אינפארמאציע ,אנאליזן ,טיּפס און חיזוק פאר׳ן גייסטישן געזונט א"אליפמוזסנָןאבבפדייייימגשולויעעאאנלג7יךיעט3ג"צטו בס״ד
נומער #37
כסלו תשפ״א
דאס מסכת גיטין:
די ראלע פון עלטערן
הערצעלע אשה כשרה עושה רצון בעלה,
טערא ּפפויןסאט אבער וואס איז דער גרעניץ?
הגאון רבי דוד לעווי :ווען מיין
אויפוואקסנדיג מיט א טאטע וואס האט זיך זון דער מתמיד ווערט
יארן געראנגלט מיט א מחלה ביז זיין פטירה, פלוצלינג פארלאשן
האט דאס קינד אלץ געזוכט אריינצוקריכן חבלי טראומא :ספעציעלע הילף
טיף בנפש האדם .היינט אלס ערוואקסענער אין קלאס האט צעקלאפט די
העלפט ר' מאטי סאלאמאן ,LMHC ,אנדערע סעלף עסטיעם ביז היינט
דורכשווימען די שטורמישע לעבנס כוואליעס | OCDענקזייעטי :מילכיגע
אפנהארציגן און רירנדן שמועס .בן מנחם קליידער אין א פליישיגן וואש-
מאשין ,חלילה! | פינחס גלויבער
יא,
טראמ ּפ
גייט
געווינען!
דער טראמפיסטישער
צוגאנג פון טראכטן
פאזיטיוו עד הסוף
קען אונז אייגנטליך
דינען אלס א
מאדעל אין
לעבן
היתכן ,א
טעראפיסט
צעטיילט א
פארפאלק?!
אויסקלארונג
פון ר' יעקב
שטויבער,
LCSW
בס״ד | נפשי | #37כסלו תשפ״א Nafshi
Journal
| 12ווען מיין זון דער מתמיד ווערט פלוצלינג פארלאשן Phone:
דילעמעס אין שלום בית און חינוך | הגאון רבי דוד לעווי 718.928.3347
| 20מילכיגע קליידער אין א פליישיגן וואש-מאשין Ext. # 109
ראנגלענישן פון געווענליכע מענטשן מיט אומגעווענליכע שוועריגקייטן Email:
| פארציילט דורך :בעל המעשה | פארשריבן דורך :פנחס גלויבער [email protected]
| 16גיטין :די עלטערן
אין דער סעריע :מסכת גיטין | הרב יושע לאנגסאם Address:
543 Bedford Ave. #207
| 10ספעציעלע הילף האט צעקלאפט די סעלף עסטיעם Brooklyn NY 11211
חבלי טראומא קאלום | מרת ג .אסובסקי LCSR-R RPT-S Telephone:
| 26טעראפיסטן צעטיילן פארפאלק?
אויסקלארונג פון ר׳ יעקב שטויבער | LCSW ,בן מנחם 39718.928.3347
| 42יא ,טראמפ גייט געווינען! Fax:
דער טראמפיסטישער צוגאנג פון טראכטן פאזיטיוו עד הסוף קען אונז אייגנטליך 718.928.3348
דינען אלס א מאדעל אין לעבן | מאטי סאלאמאן Email:
| 50אשה כשרה עושה רצון בעלה [email protected]
ּפערס ּפעקטיוון ּפאנעל | מאטי סאלאמאן ,שלמה בינעטה ,מרדכי וויינבערגער
| 30דאס הערצעלע פון א טעראפיסט ______
אויפוואקסנדיג מיט א טאטע וואס האט זיך יארן געראנגלט
מיט א מחלה ביז זיין פטירה ,האט דאס קינד אלץ געזוכט General Inquiries:
אריינצוקריכן טיף בנפש האדם .היינט אלס ערוואקסענער [email protected]
העלפט ר' מאטי סאלאמאן ,LMHC ,אנדערע דורכשווימען
די שטורמישע לעבנס כוואליע | בן מנחם Subscriptions:
[email protected]
{קוק-ווינקל}1 4 8 6 4
{נפש אין נייעס} {יש אומרים} {אפקלאנגען} ______
פאר סובסקריפשאן אנפראגעס אדער צו ©Moment Magazine.
באקומען פריערדיגע נומערן פון ׳נפשי׳ Published by Moment Magazine Inc.
קען מען זיך פארבינדן אין אפיס All rights reserved. Reproduction
phone: 718.928.3347 Ext. 2 in printed or digital form in whole
email: [email protected] or in part in any form without prior
written permission is prohibited. The
publisher reserves all right to edit all
articles for clarity, space and editorial
sensitivities. Submissions cannot be
returned to sender. Moment Magazine
is not responsible for the kashrus of
any advertised product or service
that appears in these pages. Moment
Magazine assumes no responsibility
for the content of articles or
advertisements in this publication,
nor for the content of books that are
referred to or excerpted herein.
אפקלאנגען
פאסט-פארטום מענטל העלט
די שפראך איז צו ארעם און א פעדער צו טרוקן צו קענען ארויסברענגען מיט ווערטער די געפילן
פון דאנקבארקייט און איבערגענומענקייט פון דער הייליגער ,טייערער נפשי אויסגאבע.
דער 'היטלער אפדרוקן' ארטיקל (נפשי ,#35סוכות) איז געווען מורא'דיג .איך האב געהערט פיל
מענטשן רעדן דערוועגן .אזוי אויך אלע אנדערע ארטיקלען .איך וואלט געקענט זיצן אפאר טעג און
שרייבן גוטע גרוסן… "עבודת הקודש" איז ווייניג געזאגט!
איך וויל זיך באציען צו דעם ענטפער פון ר' שלמה בינעטה און די אנדערע טעראפיסטן אין זייער
רעאקציע צו דער מאמע וואס פרעגט וועגן איר טאכטער לגבי פאסט-פארטום .אויב די טאכטער
האט אזעלכע שרעקעדיגע געדאנקען ,איז א סימן אז עפעס קאכט זיך דארט אין איר ,און פריער
אדער שפעטער וועט עס מער ארויסקומען מיט די אנדערע פיינפולע סימפטאמען פון PPDאדער
פאסט-פארטום ענקזייעטי .ווער עס איז דאס נישט אליין דורך ,אפילו די מאמע וואס פילט מורא'דיג
שטארק מיט מיט איר טאכטער ,איז אוממעגליך אין דער וועלט צו באגרייפן וואס דער "גיהנם" מיינט.
אויב זעט מען עס גייט נישט אוועק נאך אפאר טעג ,זאל זי גיין צו א מומחה דאקטער וואס
פארשטייט און האט שוין ערפארונג מיט אזעלכע פעלער ,און טון וואס ער הייסט.
די גוטע נייעס איז אז זי איז נישט אליין .זי האט אסאך שוועסטערס אויף איר זייט .עס זענען דא
זאכן צו נעמען און הילף פאר יעדן פרט .עס איז קלאר א ירידה לצורך עליה .ס'איז נאך זייער פרי עס
יעצט איר צו זאגן אבער מיט'ן אייבערשטנ'ס הילף וועט זי זייער שנעל זען די טובה ביי איר! (דאס
מסביר צו זיין פאדערט זיך אן עקסטערע גאנצע ארטיקל אין נפשי).
עס איז אויך דא בוך וואס הייסט .DAREמ'קען עס קויפן אויף עמעזאן .עס איז מורא'דיג
וויאזוי מען טרעפט זיך דארט און עס העלפט.
אוודאי זאל מען עס נישט טון אנשטאט נעמען מעדיצין און גיין צו א פסיכיאטער .עס איז טאקע
א שרעקעדיגע ווארט ,אבער אזא דאקטער איז געמאכט פאר אזעלכע מצבים און ער קען בס"ד
העלפן.
געדענקט ,דאס ווייבל איז נישט שולדיג אין איר מצב .זי איז נישט קיין טראפ ווייניגער ווערד
צוליב דעם .מיט די ריכטיגע הילף בעזר השם קען מען גרינג און שנעל זיין צוריק זיך! א בעסערער
זיך!
עס וואלט געווען זייער א גוטע זאך אז זי זאל האבן קאנטאקט מיט איינעם וואס איז דאס שוין
אליין דורך (זי קען זיך גערן פארבינדן מיט מיר דורך נפשי).
יישר כוח פאר אייער ארבעט .דער אויבערשטער זאל אייך באצאלן.
ר.ל.
מיינע נפשי רעיונות
נאך יעדע נפשי טראכט איך נאכאמאל אז איך דארף אייך שיקן א דאנק בריוול ,פשוט אלס הכרת
הטוב (נפשי לערנט דאך אויס אז א געזונטער מענטש דארף זיך באדאנקען) ,אבער יעדעס מאל
פארגעס איך פונדאסניי (אפשר וועט עפעס א נפשי ארטיקל מיר איין טאג אויסקלארן וואס עס
ליגט אונטער דעם .)...
איך קען אייך אזויפיל זאגן אז איר זענט מיין באליבסטע זשורנאל! אנשטאט ליינען נארישקייטן,
אדער אפילו אינטערעסאנט זאכן וואס האבן אבער גארנישט מיט מיין פערזענליכן לעבן ,טוט נפשי
באלייכטן מיינע אויגן און העלפט מיר ארויס אין יעדן חלק פון מיין לעבן.
א באזונדערן דאנק אז די ׳נפשי׳ איז א חלק פונעם "מ ָאמענט" ,אזוי דארף איך מיך ניטאמאל פילן
אומבאקוועם אז איך קויף א זשורנאל וועגן מענטל העלט .א "מ ָאמענט" מעג דאך יעדער קויפן און
אז עס קומט צו עפעס א זייטיגע זשורנאל ,נו ,מהיכי תיתי .אזוי ליינט עס אויך די גאנצע משפחה און
אלע קרובים ...אפיציעל זענען מיר אבער אלע ווייטער געזונט און שטארק אן קיין שום גייסטיגע
פעלערן.
א.ג.
אריינצושיקן בריוון צו די רעדאקציע ביטע שרייבט צו [email protected]
אדער רופט 718-928-3347עקסטענשאן 109און לאזט א מעסעדזש.
אנדערע זאגן...
האב נישט א גיבור איז
קיין מורא צו איינער וואס
זיין אנדערש. שטעלט זיך אויף
האב ענדערש דעמאלט ווען ער
מורא צו זיין די קען נישט.
זעלבע ווי יעדן.
ווען זאכן גייען שטעל זיך נישט
נישט אויף א אפ ווען דו ווערסט
גוטע וועג ,גיי
נישט מיט! מיד ,שנעל זיך
נאר אפ ווען דו
האסט דערגרייכט!
עכטע ענווה איז ,נישט צו
טראכטן ווייניגער וועגן זיך,
נאר טראכטן פון זיך ווייניגער.
כסלו תשפ״א 6
ישאומרים
יעדער זעט און טייטשט די וועלט לויט ווי זיין מחשבה און ווען מיר זאלן פרעגן די גרעסטע
לויט ווי זיין קאפ ליגט ,און לויט די טייטש וועקט זיך אויף עסקנים ביי כלל ישראל וועגן
די פאסענדע געפיל .די טייטש ווי אזוי איך טייטש אפ די זאך,
דאס ברענגט צו ווי אזוי איך זאל שפירן צו די זאך וואס איז זייערע גרויסע פראיעקטן וואס זיי
געשען גוט אדער שלעכט ,צופרידן אדער בייז .בדרך כלל רוב האבן געהאלפן אנדערע" ,ווי אזוי
פראבלעמען צווישן מענטשן געשעען אין די נקודה ,ס'איז האסטו דאס באוויזן?" וועלן זיי אלע
ענטפערן צוגלייך" ,איך ווייס נישט!
עפעס געשען ,ראובן טייטשט דאס אויף רעכטס ,שמעון איך בין אריינגעשפרינגען ,פרובירט
טייטשט עס אויף לינקס ,און ס'ווערט א גאנצע מחלוקת איין מאל און נאכאמאל ביז זאכן האבן
צווישן די צוויי .לאמיר נעמען א באקאנטע מעשה :איך זיץ אנגעהויבן פארן למעלה מדרך הטבע"
שוין אויף מיין פלאץ פון דריי אזייגער און איך ווארט אויף
מיין חברותא ,צוואנציג נאך דריי דערמאנט זיך מיין חברותא הערליכע חיזוק שמועס אין גליון
אנצוקומען ,ער שטעלט זיך נאך אפ אויף צוויי מינוט צו רעדן "א ּפסוק חומש" (גליון צח ,פ'
מיט עפעס א חבר ,און ענדליך קומט ער צום טיש און זעצט וירא תשפ"א) איבער דעם ענין פון
זיך ביי די גמרא .איך האב אפאר וועגן וואס צו טראכטן ביי "פרובירן" און נישט אויפגעבן אדער
מיך :איין מעגליכקייט :פארוואס מאכט ער דאס? פארוואס זיך אפשטעלן פאר שוועריקייטן
איז ער אזוי מזלזל אין מיר? איך זיץ דא און ווארט אויף אים אין לעבן" .וואס מיינט דאס ביי
אזוי ווי א נער און ער מאכט זיך גארנישט וויסנדיג .וועלכע דיר וועט דו זאגסט" ,איך האב
געפיל וועט ארויף קומען אין דעם פאל? כעס ,פארביטערקייט פרובירט" ,אדער "איך וועל
און נאך פארשידענע שלעכטע געפילן .ווי אזוי וועט זיך יעצט פרובירן" ,איז דאס א ווארט וואס
אנהייבן די לערנען? מיט א בייזקייט ,די נעקסטע שעה וועט איז דיר מחייב צו טון מער? אדער
נישט זיין א געשמאקע לערנען .א צווייטע מעגליכקייט: איז דאס א ווארט וואס טוט דיר
מסתמא האט ער עפעס א וויכטיגע זאך געהאט צו ערלעדיגן, פטר'ן פון טון מער? יעדער מענטש
מסתמא איז דאס געווען זייער וויכטיג פאר יעצט .וועלכע פרובירט אבער ערגעץ שטעלט זיך
געפיל וועט ארויף קומען אין דעם פאל? נישט שלעכט און דאס אפ .פארוואס? ווייל עס איז
נישט גוט ,אפשר נייגעריגקייט ,אבער מ'וועט קענען אנהייבן דא שוועריקייטן ...שוועריקייטן
רואיג צו לערנען ,ס'וועט זיין א נארמאלע שעה פון לערנען. שטעלט אפ א מענטש פון גיין
ס'קען אויך זיין א דריטע מעגליכקייט ,און בפרט אז דאס ווייטער .מיר דארפן אבער וויסן אז
געשעט אסאך ,איך קען טראכטן ביי מיר נעבעך מיין חברותא דער מענטש אליין איז דער וואס
ער האט אזעלכע שווערע נסיונות אין זיין לעבן ,א זאך וואס איז מחליט ביי יעדע שוועריקייט
איז פאר מיר אזוי גרינג ,איז פאר אים ממש א שווערע מלחמת ווען ער גייט זאגן" ,איך קען נישט
היצר ,אבער ער געבט נישט אויף ,ער איז ממשיך יעדן טאג מער!" ווייל לפי ראות עיניו איז דאס
צו קומען .אין אזא פאל וועט זיך אויף וועקן ביי מיר גוטע פאר אים אוממעגליך! אבער לאמיר
געפילן צו מיין חברותא ,און די לערנען וועט גיין נאך בעסער. חזר'ן דעם מאמר חז"ל" :אין דבר
העומד בפני הרצון" .ווי די וועלט
המחנך הרב שלמה טייטלבוים שליט"א אין גליון 'מחשבות' (גליון זאגט" :א רצון ברעכט אייזן!".
ווי אזוי ברעכט מען דעם רצון ,די
קסה) אין א הערליכן מאמר וויאזוי אנצוהאלטן א גוטע חברותא. אייזן? דער תירוץ איז :נישט דער
"מ'דארף נישט אנהייבן צו לעבן מיט דמיונות ,מ'דארף נאר רצון ברעכט דעם אייזן ,נאר אז עס
טוישן די דמיונות .ווייל דער ערשטער טייטש וואס איך האב איז דא א רצון ,וועט מען פרובירן
מיך איינגערעדט איז דאך אויך א דמיון ,נישט ווייניגער פון די אלעס אין דער וועלט ,איינמאל און
צווייטע ,איז פארוואס זאל איך מיך איינרעדן דמיונות וואס מאכן נאכאמאל ,ביז מען וועט טרעפן א
מיר שלעכט ווען איך קען האבן דמיונות וואס מאכט מיר גוט?!" וועג וויאזוי צו צוברעכן דעם אייזן".
כדי עס זאל זיין אזא זאך ווי א צעבראכן הארץ דארף קודם זיין א מענטש וואס זאל זיין צעבראכן.
באגאבטער נפשי רעדאקציע מיטגליד ר׳ פינחס גלויבער אין זיין נייע ״גוט געפרעגט״ ווינקל אויף ׳קול מבשר׳ אין רעאקציע צו א
שאלה איבער דעם חילוק צווישן ווייניג סעלף עסטיעם און א לב נשבר ונדכה.
כסלו תשפ״א 7
חיים לעווי
ננאייפיןעשס קאוויד19-
האט פארמערט
אן עצה פאר'ן קאוטש: מענטל העלט
זיי מער ענטוזיאסטיש
פראבלעמען
ראטגעבער וואס האבן ערפארונג און עקספערטיז מאכן
אפשר א גוטן איינדרוק אויפ'ן פאפיר ,אבער אין אנגעצויגענע די פאנדעמיע האט איבערגעשטרענגט
מאמענטן וועלן מענטשן ענדערש אויסקלויבן ראטגעבער וואס די גייסטיגע געזונט פון די אינפעקטירטע ,די
זענען מער ענטוזיאסטיש איבער זיי און זייערע צילן ,באריכטעט העלט-קעיר פראפעסיאנאלן וואס באהאנדלען
זיי און די באפעלקערונג אין אלגעמיין ,לויט
א שטודיע אין א פסיכאלאגישן זשורנאל.
פארשער האבן אויסגעפירט פינף שטודיעס מיט 755 לעצטיגע פארשונגען.
אנטיילנעמער .זיי האבן געפונען אז מענטשן האבן אויסגעקליבן א סיסטעמאטישע איבערזיכט האט
ראטגעבער (אדער קאוטשעס) באזירט אויף זייער עקספערטיז אידענטיפיצירט 43שטודיעס ,בעיקר
ווי איידער לויט דער מאס פאזיטיווקייט זיי האבן געוויזן פאר אויסגעפירט אין אזיאנער לענדער ,וואס
זייערע פאטענציעלע קליענטן — אפילו ווען דער חילוק אין די האבן באטראכט מענטל העלט סימפטאמען
פארבינדן מיט קאוויד .19-פארשונגען האבן
ראטגעבער'ס עקספערטיז איז געווען קליין. געפונען הויכע שטאפלען פון "פאוסט-
אבער ביים אנאליזירן די פאקטישע באשלוסן וואס די טראומאטיק סטרעס דיסארדער" ()PTSD
קליענטן האבן למעשה געמאכט ,האבן די פארשער געפונען אז און דעפרעסיע צווישן פאציענטן ,און די וואס
זיי זענען געווען מער נוטה צו אויסקלויבן ראטגעבער וואס זענען האבן פון פריער געליטן פון געזונט פראבלעמען
געווען שטארק ענטוזיאסטיש צו זיי . האבן די סימפטאמען זיך פארערגערט.
העלט-קעיר פראפעסיאנאלן האבן געהאט
מער סימפטאמען פון ענקזייעטי און דעפרעסיע
ווי אויך א שוואכערע שלאף קוואליטעט
אין פארגלייך צו איידער קאוויד 19-איז
אנגעקומען ,בשעת אלגעמיינע מענטשן האבן
געשפירט מער ענקזייעטי און דעפרעסיע.
די פארשער האבן אבער באטאנט אז עס
פארלאנגט זיך לענגערע ,מער אויסגעארבעטע
שטודיעס צו קענען געהעריג פארשטיין די
מענטל העלט השפעה פון דער פאנדעמיע .
כסלו תשפ״א 8
יונגעלע ,האלט טראכט גוט ,וועט
דעם סוד ביי דיר זיין ...געזונט
קינדער אין שולע ,אבער נישט יונגערע ביז- כסדר זיין פארזינקען אין נעגאטיווע געדאנקען
שולע קינדער ("פרי-סקול") ,פארשטייען אז קען העכערן די ריזיקע פון אלצהיימער'ס דיזיז,
דאס נישט האלטן א חבר'ס סוד קען שעדיגן
זייער פריינטשאפט ,האט געוויזן א פארשונג אין שלאגט פאר א לעצטיגע שטודיע.
פארשער האבן אויסגעפרעגט 360
"דעוועלאפמענטל פסיכאלאגיע". ערוואקסענע אין קאנאדא און פראנקרייך העכער
אין א שטודיע האט מען געוויזן פאר פון 55יאר אלט איבער וויאזוי זיי טראכטן
51יונגע קינדער (צווישן 3און 6יאר) און 67 געווענליך איבער נעגאטיווע ערפארונגען .מען
שולע-יארגאנג קינדער (צווישן 6און )10דריי האט אויך געמאסטן די דעפרעסיע און ענקזייעטי
קאריקאטורן פון קינדער כאראקטערס :א הויפט שטאפלען פון די אנטיילנעמער און אויך
כאראקטער ,זיין חבר און זיין חבר פון קלאס. אפגעשאצט זייער זכרון ,אויפמערקזאמקייט,
מען האט דאן געזאגט פאר די קינדער אז דער שטח הבנה און שפראך פונקציעס .די פארשער
הויפט כאראקטער האט געזאגט א סוד פאר האבן געהאט צוטריט צו מוח סקענס פאר 113
אדער זיין פריינט אדער זיין קלאס-חבר. אנטיילנעמער.
די שולע-קינדער ,אבער נישט די יונגערע די פארשער האבן געפונען אז דאס נאכאנאנד
ביז-שולע קינדער ,האבן פארשטאנען אז דער האבן נעגאטיווע מחשבות איז פארבינדן צו א
חבר וועט מסתמא האלטן דעם סוד ביי זיך, שטערקערע נידערונג אין הבנה פונקציעס און
בשעת דער קלאס-חבר וועט עס מעגליך נישט זכרון דורכאויס פיר יאר ,ווי אויך א העכערונג
האלטן ,און אז אויסזאגן דעם סוד קען שעדיגן פון "אמילאיד" און "טאו" (דאס זענען די
צוויי פראטעאינען וואס שעדיגן דעם מוח ביי
די פריינטשאפט.
ענליכע רעזולטאטן האט מען געפונען אין אלצהיימער'ס פאציענטן).
צוויי אנדערע שטודיעס מיט 203יונגע קינדער דעפרעסיע און ענקזייעטי אליין זענען געווען
און 308שולע-קינדער ,וואס האט אויך געוויזן פארבינדן מיט א נאכפאלגנדע ירידה אין הבנה
אז שולע-קינדער פארשטייען אז איבערזאגן א פונקציעס אבער נישט מיט א העכערונג פון
סורפרייז אדער א פאקט (ווי איידער א סוד)
וועט נישט האבן קיין נעגאטיווע השפעה אויף "אמילאיד" אדער "טאו".
די פארשער קלערן אז כסדר'דיגע נעגאטיווע
דער פריינטשאפט. מחשבות קען ברענגען פאר׳ן מענטש צו
האבן מיר א קלארע באשטעטיגונג אז אויך העכערונגען אין פיזיאלאגישע סטרעס ,וואס
קינדער קענען פארשטיין וואס שלמה המלך אין רעזולטאט קען ברענגען א העכערונג פון
זאגט :הולך רכיל מגלה סוד . "אמילאיד" און "טאו" .
כסלו תשפ״א 9
טראמאטיזירטע קינדער מיינט טראמאטיזירטע עלטערן וואס מיינט טראמאטיזירטע קינדער חבלי טראומא
מרת ג .אסובסקי LCSW-R RPT-S
גענאסן פון ספעציעלע הילף יונגערהייט און צעקלאפט די סעלף עסטיעם
דערוועגן ווייל זי איז געווען פארנומען ביז איבער'ן ענטפער: פראגע
קאפ מיט'ן אויפציען די משפחה .קען זיין טאטע איז
געווען א גאנצן טאג אין כולל אדער אין ארבעט און איך וויל באגריסן דיין קוראזש פאר'ן אריינשיקן איך בין א דורכשניטליכע
איז אפשר נישט געווען עוועילעבל צו אויסשמועסן דיין פראגע צו אונזער טראומא קאלום .עס זענען מיידל אין '12טע קלאס אין
דיינע פראבלעמען .איך ווייס נישט די פרטים אבער דא פיל צענערלינגען און ערוואקסענע וואס האבן א נארמאלע סקול .איך ווייס
איך שטעל מיך פאר עס מוז זיין א גוטע סיבה פאר ענליכע געפילן פון בושה צוליב וואס זיי האבן נישט קלאר פארוואס אבער אין
א צען יעריג קינד נישט צו רעדן צו אירע עלטערן געדארפט ארויסגיין פון קלאס אין חדר/שולע צו '6טע קלאס בין איך באשטימט
לערנען מיט א פריוואטן מדריך/מדריכה .קינדער געווארן אלס א מיידל וואס
איבער א זאך וואס באדערט איר אין סקול. דערציילן ווי זיי שפירן אנדערש און אומבאקוועם
דו וועסט מסתם הנאה האבן צו הערן אז מיין צו זיין דער איינציגער אין קלאס וואס דארף זייטיגע דארף זייטיגע הילף פון א
אלגעמיינער כלל צו עלטערן וועמענ'ס קינדער הילף ,צי עס איז הילף מיט געוויסע לימודים אדער טוטאר .כמעט יעדן טאג האב
דארפן הילף מיט זייערע לימודים איז אז זיי זאלן איך געדארפט ארויסגיין פון
דאס דורכרעדן מיט זייער קינד ,פון '5טע קלאס און א געוויסע טעראפי. קלאס צו באקומען די זייטיגע
ארויף ,צו זען אויב זיי ווילן צולערנען זייטיג אין דו ביסט נישט דער איינציגער וואס שפירט אזא
שולע אדער נאך שולע .איך בין שטארק איבערצייגט ווייטאג .אבער איך פארשטיי אז דער פאקט מאכט הילף.
אז קינדער דארפן האבן אן אויסוואל .קינדער'ס דיך נאכנישט פילן בעסער ווייל למעשה ליידסטו נאך איך פיל ווי יעדעס מאל איך בין
עמאציעס און געפילן זענען עכט ,און עס קומט אלץ פון דעם .דו זאגסט אז דו פילסט אומבאקוועם איך ארויס פון קלאס ,האט מיין
זיך זיי צו זיין א טייל פונעם שמועס איבער וויאזוי צווישן דיינע קלאס חבר'טעס אפילו היינט אין
צו אדרעסירן זייערע שוועריגקייטן אין סקול/חדר. '12טע קלאס און דו האסט א שוואכע סעלף עסטים קאנפידענץ געטראסקעט און
אסאך עלטערן באשליסן זייער קינד זאל געניסן פון אלס רעזולטאט פון די זייטיגע הילף וואס דו האסט עס האט שטארק אפעקטירט
די סקול סערוויסעס וויבאלד זיי ווערן צוגעשטעלט באקומען אין '6טע קלאס .דאס איז היפש א לאנגע מיין סעלף עסטים .יענעם גאנצן
אומזיסט אדער ווייל זיי פילן אז זייער קינד וועט צייט צו האלטן אין זיך אזויפיל פרוסטרירונג ,בושה יאר האב איך נישט געוואלט גיין
נישט וועלן צולערנען מיט עמיצן נאך שולע. און פארדרוס איבער עפעס וואס מען האט דיר און איך ווייס נישט פארוואס
עלטערן ,צום באדויערן ,פארשטייען נישט אייביג כ'האב נישט גערעדט צו קיינעם
די אימפאקט וואס די סארט באשלוסן קענען האבן "אנגעטראגן" צו פרובירן דיך העלפן מצליח זיין.
שולעס פרובירן צו העלפן זייערע סטודענטן דערוועגן .יעדעס מאל איך
אויף זייער קינד'ס וואוילזיין. דורכ'ן צושטעלן מענטשן וואס זאלן פריוואט בין ארויס פון קלאס בין איך
איך האלט אז דו זאלסט גיין צו הילף צו צולערנען מיט די וואס דארפן הילף .יונגערע קינדער געווארן געפערליך פארשעמט
איבערקומען די טראומא .איך רוף דיין ערפארונג פילן געווענליך נישט די זעלבע ווען זיי גייען ווייל יעדער האט געקוקט אויף
"טראומאטיש" צוליב דעם וואס עס האט געלאזט א ארויס פון קלאס ווי תלמידות אין עלטערע קלאסן.
איינמאל מיידלעך גייען אריין אין '5טע'6 ,טע קלאס, מיר ווי איך בין א "קעיס".
השפעה אויף דיין לעבן ביז היינט. טראכטן זיי אסאך איבער זייער סביבה און עס נאך ביז'ן היינטיגן טאג ,שוין
עס זענען זיכער דא סקילס וואס דו קענסט שמעקט זיי געווענליך נישט צו דארפן ארויסגיין פון
זיך אויסלערנען ,אזוי ווי "מיינדפולנעס" און קלאס וויבאלד זיי ווילן נישט זיין אנדערש נאר ווילן א גוטע פאר יאר שפעטער,
פארשטארקן דיין סעלף עסטים דורך ביכער און זיין פונקט ווי יעדן איינעם .צו 'זיין ווי יעדן' מיינט טוט דאס שטארק אפעקטירן
פראגראמען .אבער איך האלט אז קורץ-טערמיניגע אז מען איז די זעלבע ווי אלע חברט'עס אין קלאס מיין קאנפידענץ צווישן מיינע
EMDRטעראפי וועט דיר העלפן מיט א פעסטן און נישט ארויסשטארן אויף קיין שום אופן .אויב חברט'עס אין קלאס און אין
ציל צו אדרעסירן דיין בושה פון ווערן ארויסגערופן מען דארף ארויס פון קלאס מיינט דאס אז מען איז
פון קלאס אין '6טע קלאס .דיין מוח האלט זיך אן "אנדערש" און ממילא קען עס ברענגען צו שפירן סקול.
צו יענעם טראומאטישן יאר און די בושה וואס דו איך וויל פרעגן א טעראפיסט
האסט געשפירט .דו קענסט דאס נישט אוועקשטופן אראפגעקלאפט און פארשעמט.
און זיך רוקן פאראויס .די ערפארונג אפעקטירט ווען דו האסט געדארפט ארויסגיין פון קלאס צו אויב איך זאל עפעס טון
דיין סעלף עסטים און קאנפידענץ ביז צום היינטיגן לערנען פריוואט ,האט דיין בושה דיך נישט ערלויבט דערצו ,אויב איך זאל גיין צו
טאג EMDR .האט פיל ווירקזאמע מהלכים צו צו רעדן צו דיינע עלטערן אדער לערערינס און פרעגן א טעראפיסט וואס זאל מיר
העלפן אלע סארטן טראומאס ,נישט נאר די גרויסע פארוואס מען רופט דיך ארויס .איך בין נישט זיכער
טראומאטישע געשעענישן פון וואס מענטשן רעדן וויאזוי עס איז געווען דיין קשר מיט דיינע עלטערן אוועקנעמען די בושה כדי
ווען זיי דערציילן איבער EMDRטעראפי .א אז דו האסט באשלאסן אין א יונגן עלטער זיי נישט איך זאל קענען אנגיין מיט'ן
טעראפיסט וואס איז גוט טרענירט אין EMDR צו דערציילן איבער דיין אינערליכע ווייטאג .קען לעבן ,אדער זאל איך עס פשוט
פארזעצונג אויף זייט >>>> 13 זיין דו האסט נישט געוואלט רעדן צו דיין מאמע איגנארירן און פערטיג? איז
פארהאן עפעס א מעטאד וואס
קען מיך העלפן אבער פארלאנגט
נישט צו גיין צו טעראפי צו
קעיר נעמען פון דעם פראבלעם?
כסלו תשפ״א 10
דילעמעס אין שלום בית און חינוך | הגאון רבי דוד לעווי שליט"א ,נשיא ארגון פלא יועץ
מיין דילעמע
ווען מיין זון דער מתמיד
ווערט פלוצלינג פארלאשן
צומאל פלעג איך זיך וואונדערן צו מיר אליין ,הלמאי ,וואספארא די שורות וואס איך שרייב אייך דא ווערן געשריבן נאך א באזוך ביי
גוטע זאך האב איך געטון אין מיין לעבן אז איך האב זוכה געווען צו מיין לעכטיגן תכשיט'ל .דער ווייטאג איז נאך אפן ,איך בין פארלוירן
אזא קינד .אבער היינט ,ליידער ,פרעג איך שוין נישט די פראגע ,איך און צעמישט ,אבער איך וועל זיך פרובירן מצמצם צו זיין צו פארשטעלן
מיין פראגע ,האפנטליך וועט איר עס פארשטיין און מיר קענען געבן אן
ווייס זיך נישט וואו זיך אהינצטון פאר אנטוישונג.
מיטאמאל ,ווי די ליכט האט זיך פארלאשן ,האט מיין בחור'ל אויסוועג אדער עפעס א גוטע עצה.
געכאפט א זעץ אויף אראפ ,אז ער איז שוין נישט מסוגל צו לערנען דער אנהייב פון מיין בראך איז דווקא געווען זייער א שיינענעדיגער
אפילו די מינימום וואס א בחור קען לערנען .אויך נישט ווי די שוואכע ווען איך האב באקומען די סאמע בעסטע גרוסן אויף מיין תכשיט'ל.
אין ישיבה .אנשטאט לערנען אדער טון עפעס פראדוקטיוו זיצט ער יעדער האט געהאט אויף אים גוטע ווערטער .יעדער האט אים
אפ גאנצעטע טעג מיט פארלייגטע הענט ,ער עפנט נישט קיין ספר ,ער אויסגעלויבט אלס דער בעסטער בחור פון ישיבה ,אלס דער גרעסטער
לערנט נישט ,ער ליינט נישט ,ער קלאצט און קלאצט ,ווי ער וואלט מתמיד אין שטאט ,אלס איינער וואס וואו אימער מען זעט אים איז
ער מיט די גמרא ,מיט א משניות אין די הענט ,אריינכאפנדיג נאך א
קיינמאל נישט געווען דער שטאט'ס מתמיד.
מיין הארץ איז צעבראכן ,אבער נאכמער פון דעם וויל איך פארשטיין שורה ,נאך תורה.
וואס האט דא פאסירט? ווער איז שולדיג? צי איז דא עפעס וואס איך מען האט עס מיר נישט געדארפט זאגן ,איך האב עס אליינס געזען.
האב נישט גוט געטון? אייביג האב איך אים מחזק געווען ,געמוטיגט, ביי די נעכט האט ער געלערנט ביז ווען ער איז איינגעשלאפן אויף אן
קיינמאל נישט געפאדערט פון אים מער ווי ער קען .און דא אזא בראך! אפענע גמרא ,ער איז געווען די ערשטע אויפצושטיין אינדערפרי און
צי האט עס א הסבר? און וואס טוט מען? ביטע אויב איר קענט, קיינמאל האט מען אים נישט געזען פאברענגען ,יעדע סעקונדע איז
זאגט מיר וואס קען איך טון. געווען תורה.
לעזונג פאר דער דילעמע_____________________________________
צוריק ארויפגעקראכן אויף דעם הויכן לייטער. די שאלה וואס איר שטעלט פאר איז זייער א ווייטאגליכע און איידער
נאכדעם וואס מיר ווייסן דאס ,איז גוט מען זאל זיך ווענדן צו מומחים מיר צענעמען די שאלה אויף קליינגעלט ווי אריינצוגיין ווי אזוי געשעט אזא
און זאך קענער פאר הילף .א גוטער פראפעסיאנעלער מחנך וועט אייביג זאך און צי האט עס בכלל צו טון מיט די עלטערן אדער מיט אנדערע סיבות,
קענען אויפקומען מיט מער דעטאלן ,די סיבות וואס האבן צוגעברענגט דעם לאמיר ערשט קלארשטעלן אז טראץ וואס דער מצב זעט מאמענטאל אויס
שטארקן קלאפ און בעיקר ,וואס איז דער וועג ווי אזוי מען קען ארויסקריכן
פארלוירן איז אייביג דא האפענונג .נאך א ירידה קומט אויך אן עליה!
פון דעם טיפן פלאנטער. מיר ציטירן דא א שטיקל וואס ווערט געברענגט אין הייליגן ספר הישר
אז מיר ווייסן שוין דאס און אויך וואס מיר האבן צו טון אין אזא פאל פון הייליגן ראשון דער רבינו תם [שער השישי].
לאמיר זיך אומקערן צו איינער פון די שאלות וואס איר האט באטאנט אין דער רבינו תם שמועסט דארט ארום באריכות איבער דעם לעבן פון א
מענטש .ער זאגט דארט אז דאס גאנצע לעבן פון א מענטש איז איין קייט
דער פראגע. פון עליות וירידות .א מענטש האט גוטע טעג ,אין די גוטע טעג שטייגט ער
די מיליאן דאלארדיגע פראגע' ,פארוואס' געשעט אזא זאך? גאר הויך ,ער שפירט א זיסקייט אין עבודת השם ,אין תורה .אבער דאקעגן
ווען עס געשעט אזא זאך ווערן די ארומיגע פארקלעמט .יעדער וויל פון די גוטע טעג האט אויך ימי הירידה ,די טעג ווען ער פארלירט אלעס,
פארשטיין ,פארוואס האט עס פאסירט? וואו האב איך נישט ריכטיג
געהאנדלט? וואס האב איך געקענט טון בעסער אז מיין בחור זאל נישט זיין גאנצע חיות.
דער צדיק באטיטלט די טעג מיט די נעמען 'ימי אהבה' און 'ימי שנאה' .די
טראסקענען אזוי מיאוס? גוטע טעג זענען די ימי האהבה – די טעג האט ער ליב ,און די שווערע טעג
מען דערמאנט זיך ווי אלעס האט אויסגעזען אזוי גלאנציג ,אז מען קען
זענען די פארפיינטעטע טעג ,דער מענטש זוכט נאר לויז צו ווערן פון זיי.
נישט אנווייזן וואס האט געקענט זיין דער גורם. פון מיין פראקטיק קען איך אייך זאגן אז אין מיין לעבן האב איך שוין
געזען אסאך מענטשן וואס זענען אראפגעפאלן זייער נידריג אבער ענדע
האבן זיי זיך צוריקגעכאפט ,זיך ארויסגעדראפעט פון דער פינסטערניש און
כסלו תשפ״א 12
ויאמרדוד
צען מינוט .ביים ערשטן מאל האט ער געמאכט א חשבון אז צען מינוט קען אין די קומענדיגע שורות וועלן מיר פרובירן צו געבן א שטיקל ערקלערונג,
ער נאך לערנען רציפות ,און ער האט עס געלערנט ,דאן ווען ער האט געזען ווען מיר האפן אז פון דעם הסבר וועט מען קענען ארויסגיין מיט עפעס אויף
אז דאס קען ער האט ער געטראכט אז נאך צען מינוט קען ער דאך אויך
לערנען ,און ווען ער האט געשפירט ביי זיך אז זיינע כוחות ערלויבן אים צו למעשה.
זיין אויסגעשאלטערט פון דער וועלט צוואנציג מינוט ,האט ער צוגעלייגט יעדער פון אונז ווייסט אז ווען השי"ת שיקט אראפ דעם מענטש אויף דער
נאר נאך צען מינוט ,וכן הלאה ביז ער איז אנגעקומען צו לערנען שעות לאנג וועלט פלאנצט ער איין אין דעם מענטש כוחות הנפש .דער מענטש באקומט
כוחות צו קענען אויספירן זיינס ,אנצוגיין מיט זיין לעבן ,זיך צו שפייזן און
ברציפות. פארמעסטן מיט די שוועריגקיייטן און קאמפליקאציעס וואס קומען אונטער
אבער נישט אייביג האבן די בחורים די מאס געדולד צו גיין טרעפל ביי
טרעפל .אז ער האט מצליח געווען צו לערנען איינמאל שעות לאנג ברציפות אין לעבן.
איז עס ביי אים ווי א הוכחה אז אויב איך האב דאס געקענט איין מאל ,קען צוויי ערליי כוחות באקומט דער מענטש .איין סארט כח איז אנצוגיין
איך צוויי מאל און אפגעזען צי ער האט די כוחות צי נישט צווינגט ער זיך מיט'ן טאג טעגליכן לעבן מיט אלע שוועריגקייטן וואס עס איז פארבינדן .א
צווייטער סארט כח ,מער א שטערקערע סארט ,איז אנגעגרייט זיך צו קענען
אריין אין אזא סארט סיטואציע פאר א שטיק צייט.
אין לויף פון דער תקופה וואס ער הארעוועט אריין פארהוילט ער זיך פון פארמעסטן מיט עמערדזשענסי סיטואציעס.
אלע זיינע קערפערליכע און געפילישע געברויכן ווען ער גלייבט אז דאס קען אין צייט פון נויט קען דער זעלבער מענטש וואס קען געווענליך נישט
זיין א שטענדיגער מצב .אינדערזייט שעפט ער חיזוק פון די גוטע ווערטער, לויפן מער ווי צען טריט לויפן מיילן לאנג מיט אן אויסטערלישער שנעלקייט.
פון די בליקן אויף אים ,פון זעטיגן זיין חלום אויסצואוואקסן א גרויסע זאך. אין אזא צייט נוצט דער מענטש אויס די מאקסימום פון זיינע כוחות ,אין
נאר מיט א טיפערן בליק אריין באנוצט ער זיך מיט כוחות הנפש וועלכע א געוויסן מאס נוצט ער אויס אלע פון זיי און ווען ער ענדיגט זיי פארנוצן
ער פארמאגט אייגנטליך נישט באמת ,ווייל ער איז נאכנישט אויסגעבויט צו פאלט ער אוועק אינדערזייט מאכטלאז און ערשעפט ,אז ער קען זיך נישט
קענען לעבן אזוי .און דאן ,ווען ער כאפט א קליינעם פליק ,א באמערקונג
אז די שעצונג צו אים איז נישט אמת'דיג וכדו' ,טראסקעט ער אראפ ,אז ער רירן פון ארט.
האט שוין נישט די כוחות צו קענען צוריק ארויפקריכן עטליכע טריט אויפ'ן מען הערט צומאל ווי מענטשן אין צייט פון נויט טוען זאכן מיט
לייטער .ווארשיינליך האט די זעלבע באטראפן דיין קינד און יעצט איז ער איבערמענטשליכע כוחות .דער זעלבער מענטש וואס קען קוים באנדאזשירן
זיין קינד קען זיך אפגעבן מיט מערערע קראנקע .פאר יעדן איז קלאר אז וואס
כוחות'לאז צו קענען איבערמישן דאס בלעטל און אנהייבן אויפסניי. מען טוט אין אבנארמאלע צייטן מיינט נישט אז דער מענטש איז ביכולת עס
ווי באטאנט איז גוט אז מען זאל בעטן הילף פון עקספערטן און מחנכים,
אים מוטיגן מיט גוטע ווערטער ,געבן אסאך ליבשאפט אז די ליבשאפט איז צו טון אייביג.
צו 'אים' און נישט בלויז צו דעם 'מתמיד' ,און האפנטליך וועט ער בקרוב איינמאל דער געדאנק איז קלאר לאמיר זיך אומקערן צו א ישיבה מצב און
צוריקקומען צו זיך. פארשטיין וואס האט דא מעגליך פאסירט מיט אייער בחור.
אבער בכלליות איז גוט אז עלטערן זאלן זיין וואכזאם אז אויב עס טרעפט ביי בחורים איז זייער מצוי אז ער גייט אריין אין א געוויסן גוטן מצב,
זייער קינד אזא סארט מציאות איז זייער ארבעט נישט אויסצולעשן דעם ער לערנט עטליכע שעה רציפות ,ער לערנט עטליכע בלעטער א טאג און ער
פייער ,אבער זייער ארבעט איז יא צו האלטן אן אויג אז דאס קינד ציט נישט שפירט זיך זייער דערהויבן .צו דעם מצב קומט ער אן ווייל אלע אינאיינעם
זענען אריין אין א סארט מצב ,אדער ווייל עס האט אים געכאפט א גוטע
איבער דעם שטריק.
אין צוגאב צו די קוועלעריי אז דאס קינד שטייגט ,אז ער האט זיך גענומען מינוט.
צו זיך ,זאל מען אויך זיכער מאכן אז ער רייסט נישט איבער ביז ווען ער דער מציאות ,ווי גוט עס איז ,בלייבט אן איינמאליגע זאך .עס איז א
בלייבט ערשעפט פון כוחות ווייל דאס קען האבן אן אומגעשמאקע אויסגאנג. רעזולטאט פון אן אטמאספער אבער עס איז קלאר נישט א טאג טעגליכע
יהי רצון אז אייער קינד זאל שנעלערהייט צוריקקומען צו זיך און מציאות .צו דערגרייכן אז דאס זאל זיין דאס טאג טעגליכע מציאות פאדערט
אויסשטייגן מעלה מעלה על במתי התורה והיראה . זיך אסאך צייט פון הארעוואניע און געוואוינהייט.
אויף א געוויסן גדול בישראל וואס איז שפעטער אויסגעשטיגן צו זיין א
גרויסער מתמיד דערציילט מען אז ביי אים האט זיך אלעס אנגעהויבן מיט
איך ווינטש דיר הצלחה אין טרעפן דעם ריכטיגן שליח דיר צו העלפן חבלי טראומא <<< פארזעצונג פון זייט 10
היילן דיין ווייטאג .איך ווייס אז מיט די ריכטיגע הילף וועסטו בליען
און קענען אויפוואקסן אלס א מענטש מיט א געזונטע קאנפידענץ און וועט וויסן וויאזוי דיך צו העלפן אויפ'ן בעסטן אופן.
אין צוגאב צו דעם ,איז געראטן אז דו זאלסט זיך דערגרינטעווען צו
פירן א גליקליך לעבן . דיינע יונגע יארן און דערגיין די סיבות פארוואס דו האסט געפילט דו
קענסט זיך נישט ווענדן צו דיינע עלטערן פאר הילף און שטיצע .עס
____________ וואונדערט מיך פארוואס דו האסט געפילט אזוי איינזאם און האסט
מרת געלי אסובסקי LCSW-R, RPT-S ,איז א לייסענסד קלינישע סאושעל ווארקער נישט געהאט איינעם וועמען דו האסט געקענט געטרויען צו דערציילן
אין מאנסי .זי ארבעט מיט קינדער ,צענערלונגען און ערוואקסענע נוצנדיג אן אויסוואל פון איבער דעם פראבלעם וואס פייניגט דיך .איז דא עפעס א סוד אדער
מאדעלן וואס רעכנט אריין פלעי טעראפי ,זאמד טעראפי DBT ,סקילס טרעינינג ,סאמאטיק א שווערע יאך וואס דו טראגסט מיט דיר וואס שטערט דיין סעלף
טעראפי און .EMDRגעלי איז א רעגיסטרירטע פלעי טעראפיסט און א סערטיפייד EMDR עסטים? אפשר איז דאס דער שורש צו דעם וואס דו שפירסט זיך נישט
טעראפיסט .זי געט סופערוויזשאן פאר טעראפיסטן אין EMDRאון אין פלעי טעראפי .זי נוצט
קאנפידענט צווישן דיינע חבר'טעס.
"טעלעהעלט" אין די קאוויד צייטן און מען קען אנקומען צו איר דורך רופן .929-322-0791
כסלו תשפ״א 13
דר .ווארשאווסקי ״קוק״ ווינקל
פראגע
מיין טאכטער איז דיאגנאזירט געווארן מיט א "לעיזי אויג" דורך
א קינדער אפטאמאלאדזשיסט .וויבאלד איר אויג דרייט זיך אויף
ארויס האט מען מיר געזאגט אז מען רעקאמענדירט אן אפעראציע
און אז עס קען זיך מעגליך אויספעלן צו איבערמאכן די אפעראציע
אויב ס'איז נישט מצליח דאס ערשטע מאל.
איך וויל בעסער פארשטיין וואס דאס איז א "לעיזי אויג" און,
בעיקר ,צי עס איז דא אן אנדערן אויסוועג ווי מאכן אן אפעראציע?
אדער דאס אויג וואס קוקט נישט גראד אנהייבן צו ווערן "לעיזי אויג" דיאגנאז איז עפעס וואסא
ווייניגער סענסיטיוו און אנהייבן צו פארלירן קלארקייט
(ראיה) .דאס איז ווען עמיצער האט אן אמת'ע "לעיזי ווערט אפט אומריכטיג פארשטאנען .רוב
מענטשן וואס זענען נישט אין מעדיצינישן
אויג" צושטאנד. פעלד מיינען עס באדייט אז איין רוקט זיך
יעצט וועגן אייער טאכטער .אויב איר אויג דרייט זיך אויף ארויסצו ,אוועק פון דעם אויג וואס
אמאל אזוי און אמאל אזוי (טיילמאל אויף ארויס און בלייבט קוקן גראד ,ווי גלייך דאס אויג איז פשוט פויל
טיילמאל גראד) וועט זי נישט אנטוויקלען קיין ריכטיגע ("לעיזי") .איך גלייב אז מיט דעם צושטאנד האט מען
"לעיזי אויג" .דאס איז וויבאלד עס זענען דא מאמענטן
ווען דאס שוואכע אויג ווערט צוריק סענסיטיוו בשעת דיאגנאזירט אייער טאכטער.
אבער ,מיר דאכט זיך אז אייער טאכטער'ס צושטאנד
ס'איז גראד. איז נישט קיין עכטע "לעיזי אויג" .נאר ליבערשט איז
אינטערעסאנט איז אז א קינד מיט דער דיאגנאז פון עס א צושטאנד גערופן "סטראביסמוס" .דאס איז אן
"עקסאטראפיע" (אדער סיי וועלכע "סטראביסמוס") קען אלגעמיינע דיאגנאז פון אן אויג וואס דרייט זיך .א
אייגנטליך אנטוויקלט ווערן אלס א ריכטיגע "לעיזי אויג" 'געדרייטע אויג' קען זיך דרייען אויף אריין ,אויף ארויס,
דיאגנאז… לאמיך מסביר זיין .אויב די "עקסאטראפיע" אויף ארויף אדער אראפ אפגעטיילט פון דעם גראדן אויג.
ווערט א שטענדיגע זאך ,נישט צייטנווייז ,וועט דאס אויג אין דעם פאל ,ווערט אייער טאכטער'ס ספעציפישע
וואס דרייט זיך אויף ארויס במשכ'ן טאג ווערן ווייניגער דיאגנאז גערופן "עקסאטראפיע" ( ,)Exotropiaאן
סענסיטיוו און אנהייבן פארלירן קלארקייט ,אפילו מיט אויג וואס דרייט זיך אויף ארויסצו אפגעטיילט פון
דעם אויג וואס קוקט גראד .אנדערע סטראביסמוס
די צוגעפאסטע גלאז פרעסקריפשאן. דיאגנאזן זענען אן אויג וואס דרייט זיך אויף אריין
די פאסיגע טריטמענט פאר א צייטנווייזע ("עסטראפיע") ,אויף ארויף ("הייפערטראפיע") און אויף
עקסאטראפיע ( )Intermittent Exotropiaאיז א
פראגרעסיוו בייפאקעל ( ָאן די בייפאקעל ליין) מיט פריזם אראפ ("הייפאטראפיע").
אין צוגאב פון וויזשאן טעראפי .די פראגרעסיוו בייפאקעל דער אמת'ער דיאגנאז פון "לעיזי אויג" (גערופן
און פריזם זאל מען טראגן שטענדיג ,איבערהויפט בעת "אמבליאפיע" [ )]Amblyopiaאיז א צושטאנד וואו איין
אויג זעט נישט אזוי קלאר ווי דעם אנדערן אויג ,אפילו
מען טוט די וויזשאן טעראפי פראצעדור. מיט די נויטיגע און צוגעפאסטע גלעזער פרעסקריפשאן.
א פידיאטריק ביהעוויארעל אפטאמעטריסט קען דאס קען אין מערסטנס פעלער פאסירן דורך צוויי
אפשאצן און אייך לאזן וויסן וועלכע סארט טריטמענט צושטאנדן .די ערשטע צושטאנד איז ווען איין אויג האט
א פיל העכערע פרעסקריפשאן ווי דעם אנדערן אויג .די
וועט ברענגען די בעסטע און ריכטיגסטע רעזולטאטן. צווייטע צושטאנד פאסירט ווען ס'איז דא א "קאנסטענט
אויב דאס אויג וואס דרייט זיך איז באדייטנד גרויס סטראביסמוס" ,ווען איין אויג קוקט שטענדיג אוועק פון
און ס'איז שטענדיג אזוי ,קען זיין אז אן אפעראציע איז דעם אנדערן אויג וואס קוקט גראד (אן אויג וואס דרייט
דער ריכטיגסטער צוגאנג .דאס קען באשטימט ווערן זיך אויף ארויס ,אריין ,אראפ אדער ארויף) .דורכאויס דער
צייט וועט דאס אויג מיט דעם העכערן פריסקריפשאן
דורך אייער פידיאטריק ביהעוויארעל אפטאמעטריסט.
אלדער.ס וגוואטרס,שאווסקי
כסלו תשפ״א 14
אפט מיטמאכן מער עמאציאנעלע ווייטאג .דער אינטערעסאנטער די עלטערן
פענאמען האלט מיך שוין אייגנטליך באצויבערט א לאנגע צייט ,און
כ'בין אויפגעקומען מיט צוויי מעגליכע הסבירים אבער עס קען זיין ין פריערדיגן נומער האבן מיר אויסגעשמועסטא
ביידע זענען אומריכטיג און מעגליך זענען דא אנדערע און בעסערע
די סאציאלע זייט פון ווען א מענטש גייט
הסבירים. דורך א צעשיידונג ("סעפערעשאן") .עס
אט זענען מיינע צוויי צענט .איין הסבר קען זיין אז דאס זענען דא פארשידענע סארטן מענטשן וואס
פארפאלק וואס גייט דורך א צעשיידעניש איז אזוי אריינגעזינקען צוליב פארשידענע סיבות שפירן זיי אז זיי
אין די פאקטישע און פראקטישע חלקים פונעם סעפערעשאן האבן די רעכט צו פרעגן און קאמענטירן און
אז זיי קומען נישט אן צו טראכטן אזויפיל פון די עמאציאנעלע וועלן מאכן אומבאקוועם דעם באטראפענעם מיט זייערע שאלות
חלקים .ווידעראום די עלטערן זענען געווענליך נישט אזוי און באמערקונגען .דאס איז א מציאות פון וואס מ'קען זיך נישט
דירעקט פארמישט ,דערפאר האבן זיי מער פלאץ פאר נעגאטיווע ארויסדרייען אבער דער מענטש דארף געדענקען אז ער האט נישט
מחשבות און געפילן זיך צו באקוועם מאכן .זיי קענען גרינג ווערן פארלוירן זיין מעמבערשיפ אין דער מענטשליכער געזעלשאפט און
איבערגענומען פון זארג ,אנגסט ,שולד ,טרויער ,בושה ,און אנדערע
ער האט א רעכט צו באשיצן זיין פריוואטקייט.
עמאציאנעלע ווייטאג וואס קענען קומען מיט א סעפערעשאן.
א צווייטע מעגליכקייט איז ,מיר ווייסן אז דער אויבערשטער עלטערן פון א צעשיידטן פארפאלק
געט נישט פאר א מענטש א שווערערע נסיון ווי וויפיל ער קען
איבערטראגן .דערפאר זעען מיר שטענדיג אז מענטשן וואס גייען ווען מ'רעדט איבער צעשיידונג און גט'ן ,רעדט מען געווענליך
דורך א שווערן מצב באקומען געוואלדיגע כוחות עס צו קענען בעיקר פון די הויפט צדדים וואס זענען פארמישט דערין ,נעמליך,
ביישטיין .זיי קענען אפילו טיילמאל געבן חיזוק פאר זייערע דאס באטראפענע פארפאלק און די קינדער .עס זענען אבער אויך
ארומיגע .דערפאר איז מעגליך אז דאס פארפאלק וואס צעשיידט דא אנדערע קרבנות וואס ווערן שטארק באטראפן אבער ווערן
זיך באקומען די נויטיגע כוחות זיך צו ספראווען דערמיט ,אבער די
עלטערן נישט ,ממילא איז עס נאך שווערער פאר זיי .יעדנפאלס, אפטמאל איגנארירט .דאס זענען די עלטערן פונעם פארפאלק.
בשעת דאס צעשיידטע פארפאלק איז אין סאמע צענטער פון
אפגעזען וואס די סיבות זענען איז דאס דער מציאות. דער ערדציטערניש ,זענען די עלטערן נישט צופיל הינטערשטעליג
דוד לייב איז געגאנגען מיט זיינע עלטערן צו אפנעמען און זיי כאפן אריין א היפשן טייל פון די אויפרייס קראפט .זייער
זיינע זאכן פון זיין געוועזענער דירה .ס'איז געווען א שווערע וועלט טוט אפשר נישט גענצליך צעפאלן אבער עס כאפט אן
און פארצויגענע סעפערעשאן און מען האט נישט געלאזט ערנסטן טרייסל .דער אמת איז אז די טעמע פאדערט אזויפיל
דוד לייב אריינגיין אין הויז צו נעמען די זאכן וואס ער האט דעקונג פון אזויפיל זייטן ,אז איך בלייב שטעקן בלויז ביים פרובירן
דארט געהאט .יעצט נאכ'ן גט האט מען אים ענדליך געלאזט
גיין און אפנעמען זיינע חפיצים .א פרישע פארפאלק האט עס צו ריכטיג מסדר זיין און איבערגעבן אין ווערטער.
שוין יעצט געוואוינט אין יענעם הויז .דוד לייב איז געווען אין היינטיגן ארטיקל וועל איך פרובירן אנרירן צוויי נושאים
פראקטיש און האט גענומען וואס ער האט געדארפט נעמען. בנוגע די עלטערן פון א צעשיידטן און/אדער גע'גט'ן פארפאלק.1 .
ער האט נישט געפילט קיין באזונדערע געפילן; ס'איז סך וויאזוי עלטערן ווערן אפעקטירט פון א צעשיידונג/גט .2 .וויאזוי
הכל געווען א זאך וואס האט געדארפט ערלעדיגט ווערן. עלטערן רעאגירן צו און באגייען זיך מיט זייער צעשיידטן/גע'גט'ן
ער האט אן קיין פראבלעם באגריסט און געפלאפלט אביסל
מיט'ן אנדערן יונגערמאן .זיינע עלטערן ,פון דער אנדערער קינד.
זייט ,זענען געשטאנען אין דער זייט ווי געפרוירענע און
האבן געטון אלעס וואס זיי האבן געקענט נישט צו ווערן עפעקט אויף עלטערן .עס קען נישט גענוג
איבערגענומען פון די רוישנדע געפילן. ארויסגעברענגט ווערן די עפעקטן וואס א
דער רב איז צוגעקומען צו ר' יאנקל מיט א מאדנעם סעפערעשאן האט אויף עלטערן .ס'קען
פארלאנג .ר' יאנקל'ס זון יאסי האט זיך געהאט גע'גט זיך הערן מאדנע ,אבער אפטמאל ליידן
עטליכע יאר פריער און דער רב האט יעצט געבעטן ר' עלטערן נאך מער עמאציאנעלע ווייטאג
יאנקל צו פרעגן יאסי אויב ער איז גרייט צו מוחל זיין ווי דאס פארפאלק זעלבסט .דאס איז נישט
זיין געוועזענע-ווייב'ס משפחה .ר' יאנקל איז געבליבן אזא זעלטענע ערשיינונג און קען אויך פאסירן
איבערראשט פון דעם פארלאנג .א שיינע פאר יאר זענען ווען עמיצער גייט דורך א מעדיצינישן קריזיס
שוין אריבער זינט דעם גט ,זיין זון איז ווייטער אנגעגאנגען אדער עקסטרעמע פארלוסט .די מענטשן
מיט'ן לעבן מיט היפש הצלחה; וואס איז פשט פון דעם? דער ארום דעם מענטש וואס איז דירעקט
באטראפן געווארן וועלן זייער
כסלו תשפ״א 16
הרב יושע לאנגסאם מסכת
LMHC, LPC
גי9טין רב האט געזאגט אז דער פארלאנג איז
געקומען פון יאסי'ס געוועזענער שווער
דער פיינפולער וועלכער האט געפילט אז זינט דעם גט
הענגט א שווארצער וואלקן איבער
צעטיילונג איז זייער משפחה .ער האט געזאגט אז זיי
האבן שוין געליטן אסאך צרות זינט
עפעס וואס אסאך דעמאלט און ער קען נישט טראכטן פון
מאכן ליידער קיין אנדערע סיבה.
מיט .וויאזוי קען יאסי האט געזאגט פאר זיין טאטן
מען עס אויסמיידן, אז ער האט שוין לאנג פארגעסן
וויאזוי האנדלט דערפון .דער אויבערשטער האט אים
מען עס ווען עס באגליקט און דאס לעבן איז אים
קומט יא דערצו, געפארן אויף גוטע רעלסן .ער האט
די גייסטישע נישט געהאט קיין סיבה צו טראכטן
ווייען און אלעס פון די אמאליגע ווייטאגן .יאסי האט
אנבאלאנגט מסכת אנגעגעבן אז אפשר איז דער גורם די
צער וואס זיין טאטע ר' יאנקל האט
גיטין געהאט .ר' יאנקל האט מודה געווען
אז ער האט טאקע נאכנישט מוחל
געווען זיינע געוועזענע מחותנים .זיין
צער איז געווען צו שטארק און טיף.
זיי האבן אים אזוי שטארק בא'עוול'ט
אז ער איז דערווייל נישט געווען גרייט
זיי צו פארגעבן .יאסי האט געבעטן
זיין טאטע זאל ביטע איבערטראכטן
דעם ענין און נעמען אין באטראכט אז
ער ,יאסי ,האט ב"ה נאכאמאל חתונה
געהאט און געפירט א גליקליך לעבן
מיט א הערליכער פאמיליע .ר' יאנקל
האט געזאגט אז ער דארף האבן אביסל
צייט כדי זיך אנצוגרייטן צו קענען געבן
זיין מחילה בלב שלם.
א שטיק צייט שפעטער איז
פארגעקומען א באשיידענער לחיים
וואו ר' יאנקל האט געגעבן די האנט
פאר זיינע געוועזענע מחותנים און
האט דערקלערט אז ער איז זיי מוחל
מיט'ן גאנצן הארץ און געוואונטשן
פיל ברכות פאר דער גאנצער משפחה.
ס'האט נישט גענומען לאנג צו זען די
פאזיטיווע רעזולטאטן פון זיין מחילה
ווי זאכן האבן אנגעהויבן גיין אין דער
פאזיטיווער ריכטונג ביי יענער משפחה.
(אגב ,זייט וויסן אז די מעשה איז
כסלו תשפ״א 17
ווייטאג .אפטמאל פאסירט דאס אלעס בעת די עלטערן פלאגן זיך נאך צו באשטעטיגט געווארן אלס 100פראצענט אמת .אויב איר האט
באצאלן די חובות פון דער חתונה! א פארווייטאגט הארץ קעגן א צווייטן ,ביטע טראכט פון דער
נאך א שוועריגקייט איז פארהאן ביי א צעשיידונג און גט וואס געשיכטע און פרובירט צו מוחל זיין יענעם בלב שלם).
באטרעפט די עלטערן .א פארפאלק האט חתונה ,איבערהויפט ווען זיי עס זענען אויך דא געוויסע שוועריגקייטן וואס די עלטערן ליידן פון
האבן חתונה יונג ,גרייט זיך צו אנהייבן א ניי לעבן .ביז דעמאלט זענען זיי .עלטערן דארפן זיך אפט ספראווען מיט די פינאנציעלע ,סאציאלע
זיי געווען 'אין דעם סיסטעם' .דער סך הכל וואס זיי האבן געדארפט טון און עמאציאנעלע קאנסעקווענצן פון א קינד'ס צעשיידונג און גט אויף
איז געווען צו מיטגיין מיט'ן סיסטעם און דאס לעבן איז רואיג געפלאסן. א וועג וואס אפעקטירט ניטאמאל דעם קינד זעלבסט .לאמיר א מינוט
די עלטערן און די מוסדות האבן קעיר גענומען פון אלעם .דאס ריכטיגע צוריקקוקן און טראכטן איבער וואס די עלטערן האבן אלץ אינוועסטירט
לעבן הייבט זיך אן נאך דער חתונה .יעצט ,אויב עס האט זיך נישט כדי צו זען זייער קינד א פארהייראטער .אומצאליגע טעלעפאן רופן צו
אויסגעארבעט ,דארפן זיי ווידער אנהייבן פונדאסניי .נאך מער איז דאס שדכנים .שלאפלאזע נעכט און טומלדיגע טעג אנגעפילט מיט זארג,
גילטיג ביי פארפעלקער וואס האבן זיך צעטיילט פאר זיי האבן קינדער. האפענונג ,פארצווייפלונג און יעדע געפיל אינצווישן .דער רצון פון א
עלטערן ,פון דער אנדערער זייט ,קוקן אן דאס חתונה האבן ווי דער מענטש צו זען זיין קינד א גליקליכער און געסעטלטער נאך דער חתונה
הויכפונקט און סוף פסוק פון זייער ארבעט פון אויפציען זייער קינד צו איז ,נאך אלעם ,איינע פון די זאכן וואס מיר ווילן דאס מערסטע אין
זיין אן אחריות'דיגער און געזונטער מענטש .ווען א מערידזש צעפאלט,
פאלט דערמיט אויך אוועק די עלטערנ'ס האפענונגען און חלומות צו זען לעבן.
ס'איז א קנאפער סוד אז אונזער געזעלשאפט לייגט א מורא'דיגן
זייער קינד אלס אן אוועקגעשטעלטער ,געסעטלטער מענטש. געוויכט אויף דעם איינדרוק וואס מיר וועלן מאכן ווען עס וועט קומען
אין טייל פעלער ,האבן עלטערן געוואוסט אז די שלום בית הינקעט און צו שידוכים .מיר וועלן טון פיל זאכן וואס מיר וואלטן ענדערש נישט
זיי האבן געהאט צייט זיך אנצוגרייטן עמאציאנעל פאר דער סעפערעשאן. געוואלט טון און פון דער אנדערער זייט וועלן מיר זיך אפהאלטן פון
אין אנדערע פעלער ווערן די עלטערן גענצליך שאקירט פון די נייעס .אין פיל זאכן וואס מיר וואלטן באמת געוואלט טון .מיר ארבעטן שווער
יעדן פאל ,איז עס א שווערע מציאות פאר די עלטערן .די אנטשוינונג און אויף זיך אליין ,אלעס פאר דעם העכערן ציל פון שידוכים פאר אונזערע
ווייטאג איז גרויס אויף דעם דורכגעפאלענעם מערידזש .אפטמאל האט קינדער .אפגעזען ווי שווער און אומבאקוועם פרובירן מיר זיך צושטעלן
מען שולד געפילן ווי עלטערן באשולדיגן זיך אז זיי זענען נישט געווען צו אלעמען וועלנדיג דערגרייכן דעם וויכטיגן ציל פון אהערשטעלן א
גענוג פארזיכטיג ביים זיך נאכפרעגן אויפ'ן שידוך .אין צוגאב קען מען זיין געוויסע בילד פון אונז און אונזער פאמיליע ווען עס קומט צו שידוכים.
באזארגט און אנגעצויגן וועגן דעם קינד'ס צוקונפט .פארשטייט זיך אז פון גאנץ אנהייב ווען מיר הייבן אן אויפשטעלן א פאמיליע ,טוען מיר
מען טראכט נאכנישט יעצט אויפ'ן מינוט וויאזוי די פרשה קען אפעקטירן באוואוסטזיניג און אומבאוואוסטזיניג אויסמאלן אונזער בילד און זיך
די שידוכים פון זייערע קינדערע קינדער ,אבער אייגנטליך זענען גראדע צוגרייטן פאר דער צייט ווען אונזערע קינדער וועלן דארפן טון שידוכים.
דאס הייסט אז אונזערע כוחות פאר אונזערע קינדער'ס שידוכים הייבט
דא וואס זארגן יא דערוועגן. זיך נישט אן ווען זיי קומען צו די שידוכים יארן .עס הייבט זיך אן פיל
באזונדער דארף מען ליידן פון די פראגעס ,באמערקונגען און גרויסע יארן פריער .דערפאר איז זייער פארשטענדליך די אלע סטרעס וואס
אויגן פון אומשולדיגע ,און נישט אזוי אומשולדיגע ,שכינים און פרעמדע
צוגלייך .מען דארף זיך ספראווען מיט די לשון הרע'ס און אדרעסירן די קומט מיט ווען עס קומט צו שידוכים.
פראגעס .בנוגע די סאציאלע עפעקטן פון א סעפערעשאן ,דארפן עלטערן ענדליך קומט די צייט ,מיט גרויס סייעתא דשמיא ,ווען דאס קינד
זיך ספראווען מיט מער ווייניגער די זעלבע סארט מיטמאכענישן ווי דאס טוט א שידוך .עס איז אזא געוואלדיגע שמחה און אוי ווי מען אטעמט
פארפאלק אליין .אין צוגאב וועלן זיי מעגליך זיך דארפן ספראווען מיט אפ .די שלאפלאזע און אומרואיגע נעכט קענען ענדליך געטוישט ווערן
דירעקטע אדער אומדירעקטע באשולדיגונגען אז זיי האבן אויף עפעס צו אומרואיגע און פארנומענע טעג ווי מען מאכט אלע פיבערהאפטיגע
אן אופן גורם געווען אדער געשטופט די צעשיידונג .עלטערן קענען הכנות צו דער חתונה .נאך איין גאר לאנגע נאכט און א וואך פול מיט
אויך טראגן אין הארץ אסאך בייזערניש כלפי אנדערע מענטשן וואס, אויסגעמאטערטע שבע-ברכות מאלצייטן ,איז די גאנצע מעשה געענדיגט.
זיי האלטן ,זענען שולדיג אדער האבן געשפילט א ראלע אין צושטאנד אבער פרעג סיי וועלכע עלטערן און זיי וועלן דיר זאגן אז ס'איז אלעס
ווערד געווען כדי צו זען דאס פארפאלק חתונה געהאט גליקליך און
ברענגען דעם חורבן.
פרייליך.
עלטערנ'ס בליק אויף דער צעשיידונג .דער וועג אבער ,נישט אלעמאל גייט עס אזוי .טיילמאל וועלן עלטערן
באמערקן אז עפעס טויג נישט מיט די
וויאזוי עלטערן קוקן אן א קינד'ס סעפערעשאן און וויאזוי זיי רעאגירן שלום בית .אנדערע מאל וועלן זיי
דערצו קען זיין אנדערש פון מענטש צו מענטש .טייל עלטערן האלטן נישט האבן די מינדעסטע השגה ביז
אז זייער קינד איז אינגאנצן גערעכט און זיי שטיצן אים/איר ביז'ן סוף. דער האמער לאזט אראפ דעם זעץ .צי
אנדערע קענען האלטן אז די צעשיידונג איז נישט געווען די ריכטיגע זיי האבן עפעס געוואוסט צי נישט ,איז
ריט ,אבער זיי וועלן זיך פארט אננעמען פאר זייער קינד .אנדערע זענען עס געווענליך א גאר פיינפולע זאך צוצוקוקן
אנטוישט און אויפגעברויזט אויף דעם וואס זייער קינד האט געטון און ווי א קינד'ס מערידזש ווערט פארפלאנטערט.
וועלן נישט געבן קיין שום עמאציאנעלע חיזוק אדער סיי וועלכע שטיצע. די האפענונגען און חלומות ,שמחה און
יאסי'ס עלטערן האבן זייער ליב געהאט זייער שנור .יאסי איז נחת ווערן ערזעצט מיט ספיקות,
געווען זייער צופרידן מיט די פאזיטיווע באציאונגען .זיינע עלטערן אומזיכערקייט ,בייזערניש און
זענען אלץ געווען גליקליך זיי צו אויפנעמען און די צייט וואס
כסלו תשפ״א 18
מסכת גיטין חורבן ווייל ער ,דער "סעפערעיטעד זון" ,איז זיי האבן פארברענגט אין זייער שטוב איז אין
דארט געזיצן .שמואל ארי' האט געכאפט דעם אלגעמיין געווען זייער בא'טעמ'ט .דאס אלעס
וואונק און האט אנגעהויבן אוועקשטיין פון די האט זיך געטוישט ווען דאס פארפאלק האט
סעודות פון א מגיפה .ער האט זיכער געמאכט זיך צעשיידט .יאסי איז צוריק אהיימגעקומען
צו טרעפן פלעצער וואו צו עסן און אויב האט צו זיינע עלטערנ'ס הויז ,אבער ס'איז אים מער
ער נישט געטראפן ,האט ער זיך באגנוגנט מיט נישט געווען קיין היים .זיין האפענונג פאר
דעם קידוש אין שול און האט זיך געדרייט אויף ווארעמע און שטיצערישע עלטערן איז געווען
די גאסן די איבריגע מיטאג שעה'ן .דאן האט ער א זיסער חלום וואס האט אויסגעוועפט מיט'ן
זיך געטראפן מיט עלטערן וואס זענען אינגאנצן מארגנשטערן .יאסי'ס עלטערן האבן נישט
אויפגערעגט אויף אים פאר'ן נישט מיטהאלטן געהאלטן פאר קיין סוד זייער אנטוישונג אז
זייערע סעודות כאילו ס'איז עפעס נישט אין ער האט אפגעלאזט זיין דיאמאנט שטיין פון
ארדענונג מיט זייער משפחה .ווען שמואל ארי' א ווייב .זיי האבן אים געשטופט ,צערטליך
האט זיך איינגעהאנדלט א קאר ,האבן זיינע און אויך נישט אזוי צערטליך ,צו טון סיי וואס
עלטערן געברויזט אויף די הפקרות פון דרייוון, מעגליך צוריקצוגיין .זיינע עלטערן האבן זיכער
וואס איז בכלל נישט אין איינקלאנג מיט זייער געמאכט אז ער פילט זיך נישט צו באקוועם און
משפחה .אין דער זעלבער צייט האבן זיי אים זיי האבן אים נאכאנאנד דערמאנט אז ס'איז
נישט אויפגעהערט דרייען א קאפ און בעטן זיין שולד .שפעטער ווען יאסי האט אנגעהויבן
טובות צו טראגן פארשידענע אים און יענעם זוכן שידוכים האבן זיינע עלטערן פארלאנגט
אז ער זאל זיי גענצליך ארויסלאזן דערפון און
וואו אימער זיי האבן געדארפט גיין. זאל זיי נאר לאזן וויסן ווען די זאך האלט ביים
יאסי ,יונתן און שמואל ארי' זענען דריי יונגעלייט
וואס זענען צעשיידט ,אבער מיט גאר אנדערע געשלאסן ווערן.
ווען יונתן האט זיך אומגעקערט אהיים,
געשיכטעס. האט ער געפילט ווי ער איז קעניג .זיינע עלטערן
דער צוגאנג פון עלטערן צו זייער צעשיידטע/ האבן געטון אלעס מעגליך צו פארזיכערן
אז ער איז ווי באקוועם נאר שייך לויט די
גע'גט'ע קינד קען אויסמאכן א וועלט א חילוק. אומשטענדן .זיי האבן אים געגעבן די בענעפיטן
איך וואלט געוואלט ענדיגן דעם ארטיקל מיט א פון א ווארעמע היים און גלייכצייטיג אויך
געבעט צו עלטערן פון צעשיידטע/גע'גט'ע קינדער. פארשטאנען און רעספעקטירט זיין געברויך
עס מאכט נישט צי איר האלט אז אייער קינד איז פאר זעלבשטענדיגקייט און פריוואטקייט .ווען
גערעכט אדער אומגערעכט .ביטע געדענקט אז אייער עס איז געקומען סוכות ,האט יונתנ'ס טאטע
קינד איז אין א גאר שוואכטשיגן ,אומבאהאלפענעם אים געגעבן זיין זילבערנע אתרוג האלטער
צושטאנד .אייער נעגאטיווקייט צו אים וועט גארנישט כדי זיין זון זאל נישט דארפן פילן מאדנע אלס
אויפטון אויסער אים ברענגען נאך מער ווייטאג. דער איינציגער יונגערמאן אין שול אן קיין
איך קען אייך זאגן מיט א זיכערקייט ,באזירט אויף זילבערנעם אתרוג האלטער .זיינע עלטערן
מיינע פיל יארן פון פראפעסיאנעלע ערפארונג ,אז זענען אים געשטאנען צו דער האנט און אים
אייער נעגאטיווקייט וועט אים נישט העלפן נעמען געשטיצט מיט אלעמען דורכאויס דעם גאנצן
פאזיטיווע שריט אויף סיי וועלכע זאך .אויב איר דורכגאנג .בשעת יונתן איז געפארן אויף א
זענט שטארק איבערצייגט אז ס'איז געווען אייער ראלער-קאוסטער אויפ'ן וועג פון צעשיידונג
קינד'ס שולד און איר קענט זיך נישט ברענגען זיך צו א גט ,האט ער געהאט די מנוחת הנפש און
צו באגיין צו אים אויף א שיינעם און רעספעקטפולן אינערליכע שטארקייט געניסנדיג פון דער
אופן ,ביטע טוט פאר אייך און יעדן א טובה און גייט
צו פראפעסיאנעלע הילף .אייער קשר און באנעמונג פולער שטיצע פון זיינע עלטערן.
דורכאויס דער אומבאהלפענער צייט קען האבן טיפע שמואל ארי' האט פיינט געהאט יעדע
און לאנג-טערמיניגע קאנסעקווענצן .עשה למענך אם מינוט אין הויז .זיינע עלטערן האבן אים
כסדר דערמאנט אז ער איז דער גורם פון זייער
לא למען בנך. משפחה'ס אומגליק .די אטמאספער אין שטוב
אין קומענדיגן ארטיקל וועלן מיר אי"ה איז געווען פארזויערט וויבאלד ער איז געווען
אויסשמועסן וויאזוי צו שאפן א געזונטע אינדערהיים .די שבת סעודות זענען געווען א
אטמאספערע מיט א צעשיידטע/גע'גט'ע קינד אין
שטוב .
פארזעצונג אין קומענדיגן נומער אי״ה
כסלו תשפ״א 19
פון ּפארווע
שטוב צו כשר׳ן
מענטש
פארציילט דורך :רביצין מ .שפיראLMHC ,
פארשריבן דורך :פנחס גלויבער
דורכאויס דעם שמועס האט זיך ארויסגעשטעלט, מענטש ווערט דווקא אויסגעשטעלט צו דעם ין דער וועלט פון אא
אז די באגאזשן באשטייען פון וועש — שמוציגע ּפראבלעם ,און אויף א שטארקן אופן ,און איז
וועש ,וואס ווארטן געוואשן צו ווערן .נו ,ווער טעראּפיסט ,איז פאראן אן
האלט זי אּפ פון זיי אריינווארפן אין וואש-מאשין? געצווינגען זיך צו סּפראווען דערמיט. אוניווערס פון מעשיות און
אה ,דא זענען מיר דערגאנגען צום ּפראבלעם ,צום די פרוי ,איז געווען גענצליך איינגעטינקען און וועלטן .צום דרויסנדן מענטש,
שורש פון איר אבסעסיע :מ'קען די וועש נישט איבערגענומען אין אבסעסיווע מחשבות ,וועלכע דארף א געשיכטע קומען מיט
וואשן ,ווייל ס'איז אן ערנסטע שאלה פון בשר- האבן אויף איר געהאט די פולשטענדיגע שליטה. ערנסטע ,אומגעווענליכע
וחלב .די וועש זענען דאך פריער געווען אויף א ווי זי אליין האט מעיד געווען ,קען זי אין א ערשיינונגען ,כדי זי זאל זיך הערן 'אינטערעסאנט'.
מענטש — איר אליין ,דער מאן ,די קינדער — און דורכשניטליכן טאג נישט ארויסקריכן פון בעט, דער אמת איז אבער ,אז יעדער מענטש איז אן
זענען העכסט ווארשיינליך געקומען אין בארירונג עולם מלא ,און יעדע שוועריגקייט מיט וואס
מיט עסנווארג .דאס מיינט ,אז אין דעם בארג וואו זי קען פארבלייבן ביז אוונט. א מענטש מוטשעט זיך איז א וועלט פאר זיך.
וועש זענען פאראן קליידער וואס זענען פליישיג איך האב באלד פארשטאנען אז פאר'ן תועלת דאס פאלגנדע איז איין אזא עפיזאד ,וואס וועט
און אנדערע וואס זענען מילכיג .פון צוזאמשטעלן פון דער זאך ,איז כדאי פאר מיר אּפצושטאטן א פאר'ן נישט-טרענירטן אויער זיך הערן ווייניגער
פליישיגע און מילכיגע קליידער אין איין מאשין באזוך ביי איר אין שטוב ,וואו כ'וועל האבן די ווי געשיכטע און מער ווי געשיכטעלע .צו מיר,
איז נישטא קיין רעדעּ ,פונקט ווי אויפקאכן א געלעגנהייט צו באקומען א לעבעדיג ,קלאר בילד דעם טעראּפיסט ,וואס איז אלס חלק פון די
טאּפ מיט מילכיגס און פליישיגס איז בהחלט באהאנדלונגען אריינגעקראכן יענעם אין דער
אויסגעשלאסן .וואשן באזונדער איז אבער אויך פון אירע שוועריגקייטן. נשמה און מיטגעהאלטן יעדן ריר ,איז עס א
נישט קיין מהלך ,וויבאלד איינמאל א בארג צו דער באשטימטער צייט בין איך אנגעקומען
פליישיגע בגדים האט זיך 'אויפגעקאכט' אין דער צו איר דירה ,וואס האט זיך געפונען אויפ'ן מעשה וואס איז כדאי צו דערציילן.
וואש-מאשין ,איז די מאשין דאך פארפליישיגט. צווייטן שטאק פונעם בנין .ביים ארויפקומען די ס'רעדט זיך וועגן א יונג ווייבל ,וועמענ'ס
ווי קען זי יעצט גיין וואשן-קאכן מילכיגע טרעּפ ,האב איך זיך באגעגנט מיט א קארידאר מאמע איז צו מיר געשיקט געווארן דורך
פול מיט באגאזשן .איך רעד פון פול עד אפס איינער פון די שדכנות אגענטורן וואס ּפאסן צו
קליידער אין דער זעלבער טאּפ-מאשין? מקום — א שטייגער ווי עמיצער וואלט געּפאקט מענטש צו מומחה .די טאכטער ,האט די מאמע
לעולם איז דאך פאראן אן עצה ,צו טוישן ּפעק און שטייט מיט א טאג-צוויי איידער'ן זיך מיטגעטיילט ,מוטשעט זיך מיט אבסעסיווע
דעם פילטער נאך יעדער וואש-סעסיע .דאס הייס אריבערציען צו אן אנדער לאנד .אריינקומענדיג מחשבות און מעשים ,און דער 'רעפערעל'
וואסער כשר'ט דאך דאס עסק און דער נייער אין הויז ,בין איך דורכגעגאנגען די ביה"כ און אגענטור האט פעסטגעשטעלט אז דער בעסטער
פילטער איז לכתחילה כשר .דארף מען ,הייסט עס, גנב'ענדיג א בליק אויף אריין ,האב איך באגעגנט מיטל זי צו העלפן וואלט געווען וואס ווערט
יעדעס מאל ּפשוט אינסטאלירן א פרישן פילטער, דאס זעלבע בילד אין דער וואנע ,וואס איז געווען אין דער ּפסיכאלאגישער וועלט באצייכנט אלס
'עקסּפ ָאוזשער ( )exposureטעראּפי' .דער
אנגעפילט מיט באגאזשן.
כ'האב זיך אוועקגעזעצט רעדן מיט'ן ווייבל.
כסלו תשפ״א 20
ראנגלענישן פון געווענליכע מענטשן מיט אומגעווענליכע שוועריגקייטן מענטשן און געשעענישן
אזא אומשולדיגער שטוב-חפץ ווי הענגערס ,האט טארן נישט אנגערירט ווערן מיט די בלויזע הענט, און מיר באקומען אין אויסטויש כשר-למהדרין
נישט אויסגעמיטן די דערמאטערנדע דיונים; אויך וועלכע מוזן אנגעטאן ווערן אין הענטשקעס קליידער .דאס וואלט טאקע גוט געווען — ווען
זיי ,גארנישט אנדערש ווי א ּפושקע הענטשקעס, — ּפלאסטישע ,איינמאליגע ,פון וועלכע מען נישט דעם פאקט וואס דער פילטער גופא איז
זענען זייער מעגליך געקומען אין בארירונג מיט מוז אוודאי ּפטור ווערן באלד נאכ'ן געניצט בחזקת ספק-בשר ,ספק-חלב :ס'טייטש ,וואס
עמיצן אדער עּפעס ,וואס איז אפשר יא און ספק ווערן ,איידער זיי באווייזן צו פאר'טריפה'ן דאס ווייסן מיר ווער און וואס האט אנגערירט דעם
גאנצע הויז .נאר די הענטשקעס קומען דאך אין פילטער ,ביז ער איז דורכגעגאנגען דעם לאנגן
נישט פליישיג-מילכיגּ-פארווע. א ּפושקע ,וואס האט זיך פריער געפונען אויף וועג ביז מיין ריין-אּפגעהיטענער וואש-מאשין?
קאכן איז נישט שייך געווען ,ווייל די השּפעה דער ּפאליצע אין געשעפט .דאס געשעפט און די און אפילו שוין מיט'ן שּפאגל-נייעם פילטער
פונעם געקעכטס פארוואנדלט דאך אויטאמאטיש ּפאליצעס זענען פריי און אויפגעדעקט באטאּפט אין ּפלאץ ,בלייבט יעדער איינציגער בגד אליין
דעם גאנצן ארום אין אויסּ-פארווע .חלות האט זי צו ווערן דורך אלע עוברים ושבים .און איך דארף בחזקת מורא'דיגן ספק צי ער ,דער העמד ,איז א
נישט געבאקן ,ווייל דער מעל וועט דאך מעגליך באמת אייך פיטערן דעם גאנצן חשבון ביז'ן סוף, פליישיגער אדער א מילכיגער .איז ,וויאזוי ווייס
פארבלייבן ביז ּפסח ,און דאס הויז וועט בלייבן אז די ּפושקע האט זיך דורך דעם אריינגעשטעלט
אינעם זעלבן חזקת ספק ווי די וועש וואס זיי איך וואס צוזאמצושטעלן מיט וועמען?
חמצ'דיג. בקיצור ,די ישועה ליגט אין איין ווארט:
פארכאּפט אין דעם געווירבל און טומל ,האט קומען אּפהיטן? ּפארווע .נאר גיי ווייס וועלכער שטיק וועש איז
די פרוי זיך נישט געקענט ברענגען צו מאכן דעם אין תמצית ,איז דאס וואשן וועש געווארן אזא בארעכטיגט צו טראגן דעם דאזיגן גאולה-טיטל.
ערשטן שריט אין סיי וועלכער זאך .די חקירות שווערע ,אומדערטרעגליכע אונטערנעמונג ,אז אויב גליסט זיך אייך צו לאכן ,זאלט איר
און ספיקות זענען געווען העכער אירע כוחות, ס'האט דאס ווייבל איבערגעלאזט דערמאטערט געדענקען אז מען רעדט דא פון אן ערליכער,
און דער סוף איז געווען אז זי האט זיך געטראפן און גענצליך אויסגעשעּפט .בלויז דער געדאנק גוטער ,געטרייער פרוי — א כשר ,אידיש קינד,
בלייבן ּפייניגן אין בעט א דערשעּפטע און פון דארפן וואשן האט איר אריינגעפירט אין א וואס האט נישט מער ווי געשטרעבט מיט דער
מצב פון כמעטּ-פאניק .די מחשבות פון ּפארווע- גאנצער נשמה צו זיין גוט און אויסגעהאלטן —
דערמאטערטע. געמישט האבן איר נישט געגעבן קיין מנוחה ,און אלס איד ,אלס ווייב ,און אלס מאמע .זי האט
איבערגייענדיג מיט דער פרוי איר געהאלטן איר גאנץ וועזן פארקלאמערט אין אן מיט אלע כוחות זיך אנגעשטרענגט צו לעזן
פארגאנגענהייט ,האט זיך ארויסגעשטעלט אז ענגן שטייג .זי וואלט שוין ארויסגעווארפן דעם דעם שרעקליכן ּפראבלעם און נישט חלילה
די ערשטע קערנדלעך פון איר יעצטיגן מצב גאנצן בארג וועש אין מיסט און געקויפט נייע, בידים ברענגען א מכשול ,אבער גארנישט האט
זענען פארפלאנצט געווארן מיט יארן פריער. אבער דער מאן איז נישט מסכים .אזוי ארום געארבעט .זי האט שוין אפילו מחליט געווען
די ערשטע סימנים זענען געקומען נאך אלס האבן זיך די אומגעוואשענע ,מלא-חשש בגדים מוותר צו זיין און ניצן א מורא'דיגן בדיעבד-מהלך
קינד ,און ערנסטערע עּפיזאדן האבן זיך באוויזן געטראפן אין באגאזשן ,וואו זיי זענען געבליבן פון טאקע יא וואשן (פארשטייט זיך בלייבנדיג
דורכאויס אירע צענערלינג-יארן .כ'זאג עס ,וויייל זיצן און ווארטן אין אזא בין-השמשות'דיגן ספק- אכט געבן אויפ'ן כשרות פון די וועש אויף ווי
זייער אפט הייבן זיך די זאכן אן פריער אין לעבן, ווייט מעגליך) ,נאר דערביי אריינגיסן א גוזמא
און אנטוויקלען זיך שּפעטער צו אן ערנסטן מצב, צושטאנד. פון זייף .קיין ביד"ץ-דרגא כשרות איז עס טאקע
נישט ,אבער כאטש וועט דער חשש דורך דעם
וואס איז שוין שווערער מתקן צו זיין. דער ענין מיט פליישיג-מילכיגּ-פארווע איז,
אבסעסיעס און ענקזייעטי הייבן זיך אן בזעיר ווי איר קענט זיך פ ָארשטעלן ,נישט געבליבן עטוואס רעדוצירט ווערן.
אנּפין ,אויף א קליינעם פארנעם .די 'דאגות' שטוּפן באגרעניצט צו די וועש און האט אייגנטליך נאר ,לא-די וואס די מאשין איז פונעם זייף-
דעם מענטש צו טאן עּפעס דערוועגן .למשל, קונה שביתה געווען אין יעדן ווינקל פונעם הויז. סורּפלוס כסדר צעבראכן געווארן ,האט דער
עמיצער זארגט זיך אז ער איז נישט ריין; פילט אויב זענען די בגדים געווען א ּפראבלעם ,איז ּפראבלעם זיך נישט דא געענדיגט .ווייל כדי די
ער דאך א דראנג צו טאן עּפעס דערוועגן ,ווי זיך דאך איבעריג צו שילדערן דעם מצב ווען ס'איז וועש זאלן נאכ'ן גע'כשר'ט ווערן (הגם טאקע נאר
וואשן די הענט .די דאזיגע ּפעולה באפעסטיגט געקומען צום געשיר — דעם מקור פון דער צרה! באופן בדיעבד גדול) קענען געניצט ווערן ,דארף
דאן די פריערדיגע מחשבה ,וואס האט יעצט כ'מיין ,די טעלערס און לעפלעך זענען דאך די מען זיכער מאכן אז די בגדים בלייבן טהור .דער
באקומען מער כח צו גיין ווייטער .איז דער זאך אליין .דארט שּפילט זיך דער מילכיג-פליישיג איינציגער וועג צו וויסן אויף זיכער אז די וועש
מענטש זיך ממשיך צו זארגן ,חזר'ט ער איבער מכשול אויס אויפ'ן ערגסטן פארנעם וואס קען בלייבן ּפארווע איז דורכ'ן טאן אלעס אויף דער
די ּפעולה אפטער ,וואס איז ווייטער מחזק די נאר געמאלט זיין .וויי ,וויי .ווי הייבט מען אפילו וועלט אז פון דער וואש-מאשין ביז'ן ּפלאצירט
מחשבה ,וואס טרייבט אים איבערצוטאן יענעם ווערן אין די שופלאדן קומען זיי נישט אין
אן?... בארירונג מיט גארנישט ,ווי די ווענט ,בעט ,און
אקט מיט נאך מער אייפער. דאס אלעס ,טייערע ליינערס ,גיב איך אייך א ּפשיטא שוין דער פאדלאגע ,אדער — חלילה!
איר זאלט באקומען דעם געדאנק פון וואס האט — א מענטש .די פרוי האט זיך נישט געפוילט און
ווי דערמאנט ,איז 'עקסּפ ָאוזשור טעראּפי' א זיך אּפגעטאן אין דער פרוי'ס קאּפ און שטוב .איר יעדעס מאל אויסגעשּפרייט א פרישן ּפלאסטישן
גאנגבארער מיטל צו באהאנדלען אזעלכע פאלן. קענט זיך שוין אליין אויספירן דעם חשבון ,אז טישטוך אויפ'ן בעט ,וואו די טהור-מוחלט'דיגע
דאס הייסט ,דער ליידנדער ווערט אויסגעשטעלט די האר-שּפאלטנדע חקירות האבן געדעקט יעדן בגדים זענען זארגפעלטיג אוועקגעשטעלט
דווקא צו יענעם מצב וואס פירט אים צו נעמען ּפרט פון שטוב און דעם ווייבל'ס לעבן .אפילו
יענע שריט .אין אונזער פאל :די פרוי וועט דווקא געווארן.
יא טאן עּפעס וואס ברענגט איר אויף די כשר- דאס איז דאך שוין מובן מאליו אז די קליידער
כסלו תשפ״א 21
אנווייזונג פונעם ּפוסק ,אז מען קוקט אין אזא אסור אדער מותר .כ'האב געמוטיגט די פרוי טריפה אנגסט ,אבער גארנישט טאן דערוועגן.
פאל אויף וואס אנדערע וואלטן געטאן .אנדערע גארנישט צו באהאלטן ,און פרעגן די שאלות דער שטאּפל פון אנגסט וועט טאקע ארויפגיין;
פרויען פון דער זעלבער מדריגה פרומקייט כמות שהן ,אּפגעזען פון ווי אומזיניג זיי זאלן נאר זי וועט אבער גארנישט טאן ,און דאן זען דעם
וואלטן געעפנט ,און מיר גייען טאן דאס זעלבע. קלינגען( .עטליכע דוגמאות" :אומאּפגעהיטענע וואונדער ,אז גארנישט וועט געשען! איינמאל,
ּפאמעליך ביז גאר האבן מיר מיט ציטערדיגע האר מעגן אנרירן דעם אּפלויף-לאך פונעם נאכאמאל און ווידעראמאל ,ביז די אבסעסיווע
סינק?" "אויב איז געבליבן אביסל זייף אויף
הענט צוגערירט צום אנכאּפער ,און — געוואשענע האנטיכער און דער זייף האט נישט מחשבות הייבן אן פארלירן זייער קראפט.
...און ,און — ענדליך איז דער נס געשען .מיר קיין הכשר ,מוז מען זיי איבערוואשן?" "מעג מען דער מהלך איז גוט ,אבער נאר אזוי לאנג
האבן דעם שופלאד ארויסגעשלעּפט פון שיידל... אּפווישן געשיר מיט א האנטוך וואס איז נישט ווי דער מענטש איז גרייט דערויף — גרייט זיך
געוואשן געווארן אין ּפארווע וואסער?" "וואס איז אריינצושטעלן אין א 'מצב סכנה' .און מען דארף
און גארנישט איז געשען! די הלכה ווען דער פרעגער פילט אז דער דיין האט דא געדענקען ,אז דאס ווארט 'סכנה' איז נישט
פון דארט זענען מיר געגאנגען צום געשיר. קיין גוזמא .א מענטש אין דעם מצב האט מיט
פריער האב איך ביי איר גע'ּפועל'ט אנצורירן א גע'ּפסק'נט אן געהעריג פארשטיין די שאלה?") זיינע אבסעסיעס אן ענליכע איבערלעבעניש
לעפל מיט'ן שּפיץ פון קליינעם פינגער .זי האט דער דאזיגער ּפוסק ,א איד א צדיק ,האט צו דער וואס א צווייטער האט ביי אן אמת'ער
זיך נעבעך אזוי געמאטערט מיט דער אויפגאבע. מיטגעארבעט מיט דער גרעסטער מאס געדולד געפאר .ס'איז נישט קיין אויסרייד וואס קומט
("אבער מיר מאכן עס טריפה ב-י-ד-י-ם!") מיר און הארץ .ער האט געענטפערט אויף יעדער פון פוילקייט .דער וואס מוטשעט זיך מיט דעם
האבן זיך גע'חזר'ט דעם כלל וואס דער דיין האט שאלה ,טאקע לויט דער הלכה ווי פארשטענדליך, מצב ,ליידט פון אמת'ע ּפחדים .זיין פיזישע און
אוועקגעשטעלט ,און ענדליך האט זי עס באוויזן. אבער אויך די כללים פון דער טעראּפי. ּפסיכישע רעאקציע איז גענוי די זעלבע ווי ביי א
נאכ'ן ערשטן ריר האבן מיר זיך אּפגעשטעלט (אריינגערעכנט אראּפשרייבן אלע געגעבענע צווייטן ,וואס טרעפט זיך אין אן אמת'ן מצב פון
פאר א לענגערער ּפויזע .דאס ווייבל האט יעצט תשובות ,נאכ'ן באקומען א ליסטע וואס האט געפאר .דער ליידנדער דארף זיין גרייט צו לאזן די
געדארפט לאזן די גאנצע אנגסט און שּפאנונג זיך אנגעהויבן מיט" ,כ'וויל איבערפרעגן בכתב ענקזייעטי קומען ,אים איבערנעמען ,און דערביי
ארויפקומעןָ ,אן פ ָאראורטיילןָ ,אן באקעמפן, די שאלות וואס כ'האב פריער געפרעגט אויפ'ן זיך אליין זאגן מיט דער גאנצער אויפריכטיגקייט
און ָאן זיך דערמיט דינגען .לאזן די געפילן טעלעפאן ,זיכער צו מאכן אז דער דיין האט אז ס'איז אקעי .ס'איז שווער און זייער
ארויפשווימען ,ווי זיי זענען .דער ענקזייעטי וועט פארשטאנען מיינע שאלות )"...ער איז געבליבן אומבא'טעמ'ט ,אבער פארט נישט געפארפול .די
וויי טאן ,אבער מיר וועלן אים לאזן זייןּ ,פשוט הילל-הזקנ'דיג רואיג און מיטגעפארן מיט'ן מצב אנגסט וועט אוועקגיין און דאן וועט אלעס זיין
זיין. אויף א מורא'דיגן אופן. נארמאל .גארנישט וועט צו מיר געשען.
ס'איז געווען שווער און דאס ווייבל האט נאך א שטיק צייט האב איך באוויזן צו מיט דעם ווייבל האב איך אבער געפילט אז זי
געקעמפט ווי א לייב .איר שטרעבן איז געווען צו געוואונען דעם ווייבל'ס צוטרוי ,און יעצט האבן איז נישט גרייט .זי פארמאגט נישט די כוחות זיך
טאן דעם רצון השם; איינמאל דער ּפוסק האט ביי מיר געקענט צוגיין צו דער אייגנטליכער עבודה. צו לאזן באמת שּפירן דעם ענקזייעטי ,און וועט
איר גע'ּפועל'ט אז דעם אויבערשטנ'ס רצון פאר דאס ווייבל האט ווי פארשטענדליך געפרעגט אינסטינקטיוו זיך אליין אויסשּפילן .איך וועל זי
איר איז דאס דורכצוגיין ,האט זי עס אנגענומען דעם דיין צי די טעראּפי איז אויסגעהאלטן ,און אנווייזן צו וואשן וועש — אלע פון זיי ,מילכיג און
נאך דעם וואס יענער האט איר פארזיכערט אז פליישיג און ּפארווע ,אינאיינעם ,אבער זי וועט
און אויסגעפירט. ס'איז נישט נאר מותר ,נאר א חוב און נאר אזוי זיך דערביי מאכן כל'ערליי חשבונות ,אז זי טוט
וועט זי קענען פירן א שטוב און צוריקבאקומען עס נאר ווייל איך שטיי איר דא אויפ'ן קאּפ .באלד,
ס'איז מיר שווער צו שילדערן די איר אהבת השם ,האט ער זי געגעבן א כללית'דיגן ווען די שטרענגע טעראּפיסטקע וועט אוועקגיין,
דערלייכטערונג וואס די פרוי האט געפילט נאכ'ן ּפסק :יעדעס מאל וואס זי טרעפט זיך מיט א וועט זי שוין טרעפן עּפעס אן אנדערן תיקון פאר
ערשטן דורכברוך — דאס הייסט ,נאכ'ן באווייזן ספק ,זאל זי טאן וואס אנדערע פרויען פונעם
צום ערשטן מאל ארומצוטאּפן זאכן ,דאס געשיר, זעלבן קרייז וואלטן געטאן אין אזא מצב .אויב דעם מכשול.
די ווענט ,דעם טיש ,מיט די בלויזע הענט ,אן איז זי נישט זיכער ,דעמאלט זאל זי גיין לקולא; כ'האב פארשטאנען ,אז דא זענען דא נאך
דעם וואס זי זאל נישט פארפלייצט ווערן דורך דאס הייסט ,נישט טאן .צום ביישּפיל ,אויב איז דא אונטערליגנדע אישוס .ווען עמיצער קען נישט
א שטראם פון שּפאנונג .די פרוי איז ממש א כשר-טריפה ספק אויף עּפעס ,זאל זי גארנישט צוזאמקלויבן די כוחות מיטצופארן מיט'ן
אונטערגעטאנצן פון שמחה און געשריגן" ,כ'קען! טעראּפיסט ,וועלכער ּפרובירט זי אויסצושטעלן
כ'האב אנגערירט די זאכן און ס'איז גארנישט טאן דערוועגן ביז'ן פרעגן א שאלה. צו דעם שטער אויף א מילדן אופן ,מוז זיין נאך
מיר האבן אנגעהויבן זייער ּפאמעליך ,מיט עּפעס וואס שטערט דא .כ'האב געזוכט און
געשען!" ּפרטיּ-פרטימ'דיגע קלייניגקייטן .אלס איינער געטראפן .כ'וויל נישט אריינקריכן אין די ּפרטים,
ס'איז זייער שווער פאר א צווייטן צו פון די ערשטע שריט ,האב איך זי צוגעפירט ווייל דער פאקוס פון דער געשיכטע איז די תרופה
פארשטיין דאס געפיל .ס'איז א מורא'דיגע חירות, צום שופלאד ,אין וועלכן דאס געשיר האט זיך
אן אנטשּפאנונג — ארויס פון אן ענגער ,טעמּפער געפונען .מיר רעדן דאך פון הייליג-ריינע לעפלעך צו דער אבסעסיע.
קאמער .ווייניג מענטשן האבן די איבערלעבעניש און גאּפלעך ,וואס זענען אּפגעהיטן געווארן על היות דער מדובר האט אינעם קאּפ פון דעם
פון זיין אין אזא תפיסה .מען דארף פריער זיין טהרת הקודש קדשים .צורירן — ווער רעדט פון ווייבל אנגערירט הלכה-ענינים ,האב איך זיך
אן ארעסטאנט ,פארכאּפט אינעם ענגן ּפלאץ זיי ממש אנטבלויזן — דעם שופלאד מיט אונזערע געשטעלט אין פארבינדונג מיט'ן ּפוסק וואס האט
פון אן איינגעצוימטן ,איינגעצויגענעם איך, אומריינע הענט איז דאך שרעקליך! מיר האבן געדינט אלס איר דעת תורה .מיר האבן ראשית
כדי צו באגרייפן וויאזוי די פרייהייט פון נאכ'ן זיך אבער דערביי אינאיינעם דערמאנט אין דער כל צוזאמגעשטעלט א ליסטע פון שאלות ,אויף
וועלכע דער דיין האט ארויסגעגעבן זיין ּפסק,
כסלו תשפ״א 22
מענטשן און געשעענישן
אנדערע ּפראבלעמען ,וועלכע זענען קיינמאל איז דערגאנגען צו הויך ,איר אויסגעשעּפט פון ארויסקריכן פילט.
נישט אדרעסירט געווארן .איין צרה פירט צו דער די כוחות און געדראעט איינצופרירן אין יענעם די ּפראגרעס איז געקומען זייער בהדרגה,
צווייטער ,און די נייע שוועריגקייטן לייגן זיך ווי איינגעפונדעוועטן ּפחד ,וואס האט איר געהאלטן און נישט זעלטן האבן מיר זיך נאך א טראט
שיכטן אויס אויף די פריערדיגע ,וועלכע ווערן פארגליווערט פאר אזויפיל יארן .מיר האבן דאן פאראויס געטראפן עטליכע שריט אויף צוריק.
פארגעסן אבער בלייבן ווירקן. גענומען אן איבעררייס ,זיך אוועקגעזעצט ,און די כללית'דיגע ריכטונג איז אבער געווען
ס'האט אריינגעצויגן אין א לענגערער צייט איבערגע'חזר'ט די כללים .ווען נויטיג ,האבן פארווערטס און דאס איז פאר מיר געווען גענוג.
פון קריכן ,זוכן ,נישטערן ,און דאן ארויסלייגן און מיר טעלעפאנירט צום דיין ,וועלכער האט פריער האבן מיר געטאן זאכן וועלכע זענען
אויסרייניגן .סוף כל סוף ,נאך א לאנגן ,שווערן וועג פריער געווען בגדר חשש; שּפעטער האבן מיר
האט די פרוי זיך געטראפן א נייער ,שטארקער, איבערגע'חזר'ט דעם ּפסק. ממש במזיד טריפה געמאכט שטוב-חפצים —
געזונט-באלאנסירטער שטאנדהאפטיגער, ביסלעכווייז האבן מיר ארויסגעטראגן די געוואשן וועש פון ביידע מינים אויפאמאל ,און
מענטש .געהאלפן דאס דורכשוויצן האט איר טעראּפי צו דער גאס .מיר האבן זיך ארויפגעזעצט זיי דאן אויפגעהאנגען אויף א הענגער וואס איז
אמונה און בטחון אינעם באשעפער ,וועמען זי אויף אן אויטאבוס ,וועמענ'ס פענסטערס די פרוי נישט נאר פריער געווען אין געשעפט ,נאר דווקא
האט נאר פריער נעבעך נישט געוואוסט וויאזוי האט אנגערירט .דאן האבן מיר זיך אומגעקערט אין א נישט-אידיש געשעפט ,וואו דער הענגער
צו דינען ,אבער וועלכער איז יעצט ,נאכ'ן אהיים ,וואו זי האט מיט די זעלבע אומריינע איז נישט נאר געווען פליישיג-מילכיג ,נאר טאקע
ארויסקריכן פונעם זומּפ ,געווען פאר איר א אויך מלא וגדוש מיט אלערליי טריפה עסנווארג.
געטרייער ,הארציגער ,איבערגעגעבענער פאטער, הענט זיך געשטעלט וואשן געשיר. אפטמאל האט דאס ווייבל זיך געמוזט אינמיטן
וואס וויל נאר ס'זאל איר זיין גוט . די געשיכטע שטעלט זיך דא נישט אּפ ,ווייל אזא אקט אּפשטעלן .דער עקנזייעטי-שטאּפל
ווי ס'איז אפטמאל שטייגער אין אזעלכע פאלן,
זענען אונטער דער אבסעסיע געווען באגראבן
ברכת מזל טוב!
לכבוד ידידינו היקר והחשוב ,עוסק בצרכי ציבור באמונה ובמסירות נפלאה
הרה"ח ר' הערשל
ווערטהיימער הי"ו
לרגל שמחת נישואי בתו למזל טוב
יזכה לראות רב נחת ושובע שמחות מכל יוצ"ח כל הימים.
מערכת "נפ ִשי"
כסלו תשפ״א 23
בן מנחם
רעאקציעסאוןאויסקלארונג:טערא ּפיסט
צ ּפע ָאטיירלפ ָטאלאק?
כסלו תשפ״א 24
חוץ וואס למעשה האט עס צעבראכן די ערשטער בריוו ין די "מענטשן און
שטוב קען פובליצירן אזא מעשה שעדיגן א גוטן, געשעענישן" קאלום פון דער
אנדערע שטיבער ווען BPDליידנדע איך האב זייער הנאה פון די נפשי .עס
וועלן ווערן נאך שטרענגער קעגן טעראפי. געט צו פארשטיין אסאך אין דער נושא "נפשי" סוכות אויסגאבע
יישר כח און איך ווארט שוין אויפ'ן פון מענטל העלט .איך זאג אפט פאר (נפשי ,35#תשרי תשפ״א)
מענטשן אז פונקט ווי מען נעמט מעדיצין איז ערשינען א געשיכטע
קומענדיגן "נפשי". פאר א 'סטרעפ' ,דאס זעלבע דארף מען
זיך לאזן העלפן מיט מענטל העלט. וואס האט געברענגט א פלייץא
ווען מיר האבן זיך פארבינדן מיט ר' איין זאך וואונדערט מיך זייער
יעקב האט ער שוין געוואוסט פארוואס שטארק .אין "נפשי" איז ערשינען אן פון בריוון און ווי עס שיינט האט עס בארירט אן
מיר רופן ,ער האט אויך באקומען אסאך ארטיקל אונטער'ן נאמען "מאניפולירט אפענעם וואונד ביי אסאך פון אונז און עס פעלט
רעאקציעס אויף דער מעשה וואס איז דעם רב און אויסגעשפילט זיך אליין"
ערשינען אין "נפשי" און ער איז מסכים ("מענטשן און געשעענישן" ,נפשי ,)#35 אויס אויסצוקלארן די מעשה.
אז פון דער מעשה קען ארויסקומען א די מעשה גייט אז א יונגערמאן איז דער קאלום — וועלכער באשטייט פון אמת'ע
פאלשע בילד איבער וויאזוי די בעלי אריינגעקומען צום טעראפיסט ר' יעקב
המעשה האבן געלעבט איידער זיי זענען שטויבער מיט אן ענקזייעטי פראבלעם. טעראפי עפיזאדן באשריבן דורכ'ן לעגענדארן
געקומען צו אים ,און ער וויל דאס דער טעראפיסט האט אבער אויפגעכאפט ר' פינחס גלויבער — האט אנטהאלטן א מעשה
אז דער יונגערמאן ליידט פון א ווייב מיט פארציילט דורך ר' יעקב שטויבער ,LCSW ,איבער
אויסקלארן. אן ערנסטן פערסאנאליטי דיסארדער זיינ'ס א קליענט וועלכער איז געקומען בעטן הילף
מיר געבן איבער דאס ווארט פאר ר' און דער יונגערמאן אליין כאפט נישט צוליב ענקזייעטי אבער נאך וואס עס האט זיך
ווי ער איז ממש א שמאטע צוליב איר. ארויסגעשיילט אז דער מקור פון די ענקזייעטי
יעקב'ן. איינזעענדיג דאס האט דער טעראפיסט איז די ליידן וואס ער מאכט מיט פון א ווייב וואס
אויפגעקלערט דעם יונגערמאן איבער ליידט פון בארדערליין פערסאנאליטי דיסארדער,
ראש'נטיטועויובקאעברר'טס דעם מצב ,מען האט געשיקט די פרוי האט דער טעראפיסט זיך אריינגעווארפן אין דער
פאר הילף ,עס האט זיך אבער נישט געשיכטע ,מסביר געווען דעם יונגערמאן אז זיין
צוערשט וויל איך קאמפלימענטירן די אויסגעארבעט און צום סוף האט זי מצב אין שטוב איז נישט נארמאל ,און נאך וואס
אלע וואס האבן אריינגעשיקט שאלות מאניפולירט א רב זיך צו שטעלן אויף איר די ווייב האט מאניפולירט א רב זיך צו שטעלן
אויף דער געשיכטע .עס איז זייער א גוטע זייט און עס איז ליידער געקומען צו א גט. אויף איר זייט אנשטאט גיין צו דעם טעראפיסט
שאלה ,ווייל לכאורה ,וואס האט מען איך וויל פארשטיין די מעשה .ווי מיר צו וועם ר' יעקב האט איר געשיקט ,האט זיך די
אויפגעטון פון אויפקלערן א יונגערמאן ווייסן איז BPDזייער א קאמפליצירטער מעשה ליידער געענדיגט מיט א גט ,איבערלאזנדיג
איבער וואס ער גייט דורך אויב למעשה פראבלעם וואס איז זייער שווער צו די משפחה צעשפליטערט און א צאל קינדער
העלפן ,אפילו די וואס גייען שוין יא פאר
האט זיך עס זייער נישט גוט געענדיגט. הילף איז פארהאן א קליינע פראצענט אינדערמיט.
וואס מען וואלט געדארפט אפשר וואס ווערן למעשה געהאלפן געוואנדן אין פון דעם טאג וואס דער "נפשי" נומער איז
מער ארויסברענגען ,און די ליינער קענען וועלכע שטאפל מען האט עס .שטעלט ארויסגעקומען האבן מיר נישט אויפגעהערט
עס איבערליינען און זען ,איז אז עס איז זיך די פראגע צום טעראפיסט ר' יעקב באקומען בריוון ,טעלעפאן רופן ,קאמענטארן
נישט געווען א קרבנ'לאזע מעשה דא .דער שטויבער ,פארוואס זאל א טעראפיסט און קריטיק אויף דעם צוגאנג וואס ר' יעקב האט
יונגערמאן האט געהאט אסאך ענקזייעטי, עפענען די אויגן פון א מאן אזוי שטארק דא גענומען .עס האט געעגבערט פאר די ליינער,
אויף אן עקסטרעמען אופן .די קינדער אין אזא סארט פאל? ווי עס שטייט פארוואס האט אויסגעפעלט אויפצוקלערן דעם
זענען געווארן שרעקליך אביוזט ,זיי אין דעם ארטיקל האט דער יונגערמאן יונגערמאן וואס דער מצב איז? ווילאנג ער איז
האבן געהאט זערא פרייהייט ,פראבלעמען גע'טענה'ט קודם אז ער רעספעקטירט אנגעגאנגען און געלעבט און אפילו נישט געוואוסט
אין קלאס ,פראבלעמען מיט חברים. זיין ווייב און קוקט איר ארויף ,און דא
פארשטייט זיך אז אין איין ארטיקל קען מאכט ער אויף זיינע אויגן און ווייזט אים אז ער האט א פראבלעם ,ווי דער ארטיקל
מען נישט ארויסברענגען אלע שרעקליכע איר קרענק און ווי זי מאכט חרוב .און שילדערט אז דער יונגערמאן איז געווען העכסט
פאלגן וואס די אביוז האט געלאזט אויף וואס האט זיך אויסגעלאזט צום סוף?
דער גאנצער משפחה און אלע מעשיות נישט ער האט איר געקענט פארשטיין, פארגלייבט אין זיין רביצין ווי זי וואלט געווען
וואס זענען דארט פארגעגאנגען .באזונדער נישט זי האט זיך געלאזט העלפן ,איז א מושיען של ישראל נישט כאפנדיג אז ער איז
זענען דא דעטאלן וואס מען האט געמוזט פארוואס סתם מאכן פראבלעמען מיט'ן מאניפולירט און אונטערטעניגט ,פארוואס האט
אויסלאזן כדי מען זאל נישט קענען אים אויפקלערן אז ער ווערט מאניפולירט מען געדארפט צעשטערן אזא שטוב וואו עס זענען
אידענטיפיצירן די די בעלי המעשה ,אבער און דורך דעם צעברעכן א שטוב?
די מעשה האט געהאט ליידער אסאך געווענליך א טעראפיסט דארף דא קינדער אינדערמיט?
קרבנות .דער יונגערמאן אליין האט נישט אויסלערנען דעם באטרעפנדן וויאזוי צו "די טעראפיסטן טוען אייביג אזוי ווען זיי מישן
געכאפט וואס עס פאסירט ,כאטש ער לעבן מיט זיין שותף און וויאזוי צו מאכן זיך אריין אין א קעיס" ,האבן מיר געהערט פון מער
איז געווארן עקסטרעם אפעקטירט און דאס בעסטע פון דעם מצב אן וואס עס זאל ווי איינעם לייגן א סטיגמע אויף אלע טעראפיסטן.
האט געדארפט ארויפגיין אויף ענקזייעטי אים אפעקטירן .אבער סתם אויפקלערן?
מיר האבן זיך פארבינדן צו ר' יעקב שטויבער
מעדיצין. און געפרעגט די שאלות וואס מיר האבן באקומען
באזונדער איז וויכטיג ארויסצוברענגען און ווי עס שיילט זיך ארויס וועט אויסקלארן די
אז דער יונגערמאן האט נישט נאר געליטן פאקטן ארום דער געשיכטע העלפן פארשטיין אז
דא האט זיך געהאנדלט פון אן עקסטרעמע און
אומגעווענליכע געשיכטע און די רעזולטאטן זענען
ליידער געווען אומפארמיידליך.
לאמיר ערשט איבערגעבן דאס ווארט פאר
איינעם פון די בריוו שרייבער איידער ר' יעקב
נעמט איבער דעם מיקראפאן.
כסלו תשפ״א 25
BPDאנערקענען דעם פראבלעם אוממעגליך. נאר ער האט אייגנטליך אויך געוואוסט אז ער
אנשטאט איר זאלט אויסלערנען דעם יונגערמאן ליידט ,ווען ער איז געווארן אנגעשריגן און
פאלגנד ברענגען מיר דא א ציטאט פון און זיינע קינדער ווי אזוי צו גיין צווישן די פארשעמט האט ער דאך געוואוסט אז דאס וואס
דעם ענטפער וואס ר' יעקב האט געשריבן צו טראפן און פירן די משפחה דאס בעסטע וואס פאסירט יעצט טוט אים וויי ,בסך הכל האט זי
יענעמ'ס בריוו ,אין פאל עס קען העלפן סיי שייך אין דעם מצב ,האט איר אויפגעקלערט אים אזוי מאניפולירט אז ער קען זיך נאר אן
און אונטערגעהעצט דעם יונגערמאן צו מאכן א עצה געבן מיט איר אז ער האט געטראכט אז עס
וועם פון די ליינער. מלחמה מיט זיין ווייב ביז צום גט'ן און חרוב איז א חלק פונעם פעקל און אז כדי צו געניסן
פון אלע מורא'דיגע הילף וואס זי געט אים און
רע'ניטעפקעברשטויבער'ס מאכן א משפחה? דערמיט ראטעוועט זי ממש זיין לעבן ,לוינט זיך
א גוטן טייערער בריוו שרייבער, און זאגט מיר נישט אז איר האט דא
איך פרוביר צו לעבן א לעבן וואס איז געראטעוועט דעם יונגערמאן און די קינדער, אנצוליידן די יארן.
געשטעלט אויף טון גוטס מיט אנדערע ,נישט ווייל איך בין פונקט אין דעם זעלבן מצב און איך יעצט ,אודאי דארף מען העלפן און פרובירן
קיין חילוק צי איך באקום יא אדער נישט לעב דאס מיט טאג טעגליך .אומפארהייראטע צו האלטן זאכן זאלן ח"ו נישט צעפאלן און
באצאלט .עם כל זה זע איך ווי עס האט אייך קינדער ווילן און דארפן אייביג בעסער האבן דאס איז וואס מיר האבן פרובירט צו טון .מיר
זייער וויי געטון צו ליינען די מעשה וואס האט א שלעכטע נאטירליכע מאמע ווי בכלל נישט האבן פרובירט צו העלפן אנהאלטן די שטוב
אויפגעוועקט אייער פערזענליכע דורכגאנג און קיין מאמע .איך בין אויך געגאנגען צו אזא און צו לינדערן אביסל די אביוז וואס דארט
טעראפיסט און א האר האט געפעלט איך זאל איז פארגעגאנגען .ווען זי וואלט אנגעהאלטן
עס רייסט מיין הארץ. אומגליקליך מאכן מיך און מיינע קינדער ,נאר די טעראפי וואס איז געווען ביי איינס פון
די עצם שאלה וואס איר האט אויף דער ב״ה אז איך האב מיך געכאפט באצייטנס צו ניצן די בעסטע פראפעסיאנאלן וואלט געווען אן
געשיכטע איז א וואלידע און איר זענט נישט אנדערע מעשה ,זי האט נאר מאניפולירט א רב
אליין ,איך האב שוין באקומען אסאך הערות פון מיין אייגענעם שכל. און ארומיגע זיך צו שטעלן אויף איר זייט און
מענטשן פערזענליך און פון מענטשן וואס האבן נישט אז ס׳איז מיר גוט יעצט ,אבער א
זיך פארבינדן מיט "נפשי" צו פרעגן איבער מיין קאלטער שלום איז נאך אלץ בעסער פון א הייסן דאס האט געטוישט דאס גאנצע בילד.
דער ציל פון דער מעשה איז ארומיגע זאלן
צוגאנג אין דער מעשה. קריג ,האט א קלוגער איד אמאל געזאגט. אלץ וויסן אז ווען עס איז דא אזא סארט קעיס
צו ענטפערן אין קורצן :די מעשה ברענגט און אזויפיל אמונה פשוטה אין בורא כל זאל מען זיך נישט לאזן מאניפולירן נאר גרינטליך
נישט גענוג ארויס די פיין און ליידן וואס דער עולמים האב איך נאך ב״ה אז א זאך וואס מען קלארשטעלן וואס דא גייט פאר ,אפשר הערן
מאן און די קינדער זענען אריבער ווען איך האב האט זיך נישט אליין אנגעמאכט בידים איז מן פון דעם טעראפיסט פון דער אנדערער זייט
זיי צוערשט געטראפן .פארשטייט זיך אז דער השמים לכפר על כל עוונותינו ,און מען דארף און באקומען א קלאר בילד פון ביידע צדדים
ציל איז קיינמאל ח"ו נישט געווען זיי אפצוטיילן איידער'ן פאסן סיי וועלכע באשלוסן לטובת א
נאר צו העלפן דעם מאן רעאליזירן אז מען דארף מקבל זיין באהבה.
דא אונטערנעמען הילף .איך האב געוואלט זיי אמת טאקע אז קינדער פון אזא מאמע צד בלינדערהייט.
זאלן קענען לעבן צוזאמען אויף א געזונטערן זענען גע"דעמעטשט" און אזוי זענען טאקע און צו ענדיגן די געשיכטע :די קינדער דארט
מיינע קינדער ,און איך האב געצאלט א טייערן זענען אלע געראטעוועט געווארן און זענען
וועג. פרייז וואס איך קען נישט דא דערציילן ,איז אויסגעוואקסן פיל בעסער ווי עס וואלט געווען
איך קריג אויף וואס איר שרייבט אז BPD אבער 100פראצענט אז קינדער אן א מאמע בדרך הטבע אויב וואלט עס געבליבן ווי עס
קען נישט ווערן געהאלפן .עס קען יא .ביי דעם בכלל ,נאכדערצו נאך א גט ,נאך אסאך מער איז געווען קודם .זיי האבן אלע אויפגעשטעלט
ספעציפישן קעיס האבן מיר אריינגענומען די
בעסטע טעראפיסט און BPDעקספערט און די גע"דעמעטשט". שטיבער לשם ולתפארת ב"ה.
שאנסן זענען געווען גוט .ווען נישט די ארומיגע, אזויפיל טעראפיסטן זענען ביי דער שיטה
וואס האבן געמיינט גוט אבער זענען געווארן פון אפטיילן אנשטאט צאמברענגען און האבן אט איז נאך א בריוו וואס מיר האבן ערהאלטן,
מאניפולירט ,מישן זיך אריין ,וואלט די מעשה שוין מצליח געווען צו חרוב מאכן הונדערטער פון איינעם וואס גייט אליין דורך דעם גיהנם
און שרייבט מיט א טיפע ווייטאג .דער בריוו
בדרך הטבע געהאט א פאזיטיווע ענדע. יחידים און משפחות. איז אריגינעל געווען גאר שארף ,מיר האבן עס
פארשטייט זיך אז די מעשה האט געהאט נאך נאר וואס דען ,גערעכט וואלט איר געווען אביסל ווייכער געמאכט פאר'ן פובליצירן.
דעטאלן וואס קענען נישט געשריבן ווערן כדי ווען איר וואלט אזוי גע'עצה'ט פאר א פרישע
צו האלטן די פריוואטקייט פון די באטרעפנדע, חתונה-געהאטע פארפאלק אן קינדער אדער צווייטער בריוו
אבער געדענקט :טעראפיסטן זענען נישט קיין אפשר איין בעבי .אויב מען וויל עפעס אויפטון
שווארצע מלאכים .אודאי זענען דא גוטע עפלעך פאר כלל ישראל דארף מען ארויסגיין ברעש גדול טייערער ר' יעקב שטויבער,
און פארקערט ,אבער ווען מען קוקט אן דעם צו אלע חתנים און כלות מיט א ווארענונג אז איך קען מיך נישט גענוג אפוואונדערן ווי
גרויסן בילד לעבן מיר טעראפיסטן פון אנהאלטן אויב זעען זיי נאנט נאך דער חתונה א סעלפישע, איר פארציילט ברבים וואס איר האט געטון
הייראטן ,נאכדערצו ווען עס זענען דא קינדער כעס'יגע ,דיקטאטורישע אויפפירונג אין זייער בן מיט א פארפאלק ,אין דער צייט וואס איר האט
פארמישט .דאס איז אונזער ציל יעדן טאג און זוג ,זאלן זיי זיך באלד גט׳ן ,ווייל דער פארשוין געוואוסט אז די פרוי די BPDליידנדע האט
מיר ארבעטן מיט דעם ציל אין קאפ .קיינער וואס איז א קראנקער מענטש און וועט זיך אזוי גרינג כמעט נישט קיין מעגליכקייט צו טוישן איר
האט אביסל שכל האט א נגיעה צו צעברעכן א נאטור ,ווי איר אליין פירט אויס דעם ארטיקל
נישט קענען היילן. און ווי יעדער וואס האט נאר אביסל געטון
פאמיליע .פארקערט. איז אויב ווילט איר תשובה טון זאלט איר דערין ווייסט אז אפילו ביים בעסטן טעראפיסט
איך ווינטש אייך אלעס גוטס און איך האף ארומגיין אין די ישיבות און סעמינארן ווארענען מיט די בעסטע טעכניקן איז אבער מאכן דעם
אז איר קענט טרעפן אייער ישועה און גדלות די בחורים און מיידלעך פון וואס זיך צו היטן,
המוחין צו קענען לעבן במנוחה ושלוה בס"ד . והשם הטוב יכפר עון.
()-
כסלו תשפ״א 26
,.יעבידיעםווטיארך
$4.98צאלט נאר
יעדע וואך,ַא נומער
SUBSCRIBE TODAY!
718.928.3347 Ext. 2
[email protected]
ISSUE 143 • NOV. 21• TACHLIS OF BROOKLYN 21
ראנגלענישן פון געווענליכע מענטשן מיט אומגעווענליכע שוועריגקייטן מענטשן און געשעענישן
What is Buneini
Skill Center?
A program where boys will be mastering new
skills, expanding their horizons while having
fun.
What is Buneini's
mission?
Run by a team of dedicated instructors and
bucherim experienced with special needs
children, our goal is to infuse the days of the
children with purpose and joy.
!ברכת מזל טוב
עוסק בצרכי ציבור באמונה ובמסירות נפלאה,לכבוד ידידינו היקר והחשוב
הרה"ח ר' הערשל
ווערטהיימער הי"ו
לרגל שמחת נישואי בתו למזל טוב
.יזכה לראות רב נחת ושובע שמחות מכל יוצ"ח כל הימים
"מערכת "נפ ִשי" • מערכת "מ ָאמענט
TRANSPORTATION PROVIDED | FREQUENT SHABBATONS
OVERNIGHT CHOL HAMOED TRIPS | LOCAL EXCURSIONS
skymediaco.co
AD
An exciting program for children with S ILL
Down’s Syndrome ages 9 and up, where CENTER
they can learn new skills and practice
social skills in a fun environment. A DIVISION OF ב- אCENTER
718.387.8400 x5285 | [email protected]
2 9 5 D I V I S I O N AV E , B RO O K LY N , N Y 1 1 2 1 1
בן מנחם
טהדעעאררסאצ ּפפועןילאסעט
די שטורמישע יוגנט געשיכטע פון א וויליאמסבורגער
יונגל וועלכער איז אויפגעוואקסן אונטער׳ן שאטן
פון א טאטע וואס ראנגלט זיך 9יאר מיט א מחלה
ביז צו זיין פטירה .נאך אלס קינד האט ער אלץ געוואלט
אריינקריכן טיף ,טיף בנפש האדם און זיצן דארט אזוי לאנג ווי
מען קען נאר .אלס ערוואקסענער טוט ר׳ מאטי סאלאמאן,
,LMHCשפרודלען מיט געדאנקען און חידושים אין תורת
הנפש און העלפט אנדערע דורכשווימען די שטורמישע
לעבנס כוואליעס | אפנהארציגן און רירנדן שמועס
כסלו תשפ״א 30
כסלו תשפ״א 31
ווייל איך האב געוואלט דערגיין אלעס וואס דער טעראפיסט" .מען וויל מאכן געלט ווייל דאס ס איז ווייט נישט דאס ערשטע
דאס אנטהאלט .איך האב ליב געהאט צו זען ווי וועט מיר מאכן פרייליך .קויפן א שיינע הויז, מאל וואס איך פארפיר אן
מענטשן שיינען אויף ווייל מען אינטערעסירט זיך א שיינע קאר ,און יעדע זאך וואס מ'באקומט אפנהארציגן שמועס מיט אים.
אין זיי .איך האב ליב געהאט צו העלפן אנדערע. מאכט פרייליך פאר פינף מינוט צי פינף טעג פאקטיש האב איך שוין געשמאק
און ווען איך האב דאס אידענטיפיצירט און אבער נאכדעם וועפט דאס אויס און מ'טרעפט פארברענגט מיט אים שעות
אנגעהויבן טון אין דעם תחום ,איז מיר דאס לעבן זיך ווייטער ביים ערשטן טרעפל און מען הייבט
אן חלומ'ען פון נאך א בעסערער זאך ,אבער ארוכות ווערנדיג איבערגענומעןע
לעכטיג געווארן". למעשה איז מען אזוי פארנומען נאכלויפן פרישע
זאכן וואס קענען ברענגען א שמחה רעאקציע פון זיין בקיאות בכל מכמני טעראפי ,טעאריעס
אאןיןאסנגאעטנמעאמרע יוגנט אז אונטערשטע שורה לעבט מען בכלל נישט און געדאנקען בנפש האדם וואס ער קען בכל
פרייליך .דאס איז א שטארקע ווייטאג און עס איז פרטיה ודקדוקיה .אבער היינט איז אנדערש.
ווען ר' מאטי הייבט אן רעדן וועגן זיין יוגנט היינט קום איך צו אים אלס אינטערוויואירער,
און זיין שטורמישע לעבנס-געשיכטע קען מען געראטן צו טוישן דעם פערספעקטיוו. צו הערן זיין אייגענע פערזענליכע געשיכטע,
שמעקן די געפילן פון אנדערן עק שטוב .ער "לויט קארל יאנג איז איינס פון די וועגן אין צוגאב צו זיינע ידיעות אין העלפן אנדערע.
איז עמאציאנעל און וואס א מינוט שפעטער וויאזוי א מענטש ווערט אמת'דיג פרייליך דורך דאס פאדערט עקסטרעמע אפנקייט און טיפע
דערמאנט ער זיך נאך אנעקדאטן וועלכע ער אידענטיפיצירן זיינע נאטורן ,תכונות און צו וואס קוראזש ,אבער יא ,ר' מאטי סאלאמאן ,דער
דערציילט מיט בענקשאפט .עס איז זעלטן א ער ציט ,און זיך אריינלייגן אין די יעניגע זאכן באגאבטער טעראפיסט ,קליניק דירעקטאר און
טעראפיסט זאל אראפקריכן פון בענקל און מיט'ן גאנצן הארץ .דער אויבערשטער רעדט קאלעדזש פראפעסאר וועלכער איז אחראי אויף
עפענען זיין אייגן הארץ ,באקענען די ליינער מיט צו אונז אין פארעם פון אונזערע נאטורן און די וואוילזיין פון הונדערטער נפשות ,איז גרייט צו
דעם קליינעם אומבאהאלפענעם מענטשעלע תכונות .יעדע נאטור וואס מיר האבן קענען מיר
וואס וואוינט דארט אינעווייניגע ,די יונגע און אויסנוצן צום גוטן און דאס ברענגט דעם מענטש עפענען זיין הארץ.
צארטע נשמה'לע ,די שוועריגקייטן און הצלחות פרייליכקייט ,ער שפירט אנגעפילט ,ער געט צו צו "נפשי האט נאך קיינמאל נישט געהאט א
פון זיין יוגנט און די זאכן וואס האבן אים למעשה דער וועלט ,ער האט הנאה צו עקזיסטירן .און דא טעראפיסט זאל זיך זעלבסט ארויפלייגן אויפ'ן
צימבל און אנאליזירן זיין אייגענע לעבנס-
געברענגט וואו ער איז. שטעקט אמת'ע שמחה". געשיכטע בפני כל עם ועדה צו לערנען דעם עולם
"איך בין געבוירן און אויפגעצויגן געווארן ר' מאטי ברענגט א ראיה פון דעם פאקט אז וויאזוי מען באנעמט א מענטש אין גייסטיגן זין",
אין ירושלים ד'אמעריקע ",הייבט ר' מאטי אן אפילו קינדער וואס זענען געבוירן געווארן מיט האבן מיר זיך ביי א געלעגנהייט אויסגערעדט
די רירנדע און אינספירירנדע געשיכטע פון זיין א גאלדענעם לעפל אין מויל ,רייכטום ,הרחבת צו ר' מאטי'ן" .אפשר איז צייט צו ווייזן פאר'ן
לעבן" .געלערנט האב איך אין סאטמארער חדר הדעת ,גוטע חברים ,הצלחה אין די לימודים, עולם אז דערציילן די אייגענע געשיכטע ,מיט די
אין וויליאמסבורג און מיינע זכרונות פון יענע אלעס וואס מען קען זיך נאר אויס'חלומ'ען ,זענען שוועריגקייטן און מיטמאכענישן ,איז נישט אזא
צייטן זענען פול מיט פאזיטיווע און געשמאקע אויך נישט צופרידן און חלומ'ען אלץ פון דעם שרעקעדיגע זאך' .דאגה בלב איש ישיחנה' וועלן
ערפארונגען וואס גלעטן מיר און מאכן ווארעם לעבן וואס גייט זיין "מארגן" .ווייל כדי צו הנאה טעראפיסטן ראטן פאר אנדערע ,וואלט דאך
מיין הארץ ווען איך דערמאן זיך פון זיי ביז היינט". האבן היינט איז שווער ,אבער טראכטן פון ווי געווען א געוואלדיגע זאך אויב זיי אליין זאלן
ר' מאטי פארציילט ווי אין חדר האט ער גוט עס וועט זיין אויב וועט מען עפעס עררייכן אמאל גיין 'פתיחה' און דינען אלס מוסטער פאר
שטארק מצליח געווען .א גוט קעפל האט ער,
א נייגער צו וויסן און פארשטיין אויך ,און ער איז גרינג. אנדערע".
איז געווען פון די גרעסטע מצויינים אין לערנען. "אדם לעמל יולד .נישטא אזא זאך א מענטש ר' מאטי האט גענומען צייט איבערצוטראכטן
דאס זעלבע איז מיט דאווענען .ער האט אין זאל זיין פרייליך ווען אלעס גייט אים גרינג און אונזער הצעה און ווען ער איז צוריקגעקומען
זיך א פייער און אז ער האט עס גענוצט ביים גוט ",געט מאטי א דאזע רעאליטעט" .ער מוז מיט א פאזיטיוון ענטפער צו געבן אן אפנהארציגן
סידור'ל איז עס אים פאקטיש געווען געשמאק. דערגיין זיינע נטיות און עס פראקטיצירן לטובה שמועס פאר "נפשי" האב איך באלד געוואוסט אז
אין סאציאלן לעבן איז ער אויך געווען א מוצלח און דאס וועט ברענגען אמת'ע שמחה .אלבערט
זייענדיג געבענטשט מיט די ריכטיגע סקילס איז אלאס ,דער מחבר פון די REBTטעראפי מעטאד, אסאך "נפשות" גייען אויפגעראכטן ווערן.
ער געווען א מעורב בין הבריות ,א מאן דאמר אין זאגט' :איך האב געזען אסאך פיין און ליידן אין
קלאס און יעדער האט אים רעספעקטירט" .איך די לעבן פון מענטשן וואס קומט בלויז ווייל זיי גדלעירקלסיוךד אפווןן צשופפירריןדן
קען זאגן אז איך האב הנאה געהאט פון חדר יעדן ווילן נישט זיין 'פלעקסיבל (בויגזאם)' .אנשטאט
טאג ,און איך האב יעדע נאכט ארויסגעקוקט קוקן אויף איין גראדע ליניע אין לעבן דארף מען "פרייליכקייט איז נישט קיין רעאקציע ,נאר א
צום מארגנדיגן טאג אין חדר .עס האט מיר ב"ה ליבערשט פארמעקן אלע הנחות קדומות ,זיין פעולה" איז איינס פון צענדליגער שטארקע און
בויגזאם און אפן אנצוקומען צו אנדערע מסקנות, פאפולערע ציטאטן וואס מאטי סאלאמאן האט
גארנישט געפעלט". טיף אריינקוקן אין זיך אליין צו טרעפן וואו איך
מאטי ווייסט אז געוויסע מענטשן ווען זיי אליין קען וואקסן און דארט זאל מען אריינגיין, ערפינדן.
קוקן צוריק צו די חדר יארן דערמאנט עס זיי דארט זאל מען אריינלייגן כוחות און הארעוואניע "אודאי איז דא אזא זאך ווי צייטווייליגע
שטראפן ,פעטש און נעגאטיווע ערפארונגען: און דאס ברענגט דעם מענטש צו שפירן פול און פרייליכקייט וואס קומט אלס רעאקציע צו א
"איך האב געכאפט גענוג פעטש ,אבער נישט דאס גוטע פאסירונג ",באווארנט זיך דער רופא נפשות,
געדענק איך ווען איך טראכט צוריק צו מיינע פרייליך. "אבער צו לעבן פרייליך דארף מען טון פאקטישע
קינדער-יארן ,און צו זיין אמת'דיג :איז עס מיר "אויך איך האב געהאט אין מיר א תכונה ,א פעולות זיך צו מאכן פרייליך און נישט נאכלויפן
דען נישט געקומען? ...ווען איך טראכט צוריק צו תכונה פון וועלן פארשטיין פארוואס מענטשן זאכן וואס וועלן ברענגען א פרייליכקייט
טוען וואס זיי טוען ,א נייגער אריינצוקריכן
טיף טיף בנפש האדם .אלס קינד האב איך אלץ רעאקציע ,ווייל דאן איז עס נאר צייטווייליג.
צענומען שפילצייגן און עס צוריק צאמגעשטעלט "פארהאן מענטשן וואס זייער גאנצע לעבן איז
איין לאנגע קייט פון נאכלויפן שמחה ",ערקלערט
כסלו תשפ״א 32
מיין לעבן האט זיך געדרייט מיט מיינע מלמדים". הארציגע מלמדים מיינע יונגע יארן דערמאן איך מיך נישט פון צייטן
געוויסע מלמדים האבן פאקטיש געלאזט א ווען איך האב מורא געהאט אז אויב וועל איך
טיפע השפעה אויף מאטי'ן" :אויב וועל איך מיך ווען מיר בעטן מאטי זאל דערמאנען מער עפעס יא אדער נישט טון וועל איך באקומען א
אפשטעלן און טראכטן פון מיינע מלמדים ,די אידן ספעציפישע זכרונות פון זיינע יארן אין חדר שטראף; פארקערט ,דאס גרויסע בילד וואס ליגט
וועלכע איך שעץ ביז'ן היינטיגן טאג ,מענטשן הייבט ער אן גיסן אנעקדאטן" :אין מיינע יונגע מיר אין זכרון פון מיינע חדר יארן איז א לעכטיג
וועלכע האבן געלאזט אויף מיר א שטארקן אויגן זענען די מלמדים געווען ווי העכערע
פאזיטיוון צייכן ,קומט מיר אויף פארשידענע ברואים .איך האב זיי ארויפגעקוקט ,געשעצט שטיקל פאזיטיוויטעט".
נעמען פון פארשידענע יארן .איך וואלט געזאגט און שטארק רעספעקטירט .איך געדענק אלס ר' מאטי זאגט אז זיין געפיל וועגן זיינע
אז די שטערקסטע צייכן האט געלאזט אויף מיר יונג קינד ווען איך האב געשפילט אינדערהיים חדר יארן איז א "געשמאקע און אנגענעמע
אטמאספערע ,אסאך קינדער ,א גרויסע געפילדער,
היינט קום איך צו
אים צו הערן זיין
אייגענע פערזענליכע
געשיכטע ,אין צוגאב
צו זיינע ידיעות אין
העלפן אנדערע .דאס
פאדערט עקסטרעמע
אפנקייט און טיפע
קוראזש ,אבער יא,
ר' מאטי סאלאמאן,
דער באגאבטער
טעראפיסט,
קליניק דירעקטאר
און קאלעדזש
פראפעסאר וועלכער
איז אחראי אויף
די וואוילזיין פון
הונדערטער נפשות,
איז גרייט צו עפענען
זיין הארץ
מיין מלמד הרה״ח ר' דוד הערש מערץ פון כתה האב איך אויסגעשטעלט אסאך דאליס ארום א א ברייטקייט וואס נאר סאטמאר קען צושטעלן,
ח' .איך געדענק דעם איד אלס חכם מחוכם און שטוב און איך בין געווען זייער מלמד ,איך האב סיי די עסן ,די הרחבת הדעת אין די כתות ,גרויסע
בעל כשרון נפלא .זיין וועג פון לערנען איז געווען פארגעלערנט פאר זיי חומש ,געהאט א בוך וואו בנינים ,באסעס ,אלעס צוגעשטעלט אויפ'ן בעסטן
עקסטרעם קלאר און געשמאק ,און איך געדענק מען צייכנט אן וויאזוי יעדע קינד פירט זיך אויף.
פארנעם און גארנישט האט נישט געפעלט".
כסלו תשפ״א 33
איך בין געווען גענומען א צעטל און גענוצט מיינע לשון הקודש ווי איך בין געזעצן צוגעבינדן צו זיינע שיעורים
פארפאניקט .איך האב קוואליפיקאציעס וואס איך האב צוליב וואס פון וואס איך האב פשוט הנאה געהאט .דער עיקר
קלאר געוואוסט אז ער מיין טאטע קומט פון ארץ ישראל און געשריבן רושם קומט אבער דוקא פון זיין אהבה צו יעדן
האט געכאפט ,כאטש דערויף 'בני אברהם מרדכי למד 19שעות' און איינציגן קינד .עס איז געווען א ליבשאפט וואס
וואס ער האט עס מיר מען האט געשפירט אין די לופטן און אז קינדער
קיינמאל נישט קלאר אונטערגעשריבן מיין טאטנ'ס נאמען. שפירן אז מען האט זיי באמת ליב טוישט עס דאס
"איך קום אן אין חדר און איך ווייז דעם צעטל
געזאגט .איך האב פאר׳ן מלמד ,ער געט א קוק און עפעס איז אים גאנצע בילד".
געווארט די צרות זאלן נישט געפאלן .האט ער מיר געפרעגט וויאזוי קען פאר א רגע טוט ער אויס די קינדערישע
זיך אנהייבן ,און… איך זיין אז דו האסט געלערנט אזויפיל שעה ,און ער שוך און טוט צוריק אן דעם טעראפיסט היטל:
ווארט נאך אלץ! ער האט האט מיר געבעטן איך זאל זען מיין טאטע זאל "פארשונגען ווייזן אז עלטערן וועלכע ווייזן
אפגעמאכט עס צו לאזן שיקן א פרישע צעטל איינגעטיילט וויפיל שעות ארויס אסאך פאזיטיווקייט כלפי זייערע קינדער
לויפן .ער האט נישט און די קינדער שפירן אז מען האט זיי באמת ליב,
געזאגט פאר מיין טאטן, איך האב געלערנט יעדן טאג. מען מיינט זייער טובה און מען זוכט פאר זיי דאס
נישט גערעדט דערוועגן "נאך חדר בין איך אהיימגעגאנגען און בעסטע ,די קינדער שפירן אז וואס די עלטערן
געמאכט א פרישן צעטל וואו איך האב געשריבן טוען איז נישט צוליב זייער אייגענע כבוד און
צו קיינעם 'דאנערשטאג ,4 -פרייטאג ,4 -שבת ,6 -זונטאג ווילן נאר ווייל זיי פארשטייען אז דאס איז די
.'5 -איך האב נאכאמאל אונטערגעשריבן מיין בעסטע פאר'ן קינד ,דעמאלט אויב קומט אויס
טאטנ'ס נאמען און צוריקגעגאנגען צום מלמד אז די עלטערן שטראפן דאס קינד און געבן אים
דעם נעקסטן טאג .דער פראבלעם איז אבער פעטש וועט עס נישט לאזן קיין שום נעגאטיוון
געווען אז קיין נאר איז ער נישט .די שריפט איז רושם אויף די קינדער ,זיי וועלן עס קוים
געווען שוואך ,עס איז געווען געשריבן מיט א בליי, געדענקען ווייל עס ווערט אויסגעשווענקט מיט
און ער האט מיר אנגעהויבן אביסל אויספרעגן
מער דעטאלן איבער מיין גרויסער התמדה. אהבה רבה".
איך האב גלייך אנערקענט אז דער שפיל איז ר' מאטי האלט אז דאס איז געווען די מעשה
דורכגעפאלן און איך בין אויף געהאקטע צרות .די מיט זיין באליבטן כתה ח' מלמד" :עס זאל קיינער
פראבלעם איז געווען נאך גרעסער ווייל פון מאל נישט מיינען אז ר' דוד הערש האט געלאזט די
צו מאל פלעגט דער מלמד קומען דאווענען שבת קינדער הפקר .ווען עס האט אויסגעפעלט צו
אין קאשוי וואו מיר פלעגן דאווענען און כ'האב דיסציפלינירן א קינד האט ער עס געטון עד
געוואוסט אז איינמאל ער פרעגט מיין טאטן הסוף .ער האט מיר גענוג מאל באשטראפט
דורכאויס דעם יאר וואס איך האב געלערנט ביי
דערוועגן בין איך אויס קאפעלוטש מאכער… אים .איך געדענק עס אבער נישט ,צוליב דער
"איך בין געווען פארפאניקט .איך האב קלאר אויבנדערמאנטער סיבה .א קינד ווייסט ווען די
געוואוסט אז ער האט געכאפט ,כאטש וואס ער שטראף קומט מיט אהבה און ווען עס איז אן
האט עס מיר קיינמאל נישט קלאר געזאגט .איך עגאאיסטישער סארט 'איך וועל דיך ווייזן' .ווען
האב געווארט די צרות זאלן זיך אנהייבן ,און… א מלמד שטראפט נאר וויבאלד ער וויל העלפן
איך ווארט נאך אלץ! ער האט אפגעמאכט עס דאס קינד איז עס באגריסנסווערד און עס לאזט
צו לאזן לויפן .ער האט נישט געזאגט פאר מיין
טאטן ,נישט גערעדט דערוועגן צו קיינעם ,און א רושם אויף אייביג".
ווען עס איז געקומען צו טיילן די מתנות פאר ר' מאטי איז איבערגעפילט מיט געפילן ,און
די שעות וואס מען האט געלערנט האב איך ער דערמאנט זיך אלץ נאך און נאך הארציגע
באקומען מיינע מים גנובים און דער פאקט אז אנעקדאטן פון חדר אז מיר קענען קוים נאכיאגן
איך און ער האבן ביידע געוואוסט דעם אמת עס צו שרייבן" :אויך מיין כתה ה' מלמד ר' שמואל
און דאך האט ער אפגעמאכט אז אויף דער זאך יודא לעווינגער געדענק איך לטובה .איך האב
גייט ער זיך נישט שטעלן און ער גייט מיר נישט געהאט מיט אים אן אינספירירנדע מעשה וואס
באשטראפן האט געלאזט אויף מיר א שטארקן האט געלאזט אויף מיר א פאזיטיוון קריץ ביז
רושם .עס האט געוויזן אחריות ,באלאנס ,געפיל היינט .געווען איז דאס פאר שבועות ווען עס איז
געווען דריי טעג יו"ט און פיר טעג וואס עס איז
און פארשטענדעניש. נישט געווען קיין חדר ,האט דער מלמד אנגעזאגט
"נאך מלמדים וועלכע איך געדענק לטובה די קינדער זאלן צוריקברענגען נאך יו"ט א צעטל
ולברכה זענען מיין כתה ג' מלמד ר' אלחנן אונטערגעשריבן דורכ'ן טאטן מיט וויפיל שעות
משה פעלדמאן און מיין כתה ט' מלמד ר' מען האט געלערנט דורכאויס די טעג און מען
דוד דוב מייזליש ,ביידע פון זיי ווארעמע און וועט באקומען א מתנה געוואנדן לויט וויפיל
איבערגעגעבענע אידן .ר' דוד דוב ,געדענק איך,
פלעגט שטארק דיסציפלינירן ווען עס האט שעות מען האט געלערנט.
אויסגעפעלט אבער עס איז מיר נישט געבליבן "די פיר טעג זענען געקומען און געגאנגען און
דערפון גארנישט קיין נעגאטיווע זכרונות ווייל, איך טרעף מיך פאר'ן צוריקגיין אין חדר און איך
ווי פריער דערמאנט ,ווען די אהבה גיסט זיך האב נישט געעפנט קיין ספר… איך האב אבער
איבער פארשווענקט עס דעם שבט וואס ווערט דאך געוואלט זיין פון די מתמידים ,האב איך
כסלו תשפ״א 34
גענוצט בלויז אויף צו יוצא זיין דעם חושך שבטו ביי אונזער שמועס מיט
שונא בנו". ר׳ מאטי פאר ״נפשי״
וטאוואעמלטבטעןאצהעאלשפאעקנלעטר
גאר אן ערנסטע קאפיטל אין מאטי'ס
געשיכטע איז דער פארלוסט פון זיין ליבן טאטן
וועלכער איז אוועקגעריסן געווארן נאכ'ן זיך
מוטשען מיט דער ביטערער מחלה פאר באלד 9
יאר ל"ע .דאס צימער איז שטיל ,מ'קען הערן א
פליג פלאטערן ווען מאטי פארציילט וואס ער איז
דורכגעגאנגען אין יענע שווערע און לאנגע תקופה
וואס האט זיך געצויגן א גרויס חלק פון זיינע
קינדערישע יארן און רוב בחור'ישע יארן.
"געווען איז עס איין הושענה רבה ווען אונזער
הויז אויף ראס סטריט איז באלאגערט געווארן
מיט מאסן הצלה וואלונטירן און פאראמעדיקס.
מען האט אריינגעפירט מיין טאטן אין שפיטאל.
"איך בין דעמאלט געווען אין כתה ה' און
צוביסלעך האב איך געזען ווי מיין פעלזן-פעסטע
וועלטל צערינט מיר פון צווישן די פינגער .מיין
גאר אן ערנסטע קאפיטל
אין מאטי'ס געשיכטע
איז דער פארלוסט פון
זיין ליבן טאטן וועלכער
איז אוועקגעריסן געווארן
נאכ'ן זיך מוטשען מיט
דער ביטערער מחלה
פאר באלד 9יאר ל"ע.
דאס צימער איז שטיל,
מ'קען הערן א פליג
פלאטערן ווען מאטי
פארציילט וואס ער איז
דורכגעגאנגען אין יענע
שווערע און לאנגע
תקופה וואס האט זיך
געצויגן א גרויס חלק פון
זיינע קינדערישע יארן
און רוב בחור'ישע יארן
כסלו תשפ״א 35
טאטע איז אהיימגעקומען פון שפיטאל אבער
ער איז שוין נישט געווען דער זעלבער .ער האט
אנגעהויבן ליידן פון סיזשערס ווען יעדע שטיק
צייט פאלט ער אוועק און עס ווערט א מהפיכה.
איך האב געזען ווי מיין טאטע ,דער רוקנביין
און סטרוקטור פון מיין לעבן ,דער מענטש וואס
סימבאליזירט שטארקייט און דער וואס דארף
מיך באשיצן ,איז שוואך און אומבאהאלפן און ער
ווייסט נישט וועלכע מינוט ער גייט נאכאמאל
אריינפאלן אין א מצב פון סכנה".
ר' מאטי קוקט צוריק מיט די ברילן פון א
פסיכאלאג און אנאליזירט דאס קינד אין אים
פון יענע יארן" :דער פאקט אז איך האב יעצט
געזען אין מיין טאטן א מענטש אין א הילפסלאזן
צושטאנד האט אין מיר אריינגעלייגט א שטארקע
ווידערווילן צו סיי וואס עס סימבאליזירט
שוואכקייט .איך האב געזען שוואכקייט מיט
אלע אירע פארבן און איך האב געמאכט
א פעסטע החלטה אז מען טאר נישט
זיין שוואך .אויב מען איז שוואך איז
מען אומבאהאלפן .איך מוז זיין שטארק.
מיין טאטע איז נישט גענוג שטארק מיך
צו באשיצן און איך מוז אליין איבערנעמען די
לייצעס.
"דעמאלט האט זיך אנגעהויבן א תקופה אין
וואס איך האב אנגעהויבן בויען א פערסאנע פון
איינער וואס קען אלעס אליין ,איז שטארק און
פעסט ,גייט נישט אן גארנישט און גייט זיך זיין
וועג וויאזוי ער האלט איז גוט .מיין ציל אונטער'ן
באוואוסטזיין איז געווען איך זאל ח"ו נישט ווערן
אנגעקוקט שוואך ,ווי מיין טאטע .איך דארף
ארויסקומען אלס שטארקער און מעכטיגער
מענטש .איך מוז מיך אליין באשיצן.
"עס איז פארהאן א טעראפי מעטאד וואס
הייסט "געשטאלט" ,עס קוקט אריין אין וויאזוי
קאנפליקטן פארמירן זיך אינעם מענטש שאפנדיג
מענטל-העלט אישוס .מענטשן קוקן אפט אן
זאכן פאלש ,דהיינו ,מען זעט א האלבע זאך און
מען ציט א מסקנא אז מסתם איז די גאנצע זאך
אזוי .למשל מענטשן מיינען אז אויב צוויי זאכן
גייען אין דער זעלבער ריכטונג האבן זיי די זעלבע
דעסטינאציע .רעאליטעט איז אנדערש .עס קען
זיין צוויי זאכן וואס פארן יעצט צוזאמען אבער
וועלן זיך שפעטער אפטיילן צו צוויי אנדערע
ענדגילטיגע דעסטינאציעס .די סארט הנחות
מאכט מענטשן נישט ליב האבן געוויסע זאכן פון
זיך און כדי צו באהאלטן דעם חלק פון אנדערע
מענטשן קומען זיי אויף מיט פרישע פאלשע און
געמאכטע וועגן וויאזוי זיך ארויסצושטעלן און
וויאזוי צו רעדן ,כדי עס זאל נישט אויסזען ווי ער
פארט צוזאמען מיט יענעם וואס פארט אין דער
נישט ריכטיגער ריכטונג ,כאטש וואס אפט איז יא
גוט צו פארן אין דעם וועג ,ווייל די דעסטינאציע
איז אן אנדערע.
"מיין דעמאלטיגע פאלשע בליק איז געווען
כסלו תשפ״א 36
געווארן .איך געדענק ווי לערנענדיג אין סאטמאר אז וויבאלד מיין טאטע האט א שוואכקייט איז ר' מאטי קוקט צוריק מיט
אלע יארן האב איך געהאט א שטארקע 'סענס ער בעצם שוואך .דאס מציאות איז אז האבן די ברילן פון א פסיכאלאג
אף בילאנגינג' און געשפירט א קשר צו דער א שוואכקייט קען נאכאלץ מיינען אז מען איז
קהילה .איך האב ליב געהאט די מלכות .איך פלעג שטארק און מען ליידט פון איין געוויסן מיחוש. און אנאליזירט דאס
דאווענען אין סאטמאר ָאן מיין טאטע ווייל איך אבער איך ,גייענדיג מיט דער איינרעדעניש ,האב קינד אין אים פון יענע
האב געצויגן צום מצב ,דער גרויסער בית המדרש, פרובירט צו פאררעכטן שוואכקייט און איך יארן" :דער פאקט אז
די קהילה .אוי בין איך געווען אין זיבעטן הימל האב גענומען אייגענע שטארקייט כדי איך זאל איך האב יעצט געזען
ביים גרויסן און היסטארישן מסע המלכות פון נישט אויסקוקן שוואך ווי אים .דאס מיינט אז אין מיין טאטן א מענטש
דעם בעל ברך משה זצ"ל ווען ער איז געפארן קיין די פאלשע מסקנא האט ממשות׳דיג געטוישט
ארץ ישראל און אלעס האט זיך געדרייט ארום ווער איך בין און וויאזוי איך קום ארויס צו דער אין א הילפסלאזן
דער נסיעה .איך פלעג אריינלעבן און קוים ווארטן צושטאנד האט אין
אויף כ"א כסלו ,און פארשטייט זיך אז די ישיבה וועלט". מיר אריינגעלייגט א
גדולה בחורים זענען דער קלימאקס פון דער שטארקע ווידערווילן צו
שמחה און איך האב קוים געווארט אנצוקומען פון ישיבה צו ישיבה סיי וואס עס סימבאליזירט
אהין .איז אבער די גאנצע זאך צעבלאזן געווארן שוואכקייט .איך האב
"אין מיינע צייטן אין סאטמאר איז מען נאך געזען שוואכקייט מיט
און איך האב מיך געטראפן אין טאהש קודש. כתה ט' אריינגעגאנגען אין 'ּפעוטים' ,דאס איז די אלע אירע פארבן און איך
"אין טאהש האב איך אויך אנגעהויבן הנאה כתה וואס ווערט היינט גערופן שיעור א' ישיבה האב געמאכט א פעסטע
האבן פון די מלכות ,די ברייטקייט ,די מהלך קטנה ,אבער דעמאלט איז עס געווען ווי אן החלטה אז מען טאר
החיים ,די טישן .דעמאלט איז געווען די בעסטע איבערגאנג בריקל צווישן חדר און ישיבה .אין נישט זיין שוואך .אויב
צייטן אין טאהש ,דער רבי האט געפירט מיט א יענער תקופה האט מיין אזויגערופענע 'שטארקע מען איז שוואך איז מען
שטארקייט ,געלט האט זיך געגאסן ,און איך האב כאראקטער' — וואס איך האב אלץ מער אומבאהאלפן .איך מוז
אויפגעבויט זעענדיג מיין טאטן אין א הילפסלאזן זיין שטארק .מיין טאטע
דאס געגליכן. צושטאנד — אנגעהויבן ארויסקומען אויף א וועג איז נישט גענוג שטארק
"דער ראש ישיבה אין טאהש איז געווען וואס האט געשטערט די ישיבה אויטאריטעטן און מיך צו באשיצן און איך
הגאון רבי אברהם שארר שליט"א ,מיין מגיד איך בין געווארן א שווער ניסל אראפצושלינגען. מוז אליין איבערנעמען
שיעור איז געווען הגאון רבי יעקב אקער ,און איך "איך האב נישט געהאט קיין שום פראבלעם די לייצעס .דעמאלט
האב געלעבט דארט אין לערנען כאטש וואס די מיט לערנען ,איך האב ב"ה מיטגעהאלטן אלעס האט זיך אנגעהויבן א
אויטאריטעטן האבן ווייטער מיטגעמאכט פון און פארשטאנען וואס מען לערנט ,איך האב מיך תקופה אין וואס איך
מיין ווידערווילן צו סיי וועלכע דיסציפלין .איך פארהערט און מצליח געווען ,אבער ווען עס איז האב אנגעהויבן בויען
געדענק ווי ר' יענקל האט מיר אמאל געזאגט: געקומען צו מאכן פראבלעמען פאר די ישיבה א פערסאנע פון איינער
'אברהם מרדכי ,דו גייסט פלאקערן אין גן עדן…' באערדע בין איך אלץ געווען א מחותן .זאל עס וואס קען אלעס אליין ,איז
און ער האט מסביר געווען אז אין גיהנם קען איך זיין מיט רייכערן ,קומען און גיין ווען און וויאזוי שטארק און פעסט ,גייט
נישט גיין ווייל איך לערן דאך פלייסיג ,ווידער אין איך וויל ,נעמען קאווע ווען די קאווע שטיבל איז נישט אן גארנישט און
אפיציעל פארמאכט .און דא האט זיך אנגעהויבן גייט זיך זיין וועג וויאזוי
גן עדן? דו האלטסט דאך נישט ביים לערנען… א קייט פון פראבלעמען .פראבלעמען וואס אין א ער האלט איז גוט
"איך געדענק ווי אין לערנען בין איך געווען געוויסן זין האב איך מיר אליין אנגעמאכט ,אבער
פון די מצויינים אויף אזוי ווייט אז ווען דער דאס איז געווען וויאזוי איך האב כסדר זיכער
רבי זצ"ל איז געקומען פארהערן אין ישיבה ,א געמאכט אז איך בלייב אין קאנטראל; 'איך בין
זעלטענע זאך איין מאל א יאר ,האט מען מיך נישט אזוי אומבאהאלפן ווי מיין טאטן ,איך בין
געשטעלט אלס איינער פון די ערשטע זעקס נישט אזוי שוואך ווי אים .מיר טיילט מען נישט
בחורים צו ווערן פארהערט ,עפעס וואס מען
האט אויסגעשטעלט אויף א וועג אז די וואס איין וואס ,ווען ,וואו ,וויאזוי'.
וועלן קענען די בעסטע זאלן קודם פארהערט "ווען עס איז געקומען צו ווערן אנגענומען אין
ישיבה קטנה ,היינט צווייטע כתה ישיבה קטנה,
ווערן ביים רבי'ן. האט מען מיר שיינערהייט אנגעוויזן וויאזוי מען
"מיין הצלחה אין לערנען איז געווען מורא'דיג, קושט די מזוזה פון דער אנדערער זייט טיר.
אבער אויך אין טאהש האט מען געמאכט א מיין טאטע ,בצר לו ,האט זיך נאכגעפרעגט וואס
חשבון אז ס'צאלט זיך נישט אויס .איך בין געווען עס קען זיין דער בעסטער אלטערנאטיוו און
א פראבלעם פאר דער פשוט'ער סיבה ווייל איך ענדגילטיג האט ער מחליט געווען מיך צו שיקן
האב אוועקגענומען די אויטאריטעט אין ישיבה
און כסדר געוויזן אז איך וועל טון וואס איך וויל קיין טאהש.
און קיינער וועט מיר נישט איינטיילן .נאכדעם "איך געדענק ווי איינס פון די זאכן וואס
וואס זיי האבן מיר געוויזן דעם טויער האב איך האבן מיך מורא'דיג געשטערט ביים ווערן
געמאכט מיין וועג צו סערדאהעלי ישיבה איז ארויסגעשיקט פון סאטמארער ישיבה איז געווען
בארא פארק ,וואו כ״ק הגה״צ רבי חיים לייב כ"ץ דער פאקט אז מיין חלום פון אנקומען צום גרויסן
שליט״א האט געדינט אלס ראש ישיבה ,און נאך ישיבה גדולה אין קרית יואל איז מיר צעבלאזן
א שטיק צייט דארט בין איך ענדגילטיג געפארן
שטייגן אין די אוירא דארץ ישראל מחכים".
כסלו תשפ״א 37
האב אים געלייגט אין וועג ,האט ער עס אבער געוויקס און מיר האט מען דעמאלט נישט געזאגט אבי ,אבי!
געהאנדלט קלוג און ריכטיג. גארנישט חוץ דאס וואס איך האב געזען מיט די
אויגן אז ער פאלט כסדר אוועק פון סיזשערס "געווען איז עס לערנענדיג אין ארץ ישראל",
"ווען מיין טאטע איז אוועק איז מיין ר"ל ,האב איך שנעל אנגעטון צוריק די מאסקע עפנט ר' מאטי זיין הארץ צו א שמערצליכן
עלטערער ברודער געווען א חתן און קורצליך און זיך געמאכט ווי אלעס איז פיין און וואויל און קאפיטל אין זיין לעבן וואס באגלייט אים יעדן
דערויף ,ווען ער האט חתונה געהאט ,איז דער טאג" .מיין פליגער איז געווען באשטימט זיך
בארימטער משמח אלוקים ואנשים הרה״ח ר' איך טראג עס אריבער". צו הייבן אום י"א אלול אהיימצופארן אויף בין
פנחס מרדכי וועבער געווען דער בדחן .די חתונה ר' מאטי טרעפט אין אלעם די גוטע זייט און הזמנים און אין יענעם טאג האב איך באקומען א
איז געווען אין ויואל משה זאל ,נישט ווייט אויך דער אומגעהויער שמערצליכער דורכגאנג רוף פון די יונגעלייט מיט וועם איך האב געלערנט
פון ר' פינקי'ס הויז ,און נאך דער חתונה האב און אבידה אלס יונג בחור האט א לעכטיגע זייט: בחברותא און זיי האבן מיר געזאגט אז מיין
איך אהיימשפאצירט מיט אים און מיר זענען "למעשה בין איך דער איינציגסטער קינד מיט טאטע איז אריינגעפירט געווארן אין שפיטאל און
פארגאנגען אין א שמועס .דער שמועס האט זיך וועם מיין טאטע ז"ל האט זיך געהעריג געזעגנט", איך זאל וויסן דאס צו ערווארטן ווען איך קום אן
געצויגן און געצויגן ,מיר זענען געשטאנען פארנט איז זיך מאטי מחזק" .געווען איז דאס ביים אנהייב
פון זיין הויז און צוביסלעך געזען ווי די זון ווארט פון יענעם זמן ווען מיין טאטע האט מיך באגלייט אין אמעריקע.
צום לופטפעלד .מען האט געענדיגט אריינגעבן די "איך האב דעמאלט נישט געוואוסט עפעס
נישט אויף אונז ,ויהי בוקר. רענצלעך ,מען קומט אן צו סעקיוריטי און מען וואס זיי האבן יא געוואוסט ,אז בשעת זיי האבן
"דעמאלט בין איך זייער נאנט געווארן מיט דארף זיך צעשיידן ,אבער מיין טאטע וויל מיך גערעדט מיט מיר איז מיין טאטע ז"ל ליידער שוין
אים .זייענדיג א הארץ פון פוטער און זעענדיג נישט געווען בין החיים .איך בין געווען דעמאלט
דעם מצב האט ער זיך נאכגעפרעגט אויף מיר, נישט לאזן גיין. א בחור פון 17יאר אלט .איך האב גלייך געטראכט
און אנגעהויבן מיר העלפן מיט אלעם ווי א "ער האט זיך צעוויינט און געזאגט' :מאטי, אז עס קען זיין דא גייט פארקומען דאס ערגסטע,
טאטע .ער האט מיר ערלעדיגט אלעס וואס עס איז דא א שאנס אז איך וועל דארפן אבער איך האב נישט גע'חלומ'ט אז מען האלט
איך האב געדארפט אויפ'ן קומענדיגן זמן אין דורכגיין א מוח אפעראציע און עס איז דא א
ארץ ישראל ,ווי א דירה און א טיקעט פאר דער פופציג פראצענט שאנס אז מיר זעען זיך יעצט שוין נאכדעם.
נסיעה .ער איז געווארן שטארק פארמישט אין צום לעצטן מאל '.ער האט גערעדט צו מיר נאך "נאך 12אנגעצויגענע שעה האט מיין פליגער
מיין לעבן און האט מיר גאר שטארק געהאלפן אביסל ,טרערן האבן זיך געגאסן ,און נישט לאנג ענדליך געלאנדעט אין אמעריקע .מיין שוואגער
סיי מאטעריאליסטיש און בעיקר גייסטיש .ער שפעטער האב איך מיך געהויבן העכער'ן אקעאן איז געקומען צום עירפארט מיך אפנעמען .איך
האט געהאט א ווארעמע שפראך און איך האב מיט אסאך מחשבות וואס טאנצן ווילד אין קאפ. זעץ מיך אריין אין קאר און ער געט מיר אזא
"למעשה האט ער ליידער נישט עספיעט פרעג' ,דו ווייסט אז עס איז שוין דערנאך?' פרעג
געטראפן ביי אים אן אפענעם אויער. דורכצוגיין דער אפעראציע .איין טאג ווען איך אים 'וואס איז דערנאך?' און זיין ענטפער
"איך וואלט געזאגט אז די ווארעמקייט וואס דער מצב האט זיך פארערגערט האט מען אים
ר' פינקי האט מיר ארויסגעוויזן אין יענער תקופה אריינגעיאגט אין שפיטאל און דארט איז ער שוין האט מיך שאקירט און צעשאקלט' :די לויה'".
איז דאס וואס האט מיך ענדגילטיג אריינגעשטופט נישט געווען ביי זיך און ליידער נישט אנגעיאגט ביי דעם פונקט אינעם שמועס האט מאטי
אין דעם פעלד פון העלפן מענטשן ,זעענדיג ווי זיך צו געזעגענען מיט קיינעם .אבער איך האב אויסגעפלאצט אין א געוויין .אויך מיינע אויגן
ווייט מען קען אויפטון און וויפיל מען קען אריינגעכאפט .און דאס טרייסט מיך טיילווייז פון זענען נאס געווארן .זיינע טרערן זענען געפלאסן
טוישן בלויז פון נייגן אן אויער מיט א הארץ צו דעם ווייטאג פון פארפאסן צו זיין ביי דער לויה אין א געוויין פון א לאנגיעריגן אומפארהיילטן
און אים אפגעבן דעם לעצטן כבוד .איך האלט די וואונד; א געוויין פון א קינד וואס האט פארפאסט
א צווייטן איד. פערזענליכע געזעגענונג טייער אין א ווינקל פון זיין טאטנ'ס לויה; א געוויין פון א יונגע נשמה'לע
"נאך א פאקטאר איז געווען ווען נאך מיין וואס קומט צוריק פון א ווייטן וועג אבער טרעפט
חתונה בין איך געגאנגען פאר הדרכה צו הרה״ח מיין מוח". א חלל אין שטוב ,דער טאטע איז נישטא ,און
ר' נפתלי שטיין .דארט האב איך געזען וויאזוי אן נישט נאר האט ער אים נישט געזען איידער'ן
אפיס ווערט געפירט ביים העלפן מענטשן און צאוההאערלץפוןומאעסנלטעשכןצט ווערן אוועקגעריסן אויף אייביג נאר ער האט אים
איך האב אים מקנא געווען ".איין טאג האט ר'
נפתלי צוגעשטופט ר' מאטי'ן אז ער זאל זיך גיין "עס איז זיכער אז די קרוב צו ניין יאר וואס ניטאמאל אנגעיאגט צו געבן דעם לעצטן כבוד.
לערנען צו ווערן א טעראפיסט ,זאגנדיג "האסט מיין טאטע איז נישט געזונט געווען האט געלאזט "די זעלבע מינוט וואס איך בין געוואויר
די קוואליפיקאציעס ,די כשרונות ,די געדולד ,די אין מיר א שטארקן קריץ ",אנאליזירט זיך דער געווארן אז מען האלט שוין נאך דער לויה
הארץ .לערן דיך אויס פראפעסיאנאל צו העלפן איז אויך געווען דער מאמענט ווען איך בין
טעראפיסט. געוואויר געווארן אז מיין טאטע איז בכלל נפטר
אנדערע מענטשן". "איך געדענק אלס קינד פאר מיין בר מצוה געווארן ",איז מאטי מסביר די שאק ,טראומא
מאטי האט געשפירט חלומ'ען ביינאכט אז איך גיי איין טאג ווערן א און פרוסטרירונג פון יענע מינוטן" .מען האט
אז ר' נפתלי'ס ווערטער דאקטאר ,ערפינדן א מעדיצין און אויסהיילן מיין מיר מסביר געווען אז וויבאלד עס זענען דא
האבן האפט" .איך טאטע .זיין מצב האט געדריקט אויף מיין קאפ און אסאך געשוויסטער האט מען באשלאסן נישט
בין אלץ געווען ווי געזאגט איז דער מצב ,לדעתי ,געווען די סיבה
אינטערעסירט צו פארוואס איך בין געווארן אביסל אומאפהענגיג, אויפצוהאלטן די לויה איבערנאכט.
פארשטיין "רעבעליעס" ,און געבויט א שטארקן פערסאנע. "איך האב געוויינט דעם גאנצן וועג אהיים.
"מיין רילעשאנשיפ מיט מיין טאטן איז אנקומענדיג האב איך מיך גלייך צוגעזעצט צו די
געווען זייער ווארעם און כאטש וואס ער האט שבעה .דאס זענען געווען געפערליכע מאמענטן
גענוג געליטן פון די טשאלענדזשעס וואס איך אין מיין לעבן .אבער ,וועלנדיג פרעזערווירן די
פערסאנע פון שטארקייט וואס איך האב געהאט
אנגעטון מיט 9יאר פריער ווען דער טאטע
איז צוערשט דיאגנאזירט געווארן מיט א מוח-
כסלו תשפ״א 38
זדייךעאקוישנסות צאלט "אינטערעסאנט ,אלס קינד האב איך געהאט וויאזוי זאכן ארבעטן ,איך האב געוואלט
אינטערעסע צו אויפבויען מענטשן .ווען וויסן מער און געלעכצט אויסצוגעפינען און
"די זעלבע פערסאנע ,עקשנות, אימער איך האב געזען ביי א קינד א געוויסע אריינגראבן .אין דעם פראצעדור בין איך געווארן
זעלבשטענדיגקייט און ווידערווילן צו נעמען שטארקייט און טאלאנט האב איך געוואלט איבערגענומען פון דער מיסטעריע וואס עס
באפעלן פון אנדערע וואס האבן מיר געמאכט יענער זאל זיך ארויסשטעלן דערמיט .איינער מאכט מענטשן טראכטן וואס זיי טראכטן ,און
אזויפיל פראבלעמען אין די בחור'ישע יארן ,האט אין חדר האט געקענט זינגען האב איך געמאכט איך האב געוואלט פארשטיין מער איבער די
זיך למעשה אויסגעצאלט מיט פראצענטן ווען דערפון א טראסק און געמאכט ער זאל זינגען, אינערליכע גייסטישע געבוי פון א מענטש און
איך האב ב"ה מצליח געווען צו גראדואירן און א צווייטער איז געווען א וויצלער האב איך אויף וואס מענטשן באזירן די זאכן וואס זיי טוען,
ווערן א לייסענסד טעראפיסט קעגן אלע וואס אים אייביג געמאכט ארויסגעבן דזשאוקס .דאס
האבן מיך פרובירט אפצורעדן פון אינוועסטירן ארויסברענגען די שטארקייט פון מענטשן ליגט וואס טוט זיך דארט אינעם הינטערגרונט.
אזויפיל צייט בלויז זיך צו לערנען עפעס אנשטאט "דער ערשטער פלאץ וואו איך האב געזען
פשוט אנהייבן האנדלען און וואנדלען ווי אלע מיר אין די בלוט פון ווען איך געדענק מיך. וואס עס מיינט העלפן מענטשן איז געווען
אנדערע חברים ",שטאלצירט מאטי מיט זיינע "איך האב אויך אלץ געהאט א שטארקע ביי מיין טאטן ז"ל .די שוואכערע עלעמענטן
דערגרייכונגען וואס האבן אים געברענגט צו וואו רחמנות געפיל ,אפשר אפילו עקסטרעם .איך אין ביהמ"ד זענען אלץ געווען 'זיינע מענטשן',
האב נישט געקענט צוקוקן ווי איינער ליידט ער האט געהאט שפראך מיט זיי און זיי האבן
ער שטייט היינט. (אפשר איז דאס געווען די סיבה פארוואס מיין געשפירט א נאנטקייט צו אים .איך האב
"מענטשן האבן מיך נישט פארשטאנען .מען טאטנ'ס שוואכקייט און סיזשערס האט מיך רעאליזירט אז כאטש ער איז אפט געווען
האט געמיינט אז איך לערן מיך א פאך פון וואס אזוי געבאדערט און אנגעדרייט) .איך האב ביז דער שליח צו זיין שטרענג מיט זיי איז ער
צו ברענגען פרנסה .איך האב געוואוסט אז מיין די 20יאר נישט געקענט ליינען קיין בוך פון געווען רעספעקטפול און וועגן דעם האט עס
צוגעצויגנקייט צו טעראפי קומט פון אן אנדערן דער צווייטער וועלט קריג .איך האב פשוט געברענגט געוואונטשענע רעזולטאטן .אנדערע
שורש; עס קומט פון א טיפן ווילן צו אויפטון נישט געקענט צוקוקן וואס די מענטשן האבן האבן פרובירט מלחמה צו האלטן מיט זיי און
און העלפן אנדערע ,ארויסנעמען אנדערע פון פיין מיטגעמאכט ביים חורבן .דאס איז מסתם אויך עס האט זיך נישט גוט אויסגעלאזט .דאס האט
וואס איך האב געשפירט אויף מיין אייגענע הויט עפעס וואס האט מיך געפירט אין ריכטונג פון מיך געלערנט וויאזוי מ'קען טוישן זאכן פאזיטיוו
אויב האט מען דעם ריכטיגן באלאנס און סקיל,
און העלפן מענטשן לעבן א בעסערע לעבן. דער טעראפי וועלט. און איך האב עס אנגענומען אלס א וויכטיגע זאך
"אין יענע יארן ווען איך בין געווען אין שולע "אפאר יאר האב איך געטראכט וועגן אריינגיין אין לעבן ,עפעס וואס האט מיר שטארק געהאלפן
איז נישט געווען אזוי גרינג ווי היינט וואס אין אין דעם טעראפי פעלד ,גע'חלומ'ט דערפון און
צוויי יאר קען מען האבן א לייסענס .דעמאלט איז געטראכט פון נעמען דעם שריט ,און אז איך האב אין מיין ארבעט.
דער פראגראם געווען פיל מער אינטענסיוו ,סאך ענדגילטיג באקומען די הסכמה און המלצה פון
מער יארן ,סאך מער ארבעט און פיל א גרעסערע ר' נפתלי שטיין האט עס מיר שטארק געהאלפן
אינוועסטמענט .מענטשן האבן נישט פארשטאנען
פארוואס איך בין וויליג אזויפיל צו אינוועסטירן, מאכן די החלטה".
בלייבן אויף גאנצע נעכט צו חזר'ן די לימודים און
נאכדעם אנגיין מיט די פול-טיים דזשאב וואס איך
האב געהאט צייטווייליג בשעת'ן גיין אין שולע.
איך האב אבער גענומען יענע פראבלעמאטישע
שטארקייט אנצוגיין מיט מיין וויזיע עד הסוף.
"מיינע נאנטע חברים האבן מיר אפן געזאגט,
קוק ווי יעדער איז אין ביזנעס ,יעדער איז
סוקסעספול און נאר דו האלטסט נאך פאר כתה
א' ,ביים שטאפל פון לערנען .לאז אפ די שטודיעס
און גיי מאך א לעבן אין ריעל עסטעיט! איך האב
זיי נישט געהאט וואס צו ענטפערן דעמאלט,
אבער די זעלבע עקשנות וואס קען מאכן
פראבלעמען קען זיך אין דער ענדע אויסצאלן",
טריאומפירט מאטי מיט פרייד ,און מיט רעכט!
טעראפיסטישע מהלכים
נאך וואס מאטי האט גראדואירט פון שולע
האט ער געדארפט באקומען שימוש אין זיין פאך
און האט אנגעהויבן ארבעטן אלס געהילף אין אן
אפיס פון גרויסע פסיכאלאגן.
היינט צוטאגס איז ער דער דירעקטאר פון דער
"ביהעוויארעל העלט סערוויסעס" אפטיילונג פון
כסלו תשפ״א 39
ענקזייעטי (ראדזשערס). ( ,)TFPוואס איז געבויט אויף פרויד ,פאר המספיק" .היי יאר האט ניו יארק סטעיט אונז
״געוויסע אנטוויקלען ענקזייעטי וויבאלד זיי בארדערליין פערסאנאליטי דיסארדער וואס באשטעטיגט צו קענען עפענען א מענטל העלט
אנערקענען דעם געפאר אז זיי וועלן נישט בלייבן קליניק פאר קינדער און ערוואקסענע ,און מיר
לעבן אויף אייביג און זיי האבן נישט די געצייג שטעלט זיך ארויס צו ארבעטן גאר גוט. האלטן עס יעצט אינמיטן אויפשטעלן ".מאטי
אדער גענוג צייט צו קענען דערגרייכן זייערע צילן "מיין מיינונג איז אז די אלע מעטאדן און איז אויך א פראפעסאר אין טורא קאלעדזש וואו
מהלכים אנטהאלטן געוויסע אמת'ע חלקים .איך ער לערנט פארשידענע טריטמענט מעטאדן פאר
(עקזיסטענציאליזם). האלט אז דער מענטש איז פיל מער קאמפליצירט סטודענטן וואס לערנען זיך צו ווערן מענטל
״אנדערע אנטוויקלען ענקזייעטי ווייל זיי און באשטייט פון אזויפיל פארשידענע חלקים אז העלט פראפעסיאנאלן ,און גלייכצייטיג האט ער
זענען געווארן אביוזט אדער האבן דורכגעלעבט מען זאל קענען אלעס אריינשטופן אין איין פשוט'ן א פריוואטן אפיס אין בארא פארק וואו ער נעמט
א טראומא אין זייער יוגנט (וואן דער קאלק'ס מהלך .איך וועל נוצן ענקזייעטי דיסארדערס
אלס א ביישפיל CBT .איז טאקע זייער א גוטע אויף קליענטן.
מהלך). טריטמענט צו העלפן ענקזייעטי .אבער ,פארוואס "מיט וועלכע טעראפי מהלכים באנוצט איר
״ווידער זענען דא וואס וועלן אנטוויקלען האט דער מענטש מעיקרא אנטוויקלט ענקזייעטי זיך ביים באהאנדלען פאציענטן?" פרעגן מיר אן
ענקזייעטי פשוט וויבאלד דאס איז וואס זיי האבן און וויאזוי גייט מען זיכער מאכן אז עס פאסירט אומשולדיגע פראגע .דער מומחה וואס כל רזין
אלץ געזען ביי זייערע עלטערן אדער זענען זיי נישט אין דער צוקונפט .יעדער מהלך זוכט צו דנפש לא אניס ליה לאזט זיך אריין אין א לענגערן
טרענירט געווארן אדער געשעדיגט געווארן פון טרעפן דעם איינעם פאקטאר וואס דאס איז קאמפליצירטן הסבר אזש מיר האבן שנעל חרטה
אנגעבליך די זאך וואס ליגט אונטער אלעם .דאס געהאט פאר'ן אנשטעלן א פנים כאילו מיר
דער זאך פון וואס זיי האבן מורא (ביהעוויאר). באגרעניצט דעם מענטש און איז לענ"ד אן עוולה. זענען באהאוונט אין טעראפיסטישע מהלכים.
״די קאגניטיווע מהלכים ,ווי פון די פסיכאלאגן יעדער מהלך דארף זוכן אויסצוגעפינען אן אנדערן זיין ענטפער האט געהאלפן באשטעטיגן וואס
עליס ('1950ער יארן) און בעק ('1960ער יארן), חלק פונעם מענטש און מיר דארפן זיי האלטן מיר ווייסן שוין לאנג אז ר' מאטי סאלאמאן איז
האלטן אז די פראבלעמען ליגן אין דעם אופן פאר די אויגן און לכה"פ נעמען אין באטראכט 'קינג סאלאמאן' ווען עס קומט צו תורת הנפש;
ער איז נישט סתם 'נאך א טעראפיסט' וואס
וויאזוי א מענטש טראכט. ביים באהאנדלען מענטשן. פאלגט נאך דעם אדער יענעם פסיכאלאגישן בוך,
״און איך האב אויך אן אייגענע טעאריע וואס "לאמיר געבן א ביישפיל ",זאגט דער נאר דערגרינטעוועט זיך מיט א 'חכמת שלמה'
עס קען זיין די גורם פון ענקזייעטי .געוויסע טעראפיסט ליינענדיג אויף מיין שטערן אז דאס איבער יעדע זאך וואס ער טוט צו פארזיכערן די
מענטשן געטרויען נישט זייער מעגליכקייט וואלט יעצט געווען א גוטע עצה און לאזט זיך מאקסימאלסטע רעזולטאטן פאר זיינע קליענטן.
צו האנדלען ריכטיג מיט לעבן און גלייבן אז ארויס אויף א לאנגע יארכע דורכלויפנדיג א גרויס "איך קען רעדן און רעדן דערוועגן גאנצע
זיי קענען נישט אייביג זיין אין פולן קאנטראל טעג ,אבער לאמיר פרובירן אויפ'ן שפיץ גאפל .אין
אויף זייער מוח .זיי האלטן אז זיי וועלן קענען טייל פון די פסיכאלאגישע טעאריעס: דער היינטיגער וועלט פון מענטל העלט זענען די
אויפקומען מיט די ריכטיגע רעספאנס צו סטרעס ״א מענטש קען אנטוויקלען אן ענקזייעטי אנגענומענע מהלכים CBT, DBT, EMDRאון
וואס מאכט זיך אין לעבן און זיי זענען כסדר דיסארדער וויבאלד ער האט אן אינערליכע ,ACTגעוואנדן לויט וואס מען וויל באהאנדלען.
פארנומען זיך צוגרייטן פאר מארגן .דאס ברענגט קאנפליקט ווי עס קריגן זיך די רצונות פון צוויי זיי זענען די אנגענומענע מעטאדן ווייל זיי זענען
א ביאלאגישע און פסיכאלאגישע פארמערונג קעגנגעזעצטע זייטן פון זיין אינערליכן וועזן באזירט אויף פאקטישע באווייזן ,דאס הייסט אז
אויף די פאקוס אויף פאטענציעלע פראבלעמען זיי זענען געווארן שטודירט ,אויספרובירט און
וואס קענען אפשר געשען .דאס קומט נארמנאל (פרויד'ס מהלך).
אלס רעזולטאט פון עלטערן וואס האבן זיי ״אן אנדערער אנטוויקלט עס וויבאלד ער האבן זיך ארויסגעשטעלט צו ארבעטן.
דיסציפלינירט דורך שאפן ספיקות ארום דאס קען נישט זיך אליין און ער פונקציאנירט ווי א "אין קאנטראסט ,די עלטערע סארט מהלכים
פאלשער זיך בלויז צו געפעלן אנדערע מענטשן אזוי ווי פרויד'ס פסיכא-אנאליז ,יאנג'ס פסיכא-
קינד'ס מעגליכקייטן". דינאמיק ,אדלער'ס אינדיווידועלע פסיכאלאגיע,
נאך א טיפן אטעם ווי דער בעל קורא (יאנג'ס מהלך). עקזיסטענציאליזם ,און פערלס' "געשטאלט"
נאכ׳ן אויסרעכענען די עשרת בני המן איז דער ״א דריטער אנטוויקלט ענקזייעטי וויבאלד זענען פילאזאפיש באזירטע מהלכים ,דאס הייסט
פסיכאלאגישער גאון ממשיך" :אלס א טעראפיסט ער האט זיך נישט ליב און לעבט צו באהאלטן אז זיי באהאנדלען א מענטשנ'ס אינערליכע
דארף מען האלטן אן אויג אויף די אלע און מאניפולירט אנדערע אזוי אז זיי זאלן נישט פונקציאנירונגען ,באוואוסט אדער אומבאוואוסט
מעגליכקייטן ביים באהאנדלען קליענטן און נוצן אויסגעפינען זייערע שלעכטע חלקים (פערל'ס צו דעם מענטש .די מהלכים האבן נישט גענוג
דעם ריכטיגן מהלך וואס איז צוגעפאסט לויט'ן פארלעסליכע שטודיעס צו אונטערשיצן אז
שורש פונעם פראבלעם .די ביהעוויאר טעראפי מהלך). זיי ווירקן באמת .פונדעסטוועגן ,עס לאזט זיך
מעטאדן ווי CBTאון DBTזענען די איבונגען ״אן אנדערער אנטוויקלט עס ווייל ער פילט זאגן א זאכליכע טענה אז ס'איז נישט מעגליך
וואס העלפן די מענטשן טרענירן פונדאסניי זיך נישט גענוג חשוב ,ממילא וועט ער אדער זיך צו ריכטיג מעסטן וואס עס ווירקט אויף א
זייער מוח צו אנטוויקלען נייע געוואוינהייטן, אמפערן מיט אנדערע צו אנערקענט ווערן אלס מענטשנ'ס מוח און גייסט .אויב דער מענטש
אבער עס האלט נישט אן גענוג לאנג אויב דער א וויכטיגער מענטש אדער וועט ער גענצליך איז צופרידן צו גיין צום טעראפיסט צו ארבעטן
אונטערליגנדער גורם איז נישט אדרעסירט אויפגעבן און וועט נישט טון וואס ער דארף צו אויף די דאזיגע אינערליכע זאכן ,פארוואס זאל
מען אים אפהאלטן? אויסער דעם זענען פארהאן
געווארן. טון (אדלער'ס מהלך). נייערע טעראפי מהלכים וואס זענען געבויט אויף
"דאס מיינט נישט צו זאגן אז אויב א מענטש ״ענקזייעטי קען אויך קומען אלס רעזולטאט די דערמאנטע מעטאדן וואס צילן ספעציפישע
וויל נישט אדרעסירן די אינערליכע חלקים וואס פון דעם אז מען האט פשוט קיינמאל נישט סימפטאמען ,וואס דערויף זענען יא דא
עס ליגט אונטער זייערע פראבלעמען אדער באקומען די סטאביליטעט און קאנפידענטס פון שטודיעס וואס ווייזן אז זיי העלפן ,א שטייגער
עמיצער איז נישט אינטערעסירט אין די איבונגען זייערע עלטערן צו פרובירן נייע זאכן אן מורא, ווי "טרענספערענס-פאקוסד פסיכאטעראפי"
און וויל נאר בעסער פארשטיין זיך אליין ,זאלן און דאס לעבן איז פול מיט נייע זאכן צו פרובירן
מיר אפזאגן זייער פארלאנג .אלס טעראפיסטן
דארפן מיר זיך צושטעלן צום קליענט און נישט (אטעטשמענט טעאריע).
פרובירן ארויפצווינגען אונזערע מיינונגען אויף ״פארהאן אויך מענטשן וואס האבן קיינמאל
נישט זוכה געווען צו געניסן פון אהבה שאינה
תלויה בדבר און דאס מאכט זיי אנטוויקלען
כסלו תשפ״א 40
חסידישע אידן האבן שוין שאדן געטון אין זיי (ראדזשערס) .פיל מאל וועט פאסירן אז א ביי דעם פונקט אינעם
דעם הינזיכט .דער טעראפיסט טאר בכלל נישט קליענט קומט צוליב א געוויסע אישו ,צ.ב.ש. שמועס האט מאטי
אריינמישן זיינע מיינונגען נאר זיין ארבעט איז ענקזייעטי ,און באהאנדלט עס דורך CBTאון אויסגעפלאצט אין א
צו קענענלערנען דעם קליענט'ס לעבנסשטייגער גייט אוועק ,דאן עטליכע יאר שפעטער וועט ער געוויין .אויך מיינע אויגן
און שיטות בשעת'ן ארבעטן אויף אים .די גוטע צוריקקומען צו זיך באקענען און ארבעטן אויף זענען נאס געווארן.
נייעס איז אז ווי מער היימישע יונגעלייגט עס זיינע טרערן זענען
גייען אריין אין דעם פעלד וועט עס זיין אלץ זיינע אינערליכע חלקים". געפלאסן אין א געוויין
בעסער פאר אונזער ציבור .א טעראפיסט דארף פון א לאנגיעריגן
אויך האבן א מורה דרך מיט וועמען זיך צו קענען טעראפי און רעליגיע אומפארהיילטן וואונד; א
דורכרעדן ווען עס קומען אונטער פארשידענע געוויין פון א קינד וואס
מיר פרעגן דעם טעראפיסט צי עס איז האט פארפאסט זיין
שאלות. ענדערש געראטן צו גיין צו א היימישן טאטנ'ס לויה; א געוויין
"מענטל דיסארדערס זענען אויסדריקליך טעראפיסט ,זאגט ער אז היינט צוטאג ווערן אלע פון א יונגע נשמה'לע
נישט קיין רעליגיעזע אישוס" ,איז דעם טעראפיסטן געלערנט צו זיין רעספעקטפול צו די וואס קומט צוריק פון א
טעראפיסט'ס אויספיר" .דער רמב"ם שרייבט אז גלויבונגען און סיי וועלכע פערזענליכע מיינונגען ווייטן וועג אבער טרעפט
'חולי הנפש הם כמו חולי הגוף' .א דיסארדער איז א חלל אין שטוב ,דער
א געווענליכע מחלה און האט קיין שום שיכות פון קליענטן. טאטע איז נישטא ,און
מיט א מענטשנ'ס רעליגיע .עס איז ווען דער מוח "אין דער פארגאנגענהייט איז פסיכא- נישט נאר האט ער אים
פונקציע אדער דיספונקציע איז שטערקער ווי טעראפי געזען געווארן ווי א שטיקל סתירה נישט געזען איידער'ן
די פשוט'ע בחירה .כאאס נעמט איבער און דער צו רעליגיע ",ערקלערט אונז מאטי" ,וויבאלד ווערן אוועקגעריסן אויף
מענטש קען נישט פונקציאנירן ווי עס דארף צו עס פלעגט האלטן אז די שיטה פון א מענטש אייביג נאר ער האט אים
זיין .און ווען עמיצער ליידט פון א מחלה אדער קען זיין דער אורזאך פון זיין גייסטיגער מחלה. ניטאמאל אנגעיאגט צו
דיסארדער דארף ער צוקומען צו הילף .עס וועט פסיכא-טעראפיסטן פלעגן פרובירן צו אריינגעבן געבן דעם לעצטן כבוד
נישט אוועקגיין פון זיך אליין .דעם רמב"מ'ס אינעם פאציענט א נייע מהלך המחשבה וואס
רפואה איז ביהעוויאר טעראפי ,אבער כדי צו האט געקענט זיין א סתירה צו דעם מענטשנ'ס
קענען ריכטיג איינשפאנען און נוצן די סקילס אריגינעלע שיטות און רעליגיע .דאס האט זיך
אויפ'ן ריכטיגן אופן פאדערט זיך די וויסנשאפט אבער אינגאנצן געטוישן אין די לעצטע 20-30
צו וויסן וויאזוי דאס זאל געטון ווערן .עס איז צו יאר .ווי די וועלט פון פסיכאלאגיע האט געמאכט
ווייטאגליך צו אליין פרובירן נוצן די סקילס ,און פארשריט איז עס געווארן שטארק צוגעלאזן און
מיט דער הילף פון א פראפעסיאנאל וועט מען פאדערט פון טעראפיסטן צו האבן דעם סאמע
נישט פארלוירן ווערן אין דעם פראצעדור און פולסטן רעספעקט צו די פריוואטע שיטות און
בס"ד וועט מען ארויסקריכן און געהיילט ווערן".
לעבנסשטייגערס פון זייערע קליענטן".
נאכ'ן טראכטן א סעקונדע לייגט ער צו:
צום שלוס האבן מיר געבעטן דעם טעראפיסט "איך האלט אז ווען עס קומט צו רעספעקטירן
צו איבערלאזן די נפשי ליינער מיט אפאר עצות דעם לעבנסשטייגער פון א היימישן
וואס קענען זיי העלפן פירן א בעסער לעבן. חסידישן איד איז נאך דא פלאץ וואו
פאלגנד זענען זיינע קורץ-און-שארפע דברי זיך צו פארבעסערן .איבערהויפט
ווען עס קומט צו מערידזש
הדרכה: טעראפי .טעראפיסטן וואס
בלייב שטענדיג א קינד כלפי נייגעריגקייט רעספעקטירן נישט אדער
און וואקסן העכער .מיר לעבן דא אין אן עולם זענען נישט באקאנט מיט'ן
הולך און מיר דארפן כסדר וואקסן און
מהלך פון
שטייגן.
זיי מקבל באהבה דיך אליין,
דיינע מעלות און דיינע חסרונות.
זיי אמת'דיג און אויפריכטיג
מיט דיר אליין און מיט אנדערע.
פארברענג מיט מענטשן וואס
העלפן דיר וואקסן און שטייגן.
זיי פאזיטיוו ,סימפאטיש ,און
ליבליך.
איידער דו קריטיקירסט אנדערע זע
קודם אלעס זאל קלאפן אין דיין אייגענע הויז.
און געדענק ,מיר בלייבן נישט דא אויף
דער וועלט אויף אייביג .
כסלו תשפ״א 41
יאטיא,גרךעאוהומיאנ ּפלעט
כסלו תשפ״א 42
אובן :איך זאג דיר, דער טראמפיסטישער צוגאנג קען
טראמפ וועט עס אונז אייגנטליך דינען אלס מאדעל און
מאכן צום סוף .ער גוט צונוצקומען אין לעבן
מאטי סאלאמאןLMHC ,
גייט געווינען!ר
עגטןי!יט
שמעון :האלא ,ווילסט זיך
סתם איינרעדן שטותים? זיי
רעאליסטיש .ער האט פארלוירן
און פערטיג.
ראובן :כ'הער וואס דו
זאגסט .קען זיין .דאך בין איך
איבערצייגט אז צום סוף גייט
טראמפ בלייבן אויפ'ן בענקל
נאך פיר יאר.
שמעון :גוט .דו חלום
ווייטער .פונקט ווי טראמפ.
מיר לעבן יעצט מיט אן
אייגנארטיגע און טומלדיגע
צייט אין אמעריקע .עס
זענען פארגעקומען וואלן צו
באשטימען ווער עס זאל זיין
דער קומענדיגער פרעזידענט
און עס איז געמאלדן געווארן א
געווינער .אבער דער פרעזידענט
אנטזאגט זיך פון אננעמען
דעם פארלוסט און פרובירט
באקעמפן אין געריכט די
שטימען אין אלע וואקלדיגע
שטאטן וואס זאל טוישן דעם
וואלן אויסגאנג און אים לאזן
זיצן אויפ'ן בענקל נאך פיר יאר.
די באפעלקערונג שיינט נישט
צו האבן סיי וועלכע קראנטע
אינפארמאציע אז דאס איז
ווירקליך אן אמת'ע מעגליכקייט,
אבער פרעזידענט טראמפ האלט
אין איין ארויסגעבן פרישע
באשולדיגונגען און האלט
זיך פעסט ביים זייניגן מיט'ן
דערקלערן אין גרויסע אותיות
"איך וועל געווינען!"
רוב היימישע מענטשן
האבן געוואלט טראמפ זאל
געווינען .אבער ווי נאר מען
האט געזען אז דער מצב זעט
נישט אויס גוט פאר אים האבן
רוב מענטשן אנגעהויבן זיך
צוריקציען און באדויערט דעם
פאקט אז דער פרעזידענט האט
ליידער פארלוירן .נצחו אראלים
את המצוקים ונשבה טראמפ
הנשיא .פאר הייסע טראמפ
אנהענגער האט עס זייער וויי
געטון אבער רוב פון זיי האבן
כסלו תשפ״א 43
מענטשן פרובירן דאס צו אויסמיידן פאר יעדן פרייז. געשפירט אז זיי ווילן זיך ענדערש אנגרייטן אין קאפ די
איידער סיי וועלכער ערפינדער האט ערצייגט צו א מציאות אז טראמפ האט פארלוירן ווי איידער באפעלקערונג
סיי וועלכע ערפינדונג האבן זיי געדארפט ארבעטן האלטן הויך די האפענונגען און דערנאך דארפן
אויף דער זאך פאר א וויילע ,אפטמאל לאנגע שיינט נישט
יארן מיט אומצאליגע דורכפעלער ,ביז זאכן האבן דורכלעבן אן אמת'ן פארלוסט. צו האבן
זיך ענדליך אויסגעארבעט .בשעת'ן ארבעטן אויף כ'האב אויך געהערט פון מענטשן אז אויך אין
דער ערפינדונג זענען טייל באצייכנט געווארן אלס אנדערע הינזיכטן אין לעבן גייען זיי צו מיט אזא סיי וועלכע
משוגעים פאר'ן אריינלייגן אזויפיל צייט און כוח מהלך .איך זוך נישט צו האבן קיין גרויסע חלומות קראנטע
אויף עפעס וואס וועט זיי קיינמאל נישט פירן אין און איך ערווארט נישט קיין גרויסע גליקן ווייל אזוי
ערגעץ .ביי טייל ערפינדער איז דער וויץ געלונגען וועל איך נישט דארפן שפעטער אנטוישט ווערן. אינפארמאציע
און אנדערע זענען געשטארבן איידער'ן באווייזן צו אויב איך וועל מעיקרא נישט ערווארטן אז די זאך אז דאס איז
ענדיגן זייער ערפינדונג .אבער אויב לאזן מיר זיך זאל זיך אויסארבעטן אזוי ווי איך וויל ,וועל איך ווירקליך
נישט אריין אין דעם פראצעדור מיט א פעסטע ,און שפעטער נישט זיין אזוי פארווייטאגט אויב עס וועט אן אמת'ע
אפילו דמיונ'דיגע ,איבערצייגונג און אנטשלאסנקייט מעגליכקייט,
אז עס גייט זיך אויסארבעטן און מיר גייען נישט זיך אויסלאזן מיט א דורכפאל. אבער
אויפגעבן ביז'ן סוף ,קענען מיר קיינמאל בכלל נישט אלזא ,איז א גוטע געלעגנהייט צו באטראכטן פרעזידענט
דעם סארט מהלך המחשבה און אפשר קען עס אונז טראמפ האלט
אנקומען אהין. אין איין
גלייבן איז א קריטישע זאך פאר א מענטש. לערנען א לעקציע אין לעבן. ארויסגעבן
אפגערעדט אז פאר אידן איז די וויכטיגסטע זאך צו פרישע
גלייבן אז אלעס וואס דער אויבערשטער טוט איז דער מענטש האט אן אינערליכן סיסטעם וואס
לטובה .דאס עצם האפן און גלייבן אז עס גייט זיין וויל אים העלפן צו לעבן א באקוועמע לעבן .דערפאר באשולדיגונגען
גוט איז א גרויסע מתנה וואס העלפט דעם מענטש, וועלן מיר שנעל אויפכאפן וועלכע זאכן ברענגען און האלט זיך
ווי עס בלאזט אריין האפענונג און העלפט אנגיין אונז ווייטאג און מיר פרובירן אויפקומען מיט פעסט ביים
אפילו אין שווערע צייטן .דער אויבערשטער וואס סטראטעגיעס צו אויסמיידן די זאכן און סיטואציעס זייניגן מיט'ן
האט באשאפן די וועלט האט געוואוסט אז מענטשן וואס מאכן אונז אומבאקוועם .יעדער מענטש דערקלערן אין
וועלן נישט קענען אויסהאלטן די שוועריגקייטן האט זיך זיינע אייגענע זאכן וואס ער פרובירט גרויסע אותיות
וואס דאס לעבן ברענגט טיילמאל מיט זיך .זינט אויסמיידן באזירט לויט זיין געבוירענע נאטור און
אדם הראשון איז פארטריבן געווארן פון גן עדן לויט ערפארונגען אלס קליין קינד .באזונדער זענען "איך וועל
איז דער מענטש פארשאלטן געווארן מיט'ן "בזיעת פארהאן זאכן וואס זענען ענליך ביי אלע מענטשן. געווינען!"
אפיך תאכל לחם" .ווען אדם הראשון איז געקומען צום ביישפיל ,יעדער האט געוויסע מענטשן פון
לכלל דעת דורכ'ן עסן פונעם עץ הדעת ,דאן האט וועמען זיי שטייען ווייט אדער עסן וואס זיי וועלן
זיך אנגעהויבן דער באגריף פון ווייטאגָ .אן קיין נישט נעמען אין מויל .דאס איז באזירט אויף די
דעת איז נישטא קיין ווייטאג .ווי קען עמיצער ערפארונגען וואס מיר האבן געהאט מיט די יעניגע
אויסהאלטן ווייטאג ָאן קיין האפענונג? ווי קען מענטשן/עסנס .אויב עמיצער האט געהאט א
עמיצער דורכטראגן יסורים ָאן דעם וואס מען זאל שלעכטע רעאקציע אדער בויך-וויי נאכ'ן טועם זיין
גלייבן אז עס גייט קומען א בעסערער מארגן? גלייבן א געוויסן מאכל ,אדער האט אמאל געגעסן יענע זאך
און האפן ,אפילו ווען עס איז אומרעאליסטיש ,איז ווען ס'איז געווען פארפוילט ,וועט מען נישט וועלן
די בעסטע מעדיצין! נאכאמאל עסן יענע זאך.
דער עסטרייכישער פסיכיאטער וויקטאר די זעלבע זאך פאסירט ווען מיר ווילן עפעס
פראנקל ,א איד ,איז געווען א האלאקאסט זייער שטארק און מיר ארבעטן שווער צו עררייכן
איבערלעבער .שרייבט ער אז זייענדיג אין די יענע זאך אדער געשעעניש .מיר בויען אויף אונזערע
קאנצענטראציע לאגערן האט ער אויפגעפאסט אן האפענונגען אז מיר קענען עס דערגרייכן און דאס
אינטערעסאנטע זאך .די העפטלינגען וואס האבן זיך שטופט אונזערע שריט צו טון אלעס מעגליך עס זאל
געהאלטן שטארק מיט זייער האפענונג און האבן אייגנטליך צושטאנד קומען .אויב אבער עס הייבט
געפונען א משמעות אין זייער ביטערן מצב אונטער אן אויסזען אז די זאך וועט זיך נישט אויסארבעטן
די געפערליכע אומשטענדן ,די האבן איבערלעבט די פרובירן מיר זיך אפצולאזן דערפון באצייטנס ,אזוי
מלחמה .ווידער די וואס האבן נישט געזען קיין סיבה אז מיר זאלן נישט שפעטער ווערן אנטוישט פון
צו אנגיין מיט'ן לעבן און האבן זיך אונטערגעגעבן צו זיך אליין ('איך בין אזא גולם ,פארוואס האב איך
מיך איינגערעדט אז איך גיי עס קענען באווייזן')
זייערע ליידענישן ,זענען געשטארבן. אדער באטראכט ווערן דורך אנדערע ווי א דורכפאל
דאס איז נישט קיין וויסנשאפטליכע מסקנא, ('נעבעך ,און ער האט נאך געמיינט עס גייט זיך
אבער איין זאך איז קלאר ,עס זענען געווען מענטשן
אין די לאגערן וואס האבן פרובירט מאכן זייער אויסארבעטן').
לעבן דאס בעסטע וואס שייך לויט די ביטערע איך ווייס נישט פארוואס ,אבער פאר עפעס
אומשטענדן אפילו ווען ס'איז ניטאמאל געווען א סיבה האבן מענטשן אפגעמאכט אז צו פרובירן
שייך צו מאכן דאס בעסטע וואס שייך .זיי האבן עפעס וואס צום סוף האט זיך נישט אויסגעארבעט
מיינט אז איך ,אלס מענטש ,בין א דורכפאל ,און
כסלו תשפ״א 44
געענדיגט און ער האט פארלוירן .איז פארוואס אז זאכן מוזן נישט פאסירן פינקטליך וויאזוי נישט געקענט מער ווי האפן אז איין טאג וועלן
זאל נישט דער טראמפ אנהענגער נעמען דעם מיר ווילן עס זאל פאסירן ,וועלן זיי קענען זיי ארויסקומען פון דעם גיהנם און זיך טרעפן
זעלבן מהלך און רייטן אויף דער זעלבער כוואליע פארנעמען א דורכפאל .מיר קענען אקצעפטירן נאכאמאל מיט זייער משפחה .אט דער חלום
צוזאמען מיט אים? פארוואס זאלסטו זיך גרייטן דעם פאקט אז אונזער קאנדידאט האט פארלוירן האט זיי נישט געלאזט אויפגעבן און זיי געהאלטן
און טראכטן אז ער גייט ממילא פארלירן? דאס ווען עס שטעלט זיך ארויס אז ער האט פארלוירן. ביים לעבן .אין מציאות איז וויקטאר'ס ווייב
לעבן דארף סיי-ווי נישט גיין וויאזוי דו ווילסט. אבער ביז ער האט נישט פארלוירן מוזן מיר זיך שוין געשטארבן באלד נאך וואס מען האט זיי
דו ווילסט דעם אמת אדער דו ווילסט זיין נישט צוגרייטן דערצו און זיך זאגן אז ער גייט אפגעטיילט און איר געשיקט אויף לינקס .ער
ממילא זיכער פארלירן .ווייל זאכן 'מוזן' נישט האט געוואוסט אז מן הסתם איז זי שוין נישט
פרייליך? איך וויל ענדערש זיין פרייליך! זיך אויסארבעטן אזוי ווי מיר ווילן זיי זאלן זיך צווישן די לעבעדיגע .אבער מיט אלע כוחות האט
א סוקסעספולער מענטש גייט ביז צו די ער ווייטער געהאפט און גע'חלומ'ט אז זיי וועלן
מינוט ווען א רעזולטאט פון א פראיעקט דארף אויסארבעטן. זיך נאך איין טאג צוריק פאראייניגן .דאס האט
אריינקומען מיט די פולע פאזיטיוויטעט אז ער דאס איז א בעסערער צוגאנג פאר מצבים
גייט עס מאכן .דאס געט אים די ענערגיע ,די ווען עס שטעלט זיך ארויס אז זאכן האבן זיך אים געגעבן די חיות אנצוגיין.
דרייוו ,עס מאכט אים פרייליך און ווען דעם קען נישט אויסגעארבעט אזוי ווי מיר האבן געוואלט. דו ווילסט זיין פרייליך אדער דו ווילסט זיין
ער עס דורכשוויצן .אויב ער פארלירט כאפט מיר וועלן זיך נישט דארפן צוגרייטן דערצו און גערעכט .יעדער פעסימיסט זאגט אז ער איז
ער טאקע א גרויסן קלאפ ,אבער ער נעמט די טראכטן פעסימיסטיש .מיר קענען זיך האלטן רעאליסטיש .איך וואלט אבער פיל ענדערש
ווייטאג ,ער ווייסט וויאזוי עס אראפצושלונגען, ביי דער האפענונג אז עס וועט זיין וויאזוי מיר גענומען דעם טאבלעט פון האפענונג ווי איידער
ער הייבט זיך אויף און הייבט אן נאכאמאל" :יענץ ווילן און בלייבן מיט'ן זיסן חלום ,ווייל מיר וועלן ליידן די ווייטאג פון רעאליטעט .טרעף משמעות
וועט זיך יא אויסארבעטן" און א פרישע פראיעקט נישט ווערן צעשרויפט ווען מיר פארלירן' .אקעי, אין לעבן און ס'וועט נישט אויסמאכן וואס דיין
גייט אריין אין שוואונג .ער איז 'רעזיליענט' און מצב איז און דו וועסט זיך בס"ד פיין אן עצה געבן.
למעשה איז געווען באשערט אנדערש'. ווי א פילאזאף האט זיך אמאל אויסגעדריקט:
'באונסד' צוריק. דאנאלד טראמפ שרייבט אין זיין ביכל אז דער וואס האט א סיבה 'פארוואס' צו לעבן קען
דער חילוק צווישן סוקסעס און דאס ער האט גענומען יעדע געלעגנהייט וואס איז אויסהאלטן כמעט יעדן סארט מצב 'וויאזוי' ער
פארקערטע איז נישט וויפיל מען איז מצליח אים נאר אונטערגעקומען .סיי ווען מען האט
נאר וויפיל מען נעמט זיך אונטער! און וויפיל אים פארגעשטעלט א טשאלענדזש האט ער עס זאל נאר לעבן.
מען נעמט זיך אונטער ווענדט זיך צי מען קוקט אנגענומען .אויב עפעס איז אים געקומען אונטער אין ספר איוב לערנען מיר וואס עס באדייט
פאזיטיוו אויף זאכן און מען טראכט אז זאכן דער האנט האט ער געגלייבט אז דאס מיינט ער אמת'ע יסורים אין לעבן און דער פאקט אז
וועלן גיין די גוטע וועג ,אדער מען פרובירט זיך דארף טון עפעס דערוועגן .ער האט זיך נישט טיילמאל טוט השי"ת זאכן פאר סיבות וואס מיר
צו פארזיכערן נישט צו האבן קיין דורכפאל און געגעבן קיין תירוצים אז ער האט גענוג שווערע וועלן קיינמאל נישט פארשטיין .פארשטיין איז
מען איז נאר פארנומען קוקן אויף די מעגליכקייט זאכן אויפ'ן קאפ און האט שוין אויך גענוג געלט נישט וואס מיר דארפן .משמעות און באדייט איז
און כבוד .ער האט זיך אלץ גענומען צו דער
עס זאל זיך נישט אויסארבעטן. וואס מיר דארפן.
אפשר איז צייט מיר זאלן זיך פארשטערקערן קומענדיגער אונטערנעמונג. דער אמעריקאנער פסיכאלאג אלבערט עליס
אין דעם הינזיכט אין אונזער אלגעמיינעם מהלך ער האט זיך געהאלטן פאזיטיוו און האט נישט ערקלערט אז עס זענען דא דריי טעותים אין א
החיים .ווען אידן זענען אנגעקומען צום ים סוף געהאט קיין שום פראבלעם צו פארלירן אבער נאר מענטשנ'ס געדאנקענגאנג וואס מאכט אז זיין
בשעת די מצריים האבן זיי נאכגעיאגט האט דער ווען ער האט שוין ווירקליך פארלוירן .דאס האט לעבן זאל זיין אומגליקליך און ברענגט אלע
אויבערשטער זיי געזאגט :פארוואס וויינט איר געברענגט ער זאל האבן אזויפיל סוקסעספולע גייסטיגע קראנקייטן )1 .זאכן אין לעבן מוזן מיר
צו מיר? טאנצט אריין אין וואסער! א וויכטיגע ביזנעסער און צוליב דער זעלבער סיבה האט ער גיין גוט )2 ,מענטשן דארפן זיין פיין און שיין
לעקציע אז מיר דארפן פרובירן צו טון דאס אויך געהאט אזויפיל אומסוקסעספולע ביזנעסער. ("נייס") צו מיר )3 ,איך דארף זיין פיין און שיין צו
בעסטע מיר קענען און נעמען יעדע געלעגנהייט אבער דער צוגאנג האט אים געברענגט צו בלייבן
וואס דער אויבערשטער געט אונז און נישט זיך קעמפן פאר יעדע זאך און נישט אויפגעבן .צוליב אלע אנדערע מענטשן.
דעם איז ער אויך אלץ געווען אין געריכט .ער אויב לעבט מען מיט אזא הנחה ווערן מיר
שרעקן פון קיין דורכפאל. האט געקעמפט ביז עס איז נישט געווען קיין וועג אנטוישט ווען זאכן ארבעטן זיך נישט אויס
מיר געפינען אין פסוק ווי השי"ת האט ארויס .דער מהלך אז ער מוז געווינען ביז ער טוט לויט וויאזוי מיר האבן געוואלט .אלזא ,ווער
געזאגט פאר יהושע "אל תירא ואל תחת" .דער אייגנטליך פארלירן ,האט אים געהאלטן אינעם האט באשלאסן אז זאכן דארפן גיין לויט וויאזוי
אויבערשטער האט עס געדארפט זאגן ווייל דו ווילסט זיי זאלן גיין .אויב אדם לעמל יולד,
נאטירליך האט יהושע געהאט אלע סיבות צו שפיל. נעם דיינע ליידענישן און לעב דערמיט ,זיי מקבל
מורא האבן .און דו האסט אויך אלע רעכטן ווען ער האט באשלאסן צו פרובירן אנקומען אז דאס איז דער מציאות .אבער דו דארפסט
דערצו .אבער שטארק זיך און דו וועסט בס"ד צום העכסטן אמט אין דער וועלט און ווערן דער צושטאנד ברענגען די ליידענישן איידער עס
איבערקומען די שוועריגקייטן .קוראזש באדייט אמעריקאנער פרעזידענט ,האט ער ווידער באוויזן טוט צושטאנד קומען' .העבר אין ,העתיד עדיין,
נישט אז מען האט נישט מורא .קוראזש באדייט דאס אומגלויבליכע ,טראץ וואס קיינער אין דער וההווה כהרף עין ,דאגה מנין' איז נישט בלויז א
וועלט האט נישט געגעבן קיין שאנסן דאס זאל ניגון .קיין שום אמת'ע שוועריגקייט אויף דער
אז מען האט מורא אבער דאך טוט מען עס! ווירקליך פאסירן .ער האט געגלייבט אז ער קען וועלט (ארעמקייט ,תפיסה ,קרענק) קען ברענגען
צי טראמפ געווינט אדער פארלירט איז אונז אזויפיל ווייטאג ווי וואס מענטשן קענען טון
נישט אזוי וויכטיג .אבער עס איז שוין איינמאל דאס באווייזן און האט געקעמפט ביז'ן סוף. איינער פאר'ן אנדערן ,און נאך ערגער ווי ווען א
וויכטיג ארויסצונעמען א קריטישע לעקציע אצינד ,האט עמיצער געקלערט אז ער וועט צווייטער איז דיר גורם ווייטאג איז דער ווייטאג
פון דעם מצב איבער דעם ריכטיגן צוגאנג און נישט אננעמען דעם זעלבן צוגאנג יעצט ווען ער א מענטש קען ברעגען אויף זיך אליין (שנאה,
געדאנקענגאנג ,וואס דאס קען אונז ברענגען א האלט ביים פארלירן די וואלן? ער האט דעם
פאזיטיווע טויש אין לעבן .דאן וועלן מיר אלע פולן קאנפידענץ אז ער קען דאס אויסקעמפן און כעס ,יאוש).
געווינען ביז מען וועט אים זאגן אז דער קאמף איז אויב מענטשן זאלן פארשטיין און אנערקענען
זיין א געווינער .
כסלו תשפ״א 45
שלום בית צום נעקסטן שטאפל עצות און טיפס וויאזוי
צו פאבעסערן אייער
באציאונג מיט די
בני בית
הרב יצחק הערש בינעט ,מומחה בתורת הנישואין
בכוונה און ָאן וויסן דערפון .עס נעמט צייט ביז א פרוי הייבט שאלה:
אן כאפן ווי וויכטיג זי דארף איר מאן און ווי שטארק זי וויל
איך בין שוין אסאך יארן חתונה געהאט צו מיין חשוב'ן
זיין הילף ער זאל איר העלפן מחליט זיין זאכן. מאן .עס איז אבער דא א פראבלעם מיט וואס איך ווייס
ווען מען הייבט אן די חיי נישואין וועלן אפט פרויען נישט וויאזוי זיך צו באגיין דערמיט .דאס איז דער פאקט
נאכנישט איינזען די וויכטיגקייט און נוצן וואס א מאן מיט אז מיין מאן וויל נישט מכריע זיין אין גארנישט .אויף יעדע
זיין מיינונג קען זיי ברענגען ,וועגן דעם מאכט זיך אז אפט שאלה ענטפערט ער אז ער ווייסט נישט און ער וויל קיינמאל
אין די ערשטע צייטן זענען זיי נישט אינטערעסירט צו הערן
זיין מיינונג און פארקערט גאר ,ווען ער זאגט יא זיין מיינונג נישט געבן קיין דירעקטע און קלארע תשובה.
ווערט ער אוועקגעמאכט און באזייטיגט ,אפגעלאכט ,אויף נאך מער איז אינטערעסאנט אז אפט נאך וואס איך טו
א וועג אז דער מאן ווערט אומבאקוועם און הייבט אן זיך עפעס האט ער יא א מיינונג איבער וואס איך האב געטון,
אפהאלטן פון לאזן הערן זיין חוות דעת ,מיינונגען ,געדאנקען, און ער קען אמאל אפילו קריטיקירן מיינע החלטות ,אבער
פארשלאגן און הכרעות וואס ער האלט איז ריכטיג צו טון. ווען איך פרעג אים זיין מיינונג פאר'ן טון עפעס וויל ער עס
אויב דער מאן הערט אויף לאזן הערן זיין מיינונג ,צוליב
וואס עס איז נישט אויפגענומען געווארן מיט רעספעקט, נישט ארויסגעבן.
קען פאסירן אז עס גייט דורך אפאר יאר און די פרוי זעט בעצם קומט עס שוין פון פריערדיגן דור .ביי מיינע
איין אז זי דארף א מאן וואס זאל איר העלפן מכריע זיין שוויגער-עלטערן אין שטוב גייט אלעס מיט אן "איך ווייס
און אפמאכן אויף ערנסטע לעבנס פראגעס וואס עס איז נישט" .עס קוקט אויס ווי אזא סארט פוילקייט פון נישט
שווער צו טראגן די לאסט אליין ,אבער דער מאן איז שוין
ביזדערווייל שטיל געווארן ,ער האט שוין פארלוירן דעם וועלן טראכטן און געבן אן ענטפער.
טעם פון לאזן בכלל הערן אן ענטפער ,ער שפירט שוין ווי זי עס קען אפשר אויסקוקן ווי א מינדערוויכטיגע שאלה
איז קלוגער פון אים און וואס ער וועט נאר זאגן וועט סייווי אבער למעשה דריקט עס מיר זייער אויפ'ן לעבן ,סיי די
אוועקגעמאכט ווערן ,און ער ווערט אזוי אומבאקוועם אז בפועל'דיגע זאכן וואס ווערן נישט געטון און סיי בכלל דער
ער פארלאזט זיך שוין נישט אויף זיך צו ענטפערן אפילו ווען מהלך החיים פון ספיקות וואס זאמלען זיך אן און ווארטן
מען פרעגט אים קלאר וואס ער האלט. פאר ענטפערס ,און דאס פאלט זייער שווער אויף מיר.
אויב איז דאס אייער פאל איז וויכטיג איר זאלט טוישן
אייער רעאקציע און אויב איר באקומט סיי וועלכן ענטפער ענטפער:
פון אייער מאן ,זאלט איר דאס רעספעקטירן ,שעצן און
זיכער נישט אוועקמאכן ,און זיך לערנען וויאזוי מען קען לכבוד די חשוב'ע שואלת און אלע ליינער,
זיין א פרוי וואס האט א מיינונג וואס רעכנט זיך און שעצט איינע פון די זאכן וואס א פרוי דארף אין איר לעבן איז
איר מאנ'ס חוות דעת .דאס מיינט לאו דוקא אז מען דארף א מאן וואס העלפט איר זיך מסדר זיין מיט אירע מחשבות,
יעצט אויספירן יעדע זאך לויט ווי אזוי ער האלט ,אבער געפילן ,ספיקות און דילעמעס .די ווייטאג און די שוועריגקייטן
ווייניגסטנס ווייזן אז מען שעצט וואס ער זאגט און מען וואס ליגט אין דער שאלה איז זייער פארשטענדליך און עס
איז שווער צו ענטפערן פינקטליך וואס איר זאלט טון און
נעמט עס אין באטראכט.
אויב האלט מען קאפ און מען טוט דאס פאר א שטיק וואס איר זאלט בעטן ָאן וויסן אלע ארומיגע דעטאלן.
צייט קען מען האפנטליך צוריקדרייען דעם מאן און דאס עס איז דא אמאל וואס פשוט אפן בעטן דעם מאן ער
וועט אים מוטיגן צוריק אנצוהייבן געבן זיין שטעלונג אויף זאל פרובירן יא צו זיין מער קלאר און צו מסדר זיין זיינע
זאכן וואס מען פרעגט אים וויסנדיג אז זיינע ענטפערס מחשבות קען העלפן ,בפרט אז לויט ווי איר זענט מסביר
וועלן נישט אוועקגעמאכט ווערן נאר וועלן אנגענומען ווערן איז דאס א משפחה געוואוינהייט און עס קען זיין אז די
מיט אנערקענונג און מען וועט זיך רעכענען מיט אים ,און גאנצע פראבלעם נעמט זיך פון א פשוט'ע חסרון ידיעה; ער
האפנטליך וועט איר צוריקבאקומען א מאן וואס קען אייך ווייס נישט אז ער האט די מעגליכקייט ,די רשות און די
אויטאריטעט זיך מצמצם צו זיין און זאגן זיין מיינונג .אויך
געבן די ענטפערס וואס איר זוכט .זאל זיין מיט הצלחה. קען זיין אז קומענדיג פון אזא שטוב ווייסט ער נישט די
וויכטיגקייט דערפון ,ווייל ער האט עס קיינמאל נישט געזען.
________________________ א נקודה וואס קען זיין א הילף פאר די שואלת און אויך
הרב יצחק הערש בינעט איז דער מנהל פון 'מסורת' ,דער צענטער פאר
הדרכה לחתנים און ייעוץ נישואין .מיט לאנגע יארן ערפארונג אין דעם פאר אלע ליינער:
פעלד טוט ער ,צוזאמען מיט אנדערע ערפארענע שלום בית מומחים, אפטמאל טרעפן זיך פרויען אפאר יאר נאך דער חתונה
צושטעלן די העכסטע קוואליטעט יעוץ און הדרכה סיי בעפאר די אין א פראבלעם וואס זיי האבן זיך אליינס געברענגט ,שלא
חתונה און סיי אין די יארן נאך די חתונה .צו הערן מער אינפארמאציע,
נוצבארע שלום בית לעקציעס ,אדער צו באשטעלן און אפוינטמענט,
רופט אויפ'ן מסורת טעלעפאן ליין.845-414-8046 :
צו פרעגן אייערע שאלות פון הרב בינעטה שרייבט צו ״נפשי״ אין אימעיל [email protected]
כסלו תשפ״א 46
SPONSORED CONTENT
פראפעסאר עקיבא פערלמאןPhD ,
ODAוועלנעס צענטער דירעקטאר
ביים שורש פון טראומא
י סוגיא פון טראומא איז א שווערע און טיפע .טראומא איזד
שריט אויפ'ן וועג ארויס ,פון איבערקומען די ּפיין און אנקומען צו דער
ליכטיגקייט .די ליכטיגקייט איז דארט; זי ווארט יעדן ליידנדן אּפ אינדרויסן, טיף ,ווייל ער קריכט אריין אין די טיפענישן פונעם נפש,
אויף דער אנדערער זייט פון דעם ל ָאך ,אין וועלכן די טראומאטישע דארט וואו ס'זיצן די שרשים פונעם מענטש ,זיינע רצונות
איבערלעבעניש האט דעם קרבן אריינגעפירט .ס'איז נאר שרעקליך שווער און שאיפות .ווען א מענטש גייט דורך אן איבערלעבעניש
זיך אויפצוהייבן און אנהייבן אהינגיין .ס'איז שווער ,ווייל די ווייטאג ,דער וואס לאזט אים איבער מיט טראומא ,איז עס א בחינה ווי
צער מיט וואס די זכרונות זענען פארבינדן ,איז אזוי שרעקליך גרויס און טיף. א וויירוס וואלט זיך באקוועם באזעצט ביים שורש פונעם נפש .דארט איז
איך ווייס ,איך פארשטיי דאס גוט .כ'ווייס אבער אויך ,אז יעדער הייל קומט זייער דעליקאט און דערפאר קען טראומא ברענגען אויפ'ן מענטש אזעלכע
מיט אן ארויסגאנג ,און יעדער וואס איז נאר פארווארפן געווארן אין א לאך,
קען פון דארט אויך ארויסקריכן .כ'ווייס אז ס'איז שווער ,אז ס'פילט ווי אן שווערע חורבנות.
אוממעגליכקייט; כ'ווייס אבער אויך אז ס'איז יא מעגליך ,אז ס'איז דא וועג, די נושא איז טיף ,אבער אויך שווער .זי איז שווער ,ווייל טראומא איז איינע
פון די זאכן אין לעבן וואס גייען נישט אוועק פון זיך אליין" .צייט היילט",
וועלכן מ'דארף נאר טרעפן. זאגט די וועלט .די צייט-רפואה האט אבער יוצאים מן הכלל .טראומא איז
איך ווייס דאס אלעס ,ווייל איך אליין בין דארט געווען .און פון דעם, א שטארקער יוצא .און ּפונקט ווי מיט פארשידענע אנדערע הייל-מיטלען,
מיין דארט זיין ,מיין קלעם ,מיין אזא הייל-רייזע — פון דעם וויל איך יעצט האט אויך צייט אן אייגנשאפט אז ווען זי היילט נישט ,מאכט זי נאר ערגער.
רעדן .איך גיי נישט רעדן בתורת מומחה ,נאר אלס יחיד ,אלס מענטש וואס ווען טראומא בלייבט זיצן אומבאהאנדלט ,ווערט ער בלויז שווערער און
דערציילט וועגן זיינער אן אייגענער טראומאטישער איבערלעבעניש. געדעכטער.
אין ראם פון מיין ארבעט ,איז מיר שוין אויסגעקומען זיך צו באטייליגן און דווקא ווען עס קומט צו טראומא ,האבן מענטשן א נטי' אפטמאל
ביי די לוויות פון מענטשן ,וואס האבן נעבעך געצאלט דעם ענדגילטיגן ּפרייז צו ליידן און שווייגן .א טראומאטישע אריבערלעבעניש איז קיינמאל
פאר זייערע ַאדיקש ָאנס .געווענליך איז עס אבער מענטשן ,וועמען איך האב נישט געשמאק ,און מענטשן זוכן צו אנטלויפן פון די שווערע ,שרעקליכע
געקענט אין ראם פון מיין ּפראפעסיע .עס זענען אבער יא געווען צוויי פאלן, געשעענישן וואס זענען זיך מיט זיי פארלאפן .דערצו זענען פאראן א סך
ווען איך האב באגלייט צו דער אייביגער רו חברים ,ידידים ,מיט וועמען איך טראומאס ,וואס קומען פארבינדן מיט אומבא'טעמ'טע זאכן ,וואס ברענגען
בין נאענט געווען אינדרויסן פון דעם תחום פון מיין ּפראפעסיע .דאס זענען דעם מענטש ,אפטמאל אן רעכט ,זיך צו שעמען מיט דער איבערלעבעניש.
פריינט ,נאענטע מענטשן ,מיט וועמען כ'בין אויפגעוואקסן און געבליבן בקשר אלס תוצאה בלייבט די ווייטאג דערשטיקט און די שאדן ווערט דורך דעם
שּפעטער אין לעבן ,און אויפאמאל ,אומגערישט ,זענען זיי מער נישטא געווען.
איך רעד יעצט פון א יונגערמאן ,א חבר מיינער פון ישיבה ,מיט וועמען נאר גרעסער.
איך בין געווען היּפש נאענט .כ'האב געוואוסט אז ער מאטערט זיך מיט אלס עמיצער וואס האנדלט א סך מיט טראומא און די קרבנות פון
פארשידענע זאכן אין לעבן; כ'האב אבער נישט געוואוסט ווייט גענוג ,זיך טראומא ,וויל איך דווקא יא רעדן פון דעם ענין .איך וויל רעדן פון טראומא,
צוצוגרייטן צו יענעם טעלעפאן-קאל ,וואס האט מיך איבערגעגעבן די און טאקע פון מיינע אייגענע טראומאטישע איבערלעבענישן .איך האף אזוי
שרעקליכע בשורה אז יענער ידיד מיינער איז געפונען געווארן נישט בין ארום צו דינען אלס מוסטער פאר אנדערע ,צו לאזן די ּפיין דורכברעכן און
החיים .די צרות האבן אים צוגעפירט צו שעדליכע סובסטאנצן ,וועלכע האבן ארויסקומען און ביסלעכווייז זיך היילן .איך האף אויך צו דינען אלס אזא
אים פארשלעּפט און איבערגענומען דעם קאנטראל אויף אים ,ביז זיי האבן שליח ציבור ,און אויסדריקן מיין טראומא-צער ברבים ,אנשטאט די אזויפיל
אים צום סוף אּפגעפירט צום ראנד פון טויט .ער ,ווי אלע אנדערע ,איז צווישן אונז וואס מאטערן זיך אין דער שטיל .אפשר וועט דאס העלפן די
געבליבן צאּפלען און זיך מאטערן ביים ברעג ,ביז דער אדיקשאן האט זיך צום וואס קענען זיך נישט ברענגען צו פילן וואס עס טוט זיך טיף אין זייער
נשמה ,זיך אויפצומאכן דאס הארץ — צו זיך אליין ,און אויסהערן וואס דארט
סוף געשטארקט און אראּפגעשטוּפט צום תהום.
קיינער זאל נישט וויסן ,אבער א לוי' פון דעם סארט איז אן איבערלעבעניש שּפילט זיך אּפ.
זיך לאזן פילן ,צולייגן אן אויער צום אייגענעם איך ,איז דער ערשטער
כסלו תשפ״א 48
פון ODAטישל
אלע האבן גוט געדענקט ווי ער אליין האט זיך שּפעטער געמוטשעט נאכ'ן וואס לאזט זיך נישט איבערגעבן מיט ווערטער .כ'רעד נאכנישט פון די ּפיין,
אויפשטעלן זיין אייגענע שטוב. די צער ,נאר אפילו בלויז די סצענע איז שווער צו שילדערן .די משּפחה
געפינט זיך אין שאק ,און די לוי' ווערט אראנזשירט אין דער איילעניש,
מיין חבר האט זיך אּפגעמוטשעט דאס לעבן און ארומגעטראגן מיט אונטער'ן שאטן פון בושה און כעס .סתם אזוי פארלירן א נאענטן איז אן
אויסטערלישע יסורים .ס'איז קיינעם נישט געקומען ווי א חידוש אז ער איבערלעבעניש וואס לאזט זיך שווער עסן און פארדייען; א ּפשיטא ווען
האט זיך סוף כל סוף גענומען צו עּפעס ,וואס זאל אים אביסל פארטייבן די דער נאענטער ווערט פארלוירן ּפלוצלונג ,אומערווארטעט ,און נאך דערצו
חושים און פארטרייבן די ּפיין .ער אליין האט אויך געוואוסט אז ס'איז נישט
קיין תרופה .ער האט אויך גוט געוואוסט ,אז אפילו פאר דער צייטווייליגער אויף אזא אופן.
דערלייכטערונג ,וואס שטעלט זיך אויך אּפ נאך פריער ווי שּפעטער ,צאלט בין איך יענעם גרויען ווינטער-טאג אנגעקומען צום בית החיים און זיך
מען א טייערן ּפרייז .זעט אבער אויס אז די יסורים האבן דערטרינקען דעם דארט געטראפן מיט אן ענגען מנין ,וואס איז באשטאנען פון די פאמיליע-
מיטגלידערס און עטליכע גאר נאענטע חברים .מיר זענען דארט געשטאנען
ישוב הדעת און ער איז פארט אריינגעפאלן. און געקוקט אויפ'ן אויסגעגראבענעם קבר — א שטיק שווארץ ארומגענומען
און — מיר ,די חברים ,די ארומיגע ,מיר האבן דאס אלעס געזען ,מיר האבן מיט פארבלאטיגטן שניי — מיט פארגלעזערטע אויגן און פארשטארטע
דאס אלעס געוואוסט .מיר האבן מיטגעהאלטן זיינע ראנגעלנישן ,געוואוסט געפילן .איך בין געשטאנען ,אינאיינעם מיט די אנדערע יוגנט-חברים פונעם
פון זיינע צרות ,געקענט זיינע ּפראבלעמען .ווען דאס שרעקליכע איז געשען, נפטר ,ביים אפענעם קבר מיט א הארץ פארקלעמט פון ּפיין .מיר האבן
איז די שאלה בכלל נישט שווער געווען .יא ,ס'איז געקומען מיט שאק ,אבער געענטפערט אמן אויפ'ן קדיש יתום און שטיל געשליכצט צוזאמען מיט די
מיר האבן פארשטאנען .מיר האבן גוט געוואוסט אז אונזער חבר איז בעצם
א קלאסישע ביישּפיל פון אן אדיקשאן-פאל ,וואס האט באוויזן אריינצופירן יתומים.
די לוי' איז דורך אויגנבליקליך שנעל ,און מיר ,די עטליכע חברים פונעם
דעם קרבן ביז'ן ועד בכלל פונעם שרעקליכן סוף. נפטר ,זענען געשטאנען און געשמועסט וועגן אונזער געמיינזאמען אמאל .מיר
די געשיכטע מיט מיין חבר איז גארנישט ווייניגער טיּפיש ווי טראגיש. האבן זיך דערציילט מעשיות און געטיילט איבערלעבענישן .מיר האבן גערעדט
אזוי שרעקליך ווי די ווערטער זאלן זיך נאר נישט הערן ,איז דאס זייער וועגן דעם נפטר ,זיין גוטסקייט ,איבערגעגעבנקייט ,און אייגנארטיגקייט .און
א געווענליכע ,דורכשניטליכע אדיקשאן-מעשה .די צרה איז נאר ,אז ביי וויסן זאלט איר ,אז דער פארלוירענער חבר אונזערס איז ווירקליך געווען אן
יעדער אזא געשעעניש ,באקענען מיר זיך בלויז מיט דער טראגעדיע פון דער אייגנארטיגע ,גוטהארציגע ּפערזענליכקייט ,וועמען מיר האבן טיף געשעצט
געשיכטע .מיר הערן וואס ס'איז געשען און מיר זעען א שרעקליכע מעשה. און ליב געהאט .מיר האבן דיסקוטירט אלעס וועגן דעם חבר אונזערן ,וועמען
מיר טראכטן אבער געווענליך נישט ווייטער אריין ,וואס ס'איז מיט דעם מיט האבן נארוואס פארלוירן .א סך ענינים און נקודות זענען ביי דער שמועס
מענטש זיך פארלאפן ביז אהין ,וואס ער איז אלץ דורך ביז ער האט זיך נעבעך אויפגעברענגט ,אויסער איין ּפרט .קיינער פון אונז האט נישט גערעדט וועגן
דער סיבה ,וואס האט געפירט אונזער באקאנטן זיך אריינצולאזן אין יענעם
באגעגנט מיט דער שרעקליכער שיקזאל.
דער לימוד פון מיין חבר ,ווי אלע אנדערע וועמען די יסורי-נפש'דיגע דר ָאגַ -אדיקש ָאן ,פאר וועלכן ער האט נעבעך באצאלט מיט'ן לעבן.
אומשטענדן האבן אריינגעפירט אין יענער בלאטע ,איז נוגע פאר יעדן .יעדער איך געדענק נאך ווי אויפ'ן וועג אהיים פונעם בית החיים האב איך
מענטש אויף דער וועלט טראגט זיך ארום מיט א געוויסער מאס ּפיין ,וואס גערופן מיין פרוי און מיט איר מיטגעטיילט די איבערלעבעניש .איך האב
מאטערט אים און פון וועלכער ער וואלט זייער געוואלט זיך שיידן .יעדער איר דערציילט וועגן מיינע מחשבות און געפילן .און אזוי שמועסנדיג האב
יחיד האט א געוויסע באגרעניצטע מאס פון טראומא וואס ּפלאגט אים .יעדער איך אליין אויפגעכאּפט די דאזיגע נקודה ,אז קיינער פון אונז האט נישט
פון אונז איז אין לעבן דורכגעגאנגען עּפעס ,וואס האט אים איבערגעלאזט געפרעגט די דאזיגע וויכטיגע פראגע .קיינעם איז נישט איינגעפאלן הויך
מיט שיריים יסורי נפש .דער נאטירליכער דראנג צו אנטלויפן פון יסורים וואס
ווייטער ,פירט אונז געווענליך אוועקצודרייען דעם קאּפ און נישט קוקן אין אויסצוטראכטן דעם 'על מה ולמה' :וויאזוי האט דאס געקענט געשען?
יענעם ווינקל פונעם נפש ,וואו דער מקור פון אונזערע ווייטאגן געפינט זיך. כ'האב אבער דערביי געכאּפט ,אז די סיבה פאר יענער שווייגעניש איז
מיין ציל איז ,אז מיר זאלן דווקא יא אנערקענען אין די יסורים און זיך נישט געווען א ּפרואוו נישט הויך ארויסצוזאגן וואס אלע האבן ביי זיך
לאזן זיי שּפירן .אנערקענען דאס מציאות און עס קוקן אין ּפנים איז דער געטראכט .פארקערט :מיר האבן דערפון נישט גערעדט ,טאקע ווייל ס'איז
ערשטער טראט ארויס צו דער פריי .יסורים טוען טאקע וויי ,אבער ווייטאג געווען אזא דבר ּפשוט .איך און מיינע חברים וואס זענען מיט אים געגאנגען
איז נישט תפיסה .די תפיסה איז דאס פארלייקענען די יסורים .דאס איז אין ישיבה ,האבן געדענקט די שווערע אומשטענדן אונטער וועלכע ער איז
וואס פארקלאמערט און פארקלעמט אונז .מכיר זיין אין דער עקזיסטענץ פון אויפגעוואקסן .מיר האבן געדענקט זיינע ליידן און מוטשענישן .מיר האבן
דעם טראומא מיינט אפירנעמען דעם שליסל צום שלאס .די טיר איז אפשר געדענקט ווי ער האט זיך נעבעך אזוי אנגעשטרענגט מיטצוהאלטן די לימודים
פארזשאווערט און וועט זיך נישט לאזן אזוי גרינג עפענען .אבער מיט ארבעט און מיטפארן מיט דער ישיבה-ווירטשאפט ווי אלע אנדערע .ער איז געקראכן
אויף גראדע ווענט צו באקומען לייטישע אויסצייכענונגען אויף די בחינות.
און התמדה ,וועלן מיר זיך סוף כל סוף ארויסזען אויף דער פריי . ער האט זיך אומזיסט געמאטערט מיטצוהאלטן אנדערע אקטיוויטעטן .מיר
פארזעצונג אין קומענדיגן נומער אי״ה זענען געווען מיט אים ווען די שטוב פון זיינע עלטערן איז צעפאלן ,און מיר
כסלו תשפ״א 49
ּפערסּפע
אשה כשרה עושה רצון
בעלה ,אבער וואס איז
דער גרעניץ?
איך האב געוואלט פרעגן צוויי שאלות .ערשטנס ,מיין מאן וויל מיר זאלן זיך אריבערציען קיין אויסלאנד
(דארט וואו זיין רבי וואוינט) ,און דאס איז מיר גאר א שווערע החלטה צו מאכן .מיין משפחה ,חבר'טעס,
און אזוי ווייטער וואוינען אלע דא און עס איז זייער קאמפליצירט זיך צוצוגעוואוינען צו א נייע פלאץ.
צווייטנס האב איך געוואלט פרעגן :מיין מאן האט עטליכע שטארקע רצונות וואס ער פארלאנגט פון
מיר און לייגט שטארקע דרוק ,וואס איך קען עס נישט צושטעלן צוליב פארשידענע סיבות ,און דערנאך
שפיר איך שולדיג פארן נישט צושטעלן וואס ער וויל .איז מיין שאלה :וויפיל איז א פרוי מחויב פאר'ן מאן
לגבי עושה רצון בעלה? וויפיל פון די אייגענע כבוד ,רעספעקט ,עטישקייט און אזוי ווייטער דארף מען
(וויל זיין אן אשה כשרה) אוועקגעבן פאר'ן מאן?
כסלו תשפ״א 50
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search