หน ่ วยการเร ี ยนร ้ ู ท ี ่ ๑๑ การแสดงนาฏศิลป์
การแสดง นาฏศ ิ ลป์ การแสดงเดี่ยว การแสดงละคร การแสดง เป็ นช ุ ดเป็ นตอน การแสดงเป็ นหม ่ ู ร ามโนราห ์ บ ู ชายญ ั ร าฉ ุ ยฉายวน ั ทอง เซิ้งโปงลาง ผง ั สาระการเร ี ยนร ้ ู ตัวชี้วัด ม ี ทก ั ษะในการใช ้ ความคด ิในการพฒ ั นาร ู ปแบบการแสดง (ศ ๓.๑ ม.๓/๓)
การแสดงเป็ นหม ่ ู เซิ้งโปงลาง โปงลางท าจากไม้มะหาดหรือไม้หมากเหลื่อม น ามาเหลาให้ขนาด ลดหลน ั่กน ั ประมาณ ๑๒ ลูกใช้เชือกร้อยเป็ นผืน ในขณะที่ให้น าปลายเชือก ดา ้ นหน่ึ งผก ู แขวนกบ ั เสาปลายเช ื อกอ ี กดา ้ นหน่ึ งจะผก ู ไวก ้ บ ั ขาหรือเอวของผู้ตี การเล ่ นโปงลางน ิ ยมใชผ ้ บ ู ้ รรเลงสองคนต ่ อเคร ื่องดนตร ี หน่ึ งช ิ ้ น เพลงที่ บรรเลงส ่ วนใหญ ่ จะสง ั เกตจากธรรมชาต ิ ท ี่อยร ู ่ อบตว ั เช ่ น เพลงลายนกไซบิน ขา ้ มท ุ ่ ง หร ื อเพลงลายกาเตน ้ กอ ้ น โปงลาง ม ี ลก ั ษณะคลา ้ ยกบ ั ระนาด เป็ นการนา ท ่ อนไมห ้ ร ื อกระบอกไม้ มาร ้ อยต ิ ดกน ั เป็ นผน ื ใชแ ้ ขวนต ี กบ ั เสาข ึ งบนรางบา ้ น หร ื ออยก ู ่ บ ั ตัวผู้บรรเลง โปงลางแต ่ เด ิ มเร ี ยกวา ่ กระดึงส าริด ที่ใช้แขวนคอวัวสมัยโบราณ
ปั จจ ุ บน ัไดม ้ี การพฒ ั นาการทา โปงลางมากข ้ึ น เช ่ น ทา ล ู กโปงลางด้วย แผน ่ ทองเหล ื องขนาดต ่ าง ๆ รวมถ ึ งการนา เอาไมไ้ ผม ่ าเหลาใหม ้ี ขนาดลดหลน ั่กน ั ทา ใหไ้ ดเ ้ส ี ยงท ุ ม ้ และน ุ ่ มนวลและยง ั น ิ ยมบรรเลงเป็ นวงร ่ วมกบ ั เคร ื่องดนตรี ประเภทอ ื่น เช ่ น พ ิ ณ กลองแคน เพ ื่อการฟั งและใชบ ้ รรเลงประกอบการฟ้ อน พ ้ ื นบา ้ น เซ ิ ้ งโปงลาง เป็ นการแสดงพ ้ ื นเม ื องภาคตะวน ั ออกเฉ ี ยงเหน ื อ ที่ชาวกาฬสินธุ์ไดป้ ระด ิ ษฐแ ์ ละดด ั แปลงนา ท ่ าฟ้ อนต ่ าง ๆ มาผสมผสานกน ั ใหเ ้ ก ิ ดท ่ าฟ้ อนโปงลางข ้ึ น โดยฝ่ ายชายและฝ่ ายหญ ิ งออกมาร าดว ้ ยท ่ าทาง สน ุ กสนานไปตามท ่ วงทา นองและจง ั หวะของเพลง
ฝ่ ายหญ ิ งสวมเส ้ ื อแขนกระบอกผมเกลา ้ มวยทด ั ดอกไม ้ น ุ ่ งผา ้ ซ ิ่น สวมเครื่องประดับเงิน ไดแ ้ ก ่ สร ้ อยเง ิ น กา ไลเง ิ น ต ่ างห ู เง ิ น ฝ่ ายชายสวมเส ้ ื อ ม ่ อฮ ่ อม กางเกงขาก ๊ วยใชผ ้ า ้ ขาวมา ้ คาดเอวและโพกศ ี รษะ เครื่องแต่งกาย เครื่องแต่งกายเซิ้งโปงลาง ด้านหน้า ด้านหลัง
เครื่องดนตรีประกอบการแสดง ใชว ้ งดนตร ี พ ้ ื นเม ื องภาคตะวน ั ออกเฉ ี ยงเหน ื อ ซ่ึ งประกอบด้วย พิณ แคน กลองหาง กลองตึง หมากกบ ั ๊ แกบ ้ ไหซองโปงลางโหวด ฉาบ เกราะ มาร ่ วมกน ั บรรเลง ไหซอง พิณ
ท่าร าประกอบเซิ้งโปงลาง ท่าร าที่ ๑ อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งเด ิ นขยบ ั เทา ้ ซา ้ ยพร ้ อมกบ ัไสม ื อท ้ ง ั สองมา ข้างหน้า ลักคอ ผู้แสดงฝ่ ายชายเดินขยับเท้าขวา ๔ จังหวะ พร้อมกบ ัไสม ื อ ท ้ ง ั สองมาขา ้ งหนา ้
๑ ๒ ท่าร าที่ ๒ ๓ ๔ ๕
อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งใชม ้ื อขวาแตะแกม ้ ม ื อซา ้ ยหงายต ึ งแขนยื่นมา ด้านหน้า จังหวะเท้าย ่า ๑-๒-๓ จังหวะที่ ๔ ให้ลากเท้าซ้ายมาชิด ผู้แสดงฝ่ ายชาย ใชม ้ื อขวาทา ท ่ ามอง ม ื อซา ้ ยไพล ่ หลง ั จง ั หวะยา่ ๑-๒-๓ จังหวะที่ ๔ ยกเท้าซ้าย หมายเหต ุ : ปฏ ิ บต ัิ สลบ ั ขา ้ งมาซอ ้ นแถวตรงแลว ้ แยกแถวจากน ้ น ั สลบ ั มือปฏิบัติ
ท่าร าที่ ๓๑ ๒๓๔
อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งและฝ่ ายชายเด ิ นแยกออกจากกน ั ยกเทาด้านใน ้ ม ื อต ้ ง ั วงกลางจากน ้ น ั เด ิ นมาซอ ้ นแถว ม ื อท ้ ง ั สองขา ้ งจ ี บไขวร ้ ะดบอก ไสเท้า ั หน ั หนา ้ มองค ู ่ แลว ้ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าเด ิ มแต ่ สลบ ั ดา ้ น เด ิ นแยกออกจากค ู ่ ตรงขา ้ มกบ ั คร ้ ั งแรกยกเทา ้ ดา ้ นใน หมายเหต ุ : จังหวะย ่าเท้า ให้ผู้แสดงยกเท้า ๑-๒-๓ และ ๔ นับตอนกางแขน ออก ปฏิบัติจ านวน ๔ คร ้ ั ง
ท่าร าที่ ๔ ๑ ๒ ๓ ๔
อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งและฝ่ ายชายหน ั หนา ้ เขา ้ หาค ู ่ ผแสดงฝ่ ายหญิง ู ้ เด ิ นไปทางขวาม ื อ ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าจ ี บหงายม ื อส ้ น ั และกลบ ั ปฏ ิ บต ัิ อก ี คร ้ ั งทางซา ้ ยม ื อ จากน ้ น ั หม ุ นสลบ ั ท ี่กบ ัฝ่ ายชาย ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าน ้ ี ท ้ ง ั หมด ๙ จังหวะ ผู้แสดงฝ่ ายชาย ปฏ ิ บต ัิ เช ่ นเด ี ยวกบ ัฝ่ ายหญ ิ งแต ่ในท ิ ศทางตรงกน ั ขา ้ ม โดยม ื อท ้ ง ั สองต ้ ง ั วง ระดบ ั วงกลาง ม ื อซา ้ ยต ้ ง ั วง ม ื อขวาจ ี บหงาย หมายเหต ุ : จังหวะเท้าให้ย ่า ๑-๒-๓ แตะ
ท่าร าที่ ๕ อธิบายท่าร า :ผู้แสดงฝ่ ายหญิงและฝ่ ายชาย ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าสอดส ู ง ส ่ งจ ี บหลง ั ยกเทา ้โดยปฏิบัติ สลบ ั ขา ้ งกน ั พร ้ อมกบ ั เด ิ นแยกออกจากกน ั ตามค ู ่ ฝ่ ายหญ ิ งเด ิ นแยกออกจากกน ั แลว ้ เด ิ นวนมา ด้านหน้า ฝ่ ายชายเดินตามฝ่ ายหญิงแล้ววนไปอย ู ่ ด้านหลัง หมายเหตุ : ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าดง ั กล ่ าว ๘ หรือ ๑๖ จังหวะ ๑ ๒ ๓
ท่าร าที่ ๖ อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งเปล ี่ยนท ่ าท ี ละคน พร ้ อมกบ ั แปรแถวเป็ นแถวเฉียง โดยเร ิ่มจ ี บม ื อขวาแลว ้ปล ่ อยท ี่หว ัไหล ่ ซา ้ ยแลว ้ มว ้ นจ ี บขวาออกเป็ นต ้ ง ั วงบน ฝ่ ายชายปฏ ิ บต ัิ ท ่ าต ีปี กและปรบม ื อสลบ ั กน ั หมายเหต ุ : ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าดง ั กล ่ าว ๘ จังหวะ หรือจนหมดจังหวะ ๑ ๒
ท่าร าที่ ๗ ๑ ๒ ๓ ๔
อธิบายท่าร า : ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งต ้ ง ั วงกา ้ วเทา ้ ซา ้ ย-ขวา พร ้ อมกบช้อนมือจีบ ั จากน ้ น ั ถ ่ ายน ้ า หนก ั ตว ัไปเทา ้ หลง ั แลว ้ ถ ่ ายน ้ า หนก ั ตว ั มาเทา ้ หนา ้ พร ้ อมกบ ั ปล ่ อยจ ี บ ผแ ู ้สดงฝ่ ายชายปรบม ื อกา ้ วเทา ้ ขวา-ซา ้ ยพร ้ อมกบ ั สลบ ั จ ีบมือบน-ล ่ าง หมายเหต ุ : ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าดง ั กล ่ าวสลบ ั ขา ้ ง ๘ คร ้ ั ง
ท่าร าที่ ๘ อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งกา ม ื อหลวม ๆ ขา ้ งลา ตว ั หน ั ซาย ้-ขวา พร ้ อมกบ ั ยา่ เทา ้ในจง ั หวะ ๑-๒-๓ จังหวะที่ ๔ แตะเท้า ผู้แสดงฝ่ายชายด ี ดน ิ ้ ว ปฏ ิ บต ัิโดยหน ั หนา ้ ท ิ ศทางตรงกน ั ขา ้ มกบ ัฝ่ ายหญ ิ ง หมายเหต ุ : ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าดง ั กล ่ าวสลบ ั ขา ้ ง ๘ จังหวะ ๑ ๒
ท่าร าที่ ๙ อธิบายท่าร า : ผแ ู ้สดงฝ่ ายชายและฝ่ ายหญ ิ งหน ั หนา ้ เขา ้ หากน ั ม ื อท ้ ง ั ๒ อยใ ู ่ น ระดบ ั ชายพกแลว ้ ลากเทา ้ ขวามาช ิ ด เอ ี ยงซา ้ ยจากน ้ น ั เด ิ นสวนกน ั พรอ ้ มกบ ั เคลื่อนมือระดับชายพกออกเป็ นมือขวาหงายระดับศีรษะ มือซ้ายจีบคว ่า แขนตึง เอียงขวา ยกเท้าซ้าย หมายเหต ุ : ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าดง ั กล ่ าว ๘ จังหวะ ๑ ๒
ท่าร าที่ ๑๐ อธิบายท่าร า : เทา ้ ผแ ู ้สดงท ้ ง ั ชายและหญ ิ งเร ิ่มแตะเทา ้ ดว ้ ยเทา ้ ขวา (แตะเท้า พร ้ อมกบ ั ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าของม ื อดว ้ ย) จากน ้ น ั ยา่ เทา ้ ขวา-ซ้าย-ขวา แล้วแตะซ้าย พร ้ อมกบ ั หน ั ตว ั มาทางดา ้ นขวา (ขณะท ี่ยา่ เทา ้ใหป้ ฏ ิ บต ัิ ท ่ าของมือด้วย) ย ่าเท้า ๑๔ จง ั หวะโดยจง ั หวะส ุ ดทา ้ ยใชจ ้ ม ู กเทา ้ จรดแตะพ ้ ื น หมายเหต ุ : ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าดง ั กล ่ าว ๘ จังหวะ ๑ ๒
ท่าร าที่ ๑๑ ท่าต่อเนื่องจากท่าร าที่ ๑๐ ๑ ๒ ๓ ๔ ๑
อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ ง เร ิ่มปฏ ิ บต ัิโดยยกเทา ้ ขวา (ปฏิบัต ิ พร ้ อมกบ ั ทา ท ่ า ปรบมือ) จากน ้ น ั กา ้ วเทา ้ ขวาไปดา ้ นขา ้ ง ตามดว ้ ยเทา ้ ซา ้ ยกา ้ วไขว ้ กาวข้างด้วย ้ เทา ้ ขวาอ ี กคร ้ ั งแลว ้ ยกเทา ้ ซา ้ ย(ปฏ ิ บต ัิ พร ้ อมกบ ั ทา ท ่ าจ ี บปล ่ อยข้างล าตัว) ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าดง ั คา อธ ิ บายขา ้ งตน ้ สลบ ั ขา ้ งซา ้ ยและขวา ผแ ู ้สดงฝ่ ายชายเร ิ่มปฏ ิ บต ัิโดยกระดกเทา ้ ขวา พร ้ อมกบ ั ปฏิบัติ ท ่ าต ้ ง ั วงบนม ื อขวา เอ ี ยงขวา ม ื อซา ้ ยด ี ดน ิ ้ วจากน ้ น ั วางเทา ้ ท ี่กระดกวางหลัง กา ้ วขา ้ งดว ้ ยเทา ้ ซา ้ ย ตามดว ้ ยกา ้ วไขวเ ้ ทา ้ ขวาแล้วกระดกเท้าซ้าย ปฏิบต ัิ ท ่ า ดังค าอธิบายข้างต้นสลับข้างขวาและซ้าย
ท่าร าที่ ๑๒ ๑ ๒ ๓ ๔
อธิบายท่าร า : ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งใชม ้ื อซา ้ ยแตะแกม ้ ม ื อขวาถ ู สะโพก แตะเท้าสลับซ้าย-ขวา ผู้แสดงฝ่ ายชายใช้มือขวากวักเรียกระดับอก พยักหน้า แตะเทา ้ ซา ้ ยจากน ้ น ั วางม ื อไพล ่ หลง ั แตะเทา ้ ขวา หมายเหต ุ : ผแ ู ้สดงเด ิ นไปหาค ู ่ ของตว ั เอง ปฏ ิ บต ัิ ท ้ ง ั หมด ๘ หรือ ๑๖ จังหวะ หรือจนหมดจังหวะเพลง
ท่าร าที่ ๑๓ (จังหวะช้า) ๓ ๔ ๑ ๒ ๕ ๖
อธ ิ บายท ่ าร า :จง ั หวะดนตร ี ชา ้ปฏ ิ บต ัิโดย ท ่ าท ี่๑ และ ๒ ผู้แสดงฝ่ายชายและ ฝ่ ายหญ ิ งหน ั หนา ้ เขา ้ หากน ั ดง ั ภาพ จากน ้ น ั ปล ่ อยม ื อจ ี บออกต ้ ง ั วงระดับสะโพก พร ้ อมกบ ั ยน ื่เทา ้ ออกไปแตะขา ้ ง ๆ และยกสะโพกขวาข ้ึ น (ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าน ้ ี๒ คร ้ ั ง) ท ่ าท ี่๓ และ ๔ ผแ ู ้สดงฝ่ ายชายและฝ่ ายหญ ิ งหน ั หนา ้ ออกจากกน ั ดง ั ภาพ ปฏิบัติ จง ั หวะของม ื อและเทา ้ เช ่ นเด ี ยวกบ ั ท ่ าแรก พร ้ อมกบ ั ยกสะโพกซา ้ ยข ้ึ น (ปฏิบัติ ท ่ าน ้ ี ครบ ๒ ด้าน นับเป็ น ๑ ชุด ปฏิบัติ ๒ ชุด) ท ่ าท ี่๕ และ ๖ ผู้แสดงฝ่ ายชาย และฝ่ ายหญ ิ งหน ั หนา ้ เขา ้ หากน ั อ ี กคร ้ ั ง ม ื อท ้ ง ั ๒ จีบหงายที่ข้างสะโพกแล้ว มว ้ นม ื อแบออกวางเทา ้ ดา ้ นนอกดว ้ ยจม ู กเทา ้ ยกส้ นเทา ้ ข ้ึ น ยกสะโพกขวาข ้ึ น ๓ คร ้ ั ง พร ้ อมกบ ั ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าแซะม ื อจากน ้ น ั กลบ ั ปฏ ิ บต ัิ อ ี กขา ้ งในจง ั หวะเด ี ยวกน ั ดังภาพ (ปฏ ิ บต ัิ ท ่ าน ้ ี ครบ ๒ ด้าน นับเป็ น ๑ ชุด ปฏิบัติ ๒ ชุด)
๑ ๒ ท่าร าที่ ๑๔ อธิบายท่าร า :จังหวะเร็วผู้แสดงฝ่ ายชายและฝ่ ายหญิงเดินย ่าเท้า มือขวาจีบคว ่า ต ึ งแขน ม ื อซา ้ ยต ้ ง ั วงล ่ างเปล ี่ยนม ื อฝ่ ายหญ ิ งหน ั หลง ั ตามการสลบที่ด้านนอก ั- ด้านใน
ท่าร าที่ ๑๕ อธิบายท่าร า :ผู้แสดงฝ่ ายหญิงกางแขนออก ต ้ งัวงกลาง ย ่าเท้า ตามเขม ็ นาฬ ิ กาและกลบัดว ้ ยม ื อ ต ้ งัวงขา ้ งสะโพกยา่ เท้าทวน เขม ็ นาฬ ิ กาผแ ู ้สดงฝ่ ายชายกางแขนออกต ้ งัวงกลาง เด ิ นทวน เข็มนาฬิกาจากน ้ นัฝ่ ายหญ ิ งหม ุ นรอบตวัเองทางซา ้ ยปฏ ิ บตัิ ท ่ า เด ิ ม แต ่ สลบัขา ้ งแลว ้ เด ิ นตามเขม ็ นาฬ ิ กาจนมาถ ึ งค ู ่ ของตน ส ่ วนฝ่ ายชายปฏ ิ บตัิ ท ่ าเด ิ ม แต ่ เปล ี่ยนจากเด ิ นทวนเขมนาฬิกา ็ เป็ นเด ิ นตามเขม ็ นาฬ ิ กา โดยเด ิ นมาหาค ู ่ ของตนเอง ๓ ๑ ๒
ท่าร าที่ ๑๖ อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ งจ ี บหงายและมว ้ นม ื อท ้ ง ั สองออกระดบ ัไหล ่ ขวา และสะโพกซ้าย เท้าย ่า ๑-๒-๓-๔ แตะเท้าซ้าย ผู้แสดงฝ่ ายชายสลับมือจ ี บต ้ ง ั วง แตะเทา ้ เช ่ นเด ี ยวกบ ั ผห ู ้ ญ ิ ง หมายเหต ุ : ปฏิบัติจนหมดจังหวะเพลง ๑ ๒
ท่าร าที่ ๑๗ อธิบายท่าร า :ผแ ู ้สดงฝ่ ายหญ ิ ง ต ้ ง ั วงม ื อขวาวางลงท ี่ไหล ่ ซาย มือซ้าย ้ เท้าเอว แตะเท้าซ้ายผแ ู ้สดงฝ่ ายชายม ื อท ้ ง ั สองแตะไหล ่ฝ่ ายหญิง ศ ี รษะหน ั หนา ้ มองกน ั ผช ู ้ ายเอ ี ยงซา ้ ยผห ู ้ ญ ิ งเอ ี ยงขวา
ท่าร าที่ ๑๘ อธิบายท่าร า :ผู้แสดงฝ่ ายชายและฝ่ ายหญิง จับมือ ผู้ชายใช้มือขวาจับมือซ้ายผห ู ้ ญ ิ งก ่ อน สลบ ั กบ ั สอดส ู งและส ่ งจ ี บหลง ั จง ั หวะเท้า ย ่า ๑-๒-๓ แตะเท้าจังหวะที่ ๔ ปฏิบัติสลับ ขา ้ งกน ั พร ้ อมกบ ั เด ิ นเขา ้ ๑ ๒ ๓
การแสดงเดี่ยว ร ามโนราห ์ บ ู ชายญ ั ร ามโนราห ์ บ ู ชายญ ั เป็ นการร าเด ี่ยวท ี่ม ี ล ี ลาอ ่ อนชอ ้ ยงดงามของ นางก ิ นร ี ท ี่ช ื่อวา ่ มโนราห์ ในตอนหนึ่งของละครเรื่องมโนราห์ ที่กรมศิลปากร ปร ั บปร ุ งข ้ึ นมาใหม ่โดยแสดงใหป้ ระชาชนชมคร ้ ั งแรกเม ื่อ พ.ศ. ๒๔๙๘ โดยการกล ่ าวถ ึ งนางมโนราห ์ ถ ู กป ุ โรห ิ ตผร ู ้ิ ษยากราบท ู ลยย ุ งทา ้ วอาทิตยวงศ์ ใหพ ้ ระส ุ ธนไปออกรบและจบ ั นางก ิ นร ี มโนราห ์ มาบ ู ชายญ ั เพ ื่อสะเดาะพระ เคราะห์ท้าวอาทิตยวงศ์ นางมโนราห์จึงออกอุบายทูลขอปี กและหางของนาง
Company Logo นา มาสวมใส ่ และร ่ ายร าก ิ นร ีใหท ้ อดพระเนตรเป็ นคร ้ ั งส ุ ดทา ้ ยเป็ นการร ่ ายร า ท ่ าทางคลา ้ ยกบ ั จะกระโดดเขา ้ไปในกองไฟ การร าตอนน ้ ี เองท ี่เร ี ยกวา ่ มโนราห์บูชายัญ จากน ้ น ั นางมโนราห ์ กบ ็ ิ นหน ีไปยง ั นครไกรลาศ ระบา ช ุ ดน ้ ีใชเ ้ พลงแขกบ ู ชายญ ั โดยอาจารยม ์ นตร ี ตราโมท ไดน า ้ เพลงเร็วเพลงหนึ่งของหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) มาบรรเลง ร ่ วมกบ ัโทนและกลองชาตร ี
เคร ื ่ องแต ่ งกายในการแสดงร ามโนราห ์ บ ู ชายญ ั ผแ ู ้สดงสวมเส ้ ื อในนาง น ุ ่ งผา ้ ยก สวมกรองคอ ตน ้ แขน กา ไลแขน คาดเขม ็ ขด ั ร ั ดเอวกา ไลขอ ้ เทา ้ ทับทรวง ศีรษะสวมเทริดส าหรับมโนราห์ และส ิ่งท ี่สา คญ ั ในการแสดงร ามโนราห ์ ค ื อผแ ู ้สดงจะตอ ้ งสวมปี ก หาง และเล็บมโนราห์ ด้านหน้า ด้านหลัง
ท ่ าร าทใี ่ ช ้ในการแสดงร ามโนราห ์ บ ู ชายญ ั ท่าร าที่ ๑ อธิบายท่าร า : ทา ท ่ าบ ิ นว ิ่งซอยเทา ้ ออกมา บ ิ นไปรอบเวท ี เป็ นวงกลม แขนท ้ ง ั สองกาง ออกเหม ื อนท ่ านกบ ิ น คว่า หลง ั ม ื อลงแขนอย ู ่ ระดับวงกลาง ท่าร าที่ ๒ อธิบายท่าร า : หันด้านขวาจีบหงายปรกข้าง ท ้ ง ั ๒ ม ื อแลว ้ มว ้ นม ื อออก ต ้ ง ั วงม ื อไล ่ ระดบ ั เร ี ยงกน ั ดา ้ นหนา ้ ประเทา ้ ขวาแลว ้ กา ้ วลง ข้างหน้า
ท่าร าที่ ๓ อธิบายท่าร า : ขยับมือขวาไปมา (เช็ดข้อมือ) กระทุ้งเท้าซ้ายหมุนรอบตัวเองไปทางขวา ศีรษะลักคอตามจังหวะ ท่าร าที่ ๔ อธิบายท่าร า : หันด้านซ้ายจีบหงายปรกข้าง ท ้ ง ั ๒ ม ื อแลว ้ มว ้ นออก ต ้ ง ั วงม ื อไล ่ ระดับ เร ี ยงกน ั ดา ้ นหนา ้ ประเทา ้ ซา ้ ยแลว ้ กา ้ วลง ข้างหน้า ศีรษะเอียงขวา
ท่าร าที่ ๕ อธิบายท่าร า : ขยับมือซ้ายไปมา (เช็ดข้อมือ)กระทุ้งเท้าขวาหมุนรอบ ตัวเองไปทางซ้าย ท่าร าที่ ๖ อธิบายท่าร า : ถอนเท้าซ้าย สอดสร้อยมาลา ม ื อซา ้ ยต ้ ง ั วงหม ุ นรอบตว ัไปทางขวา แล้วกลับมาหน้าตรง ศีรษะเอียงขวา
ท่าร าที่ ๗ อธิบายท่าร า : ประเท้าซ้าย จีบขวาแล้วนง ั่ลง ศีรษะเอียงซ้ายและขวา ท่าร าที่ ๘ อธิบายท่าร า :ลก ั คอและไหล ่ ยกมอ ื ๒ ข้างประกบไหว้ที่อก จรดหน้าผาก แลว ้ ลดลงมาท ี่กลางอกจากน ้ น ั กล ่ อมตว ั ศ ี รษะเอ ี ยงตามจง ั หวะ กล ่ อมตว ั ลก ั คอ
ท่าร าที่ ๙ อธิบายท่าร า : ม ื อขวาช ู น ิ ้ วโป้ งค ่ อย ๆ วางบริเวณ ต ี นผม เงยหนา ้ ข ้ึ น ต ้ ง ั เข ่ าขวาค ่ อย ๆ ล ุ กข ้ึ น กระดกเทา ้ ซา ้ ยไปขา ้ งหลง ั จากน ้ น ั กล ่ อมตว ั หน้าตรง ท่าร าที่ ๑๐ อธิบายท่าร า : หน ั ขวาทา ท ่ าสอดสร้อย มาลา ทิศละ ๒ คร ้ ั ง เร ิ่มจากซา ้ ยและ ย้ายไปขวา รวม ๔ ทิศ ศีรษะเอียงซ้าย และขวา
ท่าร าที่ ๑๑ อธิบายท่าร า : หยิบจีบมือขวาแล้วหงายมือ จากน ้ น ั ต ้ ง ั วงม ื อซา ้ ยระดบ ั ชายพกผสมเท้า โดยยกส้ นเทา ้ ขวาข ้ึ นเลก ็ นอ ้ ยโขยกขยบตัว ั ตามจังหวะไปทางขวาเล็กน้อย ศีรษะลักคอ ท่าร าที่ ๑๒ อธิบายท่าร า : ถอนเท้าขวาลงหลัง ยกส้นเท้าซ้าย และเช ิ ดจม ู กเทา ้ เช ็ ดจม ู กเทา ้ กบ ั พ ้ ื นถ ี่ๆ กล ่ อมตว ั ใหส้ ม ั พน ั ธ ์ กน ั ม ื อซา ้ ยจ ี บชายพก ม ื อขวาจ ี บส ่ งหลง ั ม้วนจีบซ้ายออกแล้วกลับมาจีบที่ชายพกดังเดิม ศ ี รษะเอ ี ยงขวาและซา ้ ย สลบ ั กน ั ตามจง ั หวะ
ท่าร าที่ ๑๓ อธิบายท่าร า : สะดุดเท้าซ้ายไปข้างหน้า พร ้ อมกบ ั มว ้ นจ ี บชายพกออกแลว ้ กลบมา ั จ ี บดง ั เด ิ มพร ้ อมยกเทา ้ ซา ้ ยข ้ึ น ศ ีรษะเอียง ขวาและซ้าย ท่าร าที่ ๑๔ อธิบายท่าร า : ทา ท ่ ากระหวด ั เกลา ้ กระโดด หมุนรอบตัวไปทางซ้าย (ท ่ ากระหวด ั เกลา ้ เร ิ่มจ ี บทางขวาก ่ อน) ศีรษะลักคอ
ท่าร าที่ ๑๕ อธิบายท่าร า :ถอนเท้าซ้ายลงหลัง ยกส้นเท้าขวา และเช ิ ดจม ู กเทา ้ เช ็ ดจม ู กเทา ้ กบ ั พ ้ ื นถ ี่ๆ กล ่ อมตว ัให ้ สม ั พน ั ธ ์ กน ั ม ื อขวาจ ี บชายพก ม ื อซา ้ ยจ ี บหงาย ส ่ งหลง ั มว ้ นจ ี บขวาออกแลว ้ กลบ ั มาจ ี บท ี่ชายพก ดังเดิม ศีรษะเอียงขวา ท่าร าที่ ๑๖ อธิบายท่าร า : สะดุดเท้าขวาไป ข้างหน้า ม้วนจีบชายพกออกแล้ว กลบ ั มาจ ี บดง ั เด ิ ม จากน ้ น ั แตะเท้า ขวา ตึงเท้า ศีรษะเอียงซ้ายและขวา
ท่าร าที่ ๑๗ อธิบายท่าร า : หมุนรอบตัวไปทางซ้ายช้า ๆ ม ื อซา ้ ยต ้ ง ั วงส ู ง ม ื อขวาจ ี บหงายแขนตึง ระดบ ัไหล ่ ศ ี รษะเอ ี ยงซา ้ ย ท่าร าที่ ๑๘ อธิบายท่าร า : เมื่อหมุนตัวมาถึงด้านซ้าย ให้เปลี่ยนมือมาเป็ นมือซ้ายจีบชายพก ม ื อขวาจ ี บส ่ งหลง ั วางเทา ้ ขวาลงดา ้ นหลัง เบา ๆ คล้ายกระทุ้งเท้า ศีรษะเอียงซ้าย
ท่าร าที่ ๑๙ อธิบายท่าร า : ทา ท ่ ากระหวด ั เกลา ้โขยกเทา ้ ตามจง ั หวะ สลับจีบไปมา เคลื่อนที่เป็ นวงกลม ศีรษะลักคอ ท่าร าที่ ๒๐ อธิบายท่าร า :กา ้ วเทา ้ ขวาจ ี บขวาทา ท ่ า เฉิดฉิน ยกม ื อขวาทา ท ่ าบว ั บาน ว ิ่งลง ไปม ุ มดา ้ นล ่ างของเวท ี(หันหลังโชว์ปี ก หาง) ยักตัวและศีรษะ โขยกเท้าตาม จังหวะเพลงไปทางข้างขวาเล็กน้อย ศีรษะลักคอ
ท่าร าที่ ๒๑ อธิบายท่าร า :กา ้ วเทา ้ ขวาจ ี บขวา ทา ท ่ าเฉ ิ ดฉ ิ น ยกมือขวา ทา ท ่ าบว ั บาน ว ิ่งลงไปม ุ มดา ้ นบนซา ้ ยของเวท ี(หันหน้า โชว์ปี กหาง) ยักตัวและศีรษะโขยกเท้าตามจังหวะเพลง ไปทางข้างขวาเล็กน้อย ท่าร าที่ ๒๒ อธิบายท่าร า :ถอนเท้าขวา ถอนเท้าซ้าย และถอนเทา ้ ขวาลงหลง ั ม ื อท ้ ง ั ๒ ข้าง ต ้ ง ั วงล ่ างระดบ ั ชายพกไล ่ ระดบ ั ม ื อข ้ึ นลง โดยถอนเทา ้ ซา ้ ยใหม ้ื อขวาอยบ ู ่ น ถอนเทา ้ ขวาใหม ้ื อซา ้ ยอยบ ู ่ น ศ ี รษะเอียง ขวาและซ้าย
ท่าร าที่ ๒๓ อธิบายท่าร า :กา้ วเทา้ ขวา เอี ยงขวา ต้ งวงั ๒ มือระดับอก แล้วผสมเท้าและเปลี่ยนมาเป็ นฝ่ามือท้งั ๒ ขา้ งไขวก้ นั แตะที่หนาอก ้ (ท่ารั ก) เอี ยงซา้ ยใชจ้ งั หวะเข่าสะดุ ง้ ตวั ข้ึ น ศีรษะลักคอ ท่าร าที่ ๒๔ อธิบายท่าร า : กระโดด ๒ เท้าเปลี่ยนมือเป็นต้งัวงบน งอแขน ท้งัสองมือ สนั่ปลายนิ้วมือ เล็กน้อย บินเป็ นวงกลม ศีรษะ เอียงซ้ายแล้วกลับหน้าตรง
ท่าร าที่ ๒๕ อธิบายท่าร า : ถอนเทา ้ ซา ้ ย ม ื อขวาต ้ ง ั วงล ่ าง ม ื อซา ้ ยต ้ ง ั วงระดบ ั เอวแทงปลายน ิ ้ วม ื อลงพ ้ ื น งอแขน ปาดมือแล้วกระโดดหันมาด้านขวา (ทา ท ่ าจ ิ กม ื อเด ี ยว) ศีรษะเอียงซ้าย ท่าร าที่ ๒๖ อธิบายท่าร า : ท ่ าจ ิ ก ม ื อซา ้ ยจ ี บคว่า จ ิ กลงใกล้ระดับ พ ้ ื น กา ้ วเทา ้ ขวาอยห ู ่ นา ้ กระดกเทา ้ ซา ้ ยไปด้านหลัง ม ื อขวาต ้ ง ั วง งอแขนระดบ ั เอวแทงปลายม ื อลงพ ้ ื น กม ้ หนา ้ มองม ื อท ี่จ ิ กท ี่พ ้ ื น ศ ี รษะเอ ี ยงซ้าย
ท่าร าที่ ๒๗ อธิบายท่าร า :ยกั ตวั ค่อย ๆ เงยหนา้ และยกมือที่ จี บข้ึ น จากน้ นั กา้ วเทา้ ซา้ ยที่กระดกหลงั อยู่ มาข้างหน้าแล้วผสมเท้า กระทืบเท้าที่ผสมเบา ๆ ขยับตัวไปทางขวา เปลี่ยนระดับมือเป็ นมือขวาทา ท่าบวับาน มือซา้ยจีบคว่า แขนตึงระดบัไหล่ระหวา่งที่กระทืบเทา้ขยบัตวัไปขวา ใหข้ยับมือจีบมาปล่อยเป็นต้งัวงระดบั ปากงอแขนแลว้เลื่อนไปจีบคว่า แขนตึงระดบัไหล่เช่นเดิม ศีรษะลักคอ อธิบายท่าร า :กระโดด ๒ เท้า เปลี่ยนมือเป็นต้ งั วง บน งอแขนท้ งั สองมื อ สนั่ปลายนิ้วมื อเลกน้อย ็ บินเป็ นวงกลม ศีรษะเอียงซ้ายแล้วหน้าตรง ท่าร าที่ ๒๘
ท่าร าที่ ๒๙ อธิบายท่าร า : หันขวา กระโดดสลับเท้า จิก ๒ มื อใหจ้ี บคว่า ลงใกลพ้ ้ืน กม้ หนา กระดก้ เทา้ ซา้ ยไปดา้ นหลงั จากน้ นั ยกั ตวั คอย ๆ ่เงยหนา้ข้ึนและค่อย ๆ แยกมือจีบคว่า ให้ออก เป็นจีบหงายงอแขนระดบัหวัไหล่ ศีรษะลักคอ ท่าร าที่ ๓๐ อธิบายท่าร า :โขยกเท้าไปทางขวา เคลื่อนไหวมือจากจีบหงายค่อย ๆ ลดมื อ ปล่อยจี บลงเป็ นปลายมื อแทงลงพ้ืน งอแขน ทา สลบั ข้ึ นลงพร้ อมยกั ตวั ตามจงั หวะ ศีรษะลักคอ
ท่าร าที่ ๓๑ อธิบายท่าร า :กระโดด ๒ เทา ้ เปล ี่ยนม ื อเป็ นต ้ งวงบน ั งอแขนท ้ ง ั สองม ื อ สน ั่ปลายน ิ ้ วม ื อเลก ็ นอ ้ ย บินเป็ น วงกลม ลอยหน้าตามจังหวะ ท่าร าที่ ๓๒ อธิบายท่าร า :ถอนเทา ้ ซา ้ ยลงวางหลง ั กาว ้ เทา ้ ขวาไปขา ้ งหนา ้ ทา ท ่ าสอดสร ้ อย ต ้ งวง ั มือขวา มือซ้ายจีบที่ชายพก เอียงซ้าย หมุน ตัวมาทางขวาช้า ๆ ศีรษะเอียงซ้าย