สมุดภาพนครราชสีมา ตอนที่ ๒

(ภาพบนและล่าง)
แขกผู้มาร่วมงานวันมารดา เม่อื วนั ที่ ๑๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๘๖

ภาพจากนายประวทิ ย์ สงั ข์มี
สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 167

168 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

บรรยากาศงานวนั มารดา
เมื่อวนั ที่ ๑๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๘๖

ภาพจากนายประวิทย์ สงั ขม์ ี

สมุดภาพนครราชสีมา Ÿ 169

จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม เยือนจังหวดั นครราชสีมา

จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม นายกรัฐมนตรี และท่านผหู้ ญงิ ละเอียด พบิ ลู สงคราม ตรวจเย่ยี มจังหวดั นครราชสมี า
ระหวา่ งวนั ที่ ๒๔ - ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๘๖
ภาพจากนายประวทิ ย์ สังขม์ ี
170 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสีมา

จอมพล ป. พบิ ูลสงคราม และทา่ นผ้หู ญิงละเอยี ด พิบลู สงคราม วางพวงมาลาหน้าอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี
ภาพจากนายประวิทย์ สังข์มี
สมุดภาพนครราชสีมา Ÿ 171

ขา้ ราชการจังหวัดนครราชสมี าตอ้ นรับ
จอมพล ป. พิบลู สงคราม และทา่ นผู้หญงิ ละเอยี ด พบิ ูลสงคราม

บริเวณหน้าอนสุ าวรยี ์ท้าวสุรนารี
ภาพจากนายประวทิ ย์ สงั ข์มี

172 Ÿ สมุดภาพนครราชสมี า

จอมพล ป. พิบลู สงคราม และท่านผหู้ ญิงละเอยี ด พบิ ูลสงคราม
มปี ฏิสันถารกับข้าราชการท่มี าคอยตอ้ นรับ
ภาพจากนายประวิทย์ สงั ขม์ ี

สมดุ ภาพนครราชสีมา Ÿ 173

ภาพถา่ ยหมู่ จอมพล ป. พบิ ูลสงคราม และท่านผหู้ ญิงละเอียด พบิ ูลสงคราม กบั ขา้ ราชการ
ภาพจากนายประวิทย์ สังข์มี
174 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

ภาพถ่ายหมขู่ า้ ราชการจงั หวดั นครราชสีมา ภาพจากนายประวิทย์ สงั ขม์ ี
สตรชี าวจงั หวดั นครราชสมี ายนื ต้อนรบั จอมพล ป. พบิ ูลสงคราม และท่านผ้หู ญงิ ละเอียด พิบลู สงคราม สวมใส่ชุดไทยนยิ ม

ภาพจากนายประวทิ ย์ สังข์มี

สมดุ ภาพนครราชสีมา Ÿ 175

อิริยาบถพกั ผ่อนของจอมพล ป. พิบลู สงคราม และทา่ นผหู้ ญงิ ละเอยี ด พบิ ลู สงคราม
ภาพจากนายประวิทย์ สงั ข์มี
176 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

อริ ิยาบถพักผ่อนของ จอมพล ป. พิบลู สงคราม และทา่ นผ้หู ญงิ ละเอยี ด พิบลู สงคราม
ภาพจากนายประวิทย์ สังขม์ ี

สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 177

บคุ คล

178 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

พระยาสหี ราชฤทธิไกร (ทองคํา สีหอไุ ร) พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ปอ้ มเพชร)์
ขา้ หลวงเมืองนครราชสีมา สมัยรชั กาลที่ ๕ สมหุ เทศาภิบาลมณฑลนครราชสีมา
ภาพจากนายธงชยั ลิขิตพรสวรรค์
ภาพจากนายธงชยั ลิขติ พรสวรรค์

(ภาพหนา้ ซ้าย)
พระยากําแหงสงคราม (อวบ เปาโรหิตย์) สมุหเทศาภิบาลมณฑลนครราชสมี า (ตอ่ มาเปน็ เจา้ พระยามุขมนตร)ี
ภาพจากนายชนินทร์ อนิ ทรพ์ ทิ กั ษ์

สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 179

คุณหญิงหงษ์ ประสทิ ธศิ ัลการ (หงษ์ สงิ หเสน)ี ภรรยาพระยาประสทิ ธิศัลการ (สอาด สิงหเสนี) ด้านหลังกรอบรูปเปน็ ช่ือร้านถา่ ยรปู
ฟรานซสิ จติ ร แอนด์ ซัน ของขุนสุนทรสาทสิ ลกั ษณ์ (นายจติ ร หรือฟรานซสิ จิตร) ช่างภาพหลวงในสมยั รชั กาลท่ี ๔ - รชั กาลท่ี ๕
ภาพจากนายพงศ์บัณฑติ อินทโสฬส ณ ราชสีมา และนายตณิ ณ์ อนิ ทโสฬส ณ ราชสมี า
180 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

พระยากาํ ธรพายพั ทิศ (ดศิ อินทโสฬส ณ ราชสีมา) ถ่ายเม่ือครั้งเปน็ หลวงบรบิ าลนิคมเขตร ภาพถ่ายราว พ.ศ. ๒๔๖๕
ถา่ ยที่รา้ นเจริญกรงุ โฟโตส้ ตดู โิ อ ของ เจ อนั โตนโิ อ ช่างภาพชาวอติ าเลยี น

ภาพจากนายพงศ์บณั ฑติ อนิ ทโสฬส ณ ราชสมี า และนายตณิ ณ์ อินทโสฬส ณ ราชสมี า
สมุดภาพนครราชสีมา Ÿ 181

นางนกเอยี้ ง อินทโสฬส มารดาของพระยากาํ ธรพายัพทศิ กบั ธิดาท้งั ๒ คน
คอื เดก็ หญงิ เปล่ียน (ซา้ ย) และ เดก็ หญงิ สอาด (ขวา) ภาพถ่ายราว พ.ศ. ๒๔๔๐
ภาพจากนายพงศบ์ ัณฑติ อินทโสฬส ณ ราชสมี า และนายติณณ์ อนิ ทโสฬส ณ ราชสมี า
182 Ÿ สมุดภาพนครราชสมี า

นายทองศขุ อินทโสฬส เมอื่ อายุ ๒๕ ปี
ภาพถา่ ยราว พ.ศ. ๒๔๔๐
ภาพจากนายพงศ์บัณฑติ อินทโสฬส ณ ราชสมี า
และนายตณิ ณ์ อนิ ทโสฬส ณ ราชสีมา

(ภาพบนขวา)
นายคล้าม ชา่ งถ่ายรูป ภาพถ่ายราว พ.ศ. ๒๔๔๐

(ภาพล่าง)
นายทองศขุ อนิ ทโสฬส ถา่ ยท่วี ัดสระตะคุ พ.ศ. ๒๔๔๒
นายทองศุข อินทโสฬส เป็นบตุ รของนายทองดกี ับนางนกเอยี้ ง

และมศี กั ด์ิเป็นพี่ของพระยากําธรพายัพทศิ
ภาพจากนายพงศ์บณั ฑติ อนิ ทโสฬส ณ ราชสีมา

และนายตณิ ณ์ อินทโสฬส ณ ราชสีมา

สมุดภาพนครราชสีมา Ÿ 183

นายทองศขุ อินทโสฬส และลกู นา
แวะพกั กนิ ข้าวระหว่างทางจาก
อาํ เภอปกั ธงชัย - โคราช เมือ่ พ.ศ. ๒๔๕๔
ภาพจากนายพงศ์บัณฑิต อนิ ทโสฬส ณ ราชสีมา
และนายติณณ์ อินทโสฬส ณ ราชสีมา

นายทองศุข อนิ ทโสฬส กับเพ่ือน
เดินทางไปถึงตําบลตะขบ อาํ เภอปกั ธงชยั พ.ศ. ๒๔๘๐

184 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

นายโปะ๊ ชาวบา้ นเมอื งปกั ธงชยั เดนิ ทางโดยเกวียนไปอาํ เภอนางรองกับพระยานครราชเสนี (สหัด สิงหเสนี) พ.ศ. ๒๔๖๒
ภาพจากนายพงศบ์ ัณฑติ อนิ ทโสฬส ณ ราชสมี า และนายติณณ์ อนิ ทโสฬส ณ ราชสมี า
สมุดภาพนครราชสีมา Ÿ 185

พระยานครราชเสนี (สหดั สงิ หเสน)ี ยนื เทา้ เอวอยู่กลางหมเู่ สือปา่ ถา่ ยระหว่างพักซอ้ มรบเสือปา่ พ.ศ. ๒๔๖๒
ภาพจากนายพงศ์บัณฑติ อนิ ทโสฬส ณ ราชสีมา และนายตณิ ณ์ อินทโสฬส ณ ราชสมี า
186 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสีมา

นาวาตรี แจม่ บรรจงปรุ (คนท่ี ๓ จากขวา) ทหารประจาํ กองบินนอ้ ยท่ี ๓
ถา่ ยกับเครื่องบนิ คอร์แซร์ (เคร่อื งบนิ โจมตีและลาดตระเวน ปีก ๒ ชนั้ ๒ ท่ีนั่ง) ภาพถา่ ยราว พ.ศ. ๒๔๘๐

ภาพจากนายชาครติ พัฒนภ์ ากุล
สมุดภาพนครราชสมี า Ÿ 187

หลวงธาํ รงนาวาสวัสด์ิ ตัวแทนคณะราษฎร มาเยอื นมณฑลนครราชสีมา ภาพถา่ ยราว พ.ศ. ๒๔๗๖
ภาพจากนายธงชัย ลิขติ พรสวรรค์
188 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสีมา

นกั เรยี นชั้นประถมตน้ รุ่นท่ี ๑ ของโรงเรยี นจนี โคราช ถา่ ยร่วมกบั คุณครู เป็นที่ระลกึ
เม่ือวันท่ี ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๖
ภาพจากนายธงชยั ลิขิตพรสวรรค์
สมดุ ภาพนครราชสีมา Ÿ 189

(ภาพบนซ้าย)
นางทองใบ คมั ภิรานนท์ ภาพถา่ ยราว พ.ศ. ๒๔๘๐
(ภาพบนขวา)
สมดุ ประจําตัวบคุ คลผ้มู บี ุตรมาก ออกโดยสมาคมสงเคราะห์มารดา
และบตุ รแหง่ ประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๐๐
ของนางทองใบ คมั ภิรานนท์

นายจนั ทร์ – นางทองใบ คมั ภริ านนท์ (รายณะสุข)
กับบุตรท้งั ๔ คน ภาพถ่ายราว พ.ศ. ๒๔๙๐

(แถวหน้าจากซ้ายไปขวา ด.ช.เผดจ็ นางทองใบ
ด.ช.วลิ ทวปี (นัง่ ) ด.ช.ประทีปชาติ

แถวหลงั จากซ้ายไปขวา ด.ช.ประจกั ษ์ (ธรรมจกั ร) นายจนั ทร์)
ภาพจากนายอิทธิพล คัมภิรานนท์ (รายณะสขุ )

190 Ÿ สมุดภาพนครราชสมี า

นายประจักษ์ (ธรรมจักร) คัมภิรานนท์
ถา่ ยบนถนนราชดาํ เนนิ

บรเิ วณอนุสาวรยี ์ท้าวสุรนารี
ภาพถ่ายราว พ.ศ. ๒๕๑๐

ภาพจากนายอทิ ธิพล คัมภริ านนท์
(รายณะสขุ )

สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 191

192 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

พระเทพวิทยาคม (คูณ ปรสิ ทุ ฺโธ) พระเทพวิทยาคม (คูณ ปรสิ ทุ โฺ ธ)
วดั บ้านไร่ อาํ เภอดา่ นขุนทด วัดบา้ นไร่ อําเภอดา่ นขนุ ทด
ภาพถา่ ยราว พ.ศ. ๒๕๑๐ ภาพถ่ายราว พ.ศ. ๒๕๑๐

ภาพจากนายวสนั ต์ หลวงเจริญ ภาพจากนายวสันต์ หลวงเจริญ

(ภาพหนา้ ซา้ ย)
พระครจู นั ทรสรคณุ (หลวงปู่เสย่ี ง) (ชาตะ พ.ศ. ๒๔๑๐ - มตะ พ.ศ. ๒๔๙๘)
วดั จันทรงั ษีมนุ ีวงศ์ (วัดเสมาใหญ)่ อาํ เภอบัวใหญ่ จงั หวดั นครราชสมี า พ.ศ. ๒๔๗๘
ภาพจากนายวสนั ต์ หลวงเจริญ

สมุดภาพนครราชสีมา Ÿ 193

ศิลปวตั ถุ

พระพทุ ธนวราชบพิตร

พระพทุ ธนวราชบพติ รประจาํ จงั หวดั นครราชสมี า พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร
โปรดเกล้าฯ ให้พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว เม่ือคร้ังดํารงพระอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร
เสด็จพระราชดําเนินแทนพระองค์มาพระราชทาน ณ ศาลากลางจังหวัดนครราชสีมา เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๓
พระพทุ ธนวราชบพิตรมีพุทธลักษณะปางมารวิชยั ขนาดหน้าตักกวา้ ง ๒๓ เซนตเิ มตร สงู ๔๐ เซนติเมตร
ปจั จบุ ันประดษิ ฐาน ณ ศาลากลางจังหวัดนครราชสีมา
(นายวเิ ชยี ร จนั ทรโณทยั ผ้วู ่าราชการจังหวัดนครราชสมี า อนเุ คราะหใ์ ห้ถ่ายภาพ)
194 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 195

พระบรมรปู รชั กาลท่ี ๕ ฐานสเ่ี หลี่ยม

พระบรมรปู รัชกาลที่ ๕ ประทับยนื บนฐานสเ่ี หลยี่ ม หลอ่ โดยบริษทั ซสุ แฟร์ ฟองเดอร์ ประเทศฝรั่งเศส
ซง่ึ เป็นบรษิ ทั เดยี วกบั ทหี่ ล่อพระบรมรปู ทรงมา้ สรา้ งจาํ นวน ๔๐๐ องค์ สงู ๔๙ เซนติเมตร
สมบตั ขิ องจงั หวดั นครราชสีมา
196 Ÿ สมุดภาพนครราชสีมา

นาฬิกา จปร

นาฬิกาตัง้ พ้ืน เรยี กอยา่ งลาํ ลองวา่
นาฬกิ าปารสี เป็นเครือ่ งสังเค็ด
ซ่งึ พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจ้าอยูห่ วั
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทาน
เนอื่ งในงานพระเมรพุ ระบรมศพ
พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อย่หู ัว
ใหแ้ ก่ศาสนสถาน และสถานศกึ ษา
โดยมีบริษัท Francois Desire
Odobez a Morez depuis 1843
ในกรงุ ปารีส ประเทศฝร่ังเศส เป็นผู้ผลติ
สมบตั ขิ องโรงเรียนราชสีมาวทิ ยาลัย

สมุดภาพนครราชสมี า Ÿ 197

พระเกา้ อี้

ชดุ เกา้ อี้พระทน่ี ง่ั ใชเ้ ปน็ เกา้ อี้รบั เสด็จพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั ถึง ๓ รัชกาล (คอื รัชกาลที่ ๕ รัชกาลที่ ๖ และรชั กาลที่ ๙)
และในคราวสุดท้ายได้ใช้รับเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในคราวเสด็จพระราชดําเนินเยือนภาคอีสาน
ณ บริเวณหนา้ ศาลากลางจังหวัดนครราชสีมา เม่ือวนั ท่ี ๒ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๙๘
สมบตั ิของพิพธิ ภัณฑสถานแห่งชาติ มหาวรี วงศ์
198 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 199

ยอดบนสถูปอัฐทิ ้าวสรุ นารี

ส่วนยอดของสถูป (กู่) ซ่ึงบรรจุอัฐิท้าวสุรนารี ท่ีวัด
พระนารายณม์ หาราช วรวหิ าร (วดั กลาง) เปน็ สถปู ขนาดเลก็
ซึ่งพระยาประสิทธิศัลการ (สอาด สิงหเสนี) เทศาภิบาล
มณฑลนครราชสีมาสรา้ งไวเ้ มอ่ื ร.ศ. ๑๑๘ (พ.ศ. ๒๔๔๒)
สมบตั ิของพพิ ิธภัณฑสถานแห่งชาติ มหาวรี วงศ์
200 Ÿ สมุดภาพนครราชสีมา

เสมาโลหะ ท้าวสุรนารี

แผ่นโลหะหล่อเปน็ รูปใบเสมา ประดษิ ฐานอยูท่ ฐ่ี านอนุสาวรยี ท์ า้ วสุรนารี
ตัง้ แต่แรกกอ่ สร้าง พ.ศ. ๒๔๗๗ เมอ่ื คราวปรบั ปรุงฐาน พ.ศ. ๒๕๑๐ จึงไดถ้ อดเก็บรกั ษาไว้
สมบัติของพิพิธภณั ฑสถานแห่งชาติ มหาวีรวงศ์

สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 201

จติ รกรรมฝาผนัง

วัดหน้าพระธาตุ (วดั ตะคุ)

ตั้งอยทู่ ่ตี ําบลตะคุ อาํ เภอปกั ธงชัย

วัดหน้าพระธาตุ เป็นวัดเก่าสร้างขึ้นราวสมัยพระบาทสมเด็จ
พระนง่ั เกลา้ เจ้าอยูห่ ัว วัดนี้มคี วามโดดเดน่ ดว้ ยงานจิตรกรรม
ฝาผนังและโบราณสถานท่ียังมีสภาพค่อนข้างสมบูรณ์ เช่น
พระอโุ บสถหลังเกา่ พระธาตเุ จดยี ์ และหอไตรกลางนา้ํ
พระอุโบสถหลังเก่าเป็นแบบสิมอีสาน ผนังก่ออิฐถือปูน
ยกพน้ื สงู ฐานแอน่ โคง้ แบบทอ้ งสาํ เภา หลงั คามงุ กระเบอ้ื ง ไมม่ ี
ชอ่ ฟ้า ใบระกา หางหงส์ หนา้ บนั เปน็ งานไมจ้ ําหลกั ลวดลาย
พรรณพฤกษา ใตห้ นา้ บนั เปน็ กระจงั และรวงผง้ึ ผนงั ดา้ นนอก
เหนือประตูทางเข้าและภายในพระอุโบสถเขียนจิตรกรรม
ฝาผนัง ด้านนอกพระอุโบสถมีใบเสมาทําจากหินทราย
สีชมพูต้ังอยู่บนฐานไม่มีซุ้ม ไม่มีกําแพงแก้ว ด้านหน้ามี
พระธาตุเจดีย์ ๒ องค์ องค์ใหญ่ลักษณะคล้ายพระธาตุพนม
ภายในบรรจุพระบรมธาตุ องค์เล็กเป็นเจดีย์ท่ีบรรจุอัฐิ
เจ้าอาวาสรูปเก่า เหนือข้ึนไปเป็นสระนํ้ามีสะพานทอดไปยัง
หอไตรกลางน้าํ

202 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสีมา

จติ รกรรมฝาผนงั ดา้ นนอกเหนอื ประตทู างเขา้ พระอโุ บสถ ดา้ นบนซา้ ยเขยี นภาพสวรรคช์ น้ั ดาวดงึ ส์ ภาพพระมาลยั ขนึ้ ไปนมสั การ
พระจุฬามณีเจดีย์ และสนทนากับท้าวสักกะเทวราช ภาพเทพบุตร เทพธิดา พร้อมบริวารพากันมาสักการะพระจุฬามณีเจดีย์
ตรงกลางเขยี นภาพสวรรคช์ นั้ จาตมุ หาราช มที า้ วจตโุ ลกบาลทงั้ สี่ และเหลา่ บรวิ าร ดา้ นขวาเขยี นภาพทศชาติ เรอื่ งเนมริ าชชาดก

สมดุ ภาพนครราชสีมา Ÿ 203

ภายในพระอโุ บสถเขยี นภาพไวร้ อบผนงั ทงั้ ๔ ทศิ เปน็ เรอื่ งราวทางพระพทุ ธศาสนา เชน่ ทศชาตชิ าดก นบิ าตชาดก ตาํ นานเรอื่ ง
รอยพระพทุ ธบาท และธุดงควัตรของพระภิกษุ สอดแทรกด้วยภาพผ้คู นในท้องถน่ิ วถิ ชี วี ติ ประจําวัน การทํามาหากนิ พาหนะ
ที่ใช้ รวมทง้ั การละเล่นพกั ผ่อนหย่อนใจ
204 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสีมา

ภาพพระพทุ ธเจา้ ปางตา่ งๆ เขยี นอยดู่ ้านบนสุดของผนงั ทุกด้าน
สมุดภาพนครราชสมี า Ÿ 205

206 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

ผนงั ดา้ นทศิ เหนือ (ดา้ นซา้ ยมอื พระประธาน) เขียนภาพทศชาติ เรื่องเตมียช์ าดก มหาชนกชาดก สุวรรณสามชาดก เนมิราช
ชาดก มโหสถชาดก และภรู ิทตั ตชาดก
เตมีย์ชาดก เขยี นตอนพระเตมียท์ ดสอบพระกาํ ลงั ด้วยการยกรถทรงด้วยพระหัตถ์ขวาเพยี งข้างเดยี ว
มหาชนกชาดก เขยี นตอนพระมหาชนกแหวกว่ายอยูใ่ นมหาสมทุ ร มนี างมณเี มขลากําลงั เหาะลงมาช่วย
สุวรรณสามชาดก เขยี นตอนพระเจ้าปลิ ยกั ขราชยิงศรไปถกู สุวรรณสาม สวุ รรณสามรําพนั ถึงบดิ ามารดาท่ีตาบอด

พระเจ้าปิลยกั ขราชไปสารภาพกับดาบส ดาบสนิ ีวา่ ยงิ สวุ รรณสาม ท้าวสักกะเทวราชแปลงองค์มาชุบชีวติ สวุ รรณสาม
เนมริ าชชาดก เขียนตอนพระเนมริ าชปกครองเมอื งมถิ ลิ าและเสดจ็ ไปเมืองนรก
มโหสถชาดก เขียนตอนมโหสถบณั ฑิตวางอุบายต้านกองทพั พระเจ้าจลุ นพี รหมทัตทีย่ กมาทําสงคราม
ภูริทตั ตชาดก เขียนตอนพราหมณ์อาลัมพายนส์ าธยายมนตจ์ บั พระภูริทตั ตใ์ ส่ลงตะกร้า

(ภาพหนา้ ซ้าย ลา่ ง)
เหตกุ ารณ์ในนรกภมู ิ เขียนภาพเทพมาตลุ ีนาํ พระเนมิราชไปทอดพระเนตรสตั วน์ รก
เหนอื ขึ้นไปเขียนภาพพระมาลัยโปรดสัตว์ในนรก

สมดุ ภาพนครราชสีมา Ÿ 207

208 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

ภาพวถิ ชี วี ติ ความเปน็ อยขู่ องผคู้ น สภาพบา้ นเรอื น การทาํ มาหากนิ พาหนะ และการละเลน่ พกั ผอ่ นหยอ่ นใจ อาทิ เดก็ เลยี้ งควาย
ชาวบา้ นไถนาปลกู ขา้ ว ทอดแหหาปลา ทางบกใชเ้ กวียนหรอื ระแทะเปน็ พาหนะ ทางนาํ้ ใช้เรือ มกี ารเลี้ยงนกเปน็ เครื่องหย่อนใจ

สมุดภาพนครราชสีมา Ÿ 209

ผนงั ดา้ นทิศตะวันตก (ดา้ นหลงั พระประธาน) เขยี นภาพพระพุทธเจ้าปางประทานอภยั และตํานานรอยพระพทุ ธบาท ๕ รอย
210 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

ภาพรอยพระพทุ ธบาทดา้ นบน ปรากฏทบ่ี นเขาสมุ นกูฏ ภาพรอยพระพทุ ธบาทด้านบน ปรากฏทส่ี ุวณั ณมาลกิ
ภาพรอยพระพุทธบาทตรงกลาง ปรากฏที่หาดทรายทอง ริมแมน่ า้ํ นมั มทา ภาพรอยพระพุทธบาทด้านลา่ ง ปรากฏทีเ่ มอื งโยนก

ภาพรอยพระพทุ ธบาทด้านลา่ ง ปรากฏบนเขาสุวรรณบรรพต

สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 211

ผนงั ด้านทิศใต้ (ด้านขวามอื พระประธาน) เขียนภาพจลุ ปทมุ ชาดก ธดุ งควตั ร และอสภุ ะ ๑๐
212 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า

จุลปทมุ ชาดก
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ป็นพระปทมุ กมุ าร มพี ระอนชุ าหกองค์ ครนั้ เมอ่ื พระราชกมุ ารทงั้ เจด็ เจรญิ วยั พระราชบิดา

เกิดระแวงเกรงวา่ ลกู ๆ จะคิดรา้ ยชิงราชสมบัติ จึงเนรเทศพระราชกุมารทัง้ เจด็ พรอ้ มพระชายาออกจากเมือง ระหว่างรอนแรม
กันไป หนทางกันดารนัก ขาดแคลนอาหาร พระราชกุมารทั้งหมดจึงตกลงฆ่าพระชายาคราละองค์ เพ่ือนํามาเป็นอาหาร
แจกจ่ายกันกนิ ประทังชวี ิต

ครน้ั ถงึ คราตอ้ งฆา่ พระชายาของพระปทมุ กมุ าร พระองคไ์ ดน้ าํ เนอื้ สว่ นทเ่ี กบ็ ไวม้ าแจกจา่ ยใหแ้ กบ่ รรดาพระอนชุ าแทน
และเฝา้ รอจนเหลา่ พระอนชุ าหลบั จงึ พาพระชายาแยกหนไี ป ระหวา่ งทางนน้ั พระชายาเกดิ กระหายนา้ํ พระองคจ์ งึ กรดี พระโลหติ
ใหด้ ่ืมแทน

ท้ังสองเดินทางรอนแรมมาถึงบึงน้ําใหญ่ จึงปลูกเรือนพักขึ้น ณ ที่นั้น พระปทุมกุมารได้ช่วยเหลือรักษาโจรผู้หนึ่ง
จนหายจากอาการบาดเจ็บและให้อาศัยร่วมด้วย ต่อมาภายหลัง พระชายาเกิดมีใจรักใคร่โจร จึงหมายฆ่าพระปทุมกุมาร
โดยผลักให้ตกลงมาจากยอดเขา แต่พระปทุมกุมารกลับรอดชีวิตโดยการช่วยเหลือของพระยาเหี้ย และต่อมาพระยาเหี้ยนั้น
ก็ได้ช่วยนาํ พระปทมุ กมุ ารกลับขึน้ ครองราชยอ์ ีกคร้งั

วันหนึ่งพระองค์ได้พบกับพระชายาและชายชู้ท่ีมาเฝ้ารอรับทาน ทรงพิโรธเป็นอย่างย่ิงและคิดจะลงโทษหญิงชายคู่น้ี
ให้สาสม แต่เม่ือคลายพิโรธลง จึงรับส่ังให้เอาชายชู้ใส่ลงตะกร้าผูกติดกับศีรษะของหญิงชั่วชนิดมิให้ปลงลงจากศีรษะได้ แล้ว
เนรเทศคนทั้งคอู่ อกจากเมืองไป

สมุดภาพนครราชสมี า Ÿ 213

พระปทมุ กุมารได้ช่วยเหลือ
รักษาโจรผหู้ นงึ่ ท่บี าดเจบ็ ขน้ึ จากน้าํ

214 Ÿ สมดุ ภาพนครราชสมี า พระปทมุ กุมาร
ชวนพระชายาไปเทย่ี วปา่
พระยาเหี้ยช่วยนาํ พระปทมุ กุมาร
เหาะข้ึนจากเหว

ภาพวิถีชีวิตความเปน็ อยขู่ องผคู้ น สมดุ ภาพนครราชสมี า Ÿ 215
เช่น การทาํ มาหากนิ

การละเลน่ พักผอ่ นหย่อนใจ
การค้าขายในตลาด

การเลน่ ชนไก่ การเสพสงั วาส ฯลฯ

พระธดุ งคพ์ จิ ารณาอสุภะ
พระธดุ งคช์ ักผา้ บังสุกลุ และพธิ ีการเผาศพ

216 Ÿ สมุดภาพนครราชสีมา