dhamma

51

52

คํานาํ ภาคเขมรอยกู ับลาว
ภายหลังจากจบภาค“เขมอน คนซื่อ”ดวยประโยคเด็ดของ
ทานเจาคุณพระเทพวรมุนี เจาคณะจังหวัดศรีสะเกษ ท่ีวา “สุบินเอย กู
กะงึดมีงอีหลี พระเขมรอยูกับคนลาวได”ทําใหคิดตอวาความสมบูรณ
ของเร่ืองราวจะเกิดไมไดถาไมไดฉายภาพของวัดปาหนองแวง และบาน
หนองแวง ซง่ึ มปี ูมประวตั ิศาสตร รากเหงา ขนบธรรมเนียม ภูมินิเวศน ท่ี
หลอหลอมความเปน “ลาว”บา นหนองแวงมาอยา งยาวนาน
การเสาะหา สืบคน สอบถามเรื่องราวท่ีเก่ียวของจึงถูก
กําหนดข้ึนอยางเรงดวน ทําใหเกิดประวัติศาสตรชุดบอกเลาจากความ
ทรงจําที่อาจมีหลักฐานเชิงประจักษไมมากนัก เพราะมีขอจํากัด
พอสมควร ถึงกระนั้นดวยเทคโนโลยีสมัยปจจุบันทําใหการสืบคนทาง
อินเทอรเน็ตเปนเรื่องไมยากนักจึงทําใหมีเรื่องราว ขอมูล ภาพถายที่
พอจะเทยี บเคียงกับความเปน จริงได
ต อ ไ ป จึ ง เ ป น ห น า ที่ ข อ ง ทุ ก ค น ผู เ ป น ส ว น ห น่ึ ง ข อ ง
ประวัติศาสตรแตละยุคสมัย ท่ีจะไดชวยกันตอยอด เติมเต็ม ตาม
ขอเท็จจริงและ ประสบการณในยุคสมัยแหงตน เปรียบเสมือนการ
ชวยกันระบายสี แตงเติมภาพวาด ใหคมชัด สดสวย งดงามใหคงอยู
ตราบนานเทานาน
อยางไรก็ตามประวัติศาสตรบอกเลาชุดนี้ ผูรวบรวมมุง
อธิบายความเปน “ลาว”ของชาวบานหนองแวงซึ่งเปนภววิสัยอันเปน
บริบทแวดลอมความเปน “เขมร”ของหลวงพออันเปนอัตวิสัยในภาค
“เขมอน คนซื่อ” กอใหเกิดการดํารงอยูอยางผสมกลมกลืนและพัฒนา
วัดปา หนองแวง บานหนองแวง จนมีความมน่ั คงมาเกือบส่สี บิ ป

คณะผูจ ัดทํา
กนั ยายน 2564

53

2. ภาคเขมรอยกู บั ลาว
2.1 วัดปา หนองแวง

2.1.1 การกอเกดิ
บานหนองแวงในปพุทธศักราช 2512 น้ัน เปนหมูบานชนบท

ทั่วไปท่ีกําลังไดรับอิทธิพลจากการพัฒนาตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและ
สังคมแหงชาติ หรือสมัยผูใหญลีตีกลองประชุม ถิ่นท่ีต้ังแมจะไมหางจาก
ตัวเมอื งอุบลราชธานีหรอื อาํ เภอกนั ทรารมยมากนัก แตการเขาถึง สัญจร
เดินทาง ไปมาหาสูเปนเรื่องยากมาก เพราะชัยภูมิที่ตั้ง สภาพภูมิศาสตร
มีลักษณะเปนเกาะที่ถูกลอมรอบ แมน้ําชี แมนํ้ามูล การสัญจรไปมาจะ
ใชเรือโดยสารเปนสวนใหญ มีทาเรือประจําหมูบานคือทาศาลา ออกไป
ปากมูล บานทางอย บานวังยาง บานทัพไทย ลอดใตสะพานเสรี
ประชาธิปไตย เทยี บทา เรือใกลต ลาดเมืองอุบลฯ

54

รถยนตก็เปนทางเลือกหน่ึงที่สามารถรับสงไดถึงหมูบานเพื่อ
ขนสงสินคา สัมภาระ และไปมาหาสูกัน แตปญหาอุปสรรคสําคัญยิ่งคือ
ถนนหนทางท่ียังเปนถนนดินเดิม ที่เปนหลุมบอ บางจุดก็เปนรองน้ํา ฤดู
ฝนจะเห็นภาพรถติดหลมจนชินตา ผูโดยสารตองลงจากรถ ชวยกันเข็น
ชวยกันดัน กวาจะผานไปไดเพ่ือลงเรือบักขามน้ํามูลท่ีทาพอใหญเลง
บา นกอก ทา ลานขา วบานหนองแกว หรือทานางเหงา บานเหมา แลวแต
กรณี พืชเศรษฐกิจคือปอแกว ซึ่งกวาจะเปนเสน เปนโคนได ตองผาน
กรรมวิธีหลายขั้นตอน ราคา
ประมาณกิโลละหาสิบสตางค ใคร
ไดกิโลละบาทหรือมากกวาถือวา
โชคดี

ถนนในบานหนองแวงจะ
เปนรองลึก บางจุดลึกประมาณ
สองเมตร จุดที่เปนท่ีน้ําขังรวมกันจนเปนดินเหลว เหนียว ลึก เรียกวา
“ขต้ี มโผ” ใตถนุ บา นเปน คอกควายคอกววั ใตน อกชานมีนาํ้ ขังเรียก “ข้ีสีก”
กลางคืนอาศัยแสงสวา งจากตะเกยี งนํ้ามันกาดหรอื กระบองขี้ยาง หลังคา
บานมุงดวยหญาคา หลังไหนมุงสังกะสีถือวาทันสมัยมาก ยามฝนตกนํ้า
ไหลจากรางระบายน้ํา ทางริน เรียกวา “น้ําโจก” การปลดทุกขตองไปท่ี
นาหรือชายปาขางหมูบาง มีเล็กนอยที่ใชสวมซึม นํ้าด่ืมนํ้าใชใชบอขุด
เรียก “นาํ้ สรา งแสง”

55

ยามเจ็บไขไดปวยนอกจากพ่ึงหมออัมพร หมออนามัย แลว ยัง
ตองพึ่งพอใหญโห หรือพอใหญแดง บานหนองแกว การคลอดของ
สุภาพสตรีน้ัน นอกจากหมอบัวลา หมอผดุงภรรภสาวแลวตองผาน
มือ“แมใหญบ ัวสา” หมอตําแยเชี่ยวชาญ

ภยั คุกคามทีท่ ุกคนหวาดกลัวท่สี ุด “ผีปอบ” ซง่ึ เปนภาระของ
“พอใหญหา”ที่ตองทําพิธีขับไล นําชายฉกรรจถือเกราะเคาะไมไลผีปอบ
ไปตามถนนหนทาง จบดวยการลอดหนาม ปนตนไมเปนฉากสุดทาย
วัตถุมงคลท่ีเด็กชาวหนองแวงมีไวสรางความเช่ือมั่นและปกปองคุมครอง
ราวเปนเครื่องประดับคอื ฝา ยผกู แขนขี้ครั่ง คอแขวนเหรยี ญหลวงปู
เจา คุณศรีจนั ทรคุณ

56

ในพ.ศ.น้ัน พระมหาเถระฝายธรรมยุติ ชาวหนองแวง ศิษยองค
สําคัญของ พ ร ะ อุบ า ลีคุณูป ม า
จ า ร ย(จันทร สิริจันโท) อดีตเจา
อาวาสวัดบรมนิวาส ผูเคยครอง
ตําแหนงพระสังฆาธกิ ารฝายปกครอง
สงฆระดับสูง น่ันคือหลวงปูเจาคุณ
ศรจี นั ทรคุณ(ศรจี ันทร กันตสโี ล)อดีต
เจาอาวาสวัดนรนาถสุนทรกิ าราม ขณะนนั้ ดํารงตําแหนงเจาอาวาสวัดใตเทิง
อายุ82ป ซ่ึงชราภาพมากแลว ไดเ ล็งเห็นความสําคัญของการอนุรักษผืน

ปาสาธารณประโยชน บริเวณปา
ชา ดานทิศตะวันตกของหมูบาน
ไวช่ัวลูกหลาน จึงควรกอสราง
เป น วั ด ป า ก ร ร ม ฐ า น เ พ่ื อ ใ ห
กุลบุตรลูกหลานไดฝกฝนอบรม
พัฒนาตนสบื ตอ พระศาสนา จึงไดเขยี นจดหมายถงึ พระอาจารยชา สุภัทโท
พระกรรมฐานศิษยหลวงปูม่ัน หลวงปูทองรัตน ผูกําลังมีชื่อเสียง มีลูก
ศิษยลูกหามากอยูในวัยท่ีแข็งแรงท่ีจะสามารถนําการพัฒนาได และวัด
หนองปา พงก็อยูในรัศมที ีไ่ มไ กลจากบานหนองแวงนัก
1.1.2 คณะผูกอ การดี
ดว ยความเคารพในหลวงปูเ จาคุณศรีจันทรคณุ
และศรัทธาในหลวงพอชา กอปรกับเปนผูนํา
นกั พัฒนาทีอ่ ยากเห็นชาวบานหนองแวงมีวัดปา
กรรมฐาน ผูใหญอุย บุญเฉลียว ผูใหญบานหมู
ท่สี ่ี จงึ ไดท าํ หนา ทีป่ ระสานงานทุกฝา ย

57

บอกกลาว ชักชวนญาติมิตร ประชุมปรึกษาหารือ รวบรวมกําลัง ทําการ
ถากถาง กําหนดแนวเขตเพื่อเตรียมความพรอมเปนเบ้ืองตน ในการน้ี
ภารกิจสําคัญย่ิงคือการนําคณะศรัทธานาํ จดหมายของหลวงปู
เจาคุณศรีจันทรคุณไปสงมอบให
หลวงพอชา สุภัทโท ท่ีวัดหนองปาพง
จากคําบอกเลาของพอใหญคง ผุยพรม
พอสรปุ พฒั นาการไดดงั น้ี

คร้ังที่1 ปพ.ศ.2512 นําจดหมาย
ไปมอบใหหลวงพอชา แลวกลับมาเตรียม
สถานทตี่ ั้งวดั

ครั้งที่2 ปพ.ศ.2513 คณะบาน
หนองแวงเดินทางไปอีกคร้ัง โดยมีเปาหมายคือขอพระมาอยูประจํา
อยางนอยก็ชวงเขาพรรษา แตไดรับคําตอบวา “พระอิฐพระปูนมันหา
งา ย แตพระคนมันหายากแทได ใหพอออกพากันกลับไปกอนเดอ ถา
อาจารยเล่ียมกลับจากธุดงค จะติดตอใหมารับเพิ่น” คณะศรัทธาจึง
กลับมาดวยความดีใจ ผูมีสวนสําคัญในการเช่ือมประสานระหวางหลวงพอชา
กบั คณะศรทั ธา คอื พอ ใหญจ า สี เชื้อทอง มคั นายกวดั หนองปา พง ซึ่งเปนคน
บานหนองแวง และครูใหญจรัส ศรสี ําอางค

58

สมควรบนั ทึกไวด วยวาคณะผกู อการดี ยุคแรกของวัดปาหนองแวง
ทีไ่ ดวางรากฐานใหลูกหลานไดส บื ตอมา ไดแ ก
1. พอใหญผ ใู หญอ ยุ บญุ เฉลยี ว 16. พอ ใหญจ ารยนอย พรมดี
2. พอใหญโห แหลง หลา 17. พอ ใหญด ี ผยุ พรม
3. พอใหญเทา เชื้อทอง 18. พอ ใหญหนู บญุ เฉลยี ว
4. พอ ใหญจารยทอง มังคลา 19. พอ ใหญม ี เชื้อทอง
5. พอ ใหญค ง ผุยพรม 20. พอ ใหญจ ันทา บุญฉลวย
6. พอใหญจารยสงิ หท อง พรมดี 21. พอใหญม ี พรมดี
7. พอ ใหญส งิ หทอง บุญเฉลยี ว 22. พอใหญก อง ผุยพรม
8. พอใหญน ิล ผุยพรม 23. พอ ใหญแดง โสวรรณี
9. พอใหญจารยโส บญุ ฉลวย 24. ทดิ อวน พรมดี
10. พอใหญสู บุญเฉลยี ว 25. ทิดผวิ พวงลออ
11. พอ ใหญเนย บุญเฉลียว 26. ทิดม่นั บุญเฉลียว
12. พอใหญบ ญุ บญุ เฉลียว 27. ทดิ ฝน พรมดี
13. พอ ใหญเ ซียงนา พรมดี 28. ทดิ ม่ัน บญุ เฉลียว
14. พอ ใหญสธุ ี กายแกว 29. เซยี งขนั ศรสี มหวงั
15. พอ ใหญมี จนั ทราภรณ 30. ทิดหํา จงรกั ษ เปนตน

59

2.1.3 2514 ป มหามงคล
ช า ว บ า น ห น อ ง แ ว ง ต า ง มี ค ว า ม ป ลื้ ม ป ติ ยิ น ดี อ ย า ง ยิ่ ง ที่ ไ ด

ขาวจากพอใหญจาสีวา ใหจัดเรือไปรับหลวงพอชา สุภัทโทและ
พระสงฆที่จะมาอยูประจําวัดปาหนองแวง ณ ทาเรือวัดสุปฏนารามวรมหาวิหาร
เม่ือถึงวันนัดหมาย ชาวบานหนองแวงไดจัดเรือไปรับและนํามาข้ึนทา
ศาลาฝงชีเฒา ตอดวยการใชเกวียนหลายลําเปนพาหนะ ญาติโยมและ
พระหนุมก็จะชวยกันแบกหามเดินตอแถวกันมาตามเสนทางเทียว ผาน
โนนวังทา ฮองหนองสะเดียง หนองชางตาย โนนกกมวง หนองผักบุง
นอย ดอนเหมา หนองผักแวน หนองผักบุงใหญ ปาดอนยาง หนองผือ
หนองขุมดิน โจกโหลกหนองผือ นาเดิ่น หนองแวง ทางคู วัดบาน
หมูบ า น ปา สาธารณประโยขน(ปาชา )

พอใหญคงเลาใหฟงวา หลวงพอชา สุภัทโท ไดมอบหมายใหพอใหญอุย
นําคณะศรัทธาสาธุชนชาวหนองแวง ประกอบพิธี เริ่มจากสวดมนต ไหว
พระ รบั ศีล พระสงฆไดเ จริญพระพทุ ธมนตบทตางๆเพื่อเปนศิริมงคล ตอ
ดวยการถวายภัตตาหารเชา ฉันในบาตรดวยอาการสํารวม พิธีกรได
ประกาศวา เม่ือพรอมกันรับพรแลว พระสงฆจะฉันอาหาร ญาติโยมก็
รับประทานพรอมกัน หลังจากนั้นจะไดนิมนตหลวงพอปรารภธรรม

60

เพื่อใหศรัทธาญาติโยมไดนําไปประพฤติปฏิบัติและใหแนวทางในการ
สรางวดั วาอารามตอ ไป

พิธีกรรม พิธีการ การฉันในบาตรดวยอาการสํารวม การน่ังน่ิง
ของพระสงฆลําดับรองมีเพียงประธานสงฆเทาน้ันที่ทําหนาที่ปฏิสันถาร
ลวนเปนส่ิงท่ีชาวหนองแวงไมคุนชิน กอใหเกิดศรัทธาปสาทะอยางเปยม
ลน แตก ม็ ีชาวบา นสวนหนึ่งอึดอดั มีบางอยา งทค่ี นุ เคยแตขาดหายไปเชน
ถวายขาวพระพุทธ พระสงฆฉันลอมวงเปนพาเปนตน ย่ิงการรับฟงพระ
ธรรมเทศนาดว ยแลวเปน เสมือนแรงผลักที่ตองรีบกราบลา จึงมีผูคนสวน
หนง่ึ กลับกอนโดยไมรอฟงเทศนฟ งธรรม

พอใหญอวน พรมดี (อดีตทิดอวน วัย32 ป)ไดเลาใหฟงวา หลวง
พอชาไดแสดงธรรมเปนภาษาลาวอีสานบานเฮา ที่ฟงงาย ชัดเจน มี
ลักษณะเดนคือการถามโยมใหคิดตาม อุปมาอุปมัยเพ่ือใหเห็นภาพชัด
เชน หลวงพอ ชา “โยมเคยกนิ บกั พราวบ” โยม “เคยยขุ ะนอ ย”
หลวงพอ ชา “เปนหยงั คือปลอกเปลือกกอ น คือบกนิ เหมิดโลด”

พอใหญหํา จงรักษ(อดีตทิดหํา) จาํ ไดเชนกนั วา ในวันนั้น
หลวงพอ ได สนทนาทใี่ ตตนกกบกดงั น้ี

หลวงพอ ชา “พออกแมออกพากันถือศีลหา กนั ยบุ อ เลกิ เหลา
เลกิ ยากันหรอื ยัง”

โยม “ยังบไดข ะนอ ย ยังจาํ เปน ยุ ยามมีการมีงาน มีบญุ ประเพณี
ถา บก ินกะบม วน สว นยาสูบถาบส บู กะเฮด็ เวยี กบไดข ะนอย”

หลวงพอ ชา “จัง่ แมน มันยากเนาะกบั ของบม ปี ระโยชนซ มุ นี่ พออก
ลองคึดเบิง่ เดอ ถาซมุ เจาบเซากนิ เหลา สสิ อนลกู บอกหลานไดจง่ั ได เร่อื งสูบ
ยากะคือกนั ยามไปไรไปนากย็ ากลกู ยากเมีย ตองจดั เตรียมให อาตมา
วามันมแี ตภาระ บมีประโยชนจ๊กั แนว โทษแหงหลาย”

61

ผลการมีโอกาสรับฟงธรรมหลวงพอในวันดังกลาว ทําใหทิดอวน
ในครั้งนั้น ตั้งปณิธานวาจะเลิกเหลาโดยเด็ดขาด แลวมุงเขาวัดฟงธรรม
เพ่ือรักษาศีลเจริญภาวนา ทําหนาที่
อุปถัมภ อุปฐากครูบาอาจารยจนกวา
จะหาไม ซ่ึงพอใหญอวนก็ทําไดจริงๆ
สว น พอใหญห ํา เลาตอวาเทาท่ีจําไดผู
ไดร ับฟงธรรมะจากหลวงพอชาคร้ังนั้น
แลวเกิดศรัทธาจนนํามาสูการปฏิบัติ
อยางตอเนื่องยังมีอีกหลายคน นอกจากทดิ หําแลวยงั มี พอใหญเ สาร
พอใหญค ํามี พอ ใหญม าลี เปน ตน
2.1.4 พระอาจารยเ ล่ียม ฐติ ธมั โม เจา อาวาสองคปฐม

ในคณะสงฆผูติดตามพระอาจารยชา มานั้น พระอาจารยเล่ียม
ฐิตธัมโม ไดรับมอบหมายใหเปนหัวหนาคณะกอสรางสํานักสงฆแหง
ใหม ทําหนาที่เปนผูนําในการกอรางสรางวัดสาขาหนองปาพง
ลําดับท่ี 12 ในขณะน้ันองคทานมีอายุเพียง30 ปเ ทา น้ัน

ฐิตธรรมาจารย หนังสือประวัติและธรรมพระวิสุทธิสังวร (หลวงพอเลี่ยม
ฐิตธัมโม) แจกในงานฌาปนกิจศพคุณยายสม มังคลา เม่ือวันท่ี 8 มกราคม
2546 (ในงานนั้น องคหลวงพอ เลย่ี มไดเมตตามาเปนประธานในพิธีฝาย

62

บรรพชิต)ไดระบุประวัติหลวงพอเล่ียมชวงนี้โดยสังเขปวา “พอใกลถึง
เดือนหก พอดีมีโยมชาวบานหนองแวง เขาจะสรางที่พักสงฆ หลวงปู
ทานมองเห็นวาหลวงพอเปนคนศรีสะเกษเหมือนกัน ไปอยูถ่ินน้ีคงจะ
เหมาะ หลวงปูก็บอกใหหลวงพอไปพบที่กุฏิ ทานก็บอกวาจะใหไปจํา
พรรษาที่บานหนองแวง ซึ่งอยูในเขตอาํ เภอกันทรารมย จังหวัดศรีสะเกษ
จะมีความขัดของไหม? หลวงพอก็ตอบวา “แลวแตหลวงพอจะ
เห็นสมควร”หลวงปูจึงพูดวา “เออดี แลวผมจะไปสง ”

หลวงปูนัดใหญ าตโิ ยมนาํ เรอื มารบั มาตามลําน้ํามูล หลวงปูทานก็ตามไปสง
ถึงบานหนองแวง ในพรรษาน้ันก็สบายดีเหมือนกัน แตก็มีอุปสรรค
เล็กๆนอ ยๆ และเปนอุปสรรคภายนอกเปนสวนมาก เพราะสถานที่สราง
วดั นั้นอยูในความคุม ครองของหมบู า นหลายฝา ย บางคนพอใจ บางคนไม
พอใจ เลยเปนเหตุใหทะเลาะ บาดหมางกันขึ้นระหวางญาติโยมฝายท่ีมี
ศรัทธากบั อีกฝายหนงึ่ คอยแตจ ะรงั ควานอยูเร่ือย ถา ทางวัดกอสรางอะไร
ขึ้นมา เขาก็ไปทําลายเชนตัดรั้วลวดหนาม บางทีก็ยิงปนขู ทําใหเกิด
ความรําคาญ จนพระเณรทไ่ี ปอยูดวยไมส บายใจ ตอมามีความรุนแรงถึง
ข้ันเผากุฎิ เผารังตอ บางคราวตองพาพระเณรไปวิเวกปาชาบานหนอง
แกวที่เปนปาใหญ ท่ีสงบสงัดจากผูคนและเสียงรบกวน” พระอาจารย
เลี่ยม ฐิตธัมโม อยูจําพรรษา ไดสองพรรษา จึงไดกลับวัดหนองปาพง
และเทย่ี วธดุ งคตอไป

63

ประวัติ หลวงพอ เลย่ี ม ฐติ ธัมโม โดยสังเขป
ชาตกิ ําเนดิ
พระเทพวชิรญาณ (เล่ียม ฐิตธมฺโม) นามเดิม เล่ียม จันทํา

เกิดเม่ือวันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2484 ที่บานโคกจาน ตําบลทุง
ไชย อําเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ บิดาช่ือนายเพ็ง จันทํา
มารดาชือ่ นางเปง จนั ทํา มพี ่ีนองทงั้ หมด 6 คน โดยทา นเปนคนที่ 4
อปุ สมบท

พระอาจารยเ ลยี่ ม ไดอปุ สมบทเปนพระภิกษุ เมื่อป พ.ศ 2504 โดยมี
พระครูถาวรชัยเขต เปนพระอุปชฌาย พระทิพย เปนพระกรรมวาจาจารย
และพระจันลา เปนพระอนุสาวนาจารย และสามารถสอบไดนักธรรมช้ันเอก
ใน ป 2507

ปฏบิ ตั กิ รรมฐาน
ในป 2512 พระอาจารยเล่ียม ไดออกเดนิ ทางเสาะแสวงหาครูบา

อาจารยเพอ่ื เรยี นรูธรรม จนไดมาพบสํานกั ของพระโพธญิ าณเถร (ชา
สภุ ทฺโท) วดั หนองปา พง ซึ่งเปนวัดทร่ี ม รนื่ สะอาดสะอา น เสนาสนะมี
ระเบยี บเรียบรอย ดูแลว เย็นใจ และไดก ราบนมัสการหลวงพอ ชา ขอฝาก
ตัวเปน ศษิ ย ในการนีเ้ อง หลวงพอ ชา ทานไดเ มตตาเปล่ียนบริขารทกุ
อยางใหหมด

ระเบยี บปฏบิ ตั ขิ องหลวงพอชา ถือวาเขมงวดมาก แตหลวงพอ
เลี่ยมก็ไมไ ดยอทอแตอ ยางใด เพราะเคยฝกมาตง้ั แตสมัยอยทู ีว่ ัดเดิม ซ่งึ
ถอื วา ตรงกบั รูปแบบของตัวเองมากกวาท่ีจะสรางความยงุ ยากในฝกฝน
เพ่อื เขา ถึงแกน แทของพระศาสนา ดว ยความพากเพยี ร แมแ ตใ นวนั พระ
ก็ถือ เนสัชชิก คือ การไมนอนตลอดคืน ก็อยไู ดอยา งสบาย จนจติ รสู กึ
สวางไสวและมคี วามสุขจากการปฏบิ ัตธิ รรม

64

โอวาทธรรม
เร่ืองท่ีพูดกัน ก็พูดแตเร่ืองการปรุงแตงของกริยามารยาท ของ
ความรูสึกที่เปนเพลิดเพลินเทาน้ัน อยาไปมองวาคนนั้นดี คนน้ันเลว คน
นั้นเกลียดเรา คนน้ันรักเรา ถาเรามองในแงอยางน้ี เราจะหลงไปใน
ทิศทางมืดถา เราวางความรสู กึ ของเราในสภาพวาเปนสภาวะธาตุ สภาวะ
ขันธ มันเปน กฎธรรมชาติแลว จะทาํ ใหเรามอี ารมณเ ปน ปกติ
สมณศักดิ์
* พ.ศ. 2544 ไดรับพระราชทานสมณศักด์ิเปนพระราชาคณะช้ัน
สามญั ฝา ยวปิ ส สนาะที่พระวสิ ุทธิสงั วรเถร
* พ.ศ. 2549 ไดร บั พระราชทานสมณศักดิ์
เปนพระราชาคณะช้นั ราชฝายวปิ ส สนาธุระ
ที่ พระราชภาวนาวกิ รม
* พ.ศ. 2564 ไดรบั พระราชทานสมณศักด์ิ
เปนพระราชาคณะช้นั เทพฝายวปิ ส สนาธรุ ะ
ที่ พระเทพวชิรญาณ
ฝายปกครอง
พ.ศ.2537 เปนเจา อาวาสหนองปาพง
ทีป่ รึกษาเจาคณะภาค 10
2.1.5 ชาวบา นหนองแวงแบงเปนสองฝา ย
ขณะท่ีญาติโยมกําลังมีความสุขกับการสรางวัด นําไปสูการมี
พระสงฆผูปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ คาดหมายถึงอนาคตของลูกหลานท่ีจะมี
โอกาสฝกฝนอบรม เขาถึงแกนพุทธศาสนาตามครรลองท่ีครูบาอาจารย
พาดําเนิน โดยไดกําหนดขอบเขตของการสรางวัดรวมเอาผืนปา
สาธารณประโยชน( ปา ชา )ทั้งแปลง รวมทั้งหนองตาพาดวย การกระทํา

65

เชน นน้ั นาํ มาซึง่ ความไมพอใจของชาวบานหนองแวงกลุมหน่ึงท่ีไมคุนชิน
กับแบบแผนหรือขนบธรรมเนียมของวัดปากรรมฐานอีกทั้งแนวคําสอนก็
ปฏิเสธพิธีกรรมดั้งเดิมท่ีเปนวิถีท่ีสืบตอมาหลายช่ัวอายุคน เชนการถือผี
ศาลปูตา ศาลพระภูมิ มหรสพงานประเพณี เปนตน นี่ยังจะมา
ครอบครองปาไมและหนองน้ําสาธารณะอีกดวย คงเปนอุปสรรคในการ
ดาํ เนนิ ชวี ิตและทาํ มาหากนิ เปน แน

จากการกระซิบกระซาบในวงเล็กๆสูการขยายเปนวงใหญ รวบรวม
ร า ย ช่ื อ คั ด ค า น ก า ร ส ร า ง วั ด ย่ื น ต อ
นายอําเภอกันทรารมย โดยอางผลตางๆ
ในยามวิกาลจะมีชายฉกรรจจํานวนหนึ่ง
แสดงความกลาหาญดวยการลักลอบตัดร้ัว
ลวดหนาม เผาทําลายรังตอดินหรือตอขุม
ที่มีอยูจํานวนมาก บางครั้งยิงปนขู
พระสงฆและเผาทําลายกุฏิชว่ั คราวดวย

ชวงสายของวันหน่ึง ณ ศาลาวัดสวางวนาราม บานหนองแวง
นายอําเภอกันทรารมยไดนัดประชุมเพื่อหาขอยุติ บนศาลานั้นชาวบาน
ไดนั่งกับพ้ืนแบงเปนสองฝายชัดเจน ผูนําฝายคัดคานไดลุกขึ้นช้ีแจงขอ
เรียกรองและเหตุผลประกอบ หลังจากนั้นก็มีเสียงอึงคะนึง แสดง
ความเห็นในลักษณะ “โสเหล” อยางเขมขน ในที่สุดก็ไดขอยุติที่ทุกฝาย
เห็นพองคือ แบงปาสาธารณประโยชน(ปาชา)เปนสองสวน ทิศเหนือให
เปน ปาชา ดงั เดมิ ทศิ ใตใหสรางเปนวัดปาตามประสงค ตัดถนนแบงกลาง
ไปถึงหนองตาพา สวนของหนองตาพาคืนใหเปนหนองนํ้าสาธารณะตาม
ขอเรียกรอง ความขัดแยงดังกลาวจึงไดขอยุติดวยรอยยิ้ม การดําเนินวิถี
ชีวติ ของชาวหนองแวงจึงดําเนินเปนปกติ ในลักษณะแสวงจุดรวม สงวน

66

จดุ ตา ง ทางใครทางมนั ตามแตสิมัก ปจจุบันรองรอยความขัดแยงไดหมด
สนิ้ ลง จนลูกหลานอาจนึกไมถ ึงวา เคยมีเคยเปนมาแลว
2.1.6 กฏุ ไิ มถาวรหลังแรก

เม่ือครั้งสรางวัดใหมๆ เสนาสนะเชนกุฏิ ศาลา โรงครัว จะใชวัสดุที่
หาไดงายในทองถิ่น อายุการใชงานส้ันเปนลักษณะชั่วคราว มุงหลังคา
ดวยหญาคา พน้ื ผนงั ทําดว ยฟากไมไผ ตนหมากเปน ตน
พอใหญโห แมใหญขัน แหลงหลา ผูซ่ึงเปนหัวขบวนในกลุมผูกอการดี
มีความเคารพ ศรัทธาในจริยาวัตรของครูบาอาจารยเปนอยางย่ิงจึงได
ถวาย “เฮอื นครวั ” ซงึ่ เปนไมเนื้อแข็งท้ังหลัง นํามาสรางกุฏิไมถาวรหลัง
แรก พระอาจารยเลี่ยม ฐิตธัมโม ลงมือกอสรางดวยองคทานเอง มีทิดอุดม
ทิดบุญตา บักอูด บักป ลูกชายพอใหญโหเปนผูชวย นางสม มังคลา ลูกสาว
ใหญสงเสบียง ทิดสนม ทิดคํา ผูอยูกรุงเทพฯใหสงปจจัยมาสมทบ หมออัมพร
ลกู เขย หมอบัวลา ลูกสาวคอยสนับสนุนสวนท่ีขาดเหลอื

พอใหญทองคํา แหลงหลา(ทิดอูด) อดีตลูกมือพระอาจารยเลี่ยม
เลาใหฟ ง วา “พระอาจารยเ ล่ยี ม เพิน่ บค อ ยปากคอ ยเวากับไผหรอก มีแต
ย้ิมอยางเดียว ปนขึ้นหลังคาตอกตะปู พอตะปูหลนลงมา ก็ลงมาเก็บเอง
แลว ปน ขึ้นไปใหม เพ่ินบยอมเอยปากใชใ คร เฮาตองรีบไปเก็บสงใหเพ่ิน”
ซงึ่ สะทอนความเปนหลวงพอ อยา งดี

67

กุฏิหลังนี้รูจักกันดีในนาม “กุฏิหมายเลข 1” ใชเปนที่จําวัดของเจาอาวาส
ต้ังแตรูปแรกจนถึงหลวงพอสุบิน ซ่ึงเคยเปรยใหฟงวา พักกุฏิหลังน้ีมี
ปรากฏการณแ ปลกๆหลายอยา งจนเมือ่ ลูกหลานไดส รา งกุฏิหลังใหม “กุฏิแมใ หญส ม”
เพ่ือเปนอนุสรณแลวเสร็จ หลวงพอจึงไดร้ือกุฏิหมายเลข1 เพื่อสราง
ประโยชนอยางอืน่ ตอไป

จากพอใหญโห แมใหญขัน แหลงหลา ทายกทายิการุนแรกของวัดผู
เปนตนเหลากอในชวงอายุน้ี ลูกหลานไดสืบทอดเจตนารมณของทาน
ดวยการเปนพุทธสาวกตามฐานานุรูปโดยฝายชายจะอุปสมบทครบถวน
ไตรมาสทุกคน ฝายหญิงก็ถืออุโบสถศีลตามวาระโอกาส ในพรรษากาล
พ.ศ. 2563 ก็ไดเห็นพระภิกษุหนุม 3 รูปผูเปนหลานพอใหญ
บุญตาแมใหญกัน แหลงหลา เหลนพอใหญโห-แมใหญขัน และ
พอ ใ ห ญส า -แ มใ ห ญฝน แ ห ลง ห ลา หลังสําเร็จการศึกษา
ระดับอุดมศึกษามีงานมีการมั่นคงแลว ไดลาอุปสมบทจําพรรษา
ครบถว นไตรมาส ผานการกลอมเกลาใหเปนมนุษยที่สมบูรณโดยหลวงปู
พระครูนมิ ติ วริ ยิ านกุ ลู ประกอบดวย

1.พระภานุพงษ ปญญาวโร(เตลิ้ นายชา งรังวัดที่ดิน)
2.พระศุภกร ปญ ญาวฑุ โธ(อารม ตํารวจภูธร)
3.พระชญานิน อรุโณ(ตา นายชา งโยธาธกิ าร)

68

2.1.7 ท่ีมาของชือ่ วดั
หลวงพอ เลา ใหฟงวา แรกเริม่ เดิมที ญาติโยมตกลงกันใชช่ือวาวัดปา

ศรีจันทรคุณ เพ่ือเปนอนุสรณ และกตัญูรําลึกถึงหลวงปูเจาคุณศรีจันทร
แตด วยเหตผุ ลกลใดไมทราบจึงใชชื่อวา “วัดปาขันติธรรม”ไดแตคาดเดา คง
เปนนัยวาการอยูที่น่ีในยุคแรกตองบําเพ็ญขันติบารมีอยางมาก และเจา
อาวาสองคท่ีสองก็ฉายาวาขันติโก จึงใชช่ือวา “วัดปาขันติธรรม”
เร่อื ยมา อยา งไรก็ตามผูค นกย็ งั คนุ ชนิ กบั วัดปา หนองแวงอยูน่ันเอง ในยุค
ของพระอาจารยสนัน่ ขนั ติโก เจาอาวาสองคที่สองน้ัน ญาติโยมชาวบาน
หนองแวงก็จะนํากุลบุตรลูกหลานมาบวชเปนผาขาว สามเณรหรือพระภิกษุ
พระอาจารยก ็จะสงบางทา นไปศึกษา อบรม หรือจําพรรษาที่วัดหนองปาพง เชน
ทิด ออด ทิด สังวาลย สามเณรบางองคไดทําหนาที่อุปฐาก
หลวงปูชารวมสมัยกับหลวงพอสุบินดวยก็มี เชนเณรหนูสิน(เลี่ยม)
เณรแหลม(ตัน) เปนตน

ผอ.สุนทร มังคลา บุตรชายพอใหญจารยทอง แมใหญนาง มังคลา
ทายกทายิการุนแรก เลาใหฟงวาเม่ือปพ.ศ.2517 ขณะนั้นเปน
ขาราชการครูหนุมโรงเรียนสตรีวิทยา พ่ึงสําเร็จการศึกษาบัณฑิต จาก
วิทยาลัยวชิ าการศึกษามาหมาดๆ(ปจจุบันคือมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
ประสานมิตร) ไดลาอุปสมบท ชว งเขาพรรษาสามเดือน

69

กอนเขาพรรษาปนั้นชาวบานไดน ําเกวียนไปรับหลวงปูชาที่ทาศาลาชีเฒา
จุดประสงคของทานก็เพื่อมาเย่ียมใหกําลังใจ ใหสติแกบรรดาสานุศิษย
ทั้งบรรพชติ และคฤหัสถ หลวงปูชาไดใ หส ติวา “ไฟไหมบ านเพราะไมขีด
กานเดียว การดับไฟตองใชน้ําดับมิใชใชไฟดับไฟ” วันตอมาหลวงปู
ชาจึงไปพักที่ดงบานหนองแกว ท่ีหลวงพอเล่ียมไดบุกเบิกไวแลว กาล
ตอมาจึงเปนวัดปาหนองแกวสันติธรรม สาขาวัดหนองปาพงที่18 ใน
พรรษานัน้ ครบู าสุนทรไดป ฏิบัติขอวัตรตามแนวทางท่ีกําหนด ส่ิงท่ีทําไว
เปน อนสุ รณค ือไดถ วายนาฬิกาแขวนคุณภาพดีจากกรุงเทพมหานครเพื่อ
ใชบอกเวลาในวัดและใชความสามารถสวนตัวทําปายดวยแผนไมจารึก
ชื่อวา “วดั ปาขนั ตธิ รรม”

ตอมาเมื่อมีการขออนุญาตสรางวัดเสร็จสิ้นตามกระบวนการ
จะตองเปนการขอต้ังวัดซ่ึงจะตองตั้งชื่ออยางเปนทางการที่ถูกตองตาม
กฎหมาย ดว ยเงอื่ นไขของทางราชการที่มกั ใหต้ังตามชื่อภูมินิเวศนถ่ินน้ัน
ประกอบกับชื่อขันติธรรมในเขตอําเภอกันทรารมยกําลังโดงดัง
เกรงวาจะสับสน หลวงพอจึงใชชื่อ “วัดปาหนองแวง”อยางเปน
ทางการเพียงช่อื เดียว

70

2.1.8 บทบาทของเยาวชน คนหนมุ สาว
ในยุคแรกเริ่มของการบุกเบิกสรางวัด ภาคกลางวันจะเปนหนาที่
ของพอใหญรุนสักขาลายทั้งหลาย แตงกาย
ดวยกางเกงขากบ ผูกผาขาวมา เปลือยกาย
ทอนบนบางใสเส้ือผาฝายยอมครามบาง
สะพายฝกมดี อีโต ถือจอบถือเสียม เล่ือยมือ
หักรางถางพง ทําแนวถนน ลานกอสราง
ศาลา กุฏิ โรงครัว หรอื เสนาสนะอื่น

ภาคกลางคืนจะเปนหนาที่ของเยาวชนคนหนุมสาว หลังกินขาวแลงแลว
ก็จะจดุ ตะเกยี งเจาพายุ เดินบอกกลาวกันมุงไปท่ีวัด หนาท่ีคือ
“ขุดดิน มางโพน” ขนไปทําพื้นศาลา ปรับที่ลุมใหราบเรียบ
เมื่อโพนหมดก็ขุดขุมหรือหลุมขนาดเปนสระได บางทําหนาที่ขุด บาง
ทําหนา ที่ขนยา ยดว ยรถเข็นหรอื ครถุ ังโดยไมรูเหนด็ เหน่ือย

สําหรับเด็กนอยก็จะแทรกซึมหรือทํางานเหลานี้โดยเนนความ
สนกุ สนานหรือหาขา วตม ขนมมากกวา ในภาคเชา เด็กนอยก็จะทําหนาที่
สังฆการี ไดเวลาก็ไปโรงเรียน ในชวงบาย ครูใหญโอภาสจะนําพา
นักเรียนมาทํากิจกรรม เก็บกวาดลานวัด
ปลูกดอกชบา ดาวเรือง รดน้ําพรวนดิน ตัก
น้ําใสตุม ชวงเทศกาลเขาพรรษา มีประเพณี
แหเทียน ท่ีประดิษฐข้ึนจากเทียนเล็กๆมัด
รอบกระบอกไมไผ พรอมดวยปบนํ้ามันกาด
เขาแถวจากโรงเรียน เดินผานวงกลม สถานี
อนามยั เขา เขตวดั ดวยความสงบ

71

บรรดา พอลูกออน แมลูกออน คนหนุมสาว และเด็กเยาวชนในยุคนั้น
ซึ่งก็คือลูกหลาน ของคณะผูกอการดี นั่นเอง พอจะรวบรวมไดเพ่ือ
เปนเกียรติประวัติดังนี้ พอใหญอูด พอใหญสี พอใหญไข แม
ใหญไล พอใหญเขียด(1)แมดอน(1) พอเขียด(2) แมมัด แมพวง แมอํา
ทิดดอน ทิดทอน แมทอง แมนอม แมแดง แมตอย แมกุล แมหงา พอ
ปอง แมมั่น แมใหญสี แมผอน พอหลํา พอลอน แมมี(1) แมใหญสอง แม
ใหญบ วั หลา แมใ หญสาย พอใหญแ ดง แมใหญเ สี่ยน พอทะ แมห มาย(1)แมด าพอ
นาง แมมี(2) แมรัตน พอใหญสา พอหมัย พอเลห แมแดง(1) พอเชียร
แมดอน(2)แมแพง แมใหญหนู พอใหญมี แมใหญพัด แมหอม(ลูกยาย
พัด)พอใหญเล่ียน แมใหญอวน แมหมี พอเข่ียม แมเตือน แมแดง(2)พอ
แผง แมใ หญม า พอ ใหญว ัน แมใ หญสาย พอใหญสุม แมใหญสาย พอ
ใหญพรหม แมใหญหวาง แมสมปอง แมใหญเพ็ญ พอใหญนัน พอม่ัน
แมกลิ่น แมจบ พอเข็ม แมป  พอใหญจวน แมใ หญสี แมขิ่ง พอใหญลี แม
ใหญนางแซบ แมปก แมติ๊ก แมใหญมะ พอเขียดใบ แมใหญจันที แม
หมาย(2) แมว นั แมแ ต แมก นั แมยงค แมเหงา แมดวง แมพันธ แมหอม
(ลูกยายบัวหลา )แมบ วั แมข ันธ พอเพ็ง เปน ตน

72

2.1.9 เขมร ลาว สรรคสราง
จากวันที่ 10 เมษายน พ.ศ. 2525 ถึงปป จ จบุ ัน(2564) วัดปา

หนองแวง เขา สูยุคสถาปนาความม่ังคงแขง็ แรงในทกุ ดา นอยางแทจ รงิ
ดังกลาวแลวในภาค “เขมอน คนซ่ือ” ในตอนนีจ้ ะไดนาํ เสนอเพียง
เสนาสนะและถาวรวัตถุที่หลวงพอ ไดน ําสรางโดยแยกเปนประเภทได
ดังน้ี

1.เสนาสนะสว นกลางเจาภาพรวม มลู คาสูง ใชเวลากอสรางนาน
ตอเน่ือง จะเปนการระดมทุนชวยกันท้ังใกลไกลจนแลวเสร็จ ไดแก
กําแพงรอบวดั ระบบไฟฟา ระบบประปา โรงครัว ที่พักโยม หองนํ้าหอง
สวม หอฉัน กุฏิรับรองพระเถระ ศาลาโรงธรรม เมรุและศาลาบําเพ็ญ
บุญเปนตน ระบบไฟฟานั้นพอใหญพอใหญจรัส ศรีสําอางคเปน
ผูดาํ เนินการ สวนอน่ื ๆกจ็ ะเปนกฐิน ผาปา ของกุลบุตรลูกหลานเปนยุคๆ
ไป ผหู ลักผใู หญข องบา นหนองแวง ไดแก พลตรี เจรญิ กายแกว
พนั ตํารวจโทสมชัย ผยุ พรหม พอทอง แมห มวย กายแกว
ชมรมหนองแวงหนองแกว อบุ ลวารนิ ตระกลู กิตตพิ รี ชนเปน ตน

73

2.เสนาสนะรายตระกูลหรือเจาภาพเดี่ยว สวนใหญเปนกุฏิ
ไดแก กุฏิพอใหญทอง แมใหญหมวย กายแกว กุฎิคุณสมชัย บุญเฉลียว
และคณะกทม. กุฏิพอใหญสุข แมใหญบุญ กายแกว กุฏิพอใหญคง แม
ใหญสู ผุยพรหม กุฏิคุณตาณรงค โสวรรณี กุฏิคุณสตีเวน คุณภัทรพร
แอสวิน กุฏิพอใหญวัน แมใหญสายทอง ศรีทากุล กุฏิพอใหญจารยทอง
แมใหญนาง มังคลา กุฏิพอใหญคําผอน แมใหญสม มังคลา กุฏิพอใหญ
อวน แมใหญสุนี พรมดี กุฏิแมใหญสา แซตั้ง กุฏิพอใหญพรหม แมใหญ
สวาง คําใจทูล กุฏิพอใหญกรมมี แมใหญสา โสวรรณี กุฏิคุณยายจําลอง
นายแพทยศราวุธ คุณธาริณี กิตติพีรชน ประตูวัด(สแตนเลส)ลูกหลาน
พอใหญป ระเสริฐ แมใหญต า สะอาด เปน ตน

74

2.1.10 อโุ บสถทรงเจดยี พุทธคยา
ป พ.ศ.2548 หลวงพอไดรวมเดินทางกับ

ค ณ ะ ผู แ ส ว ง บุ ญ จ า ก ส า ข า วั ด ห น อ ง ป า พ ง
ประกอบดวยพระสงฆจํานวน42รูปญาติโยม
จํานวน42คนนําโดยพระครูโพธิสารคุณวัฒน
(หลวงพอบุญชู)พระครูพัฒนกิจวิศาล(หลวงพอคํา)
ไดจาริกไปสักการะสังเวชนียสถานท้ังสี่ ท่ี
ประเทศอินเดีย เนปาล

ณ ใตตนพระศรีมหาโพธิ์ หนาแทนวัชรอาสนพุทธบัลลังกสถานท่ี
ตรัสรูใ นวันนั้น ทามกลางความพลุกพลานและเสียงสาธยายบทสวดมนต
อนั อื้อองึ ที่พุทธศาสนิกชนนานาประเทศตางไดแสดงออกนั้น “หลวงพอ
เกิดปติซาบซ้ึงจนน้ําตาไหล ไพลคิดถึงญาติโยมชาวบานหนองแวง
และศิษยานุศิษยวาทําอยางไรหนอคนเหลาน้ันจะไดมีโอกาสไดกราบ
นมัสการและรูสึกอยางนี้บาง” จึงเปนท่ีมาของปณิธานอันแนวแนของ
หลวงพอที่จะดําเนินความพยายามยกสํานักสงฆหนองแวงใหเปนวัดท่ี
ถูกตอ งตามกฎหมายใหไดและหากไดรับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อใด

จะนําพาญาติโยมสรางอุโบสถทรง
เจดียพุทธคยาใหจงได หลังจากน้ัน
ไ ม น า น ก า ร ข ย า ย ที่ โ ด ย ก า ร รั บ
บริจาค ซ้ือ แลกเปล่ียนจึงเกิดข้ึน
ใชเวลาเพียงสองสามปก็ขยายที่ ท่ีมี
เอกสารสิทธิ์เพ่ิมได35ไร นําไปสูการดําเนินการตามขั้นตอนจนไดรับ
พระราชทานวสิ งุ คามสมี า

75

วันที่ 17 เมษายน พ.ศ2559 เวลา14.00 ไดมีพธิ ีวางศิลา
ฤกษอ ุโบสถทรงเจดียพทุ ธคยา ผรู วมพธิ ีประกอบดวย

พระเถราจารย สายวัดหนองปาพง นําโดยพระครูพัฒนกิจไพศาล
(หลวงพอ คํา) พระมหาเถระ เจาอาวาส จํานวนประมาณ200รปู

พระสงั ฆาธกิ ารฝายปกครอง นําโดย พระครโู สภิตสารธรรมเจา
คณะอําเภอกันทรารมย และเจา คณะตําบล เจา อาวาสและพระสงฆ
จํานวนประมาณ 30รูป

ประธานฝายฆราวาส ไดแก
นายวัฒนา วฒุ ิชาติ ปลัดจงั หวดั ศรีสะ
เกษ(ปจ จุบันผูวาราชการจังหวดั ศรสี ะ
เกษ) ผอ.สาํ นกั งานพุทธศาสนาจังหวัด
ศรสี ะเกษ นายอําเภอกนั ทรารมย ผนู ํา
ทอ งท่ี ทองถน่ิ

คณะศิษยานศุ ิษย ญาตโิ ยม นําโดยนายอาํ นาจ สง เสริม อดตี รอง
ผวู าราชการจงั หวดั อุบลราชธานี คนบานหนองแวง พันโทฉลอง ไชยยศ
ประธานชมรมแวงแกว รวมจํานวนประมาณ 900 คน

พระครูบรรพตวรกิจ(บุญมี ปยธัมโม) เจาอาวาสวัดบึงเขาหลวง
ผูทําหนาท่ีสวดบทชุมนุมเทวดากลาววา “กอนเร่ิมพิธีชวงบายวันน้ัน
แดดรอนจัด อากาศอบอาวมาก พอเริ่มพิธีสังเกตเห็นหมูเมฆไหล
เคล่ือนมาลอมรอบดวงอาทิตยแลวคอยๆบดบังไวเสมือนรมใหญคอย
บังแดดใหรมเงาคนรวมพิธี ในรมนั้นมองใหดีจะเห็นเปนสีรุงงดงาม
มาก”

76

ปจจุบันการกอ สรางอุโบสถเจดียไ ดค ืบหนา ไปประมาณรอยละ
สิบหา ศรทั ธาสาธุชนทานใดจะรว มสรา งบญุ บารมีกบั หลวงพอ สามาถโอน
ผา นธนาคารกรงุ เทพ สาขากันทรารมย เลขท่ี 487-034187-4 ช่ือ
บญั ชี พระครนู มิ ติ วิริยานกุ ูล โทร.081-8782842

2.1.11 อบุ าสกอบุ าสกิ า(พออกแมออก)ที่หลวงพอ ยกเปนตัวอยาง
ในการบริหารจัดการอารามเพ่ือประดิษฐานพุทธศาสนาใหม่ันคง

สถาพรนน้ั จะตองประกอบไปดวยพุทธบริษัทสี่ คือภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก
อบุ าสกิ า ในหว งเกอื บสี่ทศวรรษท่ผี า นมา พัฒนาการทั้งหมดท่ีมีหลวงพอ
เปนเบื้องหนานั้น มีอุบาสกอุบาสิกา จํานวนมากท่ีเคียงบาเคียงไหลกับ
หลวงพอ แตที่จะบันทึกไวเฉพาะบางทานเทาน้ัน และในน้ีสวนใหญก็
เสียชีวติ ไปแลว ที่ยงั อยกู ช็ ราภาพมากจนไมส ามาถมาวัดได

77

1) มัคนายก/ไวยาวัจกร คือพอใหญอวน พรมดี หลวงพอให
ฉายาวา “ทายกมอื สะอาด”เพราะทาํ หนาท่ีคูกับหลวงพอนานท่ีสุด ดวย
ความสม่ําเสมอ ไรขอตําหนิ เปนผูใหคําปรึกษา แกไขปญหา
ประสานงานทุกฝายมาโดยตลอด พอใหญอวน ไดเสียชีวิตเมื่อวันท่ี12
เมษายน 2563 สริ ิอายุ 82 ป

2) มหาอบุ าสก(พอออกคา้ํ ) คือผูมาปฏิบตั ิธรรมฝายชาย ถือศีล
อุโบสถมิไดข าด แมเจ็บปว ยก็ใหล กู หลาน
มาสง ยามเชาคอยใสบาตรเสร็จแลว
ตามมาถวายภัตตาหารทวี่ ัดจนเสร็จการ
วันพระใดพระเณรมกี จิ นมิ นตท อี่ ืน่ กจ็ ะ
นาํ พอ อกแมออกสวดมนต ทาํ วตั ร ภาวนา
ตามปกติ หลวงพอนึกถงึ พอใหญจารยนอย พรมดี พอใหญเ สาร พุฒมิ า
พอใหญคาํ มี มศี รี พอใหญคง ผุยพรม พอใหญส ธุ ี กายแกว

3) มหาอุบาสกิ า(แมอ อกคํา้ ) คอื ผมู าปฏิบัติธรรมฝายหญิง ถือศีล
อุโบสถเปนประจําทั้งใน นอกพรรษา ยามเชาตักบาตรเชา ตามมาถวาย
จังหนั เก็บกวาดลานวัด พรอมตลอดเวลาที่จะติดตามหลวงพอไปปฏิบัติ
ธรรมยังสถานท่ีตางๆ บางคร้ังวัดขาดเขินขาดสภาพคลองก็เปน

78

ผูรับผิดชอบดูแล หลวงพอใหบันทึก วาไดแก แมใหญนาง มังคลา แม
ใหญตา ผุยพรม แมใหญสม มังคลา แมใหญสี แหลงหลา แมใหญสอง
บุญฉลวย แมใหญบัวหลา บุญเฉลียว แมใหญกอง บุญเฉลียวแมใหญ
จันทร บญุ เฉลียว แมใหญม า บุญฉลวย

4) โชเฟอรค กู ายคใู จ มลี ักษณะพิเศษคือเปน ผูถือศีลปฏิบัติ
ธรรม สามารถอปุ ฐากหลวงพอ และดูแลรถยนตเปนอยา งดี ถงึ ยามพัก
ตองพักและรว มปฏบิ ตั ิธรรมตามควร หลวงพอ นึกถงึ พอใหญจ วน พรมดี
พอ ใหญพรหม คาํ ใจพูล พอใหญป ระมวล แหลาแค

79

5) ชา งกอ สรา งประจาํ วดั มีลักษณะเดนคอื ขยนั อดทน คาแรง
แลวแตจะให รปู แบบงานแลว แตห ลวงพอจะสัง่ มีความเคารพในครูบา
อาจารย หลวงพอใหร ะบุวา พอ ใหญเซียงขัน สมหวงั พอใหญบ ญุ พรมดี
พอใหญม ี จันทราภรณ

6) ผูช ว ยงานเอนกประสงคประจาํ วดั ไดแ ก พอ ใหญฝ น พรมดี
พอ ใหญแ ดง รงุ แสง
2.1.12 งานประจาํ ปของวัด

เดอื นมกราคม รวมงานอาจาริยบูชาพระโพธิญาณเถร
เดอื นเมษายน ปฏบิ ัตธิ รรมประจําป
เสาร อาทติ ยแรกหลังออกพรรษา งานบญุ กฐินสามคั คี

80

2.2 บา นหนองแวง
2.2.1 หลวงปูเจา คุณศรีจนั ทรคุณ….ปูชนยี บุคคลของหนองแวง

ประวัติศาสตรคณะสงฆฝายธรรมยุติกนิกายภาคอีสานจะเร่ิมตนท่ี
วัดสุปฏนาราม ราวพ.ศ. 2394-2406หลังจากนั้นก็ขยายเติบใหญไปยัง
อารามตางๆจังหวดั อ่ืนๆจนถึงปจ จบุ ัน พระเกจิสายกรรมฐานที่สังคมไทย
รจู ักกันดีในปจ จุบนั ไดแกหลวงปูเสาร กันตสีโล หลวงปูม่ัน ภูริทัตตโต สาย
ปกครองซ่ึงเปนผูสําเร็จเปรียญธรรม ทรงสมณศักดิ์ เปนพระสังฆาธิการ
ระดับสงู ไดแ ก เจาคณุ อุบาลคี ณุ ปู มาจารย( จนั ทร สิริจันโท) วัดบรมนิวาส
สมเด็จพระมหาวีรวงศ(อวน ติสโส)วัดพระศรีมหาธาตุ ทั้งสองสายไดผลิ
ดอกออกผลมศี ิษยานศุ ษิ ยผ ูท รงคณุ อนั ประเสรฐิ ตอ เนื่องมาจนถึงปจจุบัน
น้นั

หนึง่ ในทายาทของเจา คณุ อุบาลีคณุ ปู มาจารย และสมเดจ็ พระมหาวรี วงศ
ทีเ่ ปน ขุนพลนาํ ทพั ธรรมเปนหลักชยั ใหชาวอสี านในเมืองกรุง ก็คือเจาคุณ
ศรจี นั ทรคณุ (ศรจี ันทร กันตสโี ล)ครองวัดนรนารถสุนทรกิ าราม สี่เสา เทเวศม
คนบา นหนองแวง อําเภอเขอ่ื งใน จังหวดั อุบลราชธานี

81

สังเขปประวตั หิ ลวงปู (จดั พมิ พโดยผอ.สุนทร มงั คลา
ผอ.ทองใบ ทองแสน และครอบครวั )

เกิด วันท่ี 31 พฤษภาคม พ.ศ.
2430 บิดาชื่อคํา มารดาชื่อคํา นาม
สกุลโสวรรณี มพี นี่ อ ง4คน

บรรพชาเปนสามเณร เมื่ออายุ
16 ป ณ วัดสวางวนาราม บานหนอง
แวง

อุปสมบทเปนพระภิกษุ วันท่ี
17กรกฎาคม พ.ศ.2450 ณ วัดศรีทอง
(ปจ จุบนั คือวดั พระศรีอุบลรัตนาราม)จังหวัด
อุบลราชธานี

10 มกราคม พ.ศ.2553 เจาประคุณสมเด็จพระมหาวีรวงศ
(อว น ติสโส)ขณะเปนเจาอาวาสวัดสุปฏนารามสงเขากรุงเทพมหานครเพื่อศึกษา
ตอและอยูในอุปการะของทานเจาคุณพระอุบาลีคุณูปมาจารย(จันทร สิริจันโท)
วัดบรมนิวาส สามารถสอบเปรียญธรรม 3 ประโยคจึงมีนามเรียกขานวา
“พระมหาศรีจันทร” ทําหนาท่ีครูสอนปริยัติธรรมและบาลีประจําสํานัก
เรียนวัดบรมนิวาสซึ่งเปนแหลงบมเพาะกุลบุตรลูกหลานท่ีสําคัญมาก
โดยเฉพาะชาวอสี าน

19 มีนาคม พ.ศ.2463 เจาอาวาสวัดนรนาถสุนทริการาม
อําเภอพระนคร จงั หวัดพระนคร

ป พ.ศ.2501 ลาออกจากเจา อาวาสวัดนรนาถสุนทริการาม
กลับมาจําพรรษาวัดบานหนองแวง เพื่อพัฒนาการศึกษา ศาสนา และ
คณุ ภาพของชุมชนไดเตม็ ที่

82

ป พ.ศ.2510 ไดรับแตงต้ังเปนเจาอาวาสวัดใตเทิง(วัดใต
พระเจาใหญองคตื้อ) เมืองอุบลราชธานี เนื่องจากคณะสงฆเห็นวาหลวง
ปคู วรไดร ับการถวายเกียรติใหส มกบั คณุ านุคณุ ทีไ่ ดบําเพ็ญมา

สมณศกั ด์ิ
พ.ศ. 2467ไดรับพระราชทานสมณศักด์ิเปนพระครูสัญญา

บัตรท่ี พระครศู รจี นั ทรคณุ
พ.ศ.2499 ไดรับพระราชทานสมณศักด์ิเปนพระราชาคณะ

ช้นั สามญั ที่ พระศรจี นั ทรคุณ
ม ร ณ ภ า พ วั น ที่ 16

มีนาคม พ.ศ.2516 สิริอายุ
86 ป 66พรรษา(พระ) 70
พรรษา(รวมสามเณร)

83

ปฏปิ ทาของหลวงปู
ตลอดชวงการปกครองวัดนรนาถสุนทริการามน้ัน หลวงปู

เปนผูนําทางศาสนาท่ีเอาธุระทั้งดานการปกครอง การศึกษา การเผยแผ
ดานเมตตาบารมขี องหลวงปูไดแผไปอยางกวางขวางเปนผูอุปการคุณแก
ญาติโยมอุบาสก อุบาสิกา หมูญาติตลอดตลอดถึงปวงศิษยานุศิษย ฝาย
บรรพชิตและคฤหัสถนับไมถวน ในยุคหลวงปู ลูกหลานชาวบาน
หนองแวง หนองแกว อุบลราชธานี และอีสาน ไดอาศัยรมบารมี
หลวงปูพักพิง เลาเรียน ตลอดจนแสวงโอกาสกาวหนาอื่นๆในเมืองกรุง
คนรุนแลวรุนเลาแลวคนเลา จนคนท่ัวไปเรียกวัดนรนาถสุนทริการามวา
“วัดลาว”

ทุกๆปหลังออกพรรษา หลวงปูจะเดินทางกลับมาเย่ียมบาน
หนองแวงโดยทางรถไฟลงทสี่ ถานหี ว ยขะยงุ ลูกหลานจะนําเรอื ไปรบั
พายทวนนาํ้ มูลมาขึน้ ฝงท่ีทาลานขา วบานหนองแกว เมอ่ื ถงึ วัดบา นหนองแวง
ชาวบานจะไดยินเสียงระฆังเปนสัญญาณ ญาติโยมคนเฒาคนแกชาย
หญิงจะจีบหมากจีบพลูมาถวายทาน สอบถามสารทุกขสุกดิบเสร็จหลวง
ปูก็จะเลาเรื่องเมืองไทยกรุงเทพฯใหลูกหลานฟงดวยภาษาลาวบานเฮา
อยางสนุกสนานเปนกนั เอง

ผอ.สุนทร มังคลา ศิษยหลวงปรู ุนสุดทายท่ีผา นสํานกั วดั
นรนาถสุนทริการาม ไดกลาววา ปฏิปทาหรือคุณูปการของหลวงปูตอ
ชาวบานหนองแวงน้ัน เปรียบเสมือน “เชือกเสนเดียว จูงควายทั้งฝูง”
ซึ่งพอสรุปไดด ังน้ี

1. ดานการจัดการสถานที่สาธารณประโยชนที่ชุมชนใชรวมกัน
รองรับการพัฒนาสมัยใหม บริเวณ โรงเรียน สถานีตํารวจ สถานีอนามัย
หาแยกวงกลม องคก ารบริหารสว นตาํ บล วดั ปาหนองแวงเปน ตน

84

2. วางโครงสรางพื้นฐานดวยการสรางอาคาร สาธารณูปโภค
สาธารณูปการ เชน อาคารเรียนโสวรรณีวิทยา 2480 อาคารสถานี
อนามัยชั้นสองหนองแวง ศาลาการเปรียญวัดบานหนองแวง วัดบานหัว
นาเปนตน

3. การพัฒนาทรัพยากรมนุษย ดวยการศึกษาแผนกบาลี แผนก
ธรรม แผนกสามัญ ตามกําลังความสามารถและความพรอม ทําให
ลูกหลานไดเล่ือนช้ันทางสังคม กาวหนา เติบโต รับใชประเทศชาติและ
สังคมสืบมาจนถึงปจ จบุ นั

4. เปนท่ีพ่ึงพิงของชาวหนองแวงและคนลาวอีสาน ท่ีตองอาศัย
บารมี ขาวกนบาตร ท่อี ยูอาศัย โอกาสในการทาํ มาหากินในเมอื งกรุง

5. เปน ผนู ําทางจิตวิญญาณคุมภัยและปดเปาทุกขแกลูกหลาน
ในมิติของการแพทยแผนไทย องคศักสิทธิ์ท่ีขจัดมารราย รวมท้ังศาสตรและ
อาคมตา งๆ ลูกหลานแขวนคอดว ยรูปเหมือนหลวงปูจ ะรสู กึ ปลอดภยั

สิง่ กอ สรางและสาธารณสงเคราะห มรดกทห่ี ลวงปูสรางไว
พอใหญครูใหญทวี บุญเฉลียว ไดบันทึกไวในหนังสือ

“ประวตั บิ านหนองแวง”วา หลวงปมู ีผลงานดา นกอ สรางที่ยังปรากฏอยู
ในท่ีตา งๆดงั น้ี

1. อุโบสถวัดสขุ เกษม อําเภอไชโย จงั หวัดอางทอง
2. ศาลาการเปรียญวัดทับกวาง อําเภอแกงคอย จังหวัด
สระบุรี
3. อุโบสถ ศาลาการเปรยี ญ กฏุ คิ อนกรตี เสริมเหลก็ 2ชน้ั
วดั บานหนองแวง ตาํ บลหนองแวง อําเภอกันทรารมย จงั หวัดศรสี ะเกษ

85

4. ศาลาการเปรียญวัดจําปา บานหัวนา อําเภอกันทรารมย
จงั หวัดศรสี ะเกษ

5.อุโบสถวัดใตเทิง(วัดใตพระเจาใหญองคตื้อ) ตําบลในเมือง
อาํ เภอเมอื งฯ จังหวัดอุบลราชธานี

6.ที่ดิน สรางสถานีอนามัยชั้นสอง สถานีตํารวจภูธรประจําตําบล
หนองแวง

7.อาคารเรยี นถาวรโรงเรยี นประชาบาล บา นหนองแวง
อําเภอกนั ทรารมย จงั หวดั ศรีสะเกษ

2.2.2 สงั เขปเก่ียวบา นหนองแวง
ประวตั ิศาสตร
พอใหญค รใู หญทวี บุญเฉลยี วไดบนั ทกึ ไวใ นหนังสอื “ประวัตบิ า น

หนองแวง” เชิงสนั นิษฐาน พอสรุปไดวาเปน ชว งเวลาคือ
ชวงท่ีขอมเรืองอาํ นาจ พบเศษอฐิ เศษหิน บรเิ วณ ดอนกลาง นาหลบุ

หัวหนองไผ ป 2522-2523 พบไหบรรจุ “เงินบกั คอ ” บริเวณ
นาเหลิน่ นาโพธิ์ ของพอ ใหญด ี แมใหญอ ว น พรมดี

86

ประมาณพ.ศ.2417 ชวงที่พระวอ บุตรชายคนโตของพระตา อพยพ
ไพรพลหนรี าชภัยจากเมืองหนองบัวลุมภูนคร
เข่ือนขันธกาบแกวบัวบาน(หนองบัวลําภู)มา
พักท่ีบานสิงหโคกสิงหทา(ยโสธร)และจําตอง
อพยพตอมุงสูดอนมดแดงน้ัน ไพรพลกลุม
ยอยกลุมหนึ่งนําโดย “ทาวพรม”ไดอพยพ
ตามลําน้ําชีผานยโสธร มหาชนะชัย คําเข่ือน
แกว มาตั้งชมุ ชนบริเวณทุง หนองเทา ปจจุบัน
ยังมีซากโบสถใหเห็น เรียกบริเวณน้ันวา
“บานเกา ทงุ หนองเทา”

ตอมาเกิดโรคระบาดตองแบงผูคนเปน4กลุม หนึ่งในน้ันมุง
อพยพยายท่ตี ง้ั ไปทางทิศตะวนั ตกเฉียงใต หัวหนาหรือผูนําไมปรากฏ แต
ทดิ เตย้ี (แสนคม กายแกว)ไดร ับการบอกกลาวผานมาวา ช่อื “พรานแกว”
พรานแกวนําผูคนมาพบทําเลใหมเปนท่ีราบโคกที่เหมาะสมบริเวณทิศ
ตะวันตกของหนองแวง ตอมาชาวมวงสามสิบ และชาวเมืองอุบล ได
อพยพมาเพิ่มเตมิ ดวยความอยเู ยน็ เปนสุขและขยายใหญจนถึงปจจบุ ัน

ภมู ินเิ วศน
บานหนองแวงเปนเขตที่ราบต่ําลุม
นํ้ า บ ริ เ ว ณ ส า ม เ ห ล่ี ย ม ป า ก แ ม นํ้ า ชี
บรรจบกับแมนํ้ามูล ฝงตะวันออกของ
หมูบาน เปนบุง เปนทาม ไมน้ํา ไมปา
ชีเฒาแหลงอาหารท่ีมีความหลากหลาย
ทางชวี ภาพ ฝง ตะวนั ตกหมูบา น

87

เปนเขตดอนดงพงปาที่มีปาไม โคก หนอง ที่สามารถทํามาหากินไดทุก
ฤดกู าล ใตดนิ กจ็ ะเปน แหลงนํ้าเพอ่ื การเกษตรไดเพียงขุดหรือเจาะบอลึก
ประมาณ10 เมตรเทาน้ัน พอใหญครูใหญทวีไดบันทึกไววา บานหนองแวง
อุดมไปดวยหนองซึ่งเปนแหลงน้ําเพื่อการเกษตรหรืออุปโภคบริโภคได
สองประเภท คือ

หนองนํ้าในเขตนาทาม มี13หนองไดแก หนองควา หนองสวง
หนองโดน หนองยาว หนองพอที หนองสามเครือ หนองหางฮะ หนอง
พอทอง หนองอินตาแสง หนองถม หนองเอี่ยน หนองพอเซียงสีดา
หนองบง

หนองน้ําเขตนาโคก มี 62 หนอง ไดแก หนองแวง หนองสิม
หนองตาพาใหญ หนองตาพานอย หนองนาแลง หนองบก หนองตาเปง
ใหญ หนองตาเปงนอย หนองมะงูบ หนองอีแปะ หนองหัวลิง หนองสํา
แฮดใหญ หนองสําแฮดนอย หนองบักคูณ หนองกระเบา หนองบักมุย
หนองบานไฮ หนองหมากบ หนองหวา หนองพลศรีใหญ หนองพลศรี
นอย หนองสะคาม หนองบักหนา หนองตาจํ้า หนองบักจิก หนอง
มันปลา หนองอีทา หนองตุ หนองตอ หนองบักดา หนองทุงหม่ืน หนอง
ผักไส หนองหมวย หนองมวง หนองอิดโคด หนองแวงใหญ หนอง
ขเ้ี หล็ก หนองหวา หนองตาเสา หนองบักญา หนองแคน หนองตาจันทร
หนองกอก หนองผกกะหญา หนองผํา หนองผือ หนองสระพังใหญ
หนองกลางนา หนองตักโผ หนองล้ินจี่ หนองสะเดียง หนองผักแวน
หนองหัวลิงใหญ หนองโสน หนองเบน หนองบัวข้ีกะแลง หนองผักบุง
หนองชา งตาย หนองหวาย หนองถม หนองบวั หนองบัวใหญ

88

ตระกูลหรือนามสกุล บานหนองแวง
มี15 ตระกูลหรือนามสกุลท่ีมีมาแตเดิม ไดแก บุญเฉลียว

โสวรรณี พรมดี บุญฉลวย กายแกว มาลาสุข จันทรพรม แหลงหลา
เช้ือทอง สงวนนาม จงรักษ ศรีบณั ฑิต มังคลา พาละ แรทอง

การปกครองทองที่ ปจจบุ นั แบงการปกครองเปน 5 หมูบ าน
หมูท่ี1 นายไพรัช พรมดี เปนผูใหญบาน หมูที่ 4 นายสงา

สะอาด เปนผูใหญบาน หมูที่ 7นายสมคิด แสวงผล เปนผูใหญบาน หมู
ที่ 8 นายจันทา บัวงาม เปนผูใหญบาน หมูท่ี11 นายอุบล แหลงหลา
เปนผใู หญบ าน

การปกครองทอ งถ่นิ รูปแบบองคการบรหิ ารสว นตําบล
นายไพบูลย สะอาด เปนนายกองคการบริหารสวนตําบลคนปจจุบัน
(อดตี ครู และผอู ํานวยการโรงเรียนบา นหนองแวง)

2.2.3 วัดบานหนองแวง(วัดสวางวนาราม)
พอใหญครูใหญทวี บุญเฉลียว ไดบันทึกไววา วัดบานหนองแวง

สันนิษฐานวากอสรางมาเกือบจะพรอมกับการตั้งหมูบาน ในยุคแรกๆ
สังกัดคณะมหานิกาย เจาอาวาสที่ปรากฏหลักฐาน ทานแรกคือ พระ
อุปฌาชยบ ัวพา ทา นตอ มาคอื ญาคหู ลา บุญเฉลยี ว

89

พ.ศ. 2486 เปลี่ยนมาสังกัดธรรมยุติกนิกาย เจาอาวาสไดแก ญาคู
ออน พระครูพิเนตรสมนกิจ(หลวงปูพรม) หลวงปูจันดี เขมรโต (เจา
อาวาสองคปจ จบุ ัน)

วัดสวางวนารามแหงนี้ทําหนาท่ีศูนยกลางของชุมชนและแหลงศิลปะ
วิทยาการมาอยางยาวนานคูกับบานหนองแวง เคยเปนท่ีต้ังของโรงเรียน
สํานักเรียน สถานรวมคนเพ่ืองานสาธารณประโยชน ที่ทําบุญประเพณี
ตามฮีตสิบสองคองสิบสี่ จนถงึ ปจ จุบนั

2.2.4 โรงเรยี นบานหนองแวง(โสวรรณีวิทยาคม)
กอตั้งวันท่ี6 เมษายน 2462

โดยพระบริคุตคามเขต นายอําเภอ
เขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี ช่ือ
โ ร ง เ รี ย น ป ร ะ ช า บ า ล ป ร ะ เ ภ ท
นายอําเภอแตงต้ัง สถานที่คือวัดบาน
หนองแวง มีนักเรียนจากบานแสง
ใหญ บานหนามแทง มารวมเรียน
จํานวนรวม240คน ครใู หญคนแรกชื่อ นายมี ราชเจรญิ

90

ปพ.ศ.2480 ยายมาสถานที่ปจจุบัน โดยการบริจาคท่ีดินของ นาย
หลา แหลงหลา นายสุข พรมดี นายสอน ดวงเพชร นายตัน พรมดี นาย
พนั ธ พรมดี หลวงปเู จาคณุ ศรจี นั ทรคุณ ไดน าํ ชาวบานและคณะครูปลูก
สรางอาคารในที่แหงใหม เปนลักษณะเปนอาคารไมสองช้ัน ชั้นลางยก
พ้ืนสูงดวยเสาปูนตอดวยเสาไทเน้ือแข็ง หลังคามุงสังกะสี พื้น ฝาผนัง
ประตู หนาตางทําดวยไมเน้ือ
แข็ง ก้ันหองเรียนดวยแผงไมไผ
ชั้นบนสองหอง ช้ันลางสองหอง
ห น า จั่ ว อ า ค า ร หั น ม า ท า ง ทิ ศ
ตะวันตก มองจากถนนจะเห็น
อั ก ษ ร แ ก ะ ส ลั ก ส ว ย ง า ม ว า
“โสวรรณีวทิ ยาคม 2480”

“เด็กโสวรรณี”ไดชื่อวาเปนคนหัวแหลมในความหมายของ
เรียนเกง ความชาญฉลาดทางดานสติปญญา ความจําเปนเลิศ เม่ือเขา
กลุมกับเพ่ือนสนิท มักจะคุยทับเพ่ือนดวยวลีท่ีวา “ถาไมแนจริง กูไม
ขามมูลมาหรอก”ศิษยโสวรรณี ประสบความสําเร็จทางการศึกษาและ
ประกอบอาชีพ ครูบาอาจารย นักปกครอง ทหาร ตํารวจ พยาบาล
แพทย หมออนามัย นักธุรกิจ เกษตรกร ฯลฯ มากมายรุนแลวรุนเลา
เมื่อถึงฤดูกาลหรือทําบุญตามฮีตคองประเพณีก็จะกลับถ่ิน ระดมทุนใน
รูปแบบตางๆ ทํานุบํารุงสถานศึกษาหรือกิจกรรมสาธารณประโยชนเปน
ประจาํ ทุกป

91

ปจจุบันโรงเรียนบานหนองแวง(โสวรรณีวิทยาคม)เปนโรงเรียน
ประถมศึกษาขนาดใหญในเขตนี้ จัดการศึกษาถึงระดับมัธยมศึกษาปที่3
มีนักเรียน 328 คน ครูและบุคลากร 26 คนมี ผูบริหารศึกษาประเภท
ครูใหญ อาจารยใหญ ผูอํานวยการ(รวมรักษาการ)ตอเน่ืองกันมา16 คน
ปจ จบุ นั นายชยั ณรงค อดทน ดํารงตําแหนง ผอู าํ นวยการ

92

2.2.5 สถานีอนามัย….โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตาํ บล
คุณยายธนภัสส พรหมดี(อดีต

นางสาวบัวลา แหลงหลา) ไดยอนอดีตให
ฟงวา ปพ .ศ.2502 คุณตาทวี บุญเฉลียว
ไดรับมอบหมายจากหลวงปูเจาคุณศรี
จันทรคุณใหประสานกับกับนายแพทย
ถวิล สุนทรารักษ นายแพทยอนามัย
จังหวัด(ศิษยหลวงปู)นายประวัติ สําราญทอง อนามัยอําเภอกันทรารมย
และครูใหญสงัด เช้ือทอง ใชงบประมาณจากกรมอนามัย 24,000บาท
ทีด่ นิ ประเภท สค.1บริจาคโดยนายสงัด เชื้อทอง หลวงปูเจาคุณอํานวยการ
กอสรา ง ชา งกอสรางเปน ชาวบา นหนองแวงนาํ โดยพอใหญโห แหลงหลา
พอใหญกอง ผุยพรม พอใหญทองใบ ศรีทากุล ตอมามีการปกเสา สรางรั้ว
ซอมแซม ก็อยูในความดูแลของคุณตาทวีและพอใหญโห เปดดําเนินการ
ใหบริการ วันที่10 เมษายน พ.ศ.2503

หลังการเปดใหบริการไมนานนัก หลวงปูเจาคุณศรีจันทรคุณไดเรียก
พอ ใหญโ ห แหลงหลาไปพบ แลวแนะนาํ ก่ึงบังคับวา “บกั โห มึงกะใหลูก
สาวมึงไปเรียนผดุงครรภเปนหยัง จบแลวสิไดกลับมาอยูอนามัยบาน
เฮา ผูอ่ืนมาคาวเดียวเขากะยายกลับ ใหมึงฟาวไปเอาลูกสาวมึงมา
แลวสงไปเรียนผดงครรภเดอบักโหเอย” นางสาวบัวลา แหลงหลา ลูก
สาวพอใหญโห สําเร็จการศึกษาโรงเรียนผดุงครรภอนามัยรุนท่ี 1
ขอนแกน (ปจจุบันวิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนีขอนแกน) เมื่อป2505
ตอมานางสาวรุงนภา แหลงหลา หลานสาวพอใหญโห ก็สําเร็จหลักสูตร
การพยาบาลและผดุงครรภ รุนที่57 สถาบันการศึกษาเดียวกันกับปา
เมอื่ ปพ.ศ. 2537

93

อีกสองสามปต อ มานายอัมพร พรหมดี หมออนามัยหนมุ ชาวบา นหนองแวง
ไดยายมาจากศูนยการแพทยและอนามัยชั้นหนึ่งอําเภอกันทรลักษ
มารวมกันทํางานดวยวิชาการแพทยและสาธารณสุขสมัยใหมเชนยา
ปฏิชีวนะ การปลูกฝ ฉีดวัคซีน การขจัดเหาในนักเรียน สูภัยมาลาเรีย
การทําคลอดอยางปลอดภัย สุขอนามัย สุขาภิบาล เปนตน ทําให
ชาวบานหนองแวงสามารถปลอดภัยและหายจากโรครายจํานวนมาก
คุณหมอท้ังสองไดมงคลสมรสเมื่อวันที่11พฤศจิกายน2511 ทามกลาง
แขกผูมีเกียรติและสักขีพยานจากจังหวัด อําเภอ ตําบล และพี่นอง
ชาวบา นหนองแวงเปน จาํ นวนมาก

สถานีอนามัยไดมีบุคลากรผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันมาปฏิบัติ
หนาท่ีและมีการยกระดับพัฒนามาเปนลําดับ ปจจุบันมีสถานะเปน
โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบล นางอุดมลักษณ สะอาด ดํารง
ตําแหนงผอู าํ นวยการ

94

2.2.6 โรงพัก…..สถานีตํารวจ

พอใหญดาบตํารวจวิเชียร บึงไกร ไดรําลึกใหฟงวา ปพ.ศ. 2511
คณะผูพทิ กั ษส ันตริ าษฎรจ ํานวน 3 นายประกอบดวย สบิ ตํารวจเอก

คําแดง อมั ภรัตนเ ปน หวั หนา ชุด พรอมทมี งานอีก 2 นายไดแก

พลฯวิเชียร บึงไกร พลฯชุมพร พละศักดิ์ ไดรับคําส่ังใหมาประจําการที่
สถานีตาํ รวจประจําตําบลหนองแวงเปน ชุดแรก ในปตอมาพลฯปรีชา อด
กล้ัน และพลฯทองคูณ สังหเสรีจงึ ไดต ามมา

ตอมาพลฯวิเชียรและ พลฯปรีชา ไดเปนเขยหนองแวง มี
ความกา วหนาในชวี ติ ราชการ เกษยี ณราชการดวยชั้นยศดาบตํารวจ ชาว
หนองแวงจะไดเห็นทานท้งั สองเคียงบาเคียงไหลกับสวนราชการ สถาบัน
ทางสังคม พี่นองประชาชน พัฒนาชุมชนในมิติตางๆมาโดยตลอด โดยท่ี
พอใหญดาบวิเชียร บึงไกร มีเคหสถานบริเวณหาแยกวงกลมฝงบาน
หนองแกว ควรตัง้ ฉายาวา “สิงหเหนือ” สวนพอใหญดาบปรีชา อดกลั้น
มนี วิ าสสถานบรเิ วณโนนจิหลอ แยกศาลาไทยทางออกบา นแสงใหญ ควร
ต้ังฉายาวา “สิงหใต” ทานท้ังสองคือบุคคลในตํานานบานหนองแวง ใน
ยคุ ที่ยงั ไมมคี าํ วา ตํารวจชมุ ชนสัมพนั ธ

พอใหญดาบวิเชียร เลาตอไปวา ท่ีดินบริเวณโรงพักหรือสถานี
ตํารวจนี้นั้น หลวงปูเจาคุณศรีจันทรคุณไดนําชาวบานบุกเบิก ถากถาง
จากเปนดอนปูตาปาใหญท่ียุงกนปลองตนเหตุมาลาเรียชุกชุม ทดแทน
ดวยการปลกู ไมผลนานาชนดิ เชน มะปรางค ละมดุ ลาํ ไย มะมว ง

ใหลูกหลานไดล ิ้มรสและขยายพันธจุ นถึงทุกวนั นี้

95

ปจจุบนั สถานตี ํารวจภธู รประจาํ ตาํ บลหนองแวงมีสถานะเปนสถานี
ตํารวจชุมชน มีตํารวจประจําสองนาย สวนใหญจะใชบานพักเปนที่
ประสานงาน

2.2.7 หา แยกวงกลม….อนสุ รณส ถานหลวงปเู จาคณุ
ถากรุงเทพมหานครมี สนามหลวง

ล า น พ ร ะ บ ร ม รู ป ท ร ง ม า เ มื อ ง
อุบลราชธานีมีทุงศรเี มอื ง บานหนองแวง
ก็มี “หาแยกวงกลม” เชนกัน ปจจุบัน
เปนที่ประดิษฐานรูปเหมือนองคหลวงปู
เจาคุณศรีจันทรคุณ พรอมติดปายสลัก
ขอความประวัติยอของหลวงปู เปน อนุสรณสถานเพื่อสักการะ กราบไหว
บูชาระลกึ ถงึ พระคุณทาน กอสรางดวยทุนที่ลูกหลาน ศิษยานุศิษยหลาย
ฝายหลายสวนรว มดําเนินงาน
ปจจุบัน เมื่อมีงานสําคัญเชนวันเฉลิมพระชนมพรรษา ในหลวง
ราชินี หรือวันข้ึนปใหม ผูนําชุมชนทองที่ทองถ่ินก็จะเชิญชวนชาวหนองแวง

96

ทุกหมูมาตักบาตรเปนรอบวงกลมพรอมนิมนตพระสงฆทุกวัดมา
บิณฑบาตเรียงเปน แถวงดงามและเปน ศิริมงคลยิ่ง

ในยคุ เกากอ น ลานวงกลมแหง น้จี ะทําหนาที่เปนสนามเด็กเลนดวย
เกมสและอุปกรณตามยุคสมัย ยามกลางคืนก็จะเปนศูนยรวมความ
บันเทิงเชนหนังกลางแปลงลอมผา หมอลําเพลินวงดัง หมอลําเร่ืองตอ
กลอน เวทีมวยไทย แลวแตกรณี แนนอนที่สุดหนาท่ีท่ียังเปล่ียนแปลง
ไมไดคือสถานีรับสงผูโดยสาร ผูเดินทาง ท้ังขาไป ขากลับ รวมท้ังท่ีรวม
พลของเด็กทกุ ชวงวยั

พอ ใหญด าบวเิ ชียร เลาตอไปวา วันที่ 31 พฤษภาคม ของทุกป มี
การจัดงาน “วันกตัญู หลวงปูเจาคุณศรีจันทรคุณ” มีการทําบุญตัก
บาตร ถวายทาน พบปะกันระหวางสานุศิษยลูกหลานจุดหมายก็เพ่ือ
แสดงความกตัญูรูคุณทาน ระดมทุน สรางสาธารณประโยชน มอบ
ทนุ การศกึ ษาแกเดก็ นกั เรียน เปน การสบื สานเจตนาขององคทา นสืบไป

2.2.8 หลักบานหนองแวง
คูเคียงกบั ศาลากลางบานหนองแวง เปน

มงคลสถานอันเปนที่สถิตยของสิ่งศักด์ิสิทธ์ิ
คูบานคูเมืองหนองแวงมาอยางยาวนาน น่ัน
คือ “หลักบาน”นั่นเอง หลักบานหนองแวง

97

นาจะสรางขึ้นตามประเพณีอีสานโบราณกอนจะมีพระพุทธศาสนา ชาว
อีสานจะเชื่อวาดวงวิญญาณของบรรพบุรุษยังคงคอยดูแลใหความ
คุมครองแกลูกหลานเพื่อใหอยูเย็นเปนสุข ตามฮีตสิบสองคองสิบสี่ท่ีวา
“เปน ทาวเปน พระยาเม่อื ถึงเดอื นเจ็ดใหบูชาเทพยดาอารักษ มเหศักดิ์
หลักเมือง หเู มอื ง ตาเมอื งอยาขาด บานเมอื งจึงจะชมุ เยน็ เปน สขุ ”
2.2.9 ชีเฒา …แหลงอาหารอนั อดุ ม

หนองแวง มีชีเฒา หรือ คลองชี
เฒา เปนลําน้ําธรรมชาติเช่ือมระหวาง
แมน้ํามูลกับแมน้ําชีในลักษณะชีหลง
มู ล ห ล ง ต อ ม า มี ก า ร ส ร า ง ฝ า ย
ชลประทานขนาดเล็กทําใหสามารถ
กักเก็บน้ําไดตลอดป ลําชีเฒาน้ีเองคือ
แหลงอาหารอันอุดมสมบูรณ มีสัตวนํ้า และปลาน้ําจืดเกือบทุกสายพันธุ

ท่ีขึ้นช่ือไดแกปลากุม ปลาสรอย ปลาโด
ปลาบู ปลานาง ปลาขอ ปลาดุก ปลา
หลด ปลาเข็ง ปลาซิว ปลาปง ฯลฯ ป
หนึ่งๆพรานปลาหาปลาไดรวมกันนาจะ
หลายสิบตัน นอกจากเปนท่ีอุดมดวยสัตว
นํ้ า แ ล ว ยั ง เ ป น ท่ี เ ก็ บ เ ห็ ด น า น า ช นิ ด
โดยเฉพาะเห็ดผ้ึง ในอดีตทามชีเฒาคือทําเลเลี้ยงสัตวโดยเฉพาะควายมี
จํานวนหลายรอ ยตัว
พอใหญครูใหญทวี บุญเฉลียว ไดบันทึกไววา ตลอดสายนํ้าชีเฒา(ลํา
ชีหลง)มีแองนํ้ายอยประเภทวังและกุดที่มีชื่อเฉพาะเปนจุดๆชวงๆไป
ประเภทวังน้ํามีทั้งหมด18วัง เรียงจากฝงมูลไปฝงชี ไดแก วังทาศาลา

98

วังเลิงอุมบาน วังยาว วังเครือโตงเตง วังเลิงกกแคน วังขอนคก วังทา
ควาย วังเลิงกุดปลาฝา วังคอฮอม วังขอนลอง วังสางหมาเลีย วังกระ
ยอย วังเปง วังข้ีเถา วังหินเงิบ วังหินเลิง วังอุมวังหิน วังปากซีซอด
ประเภทกุด(อางนํ้าไมมีน้ําไหลออก) มีทั้งหมด 8 กุด ไดแก กุดนาฮาย
กุดหวาย กุดตาอางใหญ กุดตาอางนอย กุดพงใหญ กุดพงนอย กุดโดน
กุดปลาฝา เหลาน้ีคือช่ือทางที่รูจักกันดีโดยไมตองใชปายท่ีลูกหลานควร
ไปปกหมุด สืบคนเร่ืองราวอันมีคุณคาทางประวัติศาสตรทองถ่ินหนองแวง
ตอ ไป

แสนคม กายแกว (ทิดเต้ีย)พรานปลาผูมีฝมือกลาววา ตนไดรับการ
ถายทอดวธิ หี าปลาจนคนรุนกอน หลังจากน้ันก็มีวิวัฒนาการตามยุคสมัย
ต้ังแตจําความไดไมมีคําวาปลาชีเฒาลดลง หรือ หากินหาอยากยากขึ้น
พรอมกันน้ันทองคํา แหลงหลา( พอใหญอูด) พรานปลาอาวุโสประจําวัง
ทาศาลาที่ปลดประจําการแลวไดแทรกข้ึนพยายามอธิบายดวยสําเนียง
ฝกคนพูดวา ตนไดชักชวนชาวประมงพ้ืนบาน รวมกันกําหนดเขตพ้ืนที่
อนุรักษปลาและสัตวน้ําไวบริเวณทาศาลา เพื่อเปนที่ปลอดภัยและ
เพาะพันธุสัตวน้ํา ปจจุบันสามารถไปดูไดและจะเห็น “ปลาบอนมีแตโต
ใหญๆ ”

99

2.2.10 เซียงสา …ผถู ูกหาวาเปนผีบา
“เซียงสา” เปนบุคคลที่อยูในความทรงจําของคนหลายรุน จะ

ปรากฏกายในทส่ี าธารณะประจําหมูบาน เชนวัด สถานีอนามัย โรงเรียน
ศาลาริมทาง ในยามมีงานบุญสวนบุคคลเชนงานศพ งันเฮือนดี งาน
แตงงาน งานแจกขา วจะเปนแขกของงานโดยไมตองเชิญ เปนธรรมเนียม
ของเจาภาพ ที่จะตองจัดพาขาวหนึ่งสํารับสําหรับเซียงสาจนอิ่มหนํา
สาํ ราญ

พอใหญสนม(สมศักด์ิ แหลงหลา)วัย85ป ไดฟนความทรงจําผาน
โทรศพั ทจากกรุงเทพฯวา ในวยั เด็กเมอ่ื หลวงปูเจาคุณกลับมาบานหนองแวง
เซียงสาจะมาอุปฐากหลวงปูเชนสะพายยามถือสิ่งของสัมภาระตามแต
ทานจะเรียกใช นัยวาเซียงสาชอบพอกับลูกสาวพอใหญหาอยูฝายเดียว
มักไปน่ังเฝาจนฝายหญิงอึดอัดรําคาญ เคยเห็นนอนใตบักมวงนอย หรือ
ใตถ ุนกุฏิ ศาลา อาหารการกินก็อาศยั พระเจาพระสงฆท วี่ ัดบานน่นั แหละ

เซียงสาไมใชประเภทวิกลจริตหรือกาวราว ภาพท่ีคุนชินคือนั่ง
เหมอลอยเหมือนคิดไมตก ยามใดที่เด็กชายวัยซนรวมตัวกันไดก็จะ
ชกั ชวนกันไปกวนเซียงสาใหห นหวย ถาการสงเสียงดังหรือวิธีอ่ืนไมไดผล
ก็จะลามปามดวยการเอาไมแหย “ของสงวน”จนเมื่อเซียงสาลุกข้ึน
เพราะทนไมไ หวเดก็ ข้ดี อื้ เหลา นัน้ กจ็ ะวิ่งหนดี ว ยความสนกุ สนาน

100

ในยุควัดปาหนองแวง พอใหญเซียงสาจะประจําที่โรงครัว เมื่ออ่ิม
หนาํ สําราญแลวก็จะหอ ขา วเหนียวปนใหญใสผาขาวมาตุนไวยังชีพวันตอ
วัน ในบั้นปลายของชีวิตพอใหญเซียงสาใชฉางขาวชุมชน หมูท่ี4 บริเวณ
อบต.ปจจุบันเปนท่ีพํานักพักกายกันแดดฝนและเสียชีวิตที่น่ี หลวงพอ
สุบินและญาติโยมไดประกอบพิธีทางศาสนาตามประเพณีทุกประการ
เพื่อสงวิญญาณพอใหญเซียงสาเปน ครงั้ สดุ ทา ย

บันทึกน้ีเพ่ือทบทวนความทรงจําของ “เด็กชายจอมซน ยุวซนข้ี
ดื้อ” ท้ังหลายในยุคน้ันปจจุบันคือ“ชราชนผูรับบํานาญ หรือเบ้ียยังชีพ”
ไดรําลึกและแสดงความคารวะ “พอ ใหญเซยี งสา” ผูมีสวนสําคัญในการ
สรางความบันเทิงโดยปราศจากพิษภัย ในกาลสมัยท่ีมีอุปกรณหรือ
การละเลน เชน หนังสะติ๊ก บักกิ้งเหลี่ยน ขาโถกเถก เปายาง โทรศัพท
กระปอง มากานกลวย สวนฝายหญิงเชนกระโดดยาง กิง กอง แกว ซ่ึง
รุนลูกหลานยุคกมหนาเลนสมารทโฟนอาจจินตนาการไมออกจึงขอลง
ภาพพอสงั เขป