kamishibai นิทานไทย-นิทานญี่ปุ่น

คำนำ

หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือรวบรวมผลงานจากกิจกรรมเล่านิทานพื้นบ้าน “คามิชิไบ”
ของนักศึกษาเอกไทยศึกษา มหาวิทยาลัยโตเกียวศึกษาต่างประเทศ (TUFS) และนิสิต
สาขาวิชาภาษาญี่ปุ่น คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร
(SWU) กิจกรรมนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการอบรมภาษาและวัฒนธรรมไทย ที่จัดโดยสาขา
ไทยศึกษา TUFS ซึง่ เร่มิ จัดมาตงั้ แตพ่ .ศ.2534 และได้รบั ความรว่ มมือมาโดยตลอด จากส่วน
วิเทศ-สัมพันธ์และสื่อสารองค์กร ตลอดจนคณาจารย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านภาษาของ SWU
โดยนกั ศกึ ษาเอกไทยศึกษาจะมีโอกาสเขา้ ร่วมเมือ่ เรยี นภาษาไทยไปได้ 1 ปี

หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือที่จัดทำขึ้นจากกิจกรรมในโครงการอบรมที่จัดขึ้นเมื่อเดือน
กุมภาพันธ์ พ.ศ.2020 ซึ่งเป็นช่วงท่ีเกดิ การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 เป็นช่วงที่เกิด
การหวาดระแวงต่อกนั ไปทัว่ โลก นักศึกษาทีเ่ ข้ารว่ มโครงการอาจกังวลกบั สถานการณ์ไม่สงบ
เหลา่ นี้ แต่ในกิจกรรมแลกเปลีย่ นทจี่ ัดขนึ้ จะเหน็ ได้ว่านกั ศึกษาจากท้ังสองชาติต่างพยายามที่
จะถ่ายทอดวัฒนธรรมของชาติตนเพือ่ สรา้ งความเข้าใจที่ลึกซึ้งต่อกนั ทำให้เราตระหนักไดว้ า่
กิจกรรมแลกเปลี่ยนมีความสำคัญต่อการสร้างความเข้าใจซึ่งกันและกันเช่นใด และยังได้เห็น
ถงึ พลังอันยิ่งใหญข่ องวัฒนธรรมทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ความสมั พันธท์ แ่ี น่นแฟ้นตอ่ กนั ในคร้ังน้ี

นิทานพืน้ บา้ นของทง้ั สองประเทศ ต่างสะท้อนใหเ้ ห็นอย่างชัดเจนถงึ ขนบธรรมเนียม
ทศั นคตขิ องผคู้ นของทั้งสองชาติ ผู้อ่านจะไดเ้ พลิดเพลินกบั ท้ังเนื้อหาทน่ี ่าสนใจเหลา่ น้ี และ
ภาพวาดท่นี ักศกึ ษาไดช้ ่วยกันวาดประกอบเนื้อเรือ่ ง

สุดทา้ ยน้ี ขอขอบพระคุณอาจารย์ ดร.ภทั รอ์ ร พพิ ฒั นกลุ เป็นอย่างย่ิงทีก่ รุณาใหค้ วาม
รว่ มมืออย่างเต็มกำลัง ตั้งแต่การวางแผนกจิ กรรม จนถึงการผลติ เป็นรูปเล่ม ขอขอบคุณนิสิต
สาขาวิชาภาษาญ่ปี ุ่นชนั้ ปีท่ี 2 นกั ศึกษาเอกไทยศึกษาทุกคน ท่รี ่วมแรง ร่วมใจกนั ทำให้
หนังสอื เลม่ นเ้ี สร็จสมบรู ณ์

ศ.ดร.สุนิสา วิทยาปญั ญานนท์
มหาวทิ ยาลัยโตเกียวศกึ ษาต่างประเทศ

まえがき

本書は東京外国語大学（TUFS）タイ語専攻の学生とシーナカリンウィロート大学
（SWU）人文学部言語学科日本語専攻の学生との合同交流学習プログラムの中で
実施された日・タイの昔話を紙芝居で紹介する授業の成果をまとめたものとなりま
す。TUFS タイ語専攻 1 年生は、毎年全員がタイ国での「タイ語・タイ文化研修
プログラム」に参加しており、当該プログラムは SWU 国際交流センターと言語
学科の関係者の皆さまの多大なるご尽力を賜りながら、1991 年から長年に渡って
実施しているものです。

今回本書でご紹介するのは、2020 年 2 月に実施された研修プログラムのものと
なりますが、その時期は新型コロナウイルス（COVID19）により、世界的な相互
不信が各地で目立ち始めた不穏な時期ではありました。学生たちには漠然とした
不安はあったかもしれませんが、自らの文化を相手に一生懸命に伝え、また相手の
文化を興味深く知ろうとしていくことを積み重ねていく中で、TUFS‐SWＵの学生
間での交流、そして相互理解が深まっていく様子を見ると、そういった時期だから
こそ、文化の持つ素晴らしい力と心がこもった人と人の交流の重要性を再認識する
ことが出来ました。

各国の昔話は、それぞれの文化圏の価値観や風習が色濃く反映されていたもので
あり、読者の皆さまにも非常に興味深い内容かと思われます。紙芝居の絵は全て
学生の手作りで温かみのあるものとなっておりますので、ストーリーとともに絵も
是非お楽しみ頂ければ幸いです。

改めてこの場をお借りし、本書の企画・製作にご尽力頂いた、パットオン先生、
TUFS と SWＵの学生の皆さまに感謝の意を申し上げたいと思います。

東京外国語大学

スニサー ウィッタヤーパンヤーノン

สารบัญ 目次

หนา้
คำนำ はじめに
สารบญั 目次
นิทานไทย タイの昔話.......................................................................................... 1

1. เกาะหนเู กาะแมว ネズミ島とネコ島...................................................... 1
2. กระตา่ ยตื่นตูม 驚いたウサギ.................................................................... 14
3. ปลาบู่ทอง プラーブートーン(金色の沙魚)............................................ 26
4. นางสบิ สอง 十二人の少女........................................................................ 41
5. แก้วหนา้ ม้า 馬顔のゲーオ........................................................................ 54
6. พิกุลทอง ピクントーン............................................................................ 66
7. โสนน้อยเรือนงาม サノーノイ姫.............................................................. 79
8. เสือพบสิงห์ 虎とライオン........................................................................ 90
9. กอ่ ง(กลอ่ ง)ขา้ วนอ้ ยฆ่าแม่ 母の小さな弁当.............................................. 98
10. ลงิ เจา้ ปญั ญา 賢いサル............................................................................... 108
นิทานญี่ปุ่น 日本の昔話........................................................................................ 118
1. เจา้ หญิงไมไ้ ผ่ かぐや姫............................................................................... 118
2. ตาแกผ่ ูท้ ำดอกไมบ้ าน 花咲爺さん.............................................................. 127
3. โมโมตาโร่ 桃太郎....................................................................................... 133
4. งอบเทวรูป 笠地蔵...................................................................................... 142
5. เศรษฐจี ากฟางเส้นเดยี ว わらしべ長者..................................................... 148
บทสง่ ทา้ ย おわりに............................................................................................... 158
รายช่อื ผู้เขียนและวาดภาพคามชิ ไิ บ 紙芝居作成者リスト................................. 160

เกาะหนูเกาะแมว

ネズミ島とネコ島

1

กาลครั้งหนง่ึ นานมาแล้ว มพี อ่ คา้ คนจีนเขา้ มาขายของท่ีเมอื งสงขลา พอ่ ค้า
คนน้ีเป็นคนรวยและมลี กู แกว้ วเิ ศษติดเรืออยู่ตลอด

むかしむかし、ある中国の商人がタイのソンクラーというところへも
のを売りにやってきました。

その商人はとてもお金持ちで、いつも船に貴重なガラス玉を隠し持っ
ていました。

2

อยมู่ าวนั หนึ่ง เม่อื ขายสินค้าหมดแล้ว พ่อค้ากค็ ดิ ท่ีจะกลบั เมอื งจนี แต่วา่ ใน
ตอนนั้นกไ็ ด้เห็นหมาและแมวเขา้ ท้งั สองน่ารกั มาก ๆ พอ่ ค้าจงึ คดิ วา่ จะพากลบั ไป
เลยี้ งทจ่ี ีน จึงใหห้ มาและแมวนั้นขึน้ เรือกลบั ไปดว้ ย

ある日、持ってきたものが全部売れてしまい中国へ帰ろうと考えてい
た商人は、犬とネコを見つけました。2 匹がとてもかわいかったので、
中国に連れ帰って飼おうと思い、2 匹を船にのせました。

3

เม่ือหมาและแมวขน้ึ เรือกไ็ ด้พบกบั หนตู วั ใหญ่ หลังจากนั้น หมา แมวและ
หนกู ็ได้กลายเปน็ เพ่อื นกนั

犬とネコは船の中で大きなネズミに会いました。3 匹はすぐに友だち
になりました。

4

แตเ่ พราะสงขลานั้นห่างไกลจากเมืองจนี มาก กว่าจะถงึ ตอ้ งใช้เวลาหลายวัน
สัตวท์ ั้งสามลอ่ งเรอื ในทะเลมาหลายวนั แล้วแตก่ ย็ งั ไมถ่ ึงเสยี ที พวกมันเรมิ่ รู้สกึ เบอ่ื
จึงเริ่มคิดแผนการที่จะกลับไปที่สงขลา

しかし、ソンクラーは中国からとても遠いので、到着するまでに何日
もかかります。3 匹は何日も航の上で過ごしましたが、いつまでたって
も着かないので退屈になってきました。

それで 3 匹は相談し、ソンクラーへ戻る計画を立てました。

5

เจา้ หมาร้วู า่ พอ่ คา้ ชาวจนี ได้ซ่อนลูกแก้วอนั ลำ้ คา่ ไวบ้ นเรอื จงึ วางแผนท่จี ะ
ขโมยลกู แกว้ แลว้ คอ่ ยกลับสงขลา

犬は、中国の商人が船に高価なガラス玉を隠していることを知ってい
たので、それを盗み出してソンクラーへ持ち帰ろうと考えました。

6

แมวพูดกบั หนูวา่ "น่ี แกเป็นคนทำสิ"
หนูพดู วา่ "ทำไมตอ้ งเป็นผมล่ะ ? "
แมว "ก็แกร้ดู วี ่าลกู แก้วอยทู่ ีไ่ หนไมใ่ ช่เหรอ นอกจากน้ีแกยงั ตัวเลก็ พ่อคา้ ชาวจีน
ต้องไมส่ งั เกตเหน็ แน่ๆ"
เมื่อถึงวนั ตามท่ไี ด้วางแผนไว้ สตั ว์ท้ังสามขโมยลกู แกว้ ตามแผนแลว้ ก็กระโดดลง
ทะเลเพ่อื ว่ายนำ้ ไปยงั ชายฝัง่

ネコがネズミに言いました。「オイ、お前がやれよ」
ネズミは言いかえしました。「えー、なんで僕が？」
ネコ「だって、お前はガラス玉のありかをよく知っているじゃないか。
それに体も小さいから商人に気付かれないよ。」
ついに実行の日がきました。3 匹は計画どおりガラス玉を盗み出した
後、海に飛び込んで、海岸めざして泳ぎはじめました。

7

แตว่ ่าระหวา่ งทก่ี ำลงั ว่ายนำ้ อยู่ หนูก็คิดขึ้นมาวา่ “ขา้ มีของดอี ยู่กบั ตัวน่ี ถ้า
ไปถึงชายฝง่ั เจา้ หมากับเจ้าแมวตอ้ งแย่งไปแน่ ๆ เลย” วา่ แล้วก็ว่ายน้ำหนีหมากบั
แมวไป

泳いでいる途中、ネズミは「今、ガラス玉は僕が持っている。海岸に
着いたら犬とネコに取られるかもしれない」とふと考えつきました。

そこでネズミは、2 匹から逃げようと必死で泳ぎ出しました。

8

ในขณะเดียวกนั แมวก็คิดว่า “ลูกแกว้ นั่นมันเป็นของข้าคนเดียว ไมม่ ีทางให้
ใครเดด็ ขาด!” แลว้ ก็ว่ายเขา้ ไปใกล้หนู

それに気づいた猫は「いや、そのガラス玉は私のものだ。誰にも渡さ
ないぞ」と、慌ててネズミを追いかけました。

พอหนูเห็นแมวเขา้ มาใกล้ ๆ กต็ กใจมาก จนทำลกู แกว้ วิเศษหลุดออกจากปาก

追いかけてくるネコに驚いたネズミは、口にくわえたガラス玉を思わ
ず落としてしまいました。

9

ระยะทางจากเรือถงึ ฝั่งนั้นไกลมาก ทั้งหนแู ละแมวต่างว่ายนำ้ ไปไม่ถึงฝ่ัง
พวกมนั หมดแรงแลว้ ก็ตายเสียกอ่ น ในปัจจุบันบรเิ วณท่แี มวและหนูตายน้นั
กลายเป็นเกาะหนูเกาะแมว อย่ทู ่หี นา้ อา่ วเมืองสงขลา

ところが船から岸まではとても遠かったので、ネコもネズミも途中で
おぼれてしまいました。2 匹がおぼれた場所には現在、ネコに似た形の
「ネコ島」とネズミに似た形の「ネズミ島」があります。

10

หมาแขง็ แรง สามารถวา่ ยนำ้ ไปถึงฝง่ั แตโ่ ชคร้ายทม่ี นั เหนื่อยเพราะว่ายน้ำ
มาไกล ทำให้หมดแรงและตายในทส่ี ดุ บริเวณท่ีหมาตายนนั้ ในปัจจุบนั เรยี กวา่
“เขาตังกวน”

犬は力が強かったので、海岸までたどり着くことができました。しか
し運が悪いことに、あまりに長い距離を泳いだため力尽きて死んでしま
いました。

今、その場所には犬のような形をした「カオタンクアン」という丘が
あります。

11

สว่ นลกู แกว้ ลำ้ ค่าท่ีตกจากปากหนนู ้ันก็แตกสลายกลายเปน็ หาดทรายแก้ว
ตง้ั อยู่ทางตอนเหนือของอา่ วไทย

そしてネズミの口から落ちた貴重なガラス玉は粉々に割れ、「ガラス
の砂」という意味をもつサイケオビーチになりました。

ข้อคดิ : จงอย่าโลภและจงรวมพลงั ชว่ ยเหลือกนั และกัน

教訓: 貪欲にならず、一丸となって助け合うことです。
12

นทิ านพนื้ บ้าน เกาะหนู เกาะแมว
นิทานพน้ื บา้ น นับเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติ เนอ่ื งจากเป็นเรื่องเลา่

ท่ีถา่ ยทอดสู่คนรนุ่ หลงั ดว้ ยมขุ ปาฐะมาชา้ นาน โดยในแต่ละท้องท่ขี องประเทศไทย
ตา่ งกม็ เี ร่อื งเลา่ และนทิ านพนื้ บ้านท่ีแตกตา่ งกันออกไปตามแตล่ กั ษณะภูมิประเทศ
วฒั นธรรม ขนบธรรมเนยี มประเพณี นทิ านพน้ื บา้ นทีเ่ ลา่ สบื ทอดกันมาในสังคม
วฒั นธรรมไทยนั้น แบง่ ออกไดเ้ ป็นหลายประเภทตามลักษณะของเนือ้ เรื่อง
ลักษณะตวั ละคร รูปแบบของการเล่า ตลอดจนวตั ถปุ ระสงคข์ องการเล่า นักคติ
ชนวทิ ยาจึงแบ่งนิทานไทยออกเปน็ ประเภทตา่ ง ๆ ดงั นี้ นิทานเทวปกรณห์ รอื
ตำนานปรมั ปรา นิทานมหัศจรรย์ นิทานชีวิต นิทานประจำถนิ่ นิทานคติสอนใจ
นทิ านอธบิ ายสาเหตุ นทิ านเร่ืองสัตว์ นทิ านเรอื่ งผี นทิ านมุขตลก นทิ านเรอ่ื งโม้
และอื่นๆ

เรอ่ื งทพี่ วกเราเลา่ มาคอื เรื่อง “เกาะหนู เกาะแมว” เปน็ นิทานพื้นบ้าน
ประจำถิน่ ของภาคใต้ จงั หวดั สงขลาซ่ึงเกาะหนเู กาะแมวเป็นสัญลักษณท์ ร่ี ู้จักกนั ดี
ของจังหวดั สงขลา เป็นเกาะใกล้ชายฝัง่ แหลมสมิหลา มลี กั ษณะคล้ายหนแู ละอีก
เกาะหน่งึ ซึ่งอยไู่ กลออกไปมีลักษณะคลา้ ยแมว ส่วนสุนขั กก็ ลายเปน็ เขาตังกวนอยู่
รมิ อ่าวสงขลา สว่ นลกู แกว้ ทีล่ งไปในนำ้ ก็แตกและกลายเปน็ หาดทรายแก้วที่
สวยงามอยทู่ างด่านเหนอื ของแหลมสน ในปจั จุบนั

สงขลา

13

กระตา่ ยตน่ื ตูม

驚いたウサギ

14

กาลครง้ั หน่ึงนานมาแล้ว มีกระต่ายตวั หน่ึงกำลงั หาอาหารกลางวนั อยู่

むかしむかし、あるところでウサギが昼ごはんを探していました。

15

หลังจากที่กระต่ายรับประทานอาหารเสร็จแล้ว กระต่ายตัวนั้นก็ไปนอนใต้
ต้นไม้ แล้วขณะทนี่ อนอยนู่ ้นั กระต่ายก็คิดข้นึ มาว่า “ถา้ เกิดแผ่นดินไหวละ่ ก็ จะทำ
อย่างไรดนี ะ” แล้วทันใดน้ันเอง ก็มีเสียงดังมาก ๆ ดังขึ้น “ตู้ม!”

食事のあと、ウサギは木の下で寝そべっていました。そのときふと
「今、地震が起きたらどうしよう」と考えました。

すると突然、「どーん！」と大きな音が響きました。

16

ทันทีท่ีได้ยินเสียง กระต่ายก็คิดว่าเปน็ เสยี งของแผ่นดินไหวจึงได้รีบวิง่ ไปหา
เพอื่ น ๆ

それを聞いたウサギは地震の音だと思い、友達の所へ急いで走ってい
きました。

แลว้ ก็ตะโกนว่า “หนีเร็ว! แผ่นดินไหว!”

そして「地震だ。逃げろ！！」と叫びました。
17

พอเหลา่ สตั วไ์ ด้ยนิ ก็ว่ิงหนที นั ที

動物たちはその声を聞いてあわてて逃げました。

ในตอนนั้นเอง ราชสีห์ทเี่ หน็ เหล่าสตั วท์ กี่ ำลงั วิง่ หนกี ็รสู้ ึกแปลกใจ

ライオンの王さまがその様子を見ていました。そして「何があったの
だろう」とふしぎに思いました。

18

ราชสหี จ์ ึงวง่ิ ไปหยดุ เหลา่ สัตวท์ ี่กำลงั หนีอยู่

ライオンの王さまは逃げまどう動物たちを止めようとかけつけまし
た。

ราชสีห์ตะโกนออกไปว่า “หยุดก่อน!” แล้วจึงถามเหล่าสัตว์ว่า “เกิดอะไร
ขนึ้ ล่ะ”

ライオンの王さまは「止まりなさい！」と叫びました。そして動物た
ちに「何があったんだい? 」と聞きました。

19

สัตว์ตัวหน่ึงตอบกลับมาว่า “แผน่ ดินไหว”

ある動物は「地震が起きたんだ！」と答えました。

ราชสหี ์จึงถามเหล่าสตั วว์ า่ “แลว้ ใครเป็นคนบอกวา่ เกดิ แผ่นดินไหวละ่ ”

「地震が起きたと言ったのはだれだ」ライオンの王さまは動物たちに
たずねました。

20

ชา้ งบอกวา่ “ได้ยนิ มาจากเสือ”
เสือบอกว่า “ได้ยินมาจากม้า”
ม้าบอกวา่ “ไดย้ ินมาจากกวาง”
แลว้ กวางกบ็ อกวา่ “ได้ยนิ มาจากกระตา่ ยนะ่ ”

ゾウは「トラから聞いたぞ」と言いました。するとトラは「馬から聞
いたよ」と言いました。馬は「シカから聞きました」と言いました。そ
してシカは「ウサギから聞いたんだ」と言いました。

21

กระต่ายจงึ บอกมาว่า “ไดย้ ินเสยี งดังข้นึ จริง ๆ นะ”

ウサギは「本当だよ。大きい音が聞こえたんだ」と言いました。

พอราชสีห์ได้ฟังเรื่องราวจากกระต่ายก็รู้สกึ ไม่เชื่อ จึงได้ไปที่ที่กระต่ายนอน
เพื่อสบื หาว่าแผ่นดินไหวเป็นความจรงิ หรือไม่

その話を聞いたライオンの王さまは「本当だろうか」と疑問に思いま
した。ライオンの王様は地震があったかどうか確かめようと、ウサギが
寝ていたところへ行ってみました。

22

พอราชสหี ไ์ ดเ้ ห็นสถานทนี่ ั้น ก็พดู ขึน้ มาแบบน้ี “ต้นเหตุของเสียงท่ีได้ยินน่ะ
คอื เสยี งของลกู มะพร้าวท่หี ล่น”

ライオンの王さまはその場所を見て、こう言いました。
「ウサギが聞いたというのはヤシの実が木から落ちた音だよ」

23

พอไดฟ้ งั สาเหตุ เหล่าสัตว์ก็โลง่ ใจและกลบั ไปท่ที ่ตี วั เองอยู่

それを聞いた動物たちは、うれしそうに元いた場所に戻りました。

ขอ้ คดิ : กอ่ นท่จี ะเชอ่ื คำพูดของคนอืน่ ควรคดิ ให้ดีวา่ เป็นความจรงิ หรือไม่

教訓： 人の言うことを信じる前に事実かどうかよく考えなければなりま
せん。

24

ทมี่ าของสำนวนกระตา่ ยตื่นตมู : มที ่ีมาจากนทิ านชาดกที่เล่าต่อ ๆ กนั มา

เรอื่ งมีอยู่วา่ :กระต่ายนอนหลับอย่ใู ต้ตน้ ตาล ลกู ตาลหล่นจากตน้ ลงมาท่ีพ้ืนดินเสียง
ดังตูมกระต่ายตกใจตื่นและออกวิ่งสุดชีวิตเพราะคิดว่าฟ้าถล่ม และกระต่ายได้วิ่งไปบอก
เหล่าสัตว์ในป่าโดยที่เหล่าสัตว์ทุกตัวก็เชื่อ มีเพียงสิ่งโตตัวเดียวเท่านั้นที่ไม่เชื่อคำพูดนั้น
และไปพสิ จู น์ความจริง สัตวท์ ัง้ หลายจึงได้รูค้ วามจริงวา่ เปน็ เพยี งลูกตาลตกเท่านั้นไม่ใชฟ่ ้า
ถลม่

คนโบราณจึงนำสำนวนว่า กระต่ายตื่นตูม มาเปรียบเทียบกับคนที่ตื่นตกใจกับ
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในสังคม เช่น ถ้าเราได้ยินข่าวลือว่าจะเกิดสงครามโลกบ้าง น้ำมันจะ
หมดโลกบ้าง ฯลฯ สิง่ เหล่าน้ีทำให้หลายคนหวาดกลัววติ กกังวลเกนิ เหตุ ตระหนกตกใจกับ
สิ่งที่ยังมาไม่ถึง เปรียบได้กับพฤติกรรมของกระต่ายในนิทานที่ตื่นตูมกับสถานการณ์แบบ
ไมค่ ดิ ใหร้ อบครอบ อกี ทัง้ ในนทิ านยังเปรยี บสงิ โตเป็นคนทม่ี คี วามคิดรอบคอบ ไมเ่ ชอ่ื ส่ิงใด
สิ่งหนึ่งโดยง่าย และหาข้อเท็จจริงมารองรับเหตุผลของตนเองเสมอ จากการที่กระต่ายวงิ่
บอกสัตว์ทุกตัวในป่าแล้วสัตว์ทุกตัวก็หลงเชื่อ แต่ยกเว้นเพียงสิงโตตัวเดียวที่ไปดูสถานท่ี
เกิดเหตุให้แน่ใจก่อนแล้วจึงค่อยตัดสินใจเชื่อ แล้วในนิทานเรื่องนี้ยังเปรียบสัตว์ต่างๆ ท่ี
เชื่อในคำพูดของกระต่ายอีกด้วย ซ่ึงสัตว์ที่เชื่อคำพูดของกระต่ายเหล่านี้ได้เปรียบกับนิสัย
ของคนที่มีนสิ ัยเช่ือคนงา่ ย โดยเชื่อคนจากเพยี งแค่ลมปากเท่าน้ัน ไม่ได้เชือ่ คนจากเหตุผล
ทัง้ สิ้น จากฉากทีก่ ระตา่ ยวง่ิ ไปบอกสัตว์เหล่าน้ี เหล่าสัตวก์ เ็ ชือ่ ส่ิงทกี่ ระตา่ ยบอกทันที โดย
ที่ไม่สงสัยหรือไม่นึกถึงหลักฐานของส่ิงที่เชื่อ หากเปรียบกับคนไทยในยคุ ปัจจุบัน ก็คือคน
ไทยทีเ่ ช่ือขา่ วท่ีเหน็ ตง้ั แตแ่ รกโดยท่ีไมห่ าเหตผุ ลมาอา้ งอิงวา่ ขา่ วนจ้ี รงิ หรอื เทจ็ อย่างไร

ความหมาย : สำนวนกระต่ายตื่นตมู นี้ จึงใช้ในความหมายเชิงตำหนิ คนที่หวาดกลวั วิตก
กงั วลกบั เหตกุ ารณห์ รือเร่ืองทย่ี งั ไมเ่ กิดขึ้น

สำนวนนี้สามารถเปรยี บเทยี บกบั นิสัยคนไทยในยคุ ปัจจุบนั ได้ดังน้ี

1.ความยึดติดในความเชื่อทำให้คนไทยเชื่อสิ่งตา่ งๆ ได้ง่าย หากมีคนรอบตัวเชื่อใน
สง่ิ เดียวกนั โดยเฉพาะเรือ่ งส่ิงศักดสิ์ ทิ ธ์ิ

2.คนไทยบางส่วนขาดทักษะในการวิเคราะห์ข่าวสารในโลกออนไลน์ เช่น เมื่อเห็น
ผู้คนแชร์ข้อมูลข่าวสารในเฟสบุ๊ค ก็จะดูหัวข้อข่าวและกดแชร์ทันทีโดยไม่อ่านเนื้อหาด้าน
ใน หรือวเิ คราะห์ว่าเชื่อถอื ได้จรงิ หรือไม่

25

プラーブートーン(金色の沙魚)

ปลาบ่ทู อง

26

ウアイの
ははのは
は

ウアイ

กาลครั้งหน่ึง มชี ายคนหนึ่งมภี รรยา 2 คน มีลูกสาวนสิ ยั ดีคนหนงึ่ ช่ือเอ้อื ย

むかしむかし、2 人の妻をもつ男がいました。最初の妻には、「ウア
イ」という心の優しい娘がいました。

วันหนึ่งพอ่ และแม่ออกไปหาปลา ไดป้ ลาบทู่ อง
แม่สงสารขอให้ปล่อย แต่เพราะยงั หาปลาไม่ไดเ้ ลย พอ่ ไดย้ ินจึงโกรธจนฆา่ แม่

ある日、家族で魚を捕りに行き、金色のハゼを捕まえました。
ウアイのお母さんは「ハゼがかわいそうだ」と思い、川に放してしま
いました。 その後、一日中魚が捕れなかったので、男は怒ってお母さ
んを殺して川に捨ててしまいました。

27

เมือ่ เอ้อื ยเห็นวา่ พ่อกลับบา้ นคนเดยี วกถ็ ามวา่ “แมไ่ ม่กลับมาด้วยเหรอจ๊ะ”
พ่อก็ตอบไปวา่ แมห่ นีตามชู้ไปแล้ว และหลงั จากทีเ่ อือ้ ยไม่มีแม่ก็โดนใช้ให้
ทำงานบ้านอย่างหนัก

父親が一人で戻ったのを見たウアイは「お母さんはどこ？」と聞きま
した。男は「別の男と一緒に逃げてしまった」とうそをつきました。

母親がいなくなってから、ウアイはたくさん働かされるようになりま
した。

28

หลงั จากท่ีแมต่ ายกไ็ ดก้ ลายเป็นปลาบทู่ อง
และได้วา่ ยน้ำมาหาเอื้อยทบ่ี ้านและเลา่ เร่อื งราวท้งั หมดใหฟ้ ัง
หลงั จากนนั้ เอื้อยกค็ อยให้อาหารและพดู คุยกบั ปลาบทู่ องทุกวัน

ウアイの母親は、金色のハゼに生まれ変わりました。
そしてウアイの家まで泳いでいき、全てを話しました。
それから毎日、ウアイは金色のハゼになった母に餌をあげながら、
いろんな話をしました。

29

ลกู สาวแม่เลย้ี งชอื่ อ้ายเหน็ เอือ้ ยคยุ กบั ปลาบู่ทองทุกวัน กน็ ำไปบอกแม่เล้ียง
ตอนท่เี อ้ือยไมอ่ ยูบ่ ้าน แมเ่ ลี้ยงจงึ นำปลาบู่ทองมาฆ่า
หลงั จากนนั้ เปด็ กค็ าบเกล็ดปลาบทู่ องมาให้เออื้ ย เอื้อยจึงนำไปปลกู จน
กลายเป็นต้นมะเขือ

継母の娘は、ウアイが魚と話しているのを見て、継母に話しました。
継母はウアイが留守のとき見計らって、金色のハゼを捕まえ、殺して
しまいました。
家で飼っていたアヒルが魚のうろこをくわえてきてウアイに見せまし
た。それは金色のハゼのものでした。ウアイはうろこを土の中に埋めま
した。するとうろこから芽が出て、茄子の木になりました。

30

ดว้ ยพรของเทวดา แม่ของเออ้ื ยเกิดเป็นต้นมะเขอื เปราะ เอ้อื ยไดพ้ ูดคุยกับ
ตน้ มะเขือทุกวนั

โชครา้ ยแมเ่ ลยี้ งรูเ้ ขา้ จงึ ตดั ตน้ มะเขือนน้ั ทงิ้ แล้วนาํ ผลมากิน

なす

天使の不思議な力により、母親は今度は茄子の木に生まれ変わりまし
た。

それから毎日、ウアイは茄子の木と話をしました。
ところがある日、継母の娘は茄子の木がウアイの母親であることを知
りました。
継母はその茄子の木を切り、実を食べてしまいました。

31

เปด็ เกบ็ เมด็ มะเขือไว้ให้เอือ้ ย
เอ้อื ยจึงนําเม็ดมะเขือไปปลกู ไว้ในปา่ แล้วอธษิ ฐาน ขอใหแ้ มเ่ กดิ เป็นต้นโพธิ์
พระราชาช่ือพระเจ้าพรหมทัตผา่ นมาเหน็ จึงอยากไดต้ น้ โพธิ์ ตรัสถามผู้คน
แถวนน้ั วา่ ตน้ โพธ์นิ ี้เป็นของใคร เมอ่ื ไดพ้ บและฟังเรื่องราวจากเอื้อยแล้วก็เกดิ
ความสงสารจึงแตง่ งานด้วยและใหเ้ ปน็ ราชนิ ี

その後、ウアイはアヒルから茄子の種をもらいました。

ぼだいじゅ

ウアイがその種を森の中に植えたところ芽が出て、母親は菩提樹に生
まれ変わりました。

ある日、通りかかったプロムタットという名の王さまがその菩提樹を
気に入り、だれのものかとたずねました。王さまはウアイに会い、これ
までの話を全て聞きました。かわいそうに思った王さまは、ウアイを自
分の妃にしました。

32

แม่เล้ียงและลูกสาวอจิ ฉา จงึ สง่ จดหมายว่าพอ่ ใกลต้ าย เพ่ือหลอกให้เออื้ ย
มาท่ีบ้าน

เออ้ื ยรีบกลับบา้ น แม่เลี้ยงบอกให้อาบนำ้ ก่อนพบพ่อ เม่ือเดินเข้าไปในหอ้ ง
พระราชินผี ูน้ า่ สงสารกต็ กลงไปในกระทะน้ําเดือดที่แม่เลย้ี งเตรียมไวแ้ ละส้นิ ใจ
ทันที

継母とその娘はウアイにねたましく思い、「父が死にかけている」と
うそを書いた手紙を送りました。

ウアイは急いで家に帰りました。継母はウアイに「お父さんに会う前
にまずお風呂に入りなさい。」と言いました。

継母はわざと熱湯を用意しておき、それを体にかけたウアイはやけど
をして死んでしまいました。

33

อ้ายปลอมตัวเป็นเอื้อยเข้าวงั
แตต่ ้นโพธเ์ิ หีย่ วเฉาไม่สดใสเหมือนตอนอยู่กับเอื้อย
พระราชาสังเกตเหน็ และรู้ว่าผ้หู ญิงคนน้ีไม่ใช่เอ้อื ย

継母の娘はウアイになりますして母親といっしょに王宮に入りまし
た。

すると、菩提樹が枯れてしまいました。
それで王さまは、その娘がウアイではないと気付きました。

34

เออ้ื ยไดเ้ กิดไปเปน็ นกแขกเต้าบินเขา้ วงั
เม่อื พบกับพระราชาและไดเ้ ล่าเรือ่ งตา่ งๆ ให้ฟงั
พระราชาจึงรวู้ า่ นกตัวนี้คอื เอ้อื ยและนาํ เอ้ือยไปเลีย้ งไว้ในกรงทอง

ウアイはインコに生まれ変わり、王宮へ飛んで行きました。
王さまはインコと話し、それがウアイだと気づきました。

とりかご

王さまは金色の鳥籠にウアイの生まれ変わりであるインコを入れ、
大切に飼いました。

35

พระราชาไปคุยกบั เอือ้ ยทุกวันจนอา้ ยรู้ว่านกแขกเตา้ คอื เอือ้ ย อา้ ยจงึ จบั นก
ถอนขนและนำไปใหแ้ ม่ครัวปรุงอาหาร แต่เอือ้ ยแกล้งตายและอาศยั ชว่ งที่แมค่ รัว
เผลอหนีเข้ารหู นู หนูเห็นเอื้อยจงึ สงสารและพาไปหาฤๅษี

王さまが毎日インコと話をしているのを見て、継母の娘はそのインコ
がウアイだと気づきました。それで食べてしまおうと考えました。

しかしインコは死んだふりをして、料理されるのを待つ間にネズミの
穴から逃げました。

ネズミはインコのことをかわいそうに思い、仙人のところに連れて行
きました。

36

ฤๅษีเสกใหน้ กแขกเตา้ กลับมาเปน็ เอื้อยเหมือนเดมิ พร้อมกบั เสกลูกชายใหห้ นง่ึ คน

仙人はウアイが人間に戻るための魔法をかけました。さらに息子を一人
作ってあげました。

หลายปีผ่านไปลกู ชายเออื้ ยสงสัยว่าพอ่ คือใคร เอ้อื ยจึงตดั สนิ ใจพาลกู ไปหา
พระราชาท่ีวัง พอพระราชาได้พบเอื้อยกบั ลกู กด็ ีใจมาก

時が過ぎ成長した息子は「僕の父はだれだろう」と気になりはじめまし
た。ウアイは息子を王さまのもとへ連れて行くことにしました。王さま
は二人に会い、とてもよろこびました。

37

เมือ่ อา้ ยรวู้ ่าเอ้ือยกลบั มากร็ ีบกินยาตายทันที และแมข่ องอา้ ยกอ็ อกจากวงั
ไป นับจากนนั้ เป็นตน้ มาทุกคนกอ็ ยรู่ ว่ มกันอย่างมีความสุข

それをきいた継母の娘は毒を飲んで自ら命を絶ちました。継母は王宮
から出て行きました。

ウアイと息子は王さまと一緒に幸せに暮らしました。

38

บทความ

ปลาบู่ทอง เป็นนิทานพนื้ บา้ นทางภาคกลางของไทย ทเ่ี ล่าผา่ นรอ้ ยแกว้ , ร้อยกรอง
มีเนื้อหาเก่ยี วกบั เดก็ สาวชาวบ้านธรรมดาผู้มีใจเมตตาได้แต่งงานกับกษัตริย์ โดยเชอื่ วา่ มี
ทมี่ าจากชนชาติจว้ ง ลาว และไท ในภาคใต้ของจีน เล่าถา่ ยทอดกันมาแต่ดึกดำบรรพ์ และ
ในชนพ้นื เมืองในหลายชาตขิ องภูมภิ าคเอเชยี อาคเนย์ เชน่ ลาว, เขมร, พมา่ ชาวไทย
เรียก”ปลาบู่ทอง” ชาวลา้ นนาและไทใหญ่เรยี ก “เตา่ นอ้ ยอองคำ” หรอื นางยีแสงก่อ
หรือนางอทุ ธรา (นางเออื้ ย) ทางลาวเรยี ก “เต่าคำ” ทางจว้ งเรยี ก “ตาเจย้ี ” (แปลวา่ นาง
กำพรา้ )” และคล้ายคลงึ กบั นทิ านพน้ื บา้ นของยโุ รป คอื ซนิ เดอเรลลา นอกจากนน้ั ในปี
พ.ศ. 2554 ปลาบูท่ องได้รับการขนึ้ ทะเบยี นใหเ้ ปน็ มรดกภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรมของไทย
โดยกระทรวงวฒั นธรรม

ปลาบูท่ อง เป็นนทิ านที่มคี ตสิ อนใจในหลาย ๆ เร่อื ง ทั้งการทำความดี การมีเมตตา
การพอใจในสงิ่ ท่ีตนมี แตข่ อ้ คิดท่ีสอดคลอ้ งกับวถิ ชี วี ิตของชาวไทยแล้วหลกั ๆ มี 2 ข้อ คอื
ความกตัญญู และกฎแห่งกรรม การเวยี นวา่ ยตายเกดิ ซึ่งชาวไทยสว่ นใหญน่ น้ั ดำเนนิ ชวี ิต
โดยมีวถิ ีและแนวคดิ จากศาสนาพุทธ แก่นหลกั ของศาสนาพุทธคอื การเวยี นวา่ ยตายเกดิ
หรือท่เี รยี กว่าวัฎสงสาร ตอ้ งบำเพญ็ เพยี รจนกวา่ จะบรรลนุ พิ พานถงึ จะหลุดพ้นจากวัฎ
สงสารน้ี

ซึง่ จากเรอ่ื งปลาบทู่ องมักจะนำเสนอ 2 ประเด็นพรอ้ ม ๆ กนั ตัง้ แต่แม่ของเอ้อื ยที่
โดนสามฆี า่ จนมาเกิดเปน็ ปลาบู่ พอมาเกิดเป็นปลาบกู่ ็โดนฆา่ อีก เออ้ื ยร้ดู งั นนั้ จงึ นำ
เกล็ดปลาไปฝัง เกล็ดปลาน้ันกเ็ กดิ เป็นต้นมะเขอื แมเ่ ลีย้ งกห็ าทางทำลายตน้ มะเขืออีก จน
สุดท้ายก็กลายเปน็ ต้นโพธ์ิเงนิ โพธ์ทิ อง สาเหตุกเ็ ปน็ เพราะวา่ ทกุ เหตุการณ์ที่แม่โดนฆา่
เออ้ื ยจะอธิษฐานใหแ้ ม่ของนางมาเกิดใหม่เสมอ ทางดา้ นตัวแม่เองก็รวู้ า่ เอือ้ ยทยี่ ังอยู่ใน
บ้านนนั้ ไม่ปลอดภยั คงโดนใชง้ าน หรือไมก่ ็โดนทำร้ายแน่ ๆ เม่อื ไมม่ ีตน จึงมาเกดิ ใหม่
ด้วยความห่วงลูก ซงึ่ สอดคลอ้ งกับหลกั สำคัญของพทุ ธศาสนาคอื การเวยี นว่ายตายเกดิ

และไมว่ ่าแม่จะเกดิ ใหมก่ ลายมาเปน็ อะไร เอือ้ ยกย็ ังดแู ลแมอ่ ยูเ่ สมอ เพราะความมี
เมตตาและความกตญั ญขู องเออ้ื ยน่นั เอง สดุ ทา้ ยในตอนจบความดีและความกตญั ญทู เ่ี อ้ือย
กระทำ ก็สง่ ผลใหเ้ ออื้ ยมคี วามสขุ ในตอนจบ ทางดา้ นแม่เลย้ี งและลกู ทกี่ ระทำความชว่ั
มากมาย ท้ังใสร่ า้ ยผู้อนื่ ฆ่าสัตวต์ ัดชวี ิต ในท้ายท่สี ุดกไ็ ดร้ ับผลกรรม ดงั คำกลา่ วทาง
พระพทุ ธศาสนาท่ีวา่ กรรมใดใครกอ่ กรรมนัน้ ตามสนอง

นอกจากปลาบทู่ องจะเปน็ นทิ านพน้ื บา้ นไทยทใี่ หค้ ติสอนใจในด้านพระพุทธศาสนา
แล้ว ปลาบทู่ องยงั เปน็ นทิ านพื้นบ้านท่ีสะทอ้ นถงึ วถิ ีชีวิตของชาวบา้ นในสมยั กอ่ นไดเ้ ปน็
อยา่ งดี ยกตวั อยา่ งเช่น การที่เศรษฐที ารก(อ่านวา่ ทา-ระ-กะ) ผู้เปน็ บดิ าของเออื้ ย

39

ประกอบอาชพี จบั ปลา ซึ่งสะทอ้ นให้เห็นวิถีชวี ติ ของคนไทยในสมยั นน้ั ว่า คนไทยใน
สมยั กอ่ นมคี วามผูกพันกบั แหล่งน้าํ และมกั จะสญั จรทางเรือเปน็ หลกั และนยิ มสรา้ งทอี่ ยู่
อาศยั ตดิ กบั แหล่งน้ำด้วย ดังนัน้ จึงแสดงใหเ้ ห็นอีกด้วยว่าอาชพี หลักของคนไทยใน
สมยั กอ่ นคือการหาสัตวน์ ำ้ มาทำอาหารกนั ในครัวเรือน และนำไปคา้ ขายเพอื่ สรา้ งรายได้
แกค่ รอบครัวตอ่ ไป

นิทานเรอ่ื งปลาบทู่ องนั้นเป็นนิทานท่คี นไทยสว่ นใหญค่ ุ้นเคยเปน็ อยา่ งดี และ
เนอ่ื งจากนิทานเรือ่ งปลาบ่ทู องนน้ั มขี อ้ คดิ สอนใจทตี่ รงประเดน็ และเขา้ ถึงง่าย ทำใหเ้ รอ่ื ง
ปลาบ่ทู องนัน้ ยังคงนำมาเปน็ นทิ านสำหรับเด็กไทยจนถึงปัจจบุ ัน และนอกจากน้ันนิทาน
เรอื่ งนก้ี ็ยงั ไดร้ ับความนยิ มอยา่ งมากจนนำไปสรา้ งเป็นละครโทรทัศน์ และยงั ถกู นำมา
สร้างใหมอ่ กี หลายคร้งั ซึง่ ก็แสดงให้เหน็ ว่านิทานปลาบทู่ องนั้นมคี ติสอนใจทีไ่ ม่ลา้ สมยั
และส่ือถึงคนไทยไดใ้ นทกุ ช่วงวยั และไม่วา่ เวลาจะผ่านไปนานแคไ่ หน ปลาบู่ทองก็ยังเป็น
นทิ านท่ีคนไทยเลอื กนำมาเล่าให้ลูกหลานฟงั เพอ่ื สอนเกีย่ วกบั แนวคดิ และวิถีชวี ติ ของคน
ไทยสบื ตอ่ ไป

อา้ งองิ
ธีรภาพ โลหิตกุล.(2556).อศั จรรยร์ ักข้ามขอบฟา้ จากมะเมยี ะถึง ซนิ เดอเรลลา่ .สืบคน้ เมอ่ื
24 มนี าคม 2563, จาก/https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/516686

40

１２人の姉妹

นางสบิ สอง

กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว้ มีครอบครัวเศรษฐคี รอบครวั หนง่ึ มลี ูก 12 คน
หลงั จากมลี ูกทำให้จนลง พอเงินหมดกเ็ อาลกู ไปทง้ิ ไว้ทีป่ า่

むかしむかし、あるところに、お金持ちの家族がいました。その家族
には 12 人の娘がいました。しかし娘たちが成長するにつれ、お金に困る
ようにこなりました。両親は娘たちを森へ連れて行き、置き去りにしま
した。

41

นางยักษ์มาเจอ เหน็ พวกนางน่ารกั น่าเอ็นดู จงึ อยากรับมาเลย้ี งเปน็ ลกู นาง
แปลงกายเปน็ มนษุ ย์ ชักชวนมาอยทู่ ่ีเมืองของตนและบังคับใหช้ าวยกั ษ์ในเมอื ง
แปลงร่างเป็นมนุษยด์ ้วย

そこへ鬼ばばが通りかかり、12 人を見つけました。自分の子どもがい
ない鬼ばばは、自分の娘として育てようと思いました。鬼ばばは人間に
変身し、自分の住む町へ行こうと誘いました。そのために鬼ばばは自分
の町に住むほかの鬼たちを人間に変身させました。

42

หลายปีผ่านไป นอ้ งสาวคนสดุ ท้องทช่ี ่ือวา่ “เภา” บงั เอิญไปเจอยกั ษท์ กี่ ำลงั
กนิ มนุษย์อยู่และเห็นกองกระดกู มนษุ ยม์ ากมาย ทำให้ร้วู ่าทุกคนในเมืองเป็นยกั ษ์

数年が過ぎ、12 人は美しい娘に成長しました。
ところがある日、パオという名の末っ子が、鬼たちが人間を食べてい
る姿を目にしてしまいました。人間の骨もたくさん見つけました。この
町の住人の正体が鬼だとを知ってしまったのです。

43

เภาไดเ้ อาเรือ่ งน้ีไปบอกกับพๆี่ ทกุ คน และพากนั หนอี อกมาจากเมอื งยกั ษ์
เมอื่ นางยกั ษร์ วู้ ่านางสิบสองหนไี ปกร็ ีบตามหา แตส่ ัตวป์ ่าและเทวดาชว่ ยไว้ หา
เทา่ ไรกไ็ มเ่ จอ

12 人の姉妹は夜の闇にまぎれてひそかに町から逃げ出しました。それ
に気づいた鬼ばばはすぐに追いかけましたが、見つけられませんでし
た。森の動物たちと天使が助けてくれたおかげで、娘たちは逃げること
ができたのです。

วันตอ่ มา มพี ระราชาชื่อทา้ วรถสทิ ธมิ์ าเหน็ นางสบิ สองกต็ ะลึงในความงาม
จึงชกั ชวนมาอยู่ในวงั และแต่งตัง้ ให้เปน็ มเหสี

44

ある日、ロッタシットという王さまが 12 人の姉妹を目にし、その美し
さに驚きました。王さまは 12 人を自分のお城に連れて行き、妻にしまし
た。

นางยักษร์ ู้ขา่ ววา่ นางสบิ สองทห่ี นีไปใด้เป็นมเหสขี องทา้ วรถสิทธิ์และกำลงั
ตั้งครรภ์ กค็ ดิ แก้แค้น จงึ แปลงกายเป็นหญิงสาวสวย ท้าวรถสิทธเ์ิ จอหญงิ ที่งาม
กว่านางทัง้ สบิ สองคนและถกู มนต์เสนห่ ์ จึงแต่งตง้ั นางยกั ษ์เปน็ มเหสเี อก

鬼ばばは、逃げた 12 人の娘たちがロッタシット王の妻になって子ども
を身ごもっていることを知り「恩知らず者め」と腹を立てました。鬼ば
ばは美女に化けて王さまに近づきました。ロッタシット王は鬼ばばの魔
法にかかり、鬼ばばを一番上の王妃の座につけました。

45