kamishibai นิทานไทย-นิทานญี่ปุ่น

หลังจากน้ัน นางสิบสองก็ถกู มเหสีกลน่ั แกล้งสารพดั ทั้ง ๆ ท่ีทอ้ งอยู่ วนั หนึ่ง
นางควกั ดวงตาพวกนางสบิ สอง มแี ตน่ างเภาท่ีถกู ควักตาแคข่ ้างเดียว หลังจากน้ัน
นางยกั ษ์กส็ ่งดวงตาของนางสบิ สองไปฝากไวท้ ่ีนางเมรี หลานของนาง

王妃になった鬼ばばは 12 人の娘たちを様々なやり方でいじめました。
ついにある日、鬼ばばは娘たちの目玉を取ってしまいました。末っ子の
パオだけは、片目だけ残されました。

鬼ばばは娘たちからうばった目玉を自分の孫娘、メーリーに預けまし
た。

46

นางสบิ สองถกู ขงั อย่ใู นถำ้ อยา่ งอดอยากและทกุ ขท์ รมาน รา่ งกายผอมแหง้
ไม่มแี รง เมือ่ คลอดลกู เด็กจึงตายหมด พวกนางต้องตดั สนิ ใจกินเนื้อทารกเพอ่ื
ประทงั ชีวิต เหลอื แต่เภาท่ีคลอดลกู ออกมาปลอดภยั และตั้งช่อื วา่ รถเสน

どうくつ う

目玉を取られた娘たちは洞窟に閉じ込められ、飢えで苦しみました。生

まれた赤ん坊もすぐに死んでしまいました。娘たちは生き延びようとそ

の赤ん坊を食べることにしました。幸運なことにパオの子だけが死なず

に生き残りました。その男の子はロッタセーンと名づけられました。

47

เม่ือพระรถเสนโตขึ้นเปน็ เด็กดีที่ฉลาดและกตญั ญู วนั หน่งึ เขาแอบหนี
ออกไปในป่า ได้เจอกบั ลกู ไกต่ วั หนึ่งกำลงั บาดเจบ็ พระรถเสนสงสารจึงนำมา
รกั ษาและเล้ยี งไว้ พอเจา้ ไก่โตขนึ้ พระรถเสนนำเจ้าไก่ไปแข่งไก่ชน เมือ่ ชนะกไ็ มร่ ับ
เงินแตข่ อเปน็ ขา้ วสิบสามหอ่ ให้แก่นางสิบสองและตวั เอง ไกข่ องพระรถเสนชนะ
การแข่งทกุ ครงั้ จงึ ทำใหม้ ีชอ่ื เสยี งเล่ืองลอื

ロッタセーンは賢くて思いやりのある子に成長しました。ある日、洞
窟をこっそり抜け出しました。森でケガをしたひよこを見つけ、手当て

とうけい

をして育てました。闘鶏に出場させると負け知らずで、勝つたびに賞金
代わりに食べ物をもらいました。洞窟にいる母親たちと一緒に食べるた
めでした。闘鶏のおかげでロッタセーンの名は広く知られるようになり
ました。

48

นางยักษ์รเู้ รื่องของพระรถเสน จงึ หลอกให้พระรถเสนไปเอาผลไมว้ ิเศษท่ี
นางเมรี ระหว่างการเดินทางพระรถเสนได้เจอกับฤๅษแี ละแวะพัก ฤๅษเี ก็บ
จดหมายของพระรถเสนได้ เมอื่ เปิดดูเขยี นวา่ “ถ้าถึงแล้วใหก้ นิ ” ฤๅษจี งึ แก้เป็น
“ถา้ ถงึ แล้วให้แต่งงาน”

ロッタセーンの噂を耳にした鬼ばばは、だまして殺してしまおうと考
えました。鬼ばばはロッタセーンを呼び出し、孫娘のメーリーの住む鬼
の町へ魔法の果物を取りに行き、手紙を渡してほしいと頼みました。手
紙には「この人を食べなさい」と書かれていますが、ロッタセーンは知
りません。ロッタセーンは旅の途中でひとりの仙人に会いました。仙人
はロッタセーンが休んでいる間に手紙の中身を見て驚き、ひそかに「こ
の人と結婚しなさい」という内容に変えてしまいました。

49

เมือ่ พระรถเสนมาถงึ เมอื งยกั ษแ์ ละนำจดหมายใหเ้ มรี ทั้งสองจงึ แต่งงานกัน
หลังจากแต่งงาน พระรถเสนหลอกมอมเหลา้ นางเมรี เพอ่ื ใหบ้ อกทีซ่ ่อน
ดวงตานางสบิ สอง และนำผลไมว้ ิเศษรวมทงั้ ยาวเิ ศษทนี่ างเมรเี ก็บไว้ หนไี ปตอนท่ี
นางไมไ่ ดส้ ติ

鬼の町に着いたロッタセーンはメーリーに手紙を渡しました。手紙を
読んだメーリーはロッタセーンと結婚しました。母親たちの目玉をメー
リーが隠し持っていることを知ったロッタセーンは、お酒を飲ませて隠
し場所を聞き出しました。

ロッタセーンは目玉と、メーリーが持っていた魔法の薬を持って逃げ
ました。

50

เมอ่ื เมรีตืน่ มาพบวา่ พระรถเสนหนไี ปแลว้ นางจงึ รีบตามไป พระรถเสนเสก
พายุ ฝนและกองเพลงิ ขวางเอาไว้ แตน่ างสามารถผา่ นมาได้ พระรถเสนจึงเสก
ทะเลกรดขวางไว้ นางเมรีตามไปไม่ได้ ไดแ้ ต่ร้องไห้จนสน้ิ ใจ

目を覚ましたメーリーはロッタセーンが恋しくなって追いかけまし
た。ロッタセーンは魔法の薬を使って大風を吹かせたり、大雨を降らせ
たり、炎を燃え上がらせたりしましたが、メーリーを止めることはでき
ませんでした。

ところがロッタセーンが酸の海を作り出すと、メーリーは渡ることが
できませんでした。悲しみにくれたメーリーは泣いて、泣いて、泣き続
けて、とうとう死んでしまいました。

51

พอกลบั มาถึงเมอื ง พระรถเสนได้ใช้ยาวเิ ศษรกั ษาตาของนางสบิ สองจนหาย

母たちに再会したロッタセーンは、魔法の薬を使って目を元通りに治し
ました。

ส่วนนางยกั ษ์เมือ่ รเู้ รือ่ งนางเมรี นางก็เลยตรอมใจตาย จากนั้นพระรถเสนได้
เป็นพระราชาและทกุ คนอยกู่ ันอยา่ งมคี วามสขุ จบบริบรู ณ์

メーリーが死んだのを知った鬼ばばはひどく悲しみ、やがて死んでし
まいました。ロッタセーンは王さまになって、みんなで幸せに暮らしま
した。おしまい。

52

“นางสิบสอง” หรือ “พระรถเมรี” เป็นเรื่องท่ีเล่าสืบกนั มาปากตอ่ ปาก แล้วมีการ
เรียบเรียงข้ึนเป็นหน่ึงใน เรื่อง ปัญญาสชาดกของพระเถระชาวเชียงใหม่ แต่เค้าโครงเรือ่ ง
คล้ายกับนิทานบา้ นของชาตติ า่ ง ๆ เชน่ อินเดยี เขมร พมา่ ลาว ลังกา ไทยใหญ่ เป็นตน้

ดงั นั้น นทิ านเรอื่ งนนี้ า่ จะมตี น้ เคา้ มากจากประเทศที่มกี ารติดตอ่ กบั ประเทศไทยใน
อดีต ซ่ึงนา่ จะถ่ายทอดมาแบบปากต่อปากแบบการเลา่ นิทานจึงแพรห่ ลายและเขา้ ใจวา่
เปน็ นิทานของเราเอง

นอกจากนน้ั พระเถระชาวเชียงใหมย่ งั นำนทิ านเรอ่ื งนี้ไปแต่งเปน็ รถเสนชาดกด้วย
ดงั นั้นทม่ี าของนทิ านเรอ่ื งนี้สนั นิษฐานไดส้ องทางคือ ดินแดนล้านนาเปน็ ถน่ิ ทนี่ ิทานเรอื่ งนี้
เรมิ่ แพร่หลายเขา้ สู่ประเทศไทย หรอื ไดร้ บั ความนยิ มจากการท่ีนำนทิ านเร่ืองรถเสนชาดก
มาแต่งเป็นเรือ่ งหนึง่ ในปัญญาชาดก ซง่ึ มีปรากฏหลักฐานหลงเหลอื เป็นวรรณกรรมลาย
ลักษณอ์ ักษรจารึกในใบลานเรอื่ ง “นางสบิ สอง” เรอ่ื งพุทธเสนกะ เก็บไว้ตามวัดต่าง ๆ

(หนงั สือประชุมพระรถ กรมศิลปากร, 2552)

นิทานเรอื่ งนี้สะท้อนให้เหน็ ในหลาย ๆ แง่ ไมว่ ่าจะเปน็ การแสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความ
เชอื่ และค่านยิ มต่าง ๆ ของในคนในสมยั โบราณ เชน่ การเชือ่ ในเรอื่ งของสิ่งศักดิ์สทิ ธิ์ เรอ่ื ง
เหนอื ธรรมชาติต่าง ๆ เวทมนตร์คาถา การจนิ ตนาการถึงส่ิงมชี วี ิตทไ่ี มอ่ ยูใ่ นความเปน็ จริง
ท้ังยักษ์ เทวดา สิง่ วิเศษตา่ ง ๆ

แสดงถึงวัฒนธรรมประเพณี รวมท้ังวถิ ชี ีวิตของผู้คนในสังคม เช่น การปกครอง
เมืองดว้ ยระบบกษตั รยิ ์ มกี ารแบง่ ชนช้ัน การทก่ี ษตั ริยส์ ามารถมมี เหสไี ด้หลายคน และยัง
เห็นถงึ การใชช้ ีวิตของชาวบา้ น ตั้งแต่ การใช้ใบตองห่ออาหาร การเล่นการพนันในรูปแบบ
ของการแข่งไกช่ น เป็นตน้

นอกจากน้ียังสะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ คณุ คา่ และจิตใจของมนุษยผ์ ่านนทิ านอกี ด้วย โดยใน
เนอ้ื เรอื่ งในส่วนหนึ่งไดก้ ลา่ วถึงตอนทีเ่ ศรษฐีไดท้ ิ้งเหล่านางสิบสองไป โดยไม่คำนงึ วา่ พวก
นางน้ันจะใช้ชีวติ อยู่ท่ามกลางป่าดว้ ยตัวเองไดอ้ ย่างไร แสดงถงึ ความไมร่ บั ผิดชอบ รวมทงั้
การแก้ปญั หาที่อาจจะไมใ่ ชว่ ธิ ีทถ่ี ูกตอ้ งของเศรษฐี สว่ นตัวละครพระรถเสนนั้น สะท้อนให้
เห็นถงึ ลกู ทม่ี คี วามกตญั ญตู อ่ บุพการี มีจิตใจดี เอ้อื เฟอ้ื เผือ่ แผ่ ช่วยเหลอื สตั วท์ ่ีบาดเจ็บ
และยังไมค่ ดิ แค้น โกรธเคอื ง ตอ่ ทง้ั นางยักษ์และพระราชาทที่ ำไม่ดีกบั ตนและเหลา่ นางสิบ
สอง ดา้ นตวั ละคร เภา นั้น เปน็ ตัวละครทมี่ นี สิ ยั จติ ใจดี เห็นใจผู้อืน่ คดิ ถึงสว่ นรวมกอ่ น
เสมอ เป็นตวั ละครทฉี่ ลาด มีไหวพรบิ และไมโ่ ดนใครหลอกง่าย ๆ ร้จู ักเอาตัวรอดและ
ปรบั ตวั เขา้ กบั สถานการณ์ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี

53

馬顔のゲーオ

แก้วหนา้ ม้า

กลายครัง้ หนงึ่ ณ เมอื งหน่งึ มผี หู้ ญิงหนา้ ตาเหมอื นม้าชื่อวา่ แกว้

むかしむかし、ある町に、ゲーオという名の馬にそっくりな顔をした
女の人がいました。

54

มีเจ้าชายคนหนง่ึ ชื่อว่า “ป่นิ ทอง” ไปเล่นว่าวทที่ ุง่ ระหวา่ งท่ีเลน่ เกดิ มลี ม
แรงมาก จงึ ทำให้วา่ วหลุดมือลอยไปไกล และแก้วเกบ็ วา่ วนนั้ ได้

ある日、ピントーンという王子が野原でたこ揚げをしていたところ、
風で遠くへ飛ばされてしまいました。馬顔のゲーオはそのたこを拾いま
した。

เพราะแกว้ เก็บได้ แก้วบอกวา่ ต้องรบั แกว้ ไปเปน็ เมยี ถงึ จะคืนให้ พระปิน่ ได้
ยนิ แบบนั้นกโ็ กรธมาก แต่กร็ บั ปากเพยี งเพราะอยากไดว้ า่ วคนื

55

ゲーオは「たこを返す代わりに、私をお嫁さんにしてください」と言
いました。その言葉にピントーン王子は怒りを感じましたが、たこを返
してほしかったのでゲーオと結婚すると約束しました。

แก้วรออยู่หลายวันแตก่ ็ไมเ่ ห็นพระปน่ิ ทองมารับ พ่อกบั แม่ของแกว้ จงึ เข้า
ไปทวงสัญญา พระราชนิ จี งึ บอกให้พระป่นิ ทองไปรับแก้วมา

しかし何日経っても王子がゲーオを迎えに来なかったので、ゲーオの
両親は王さまと王妃にその約束のことを話しました。 王妃はピントーン
王子が本当にゲーオと結婚の約束をしたことを知り、ゲーオを迎えに行
くよう王子に言いました。

56

แตพ่ ระราชาและพระปนิ่ ทองไมช่ อบเพราะแก้วหน้าตาเหมือนมา้ จงึ หาทาง
กำจัดแก้ว โดยใหแ้ กว้ ไปยกเขาสูงมาไวใ้ นเมอื งภายใน 7 วนั ถา้ ไม่สำเรจ็ จะโดน
ประหาร

王さまとピントーン王子はゲーオの馬顔が嫌いでした。王様はゲーオ
に「七日以内に高い山を町に運んでみよ！できなかったら殺す！」と言
いました。

57

แกว้ เขา้ ไปในป่าและพบกบั ฤๅษี พอเล่าเร่อื งท้ังหมดให้ฟงั ฤๅษผี ู้มเี มตตาจึง
ถอดหนา้ มา้ ออกให้ แก้วจึงกลายเปน็ สาวงาม ฤๅษยี ังมอบมดี กับเรอื เหาะใหแ้ ก้วอกี
ดว้ ย แก้วจึงตดั ภูเขานำกลับเมอื งได้สำเร็จ

旅の三日目、ゲーオは仙人に会いました。全てを話すと、仙人はゲー
オに馬顔を美女に変える魔法をかけてくれました。また、仙人は魔法の
船と魔法のナイフをゲーオに与えたので、ゲーオは山を切り出して町ま
で運ぶことができました。

แต่พระราชายังพยายามหาทางให้พระปนิ่ แต่งงานกบั เจา้ หญิงของเมือง
ข้างๆ กอ่ นเดินทางพระปนิ่ ทองพูดวา่ ถ้ากลบั มาแลว้ นางแก้วยงั ไม่มีลกู จะถูก
ประหาร แก้วถอดหน้ามา้ ออกและไปอาศยั อยูก่ ับตายายในปา่ พระป่นิ ทองผ่านมา
เหน็ ตอนแก้วเป็นคนสวย จึงเข้าไปเกีย้ วจนได้แก้วเปน็ เมีย

ところが、王さまは今度はピントーン王子がとなりの国の姫と結婚す
ることを望みました。王子は馬顔のゲーオに「私の子どもを生まなけれ
ばおまえは殺されるぞ」と言い残してとなりの国へ旅立ちました。王子
が森を進んでいるとき、こっそり追いかけてきたゲーオは馬顔から美女

58

に変身して姿をあらわしました。ピントーン王子は目の前に現れた美し
い女性がゲーオであるとは気づかずに、一目で気に入り妻にしました。

ต่อมานางแกว้ ท้อง พระป่ินทองได้มอบแหวนยนื ยันว่าเดก็ ในท้องเปน็ ลกู
ของตัวเอง ขณะท่พี ระปิน่ ทองนัง่ เรือกลับเข้าเมอื ง พายุพัดเรอื ลอยไปในถน่ิ ยักษ์
ฤๅษีปรากฏตัวอีกครง้ั แล้วบอกแกว้ ว่า พระปิน่ ทองอยใู่ นอนั ตราย นางแกว้ จงึ
ปลอมตวั เปน็ ผชู้ ายไปสูก้ บั ยกั ษ์จนชนะ

森で暮らすうちにゲーオは子どもをみごもりました。ピントーン王子
は自分の子であることの印として指輪を与え、国へ帰ろうとゲーオのも
とを去りました。ところがその途中、王子の乗った船は鬼の住む国に流
れついてしまいました。再び仙人が現れ「王子があぶない」とゲーオに
教えました。ゲーオは男の姿に変身し、王子を助けに行きました。

59

แก้วปราบยกั ษ์สำเรจ็ พระป่นิ ทองขอลูกสาวยกั ษ์ 2 คนกลบั ไปทเ่ี มอื ง
แกว้ เผยตัวตนที่แทจ้ รงิ ให้ยกั ษ์ทั้งสองดูว่าตัวเองเปน็ ผู้หญงิ และขอให้
สญั ญาวา่ จะเก็บเปน็ ความลับ

男になったゲーオが鬼を倒した後、ピントーン王子は「鬼の二人の娘
を連れて帰る」と言いました。そこでゲーオは自分の正体を鬼の娘たち
にあかしましたが、王子には内緒にするよう約束させました。

60

หลังจากกลับมาท่ีเมือง แก้วใส่หน้าม้ากลบั คืนแล้วพาลูกชายมาพบพระปิ่นทอง
ถึงแมว้ ่าจะนำแหวนให้ดู แตพ่ ระป่ินทองก็ยังไม่เช่ือว่าเปน็ ลกู ของตวั เอง

国へ帰った後、ゲーオは再び馬顔に戻りました。生まれた男の子を王子
に会わせ、証拠の指輪を見せましたが、王子は自分の子だと信じません
でした。

ตอ่ มายกั ษ์จากอกี เมอื งหนง่ึ ยกทพั มารบ พระป่นิ ทองรบไมเ่ กง่ จงึ ไปขอความ
ชว่ ยเหลอื จากแกว้

61

しばらくして、別の国の鬼が戦争をしかけて来ました。ピントーン王子
は勝てないと思いゲーオに助けを求めました。

แกว้ แปลงร่างไปเปน็ ผู้ชายถอื มีด ตอนแรกแก้วสู้ไมไ่ ดเ้ พราะยักษใ์ หญ่มีเวท
มนตร์รกั ษาแผลเองได้ แตแ่ ก้วทำให้เวทมนตร์เสอ่ื มและชนะไดใ้ นท่ีสุด แก้วในร่าง
ผชู้ ายจงึ ขอลากลบั

ゲーオは再び男に変身して戦いました。鬼はけがを治す魔法を使うこ
とができましたが、ゲーオはその魔力を消すことによって鬼を打ち負か
しました。戦いが済み、男の姿のゲーオは王子に別れを告げました。

62

พระปิ่นทองมน่ั ใจวา่ คนนี้คอื แกว้ และไม่อยากเสยี แกว้ ไปจงึ ทำเป็นจะตดั คอ
ฆา่ ตวั ตาย แก้วใจอ่อนถอดหน้าม้าออก ทงั้ สองปรับความเข้าใจกนั แก้วต้ังช่อื ใหม่
ว่า “มณรี ตั นา” และรับพอ่ แมม่ าอยู่ในวงั ด้วยกัน จบอยา่ งมคี วามสุข

そのとき、ピントーン王子はその男がゲーオだと気づきました。ゲー
オを手放したくない王子は、「お前が行くなら私は死んでしまおう」と
首に刀をあてました。するとゲーオが驚いて馬顔をはずし美女に戻りま
した。こうして二人は愛し合うようになりました。ゲーオは名前を「マ
ニーラッタナー」に変え、両親をお城に迎えて幸せに暮らしました。め
でたしめでたし。

เรื่องน้ีสอนใหร้ ู้ว่า อยา่ มองคนแคเ่ พียงภายนอก ใหด้ ูทจ่ี ิตใจ

この昔話の教訓は、人の外見を見るだけではなく、中身を見ることも大
事だということです。

63

บทความ

บทละครนอก เรื่อง แก้วหน้าม้า เป็นวรรณคดีพระราชนิพนธ์ของกรมหลวงภูว
เนตรนรินทรฤทธิ์ พระราชโอรสลำดับที่ ๓๕ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลา้ นภาลยั
กบั เจ้าจอมมารดาศลิ า พระนพิ นธข์ ้ึนในสมัยรัชกาลที่ ๓ โดยวรรณกรรมพนื้ บ้านเร่ืองแก้ว
หน้าม้า มีการเผยแพร่โดยเล่าสืบทอดต่อ ๆ กันมา "แก้วหน้าม้า" ได้ช่ือเรื่องมาจากตัว
ละครเอกของเรื่อง ซึ่งเดิมชื่อ "แก้ว" แต่เนื่องจากเธอมีรูปลักษณ์เหมือนม้าทุกคนจึงเรียก
เธอว่า แก้วหน้าม้า แก่นเรื่องคืออย่ามองคนแค่รูปร่างหน้าตาภายนอก เพราะคนดีไม่ได้ดู
แค่ภายนอก

นทิ านเรือ่ งแก้วหนา้ มา้ มเี นอ้ื หาเกยี่ วกับ “แก้ว” หญิงสาวทเ่ี กิดมามีหน้าที่คล้ายกับ
ม้าจึงทำให้ชาวบ้านต่างเรียกแก้วว่า “แก้วหน้าม้า” ซึ่งอยู่มาวันหนึง่ แกว้ ได้พบกับเจา้ ชาย
ปนิ่ ทองแห่งเมืองมถิ ลิ าแล้วตกหลมุ รักเขา้ ในขณะที่เจ้าชายกำลังเลน่ ว่าวอยแู่ ละทำว่าวลอย
ไป แก้วที่เก็บว่าวของเจ้าชายปิ่นทองได้จึงบอกกับเจ้าชายว่าจะคืนว่าวให้โดยที่เจ้าชาย
ต้องแตง่ งานกับตนเอง จึงทำใหเ้ กดิ เรื่องราวต่าง ๆ มากมายขนึ้

แก้วหน้าม้าเป็นวรรณกรรมเกี่ยวกับการผจญภัยของตัวละครเอกของเรื่อง คือนาง
แก้วหน้าม้า ในการดำเนินเรื่อง เพื่อความสนุกและความตื่นเต้นชวนให้ติดตาม รวมถึงมี
การสอนสอดแทรกข้อคิดสอนใจไวใ้ นเรื่องด้วย เช่น ตอนทีพ่ ระนางนันทาตรัสถามพระปิน่
ทองถึงเรื่องที่พระปิ่นทองไปให้คำสัญญากับนางแก้วว่าจะไปรับนางแก้วมาเป็นมเหสีเป็น
ความจริงหรือไม่ หากเป็นความจริง กษัตริย์ตรัสแล้วต้องทำตามสัจจะ เป็นต้น เดิม
ต้นฉบบั วรรณกรรมเรอ่ื งแก้วหนา้ มา้ ใช้ภาษาพน้ื บ้านในการประพนั ธ์ และมีการใช้ภาษาที่
สรา้ งความตน่ื เต้นและความสนุกสนานให้กับผอู้ ่าน

โครงเรอื่ งเนน้ ตัวละครเอกฝา่ ยหญิงเป็นตัวเดินเรอ่ื งและมีบทบาทเหนอื ตวั ละครเอก
ฝ่ายชาย ตัวละครเอกฝ่ายหญิงมีลักษณะนิสัยแตกต่างจากตัวละครหญิงในวรรณกรรม
เรื่องอื่นซึ่งสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงบริบททางสังคมในยุคปัจจุบัน แก่นเรื่องชี้ให้เห็น
คุณค่าและความเชื่อมั่นในการบำเพ็ญคุณความดีว่าสามารถเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตให้สม
ปรารถนาได้ ส่วนด้านอนุภาคของวิเศษอันได้แก่ มีดวิเศษ เรือเหาะ มีลักษณะเด่นท่ี
แตกตา่ งจากของวิเศษในเร่อื งจักร ๆ วงศ์ ๆ ท่ัวไป เมือ่ พจิ ารณากระแสวรรณกรรมในสมัย
รัตนโกสินทร์ตอนต้น กล่าวได้ว่าทั้งโครงเรื่อง ตัวละคร และของวิเศษมีลักษณะ “เลียน”
และ “ล้อ” ขนบของเรอื่ งจักร ๆ วงศ์ ๆ ยคุ กอ่ น ลักษณะเดน่ ดงั กล่าวนที้ ำใหเ้ รื่องแก้วหนา้
ม้ามีรสชาติสนุกสนาน เข้มข้น จนได้รับความนิยมและแพร่หลายทั้งในรูปแบบการแสดง
และรปู แบบวรรณกรรมสบื ตอ่ มาในสงั คมไทย

64

ซึ่งเรื่องที่เห็นได้ชัดในนิทานเรื่องแก้วหน้าม้าก็คือ การมองคนอื่นจากแค่ภายนอก
ที่ในเรื่อง นางแก้วที่มีหน้าคล้ายม้า จึงทำให้ทั้งเจ้าชายและราชาไม่ยอมรับนางแก้วเป็น
ลูกสะใภ้ แต่ในภายหลงั ตอนท่นี างแก้วได้รบั ของวิเศษจากฤๅษจี ึงทำให้สามารถถอดหนา้ มา้
แล้วกลายเป็นสาวงามได้ จึงทำให้เจา้ ชายนั้นหันกลับมารกั นางแก้วจากที่เคยเกลียดและดู
ถูกเรื่องหน้าตาของแก้ว ทำให้เห็นว่านิทานเรื่องนี้สะท้อนให้เห็นถึงค่านิยมของคนไทยท่ี
มักจะมองผู้อื่นแค่ที่ภายนอกเท่านั้น และผู้คนส่วนใหญ่ก็ไมย่ อมรับคนที่มีหน้าตาที่ไม่สวย
งดงาม เห็นได้จากนิทานเรื่องอื่น ๆ ที่นางเอกจะต้องเป็นคนที่มีหน้าตาที่สวยงาม แม้ว่า
นางแก้วจะทำใหท้ ุกคนเห็นว่าตัวนางรกั เจ้าชายจริง ๆ แต่ถา้ นางแก้วไมม่ ีของวิเศษที่ทำให้
ถอดหน้าม้าแล้วกลายเป็นสาวงามได้ เจ้าชายและคนอื่น ๆ ก็คงจะไม่ยอมรับนางแก้วจาก
ใจจริง ซึ่งข้อคิดของเรื่องที่บอกว่า “อย่ามองคนแค่ภายนอกเท่านั้น” จะเป็นข้อคิดที่คน
ไทยจะนำไปใช้ชีวิตประจำวนั ไดห้ รือไม่ หรือแท้จริงแล้วคนที่เป็นคนดีแต่หน้าตาไม่งดงาม
น้นั กไ็ มส่ ามารถท่ีจะเป็นนางเอกได้สุดทา้ ยแลว้ คนเราก็พิจารณาคนแคจ่ ากภายนอกจรงิ ๆ
หรอื

แก้วมีบทบาททางด้านการรบ สวมบทบาทเป็นแม่ทพั เป็นผู้นำทัพได้ นางมีจิตใจที่
งดงาม ซ่อนอยู่ใต้หน้าม้าอัปลักษณ์ซึ่งในที่สุดก็สามารถใช้ความดีชนะใจเจ้าชาย เรื่องนี้ผู้
แตง่ เน้นใหต้ วั ละครมีบทบาททางดา้ นการรบ ตวั ละครสามารถสวมบทบาทเป็นแม่ทัพหรือ
ผู้นำทัพได้ นั่นคือผู้หญิงมิได้เป็นแต่เพียงช้างเท้าหลังเท่านั้น ในบางกรณีผู้หญิงอาจจะมี
ความสามารถเหมือนผู้ชาย ซง่ึ ทำใหเ้ รือ่ งแกว้ หนา้ มา้ มีความน่าสนใจย่ิงขึ้น

แกว้ หนา้ ม้าแมจ้ ะมีหน้าตาอัปลกั ษณเ์ ปน็ ที่รังเกยี จของผ้พู บเห็น สง่ิ นี้สะทอ้ นให้เห็น
ไดว้ า่ ผู้แตง่ มไิ ด้มุง่ เนน้ ท่คี วามงดงามของนาง เพราะตอ้ งการส่ือนัยเรือ่ งการมองคนแตเ่ พียง
รูปร่างภายนอกโดยไม่ไดด้ ูความดีภายใน

นางแก้วหน้าม้ามีลักษณะกำเนิดที่ผิดธรรมชาติเพียงลักษณะทางกาย คือ หน้า
เหมือนม้าทำให้เป็นที่รังเกียจของผู้พบเห็น การที่นางแก้วหน้าม้ามีลักษณะไม่เหมือนคน
ปกติทั่วไป ทั้งที่นางก็เป็นผู้มีคุณธรรมความดีน้ัน เพราะตอ้ งการสื่อนัยเรื่องการมองคนแต่
รปู ร่างภายนอกโดยไม่ได้ดูความดีภายใน ทง้ั ยงั ต้องการสอ่ื ถงึ ความพยายามของตัวละครท่ี
ตอ้ งพสิ ูจน์ความดีความสามารถของตนแม้จะต้องพบอปุ สรรคใด ๆ ก็ตาม แตส่ ุดทา้ ยนางก็
ได้พิสูจน์ถึงความเป็นผู้มีบุญบารมีซึ่งทำให้นางรอดพ้นจากภยันตรายต่าง ๆ และได้สุข
สมหวังในชีวิตถึงแม้ว่าผู้หญิงที่เกิดมาแล้วมีหน้าตาไม่สวยงามหรือฐานะต่ำต้อยก็สามารถ
เปลี่ยนฐานะความเปน็ อยขู่ องตนเองไดห้ ากมคี วามรคู้ วามสามารถ ทัง้ หมดนี้น่าจะสะท้อน
ให้เห็นได้ว่าผู้หญิงมิได้มีรูปงามเพียงอย่างเดียว แต่ส่ิงที่จะทำให้ผู้หญิงมีคุณค่าก็คือ
สติปญั ญาความสามารถ ซึง่ เป็นความงามอยา่ งมีคุณคา่

65

ピクントーン

พกิ ลุ ทอง

กาลคร้งั หน่ึงนานมาแลว้ มีหญิงสาวชื่อ พิกลุ มคี วามงดงามท้งั รปู ลักษณ์
และกริยามารยาท แม่เล้ียงรับพิกุลมาเล้ียงแต่ก็มลี กู สาวอยูอ่ ีกคนหน่งึ ช่ือวา่ มะลิ
แมเ่ ลย้ี งน้นั รักแต่มะลิ ส่วนพกิ ลุ น้ัน ใช้ใหท้ ำงานหนักๆ เชน่ ตกั น้ำ ตำข้าว หรือทำ
ไร่อยู่เสมอ

むかしむかしあるところに、ピクンという名前の少女がいました。
とても美しく、上品な少女と言われていました。彼女は継母に育てら
れていました。継母にはマリという名前の娘もいました。継母はマリだ
けを可愛がり、ピクンには水くみ、米つき、畑仕事などつらい仕事ばか
りさせました。

66

วนั หนึง่ พกิ ลุ ออกไปตกั น้ำทลี่ ำธารไม่ไกลจากบ้านนกั ระหวา่ งทางกลับ มี
หญิงชราคนหนงึ่ ปรากฏตัวขึน้ ต่อหนา้ ของพิกุล หญงิ ชราคนน้ันร้องขอว่าต้องการ
น้ำ พิกุลจึงให้นำ้ ไป แล้วก็ยังใหม้ ากข้นึ อกี เพ่อื ใหห้ ญงิ ชรานำน้ำไปชะล้างตาม
ใบหน้าและร่างกาย

ある日、ピクンは家からそれほど離れていない川へ水くみに行きまし

ろうば

た。すると帰り道で老婆がピクンの前に現れました。老婆は水を飲ませ
てほしいと頼みました。ピクンは老婆に飲み水を与え、そのうえ顔と体
を洗うための水もたくさんあげました。

67

หญิงชราได้ใหพ้ รกับพิกลุ ทีม่ จี ิตใจดี ทำใหท้ ุกๆ ครั้งทพี่ ิกุลพดู คำดๆี จะมี
ดอกไมท้ องคำออกมาจากปาก หลงั จากนัน้ หญิงชราก็หายตวั ไป พกิ ลุ รู้ทนั ทีวา่
หญงิ คนนั้นจะต้องเป็นนางฟ้าแน่

心やさしいピクンに老婆は、幸せのおまじないをとなえました。する

ていねい

とピクンが丁寧で親切な言葉を口にするたびに、金の花が口から出てき
ました。老婆は目の前で姿を消しました。その老婆は実は天使だったの
です。

68

พิกลุ กลับถงึ บ้านช้า แม่เลี้ยงจงึ ตะโกนด่าทอและคิดวา่ เธอองู้ าน พิกุลจงึ เลา่
ความจริงทุกอย่างให้แม่เลย้ี งฟงั และดอกไมท้ องคำก็ออกมาจากปากของเธอ แม่
เลย้ี งทีเ่ ห็นดงั น้นั กเ็ ปล่ยี นจากความโกรธเปน็ ความโลภ และไดส้ ั่งใหพ้ กิ ุลพดู มาก
ขึ้นอกี

どな

ピクンが家に遅く帰ったので、継母は仕事をさぼっていたと思い怒鳴
りつけました。ピクンは継母に正直にすべてを話しました。すると口の
中から次々と金の花がこぼれ落ちてきました。継母の気分は怒りから貪
欲に変わり、ピクンにもっと話すように命じました。

69

หลงั จากวนั นน้ั แม่เล้ียงจงึ ได้รวบรวมดอกไมท้ องคำเทา่ ท่จี ะรวบรวมได้
นำไปขายทตี่ ลาดและไดร้ ับเงินมามากมาย พกิ ลุ ไมจ่ ำเป็นตอ้ งทำงานหนกั เหมือน
เมอ่ื ก่อนแลว้ แตก่ ย็ ังถูกแมเ่ ลยี้ งบงั คบั ใหพ้ ูดเพอ่ื ใหด้ อกไมท้ องคำออกมาจากปาก

その日から、継母はピクンに話をさせて手に入れた金の花を市場で売
り、たくさんのお金を得ました。ピクンはこれまでのように一生懸命働
く必要はなくなりましたが、口から金の花を出すため、話し続けるよう

きょうせい

継母に 強 制 されました。

70

ทา้ ยที่สดุ พิกลุ เจ็บคอ และเริ่มไม่มีเสียง พิกลุ ไมส่ ามารถทจ่ี ะพูดได้อีก แม่
เลยี้ งเริ่มทุบตพี ิกุล และบงั คับใหเ้ ธอพดู อกี แตว่ า่ แม้เพยี งสกั คำพกิ ลุ ก็ไม่สามารถ
เปลง่ เสียงออกมาได้ แม่เลีย้ งจงึ สัง่ ใหม้ ะลิไปพบกับหญงิ ชราทใ่ี ห้พรแกพ่ ิกลุ เพื่อ
ตอบสนองความโลภของตนเอง

とうとうピクンはのどを痛め、声が出なくなりました。継母はピクン
を叩いて無理やり話をさせようとしました。それでもピクンは一言も発
することができませんでした。欲に取りつかれた継母は、ピクンに魔法
をかけた老婆を探すよう、実の娘のマリに命じました。

71

มะลถิ ูกส่งไปท่ีเดยี วกัน แต่ทวา่ แทนที่จะเจอกับหญงิ ชรา กลบั กลายเปน็
หญิงสาวยืนอยใู่ ตร้ ม่ เงาไม้ หญิงสาวคนนน้ั รอ้ งขอนำ้ กบั มะลิ

マリはピクンが老婆に会った場所へ行きました。
マリは老婆ではなく、大きな木のふもとに立っている美しい女性を見
つけました。女性はマリに水をくれるよう頼みました。

72

ในตอนนนั้ มะลไิ มไ่ ด้รตู้ วั เลยวา่ หญงิ สาวคนนค้ี ือนางฟา้ จึงโกรธและไม่ให้
อะไรเลย อกี ทง้ั ยังพดู คำหยาบคายใส่ ด้วยเหตนุ ั้นเองนางฟ้าจงึ สาปแชง่ มะลิ เมื่อ
มะลิพูดด้วยความโกรธก็จะมีแมลงออกมาจากปาก

この女性が実は天使だったのですが、マリはそれに気づきませんでし
た。水を与えないどころか、怒ってその女性に失礼な言葉を投げかけま
した。

そのため、天使はマリに呪いをかけました。マリが怒りの言葉を口に
するたびに、虫が口の中から飛び出してきました。

73

หลังจากทก่ี ลับมาทบี่ ้าน มะลิได้เล่าเรอื่ งทกุ อยา่ งใหแ้ มเ่ ลย้ี งฟงั เนื่องจาก
เธอพดู ด้วยความโกรธจงึ ทำให้ทัง้ บ้านน้นั เต็มไปดว้ ยแมลง แม่เล้ียงคดิ วา่ พิกุลพดู
โกหกเพราะอจิ ฉามะลิ จึงทุบตีพิกุลและไลอ่ อกจากบา้ นไป

家に帰ったマリは、継母に全てを話しました。怒りの言葉のせいで、
家じゅうが虫でいっぱいになりました。継母は、ピクンがマリを妬まし
く思って嘘をついたと思いこみました。継母はピクンを叩き、家から追
い出しました。

74

พกิ ลุ ทก่ี ำลังโศกเศร้าเดนิ เตรด็ เตร่อย่คู นเดียวภายในปา่ โชคดีทีพ่ กิ ลุ ได้
บงั เอิญเจอกบั เจา้ ชายทีม่ าข่ีมา้ เลน่ ในป่านี้

悲しみにくれたピクンは、一人で森をさまよいました。幸運なこと
に、ピクンは森で乗馬を楽しんでいた王子と出会いました。

75

พอเจ้าชายเห็นพกิ ลุ กำลังร้องไห้ จงึ เข้าไปปลอบโยนเธอ พกิ ุลจงึ เรม่ิ เลา่
เร่อื งทั้งหมดให้ฟัง ทันใดนัน้ เมอื่ เลา่ จบ รอบตัวของทงั้ สองก็มดี อกไม้ทองคำเต็มไป
หมด

王子が泣いているピクンをなぐさめると、彼女の気持ちは穏やかにな
りました。ピクンは王子にこれまでのことを全て話しました。語り終わ
るころ、二人の周囲は金の花でいっぱいになっていました。

76

เจา้ ชายรู้สกึ ประทบั ใจในความดขี องพกิ ลุ จึงขอนางแตง่ งาน
งานแตง่ งานของทัง้ สองถูกจัดข้ึนอยา่ งงดงามและทงั้ สองก็ได้ครองคู่กนั
อย่างมคี วามสขุ

จบบริบรู ณ์

王子は心やさしいピクンにひかれ、結婚を申し込みました。
王子とピクンとの結婚式が盛大に行われました。二人はいつまでも幸
せに暮らしました。めでたしめでたし。

ข้อคิดของเร่อื งนค้ี อื ถา้ ทำดกี จ็ ะไดส้ ง่ิ ดี ๆ กลบั มาเชน่ กนั

この物語の教訓：よい行いをすれば、よいことが返ってくる。
77

ความเป็นมา

นทิ านไทยจำนวนมากเกิดขน้ึ จากจินตนาการของผ้แู ต่ง จึงมีเรอ่ื งราวเก่ยี วกบั
อภนิ ิหารปรากฏอยู่แทบทุกเรอ่ื งโดยไมค่ ำนึงถงึ หลกั ความจรงิ มากนัก อกี ท้ังมตี ้นกำเนิดมา
จากวรรณกรรมมุขปาฐะซ่งึ ไมท่ ราบผเู้ ลา่ ต้นเรอ่ื งท่แี น่นอน นทิ านไทยเหล่านนี้ อกจากจะ
ถา่ ยทอดเรอ่ื งราวความสนกุ สนานตามทอ้ งเร่ืองแลว้ ยงั เป็นตวั กำหนดค่านยิ ม ตลอดจน
สภาพแวดลอ้ มความเปน็ อยู่ของสังคมไทยในอดีตได้เป็นอยา่ งดี

บทละครนอกเรอ่ื งพิกลุ ทอง เป็นนทิ านพ้นื บ้านไทยเรอ่ื งหน่ีงซงึ่ ไมป่ รากฏหลักฐาน
เกี่ยวกบั ผู้แตง่ แตเ่ มอื่ พจิ ารณาจากสำนวนทตี่ ิดปากคนไทยวา่ “กลวั ดอกพิกุลจะร่วง”
อาจสันนิษฐานได้วา่ นทิ านไทยเรอ่ื ง พิกุลทอง คงเป็นทีน่ ยิ มมากในอดตี กระท่ังเอกลกั ษณ์
ของตวั ละครเอกในเร่อื งกลายเปน็ สำนวนตดิ ปากคนไทยมาจนถึงทุกวนั นี้ เรื่องนส้ี อนว่า
การมีปยิ วาจาคอื การกลา่ ววาจาไพเราะและความซอื่ สตั ย์ จะทำให้เป็นทร่ี ักใคร่ของบคุ คล
ทั้งหลาย และนำพาไปสคู่ วามเจรญิ

ดอกพิกลุ (Mimusops eleng) เปน็ ดอกไม้มงคลกล่ินหอมที่มีความสำคญั สำหรับ
คนไทยมาแตโ่ บราณ มคี วามเชอื่ ว่าตน้ พิกลุ เป็นต้นไม้ชนิดหน่ึงในสวนของพระอนิ ทร์ สอ่ื
ความหมายถงึ ความอุดมสมบรู ณ์และความเจรญิ รุ่งเรอื ง ปจั จบุ นั มีการนำดอกพกิ ลุ มาใช้ใน
งานพธิ ีมงคลต่างๆ เชน่ มีการโปรย “ดอกพกิ ลุ เงนิ ดอกพกิ ลุ ทอง” ในพระราชพิธสี ำคญั
ต่างๆ ของราชสำนกั ไทย ในการทอผ้าไหมและปกั ดิน้ เงนิ ด้ินทองกม็ ีลายผ้าเป็นรปู ดอก
พิกลุ หรือเปน็ ลายของเครอื่ งประดับทอง กระเบื้องและกระจกสี นับเป็นศลิ ปะลวดลาย
ไทยโบราณท่มี คี วามประณีตงดงาม

ดอกพิกุลเงินพิกุลทอง ผา้ ไหมลายดอกพกิ ุล

ภาพดอกพกิ ลุ เงินพกิ ลุ ทองจาก “พืชพรรณในพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก”
https://citycracker.co/intangible-city/plant-in-coronation/

78

サノーノイ姫

โสนนอ้ ยเรอื นงาม

79

กาลครั้งหน่งึ นานมาแลว้ ณ เมืองแห่งหนง่ึ มเี จา้ หญงิ องค์หนงึ่ นามว่า “โสน
นอ้ ย” ตอนทโี่ สนนอ้ ยเกิดนั้นมีบ้านวิเศษติดมาด้วย

むかしむかし ある国の王様と王妃にサノーノイというお姫さまが生ま
れました。サノーノイ姫が産まれた時、おなかの中から小さな魔法の家
も一緒に出てきました。

วันหน่งึ โหรทำนายว่า "เม่ือเจ้าหญิงโสนน้อยมีอายุครบ 15 ปี หากไมอ่ อก
จากเมืองไป จะเกิดเรื่องรา้ ยข้นึ ในเมอื ง"

ある日、占い師が言いました。「サノノーイ姫が 15 歳になった時、こ
の町を出て行かなければ悪いことが起こる。」

80

เม่ือโสนนอ้ ยอายุ 15 ปี จงึ ตดั สนิ ใจออกจากเมอื ง

15 歳になったサノーノイ姫は町を出て行くことにしました。

พระอินทร์มามอบยาวิเศษทสี่ ามารถชบุ ชวี ิตคนตายไดใ้ ห้กบั เจ้าหญงิ

81

旅の途中、サノーノイ姫はインドラ神に会いました。インドラ神は姫
に「死人を生き返らせる薬」を与えました。

ระหว่างทาง เจ้าหญิงโสนนอ้ ยได้พบเจอผู้หญงิ ท่นี อนตายอยชู่ อ่ื วา่ นางกุลา
เจ้าหญิงโสนนอ้ ย จงึ ชบุ ชวี ิตนางกลุ าและได้นางกลุ าเป็นทาสตดิ ตามไป

さらに旅を続けると、サノーノイ姫はグラーという名の女性が死んで
いるのを見つけました。姫はインドラ神からもらった薬でグラーを生き
返らせました。グラーは召使いとしてサノーノイ姫についていくことに
しました。

82

ท้ังสองเดนิ ทางมาถงึ เมืองแหง่ หนึ่ง และได้รวู้ า่ “เจา้ ชายของเมืองนีเ้ สยี ชวี ติ
ด้วยพิษของงู หากใครสามารถช่วยใหเ้ จา้ ชายฟื้นคืนชพี ได้ พระราชาจะให้แต่งงาน
กบั เจา้ ชาย" เจา้ หญงิ โสนน้อยไดย้ นิ ดังน้ันจึงอาสาจะชว่ ยเจา้ ชาย

二人はある国にたどり着きました。
その国を治めている王さまが人々に告げました。
「王子が毒蛇にかまれ死んでしまった。王子を生き返らせることができ
た女性は、王子と結婚させよう。」

それを聞いたサノーノイ姫は、王子を生き返らせようと考えました。

หลงั จากทำพิธชี ุบชีวิตเจา้ ชาย ในระหวา่ งทร่ี อเจา้ ชายฟ้นื อยู่นนั้ โสนน้อยได้
วางชดุ และยาวิเศษไว้แลว้ ออกไปอาบนำ้

サノーノイ姫は、横たわった王子を前に儀式を行いました。王子が生
き返って目を開けるのを待つあいだに、姫は自分の服と薬を置いて、水
浴びをしに行きました。

83

นางกลุ าหลงรักเจ้าชายตง้ั แตเ่ เรกเห็น

サノーノイ姫がいない間に王子を見たグラーは、一目ぼれしてしまい
ました。

จงึ ขโมยชดุ ของโสนน้อยและยาวิเศษ เมอ่ื เจา้ ชายฟื้นจงึ ไดบ้ อกกบั เจ้าชาย
และคนอนื่ ว่านางคอื ผู้ทชี่ ุบชีวิตเจ้าชาย

グラーはサノーノイの服と薬を盗んで不思議な力を持った姫になりす
まし、目を覚ました王子に命を助けたのは自分だと嘘をつきました。

84

เจ้าชายไม่อยากแตง่ งานกบั นางกลุ าจึงคดิ จะหนไี ปเท่ียว เจา้ ชายไปถามคน
ในวังวา่ มีใครอยากไดอ้ ะไรไหม โสนน้อยจึงบอกวา่ อยากไดบ้ ้านวิเศษของตน

王子はグラーの話を信じてしまいました。しかしグラーと結婚したく
なかったので、船でしばらく旅に出ようと思いたちました。

王子は周りの者に「旅先で何か手に入れてほしいものがあるか」とた
ずねました。グラーは高価な宝石を次々とねだりましたが、そばに控え
ていたサノーノイ姫は「魔法の家がほしいです」と言いました。

85

ระหวา่ งทาง เจ้าชายไปถึงเมอื งของโสนนอ้ ยเคยอยู่และถามพระราชาและ
พระราชินถี งึ บา้ นวิเศษของโสนนอ้ ย พระราชาและพระราชนิ ีไดฟ้ ังดงั นั้นจึงรูว้ า่
โสนนอ้ ยยงั มชี ีวติ อยู่ จึงมอบบา้ นวิเศษใหเ้ จ้าชาย

旅に出た王子はサノーノイ姫の国に着きました。
王子は、王さまと王妃に「ここに魔法の家はありますか」とたずねまし
た。

それを聞いた王さまと王妃は「サノーノイはまだ生きているのだ」と
気づき、大切にしていた魔法の家を王子に渡しました。

ในคืนท่ีเจา้ ชายกลับมา โสนนอ้ ยไดเ้ ข้าไปในบ้านวเิ ศษนั้น เจา้ ชายเหน็ จงึ รู้
ว่าคนทอี่ ยู่ในบ้านวเิ ศษคอื เจา้ หญิงท่แี ท้จริงผู้ชุบชีวติ ตน เจา้ ชายตามเขา้ ไปในบา้ น
และบอกรักเจ้าหญิงโสนนอ้ ย

帰国した王子はサノーノイ姫に魔法の家を手渡しました。サノーノイ
姫はその小さな魔法の家に入ってしまいました。

それを見た王子は、不思議な力で自分の命を救ったのがサノーノイ姫
であることに気づきました。
王子も魔法の家に入っていき、姫に愛を告白しました。

86

เชา้ วนั ต่อมา เจ้าชายที่ไดท้ ราบความจริงแล้ว ไล่นางกลุ าออกไปจากเมือง
หลังจากนัน้ เจ้าหญิงโสนนอ้ ยและเจ้าชายก็แต่งงานและอยดู่ ้วยกนั อย่างมีความสุข

次の日、真実を知った王子はグラーを城から追い出しました。
サノーノイ姫と王子は結婚し、いつまでも幸せに暮らしました。

จบบริบรู ณ์

めでたしめでたし

87

บทความประกอบนิทานพ้ืนบา้ นเร่อื ง โสนนอ้ ยเรือนงาม

ในสมยั ก่อน คนไทยได้มกี ารคิดค้นและสบื ทอดภูมปิ ญั ญา ขนบธรรมเนียม
ประเพณี ความเช่อื และความคิดของคนไทยในสมัยกอ่ นไวจ้ ำนวนมากมาย และได้
สบื ทอดบอกต่อกันมาตลอดจนถงึ ปจั จบุ นั ท้ังทางตรงและทางออ้ ม โดยการบอก
เล่าผา่ นนทิ านและเรอ่ื งเล่า ซึง่ หนึ่งในนิทานพ้นื บ้านของไทยทส่ี ะท้อนใหเ้ หน็ ถงึ ภูมิ
ปญั ญา ขนบธรรมเนียม ประเพณี ความคิดและความเชื่อของคนไทยในสมยั กอ่ น
น้นั ก็ได้รวมถงึ นิทานพ้นื บา้ นเรอื่ ง โสนนอ้ ยเรอื นงาม น้ี

หากผ้อู ่านทุกทา่ นในทนี่ ้ไี ด้มีโอกาสอ่านนทิ านพนื้ บา้ นเรื่อง โสนนอ้ ยเรอื น
งาม มาก่อนอา่ นบทความน้ีแลว้ เช่อื ว่าผอู้ ่านทกุ ทา่ นคงจะไดร้ บั ความสนุกสนาน
และรบั รเู้ รื่องราวของนทิ านว่ามตี ัวละครใดบา้ งและดำเนินเรอื่ งราวอย่างไรบ้าง
โดยในบทความนีผ้ ู้เขียนจะนำตัวละครบางตัวละครและเรื่องราวในบางส่วนของ
นทิ านมาวเิ คราะห์เพ่ือแสดงให้เหน็ ถึงภูมิปัญญา ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ความ
เช่อื และความคดิ บางส่วนของคนไทยในสมัยกอ่ นผา่ นนิทานเรอ่ื งนี้

วเิ คราะหต์ ัวละคร
โสนนอ้ ย หรือ เจา้ หญงิ โสนนอ้ ย ตัวเอกของเร่อื งทีเ่ ป็นเจ้าหญงิ ผ้มู ีเรอื นไม้

วิเศษติดตามมาเมื่อตอนที่พระราชมารดาได้ให้ประสูตเิ จ้าหญงิ โสนนอ้ ย ซึง่ เร่ือง
เรือนไมว้ ิเศษน้ไี ด้บง่ บอกถึงตัวของเจา้ หญิงโสนนอ้ ยว่า โสนนอ้ ยในชาตปิ างก่อน
เปน็ ผู้มีจติ ใจดแี ละทำความดีไวม้ าก ส่งผลทำให้โสนน้อยเป็นผู้มีบุญญาธกิ ารได้
กลบั ชาตมิ าเกดิ เปน็ เจา้ หญงิ ทสี่ งา่ งามและมีเรอื นวิเศษคอยคุ้มครอง ส่วนเนอ้ื เร่ือง
ไมว่ ่าโสนนอ้ ยจะโดนนางกุลาใส่รา้ ยกล่นั แกลง้ แคไ่ หน โสนน้อยกย็ ังเปน็ ผูม้ ีจิตใจดี
งามและไม่คดิ ปองรา้ ยผู้อื่น ซึ่งผดิ กับนางกลุ าท่ีมักคิดปองร้ายตอ่ ผอู้ ื่นและกระทำ
ความช่ัว สง่ ผลใหท้ ้ังสองตวั ละครนี้ในท่ีสุดกม็ ชี ะตากรรมที่แตกต่างกนั ในตอนจบ
สะทอ้ นให้เหน็ ว่าคนไทยในสมยั กอ่ นนน้ั เชือ่ ถือในเร่อื งการทำความดแี ละความช่ัว
เปน็ อยา่ งมาก ซ่งึ หากผใู้ ดกระทำความดกี ็จะได้ขนึ้ ชือ่ วา่ เปน็ ผูม้ ีบุญและมสี ิง่
ศักดิ์สทิ ธิค์ อยคุม้ ครองตนและได้รบั ผลกรรมดีตอบแทน แตห่ ากผใู้ ดกระทำความ
ชวั่ กจ็ ะไม่มสี ิ่งศกั ดส์ิ ทิ ธ์ใิ ดมาช่วยคุ้มครองและจะต้องไดร้ ับผลกรรมชว่ั กลบั สู่ตน
นั่นเอง

88

วเิ คราะหส์ ถานการณ์ในเนื้อเรอ่ื ง
สถานการณ์ที่ผเู้ ขียนจะนำมาวิเคราะห์นนั้ คือ ฉากในเนอ้ื เรือ่ งท่ีพระราช

มารดาและพราะราชบดิ าของเจ้าหญงิ โสนนอ้ ยไดท้ รงเรียก โหรหลวง หรือก็คอื
ข้าราชสำนกั คือผทู้ ที่ ำนายดวงชะตาของบ้านเมอื งหรอื เชื้อพระวงศ์ในราชวังมาเข้า
เฝา้ เพ่อื ท่ีจะได้ทำนายเก่ยี วกับชะตาอนาคตของเจ้าหญิงโสนนอ้ ย ซ่งึ สิ่งท่โี หร
หลวงทำนายแดด่ วงชะตาของเจ้าหญงิ โสนน้อยก็คือ เจ้าหญิงเป็นผ้มู ีบญุ ญาธกิ าร
แต่ว่าบญุ กศุ ลนัน้ โดนกำบังเอาไว้ เมอื่ อายุครบ 15 ปี เจา้ หญงิ จะตอ้ งออกจาก
เมืองไป หากไม่ยอมออกจากเมอื งกจ็ ะเกิดเหตรุ า้ ยขึน้ ในเมือง ทง้ั พระราชมารดา
และพระราชบดิ าของเจา้ หญงิ โสนนอ้ ยเมอื่ ได้รับทูลดังนนั้ จึงเกิดความวิตกกังวล
และโศกเศร้าเสียใจ แตเ่ พอ่ื ประชาชนและบ้านเมืองจงึ ตอ้ งทำตามทโ่ี หรหลวงได้
ทำนายเอาไวโ้ ดย ใหพ้ ระธิดาโสนน้อยออกจากเมืองไปเม่ืออายุครบ 15 ปี ซ่งึ จาก
สถานการณ์จากในนิทานนบ้ี ่งชี้ให้เห็นถึงความคดิ และความเชอื่ ของคนในราชวงศ์
ไทยสมัยก่อนท่ีจะเชื่อถอื และเคารพในตัวและคำทำนายของโหรหลวงเป็นอย่าง
มาก หากโหรหลวงได้ทำนายสิ่งใดกจ็ ะตอ้ งทำตามอยา่ งเล่ยี งมิไดแ้ ม้จะเกี่ยวข้อง
กบั ชาตบิ า้ นเมือง ซึง่ ความเช่ือเก่ียวกับโหรหลวงและราชวงศ์นั้น ในปจั จบุ ันก็ยงั คง
เห็นไดอ้ ย่ใู นพระราชสำนกั ของไทย แต่บทบาทของโหรหลวงนน้ั มไิ ด้สำคญั เท่ากับ
ในสมัยกอ่ น แต่เปน็ เพียงแค่ผทู้ ำนายและผปู้ ระกอบพธิ ีกรรมให้แด่คนในราชวงศ์
เท่านน้ั ซงึ่ ไม่ไดม้ ีผลกระทบใดแก่ราษฎรหรือประชาชนในประเทศและบ้านเมอื ง
เทา่ สมัยก่อนอกี แลว้

89

虎とライオン

เสือพบสิงห์

นานมาแลว้ ณ เชงิ เขาแห่งหนงึ่ เปน็ ที่อาศัยของสิงโตกับเสือโคร่ง ทง้ั สองอยู่
ถ้ำเดียวกนั อยา่ งสงบสขุ ปกติแล้ว สงิ โตชอบออกหากินในคนื เดอื นหงาย เมอ่ื ตก
ดึก ลมพดั แรงจนหนาวสั่น สิงโตจึงหลงเข้าใจวา่ อากาศหนาวเพราะคนื ข้างข้ึน
เจา้ สงิ โตพูด “หนาวจัง! ข้างขน้ึ ทีไร อากาศหนาวทุกที” แล้วเดนิ กลับถ้ำ

むかしむかし、ある山のふもとにライオンと虎が仲良く住んでいまし
た。月が明るい夜、ライオンは狩りに出かけます。ある夜、風が強く吹
いてきました。ライオンは「寒いなあ。月が明るいとこごえそうだ」と
言って、住みかの洞穴に帰りました。

90

สว่ นเจา้ เสอื โคร่งกม็ ักจะออกลา่ เหยอ่ื ในคนื เดอื นมืด พอตกดกึ ลมก็พัดแรงขน้ึ
เสอื โครง่ จึงพูดว่า “ขา้ งแรมทไี ร หนาวทุกทีเลย” แล้วเสือโคร่งก็กลบั ไปยังถ้ำ

一方、虎は暗い夜に狩りに出かけます。ある夜、風が強く吹きつけま
した。虎は「寒いなあ。月が明るくない夜はこごえそうだ」と言って、
住みかの洞穴に帰りました。

91

อยมู่ าวนั หนึ่ง ท้ังสองคุยกันถงึ เร่อื งลมฟ้าอากาศ
เจ้าสิงโตเอย่ ขึ้นวา่ "วันนอี้ ากาศร้อนอบอ้าวจังเลยนะ"
เสอื โครง่ ตอบไปวา่ "จริงดว้ ย แตว่ ่าขา้ งแรมทีไร อากาศหนาวทุกทเี ลย"
เมื่อสงิ โตไดย้ นิ เชน่ นั้น จงึ แย้งกลบั "อะไรกนั เพอ่ื น ขา้ งข้ึนตา่ งหากทห่ี นาว"

ある日のこと、ライオンと虎は天気について話していました。ライオン
が「今日は蒸し暑いね」と話しかけました。

「そうだね。ところで、月が明るくない夜はとても寒いよね」と 虎が
言いました。それを聞いたライオンは 「え、反対だよ。月の明るい夜の
ほうが寒いよ」と言い返しました。

ฝา่ ยเสอื โคร่งก็กลบั แยง้ วา่ "เอาอะไรมาพูด คนื ขา้ งแรมสิ เราออกหากินทไี ร
อากาศหนาวจนส่นั ไปทงั้ ตวั เลย"
"อากาศจะหนาวในข้างแรมได้อย่างไร เรานอนอุ่นสบายเลย แต่คนื ขา้ งข้ึนเวลาเรา
ออกหากิน อากาศหนาวจนจนตวั เราเยน็ เฉียบเลย" สิงโตค้าน
"เป็นไปไม่ได้ นายมวั่ แล้ว" เจ้าเสือเถยี งกลบั
"เจ้าน่ะผิดแล้ว ขา้ งข้ึนสิอากาศหนาว" เจ้าสงิ โตกไ็ ม่ยอม

92

虎は 「違うよ、ライオン君、月が明るくない夜が寒いっているのは当
たり前の話さ。ぼくは食べ物を探す時いつもふるえてるんだよ」と言い
ました。
「明るくない夜が寒いって? おかしな話だ。そんな夜こそ温かくてぐっ
すり眠れるというものだよ」ライオンは反論しました。

虎も負けてはいません。「違う違う、君はまちがってるよ」と言いは
りました。
「まちがっているのは君さ。 寒いのは月が出ている夜のほうだよ」とラ
イオンも引き下がりません。

หลังจากนั้น เจ้าสงิ โตกับเสอื โครง่ ทะเลาะกันรุนแรงมากข้ึน แต่ก็ยงั ไม่ได้ข้อสรปุ
ซักที พวกเขาจงึ ไปขอคำปรึกษาจากท่านฤๅษที อี่ ยตู่ รงตีนเขา

二匹の言い争いはひどくなる一方でした。どちらが正しいかはっきりさ
せようと、二匹は山の中に住む仙人に会いに行きました。

93

พอเจา้ เสือและสงิ โตพบฤๅษี ท่านฤๅษพี ูดว่า "ตอ้ งการอะไร"
เจา้ เสือและสิงโตจงึ อธบิ ายสถานการณ์

ライオンと虎が訪ねてきたのを見て、仙人は「何の用じゃ」と尋ねま
した。二匹はそれまでのことを話しました。

94

พอทา่ นฤๅษีได้ฟงั สถานการณท์ ่เี กดิ ข้นึ จึงพดู วา่ "พวกเธออยา่ ทะเลาะกนั เลย"

話を聞いた仙人は「そんなことでけんかするものじゃない」と二匹に語
りかけました。

ท่านฤๅษจี งึ อธบิ ายให้พวกเขาฟังวา่ "เม่ือไหรก่ ็ตามทีล่ มพดั มนั ก็เป็นเรือ่ ง
ปกตทิ ่จี ะต้องหนาวอยแู่ ล้ว ไมเ่ กี่ยวกับว่าจะข้างขึ้นหรือขา้ งแรมสักหน่อย"

仙人は「寒く感じるのは風が吹くからじゃ。月が明るいか明るくないか
など関係ない」と教えました。

95