטס וואס מיר האבן אין אונזער לעבן נישט באגעגנט.
זענען געווען פארזינקען אין זיי .דאס איז נישט קיין מנהג פון א שבט וואס
איז אנדערש פון אונז ,דאס איז א שלעכטס און א נידריגקייט ,עפעס וואס ניטאמאל ממציא געווען דערמיט צו שרעקן קינדער.
די וועלט קען נישט דערליידן .טאמער היינטיגע ווירדן זענען טאקע אזוי די תורה זאגט פאר אידישע קינדער (ויקרא יח ,ג) "וכמעשה ארץ
ריכטיג ,זענען זיי די ערגסטע וואס איז נאר שייך.
נאך מער ,די תורה זאגט אונז אין אן אנדערן ארט (דברים יב ,כט – לא):
חג הּפסח תשע״ח 53
א דאנק די שאלה פון דעם
גוי האט זיך ארויסגעשיינט
די נייע נקודות אין דער מצוה
און האט נישט געוואוסט פון וועלכע פעלקער עס גייט דא בכלל די רעדע, "כי יכרית ה' אלקיך את הגוים אשר אתה בא שמה לרשת אותם מפניך
האט געוויס זיך נישט געקענט קעגנשטעלן אזעלכע רייד .אפילו לויט וירשת אתם וישבת בארצם :השמר לך פן תנקש אחריהם אחרי השמדם
זיינע מאדערנע באגריפן פארשטייט ער אז עס זענען דא אזעלכע וועמען מפניך ופן תדרש לאלהיהם לאמר איכה יעבדו הגוים האלה את אלהיהם
עס איז דוקא א פליכט צו עלימינירן .ער האט אויך געלערנט די לעקציע ואעשה כן גם אני :לא תעשה כן לה' אלקיך כי כל תועבת ה' אשר שנא עשו
אז די תורה איז נישט קיין פארטיגער ספר וואס מ'קען סתם ליינען אויף
ענגלישער איבערזעצונג ,מ'דארף האבן ברייטע ידיעות ארום ,מען דארף לאלהיהם כי גם את בניהם ואת בנתיהם ישרפו באש לאלהיהם".
לערנען תושבע"פ ,דאס צו פארשטיין .ווען מ'נעמט אריין די גאנצע ארום אין פרייער איבערזעצונג :ווען דער אויבערשטער וועט פארשניידן די
און ארום ,אנטוויקלט זיך גאר א נייע בילד אין די מצוות און געשיכטעס פעלקער וואס דו גייסט אהין זיי איינצונעמען ,און דו וועסט זיי ירש'ענען
און באוואוינען זייער לאנד .היט זיך טאמער דו וועסט ווערן נאכגעשלעפט
פון די תורה. נאך זיי ,נאכדעם ווי זיי וועלן פארטיליגט ווערן פון פאר דיר ,און טאמער
דו וועסט זיך נאכפרעגן נאך זייער אפגעטער זאגנדיג "אזוי ווי די פעלקער
נתמלאה סאתם פלעגן דינען זייערע אפגעטער ,וועל איך אויך אזוי טון" .זאלסט נישט טון
ושלם עוון האמורי אזוי צום אויבערשטן דיין גאט ,ווייל יעדע אומווערדיגקייט וואס דער
אויבערשטער האט פיינט ,האבן זיי געטון צו זייער אפגעטער ,ווארום אפילו
אז מיר האבן געלערנט די פרשה ,האבן מיר זיך שוין אריינגעטון טיפער זייערע זין און טעכטער האבן זיי פארברענט אין פייער צו זייערע אפגעטער.
אין דעם ענין .לערנענדיג חומש-רש"י כפשוטו ,זענען ארויסגעקומען נאך די כנענים האבן געטון מעשים אשר לא יעשו ,טאטן וואס מיר קענען
זיך נישט פארשטעלן אין לעבן .דא רעדט זיך נישט בלויז פון גנב'ענען צו
וויכטיגערע נקודות וואס מיר קענען דערהערן אין די מצוה. הרג'ענען פאר געלט .זייער רעליגיע און לעבנסשטייגער האט פארקערפערט
די ערשטע רש"י אין תורה ,די באקאנטע רש"י ,זאגט אונז א שטיקל אן עבודה פון פארברענען די אייגענע קינדער! רש"י אויפ'ן ארט זאגט בשם
עמקות אין דער גאנצער מלחמת ז' עממין .דער גוי איז צוגעקומען צו דער חז"ל "גם ,לרבות את אבותיהם ואמותיהם .א"ר עקיבא ,אני ראיתי עובד
פרשה מיט א פארשטאנד אז די כנענים האבן געוואוינט שטיל און באשיידן כוכבים שכפתו לאביו לפני כלבו ואכלו" – נישט נאר זייערע קינדער האבן
אין זייער לאנד ,און פלוצלינג פון ערגעץ האט ארויסגעשפראצט א פאלק זיי גע'הרג'עט ,נאר זייערע עלטערן אויך! ר' עקיבא האט עדות געזאגט אז
פון מצרים ,מבית הסורים יצא למלוך ,און מ'האט זיי באגוואלדיגט מיט ער האט געזען א געצנדינער ווי ער האט גענומען דעם אייגענעם טאטן און
ריזיגע כוחות און הימלישע קונצן ,און אזוי ארום פארטיליגט א גאנצע
ווערטשאפט וואס האט געלעבט בתמימות .ניין ,נישט דאס איז געשען אים געבינדן און געלייגט פאר זיין הונט צו ווערן אויפגעגעסן!
ווען די פראפאגאנדיסטן אין דרום קארעא האבן געוואלט מאכן א מעשה
דארט! איבער די שלעכטס פון די פירער פון צפון קארעא ,האבן זיי אויסגעטראכט
נאכ'ן אריינקוקן טיפער אין דער סוגיא ,האט זיך ארויסגעשטעלט אז א מעשה ,וואס האט זיך אויסגעלאזט אלס שקר ,אז קים דזשאנג און האט
קושיא מעיקרא ליתא .מיר האבן פארזען די גאנצע ענין .דער פסוק זאגט געבינדן איינעם פון זיינע קעגנער פאר א הונט אז ער זאל אויפגעגעסן
אונז (בראשית טו ,טז) "ודור רביעי ישובו הנה כי לא שלם עון האמרי עד ווערן .און דאס איז בלויז געווען א שקר אפצושרעקן די מענטשהייט .און
הנה" – דער פערטער דור וועט צוריקגיין צו ארץ ישראל ,ווייל גלייך קען דא האט מען עס געטון צו די אייגענע עלטערן! אין וויסטן חלום קענען מיר
זיך נישט פארשטעלען אזא מאס שלעכטס! אויב האבן מיר געמיינט אז די
היינטיגע סארט רוצחים איז די עק פון מעגליכע שלעכטס ,זעען מיר דא אז
עס האנדלט זיך פון פיל ערגער.
א דאנק די שאלה פון דעם גוי האט זיך ארויסגעשיינט די נייע נקודות
אין דער מצוה און מען אנטדעקט א פרישע באדייט און כוונה אין דעם
באפעל .אידן קומען נישט מיט א צארן אדער א רייץ אויסצורייסן און
פארלענדן מענטשן ,נאר פארקערט; דער איידעלער איד ,מיט זיין ווייך
הארץ ,קען נישט צוקוקן ווי אזעלכע געמיינע און אכזריות'דיגע מעשים
ווערן אפגעטון ,און אלס תוצאה פון אט דער איידלקייט נעמט מען זיך צו
עלימינירן פון דער וועלט די אומפארגלייכבארע שלעכטס.
דער גוי ,וואס ער האט נישט געהאט קיין אנונג פון דער היסטאריע
חג הּפסח תשע״ח 54
דער אויבערשטער האט עס באשאפן און ער געט עס פאר דעם וואס איז
רעכטפארטיג אין זיינע אויגן ,און אז די אמורים האבן געטון אלדאס בייז
און שלעכטס האט דער אויבערשטער באשלאסן עס אוועקצונעמען פון זיי.
אויספיר
אונטערשטע שורה ,עס זענען דא צוויי יסודות'דיגע מהלכים צו דער מען נישט גיין .פארוואס? ווייל די זינד פון אמורי וועט נישט זיין געענדיגט
שאלה .קודם ,מיר זענען קנעכט פון דעם באשעפער פון אלעס וואס ביז דעמאלט.
פירט אלעס .יעדע ריר אין דער וועלט באלאנגט צו אים ,און אזוי טוט
מען מצוות" .לא תחיה כל נשמה" איז חלילה נישט קיין אויסדרוק פון אן אויבנאויף קוקט אויס אז וויבאלד אידן האבן זיך געדארפט באזעצן אין
אינערליכע רציחה רייץ ,נאר אן אויסדרוק פון הכנעה צום באשעפער וואס ארץ ישראל האט מען געמוזט אויספירן דעם "לא תחיה כל נשמה" ,און מען
פירט אלץ אן מיט אונז ,און עס קומט טאקע נאר פון אזא מצב פון עסן זוכט א פשט דערפאר .דערווייל איז עס ממש פארקערט .אידן האבן נישט
מן פאר פערציג יאר נאכאנאנד ,ארומגערינגלט מיט ענני הכבוד ,מיט ניסי געהאט קיין שום רעכט צו דעם לאנד ווי לאנג די אמוריים האבן זיך נישט
ניסים אויף א טעגליכן פארנעם. אויפגעפירט גענוג שלעכט.
דער צווייטער מהלך איז די גערעכטיגקייט פון דער מצוה וואס איז שלעכט זענען זיי געווען ,אבער מאריך אפיה וגבי דיליה ,דער בורא
פארשטענדליך אפילו לויט אונזער פארשטאנד .קודם כל ,דא רעדט זיך עולם ווארט און ווארט ,ער האט זיי געלאזט לעבן מרוב רחמיו וחסדיו,
נישט פון אן איידעלע פאלק וואס איז געווען אין די אומריכטיגע פלאץ אין ביז זייער שלעכטס איז איבערגעגאנגען די מאס און זייער שטראף האט
די אומריכטיגע צייט ,נאר פון שלעכטע מערדערישע נידריגע חיות .אידן
זענען נישט געגאנגען זוכן א לאנד און דערפאר האט מען זיי פארטריבן, געמוזט קומען.
נאר זיי האבן געדארפט פארטריבן ווערן עקסטער פאר זייערע מעשים .און נאכמער ,דאס אידיש פאלק איז געבליבן פארשטעקט אין מצרים
נאך דעם אלעם ,האבן די אמוריים געהאט א ברירה נאר זיי האבן באשלאסן מיט עבודת פרך און רשעות אן קיין מאס ,און פארוואס? ווייל מיר קענען
נאכנישט ארויפגיין קיין ארץ כנען ,נאר הערשט "ודור רביעי ישובו הנה",
נישט צו הארכן די ווארענונג פון יהושע. און פארוואס טאקע? ווייל ס'איז דא א פינקטליכע חשבון וויפיל שלעכטס
אצינד לאמיר צאמנעמען אלע פרטיות'דיגע נקודות: יענער דארף באגיין ביז זיי וועלן שוין נישט זיין בארעכטיגט צום לאנד.
.1ווען מיר זעען א הימלישע הנהגה פערציג יאר נאכאנאנד ,פאלגן מיר אוודאי האט דאס דער באשעפער געוואוסט בידיעתו אז נאך די פאר
אלעס וואס דער באשעפער וועט הייסן ,אפילו אויב מיר פארשטייען דאס דורות וועלן זיי שוין האבן איבערגעפילט זייער מעסטל עוונות ,אבער מיר
נישט .אין קאנטראסט צו דעם היינטיגן רוצח אין נאמען פון זיין רעליגיע, נעמען ארויס פון דעם אז נישט אונזער "אנקומען" קיין ארץ ישראל האט
וואס האט נישט געהערט קיין הימלישע ציווי ,נאר ער פאלגט זיין פרעדיגער,
וואס וואלט פונקט אזוי אים געקענט הייסן הרג'ענען זיין אייגענע פראקציע ארויסגעשטופט די כנעניים ,נאר פונקט פארקערט!
פון זיין אייגענער רעליגיע ,אויב וואלט ער געבוירן געווארן ביים פארקערטן דאס אלעס איז באמת דער טייטש פון די ערשטע רש"י אין בראשית:
"אמר רבי יצחק ,לא היה צריך להתחיל את התורה אלא מהחודש הזה
פראקציע. לכם שהיא מצוה ראשונה שנצטוו בה ישראל ,ומה טעם פתח בבראשית
.2מיר זענען א פאלק פון רחמנים ,און ביי יעדע פרט אין לעבן זענען משום (תהלים קי"א) כח מעשיו הגיד לעמו לתת להם נחלת גוים ,שאם
מיר באפוילן און מיר זענען אויסגעצייכנט מיט מידת הרחמנות ,און עס יאמרו אומות העולם לישראל ליסטים אתם שכבשתם ארצות שבעה גוים,
הם אומרים להם :כל הארץ של הקב"ה היא ,הוא בראה ונתנה לאשר ישר
קומט אוודאי נישט פון קיין מידת אכזריות.
.3אפילו אזוי ,זענען מיר למעשה נישט געגאנגען הרג'ענען אן קיין בעיניו ,ברצונו נתנה להם וברצונו נטלה מהם ונתנה לנו".
אנדערע ברירה .אידן האבן יעדן געגעבן עטליכע שאנסן זיך צו ראטעווען. די גאנצע דערציילונג פון בריאת העולם און די אבות איז אלעס
.4דער באפעל איז געווען אויף גאר שלעכטע מענטשן .זיי זענען נישט ארויסצוברענגען די נקודה ,אז די וועלט באלאנגט צו איין באשעפער און
געווען סתם עובדי ע"ז וואס האבן געהאלטן "אנדערש פון אונז" ,נאר די רעכטן פון אמורי צו דעם לאנד איז גארנישט געווען באשטעטיגט.
די נידעריגסטע שייך ,געלעגן אין די ערגסטע שמוץ ,און רוצחים שפלים
ונבזים וואס האבן מקריב געווען זייער אייגן פלייש און בלוט אויפ'ן פייער.
.5עס איז נישט פשט אז ווייל מיר האבן געדארפט אנקומען קיין ארץ
ישראל ,דערפאר האט מען זיי געדארפט הרג'ענען ,נאר פונקט פארקערט,
ווילאנג זייער מעסטל פון זינד איז נאכנישט פול געווארן האבן מיר נישט
געקענט אנקומען קיין ארץ ישראל ,און דערפאר איז נאר "ודור רביעי ישובו
הנה ,כי לא שלם עון האמורי" ,און אויפדערווייל האבן מיר געמוזט ליידן
אין מצרים.
.6ביי אנדערע פעלקער ,עובדי ע"ז ,האבן מיר טאקע נישט געהאט
אזא חיוב פון לא תחיה כל נשמה ,און פאקטיש זוכן מיר נישט מגייר צו
זיין מענטשן צום אידישן דת אזוי ווי אנדערע רעליגיעס פרובירן צו טון,
וואס דאן אויב עס גייט נישט מיט גוטן גייט עס מיט מעשי רציחה .ווידער
די תורה הק' באפעלט נישט ארויפצוצווינגען אונזער דת אדער אפילו
צוצורעדן מענטשן זיך אנצושליסן אין כלל ישראל.
חג הּפסח תשע״ח 55
| אויסצוגן פונעם ספר "לאן?" פון הגה״צ רבי אביגדור מיללער זצוק"ל |
הרב שמעון יודעלעוויטש
זיינע ספרים זענען אויך געווען הויפט פאראויסגייער אין פארווארט
זיין געביט ,געבנדיג קלארע ענטפערס פאר פראגעס וואס גייען
ארויסשפראצן ווי א שוואמען נאך א רעגן ,אין די קומענדיגע דורכאויס היסטאריע ,האט כלל ישראל שטענדיג זוכה געווען
צענדליגע יארן דערנאך .ווי א ריכטיגער "חכם שהקדים את צו שעפן ריינע פרישע וואסער פון נייע ברונעמס ,וואס זענען
זמנו" ,האט ער זיך באצויגן צו אלערליי סארטן שאלות און פריער נישט אנטפלעקט געווארן .אין יעדן נושא און מקצוע,
קשיות ,און אויף אלעמען האט ער געהאט קריסטאל קלארע זענען שטענדיג אפירגעקומען נייע גדולי ישראל מיט פרישע
ענטפערס ,מיט שטארקע ראיות פון פסוקים און חז"ל ,מיט חידושים און בליציגע רעיונות ,וואס האט באלויכטן די הימלען
פונעם תורה וועלט מיט א נייע ליכטיגקייט .אזעלכע בריליאנטן
וואס ער האט באגרינדעט זיין אלגעמיינע השקפה. ווי דער מהר"ל ,אריז"ל ,מהרש"א ,פני יהושע ,נודע ביהודה,
היינט צוטאגס איז דער נאמען "רבי אביגדור" גר"א ,בעש"ט ,אברבנאל ,רמח"ל ,רבי ישראל סאלאנטער,
א פענאמען ,ווען עס זענען שוין ערשינען שווערע צענדליגער חת"ס ,רבי חיים בריסקער ,און רבי צדוק הכהן מלובלין ,זענען
ספרים און ביכער אויף עטליכע שפראכן ,מברר צו זיין משנתו נאר עטליכע נעמען פון די לעצטע פאר הונדערט יאר ,וואס
של אותו חכם וצדיק ,און אידן ווייקן זיך און לעבן לויט זיין מהלך האבן איבערגעלאזט אן אייביגער שטעמפל פון חידושים וואס
און השקפה ,טראצדעם וואס אין זיינע ערשטע יארן האבן נישט
אלע פארשטאנען אז דער דאזיגער בארימטער בעל השקפה האבן געטוישט אונזער געדאנקענגאנג אויף שטענדיג.
האט שוין אויסגעטרעטן א וועג פאר די קומענדיגע דורות ,מיט איינע פון די לעצטע בארימטע בעלי מוסר,
וואס טראצדעם וואס ער האט אלעס מקבל געווען פון זיינע
קלארע ענטפערס לכל דורש ומבקש את אלקים. רבי'ס האט ער פארט געהאט א נאמען ווי א געוואלדיגער "בעל
מחדש" אין תורת המוסר ויסודות ההשקפה ,איז געווען דער
צדיק נפלא וגאון מופלג רבי אביגדור מיללער זצוק"ל ,משגיח
וראש ישיבת בית ישראל ,וואס האט אנגעהאלטן דעם פאקל
זיבעצן יאר זענען שוין פארלאפן זינט די פטירה פון דעם פון תורה ,אמונה ,מוסר ,מידות ,און השקפת היהדות דורכאויס
אדם הגדול בענקים ,טאקע אין דעם חודש ביום כ"ז בניסן די אריבער צוויי-און-ניינציג יאר פון זיין גייסטרייכן לעבן,
תשס"א ,אבער וואס א יאר עס גייט פארביי אלץ גרעסער פארשפרייטנדיג זיינע טיפע געדאנקען פאר טויזנטער אידן וואס
ווערט די אנהענגערשאפט אין זיינע געוואלדיגע יסודות און האבן זיך געקלאמערט ארום זיין אויסגעטרעטענעם וועג פון
מהלכים בעבודת השי"ת. השקפת התורה.
אין דעם קאלום ,וואס וועט אי"ה לויפן רבי אביגדור איז געווען א חידוש בכל קני
בקביעות אין די אויסגאבעס פון ״ידעּתי״ ,וועלן מידה ,זייענדיג זעלבסט אן אמעריקאנער געבוירענער וואס
מיר כסדר דורכטון פרישע קאפיטלעך היסטאריע אדער אנדערע איז געפארן צום "צוריקגעשטאנענעם" ליטא צו לערנען אינעם
אפהאנדלונגען אין אידישקייט נושאים ,וואס דער גרויסער חכם בארימטער סלאבאדקער ישיבה ,און אזוי ארום האט ער זיך
ונבון האט שוין פארשריבן צענדליגער יארן צוריק אין ענגליש זעלבסט ארויפגעדראפעט אויפן לייטער ,אנהייבנדיג אלס
און דערנאך אין לשון הקודש ,אינעם ספר "לאן" ,וואס איז דער אמעריקאנער און ענדיגנדיג אלס בארימטער הוגה דעות וגדול
ספר איז געשריבן געווארן ווי א שמועס צווישן דעם יונגן שואל בישראל .ער איז געווען אנגענומען ביי אלערליי סארטן אידן
צוגלייך ,פון מאדערנע אידן ביז חסידישע אידן ,פון בעלי תשובה
און דער חכם וואס ענטפערט.
אפטמאל זענען די נושאים צעמישט און פארן אריין פון איין ביז ספרדישע ,און פון ליטוואקעס ביז סאטמארע חסידים.
זאך צום צווייטן ,אבער מיר האבן דאס אויסגעשטעלט אויף א
וועג וואס וועט דורכטון איין ספעציפישע נושא אויפאמאל ,פון
אלע ריכטונגען .וחפץ ה' בידינו יצליח ,אז ס'זאל אונז
העלפן אויסשטעלן דעם ריכטיגן בליק אין השקפת היהדות.
חג הּפסח תשע״ח 56
אקפענלועועןירדאנמעזיעוםרין "דור
דער "דור דעה" וואס האט געדינט דעם עגל
דור וואס ווערט אנגערופן דער "דור דעה" ביז א דור וואס האט לויט טייל די מערסט-אומפארשטענדליכע
נישט קיין חלק אין עוה"ב (סנהדרין פ"י מ"ג)! דור :דער "דור המדבר"
און דאס איז נאר א קורצע רשימה פון די קייט פון פליאות ותמיהות, יונג און אלט האבן שוין געלערנט די פרשיות פון ספר שמות ביז נאך
סתירות און אומפארשטענדליכקייטן ,איבערן מיסטעריעזן דור המדבר. ספר דברים ,וואו עס ווערט דערציילט אלעס איבער דער דור המדבר ,פון
מיר פארשטייען נישט זייערע נסיונות אזויווי מיר האבן נישט קיין השגה ווען זיי זענען אויסגעלייזט געווארן פון מצרים און אריין אינעם מדבר ,ביז
אין די אפענע ניסים וואס האבן זיי באגלייט טאג-טעגליך ,פון א באר און ווען זיי האבן זיך געגרייט אריינצוגיין אין ארץ ישראל פערציג יאר שפעטער.
מן ביז די ענני הכבוד .ס'איז א דור וואס איז ממש פארבארגן אין א ווינקל, דורכאויס די פערציג יאר ,זענען זיי דורכגעגאנגען אומצאליגע
טראצדעם וואס עס איז נישטא נאך א דור אין די אידישע היסטאריע וואס שטורמישע עפאכעס ,פון מלחמות מבחוץ ביז טענות אויפן הנהגה מבפנים,
פון ניסים ונפלאות ביז טענות מטענות שונות ,פון די גרעסטע מעמד וואס
איז אזוי ברייט באשריבן געווארן אין די תורה. כלל ישראל האט דערלעבט "מעמד מתן תורה" ביז די נידעריגסטע מעמד
אבער לכבוד פסח ,ווען די אידן האבן אנגעהויבן זייער וואנדער רייזע וואס כלל ישראל האט בייגעוואוינט ביים חטא העגל ,פון א סיטואציע
אינעם מדבר ,וועלן מיר ווידמען דעם דאזיגן ארטיקל דורכצוטון מיט א וואס (מכילתא דשירה ג' ,ד"ה זה א-לי) "ראתה שפחה על הים מה שלא ראה
קלארקייט דעם קאפיטל היסטאריע ,פונעם קוק-ווינקל פון הגאון רבי יחזקאל בן בוזי" ביז א בחינה פון "כי פרעה אהרן לשמצה בקמיהם" ,פון א
אביגדור מיללער זצוק"ל( .מיר וועלן רופן דעם "שואל" מיטן נאמען
משה ,און דעם "תרצן" מיטן נאמען אביגדור ,לויט דאס וואס חז"ל זאגן
אז משה רבינו האט אויך געהייסן "אביגדור" (ויק"ר פ"א ס"ג) ,און הגאון
רבי אביגדור האט אויסגעשטעלט סיי די שאלות און סיי די תשובות).
חג הּפסח תשע״ח 57
מיר האבן יעצט ערקלערט .אבער דאס זעלביגע געצעלטן ,זיי זענען געווען אין א מדבר אן קיין אינאיינוועגס ,וועלן מיר אדאנק דעם אויך קלאר
וועט זיין ביי די אנדערע נסיונות: שום מעגליכקייט צו פארשאפן עסן אדער ווערן אין נאך צוויי יסודות'דיגע שאלות :א)
וואסער ,און אזוי אויך ארומגענומען מיט פיינט וויאזוי מ'האט געקענט דינען אן עגל אפאר וואכן
ב) ווען די אידן זענען געווען אין "מרה" און נאך א מעמד מתן תורה ,ב) וויאזוי מיר דארפן
זיך אפגערעדט אז זיי האבן נישט קיין וואסער. פון אלע ריכטונגען. אפלערנען די מוסר-רייד וואס שטייט אין תנ"ך
דאס האט פאסירט נאך א לענגערע וועג פון וואס איז דעמאלט די גרויסע וואונדער אז
דריי טעג נאכאנאנד וואס זיי האבן נישט געהאט די אידן האבן זיך אפגערעדט ווען די מצרישע אויף כלל ישראל.
קיין וואסער! ג) און דאס זעלביגע אין "רפידים", מיליטער האט זיי דעריאגט ביים ים סוף? מ'האט
איז עס פשוט העכער אונזער פארשטאנד, דאך זיי נישט געמאלדן פון פריער אז די ים גייט די צען נסיונות
וויאזוי עס איז מעגליך צו ווארפן סיי וואספארא זיך שפאלטן פאר זיי .ווען זיי האבן געזען ,פון אינעם מדבר וואס
שולד אויף מענטשן וואס האבן געזען זייערע הונטערוויילעכץ ,דאס מיליטער פונעם פיינט די אידן זענען נישט
וואס ברענט פאר נקמה ,ווען פארנט פון זיי
קינדערלעך חלש'ן פון דארשט. איז געווען אויסגעשפרייט א טיפע ים ,איז עס בייגעשטאנען
ד) ווען זיי האבן געזען אז זייערע עסנווארג געווען מער פון דאס מענטשליכע מעגליכקייט
זאפאסן נוצן זיך צוביסלעך אויס ,און זיי האבן משה :איך האב שוין עטליכע מאל געהערט
זיך אפגערעדט מיט רעכט ,וויבאלד זיי האבן זיך צו קענען צוריקהאלטן פון זיך אפרעדן. פון אייך א געדאנק ,אז די אידן זענען שטענדיג
נישט באקומען קיין שום רמז פון פאראויס אפילו אזוי ,האבן אסאך אידן מצליח געווען גאר גרויס און הייליג ,און זייערע עבירות
געווען זיך צו דערהייבן און זיך צוריקהאלטן -דורכאויס היסטאריע -זענען געווען ממש
איבערן נס פונעם מן. פון ארויסגעבן דעם טיפישן מענטשליכן פיצל .פארט אבער ,אריינקוקנדיג אין תנ"ך זעען
ה) נאר געציילטע מענטשן האבן נישט רעאקציע ווען מ'איז אין א פיינפולע סיטואציע. מיר אז מ'רעדט יא אפטמאל זייער שארף אויף
געפאלגט ,און האבן איבערגעלאזט פונעם מן אנדערע ,ערשטוינט און מבוהל דורך זייערע כלל ישראל ,א שטייגער ווי דער פסוק (במדבר
אויפן קומענדיגן טאג ,ו) און נאר געציילטע ווייבער און קינדער ,האבן יא געלאזט הערן יד ,כב)ַ" :וְיַנּסּו אֹ ִתי ֶזה ֶע ֶשׂר ְּפ ָע ִמים ְוֹלא ָׁש ְמעּו
מענטשן זענען ארויס אום שבת צו זוכן מן .די אן איינגעהאלטענעם רעאקציע פון זיך ְּבקֹו ִלי" .וואס טוט זיך טאקע מיטן דור המדבר?
ערשטע (ה') זענען געווען מענטשן וואס האבן אפרעדן .דווקא זייער דאזיגער אויפפירונג האט
נישט געהאלטן פון זיך פארלאזן אויף קיין נס, ארויסגעברענגט אז זיי זענען די דערהויבענע צי זענען זיי אויך געווען אזוי חשוב?
און די לעצטע (ו') זענען געווען מענטשן וואס מענטשן ,וואס קיין שום צוקונפטיגער דור אביגדור :יא ,עס איז טאקע אמת
האבן געוואלט זען מיט זייערע אייגענע אויגן און וואר אז די אידן זענען געווען גאר גרויס,
דער נס-בתוך-נס אז די מן איז נישט געקומען וואלט זיך נישט געקענט צוגלייכן צו זיי. און טאקע די אידן אין מדבר זענען געווען די
פונקט אום שבת .די דאזיגע חשבונות -אין משה :אויב אזוי ,דאן פארוואס דרוקט זיך מערסטע אויסגעצייכנט ווי די אידן פון אלע
אן אנדערן דור -וואלטן געווען פאררעכנט דער פסוק אויס דערויף (תהלים קו ,ז)ַ" :וַּי ְמרּו אנדערע דורות וואס זענען געווען ביזן היינטיגן
אלס זאכן וואס זענען ווערט אויסגעלויבט צו ַעל ָים ְּבַים סּוף" ,וואס דאס מיינט אז זיי האבן טאג! זיי זענען געווען עדים צו די צען ניסים
ווערן .אזוי צו אזוי ,האבן רוב מענטשן נישט ממש "ווידערשפעניגט" שטייענדיג ביים שוועל וואס האבן פאסירט אין מצרים ,וואס די תוצאה
פון די ניסים איז געווען אז (שמות ז ,ה)ְ" :וָי ְדעּו
אנטיילגענומען אין די דאזיגע טהאטן. פונעם ים? ִמ ְצ ַרִים ִּכי ֲא ִני ה'" .אויב די מצריים האבן זיך
ז) און ח) זיי האבן זיך צוויי מאל אפגערעדט אביגדור :זייער ווידערשפעניגונג און געלערנט א מוסר השכל איבער די געטליכע כח
אז עס פעלט זיי פלייש .די מן האט נישט "מרידה" ווערט אויסגעדרוקט מיט דעם וואס פונעם אידישן גאט ,דאן איז דאך פשוט אז די
פארמאגט קיין קאליר אדער טעם ,אבער די זיי האבן נישט באוויזן זיך צו שטארקן אויפן
מאמינים האבן געשפירט אין אים דער טעם מענטשליכן טבע .זיי זענען דאך געווען עדים אידן האבן זיך געלערנט פיל מער.
וואס זיי האבן געוואלט .אלע מענטשן האבן וואס האבן בייגעוואוינט די שטארקייט פונעם משה :דאן פארוואס זענען זיי באשולדיגט
געגלייבט און הנאה געהאט דערפון ,אבער נאך באשעפער ,און פון זיין איבערגעגעבנקייט צו זיי. געווארן אין די תורה אז זיי האבן אויסגעפרואווט
א שטיק צייט זענען טייל מענטשן אפגעשוואכט דווקא צוליב דער הויכער דרגה אין פארשטאנד דעם אייבערשטן און זיי האבן זיך נישט
געווארן פונעם גייסטישן אנשטרענגונג און פון צו וואס זיי האבן דערגרייכט ,דווקא דערפאר
דאס גלויבן וואס האט זיך אויסגעפעלט כדי האט דער באשעפער געפאדערט פון זיי אז זיי צוגעהערט צו זיין קול?
הנאה צו האבן פונעם טעם פון די מן ,און זיי זאלן זיך אויפפירן פאסיג פאר דעם הויכן מדריגה. אביגדור :טראכט אריין אביסעלע .דאס
האבן זיך דערנידערט צו א רוחניות'דיגע שוואכע משה :און וואס טוט זיך מיט אלע אנדערע אידישע פאלק האט דאן געציילט מיליאנען
דרגה וואס דאן האט זיך די מן געשפירט ווי נסיונות וואס דער פסוק זאגט דערויף "ולא מענטשן ,צונויפגעדרוקט אין א קליינעם ארט,
אן אומבא'טעמ'טער שפייז .אין אמת'ן אריין, אן קיין געהעריגע וואוינארט נאר פראוויזארישע
וואלט דאס ווען געווען א ווייטע מעגליכקייט שמעו בקולי"?
אז ס'זאל פאררעכנט ווערן ווי א חטא ,און נישט אביגדור :לאמיר זיי צוזאמען דורכגיין.
א) צוערשט קומט די מעשה ביים ים סוף וואס
חג הּפסח תשע״ח 58
לעצטע עבירה :י) דער חטא העגל. די תורה שרייבט טענות אויף זיי ,וואלטן מיר ווי מיר זענען צוגעוואוינט דאס אנצוקוקן און
קיינמאל נישט געקענט באשולדיגן קיין מענטש פאראורטיילן .און אזוי אויך דא ,איז עס נאר
וואס איז דאס דער צוליב קיין איינע פון די אויבנדערמאנטע געווען ביי א קליינעם מיעוט פון כלל ישראל,
"חטא העגל"? פאסירונגען .אבער דער באשעפער האט אבער דאס שולד איז געפאלן אויפן גאנצן פאלק.
זיי אפגעשאצט לויט דעם מדריגה און מידה ט) דאס זעלביגע איז גאר שווער אז מיר זאלן
משה :די דאזיגע עבירה איז שוין גענוג. וואס איז העכער פון אונזער מעגליכקייט צו זיי באשולדיגן ביי דער מעשה פון די מרגלים,
עבודה זרה איז דאך דאס ערגסטע פון אלע פארשטיין .זייערע אפרעדענישן און זייערע ווען עס איז געפאלן אויף זיי א פחד איבער
השגות וואלטן געווען פאררעכנט אלץ גענצליך דאס אייננעמען ארץ כנען צוליב דעם באריכט
עבירות! בארעכטיגט ,אויב זיי וואלטן געהערט געווארן פון די מרגלים .סוף כל סוף האבן די מרגלים
אביגדור :עס הערשט א גענצליכער ריכטיג אפגעמאלן דאס בילד פון די איינוואוינער
אומקלארקייט איבער די מעשה פונעם עגל פון אנדערע מענטשן. פונעם לאנד ,און פון אירע פארמויערטע שטעט.
הזהב .טראכט אריין א רגע אינעם פאקט ,אז אזא קליינע צאל חטאים ,אזוי איידל און נאכמער ,וויבאלד דער אייבערשטער האט
אהרן הכהן ווערט באשולדיגט אינעם חטא נארמאל אין זייער סיטואציע ,און אין דאס געגעבן זיין הסכמה אז די מרגלים זאלן מעגן גיין
העגל (עי' שמות לב ,כה) ,אבער ער איז נישט שוועריגקייט און נישט נארמאלע טבעיות'דיגע אויסשפיאנירן דאס לאנד ,האבן די מרגלים זיך
באשטראפט געווארן .צי מיינסטו דען אז ער סביבה אין וואס זיי האבן זיך געפונען,
האט באשאפן א געטשקע? און אויב וואלט ער טועה געווען צו מיינען אז דאס אייננעמען ארץ
דאס געטון ,צי וואלט אים דען דער באשעפער וואלטן געווען פאררעכנט פאר יעדן אנדערן כנען וועט צוגיין בדרך הטבע ,און דערפאר האבן
מוחל געווען ,און אים געלאזט בלייבן לעבן?! דור אלץ סימן אז מיר רעדן דא פון דאס זיי געווארנט דאס פאלק איבער די סכנה וואס
געדענק אויך ,אז פון צווישן דאס גאנצע פאלק אויסדערוועלטסטע פון אלע פעלקער .שוין
פון מיליאנען מענטשן זענען קנאפע דריי טויזנט אפגערעדט פון דעם ,אז דורכאויס פערציג יאר, ווארט זיי אפ.
מענטשן געשטראפט געווארן מיט טויט צוליב צווישן מיליאנען מענטשן ,האבן נאר פאסירט משה :דאס מיינט אז זיי זענען אייגנטליך
דעם חטא ,און אפילו זיי זענען אממערסטנס געציילטע חטאים און טאקע פון דעם סארט ווי
באשטאנען פון די עובדי עבודה זרה וואס האבן יא געווען דערהויבענע לייט?
זיך מגייר געווען און זענען ארויסגעגאנגען מיטן מיר האבן אראפגעברענגט. אביגדור :אוודאי געוויס .עס דארף קלאר
עס בלייבט נאר איבער צו ערקלערן די ארויסגעברענגט ווערן ,אז ווען נישט דאס וואס
אידישן פאלק פון מצרים.
לאמיתו של דבר רעדן מיר דא פון דאס
נידעריגסטע גרופע פון אונזער פאלק ,וואס
האבן געזען אז משה האט זיך נישט אומגעקערט
נאכן זיין אפוועזנד פאר פערציג טעג ,וואס
דורכאויס די גאנצע צייט איז ער געווען אליינס
אויפן בארג אן קיין עסן און טרינקען .צוליב
זייער פחד אז זיי האבן פארלוירן דעם שליח
ה' וואס האט זיי געפירט פון אנפאנג ,זענען זיי
דערציטערט געווארן אז עס איז מעגליך אז דער
גאנצער תכלית און תפקיד פון כלל ישראל צו זיין
דער "עם הנבחר" וועט צוגרונד גיין.
דערפאר ,כדי צו טרעפן א שטעל-
פארטרעטער אנשטאט משה וואס איז געווען
דער צינור וואס האט מקשר געווען צווישן די
מענטשן מיטן באשעפער ,האבן די מנהיגים
געזוכט עפעס א סימבאל פון שכינת ה' ,וואס
מענטשן זאל קענען זען און טאפן ,וואס זאל
בארואיגן די דאזיגע שוואכע עלעמענטן .אבער
עס איז דאן נאכנישט געווען קיין משכן און קיין
חג הּפסח תשע״ח 59
מאכן דעם עגל מיט גאר שארפע ווערטער ,אבער מ'האט יא געדינט דעם עגל הזהב? ארון ה' אויפן וועלט ,און עס זענען נאכנישט
ווען מיר קלערן אריין אין די אומשטענדן ,וואלט אביגדור :דאס האט ליידער פאסירט געווען קיין כרובים וואס פון צווישן זיי זאל מען
דאס בעצם געדארפט פאררעכנט צו ווערן ווי "נאכן" מאכן דעם עגל הזהב ,אבער דאס איז
א קלייניגקייט ,ווען נישט די גרויסע מדריגה געוויס נישט געווען דער חשבון ביים עס מאכן. ארויסהערן די געטליכע שטימע.
אין שלימות צו וואס די אידן האבן דערגרייכט, נאר א טייל פון די נייע מצרי'שע גרים וואס זענען משה :אבער וואס האט דאס איינגעלייגט
וואס אין אזא סיטואציע ווערן אפילו די קליינע פריער געווען עובדי עבודה זרה ,האבן זיך צוריק מיטן גאלדענעם קאלב? וואס האט דאס מיט די
טעותים פאררעכנט ווי ריזיגע פעלערן .זיי זענען דערקייקלט צו זייער פריערדיגן וועג פון זיך
נישט געשטראפט געווארן צו וואנדערן אינעם אויסדרוקן און האבן זיך באצויגן צום געשטאלט שכינה?
מדבר צוליב דער דאזיגער פאסירונג ,אזויווי אויפן זעלבן וועג ווי זיי זענען געווען געוואוינט אביגדור :ווען די אידן זענען אריבער דעם
עס האט פאסירט צוליב די חטא המרגלים; און ביז יעצט ,נעמליך ,צו דינען דעם געשטאלט ים סוף ,האבן זיי זוכה געווען צו א הימלישע
עס זענען נישט געשטארבן אזויפיל מענטשן זעלבסט ווי אן אלוהות .דאס איז געווען געטליכע נבואה ,וואס חז"ל זאגן דערויף אז
דורך א מגיפה אזויווי עס האט פאסירט נאך די טראצדעם וואס אהרן האט קלארגעשטעלט אז זיי האבן דאן געזען מער פון דאס וואס דער
מעשה מיט קרח ,וואס האט דאן אפגעקאסט די גאנצע ציל פון מאכן דעם עגל איז נאר כדי גרויסער נביא יחזקאל האט געזען ,וואס יחזקאל
14,700קרבנות (במדבר יז ,יד) ,אדער אזוי ווי די צו דינען דעם באשעפער און נישט דעם קאלב. איז דאך דער וואס דערציילט איבער די מעשי
מגיפה וואס איז געקומען נאך די מעשה מיט די מרכבה אין הימל .יחזקאל הנביא מאלט אראפ
"בנות מואב" ,וואס דאן זענען גאר אומגעקומען אויפצומארגנס ,האבן דריי טויזנט מענטש אז ער האט געזען פיר געשטאלטן ביי די פיר
זיך געפעדערט -פונעם גאנצן המון עם וואס זייטן פונעם כסא הכבוד (יחזקאל א ,י)ּ" :ו ְדמּות
24,000מענטשן (שם כה ,ט). האט זיך דארט געפונען -און זענען געגאנגען ְּפֵני ֶהםְּ :פֵני ָא ָדםּ ,ו ְפֵני ַא ְרֵיהּ ...ו ְפֵני ׁשֹורּ ...ו ְפֵני
פייערן דעם נייעם ע"ז וואס האט זיך אנגעהויבן ֶנ ֶׁשר ,"...און דערפאר האבן זיי אויסדערוועלט
"–עטדאמקתיע ימעאדנעתרם" מיט אזא ריינע כוונה .אט די דריי טויזנט מענטש איינע פון די פיר געשטאלטן ,וואס די אידן האבן
איינער? זענען גע'הרג'עט געווארן דורך די לויים אויפן געהאט געוואוסט פון זייער נבואה ביים מעמד
קריעת ים סוף אז זיי סימבאליזירן דעם געטליכן
משה :ס'שטימט טאקע פיין ,אבער וויאזוי באפעל פון משה ,נאך אינעם זעלבן טאג.
קענען מיר דאס ערקלערן אין די פסוקי התורה, די תורה מאלט טאקע אפ די פאסירונג פון כסא הכבוד ,דער "שור".
וואו עס שטייט אז דאס פאלק האט געזינדיגט, דער אמט וואס עס האט געדארפט ערפילן,
און מ'זעט פון דעם אז די כוונה איז אויף רוב איז פונקט ווי דאס וואס מיר געפינען שפעטער
אויף די גאלדענע "כרובים" ,וואס איז געווען
פונעם פאלק?! דער באזיס פאר השראת השכינה ,ווי דער פסוק
אביגדור :די באשולדיגונג פאלט אויפן איז מעיד (שמות כה ,כב)ְ" :ונֹו ַע ְד ִּתי ְלָך ָׁשם,
גאנצן כלל צוליב דעם מיעוט ,און אלע ווערן ְו ִד ַּב ְר ִּתי ִא ְּתָך ֵמ ַעל ַה ַּכ ּפֶֹרתִ ,מ ֵּבין ְׁשֵני ַה ְּכֻר ִבים".
באשולדיגט אפילו צוליב די עבירה פון א יחיד אזוי אויך דא האבן זיי געזוכט עפעס א הייליגע
מציאות אין ארט פון משה רבינו ,וואס זאל זיין
ממש. דער באזיץ פאר מציאות השכינה .אין געהעריגע
משה :פארוואס זאגט איר אזוי? אומשטענדן וואלטן זיי זיך אפגעהאלטן אפילו
אביגדור :עס שטייט אין פסוק (שמות פון מאכן א גאנצע געשטאלט ,אבער כדי צו
טז ,כז-כח)ַ" :וְי ִהי ַּבּיֹום ַה ְּׁש ִבי ִעיָ ,י ְצאּו ִמן ָה ָעם בארואיגן די נייע גרים און עטליכע שוואכע
ִל ְלקֹטְ ,וֹלא ָמ ָצאּוַ :וּיֹא ֶמר ה' ֶאל מֹ ֶׁשהַ :עד ָאָנה בעלי אמונה ,פארן פארלוסט פון זייער מנהיג און
ֵמַא ְנ ֶּתם ִל ְׁשמֹר ִמ ְצוֹ ַתי ְותֹורֹ ָתי" ,נאר א טייל גייסטישער פירער וואס נאר אויף אים האבן זיי
פונעם פאלק זענען ארויס אום שבת צו זוכן זיך אנגעהאנגען ,האט מען געקלערט אז ס'וועט
מן ,און פארט איז די באשולדיגונג געפאלן אויף זיין א פאסיגע זאך צו מאכן א גאלדענעם קאלב,
אלעמען .נאכמער ,אפילו דער "טייל פונעם פונקט ווי מ'האט טאקע שפעטער געמאכט די
פאלק" איז באשטאנען נאר פון געציילטע
יחידים ,און אפילו זיי האבן נאר געזינדיגט גאלדענע כרובים.
בכוונה און נישט במעשה .נאכמער פון דעם: עס איז נישט געווען אפילו קיין ברעקעלע
מ'האט זיי קיינמאל נישט פארבאטן ארויסצוגיין כוונה צו "דינען" צום דאזיגן געשטאלט ,פונקט
ווי מיר "דינען" נישט היינט צוטאגס דעם בנין
פון א שול און מיר דינען נישט דעם ארון הקודש,
נאר דער באשעפער וואס רוט דארט.
משה :אבער די תורה דערציילט דאך אז
חג הּפסח תשע״ח 60
שפחה על הים מה שלא ראה יחזקאל במעשה (שמואל-א' יד ,כד) .יונתן ,דער זון פון שאול, אום שבת ,ווייל משה רבינו האט נאר געזאגט
מרכבה" ,און ביים מעמד הר סיני זענען זיי איז נישט אנוועזנד געווען ביים באשווערן כלל (פסוק כ"ה)ַׁ " :ש ָּבת ַהּיֹום ַלה'ַ ,הּיֹום ֹלא ִת ְמ ָצ ֻאהּו
אלע געשאנקען געווארן מיט נבואה ,זעענדיג ישראל און ער האט טאקע נישט געוואוסט ַּב ָּשֶׂדה" ,אז מ'וועט נישט טרעפן קיין מן ,אבער
און הערנדיג דעם דבר ה' .אזוי אויך ,זוכה צו דערפון ,און ער האט געגעסן אביסל האניג
זיין צו אזא וועגווייזער ווי משה רבינו איז א זאך וואס ער האט געטראפן (פסוק כ"ז) .ווען שאול נישט אז מ'טאר נישט ארויסגיין.
וואס האט זיך נישט ווידערהאלט אין קיין שום האט אנגעפרעגט ביים אייבערשטן אויב די אידן מיר זעען פון דא ,אז צוליב א חטא וואס:
זאלן ארויסגיין ביינאכט מיט אן אנגריף אויף די א' – מ'האט זיי נישט פארבאטן צו טון ,ב' – און
אנדערן דור. פלשתים ,איז ער נישט געענטפערט געווארן וואס איז קיינמאל נישט אויסגעפירט געווארן
אדאנק די דאזיגע פילע מעגליכקייטן האבן פון הימל (פסוק ל"ז) .זעען מיר פון דאנעט ,אז בפועל נאר במחשבה ,ג' – און וואס איז נאר
זיי זוכה געווען זיך צו דערהייבן אין רוחניות, צוליב א זינד פון א יחיד ,וואס טוט עס גאר דורכגעפירט געווארן דורך געציילטע יחידים,
אבער צוליב די פילע מעגליכקייטן האט מען אומבאוואוסטזיניג ,ווערט דאס גאנצע פאלק אט אויף אזא עבירה איז משה רבינו מיט די
אויך געפאדערט פון זיי פיל מער .אין זייער באשולדיגט ,און דער אייבערשטער קען זיך גאנצע פאלק באשולדיגט געווארן מיט אזעלכע
מצב ,זענען זיי געווען די מערסט גליקליכע און אפהאלטן פון זיי ארויסהעלפן אין אזא סיטואציע שארפע רייד ,אז "מאנתם לשמור מצוותי
מוצלח'דיגע דור דורכאויס די גאנצע היסטאריע,
וואס איז אזוי וויכטיג נוגע פארן גאנצן פאלק. ותורותי".
פון יציאת מצרים ביזן היינטיגן טאג. דערפאר ,ווען מיר זעען אין די תורה איבער דאס איז א ראי' צום געדאנק ,אז אפילו
משה :וואס נאך איז געווען די דעם דור המדבר ,אז זיי זענען געווען מחוסרי ווען נאר איינער פונעם פאלק האט געזינדיגט,
אמונה ,אז זיי האבן נישט געפאלגט ,זיי האבן זענען זיי אלע באשולדיגט געווארן און אפילו
ספעציעלקייט פונעם דור המדבר?
אביגדור :טראכט אריין א מינוט אין געזינדיגט אדער ווידערגעשפעניגט ,איז די געשטראפט געווארן דערויף.
דער פאלגנדער סיטואציע :א גאנצע פאלק אמת'ע כוונה דערונטער אז :א) א יחיד אדער משה :וואו געפינען מיר טאקע אזא סארט
ווערט פארוואנדלט אין א ריזן "ישיבה" .גאנצע געציילטע מענטשן האבן דורכגעפירט ב) א
פערציג יאר זיצט א פאלק ,פריי פון א פרנסה קליינעם זינד ,ג) מער בכוונה ווי במעשה ,ד) פאסירונג?
יאך ,און זיי זיצן און לערנען א גאנצן טאג תורה. אביגדור :אין ספר יהושע שטייט (ז ,א):
און ווער זענען די רבי'ס? משה ,אהרן און זיינע אדער גענצליך שלא בכוונה. "ַוִּי ְמ ֲעלּו ְבֵני ִי ְשָׂר ֵאל ַמ ַעל ַּב ֵח ֶרםַ ,וִּי ַּקח ָע ָכןִ ...מן
קינדער ,און די זקנים; און אונטער זיי – א פארט אבער זענען די באשולדיגונגען ַה ֵח ֶרםַ ,וִּי ַחר ַאף ה' ִּב ְבֵני ִי ְשָׂר ֵאל" .צוליב אט די
שטאב פון די שרי האלפים ,המאות ,החמישים שטענדיג מיט רעכט ,טאקע אדאנק די פילע חטא פון איין מענטש ,וואס ער האט דורכגעפירט
והעשרות .עס איז קיינמאל נישט געווען אזא מעגליכקייטן וואס עס זענען זיי געגעבן געווארן אן די מינדסטע וויסנשאפט פונעם פאלק ,זענען
זאך אין די היסטאריע ,אז א גאנצע פאלק זיך צו דערגרייכן שלימות ,וואס איז נישט געגעבן זיי באזיגט געווארן ביים דעמאלטיגן שלאכט און
זיך פארשפארן און לערנען ,אזוי פאר צענדליגער געווארן צו קיין שום אנדערן דור ,ווייל "ראתה אפאר מענטשן זענען גע'הרג'עט געווארן אויפן
יארן נאכאנאנד! דאס איז געווען דער גרעסטער פראנט (זע דארט פסוקים ד-ה) .ווען זיי האבן
און וויכטיגסטער דערגרייכונג וואס א פאלק אויסגעפארשט וואס איז געווען דער אורזאך
אדער אפילו א קהילה זאל צוקומען דערצו ,און וואס האט צוגעברענגט אז זיי זאלן באזיגט
דאס איז געבליבן איינגעקריצט אין אונזערע ווערן ,האט דער אייבערשטער געזאגט גאר
שארפע רייד ,און ווידער אויפן גאנצן פאלק (שם,
הערצער אויף שטענדיג. יא-יב)ָ " :ח ָטא ִי ְשָׂר ֵאלְ ,וַגם ָע ְברּו ֶאת ְּב ִרי ִתי ֲא ֶׁשר
פון דאן און ווייטער ,איז לימוד התורה ִצִּוי ִתי אֹו ָתםְ ,וַגם ָל ְקחּו ִמן ַה ֵח ֶרםְ ,וַגם ָּג ְנבּוְ ,וַגם
אלץ פארבליבן אונזער הויפט ציל און אונזער ִּכ ֲחׁשּוְ ,וַגם ָשׂמּו ִב ְכ ֵלי ֶהםְ :וֹלא יֻ ְכלּו ְּבֵני ִי ְשָׂר ֵאל
צענטראלע באשעפטיגונג .אין די צייטן וואס די
גריכן און די רוימער האבן געבויט פארוויילונגס ָלקּום ִל ְפֵני אְֹי ֵבי ֶהם ,עֶֹרף ִי ְפנּו ִל ְפֵני אְֹי ֵבי ֶהם"...
ערטער און זיך פארנומען מיט ספארטס משה :טאקע אינטערעסאנט .עס קומט
שפילערייען ,האבן מיר אויפגעשטעלט ישיבות אויס אז דאס זעלביגע האט פאסירט ביים דור
און גדולי ישראל .דאס איז אייגנטליך א המדבר ,אז דאס גאנצע פאלק איז באשולדיגט
לענגערע שמועס פאר זיך ,אבער דאס אלץ איז און געשטראפט געווארן צוליב די עבירות פון
א דירעקטע תוצאה פון אונזער התמדה וואס
האט זיך געצויגן פאר פערציג יאר נאכאנאנד, איינעם אדער געציילטע מענטשן.
אביגדור :יא ,און כ'וועל דיר ברענגען נאך
דורכן דור דעה – דער "דור המדבר". איין אפענעם ביישפיל :ווען שאול המלך האט
איינגעשפאנט דאס גאנצע פאלק אין א קריג
(באארבעט לויט די שו"ת, קעגן די פלשתים ,האט ער זיי באשוואוירן אז
נומערן)333-341 ,230-231 : קיין איינער זאל נישט עסן קיין זאך ביז ביינאכט
חג הּפסח תשע״ח 61
ולקחתי
אתכם
לי
לעם
הרב יעקב שפיץ
ארום .דערנאך לאמיר האבן א שמועס צו זען וויאזוי די תורה קוקט אויף ווער זענען מיר?
דער פראגע. יחידים אדער
א טייל פון א
מיר ווייסן אז א כלל איז א זאך וואס איז צוזאמגעשטעלט פון מערערע גרויסער גרופע?
פרטים .א כלל מיט א פרט זענען נישט צוויי באזונדערע זאכן ,נאר דער
פרט איז א טייל פונעם כלל .ובכן ,ביים נוצן דאס ווארט "כלל ישראל" פון איר האט אמאל געטראכט פון דער פראגע? ווען איר קוקט אויף זיך
וועלכן מיר זענען אלע א טייל ,באציען מיר זיך דערביי אויך צו די מיליאנען אליין ,וואס זעט איר דארט? איז עס א קליינער מענטש אליין וואס קען
"פרטים" ,דאס מיינט די מיליאנען מיטגלידער וועלכע זענען א טייל פונעם גארנישט טון אן דעם הילף פון אנדערע ,אדער איז עס א פולקאמער
אידישן פאלק .יעדער אידישער יחיד איז א פרט אינעם גרויסן בוים וואס אינדיווידועלער "איך" וואס קען אייננעמען די גאנצע וועלט מיט די אייגענע
כוחות? זענען מיר עפעס ווערד ווען מיר באטראכטן זיך אליין ,נישט אינעם
רופט זיך "כלל ישראל". קאנטעקסט פון אונזער גרופע ,אדער זענען מיר גארנישט ווערד אליין?
ווען א מענטש ווייסט אז ער איז א קליין צווייגל פון א גרויסן בוים נעמט אייך אראפ א פאר מינוט און טראכט קודם וויאזוי איר אליין זעט
קען עס האבן צוויי פארקערטע אפעקטן .פון איין זייט קען עס אים געבן זיך אין שייכות מיט אייער סביבה ארום ,אדער מיט דער גרויסער וועלט
כח אויפצוטון גרויסע זאכן אין לעבן ,וויסנדיג אז ער איז נישט אליין,
נאר ער איז א טייל פון א גרויסער משפחה וואס אירע ווארצלען זענען
טיף איינגעגראבן אין דער ערד ,און קיין שום ווינט וועט עס נישט קענען
אוועקרייסן .פון דער אנדערער זייט אבער קען עס אפשוואכן דעם מענטש,
ווען ער פילט אז קעגן דעם גרויסן בוים מיט אירע מיליאנען צווייגן און
בלעטער איז ער נישט מער ווי א זייפנבלאז ,אן קיין פערזענליכן כח.
וואס איז טאקע דער ריכטיגער וועג? זאל דער מענטש פרובירן צו
איגנארירן דעם פאקט אז ער איז א טייל פון א בוים ,אדער זאל ער דוקא
יא טראכטן וועגן דעם? זאל ער זיך קאנצענטרירן אויף דעם וואס ער איז א
מענטש פאר זיך און ער קען מאכן זיינע אייגענע החלטות ,אדער זאל ער זיך
חג הּפסח תשע״ח 62
דפטויעינרלעםתפויפנקחעייםדדראבליסם
צום באשעפער ,פונקט אזוי קען דער אידישער יחיד נישט האבן קיין קיום ענדערש מבטל זיין פאר'ן כלל און פארבלייבן אן אומזעבארער פרט צווישן
אן דעם וואס ער זאל זיך אנהענגען אינעם כלל-ישראל. נאך מיליאנען פרטים? דער ענטפער צו דעם טרעפן מיר אין דער תורה
אליין ,ווי מיר וועלן זען ווייטער ,און די תשובה אין קורצן איז אז מ'דארף
פארוואאזוסי ואוייזכדטיעגר?"כלל"
לעבן מיט ביידע חלקים .לאמיר עס צעלייגן אויף טעלערלעך.
אין דער אלגעמיינער וועלט ווערן די צוויי באגריפן אנגערופן מיט די פון איין זייט דארף מען וויסן אז יעדער יחיד איז אן עולם מלא .דאס
ווערטער "קאלעקטיוו" און "אינדיווידועל" ("קאלעקטיוו" הייסט דער הייסט אז כאטש מיר לעבן אין א וועלט פון ביליאנען באשעפענישן ,כאטש
גאנצער כלל ,און "אינדיווידועל" הייסט דער יחיד) .די ליבעראלע וועלט יעדער איד איז נאר איינער צווישן מיליאנען ,איז אבער יעדער יחיד א
האט פארהייליגט דעם ערך פונעם "אינדיווידועל" ,און דערקלערט אז די וועלט פאר זיך וואס קען זאגן מיט א זיכערקייט "בשבילי נברא העולם".
פערזענליכע תאוות און יצרים פונעם יחיד זענען וויכטיגער פון אלעמען. דאס איז דער לימוד וואס חז"ל האבן אונז געלערנט וועגן דעם ערך פון
דער געדאנק אז מיר זענען אלע פארפליכטעט אויסצופאלגן געזעצן וואס די יעדער איינציגער נשמה ,דער אומזעבארער פרט וואס געפינט זיך צווישן
תורה האט אונז באפוילן ,אפילו ווען ס'געפעלט אונז נישט ,איז א געדאנק מיליאנען פרטים וואס שאפן אינאיינעם איין גרויסן כלל .דער גאנצער כלל
וואס שטימט נישט מיט די ליבעראלע ווערטן ,וויבאלד דער איין און שעפט נאר זיין כח פון דעם וואס דער יחיד איז שטארק ,פון דעם וואס זיין
רוחניות'דיגער יסוד איז פעסט און סטאביל ,ווייל אן קיין פרטים איז קיין
איינציגער ערך איז נאר דער אינדיווידועל.
כלל אויך נישטא.
פון דער אנדערער זייט טאר מען אבער נישט פארגעסן אז דער יחיד
איז נאך אלעמען נאר א קליין צווייגל ,א פרט צווישן מיליאנען פרטים,
וואס שאפן אינאיינעם דעם גרויסן כלל .איינע פון די גרעסטע פראבלעמען
וואס פלאגט אונזער דור איז דאס וואס מ'האט פארגעסן דעם באגריף
פון "מסירות נפש" ,וואס דאס מיינט אויפצוגעבן די פערזענליכע תענוגים
צוליב א העכערן ציל וואס איז גרעסער פון אונז .פונקט ווי דער כלל-ישראל
קען נישט האבן קיין קיום אן דעם וואס די יחידים זאלן טרעפן זייער וועג
חג הּפסח תשע״ח 63
וויכטיג ,לאמיר ערקלערן פארוואס דער יחיד איז וויכטיג .פארוואס דארף דער אמת איז אבער אז דאס חשיבות פונעם יחיד איז דורך דער תורה
מען בכלל געדענקען אז ס'איז דא אן "איך"? אפשר וואלט ריכטיגער הק’ פארשטאנען געווארן בעסער ווי אין דער היינטיגער ליבעראלער
געווען זיך אינגאנצן מבטל צו זיין צום כלל ,ביז מ'זאל מער נישט האבן קיין וועלט .אין דער צייט וואס די ליבעראלע סביבה פרעדיגט אזוי הייליג
אייגענעם מציאות? אפשר דארף דער מענטש נישט מער ווי גיין אין שפאן די ווערד פונעם אינדיווידועל ,האט זי אוועקגענומען פונעם יחיד דעם
מיט דעם וואס די סביבה טוט ,צו יוצא זיין פאר'ן באשעפער בלויז דורכ'ן טייערסטן פארמעגן – זיין שייכות מיטן באשעפער ,מיט זיין קהילה
געהערן צו א געוויסער חסידישער קהילה ,טון דאס זעלבע ווי אלע ,און און מיט זיין אמונה .אפילו דער קשר פון טאטע צו קינד ווערט שטארק
אפגעשוואכט אין דער פרייער וועלט א דאנק דעם איבערטריבענעם דגש
גארנישט מער? אויף אינדיווידואליזם (אויב ס'געפעלט עפעס פאר'ן קינד ,ווער איז דער
דא לאמיר געבן א טראכט ,וואס איז דען דער תכלית פון דער תורה טאטע אריינצוזאגן אנדערש?) ,אבער איז דען מעגליך אז אזעלכע מענטשן
אויב נישט אז דער יחיד זאל דערגרייכן זיין ציל אין לעבן? ווען די תורה
האט געגעבן פאר'ן מענטש די בחירה זיך אויסצוקלויבן א וועג צווישן גוטס זאלן זיין צופרידן אין לעבן?
און שלעכטס ,האט די תורה גערעדט מיט א לשון יחיד זאגנדיג "ובחרת וויפיל שטיבער זענען שוין צעבראכן געווארן אויפ'ן מזבח פון
בחיים" .אן א שיעור פסוקים אין ספר דברים זענען געשריבן געווארן מיט א אינדיווידואליזם? וויפיל לעבנס זענען חרוב געגאנגען צוליב דעם
לשון יחיד ,ווערנדיג געזאגט דורך משה רבנו אין די לעצטע שעה'ן פון לעבן, אינדווידואליזם? קינדער פארקלאפן די טיר אויף זייערע עלטערן ,און
ווי א געטרייער טאטע וואס מוסר'ט זיינע קינדער .אפילו דארט וואו די עלטערן פארקלאפן די טיר אויף די קינדער .טאטע-מאמע פילן נישט אז
ווערטער זענען יא א לשון רבים איז אפט מאל נישט מעגליך צו פארשטיין זיי דארפן זיך רעכענען מיט די קינדער איידער זיי באשליסן זיך צו גט'ן,
און די קינדער וועלכע ווערן געבוירן אין צעבראכענע שטיבער פילן שוין די
דעם פסוק אויב מ'זאל איגנארירן דעם יחיד. שוועריגקייטן אין לעבן פון די גאנץ ערשטע יארן (ס'האלט שוין היינט ביי
וואס הייסט דאס "ומלתם את ערלת לבבכם" (= "איר זאלט פארשניידן ארום פופציג פראצענט פון קינדער אין אמעריקע ,וועלכע ווערן געבוירן אין
אייערע פארשטאפטע הערצער")? איז עס מעגליך צו פארלאנגען פון א שטיבער וואו ס'פעלט א טאטע אדער א מאמע) .האט דער ליבעראליזם
מיליאן-קעפיגן עולם אוועקצושניידן די מחיצות פונעם הארץ כדי צו ווערן
נאנט מיטן באשעפער? דאס איז אן ארבעט וואס יעדער יחיד דארף אליין טאקע באפרייט דעם מענטש ,אדער גאר פארשקלאפט?
טון פאר זיך .אין דער פרשה פון קריאת-שמע וואס מ'ליינט דריי מאל די תורה שעצט זייער דעם יחיד ,און דערפאר האבן אונז חז"ל
יעדן טאג זאגן מיר דעם פסוק פון "ואהבת את ה' אלקיך" וואס איז א אויסגעלערנט צו טראכטן "בשבילי נברא העולם" ,אבער אין דער זעלבער
באפעל צו יעדן יחיד ,ליב צו האבן דעם אויבערשטן לויט זיינע בעסטע צייט באטראכט די תורה דעם געדאנק פון "בשרירות לבי אלך" (אין
מעגליכקייטן .אויב זאל די געזעלשאפט באשטימען פאר יעדן פונקטליך אידיש" :איך וועל גיין וואו מיין הארץ גלוסט") ווי די מיאוס'טע זייט פונעם
וואו און וויאזוי ס'זאל צוגיין די באציאונג פונעם מענטש צום באשעפער, מענטשליכן פרצוף .א מענטש דארף טאקע טון פאר זיך אליין ,אבער אויב
וועט עס פארזיכערן אז די ווערטער פון "ואהבת את ה'" זאלן זיך קיינמאל זיין לעבן ווערט נישט דיקטירט בשעת מעשה פון עפעס העכערס – נאר
פונעם אייגענעם "איך" – דעמאלט גייט ער אויף א וועג וואס פירט צו
נישט קענען זעצן מיט אן אמת אין אונזערע הערצער. חורבן און תוהו ובוהו .ס'איז נישט בלויז וואס ער מאכט חרוב פאר זיינע
אן קיין געטרייע יחידים איז נישטא קיין גוטער כלל .ווען מ'איגנארירט ארומיגע ,נאר זיין אייגן לעבן ווערט אפגעריסן פונעם שורש ,און אנשטאט
די וויכטיגקייט פונעם יחיד קלאפט עס אויס צום ערשטן אינעם תחום צופרידנהייט באקומט ער נאר דאס פארקערטע .א מענטש וואס טראכט
פון רוחניות (נישט אין גשמיות ,ווי מענטשן מיינען) ,וויבאלד ס'איז נישט נאר פון זיין "איך" ,אן טראכטן וועגן די דורות וואס זענען געווען פאר אים
מעגליך צו ווערן נאנט צום באשעפער אן דעם וואס מ'זאל פארמאגן כאטש און די וואס וועלן קומען נאך אים ,לייגט זיך אריין אינאיינעם מיט זיינע
עפעס אן אינערליכע חוצפה ,א גרייטקייט צו גיין קעגן שטראם ,און זיך קינדער אין א וועג וואס האט נישט קיין שום אנווייזונגען ,און די טראגעדיע
איבערגעבן פאר דעם אינערליכן פייער פון דער נשמה .א מענטש קען נישט דערפון פאר'ן יחיד גופא איז גארנישט אפצושאצן .ס'איז א גזירה פון כרת
אנקומען צו ווייט בלויז דורכ'ן זיין א טייל פון א געזעלשאפט ,ווייל אויף
דעם האט דאך הלל הזקן געזאגט "אם אין אני לי מי לי" .אויב וועט מען וואס ער האט אליין אויסגעקליבן פאר זיך.
נישט טון פאר זיך אליין ,וועט קיינער נישט טון פאר אונז! פארוואאזוסי ואוייזכדטיעגר?"פרט"
הלל הזקן באפעלט יעדן יחיד זיך אפצושאקלען פונעם שטויב וואס
האט זיך אנגעזאמאלט פונעם זיצן אזוי לאנג אויף איין פלאץ ,האפנדיג אז יעצט ווען מיר האבן ערקלערט פארוואס דער קאלעקטיוו איז אזוי
זאכן וועלן געשען פון זיך ,און ער זאל אליין ארויסווייזן גבורת הנפש .די
רוחניות'דיגע טורעמס אין יעדן דור זענען געווען אזעלכע מענטשן וואס
האבן שווער געליטן פון זייער סביבה ,וויבאלד דארט וואו ס'איז דא אמת'ע
רוחניות איז נישטא קיין פשרות פאר שקר .די יסורים פון די נביאים ,פונקט
ווי די יסורים פונעם אידישן פאלק ,זענען שטענדיג געווען צוליב דעם וואס
מ'איז נישט געגאנגען אין שטראם מיט דער אלגעמיינער סביבה פון דער
וועלט .חז"ל זאגן אז "ישראל עזין שבאומות" און מיר דארפן געדענקען אז
חז"ל האבן אויך געהייסן יעדן יחיד צו זיין "עז כנמר".
חג הּפסח תשע״ח 64
וויכטיגער דערהער צו געדענקען אין שווערע צייטן ,אבער ס'איז לייכט צי מיינט דאס אז דער יחיד דארף זיך אפזאגן פונעם כלל? חס ושלום.
זיך פארצושטעלן אז יעדער פוילער מענטש קען ניצן דעם סלאגאן אפילו דאס וואלט נאר אפגעשוואכט די כוחות פונעם יחיד ,וויבאלד אן דער
דעמאלט ווען ס'איז שייך עפעס צו טון צו פארבעסערן דעם מצב .אנשטאט שטיצע פונעם כלל איז מען צו קליין און נישטיג צו קענען עפעס אויפטון.
צו נעמען אחריות אויפ'ן לעבן און אויסרופן אין די ווערטער פון הלל הזקן גלייך נאכדעם וואס הלל לערנט אונז אויס צו שטארקן די פערזענליכע
"אם אין אני לי מי לי" ,קען זיך א פוילער מענטש טרעפן א גרינגען וועג כוחות פונעם יחיד ,זאגט ער אונז תיכף "וכשאני לעצמי מה אני" (וואס
ארויס דורכ'ן זיך פארגלייזן די אויגן און ארויסזאגן א זיסן שפריכווערטל... בין איך ווערד ווען איך טו נאר פאר מיר אליין?) .דער יחיד אליין איז
מיר ווייסן אז די תורה איז אוועקגעשטעלט אויפ'ן יסוד פון ערבות, זייער וויכטיג ,אבער זיין גאנצע שטארקייט שטאמט נאר פון דעם וואס
גאנץ כלל ישראל איז צוזאמגעשטעלט פון איין שטיק און מיר זענען ער שעפט זיין השראה פונעם כלל .ס'איז א קעגנזייגטיגע באציאונג וואס
אלע מחוייב זיך אינזין צו האבן איינער דעם אנדערן ,סיי ברוחניות און דער "יחיד" האט מיטן "כלל" ,און די גרעסטע ברכה קען ארויסקומען נאר
סיי בגשמיות ,אבער דער פוילער מענטש וואס לייגט זיך אן אויפ'ן כלל, דעמאלט ווען דער יחיד איז גענוג שטארק צו ארבעטן אויף דער אייגענער
ווי גלייך ער איז מיט דעם געטריי פאר זיין פאלק ,איז אין אמת'ן פונקט האנט ,אבער האלטנדיג פאר זיינע אויגן דעם הייליגן קאלעקטיוו וואס רופט
דאס פארקערטע ,וויבאלד ווען יעדער איינער טראכט אזוי ברענגט עס
אז יעדער זאל זיצן מיט פארלייגטע הענט .איר קענט די מעשה מיט די זיך "כלל ישראל".
כעלעמער אידן? ווען מ'האט געבעטן ביי זיי אז יעדער זאל ברענגען א גלעזל
בראנפן במשך א שטיק צייט ,כדי אז די קהילה זאל קענען אנזאמלען א וואונואגיעז לדעמרעששהמ?ועס
פאס בראנפן און דערנאך פראווען א גרויסן לחיים איין מאל א חודש ,האט
יעדער געברענגט וואסער מיינענדיג אז ער וועט זיין דער איינציגער וואס דער שמועס איז נוגע די יסודות פון אונזער לעבן סיי בגשמיות און סיי
ברוחניות .ס'איז א ווייטאג אז מענטשן חוזק'ן אפ פון יחידים וועלכע זוכן צו
טוט אזוי און ס'וועט זיך נישט דערקענען אינעם טרינקען. טרעפן א פערזענליכע שפראך צו השי״ת ,אינעם ראם פון דער תורה ,ווייל
ווען א מענטש איז בכח צו טון סיי וועלכע למעשה'דיגן טריט צו דאס איז באמת דער ציל פונעם מענטש אויף דער וועלט .דער ציל פונעם
פארבעסערן זיין לעבן ,איז עס א טובה נישט בלויז פאר אים נאר אויך פאר קאלעקטיוו איז צו העלפן דעם יחיד געפינען זיין נשמה און נישט חלילה
דער געזעלשאפט ארום (מיטן תנאי אז ער פארגעסט נישט פון אנדערע עס צו אונטערדרוקן .כלל ישראל ווערט געשטארקט פון געזונטע יחידים,
בשעת ער איז מצליח) .אבער ווען א מענטש הייבט שנעל אויף הענט, און די יחידים שעפן דאס חיות פון א געזונטן כלל ישראל .אין דער צייט
גלייבנדיג אז אויף עפעס אן אופן וועט זיך פירן מיט אים וואס ס'פירט זיך וואס מיר שטיצן די יחידים צו טרעפן דעם וועג צום אויבערשטן ,דארף
מיט יעדן ,איז ער אליין דער גורם אז די געזעלשאפט זאל האבן פראבלעמען. דער אידישער יחיד צעגיסן זיין רוחניות'דיגן באגאזש מיטן אידישן פאלק.
אלס יחידים קענען מיר זיך נישט באפרייען פונעם אחריות און זאגן" ,אזוי יעדער גרויסער מנהיג וואס איז געווען ביי אידן האט געמוזט האבן ביידע
טוט יעדער ,און אזוי וועט שוין מוזן זיין ביי אונז אויך ",וויבאלד א שינוי
חלקים זייער שטארק.
לטובה הייבט זיך אן ביי א שטארקן יחיד. מיר האבן אבער געזאגט אז ס'איז אויך נוגע בגשמיות .איר וואונדערט
ובכן ,די אונטערשטע שורה איז אזוי .לאמיר געדענקען אז מיר זענען זיך אפשר וואו ס'איז נוגע בגשמיות .אלזא לאזט מיך דערמאנען אן
שטארקע מענטשן .אונזער שטארקייט קומט פון דעם וואס מיר האבן זוכה אלט אידיש שפריכווארט וועלכע זאגט זיך אזוי" :וואס ס'וועט זיין מיט
געווען צו געהערן צו דעם אויסדערוועלטן פאלק וואס שטאמט פון די כל ישראל וועט זיין מיט ר' ישראל" .אידן האבן נאטירליך גענוצט דעם
אבות הקדושים ,דער אויבערשטער האט נאר מיט אונז געשלאסן א בונד שפריכווארט ווען עמיצער האט אויסגעמאלן שווארצע נבואות איבער
ביים בארג סיני ,און דער רוחניות'דיגער כח וואס מיר פארמאגן איז נישטא עפעס א צרה וואס ס'קומט ,אדער ווען עמיצער האט געדרייט מיטן פינגער
צו געפינען ביי קיין שום פאלק אין דער וועלט .אין דער זעלבער צייט און ערקלערט וואס מ'דארף אלץ טון זיך צו העלפן .דא האט דער איד זיך
דארפן מיר געדענקען צו נעמען אחריות אויף אונזערע מעשים ,ווי אויך געגעבן א בייג און מיט א ביטול פון דער האנט געזאגט" :נישט גע'דאגה'ט,
אויף אונזערע פארנאכלעסיגקייטן ,זיך צוזאמקלויבן דארט וואו מיר זעען
אז עפעס קלאפט נישט אין סיי וועלכן הינזיכט ,און זיין א ליכט-טורעם וואס ס'וועט זיין מיט כל ישראל וועט זיין מיט ר' ישראל".
אין די ווערטער האט דער איד געפונען זיין טרייסט ,וויסנדיג אז ער
פאר אנדערע. איז אנגעבונדן אין א גרויסן בוים ,און דער וואס וועט אפהיטן דעם בוים
וויבאלד ווי געזאגט ,ווערט דער כלל געשטארק דורך געזונטע יחידים, וואס רופט זיך כלל ישראל וועט אים שוין אויך אינזין האבן .דאס איז א
און די יחידים באקומען דאס חיות פון א געזונטן כלל .דער מענטש וואס
פארשטייט דאס נישט איז ווי א קנעכט צום רוטין און ער איז נישט בכח
צו גיין קעגן שטראם .אבער ווען מיר וועלן געדענקען דעם דערמאנטן
פרינציפ ,וועלן מיר מיטאמאל ווערן באפרייט מעבדות לחרות און קענען
דערנאך ווייטער מארשירן צום בארג סיני מיט פאראייניגטע הערצער,
כאיש אחד בלב אחד.
חג הּפסח תשע״ח 65
| עם הספר |
למען תדע
אינהאלטסרייכער תורה'דיגער שמועס מיט הרה"ג רבי
שלמה פערל שליט"א ,ר"מ בישיבת "ברכת משה",
מחבר פונעם ניי-ערשינענעם ספר "למען תדע" על חג הפסח
חמץ ,און נאך פארשידענע בירורי הלכה וואס איז נוגע פאר׳ן יום עטליכע וואכן בעפאר יום טוב ,איז אונז דערגאנגען א שמועה
טוב. טובה איבערן ערשיינונג פון א פרישן ספר מבית גנזיו פון הרה"ג
רבי שלמה פערל שליט"א ,וואס וועט דאסמאל רעדן איבער
אבער וואס האט אונז ספעציעל געכאפט דעם אויג ,איז "חג הפסח" .רבי שלמה איז אונז גוט באקאנט ,סיי מיט זיינע
געווען א באזונדערע קאפיטל וואס טראגט דעם נאמען "מאמר טייערע חיבורים וואס האבן שוין קונה געווען א מקום כבוד ביי
האמונה" .דארט טוט דער מחבר הספר אדורך די יסודות און מהות לומדי תורה ,און אזוי אויך זייענדיג א בארימטער ת"ח און מרביץ
פון אמונה ,וויאזוי מיר דארפן לעבן דערמיט און קאכן אין דעם. תורה לתלמידים ,דינענדיג אלס ר"מ אינעם חשוב'ן ישיבה "ברכת
דאס איז אונז געווען א שטיקל חידוש ,מיר אלע ווייסן טאקע משה" וואס שטייט אונטער די נשיאות פון הגאון רבי בן ציון
אז פסח איז דער "חג האמונה" ,אבער א ספר וואס איז נישט
קיין "השקפה ספר" נאר דייקא מלא וגדוש מיט הלכה ענינים, שטראססער שליט"א דומ"ץ נייטרא בארא-פארק.
ארויסגעגעבן דורך א ת"ח מופלג ,איז נישט קיין געווענליכער מיט אינטערעסע האבן מיר זיך שנעל געוואנדן צום לאקאלן
ערשיינונג אז עס זאל ענהאלטן א לענגערן קאפיטל איבער אמונה ספרים געשעפט און איינגעקויפט דעם נייעם ספר ,וואס האט
אונז טאקע נישט אנטוישט .עס איז מלא וגדוש מיט תורה און
ענינים. מחשבה ,אנטהאלטנדיג נישט ווייניגער ווי זיבן אנדערע לענגערע
קענענדיג דעם חשוב'ן מחבר האבן מיר זיך פארבינדן מיט אים, אפהאנדלונגען איבער׳ן יום טוב פסח ,וואס לאזט אונז איבער
שפירנדיג אז מיר וועלן געוויס קענען נאשן אסאך אינפארמאציע מיט א היקף'דיגע ידיעה איבער אלעס וואס אנבאלאנגט דעם
מאוצרו הטוב ,וואס וועט זיין גאר פאסיג פאר "ידעתי" וואס
רעדט איבער א לעבן פון אמונה און א קאך אין אידישקייט .רבי יום טוב.
שלמה האט אונז גערן מיטגעטיילט זיינע ענטפערס ,אבער וואס איין קאפיטל איז געווידמעט אויף דאס ערציילונג פון גלות
האט אונז איבערראשט איז געווען די פילע אנדערע ידיעות וואס וגאולת מצרים ,באגלייט מיט מקורות ממדרשים ודברי חז"ל,
מיר זענען געוואויר געווארן ,אדאנק דעם וואס ער דינט אויך אלץ ראשונים וספרי היסוד; נאך א קאפיטל דינט אלס הכנה לחג
הפסח ,באשטייענדיג פון א הערליכער ליקוט מספרי מחשבה
מרביץ תורה פאר דעם קומענדיגן דור. וחסידות ,זיך צו קענען ריכטיג צוגרייטן צום יום טוב; דערנאך
מיר זענען זיכער אז די ליינער וועלן טרעפן גרויס אינטערעסע זענען דא פארשידענע קאפיטלעך וואס טוען אדורך די הלכות
אין דעם פילפארביגן אינטערוויו ,און וועלן שלינגען מיט דארשט החג ,ווי די דיני הסדר ,מכירת חמץ ,דער דין פון אלערליי סארטן
די פער"ל-רייד און דברי חכמה אשר לשלמ"ה.
חג הּפסח תשע״ח 66
הרב לייבוש ראזען
הרב משה שלאמאוויטש
וואס דאס מיינט און וואס דאס איז מחייב. איז דער פאקט אז היינט צוטאגס הונגערט מיר זעען אז דער ספר באשטייט בעיקר פון
כדי צו גלייבן אז דער באשעפער פירט די זאך דער עולם פאר דעם" ,לא רעב ללחם ולא צמא בירורי דינים און וויכטיגע הלכות וואס זענען
ווייטער ,דארפן מיר קודם קלאר ווערן אינעם למים" ,מ'וויל הערן און זיך שטארקן אין אמונה נוגע פאר פסח ,וואס האט אייך באוואויגן
עצם מציאות אז דער באשעפער האט באשאפן בה' .איך זע עס אויך ביי די בחורים ,מ'דארשט צוצולייגן א לענגערן קאפיטל וואס זאל רעדן
קלאר צו ווערן אין אמונה ,און דערפאר האב
די וועלט. איך געווידמעט א קאפיטל פונעם ספר נאר פאר פון מחשבת ישראל איבער "אמונה"?
אין אמת'ן אריין שרייבט דאס שוין דער חג הפסח ווערט דאך אנגערופן דער "חג
הייליגער רמב"ן ,אז די גאנצע מעשה פון יציאת דעם. האמונה" ,און דער בני יששכר שרייבט אין זיין
מצרים איז "זכר למעשה בראשית" .דאס עס איז אבער אינטערעסאנט אז דער ספר "דרך פיקודיך" ,אז וויבאלד דער פסוק
מיינט אז די מעשה בראשית רעדט איבער די קאפיטל אנהאלט צוויי אנדערע נקודות .איר זאגט אין פרשת בא (שמות י ,ב)ּ" :ו ְל ַמ ַען
יסודות פון אמונה גופא ,אז ס'איז דא א בורא רעדט טאקע איבער די נושא פון לעבן מיט ְּת ַס ֵּפר ְּבָא ְזֵני ִבְנָך ּו ֶבן ִּבְנָך ֵאת ֲא ֶׁשר ִה ְת ַעַּל ְל ִּתי
וואס האט אלץ באשאפן און אין וועמען מיר אמונה ,און וויסן אז אלעס איז בהשגחה ְּב ִמ ְצ ַרִיםִ ...וי ַד ְע ֶּתם ִּכי ֲאִני ה'" ,קומט אויס
דארפן גלייבן ,און דערנאך קומט דער מושג פון פרטית פון הימל ,און אז מיר זאלן רעדן פון אז אויב א מענטש דערציילט די גאנצע מעשה
א משגיח אויף ווייטער אויך ,וואס דאס האט דעם ,אבער איר האט א באזונדערע טייל פון סיפור יציאת מצרים ,אבער ער פארפעלט
זיך ספעציעל ארויסגעוויזן ביי יציאת מצרים, נאר מברר צו זיין וואס דאס איז אמונה בה', ארויסצוברענגען דעם "וידעתם כי אני ה'" ,האט
אז דער באשעפער האלט א פינקטליכע חשבון וואס זענען די יסודות'דיגע רעיונות דערפון. ער נישט יוצא געווען די מצוה פון סיפור יציאת
און השגחה אויף אלעס וואס פאסירט .אבער מצרים .דערפאר איז נישט מער ווי פאסיג צו
די צווייטע האלב איז בעיקר נאר א ראי' צום פארוואס האט איר דאס אויך געשריבן?
ערשטן האלב ,און מיר דארפן זיין קלאר אין די עס איז נישט מעגליך צו הייסן צו לעבן רעדן פון אמונה לכבוד חג הפסח.
מציאות פון א באשעפער וואס האט באשאפן מיט אמונה ,אויב מ'האט נישט די ריכטיגע אבער דער אמת איז ,אז די זאך וואס האט
פארשטאנד אינעם מציאות פון אמונה זעלבסט, מיר פערזענליך באוואויגן צו שרייבן דערוועגן
חג הּפסח תשע״ח 67
| עם הספר |
נישט פרעגן" און "מ'טאר נישט טראכטן ליב געהאט קאלטע ביר ,אדער אז דער צאנזער די וועלט.
דערוועגן" .ווען מ'ענטפערט אזוי ,הייבט דער רב האט ליב געהאט טשאקאלאד ,וואלטן מיר כ'וועל דיר זאגן נאך מער .מענטשן מאכן
בחור'ל אן צו טראכטן אז ער האט דא א גוטע דאס נישט געגלייבט .פארוואס נישט? מיר א טעות ,און פארטייטשן דאס ווארט "השגחה
פראגע וואס האט נישט קיין תירוץ איר צו האבן דען געהערט קלארע עדות אז נישט? מיר פרטית" אז ס'מיינט אז מ'האט געזען אן אפענע
פארענטפערן .מיר מוזן זיי ענטפערן און געבן האבן דען מקבל געווען פון טאטן צום קינד אז מעשה ווי דער אויבערשטער האט געהאט
ער האט דווקא נישט ליב געהאט דעם מאכל? א ספעציעלע חשבון פארוואס דאס און דאס
הסברים. פארט אבער "ווייסן" מיר דאס קלאר מיט האט פאסירט .אבער די מענטשן באמערקן
וואס ענטפערט איר ווען מ'קומט אייך אן אומבויגזאמקייט .פארוואס טאקע? ווייל דאס נאר ווען עפעס א גוטע זאך האט פאסירט
מיר ווייסן אלעס אנדערש איבער דעם גרויסן אויף אן אומאויסגערעכנטן וועג .דאס איז אבער
פרעגן שאלות אין אמונה? צדיק ,און מיר פארשטייען אז עס איז פשוט אומריכטיג ,השגחה פרטית איז א מציאות וואס
איך זאג אלץ פאר בחורים צוויי וויכטיגע אוממעגליך אז דער איד וואס האט געשפירט מיר דארפן גלייבן ,אז דער באשעפער האלט
יסודות ,וואס זענען נוגע בכלליות פאר יעדע אזא גרויסע טעם אין עבודת ה' זאל שפירן אזא א פונקטליכע חשבון אויף יעדן פרט ,צי מיר
סארט פראגע וואס עגבערט זיי אין מח :קודם באמערקן דאס יא צי מיר באמערקן דאס נישט.
כל ,נעם א קינד פון איין יאר אלט און פרוביר גרויסע טעם אין א פלאש ביר... די דאזיגע וועג וויאזוי מענטשן קוקן אן די
אים אויסצולערנען טיפע מאטעמאטישע דאס זעלביגע דארף זיין מיט אמונה בה'. מושג פון "השגחה פרטית" ,וועט שנעל צופאלן
חשבונות .וועט ער זיך עפעס אויסלערנען? מיר דארפן גלייבן אז דער באשעפער האט אין געוויסע פעלער ,צום ביישפיל ביים ביטערן
נעם צוזאם אפאר פראפעסארן וואס זאלן אים אלצדינג באשאפן ,און מיר דארפן קאכן דערין חורבן וואס האט פאסירט ביים צווייטן וועלט
געבן די קלוגסטע און בעסטע הסברים איבער אזוי שטארק ביז עס זאל שוין ווערן ווי א טייל מלחמה .ווען עס איז דא א הסתרת פנים ,וועלן
די נושא פון "דעצימבלס" ,וועט ער פארשטיין פון אונזער ידיעה ,צו "וויסן" און לעבן מיט א די סארט מענטשן בלייבן שטום 'וואו איז די
א כי-הוא-זה? אוודאי נישט .פארוואס? ווייל קלארקייט אז דער באשעפער איז דער היה הווה השגחה פרטית?' ,און דער פראבלעם איז אז זיי
ער איז נאך צו יונג צו פארשטיין ,זיין מח איז האבן זיך קיינמאל נישט אריינגעטון אין דער
פשוט נאכנישט גענוג אנטוויקלט צו פארשטיין ויהיה. נושא פון אמונה ,וואס דאס מיינט אמת'דיג צו
אזעלכע זאכן .אזוי זענען דא פארשידענע זאכן איר זענט דאך א מגיד שיעור פאר בחורים גלייבן ,וואס איז דאס אונז מחייב ,און וואס
וואס זענען געאייגנט נאר פאר א געוויסע אין ישיבה .צי זעט מען ביי היינטיגע בחורים דאס מיינט אין טאג טעגליכן לעבן אפילו ווען
עלטער ,און א פינף יעריג קינד פארשטייט נישט אז זיי פרעגן מער איבער אמונה אדער איבער
וואס א צען יעריג קינד פארשטייט ,און א דרייצן מיר זעען נישט קיין אפענע יד ה'.
יעריג קינד פארשטייט נישט וואס אן אכצן יעריג אידישקייט בכלל? ווען איר רעדט איבער דעם חיוב צו גלייבן
קינד פארשטייט .נו ווער זאגט דיך אז דו ביסט ס'איז דא א קליינע פראצענט וואס אז דער באשעפער האט באשאפן די וועלט,
שוין אזוי ערוואקסן אז דו קענסט פארשטיין די פרעגט ,אבער רוב בחורים האבן א נאטירליכע וואס מיינט איר דערמיט? וויאזוי דארף
טיפע מושגים פון א בריאה און איר באשאפער? צוריקגעצויגנקייט צו קומען פרעגן שאלות .מצד
נישט אז דיין שאלה איז נישט צום זאך ,עס איז שני ,איז היינט דא א בארג פון אינפארמאציע אויסזען אונזער גלויבן דערין?
דווקא יא לעגיטים ,אבער דו ביסט מעגליך צו צו וויסן אויף יעדן נושא ,פון אסטראנאמיע ביז דער יסוד איז אויסגעארבעט לויט די
סייענס ,און בחורים ווייסן דאס אלץ ווייל זיי ווערטער פון די ראשונים ,אז מיר דארפן גלייבן
יונג אריינצונעמען די מושגים אין קאפ. האבן פיל מערערע מעגליכקייטן געוואויר צו אז דער באשעפער איז דער ברא ,בורא ומנהיג
צווייטענס ,אפילו אויב דו ביסט שוין ווערן סיי וואספארא אינפארמאציע זיי ווילן את כל הברואים ,און פונקט ווי ווען איינער
יא גענוג רייף פאר די אינפארמאציע ,זייט מאכט א גאנצע געביידע מיט מעל ,קען מען
וויסן אז נישט אלץ קענסטו פארשטיין אפילו וויסן. מיט איין קליינע וויש מאכן אז אלצדינג זאל
אויב דו ביסט דער קלוגסטער מענטש אין די ווען מיר זענען געווען בחורימ'לעך און צאמפאלן ,אזוי אויך דער אייבערשטער איז
וועלט .צום ביישפיל ,לאמיר יעצט קלערן אויב מיר האבן געהאט א קשיא ,האט מען דאס מהווה און מחיה די וועלט יעדע רגע ,און אויב
מ'וועט צאמנעמען אלע גאז קוועלער אין די שנעל אוועקגעשטופט און פארשטאנען אז האלט ער עס נישט צוזאם יעדע רגע ממש וועט
וועלט ,און מ'וועט באשאפן א ראקעט וואס מיר זענען נאך יונג און מיר ווייסן נישט אלץ, אלעס צאמפאלן .און אט דאס דארפן מיר נישט
קען פליען גאר שנעל אין די ספערן עד אין אבער היינטיגע בחורים וואס ווייסן יא אזויפיל
סוף ,ווי לאנג וועט דויערן אז דער ראקעט זאל וועלטליכע זאכן און זיי קענען יא געוואויר ווערן נאר "וויסן" נאר אויך "לעבן דערמיט".
קענען צוריקפליען ביזן אנהייב פון דער גאנצער אזויפיל אינפארמאציע איבער סיי וואס ,איז עס איז באקאנט די פראגע ,פארוואס דער
יקום (אוניווערס= ?)Universeווער ווייסט? נישטא ביי זיי דער מושג פון "איך ווייס נישט רמב"ם שרייבט אין איין ארט אז מיר דארפן
מן הסתם ווייסן דאס נישט אפילו די גרעסטע אלעס" ,און זיי וועלן שנעלער צוקומען צו א "גלייבן" אז דער באשעפער האט באשאפן די
אסטראנאמער און סייענטיסטן .עס זענען מסקנא אז אויב ס'שטימט נישט מיט זייער וועלט ,און אין א צווייטן ארט שרייבט ער אז
פשוט דא זאכן וואס זענען פיל העכער אונזער מיר דארפן דאס "וויסן" .דער ענטפער איז,
באגרעניצטער פארשטאנד ,און אוודאי געוויס פארשטאנד דאן איז עס פראבלעמאטיש. אז ווען איינער וואלט צוגעקומען צו דיר און
ווען מיר רעדן פונעם באשעפער זעלבסט זענען דערפאר איז היינט אוממעגליך צו לאזן די געזאגט אז דער חפץ חיים האט זייער שטארק
יונגווארג זיך אליינס ספראווען דערמיט ,און
אוודאי טאר מען זיי נישט ענטפערן אז "מ'טאר
חג הּפסח תשע״ח 68
באדערט אים געוויסע פראגעס טראצדעם וואס מיט וואס מיר אידן זענען אנדערש פון אנדערע דא געוויסע זאכן וואס זענען פשוט אוממעגליך
אויסערליך זעט ער אויס צופרידן. פעלקער און רעליגיעס פון די וועלט ,און עס איז צו פארשטיין און משיג זיין.
געווען קענטליך ווי וויכטיג עס איז אז בחורים
כללו של דבר ,דאס איז א זאך וואס איז זאלן האבן א געהעריגע וועג פון קריגן ענטפערס דאס איז פשוט גוט פאר א כלליות'דיגע
וויכטיג פאר יעדן סארט בחור ממש. ידיעה ווען עס קומט צו שאלות איבער דאס
איבער די וויכטיגע ענינים. וועלט באשאף און דאס גלייכן ,אבער אוודאי
וואס זאגט דערויף דער נשיא הישיבה זייענדיג א מרביץ תורה פאר בחורים, דארפן מיר פרובירן צו פארענטפערן וואס עס
הגאון רבי בן ציון שטראסער שליט"א ,דער וואלטן מיר געוואלט הערן אייער מיינונג ,פאר דרוקט זיי ,און אוודאי נישט אוועקמאכן אדער
וועלכע עלטער פון בחורימ'לעך איז פאסיג אז גאר זאגן אז מ'טאר נישט טראכטן אדער פרעגן.
נייטרער רב? מ'זאל פארלערנען שיעורים אין אידישקייט צי האלט איר אז מ'דארף פארלערנען אין
דער רב (—הגאון רבי בן ציון שטראסער ישיבה איבער עניני אמונה? עס זענען דאך דא
שליט"א .מ״ש) איז שטארק מחזק די זאך ,און ענינים? א געוואלד מיט וויכטיגע יסודות און נושאים
איינמאל א יאר קומט גאר דער רב אין ישיבה, באופן כללי איז עס פאסיג פאר בחורים פון וואס א יעדע בחור'ל דארף וויסן ,ווי די יסודות
און ער לערנט פאר די "אני מאמין'ס" מיט א ארום זעכצן יאר אלט און עלטער .דאס איז דער פון אמונה און בטחון ,צדיק ורע לו ,מעמד מתן
געווענליכער גיל פון א בחור וואס איז גענוג רייף
ברייטקייט ,פאר אנדערטהאלבן שעה. דערפאר ,און עס פעלט זיך אפילו אויס פאר אים תורה ,שכר ועונש ,א.א.וו?.
דער רב שליט"א האט מיר זעלבסט אמאל צו קריגן הסברים און ענטפערס אין די סארט עס איז גאר וויכטיג אז בחורים זאלן דאס
געזאגט ,אז ווען ער האט אנגעהויבן דערמיט הערן און וויסן ,אבער נאר ווילאנג ס'איז נישט
האט ער געהאט א שטיקל קלער צי מ'דארף ענינים. קיין טייל פון די אפיציעלע לימודים אין ישיבה.
נישט מורא האבן אז דורכ׳ן רעדן איבער אמונה עס איז אויך וויכטיג ארויסצוברענגען ,אז אויב דאס ווערט אן אינטערגראלער חלק פון
וועט מען ווערן צו שטארק "אויפגעקלערט" און דאס האט נישט קיין פארבינדונג מיטן "סארט" די לימודי הישיבה ,וועלן געוויסע בחורים נישט
זיי זאלן גאר קריגן ספיקות און ענליכס ,אבער בחור .עס איז נישט קיין חילוק צווישן דער וועלן הערן דערוועגן .אבער פאר ספעציעלע
למעשה האט ער געזען אז אדרבה ,וויפיל מער בעסטער בחור און דער שוואכסטער בחור, מאמענטן ,נישט אין די שעות פון אפיציעלע
עס האט נישט קיין שייכות אויב ער האט לימודים ,אפשר אום "ליל שישי" וכדו׳ דאן איז
מ'רעדט דערפון אלץ מער טוט מען אויף! גאר א גוטע קאפ אדער פארקערט ,און עס דאס גאר פאסיג ,און עס איז אפילו ווערד צו
א גרויסן דאנק פארן אוועקגעבן פון אייער ווענדט זיך נישט צי ער האלט מיט די שיעורים מאכן א סעריע פון שיעורים איבער די נושאים.
טייערע צייט פאר דעם חשוב'ן צוועק .זאל אין ישיבה אדער נישט .עס האט אפילו נישט כ'וויל דיר זאגן אן אינטערעסאנטער זאך:
דער אויבירשטער טאקע העלפן ,אז מענטשן צוטון אויב מ'האנדלט דא מיט א פרומער בחור אין אונזער ישיבה ,האט מען פאריגע זומער
זאל זיך קענען מחזק זיין אין די יסודות וואס קאכט אין א חסידיש ספר ,צי נישט .די געמאכט א שטיקל "שאלות און תשובות"
פון אמונה א דאנק אייער נייעם ספר "למען סארט פראגעס ,און ממילא אויך ענטפערס, פאנעל איבער אידישקייט ,ווען די טייערע
תדע" אויף חג הפסח ,און איר זאלט ווייטער פאראינטערעסירן יעדעס סארט בחור ,און בחורים האבן געקענט פרעגן סיי וואס איבער
קענען מרביץ תורה זיין פאר אייערע חשוב'ע אפילו א פרומער בחור'ל וואס שעפט חיות עניני הדת און מיר האבן געגעבן ענטפערס .מיר
תלמידי הישיבה ,און קענען אריינגעבן אין זיי פון חסידישע ספרים ווארט אויך צו הערן האבן דארט ערקלערט די יסוד פון מתן תורה און
ווארימקייט צו עבודת ה' און א קלארקייט צו איבער די יסודות פון אידישקייט ,און אפטמאל
"לעבן מיטן באשעפער" אינעם טאג-טעגליכן
לעבן .
חג הּפסח תשע״ח 69
| זכר צדיק לברכה |
הגאון הצדיק רבי שמשון
דוד פינקוס זצוק"ל
רב פון שטאט "אופקים" ,בעל "תפארת שמשון"" ,נפש שמשון" ועוד ,און
אלוועלטליכער משפיע ודרשן מפורסם ,וואס האט געטראגן דעם פאקל פון
אמונה און דביקות בה' ,מיט א שמחה של מצוה און א פרישקייט אין עבודת ה'
מקריב געווען צו העלפן א צווייטן מיט סיי וואס אימער. ווען מיר קומען דערציילן די קורות החיים פון
ער איז געווען א מקובל וואס האט געדאוונט מיט די כוונות הגה"צ רבי שמשון פינקוס זצ"ל דארפן מיר זיך אפשטעלן
סידור הרש"ש ,און איז געווען א תלמיד פון הגאוה"צ המקובלים א מינוט ,און אריינטראכטן איבער דאס גדלות האדם ווי א מענטש
רבי ישראל אליהו וויינטרויב זצ"ל ולהבחל"ח רבי יעקב משה הלל קען באשטיין פון אזויפיל קעגנזייטיגע שטריכן ,וואס אלעס
שליט"א ,אבער זיינע דרשות זענען געווען דורכגעווייקט מיט צוזאמען זאלן גאר פארוואנדלען דעם מענטש אין דעם פילפארביגן
פשוט'ע און קלארע אנווייזונגען איבער תיקון המידות ,אמונה בה', פערזענליכקייט וואס האט געצויגן אזויפיל הערצה איבער דער
דביקות בתורה ,ועבדות השי"ת. גארער וועלט.
ער האט פארמאגט געוואלדיגע כוחות הנפש ,און האט באוויזן מיר רעדן דא פון אן "אמעריקאנער איד" ,וואס ער זעלבסט
איבערצולאזן זיין שטעמפל אויפן דור אין אסאך אנדערע נושאים, איז געבוירן געווארן אין אמעריקע צו א טאטע וואס איז אויך
דינענדיג פארשידענע ערליי אמטן ,טראצדעם וואס ער איז אויפגעצויגן געווארן אין אמעריקע ,אבער אלעס וואס דער מענטש
אוועקגעריסן געווארן פונעם דור אינעם בליענדן עלטער פון זעקס האט געטון און אלעס וויאזוי ער האט זיך געפירט איז געווען דער
און פופציג יאר ,אין א טראגישער עקסידענט ה"י. היפוך הגמור פונעם אמעריקאנער קאלטקייט.
ער האט געדינט אלס מגיד שיעור ,משגיח בישיבה ,ראש ער איז געווען א ליטווישער בן תורה ,אדורכגייענדיג דעם
ישיבה ,רב העיר ,משפיע מפורסם ,דרשן ונואם בחסד עליון ,בעל טראדיציאנאלן ליטווישן סיסטעם ,אבער ער האט פארמאגט א
מחבר ספרים ,מחזיר בתשובה ,און אפילו אלס עסקן צו העלפן קאכעדיגע "חסידישע נשמה" ,גייענדיג מיט זיין עבודת התפילה
אידן אין זייער נויט .עס איז פשוט אומגלויבליך וואס ער האט אלץ אין די פוסטריט פון זיין טאטע'ס שווער – א דורכגעווייקטער
עספיעט אין זיין קורצן לעבן ,טוענדיג יעדן סארט תפקיד מיט אן סלאנימער חסיד ,וואס איז געווען א בן אחר בן פונעם הייליגן בעל
אויסערגעווענליכן שלימות. "יסוד העבודה" זי"ע פון סלאנים.
זיין תולדות החיים און שטורמישע ער האט גערעדט א פליסיגן ענגליש זייענדיג אן אמעריקאנער
לעבנסביאגראפיע זענען ווערד לענגערע אפהאנדלונגען ,און געבוירענער ,אבער געוואוינט און געלעבט האט ער אין א שטעטל
זענען טאקע פאראייביגט געווארן אין עטליכע ביכער ,אבער מיר "אופקים" אין ארץ ישראל ,וואו ער האט חתונה געהאט און געבליבן
וועלן זיך אפשטעלן אביסל באטראכטן זיין לעבן וואס איז געווען איין
קייט פון תורה ,אמונה ועבודת ה' ,וואס זיין לעבן איז אונז אלעמען פאר דאס רעשט פון זיין לעבן.
מחייב און ווייזט אן אז אפילו ביים געבוירן ווערן אויפן דעמאלטיגן ער איז געווען א למדן מופלג פונעם בריסקער חדר ,אבער אן
טריפה'נעם אמעריקאנער באדן קען מען פארט אויסשטייגן א גדול ענוותן ושפל ברך וואס האט זיך נישט מחשיב געווען פאר עפעס א
מושלם בכל המכמנים ,וואס קען גאר איבערלאזן אן אומגעהויערע "יש" .ער איז געווען א פייערדיגער עובד ה' מיט תפילות וואס זענען
געקומען באגלייט מיט טרערן פון ערגה וכיסופים צום טאטן אין
השפעה אויף די ווייטערדיגע דורות לעולמי עד. הימל ,אבער גלייכצייטיג איז ער געווען אן עמוד החסד וואס האט זיך
חג הּפסח תשע״ח 70
שלמה מישקאווסקי
פרק א':
"תפילה 'לדוד',
הטה ה' אזנך,
ענני"
ברסלב'ער חסידים וואס פראווען התבודדות וויגן דאס קליין קינד .שלאפלאזע נעכט האט שווייגנדיג זענען זיי געפארן צוזאמען אינעם
צווישן די ביימער אין נאטור ,און ער האט ממש ער געהאט די והותר ,אבער זיי זענען געווען קאר .ר' יאנקל האט נישט געוואוסט וואו ער
נישט פארשטאנען פארוואס רבי שמשון בעט טרויעריגע .זיינע ליידיגע פיר ווענט האבן גייט ,אבער ער האט זיך פארלאזט אויף זיין
אים צו דאווענען פונקט אין וואלד פאר קינדער. איבערגעלאזט אן אומעטיגן געמיט ,און ער האט מיטרייזנדער אז ער ווייסט וואס ער טוט .זיי
ער האט געקלערט אז מן הסתם האט רבי געווארט בכליון עינים פאר א ישועה .ער און זענען ארויסגעפארן פון שטאט און דורכגעפארן
שמשון נישט געוואלט אז ער זאל זיך שעמען זיין ווייב זענען געלאפן צו דאקטוירים ,אבער א געדעכטע וואלד ,און דער מיטרייזנדער האט
מתפלל צו זיין אין שול ,און דערפאר האט ער דערווייל האבן זיי נישט געהאט קיין ערפאלג, געזאגט אז מ'שטעלט זיך דא אפ .ר' יעקב איז
און די ישועה האט זיך נאכנישט באוויזן אויפן געווען פארוואונדערט ,אבער נאר פאר א קורצע
אים צוגע'שדכ'נט צום וואלד...
ר' יאנקל האט ארויסגענומען א תהלימ'ל, האריזאנט. וויילע.
און זיך גענומען מתפלל זיין פון טיפן הארץ אז ר' יאנקל איז אריבער זיך אויסרעדן זיין זיין וואונדער האט זיך שנעל געטוישט
דער באשעפער זאל אים שוין שענקען א קינד, פארביטערט הארץ ביים באקאנטן פייערדיגער צו אן אומגלויבליכער מינע וואס האט זיך
נאך אזויפיל פיינפולע יארן פון ווארטן .ער האט עובד ה' און משפיע מפורסם ,הגה"צ רבי שמשון פארשפרייט אויף זיין געזיכט ,הערנדיג וואס
געזאגט תהלים פאר א האלבע שעה מיט גרויס פינקוס זצ"ל ,וואס איז געווען באקאנט מיט זיינע דער מיטרייזנדער זאגט אים" :שטייג דא אויס,
כוונה ,און דאן האט ער אנגערופן רבי שמשון און תפילות מיט א דביקות און אפט מיט טרערן. גיי אריין אין וואלד און זיי מתפלל אויף קינדער.
אים מודיע געווען אז ער קען אים שוין קומען ווען ר' יאנקל האט דערציילט פאר רבי שמשון ווען דו וועסט ענדיגן דאווענען זאלסטו מיר
אפנעמען" :איך האב שוין געענדיגט מתפלל צו איבער זיין טרויעריגער מצב ,האט רבי שמשון
אים געפרעגט אויב ער איז יעצט פארנומען ,און אנרופן ,און כ'וועל דיר קומען אפנעמען".
זיין". ווען ר' יאנקל האט געענטפערט אז ניין האט אים און דער מיטרייזנדער האט פארלאזט דאס
רבי שמשון איז אנגעקומען אין געציילטע רבי שמשון אנגעבאטן מיטצוקומען מיט אים אין
מינוטן ,און זיך געוואנדן צו אים מיט א ארט - - -
פארוואונדערטער געזיכט" :אזוי שנעל האסטו קאר אויף א רייזע.
געענדיגט צו דאווענען?" ,און אזוי רעדנדיג אצינד איז ר' יאנקל געשטאנען פארנט פון די ר' יאנקל איז געווען אן ערליכער יונגערמאן
געבט ער א טאפ אן ר' יאנקל'ס העמד .ר' יאנקל ערשטע ביימער אין וואלד ,עטוואס צעמישט. וואס האט שוין געהאלטן אסאך יארן נאך זיין
האט נישט פארשטאנען וואס רבי שמשון וויל, נישט ער און נישט רבי שמשון זענען געווען חתונה ,אבער ער האט ליידער נאכנישט זוכה
געווען צו זיין אויף אינמיטן די נאכט כדי צו
חג הּפסח תשע״ח 71
| זכר צדיק לברכה |
הויפט גאס ביים אריינגאנג צום שטעטל אופקים ,וואו רבי שמשון האט געדינט אלץ רב אבער רבי שמשון האט אים נישט געגעבן צייט
צו טראכטן" .דיין העמד איז ניטאמאל נאס –
ישיבת אופקים -וואו רבי שמשון פינקוס האט געדינט אייבערשטן .זיין לאנגע דאווענען פלעגט זיין אזוי ווילסטו פועל'ן א ישועה?!" האט רבי שמשון
אלץ משגיח הישיבה ,איידערן ווערן רב פון שטאט מיט גרויס בענקעניש און אפטמאל באגלייט אים געפרעגט" ,גיי צוריק אין וואלד און פארגיס
הייסע טרערן .דערמאן דיך פון אלע פיינפולע
שמשון פלעגט פארגיסן טרערן פון התרגשות מיט הייסע טרערן. מאמענטן וואס דו ביסט דורכגעגאנגען ביז
ודביקות בה' ,און אזעלכע טרערן זענען גאר מער א שטיק צייט האט ער געהאט א מנהג ,צו יעצט ,און הייב אן צו וויינען בדמעות שליש אז
דאווענען פרייטאג-צו-נאכטס אין די גרויסע דער באשעפער זאל שוין רחמנות האבן און דיר
מצוי אום שבת קודש. קארלינע שול ,הגם ער האט נישט געהאט דאס שענקען א קינד! איך גיי יעצט צוריק אהיים ,און
ודו"ד מפזז ומכרכר לפני ה'. מינדסטע שייכות צום קארלינער הויף .דער ווען דו וועסט שפירן אז דו האסט שוין אמת'דיג
אורזאך איז געווען טיפיש פאר רבי שמשון:
נישט אומזיסט האט רבי שמשון – אין זיין אין קארלין דאוונט דער גאנצער ציבור אום מתפלל געווען זאלסטו מיר געבן א רוף".
פרייטאג-צו-נאכטס ,מעוטף בטליתות .רבי די ווערטער פון רבי שמשון האבן אים
שמשון וואס איז געווען א שטיק קאך און פייער אריינגעשניטן אין הארץ .ווער נאך ווי ער
ביים דאווענען ,האט געוואוסט אז דארט וועט האט געוואוסט וואספארא פיין מ'גייט אדורך
ער קענען אנטון זיין טלית און דאווענען מיטן ווארטנדיג אויף א קינד .ר' יאנקל האט
גאנצן התלהבות ,און ווען ער וועט שפירן א אויסגעפלאצט אין א הילכיג געוויין ,און אלע
געוואלדיגע "קירבת אלקים" ביים דאווענען, פיינפולע זכרונות האבן זיך אים אויפגעשפילט
וועט ער זיך נישט דארפן שעמען פונעם גאנצן אין זכרון ,און ווען הייסע טרערן קייקלען זיך
ציבור ,נאר ער וועט קענען אראפרוקן דעם אראפ זיינע באקן האט ער געדאווענט און
טלית אויפן געזיכט און פארלאזן אפאר הייסע זיך אויסגעבעטן ביים בורא כל עולמים פאר
א ישועה .אין זיין לעבן האט ער נאכנישט
טרערן. געדאוונט מיט אזא צעבראכנקייט און דביקות.
אום שבת דאוונט מען נישט קיין פערזענליכע נאך אנדערטהאלבן שעה ,האט ער געשפירט א
בקשות ,ווי פרנסה ,געזונט ,א.א.וו .אבער רבי פארלייכטערונג אין זיין געמיט ,און ער האט זיך
פארבינדן מיט רבי שמשון צו זאגן אז ער האט
שוין געענדיגט דאווענען.
רבי שמשון איז צוריקגעקומען און אים
הארציג אנגעוואונטשן ,זאגנדיג אז נאך אזא
תפילה וועט דער באשעפער אים זיכער שענקען
א קינד.
נאך יענעם יאר האט ר' יאנקל זוכה געווען
צו האלטן זיין אייגן לעכטיג קינד אויף זיין שויס.
רבי שמשון פינקוס איז געווען א חסידישע
נשמה אין א ליטווישע גוף.
ער איז אויפגעוואקסן אין א ליטווישע
שטוב ,געלערנט אין ליטווישע ישיבות ,און
געקאכט אין די ליטווישע דרך הלימוד און אין
די בריסקע "רייד" .אבער זיין נשמה איז געווען
מלא השתוקקות וכיסופין צום באשעפער .ער
איז געווען א שטיק פייער ,אן אש מתלהב ,פארן
חג הּפסח תשע״ח 72
| כ״ב ניסן |
אין די ארטיגע בארימטע ליטווישע ישיבות .ער האט רבי שמשון נישט נאכגעלאזט און ווידער קורצן לעבן – פארפאסט צוויי ספרים אויף
האט זיך געוואנדן צום בארימטער ישיבה אין געפרעגט. עבודת ה' .דאס ערשטע איז "שערים בתפילה",
מיר ,וואו ער איז געווען א תלמיד מובהק פונעם וואו דער עובד ה' האט ארויסגעברענגט אויף א
גרויסן בעל מוסר הגה"ק רבי ירוחם ליוואוויץ " -כ'האב נישט גערעדט מיט קיינעם, וואונדערבארער אופן וויאזוי מ'דארף דאווענען,
זצוק"ל – דער "משגיח" אין מיר .עטליכע יאר טאטי .איך האב געדאוונט שמו"ע!" ,האט זי און ער ערקלערט דארט אלע סארט מהלכים
שפעטער האט ער ווידער גולה געווען למקום אין עבודת התפילה ,ווי "תחינה"" ,בקשה",
תורה ,פארנדיג קיין קאמעניץ צו לערנען ביים ווידערהאלט איר ענטפער. "פילול"" ,פגיעה" ,א.א.וו .און דער צווייטער
בארימטער תלמיד פון רבי חיים בריסקער, " -אבער מיט וועמען האסטו גערעדט?"... ספר איז "שבת מלכתא" ,וואו רבי שמשון האט
הגה"ק רבי ברוך בער לייבאוויטץ זצוק"ל בעל און פלוצים האט זי געכאפט וואס רבי זיך אפגעגעבן מיטן ערקלערן בטוב טעם ודעת
"ברכת שמואל" ,מיט וועמען ער האט זוכה שמשון זאגט איר דא בלשון שאלה .ער האט וואס דאס איז שבת ,וואס איר ספעציעלקייט
פשוט געוואלט איינקריצן די יסוד אז עס איז איז ,וואס אונזער שייכות דערמיט איז ,און ווער
געווען אנצוקניפן א באזונדער-נאנטע קשר. נישט ווי מיר רעדן צו עפעס אן אומבאקאנטער עס קוקט אריין דערין באקומט גענצליך אן
ווי פארשטענדליך ,איז אזא בחור אין פערזענליכקייט ערגעץ אין די ספערן ,נאר מיר
אמעריקע געווען גאר א טייער ארטיקל ,און דארפן שפירן אז מיר כאפן דא א פערזענליכע אנדערן בליק אויף שבת.
ער איז טאקע אויסגעקליבן געווארן צו זיין שמועס מיטן בורא כל עולמים ,און נישט נאר זיין ספר "שערים בתפילה" ,איז אייגנטליך
אן איידעם ביים גאון וחסיד מופלג ,רבי יצחק אויך א שטיקל פירוש אויף "מסכת רבי שמשון
מתתיהו וויינבערג זצ"ל ,וואס האט געמוזט מיר "דאווענען"... פינקוס" .עס ערקלערט וויאזוי ער זעלבסט
אנטלויפן פון ארץ ישראל – וואו ער איז געבוירן אט אזוי האט רבי שמשון איינגעקריצט פלעגט דאווענען ,וואס ער פלעגט שפירן ,און
געווארן ביי הגה"צ רבי נח וויינבערג זצוק"ל, זיין מהלך אין עבודת התפילה אין מענטשנס פון וואנעט עס האבן זיך גענומען זיין הייסע
א רעכטער אייניקל פונעם "יסוד העבודה" פון הרגשים פארן באשעפער .דער שרייבער פון די
סלאנים ,וואס האט אהינגעשיקט זיין אייניקל הערצער. שורות האט געלערנט דעם ספר נאך אלס יונג
צוזאמען מיט נאך א גרופע דערהויבענע חסידים בחור'ל ,און דער ספר האט איבערגעלאזט דעם
אויפצושטעלן דעם בארימטן "סלאנימער ישוב" פרק ב': סאמע גרעסטן איינדרוק אויף זיין נשמה ,מער
אין שטאט טבריה. " ַו ִתּ ְק ָרא ֶאת פון אלע אנדערע ספרי העבודה.
רבי "מתית" וויינבערג – ווי מ'האט אים ְשׁמֹו ִשׁ ְמׁשֹון טראץ זיין אינערליכע קאך וואס האט כסדר
גערופן – איז געווען א דערהויבענער איד ,און ַו ִיּ ְג ַדּל ַה ַנּ ַער געברענט אין אים ,האט מען אבער געזען אז ער
זיין ווייב הרבנית הינדא איז געווען א בארימטע ַו ְי ָב ְר ֵכהּו ה'" האלט אויך קאפ אויף זיין התלהבות .ביי שמונה
פערזענליכקייט פאר זיך .אויסער איר יחוס, עשרה פלעגט ער נישט רירן קיין אבר ,און ער
זייענדיג א רעכטע אייניקל פונעם הייליגן "חוות הגה"צ רבי שמשון דוד פינקוס זצוק"ל איז פלעגט שטיין מיט אן אימה ופחד און דאווענען
דעת" פון ליסא ,איז זי זעלבסט געווען א גרויסע געבוירן געווארן אין אמעריקע ,צו זיין טאטן מילה במילה .מ'האט באשיינפערליך געזען אז
עסקנית לשם שמים ,און זי האט אויפגעשטעלט הרה"ג ר' אברהם חיים פינקוס זצ"ל .ר' אברהם ער שטייט פארן מלך מלכי המלכים און בעט זיך
דעם ערשטן "בית יעקב" אין אמעריקע ,וואס חיים איז געווען א זיבן יעריג קינד ,ווען ער אויס ,און פארנט פון א קעניג שטייט מען מיט א
אין יענע יארן האט עס באדייטעט ראטעווען איז אנגעקומען קיין אמעריקע ארום הונדערט פארכט מיט א יראה עילאה .דערפאר האט רבי
צוקונפטיגע אידישע דורות פון אונטערגאנג .רבי יאר צוריק ,וויבאלד זיין טאטע ר' אליהו האט
מתית האט טאקע זוכה געווען צו גאר חשוב'ע געזוכט פרנסה אין די אמעריקאנע "גאלדענע שמשון זיך נישט גערירט פון ארט ביי שמו"ע.
קינדער ,רבנים ומרביצי תורה ,וואס דער מדינה" .טראצדעם וואס ר' אברהם חיים איז איינמאל האט זיין טאכטער געדאוונט
בארימסטער פון זיי איז געווען דער בארימטער שוין אויפגעצויגן געווארן אויפ'ן דאן-טריפה'נעם שחרית אינדערהיים ,און ווען זי האט
עילוי און מחזיר בתשובה הגאון רבי נח וויינבערג אמעריקאנער באדן ,איז די שטוב דאך פארבליבן אויסגעטרעטן שמונה עשרה ,האט זיך רבי
זצ"ל ,דער גרינדער און ראש ישיבה פון "אש שמשון געוואנדן צו איר פרעגנדיג" :זאג נאר,
א שטוב פון מסירות נפש פאר אידישקייט.
התורה". דער יונגער אברהם חיים האט געלערנט אין מיט וועמען האסטו גערעדט?".
אין אט דעם שטוב איז ר' אברהם חיים די בארימטע "ישיבת תורה ודעת" ,און ער איז " -כ'האב נישט גערעדט מיט קיינעם .כ'האב
פינקוס געווארן אן איידעם ,און אין אזא אויפגעוואקסן אן ערנסטער בן תורה וואס איז געדאוונט שמונה עשרה" ,האט זי געענטפערט,
תורה'דיגע אטמאספערע איז געבוירן געווארן אפילו צוריקגעפארן קיין אייראפע צו לערנען זיך וואונדערנדיג אויב זי האט ח"ו פארגעסן און
דער יונגער "שימשי" פינקוס טיף אינמיטן די
אויסגערעדט בטעות אינמיטן שמו"ע.
" -אבער מיט וועמען האסטו גערעדט?"
חג הּפסח תשע״ח 73
| זכר צדיק לברכה |
אין א טענצל פון גרויס שמחה! מצבה פון דער רבי פון ר' שמשון אין ישיבת בית התלמוד ,הגאון רבי אריה לייב מאלין
פארט אבער האט זיין נשמה נישט געקענט
פארנעמען די רוישיגע גאס ,און ער האט זיך רבי שמשון – וואס האט עספיעט אפצושרייבן צווייטע וועלטס קריג ,אום כ"ז באב תש"ד.
אריבערגעצויגן צום שטעטל תפרח ,וואו מ'האט חידושים על הש"ס און אפילו על התורה אויפן ווען שמשון דוד איז געווארן א בר-מצוה בחור,
געזען זיינע גלענצנדע כשרונות און קאכעדיגע האט אים זיין טאטע געשיקט לערנען אינעם
נשמה ,און ער איז אויפגענומען געווארן צו זיין בריסקער שטייגער. בארימטער ישיבת "בית התלמוד" – וואס איז
דער משגיח אין ישיבת "אופקים" .פון דארט זיין נאמען האט זיך פארשפרייט דורכאויס דאן געווען פאררעכנט פאר א מקום פון אריות
האט מען אים גערופן צו ווערן א ראש ישיבת גאנץ ארץ ישראל ,און טראצדעם וואס ער איז בעולם התורה ,וואו עילויים און מתמידים האבן
אין ישיבת ירוחם ,און צולעצט האט מען אים געווען אן "אמעריקאנער געבוירענער" איז ער געהארעוועט מיט א משונה'דיגע יגיעה אויף יעדן
פארבעטן צו ווערן דער רב פונעם שטאט געווארן אן איידעם ביי הגאון רבי מרדכי מן ווארט אין גמרא ,אונטערן ראש ישיבה הגאון
אופקים ,וואס ער האט אנגענומען אויפן באפעל זצ"ל ,ראש ישיבת בית הלל אין בני ברק ,וואס האדיר רבי לייב מאלין זצוק"ל ,און גלייכצייטיג
האט זיך נאך געקענט מיט רבי שמשונ'ס פאטער איז עס געווען באקאנט אלס אן ארט פון תורת
פונעם הייליגן סטייפלער גאון זצוק"ל. – רבי אברהם חיים – וויבאלד זיי ביידע זענען
רבי שמשונ'ס נאמען איז ארויס אויך אין געווען תלמידים אין ישיבת מיר איידער די קריג, המוסר ויראה טהורה.
דער ברייטער גאס ,וואס האט געזען אין אים א דארט האט דער יונגער שמשון צוגעזען
דמות פון אן איש צדיק ,א שלהבת אש ,וואס זיין אין די זעלבע תקופה. וואס מיינט א ריכטיגע הגדרה פון "ממית עצמו
כח הדיבור האט געהאט די השפעה אנצוצינדן נאך דער חתונה האט רבי שמשון טאקע באהלה של תורה" ,און דארט האט ער קונה
דעם פייער פאר עבודת ה' ביי אלע וואס האבן געוואוינט אין בני ברק ,און ער האט אפילו געווען זיין בליק אויף תורה ויר"ש .פון דאן און
זיך צוגעהערט צו זיינע דרשות .צוביסלעך איז געדינט א שטיק צייט אלס מגי"ש אין ישיבת ווייטער ,וועט דער אמעריקאנער-געבוירענער
ער פארבעטן געווארן צו קומען געבן דרשות סאטמאר אין בני ברק .עס ווערט טאקע רבי שמשון זיך שטענדיג ארומדרייען זאגנדיג:
איבעראל ,מחזק צו זיין אידן צו עבודת ה' ,תיקון דערציילט דערוועגן ,אז טראצדעם וואס ער
האט אויסערליך אויסגעזען ווי א געווענליכער "איך בין נישט קיין אמעריקאנער"...
המידות ,און התמדה ודביקות בתורה. ליטווישער איד ,האבן אבער די בחורים געזען ווען רבי שמשון איז שוין געווען אביסל
אז ער איז א שטיק פייער .דאס האט זיך טאקע עלטער ,מלא וגדוש בתורה ,איז ער ארויף קיין
פרק ג': אויך אנגעזען ביים לערנען זעלבסט ,וואס ווי די ארץ ישראל צו לערנען אין דער בארימטער
בחורים זענען מעיד פלעגט זיין א געווענליכער בריסקער ישיבה תחת הנהגת הגאון רבי יאשע
"מזמור 'לדוד' ערשיינונג צו זען אז נאכדעם וואס רבי שמשון בער סאלאווייטשיק זצ"ל ,דער עלטסטער
-ה' רועי לא האט זיך געמוטשעט צו פארשטיין א שטיקל זון פונעם הייליגן בריסקער רב זצוק"ל .דארט
"לומדות" ,און ער האט געכאפט א תוספת הבנה האט ער הערשט אנגעהויבן צו שיינען ,און דער
אחסר" אין אן ענין ,האט ער זיך פשוט ארויסגעלאזט בריסקער דרך הלימוד איז געווארן סינאנים מיט
רבי שמשון איז געווען א זעלטענע
צוזאמענשטעל פון באזונדערע יסודות אין
דרכי העבודה .געווענליכע משפיעים זענען
ארויסגערופן מיט ספעציפישע יסודות און
נקודות ,איינער רעדט פון אמונה און איינער
רעדט פון שמחה ,איינער רעדט פון תפילה און
איינער רעדט פון עבודת המידות ,איינער לייגט
מער א דגש אויף עבודת השם און א צווייטער
ליגט גאר בעולמה של תורה בלבד ,און אין דער
צייט וואס א בעל מוסר וועט רעדן פון תיקון
המידות וועט א בקי בתורת הח"ן ערקלערן
די וויכטיגקייט פון תורת הקבלה .רבי שמשון
איז אבער געווען א כרכא דכולא ביה ,אין זיין
פערזענליכן לעבן אזוי ווי ביי זיינע בארימטע
פייערדיגע דרשות.
אלע זיינע יארן איז ער געווען אן אפיציעלער
מרביץ תורה ,דינענדיג אלס מגיד שיעור ,ראש
ישיבה ,אדער רב הקהילה ,שרייבנדיג חידושים
און ספרים אויף מסכתות הש"ס – פון וואס
חג הּפסח תשע״ח 74
| כ״ב ניסן |
זיך טענה'נדיג אין לערנען און אויפברענגנדיג פון לימוד התורה און וויאזוי מ'קען זוכה זיין צו עס איז פארבליבן די ספרי "תפארת תורה"
חקירות אין די סוגיא פאר די בחורים .א "קשיא" דביקות בה' און א שלימות דורכן זיך מדבק זיין אויף מסכת גיטין און נאך חידושים וביאורים,
אין די סוגיא איז געווען זיין עולם הבא ,ווייל און זייענדיג זעלבסט א ביישפיל פון א שטיק
דאס איז געווען אן אריינפיר צו א קאכעניש אין תורה. קאכעניש אין די תורה הקדושה .ער איז געווען
און אש התורה וואס האט אפגעהיכלט אינעם ווען רבי שמשון פלעגט רעדן אין לערנען, א שטארקער אנהענגער אין די מהלך פון הגה"ק
גאנצן היכל הביהמ"ד .איינמאל איז רבי שמשון פלעגט ער ממש ווערן צעקאכט און פאראייניגט רבי חיים וואלאזשינער זצוק"ל אין זיין ספר
צוריקגעקומען פון א שווערע אויסמאטערנדע מיט די תורה .ער האט געקענט מאכן דאס "נפש החיים" ,וואס רעדט איבער די חשיבות
גאנצע ביהמ"ד זיך שאקלען מיט א קול תורה,
מו'ואשספיטרוטטנימשעןטאקויייבן
התעלות ביים סדר נאכט?
אויסצוג פונעם לעצטן דרשה פון הגה"צ רבי שמשון פינקוס זצ"ל,
עטליכע שעה בעפאר זיין טראגישע פטירה
מיר האבן באקומען הויכע מושגים אין אמונה ,טראצדעם וואס "עס גייט אריבער אויף דיר ערב פסח פול
מיר האבן נאכנישט 'געהאלטן' דארט ,נאר עס איז געקומען מיט טירדות און אן קיין מעגליכקייט זיך
אויסצורוען און אנגארטלען פרישע כוחות .דו
בחפזון און מיטן איבערשפרינגען די געווענליכע סדר. קומסט אן צו 'קדש' פארנט פון א הערליכע אנגעגרייטע טיש,
"מען האט אונז געגעבן פון הימל צו שפירן 'גדלות' ,ווען
מיר האבן נאך בעצם נישט געהאט קיין השגה אפילו אין די קערה מיט אלע סימנים ,די גאנצע משפחה זיצט ארום
'קטנות' .מיר זענען פארוואנדלט געווארן אין א פאלק וואס און ארום אינגאנצן מרוגש ,אבער דו שפירסט אז דו
איז צוגעבינדן און איז דבוק אינעם באשעפער ,וואס מ'לערנט האלסט נישט דארטן .דו ביסט גענצליך צעשאקלט און
דו ווייסט שוין נישט וואס דו וועסט בכלל קענען משיג זיין פון
זיי אויס -ווי פאר קליינע קינדער -אלע יסודות פון אמונה.
"נאר איין זאך פעלט זיך יא אויס פון אונזער זייט ,און דאס די השפעות פונעם נאכט.
איז דער רצון צו וועלן משיג זיין די השפעות היום .דאס האט "אט דאס איז דער סוד הענין פונעם ליל
זיך אויסגעפעלט ווען די אידן זענען ארויס פון מצרים ,און הסדר!" — הילכט אפ ר׳ שמשון׳ס קול" .מיר זענען אלע ווי
דאס פאדערט זיך אויך פון אונז .מיר זאלן כאטש וועלן מקבל א קינד וואס איז געבוירן אין דעם דאזיגן נאכט ,אזויווי אונזערע
זיין די השפעות ,און דאס איבעריגע קומט פון הימל ,אפילו
עלטערן וואס זענען אפגעריסן געווארן אין דעם נאכט פון אלע
מער פון וויפיל מיר זענען גרייט דערצו".
כוחות הטבע אויף איינמאל ,און דער עיקר הנס איז געווען אז
חג הּפסח תשע״ח 75
| זכר צדיק לברכה |
דער ערב פסח וואס
האט אנגעצינדן
די נשמה פון
רבי שמשון
די וואונדערליכע ערציילונג וואס רבי שמשון זעלבסט
האט דערציילט איבער זיך ,וויאזוי זיין התעלות
איז צושטאנד געקומען "לכבוד פסח"
א גענצליך חמצ'דיגע דירה. עס איז אמאל געווען א ספעציעלן עת רצון ,ווען רבי
"עס איז אדורך איין שעה ,און נאך א שעה ,און אזוי א גוטע שמשון האט דערציילט די פאלגנדע הפלא'דיגע מעשה ,וואס
פאר שעה .איך בין געווארן שטארק אפגעמוטשעט און מיד, האט געגעבן צו ערקלערן וויאזוי עס האט זיך אנגעהויבן די
און ביים ענדע בדיקת חמץ האב איך מיך אראפגעזעצט אויף א וואונדערליכע התעלות פון רבי שמשון פינקוס אין עבודת ה',
בענקל זיך שפירנדיג צופרידן אז כ'האב זוכה געווען מקיים צו זיין
זייענדיג א בחור אין ישיבת בריסק.
די מצוה פון בדיקת חמץ ווי עס ברויך צו זיין. מיר וועלן דא ציטירן די ווערטער פון רבי שמשון זעלבסט,
"פלוצים האב איך מיך געכאפט' .אוי ,די בוידעם!' – האב
איך געגעבן א שפרונג אויף .עס איז נישטא ווער ס'זאל בודק איבער זיין אייגענע עליה:
חמץ זיין די בוידעם .אפילו די שכנים וואס וואוינען אין דעם "איך בין געווען א בחור אין דער בריסקער ישיבה אין
געביידע האבן דארט נישט בודק חמץ געווען ,און עס איז אן ירושלים ,און איך האב געוואוינט אין א בשותפות'דיגע דירה
אפענע הלכה אין שולחן ערוך אז מ'דארף בודק חמץ זיין אויך מיט נאך בחורים פון ישיבה ,וואס איז געווען איין דירה אין א
גרויסע געביידע וואס האט אנטהאלטן פילע שכנים .ביים נאכט
די בוידעם! פון בדיקת חמץ בין איך געבליבן אליינס אינעם דירה ,און איך
"ווי פארשטענדליך האט זיך אנגעהויבן אן אינערליכער האב טאקע אליינס בודק חמץ געווען די גאנצע דירה .וויבאלד
מלחמה ביי מיר' :ווער זאגט אז איך דארף דאס טון? עס עס איז געווען געהעריג חמצ'דיג ביז דאן ,איז עס יעצט געווען א
באלאנגט דאך צו אלע איינוואוינער פונעם בנין צוזאמען, ביטער שווערע ארבעט פון עטליכע שעה ,צו גיין פסח'דיג מאכן
חג הּפסח תשע״ח 76
| כ״ב ניסן |
האב נאך קיינמאל בעפאר נישט געשפירט אזא טעם אין יעדע פארוואס זאל פונקט איך דארפן נעמען די ארבעט אויף מיר?'.
ווארט פון די הגדה .ווען איך האב געגעסן די מצה האב איך דער עיקר אורזאך צו אלע טענות איז געווען מיין שטארקע
געשפירט אז איך בין גרייט זיך מוסר נפש צו זיין פאר די מצוה מידקייט און אויסגעמוטשעטקייט .אבער צום סוף האב איך
פון אכילת מצה ,און איך האב געשפירט א געוואלדיגע קירבת מיך געשטארקט און מחליט געווען ,אז איך וועל מקיים זיין
אלקים דורכאויס דעם גאנצן נאכט .איך בין געווען אין א מצב די מצוה פון בדיקת חמץ כדין ,און איך וועל דארטן אויך בודק
פון התרוממות הרוח ,און כ'בין ממש געווארן ווי איבערגעקערט
צו א נייע מענטש! אזוי איז דאס אנגעגאנגען ביז נאכן סדר ,נאך חמץ זיין.
"איך בין ארויף צום בוידעם ,געעפנט די טיר ,אנגעצינדן
חצות הלילה. די לעקטער ,און עס איז מיר געווארן שווארץ פאר די אויגן.
"ביים ענדיגן אפרעכטן דעם סדר ,האב איך שוין נישט עס האט זיך קלאר אנגעזען אז שוין יארן לאנג וואס די שכנים
געקענט גיין שלאפן ...איך בין געבליבן אויף די גאנצע נאכט, האבן נישט אויפגעקערט דעם בוידעם ,וואס איז געווען פול
און איך האב עוסק געווען בסיפור יציאת מצרים ,שפירנדיג א מיט שטויב און שמוץ .עס איז ניטאמאל געווען קיין פראגע
געוואלדיגע קירבת אלקים וואס איך האב נישט געשפירט מיום פון בדיקת חמץ ,ווייל מ'וואלט קודם געדארפט אויפקערן די
עמדי על דעתי ביז יענעם טאג .איך האב געקלערט אז דאס אומגלויבליכע מאס שמוץ בעפארן קלערן פון זוכן חמץ ,און
האט א דירעקטע פארבינדונג צום ליל הסדר ,אבער די נעקסטע ווער רעדט נאך 'בחורין ובסדקין' ...פארט אבער האט די
טאג אינדערפרי האב איך דאס ווייטער געשפירט ,און דורכאויס בוידעם לכאורה געהאט א דין פון א 'מקום שמכניסים בו חמץ'
די גאנצע טאג האט אנגעהאלטן די סארט געוואלדיגע הרגשה
וואס דארף א בדיקה.
פון קירבת אלקים. "איך בין געשטאנען ביים טיר פונעם בוידעם ,און א מידקייט
"יום טוב נאכמיטאג האב איך געקלערט צו מיר :ווער האט זיך צעשפרייט איבער מיינע גלידער .איך האב שוין כמעט
ווייסט אויב די דאזיגע הרגשה וועט פארזעצן אויך נאך יום נישט געהאט קיין מעגליכקייט מכריע צו זיין אויב כ'האב טאקע
טוב? אפשר געהערן אט די ספעציעלע הרגשות נאר פאר יום א חיוב בודק חמץ צו זיין .אבער דאן האב איך באשלאסן מיט
טוב? אבער דורכאויס די טעג פון חול המועד האבן די הרגשים א פעסטקייט' :איך גיי מקיים זיין די חיוב מיטן גאנצן הארץ און
ווייטער פארגעזעצט ,ביז איך האב מיך נישט געקענט אפרייסן
פון די גמרא דורכאויס אלע טעג פון חול המועד .כ'האב פשוט מיט אלע מיינע כוחות ,אפגעזען די שוועריגקייטן!'
געשפירט א נאנטקייט צום באשעפער אז כ'בין געבליבן "איך האב מיך אנגעגארטלט מיט שטארקייט ,כ'בין צוריק
אראפ צום דירה און גענומען אן עמער וואסער מיט די גאנצע
צוגעבינדן צו אים. קלאפערגעצייג ,און זיך גענומען וואשן די ערד פון די דאך
"ווען די גאנצע יום טוב האט זיך פארענדיגט ,האב איך מיט א פעסטקייט ...עס איז געווען כמעט חצות הלילה ביים
געטראכט צו מיר מיט צער ביז איך האב ממש געוויינט :איך אנהייבן די ארבעט ,און ס'איז געווען אן אומגעהויערע שווערע
האב געהאט אזא וואונדערליכע יום טוב ,אבער וואס גייט יעצט ארבעט וואס האט מיך אויסגעמוטשעט גענוג שטארק אז נישט
זיין מיט מיר? איך האב מיך בשום אופן נישט געוואלט אפרייסן איינמאל האב איך איבערגעקלערט' :איז עס טאקע זיכער אז
פון די געוואלדיגע התעלות און הרגשים פון קירבת אלקים וואס איך בין דא מקיים א מצוה?' ,אבער ווען איך האב איינגעזען
אז יא -בין איך ווייטער אנגעגאנגען מיטן קראצן און רייבן,
איך האב געשפירט דורכאויס דעם יום טוב. ביזן עלות השחר .דאן האב איך ווידער בודק חמץ געווען דאס
"יענע יאר איז אויסגעפאלן שבת קודש גלייך נאכן טאג גאנצע בוידעם כדת וכדין ,ווען מיינע אויגן קלעבן זיך שוין צו
אחרון של פסח ,און איך האב מיך מחזק געווען אז מארגן
געפאלט אויס שבת וואס איז דאך מער הייליג פון יום טוב, און מיינע הענט ציטערן שוין שוין פון גרויס מידקייט.
וויבאלד אויף שבת שטייט דאך 'וקדשתו מכל הזמנים' .יענעם "פון דארט בין איך געלאפן דאווענען שחרית ,און שלאפן
שבת האב איך צום ערשטן מאל געשפירט א ריכטיגער טעם האב איך שוין נישט געקענט צוליב די טירדות פון ערב יום
אין שבת ,און צום ערשטן מאל האב איך פארשטאנען דער ענין טוב ,שריפת חמץ א.א.וו .און איך האב געטראכט צו מיר' :ווער
פון שבת קודש! און פון דארט און ווייטער האט זיך אנגעהויבן ווייסט וואספארא סדר נאכט איך וועל היינט האבן ווען די
מיין גאנצע עליה. מידקייט וועט מיר איבערוועגן'.
"אויב איך האב עפעס היינט צוטאגס ,איז אלעס נאר "עס איז געקומען דער 'ליל הסדר' ,און אין דעם שעה האב
אדאנק איין מצוה דרבנן פון בדיקת חמץ ,אין וואס איך האב איך אנגעהויבן צו שפירן א נייעם זיסן טעם .עפעס א גרויסע
אור פון הימל .איך האב אנגעהויבן צו זאגן די הגדה ,און איך
מיך אנגעהאלטן און עס מקיים געווען מיט מסירות נפש!"
חג הּפסח תשע״ח 77
| זכר צדיק לברכה |
"תוכן" הדברים אז די שני נביאים נתנבאו בסגנון געדארפט עפעס א צעטל פון אים ,האט ער אים רייזע פון טשילע ,און נאך א באלד צוואנציג
אחד ,האבנדיג דעם זעלבן מהלך און וויזיע אין געזאגט אז ער וועט פארן קיין בני ברק – פון שעה'איגע רייזע האט רבי שמשון זיך גלייך
זיין שטעטל אופקים – אפצוגעבן פאר יענעם געוואנדן צום "כולל קדשים" אין שטאט
עבודת ה'. אופקים ,וואו ער האט אריינגעשטורעמט
דאס צעטל. אינגאנצן צעקאכט ,זיך בעטנדיג ביי די ארטיגע
פרק ד': ווען יענער האט אים געזאגט אז דער רב איז כולל יונגעלייט" :ביטע! געטס מיר עפעס א
דאך אזוי פארנומען דורכן טאג ,און ער קען עס
השמ"ש אים שיקן דורך פאקס ,האט אים רבי שמשון קשיא .איך דארף יעצט א גוטע קשיא"...
בגבורתו געענטפערט ווערטלדיג" :דאס איז דען אזא
גרויסע טירחה? נו ,אמת'דיג ,"...און ווען יענער ווידער זיין עבודת התפילה איז געווען בפחד
עס איז י"א ניסן תשס"א .דער ראש ישיבה האט זיך איינגע'עקשנ'ט אז דער רב איז אזא ויראה ורתת וזיע ,ווען שווייס מיט טרערן האבן
פון ישיבת אופקים ,הגאון רבי חיים קמיל זצ"ל, פארנומענער מענטש און ס'פאסט נישט ,האט זיך צונויפגעמישט אין זיין פלאמפייערדיגע
בעט פון די קהילה לייט אז זיי זאלן פארמערן רבי שמשון אים איינפאך ערקלערט" :פארנומען דאווענען ,וואס איז געווען כבן המתחטא אצל
נאך שעות פון לימוד התורה ,זאגנדיג אז ער מיט וואס? דו קענסט עפעס זאגן מיט וואס אביו .אין איינע פון זיינע דרשות איבער תפילה,
שפירט אז עפעס שרעקליך וועט פאסירן אין איך בין 'פארנומען' דורכן טאג? איך האב פשוט האט ער אביסל ארויסגעברענגט רגשי לבבו
אפאר גוטע פריינט ,און איך בין דא נאר כדי זיי זאגנדיג" :מענטשן ווערן אמאל צעפלאמט ביים
אופקים. דאווענען ביים זאגן די ווערטער 'וכולם מקבלים
יענעם טאג ,איז נאך א געווענליכער טאג צו קענען טון טובות"! עליהם עול מלכות שמים זה מזה ,'...צי ביים זאגן
אינעם דרך החיים פונעם שטאטס רב ,הגה"צ אזוי זענען געווען מעשיות בכל יום ,און פאר 'והאופנים וחיות הקודש ברעש גדול ....משבחים
רבי שמשון פינקוס .עס איז דאך עטליכע טעג רבי שמשון איז ניטאמאל איינגעפאלן אז אלס ואומרים ,'...און ענליכעס .אבער ווען איך זאג די
בעפאר פסח ,און מ'רופט אים קיין אשדוד צו רב און דרשן מפורסם ,וואס האט אויפגענומען ווערטער גיי איך אביסל שנעלער .איך בין נישט
געבן א דרשת הכנה פאר יונגעלייט ,און אויף זיין טאג ,זאל ער אביסל נאכלאזן פון די מאס קיין מלאך און איך האב נישט קיין השגה אין די
אן אומגעווענליכן אופן בעט אים זיין רביצין, טובות און עסקנות פאר אנדערע אידנס וועגן.
הרבנית הצדקנית חיה מינדל ,מיטצוקומען הערן שירת המלאכים".
די שיעור הכנה פאר פסח .צוערשט פארט מען א באזונדערע קאפיטל האט פארנומען זיין "ווען איך זאג אינדערפרי די 'ברכות השחר',
קיין בני ברק ,וואו זיי ביידע זעצן פאר מיט זייער בקיאות בתורת הח"ן ,וואס מ'זעט עטוואס אין דארטן ווער איך צעקאכט .איך טראכט אריין
טיפישע התנהגות :טון טובות פאר מענטשן .און זיין ספר "שבת מלכתא" ,אבער ווי דערמאנט אין די נוסח הברכה 'פוקח עוורים' ,און איך
דערנאך פארט מען צום ביהמ"ד חניכי ישיבת אויבן האט דאס נישט געטוישט זיין שפראך קלער אריין וואס דאס מיינט צו זיין בלינד ל"ע.
"בית שמעיה" אין אשדוד ,צו געבן די שיעור און אויפפירונג צו און צווישן מענטשן .ער האט א מענטש וועקט זיך אויף איין שיינעם טאג און
גערעדט פשוט און קלאר ,דברי חיזוק און דברי ער קען גארנישט זען .וואספארא פחד וועט
הכנה ליום טוב. אמונה ,באגלייט מיט זיין פייער און צעקת הלב, פאלן אויף אים! וויפיל דארפן מיר דאנקען דעם
אנדערש ווי זיין געוואוינהייט ,זאגט אצינד זיך אראפלאזנדיג צום דרגה פון זיינע צוהערער. באשעפער :ברוך אתה ה' ...פוקח עוורים! און
רבי שמשון קלאר ,אז זיין שיעור איז געבויט אויף אזוי אויך ביי אלע אנדערע ברכות השחר .מ'קען
תורת הקבלה טראצדעם וואס ער ערקלערט עס וירד משה מן ההר אל העם. דאך שפירן אזא קירבת אלוקים ,אזא דאנק פארן
קלאר און פשוט ווי אייביג .רבי שמשון געט א א וואונדערליכע הגדרה האב איך געהערט אייבערשטן וואס האט מיר צוגעשטעלט אזא
וואונדערליכער שיעור ,וואס הייבט זיך טאקע פון א חשוב'ן איד וואס איז געווען א תלמיד פאר
אן מיט עבודת הלילה אום פסח ביים סדר, צענדליגער יארן פון הגה"צ רבי אביגדור מיללער געשמאקע לעבן!"
אבער פארט שנעל אריין אינעם ריכטונג פון זצוק"ל ,און האט מקבל געווען זיין מהלך אין
לעבן מיטן באשעפער .ער זאגט מיט התרגשות: עבודת ה' ,אז ער האט געהערט די שמועסן און ווי וואונדערליך איז אויך זיין גאלדענע הארץ
"וואס איז דאס א רגע פון לעבן ...וואס קען געזען די ספרים פון רבי שמשון פינקוס ,און און הקרבה פאר אנדערע ,צוגעגאנגען מיטן
דיר ברענגען א רגע פון לעבן .וואס איז דאס א טראץ די אויסערליכע עקסטרעם-פארקערטע זעלבן "התלהבות" און ברען .ווען ער פלעגט טון
רגע פון לעבן!" .רבי שמשון איז צעקאכט ,און פערזענליכקייטן צווישן די צוויי משפיעים ,ווען א טובה פאר א צווייטן ,האט ער ממש געקאכט
פרובירט איבערצוגעבן אביסל פון זיינע הייסע רבי אביגדור איז געווען בארימט מיט זיין אייז- און איז ארויס פון זיין גדר צו העלפן וואס מער
רגשות הלב ,איבער דאס חשיבות פון א רגע פון קאלטן צוגאנג און רואיגן קול ביי זיינע שמועסן, און בעסער .ווען איינער אין בני ברק האט אמאל
לעבן ,ער איז ממשיך נאך אביסל אבער שטעלט און רבי שמשון פלעגט קאכן און שרייען מיט
זיך אפ און זאגט" :איך מוז מפסיק זיין ...איך עקסטאז און התלהבות ,דאך זעט זיך אן פון די
האב געוואלט רעדן אביסל וועגן חמץ ,אבער
חג הּפסח תשע״ח 78
| כ״ב ניסן |
משפיע זיין די התעלות אויך פאר אנדערע. אזא ביטערע טראגעדיע וואלט נאר רבי שמשון ס'וועט מוזן זיין א צווייטן מאל" –
והקב"ה ממלא שנותיהם של צדיקים. זעלבסט באוויזן ארומצונעמען און פארשטיין, די דרשה ענדיגט זיך און די מענטשן שטעלן
אבער איך קען נאר וויינען און נישט זיך אויף פון זייערע פלעצער און שמועסן צווישן
רבי שמשון האט אויפגעשטעלט זיך .אנדערע קומען צו צו רבי שמשון בעטן א
א שטוב פון צוועלף קינדער וואס מספיד זיין... ברכה אדער דורכצוטון א נקודה פונעם שמועס.
גייען אין זיינע הייליגע וועגן ,און די לוויה איז אפגעהאלטן געווארן אום ליל
זענען אויך מרביצי התורה און בדיקת חמץ ,וויבאלד יענע יאר איז אויסגעפאלן און פלוצים קערט זיך רבי שמשוןן אום צו זיין
רבנים בישראל .אין צוגאב ערב פסח אום שבת .דאס האט דערמאנט ארט ,און בעט צוצולייגן אפאר ווערטער:
האט ער איבערגעלאזט א די וואונדערליכע מעשה וואס רבי שמשון "איך וויל ענק עפעס זאגן .א רגע פון
רוחניות'דיגע ירושה פאר זעלבסט האט אמאל דערציילט איבער זיך, לעבן! איר ווייסט נישט וואס דאס
כלל ישראל ,און פארעם אז זיין התעלות האט זיך אנגעהויבן אלס בחור מיינט ,אז דער באשעפער געט
פון זיינע בארימטע אום ליל בדיקת חמץ (זע באזונדערע קעסטל אונז יעדע 'רגע של חיים'!
פייערדיגע דרשות וואס דערוועגן) .טאקע אינעם זעלבן נאכט ווען עס און מיט דעם איז רבי
דערווארימען סיי ווער האט זיך אנגעהויבן די וואונדערליכע עליה שמשון ארויס צו זיין וועג,
ס'הערט נאר דעם אש פון רבי שמשון אין עבודת ה' ,האט ער אויך זיין לעצטן וועג.
יקוד וואס פלאמט אומגעקערט זיין הייליגע נשמה ליוצרה ,נאכן אינמיטן וועג האט
דאס שוידערליכע
פארן אייבערשטן. פאסירט .די קאר איז
זיינע שמועסן זענען ארויס פון קאנטראל
אויך אראפגעשריבן און אין א שרעקליכן
געווארן אין די סעריע עקסידענט זענען
ספרי "נפש שמשון", אומגעקומען דער זעקס
אויף תורה ,אמונה ,תפילה, און פופציג יעריגער גאון
תהלים ,שב"ק ,און אגרות וצדיק נשגב רבי שמשון,
ומאמרים ,און אין די סעריע מיט זיין רביצין ,און זייער
ספרי "תפארת שמשון" אויף ניין יעריגער טאכטער מרים
חמשה חומשי תורה און הגש"פ ,און וואס האט אקארשט געזאגט
אין די סעריע ספרי "שיחות רבי שמשון תהלים ,און דער חוט המשולש
דוד" אויף אלע ימים טובים ,און נאך אסאך לא ננתק .בחייהם ובמותם לא
נפרדו ,ביום המר י"ב ניסן תשס"א.
ספרים אויף אלערליי מקצועות. נא"ה וקדוש ,פאר מקדושים.
דאס איז אויסער די ספרים וואס ער האט
זעלבסט געשריבן" :תפארת תורה" על התורה, דער מקובל הגאון רבי יעקב הלל ר"י אהבת
על מסכת גיטין ,וחידושים וביאורים שונים, שלום האט געזאגט ,אז עס איז וואונדערליך ווי
"ברכות בחשבון" איבער די מהות פון ברכות, רבי שמשון האט פארענדיגט זיין לעצטע דרשה
"שערים בתפילה" איבער די עבודת התפילה, עלי אדמות ,וואס איז געווען געבויט אויף תורת
און "שבת מלכתא" איבער מעלת וגדולת שבת הנסתר ,מיט די ווארט "חיים" ,וואס אין זוה"ק
שטייט אז רשב"י האט גע'דרש'נט בעפאר זיין
קודש. פטירה אינעם פסוק "כי שם צוה ה' את הברכה
איבער אלעס ,בלייבט זיין לעבן זעלבסט חיים עד העולם" ,און ער האט נישט באוויזן
א דוגמא חיה וויאזוי אן "אמעריקאנער" איד צו פארענדיגן די ווערטער "עד העולם" ויצאה
קען זיך דערהייבן ,צוביסלעך ,מער און מער,
ביזן ווערן א שטיק פייער ועמוד התורה ,עבודה נשמתו ב'חיים'.
א שווארצע מאסע פון טויזנטער מענטשן,
וגמילות חסדים. אין שפיץ פון רבנים וראשי ישיבות ,האבן
זכותו יגן עלינו. באגלייט דעם ריז אין תורה ומוסר צום לעצטן
רו ,און זיין שוואגער הגאון רבי דוד מן זצ"ל
ראש ישיבת כפר חסידים האט געזאגט ,אז
חג הּפסח תשע״ח 79
הופיע למעסןפרתדע
על חג הפסח
גלות וגאולת מצרים:
הסיפור של גלות וגאולת מצרים,
על פי דברי חז"ל בש"ס בבלי
וירושלמי ומדרשים וזוה"ק ,ומיצוי
דברי הראשונים וספרי היסוד,
באופן מוחשי.
מאמר האמונה:
יסודה ומהותה ,מעלת החי
באמונה ,וחסרון החי בלעדה,
החובה לדבר ממנה .ויתבאר באורך
חמשה חלקי האמונה.
בלבבי משכן אבנה:
מאמר הכנה לחג ,מלוקט מספרי
היסוד וחסידות.
סידור הפסח כהלכתה:
דיני הכנת הבית לחג הפסח ,ודיני ליל
התקדש חג באופן קל ושוה לכל נפש.
מערכת מכירת חמץ:
ביאור ובירור ענין מכירת חמץ הנהוג
בזמנינו ,בדרך קצרה וארוכה.
מערכת חמץ שאינו ראוי:
דין חמץ שאינו ראוי לאכילה לענין בל
יראה ,ולענין אכילה ,ויתבאר דין סיכה בתערובת חמץ.
יתרון דעת:
יותר מעשרה בירורי הלכה במצות חג הפסח.
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Yudati Journal #1
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search