พระอภัยมณี ตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร

สินสมุทรสุดแสนสงสารแม่
ด้วยรู้แน่ว่าบิดาจะพาหนี
ให้ห่วงหลงั กงั วลด้วยชนนี
เจ้าโศกกี ราบก้มบังคมคลั
บิดาดูรู้แจ้งจึงแกล้งห้าม
จะวอนตามเขาไปใยในไพรสัณฑ์
อยู่เป่ าปี ตีเกราะเสนาะครัน
แล้วรับขวญั ลูกน้อยกลอยฤทัย

นางผเี สื้อเม่ือแรกกแ็ ปลกจติ
คร้ันทรงฤทธ์ิปลอบลกู ชายหายสงสัย
จงึ รีบออกนอกคูหาแล้วคลาไคล
ไปเขาใหญ่ในป่ าพนาวัน ฯ

สรุปชว่ งที่ 2
เงือกน้าอาสาพาพระอภยั มณีหนี
นางผีเสื้อฝันร้ายและถูกหลอก
ให้ไปถอื ศีลทตี่ ีนเขาเพ่อื สะเดาะเคราะห์

พระอภยั มณีบอก นางผีเสอ้ื เห็นพระอภัย เม่ือนางผีเสอ้ื กลบั จาก
เงือกน้าว่าตนอยากหนี มณหี า้ มลกู ไวจ้ งึ เชอ่ื หาอาหารพระอภัยมณี
สนทิ ใจและทูลลาไป
นางผเี สอ้ื สมุทร จึงแกล้งท้าดีด้วย
1 2 3 เไกอ่ง้นม้อ4างก
สนิ สมทุ รสงสารแมจ่ ึง นางผเี สอ้ื นอนไม่หลบั
รอ้ งไห้ พระอภยั มณี 5678 จนจวนรงุ่ สางฝนั ว่า
เทวดามาควักลูกตาตน
จงึ แกลง้ หา้ มไว้

เงอื กนา้ รบั ค้าและบอก พระอภัยมณไี ดท้ ี นางผเี สื้อเชอื่ ค้าพระ
พระอภยั มณใี หห้ ลอก หลอกใหน้ างผีเสอ้ื ไป อภัยมณแี ละสั่งให้สนิ
นางผีเส้ือเข้าป่าใหไ้ ด้ สะเดาะเคราะหใ์ นป่า
สมทุ รอยถู่ ้ากบั พอ่

ชว่ งที่ 3
เงือกนา้ เฒ่าพาพระอภัยหนตี ามสญั ญา

จนพระอภัยมณไี ด้พบกับนางเงอื ก

ฝ่ ายองค์พระอภัยวไิ ลโฉม
ปลอบประโลมลูกชายจะผายผนั
จงึ หยบิ ปี่ ท่ีเป่ าเมอื่ คราวน้ัน
เอาผ้าพนั ผูกดแี ล้วลลี า
ให้ลูกรักผลกั แผ่นศิลาล้ม
สมอารมณ์รีบออกนอกคูหา
เลยี บลลี าศหาดทรายชายคงคา
แลชลาล้วนคลน่ื เสียงครื้นโครม ฯ

ฝ่ ายเงอื กน้าสาหรับทะเลลึก ไม่วายนึกถงึ องค์พระทรงโฉม
พอแจ่มแจ้งแสงทองผ่องโพยม ปลอบประโลมลูกเมียเข้าเคลยี คลอ
จะไปลอยคอยองค์ทรงสวสั ด์ิ ให้สมนัดซึ่งสัญญาเธอมาหนอ
แล้วออกจากวนวงั ไม่ร้ังรอ ค่อยเคลือ่ นคลายว่ายคลอกนั ไคลคลา
พอเห็นองค์ทรงยศโอรสราช อยู่ชายหาดพร้อมกันกห็ รรษา
จึงชวนลูกสาวน้ันกบั ภรรยา คลานขนึ้ มาชายฝ่ังแล้วบังคม ฯ

พงศ์กษตั ริย์ทศั นานางเงอื กน้อย

ดูแช่มช้อยโฉมเฉลาท้งั เผ้าผม

ประไพพกั ตร์ลกั ษณ์ลา้ ล้วนขาคม

ท้งั เนือ้ นมนวลเปล่งออกเต่งทรวง

ขนงเนตรเกศกรอ่อนสะอาด

ดงั สุรางค์นางนาฏในวงั หลวง

พระเพลนิ พศิ คดิ หมายเสียดายดวง บทกล่าวชมโฉม เสาวรจนยี ์

แล้วหนักหน่วงนึกทจ่ี ะหนีไป ชมความงามของสตรี/ธรรมชาติ





จงึ ตรัสว่าตาเงอื กมาคอยรับ ช่างสมกบั วาจาจะหาไหน
เราล่อลวงนางผเี สื้อกเ็ ช่ือใจ เดย๋ี วนีไ้ ปแรมทางกลางอรัญ
ช่ วยเมตตาพาตรงไปส่ งที่ พระโยคมี เี วทย์วเิ ศษขยนั
กลางคงคาปลาร้ายกห็ ลายพรรณ จะป้ องกนั ภัยพาลประการใด ฯ

เงอื กผู้เฒ่าเคารพอภิวาท ขอรองบาทบริรักษ์จนตักษยั
เสด็จขนึ้ ทรงบ่าจะพาไป พระหน่อไทให้ขภ่ี ริยา
อนั อานาจชาติเชื้อผเี สื้อนา้ ปลาไม่กลา้ กรายกลวั ทวั่ ทศิ า
ด้วยกลน่ิ อายคล้ายท่าผู้มารดา เมอ่ื จบั ข้าข้าจึงอ่อนหย่อนกาลงั
สัตว์ในนา้ จาแพ้แก่ผเี สื้อ เปรียบเหมอื นเนือ้ เหน็ พยคั ฆ์ให้ชักหลง
อย่าเกรงภัยในชลทว่ี นวงั ขนึ้ นั่งยงั บ่าข้าจะพาไป ฯ

พงศ์กษตั ริย์ตรัสชวนสินสมุทร สอนให้บุตรขอสมาอชั ฌาสัย

พระทรงบ่าเงอื กนา้ งามวลิ ยั พระหน่อไทขอสมาขนึ้ บ่านาง

เงือกประคองสององค์ลงจากฝั่ง มีกาลงั ลลี าศค่อยวาดหาง

ค่อยฟูฟ่ องล่องนา้ ไปท่ามกลาง ลูกสาวนางเงอื กงามตามลลี า

พระโฉมยงองค์อภยั มณีนาถ
เพลนิ ประพาสพศิ ดูหมู่มจั ฉา
เหล่าฉลามล้วนฉลามตามกนั มา
ค่อยเคลอ่ื นคลาคล้ายคล้ายในสายชล

ฉนากอยู่คู่ฉนากไม่จากคู่ ขึน้ ฟ่ องฟูพ่นฟองละอองฝน
ฝูงพมิ พาพาฝูงเข้าแฝงวน บ้างผุดพ่นฟองนา้ บ้างดาจร

กระโห้เรียงเคยี งกระโห้ขนึ้ โบกหาง
ลอยสล้างกลางกระแสแลสลอน
มงั กรเกยี่ วเลยี้ วลอดกอดมงั กร
ประชุมซ่อนแฝงชลขนึ้ วนเวยี น

ฝูงม้านา้ ทาท่าเหมอื นม้าเผ่น ขึน้ ลอยเล่นเลยี้ วลดั ฉวดั เฉวยี น
ตะเพยี นทองท่องนา้ นาตะเพยี น ดาษเดยี รดูเพลนิ จนเกนิ มา



จะเหลยี วดูสุริย์แสงเข้าแฝงเมฆ
ให้วเิ วกหวาดองค์พระทรงโฉม

ฟังสาเนียงเสียงคลนื่ ดงั ครื้นโครม

ยงิ่ ทกุ ข์โทมนัสในฤทยั ทวี

พอเยน็ ยา่ คา่ พลบลงโพล้เพล้ ท้องทะเลมืดมวั ท่ัววถิ ี
พระห้ามเงือกสองราด้วยปราณี ประเดีย๋ วนีล้ มกล้าสลาตัน
เห็นละเมาะเกาะใหญ่ท่ีไหนกว้าง หยุดเสียบ้างให้สบายจงึ ผายผนั
เราหนีนางมาได้ก็ไกลครัน ต่อกลางวนั จงึ ค่อยไปให้สาราญ

ตาเงือกนา้ ซา้ สอนพระทรงศักด์ิ ยงั ใกล้นักอย่าประมาททาอาจหาญ
นางรู้ความตามมาไม่ช้านาน จะพบพานพากนั ตายวายชีวนั
อนั ตาข้าถ้าคา่ เห็นสว่าง ท้งั เดินทางเร่ียวแรงแขง็ ขยนั
ถ้าแดดกล้าตามวั เป็ นหมอกควนั จะผายผนั ล่วงทางไปกลางคนื
แล้วว่ายแหวกแบกองค์พงศ์กษตั ริย์ พลางสะบดั โบกหางไปกลางคลนื่
สลาตนั ลนั่ พลิ กึ เสียงครึกครื้น จนดึกดน่ื รีบรุดไม่หยดุ เลย

คร้ันรุ่งเช้าเข้าเกาะเสาะลกู ไม้
พระลกู ให้บิตุรงค์ทรงเสวย
เงือกกห็ าอาหารกนิ ตามเคย
แล้วรีบเลยล่วงไปในคงคา ฯ

สรุปช่วงที่ 3
เงอื กนา้ เฒา่ พาพระอภัยหนตี ามสญั ญา

จนพระอภัยมณีได้พบกับนางเงอื ก

1234
567

ชว่ งที่ 4
นางผีเส้อื ไปนัง่ ถือศีลครบ 3 วนั กลบั มาไมพ่ บพระ

อภัยและสนิ สมุทร จงึ ออกตดิ ตาม

ฝ่ ายนางผเี สื้อสมุทรท่ีสุดโง่ ไปน่ังโซเซาอยู่ริมภูผา
ขอชีวติ พษิ ฐานตามตารา ต้องอดปลาอดนอนอ่อนกาลงั
ได้สามวนั รันทดสลดจิต เจยี นชีวติ จะเด็ดดบั ไม่กลบั หลงั
อุตส่าห์ยืนฝื นใจให้ประทัง ค่อยเซซังซวนทรงไม่ตรงตัว
เห็นลูกไม้ในป่ าคว้าเข้าปาก กาลังอยากยนื ขยอกจนกลอกหัว
ท่ีมืดหน้าตาลายค่อยหามวั คดิ ถงึ ผวั เหยาะย่างมากลางไพร

ถึงประตูคูหาเห็นเปิ ดอยู่ เอ๊ะอกกเู กดิ เขญ็ เป็ นไฉน
เข้าในห้องมองเขม้นไม่เห็นใคร ยงิ่ ตกใจเพยี งจะดิน้ สิ้นชีวี
แลดูป่ี ทเ่ี ป่ าเล่ากห็ าย นางยกั ษ์ร้ายรู้ว่าพากนั หนี
เสียนา้ ใจในอารมณ์ไม่สมประดี สองมอื ตีอกตูมฟูมนา้ ตา

ลงกลงิ้ เกลอื กเสือกกายร้องไห้โร่ เสียงโฮโฮดังก้องห้องคูหา
พระรูปหล่อพ่อคุณของเมยี อา ควรหรือมาทิง้ ขว้างหมองหมางเมีย
ท้ังลูกน้อยกลอยใจไปด้วยเล่า เหมอื นควกั เอาดวงใจน้องไปเสีย
น้องร้อนรุ่มกลุ้มใจดงั ไฟเลยี ทูนหัวเมยี ช่างไม่ไว้อาลยั เลย

ถงึ แปดปี น่ีแล้วไม่แคล้วคลาด เคยร่วมอาสน์อกอุ่นพ่อคุณเอ๋ย
ต้ังแต่นีน้ ้องจะได้ผู้ใดเชย เหมอื นพระเคยคู่เคียงเมอ่ื เที่ยงคนื
เสียแรงรักหนักหนาอุตส่ าห์ ถนอม สู้อดออมสารพดั ไม่ขัดขนื
ช่างกระไรใจจดื ไม่ยดื ยนื นางสะอืน้ อ้าปากจนรากเรอ







ค่อยมแี รงแผลงฤทธิคารณร้อง ตะโกนก้องเรียกหาโยธาหาญ
ฝ่ ายปี ศาจราชทูตภูตพรายพาล อลหม่านขนึ้ มาหาในสาชล
อสุรีผเี สื้อจงึ ซักถาม มงึ อยู่ตามเขตแขวงทุกแห่งหน
เห็นมนุษย์นวลละอองท้ังสองคน มาในวนวงั บ้างหรืออย่างไร ฯ

ฝ่ ายพวกผที ่ีอยู่ทิศทักษณิ คร้ันได้ยินจึงแจ้งแถลงไข
เห็นเงือกพามนุษย์รีบรุดไป ข้างทิศใต้แต่เมื่อคืนวานซืนนี้
ข้านึกร้ายหมายจะก็ขามเด็ก ด้วยลูกเล็กเหลือตัวไม่กลัวผี
เห็นจะไปได้ครันจนวนั นี้ ด้วยท่วงทีรีบร้อนไม่นอนใจ ฯ

นางผเี สื้อเหลอื โกรธโลดทะลึง่ โตดังหนึ่งยุคุนธร์ขุนไศล
ลุยทะเลโครมครามตามออกไป สมุทรไทแทบจะล่มถล่มทลาย
เหล่าละเมาะเกาะขวางหนทางยักษ์ ภูเขาหักหินหลุดทรุดสลาย
เสียงครึกครื้นคลืน่ คลุ้มขนึ้ กลุ้มกาย ผเี สื้อร้ายรีบรุดไม่หยุดยนื ฯ

ฝ่ ายพระอภยั มณซี ่ึงหนียกั ษ์ กบั ลกู รักเงือกนา้ ไปตามคลน่ื
บรรลทุ างกลางชลาได้ห้าคนื เหน็ ทะมน่ื มาข้างหลงั ดงั สะเทอื น
จึงถามเงือกว่าไฉนจงึ ไหวหวนั่ สลาตนั ลมใหญ่กไ็ ม่เหมอื น
ไม่เหน็ แสงสุริยนั ตะวนั เดอื น เป็ นคลนื่ เคลอ่ื นคลอนลน่ั สนั่นดงั

ฝ่ ายเงอื กน้าสาเหนียกแน่ในจติ คอื ว่าฤทธ์ิยักษ์ร้ายมาภายหลงั
ด้วยเดชนางยักษ์ขนิ ีมกี าลัง ชีวติ คร้ังนีเ้ ห็นไม่เป็ นตน
จึงทูลองค์พระอภัยว่าใช่อ่นื เสียงครึกครื้นมารนางมากลางหน
คงทันกนั วนั นีห้ นีไม่พ้น เห็นสุดจนจาม้วยลงด้วยกนั ฯ

พระอภัยใจหายไม่วายเหลียว ให้เปล่าเปลยี่ วนัยนาเพยี งอาสัญ
แต่มานะกษตั ริย์สู้กดั ฟัน อุตส่าห์กล้นั กลืนนา้ ตาแล้วพาที
จะไปไหนไม่พ้นผีเสื้อน้า วบิ ากกรรมจะสู้อยู่เป็ นผี
ท่ านส่ งเราเข้าท่ีเกาะละเมาะนี้ แล้วรีบหนีไปในนา้ แต่ลาพงั
แล้วว่าแก่สินสมุทรสุดที่รัก แม้นนางยักษ์มารับจงกลบั หลัง
อันตัวพ่อขอตายวายชีวงั กรรแสงสั่งลูกยาด้วยอาลัย ฯ

สินสมุทรมิได้กลัวกลับหัวร่อ ลูกไม่ขอจากพระองค์อย่าสงสัย
แม้มารดามาตามจะห้ามไว้ พระรีบไปก่อนข้าอย่าปรารมภ์
ลูกจะค่อยลอยตามแต่ห่างห่าง อยู่ต้นทางจะได้พบประสบสม
แล้วเผ่นโผนโจนลงทะเลลม พระปรารมภ์เรียกไว้กไ็ ม่ฟัง
เท่ียวดาด้นค้นหามัจฉาใหญ่ พอจับได้ปลาอนิ ทรีขนึ้ ข่ีหลัง
เสียงโผงผางกลางน้าแต่ลาพงั ค่อยลอยร้ังรอมาในวาริน ฯ

ฝ่ ายผเี สื้อสมุทรไม่หยุดหย่อน คร้ันลุยอ่อนอุตส่ าห์ ว่ายสายกระสินธ์ุ
กาลงั น้อยถอยถดด้วยอดกนิ เจยี นจะสิ้นชีวาในสาคร
ได้สามวนั ทันผวั กับลูกน้อย เห็นเล่ือนลอยลิบลบิ ยงิ่ ถีบถอน
กระโจมโจนโผนโผชโลธร คลืน่ กระฉ่อนฉาดฉานสะท้านมา ฯ

ฝ่ ายเงือกนา้ กาลังกส็ ิ้นสุด คร้ันจะหยุดยักษ์ไล่ใกล้นักหนา
เรียกลูกสาวคราวนีพ้ ่อจะมรณา เจ้าช่วยพาภูวนัยไปให้พ้น
นางเงือกน้อยสร้อยเศร้าเข้ามาผลดั แบกกษตั ริย์ว่ายเสือกเสลอื กสลน
กาลงั สาวคราวด่วนด้วยจวนจน ออกกลางชลโบกหางผางผางไป ฯ

สินสมุทรหยุดอยู่ดูนางยกั ษ์ เห็นผดิ พกั ตร์มารดาน่าสงสัย
ด้วยเห็นแม่แต่รูปนิมติ ไว้ สงสัยใจออกขวางกลางคงคา
แล้วร้องถามตามประสาเป็ นทารก นี่สัตว์บกหรือสัตว์นา้ ดานักหนา
โจนกระโจมโครมครามตามเรามา จะเล่นข้าท่าไรจะใคร่รู้ ฯ

ฝ่ ายนางอสุรีผเี สื้อนา้
ได้ยนิ คาโอรสนึกอดสู
เป็ นห่วงผวั มวั แลชะแง้ดู
ไม่เห็นอย่ดู ้วยกนั นี่ฉันใด
หรือจวนตวั กลวั เมียไปเสียก่อน
หรือซุ่มซ่อนอยู่เกาะละเมาะไหน
จาจะปลอบโดยดแี ม้นมไิ ป
จงึ จะได้จบั กมุ ตะลุมบอน

จึงตอบโต้โป้ ปดโอรสราช มิใช่ชาติยักษ์มารชาญสมร
เจ้าแปลกหรือคอื นี่แลมารดร เมื่อนั่งนอนอยู่ในถา้ ไม่จาแลง
ออกเดนิ ทางอย่างนีต้ ้องนิมิต รูปจงึ ผดิ ไปกว่าเก่าเจ้าจงึ แหนง
ไม่ปิ ดงาอาพรางอย่าคลางแคลง แม่แกล้งแปลงตัวตามเจ้างามมา
ไหนพ่อเจ้าเล่าแม่ไม่แลเห็น อย่างหลงเล่นจงไปอยู่ในคูหา
แต่จากอกหกวนั แล้วขวญั ตา ขอมารดาอุ้มหน่อยเถดิ กลอยใจ

สินสมุทรฟังเสียงสาเนียงแน่ รู้ว่าแม่มน่ั คงไม่สงสัย

ดูรูปร่างอย่างเปรตสมเพชใจ ช่างกระไรราศีไม่มงี าม

กระนีห้ รือพระบิดามนิ ่าหนี ท้ังท่วงทีไม่สุภาพทาหยาบหยาม

จาจะบอกหลอกลวงหน่วงเนือ้ ความ อย่าให้ตามเข้าไปชิดพระบิดา

จงึ เสแสร้งแกล้งว่าข้าไม่เชื่อ จะฉีกเนือ้ กนิ เล่นเป็ นภักษา

ถ้าเป็ นแม่แน่กระน้ันจงกรุณา อย่าตามมามุ่งหมายให้วายปราณ

ด้วยองค์พระชนนีเป็ นผเี สื้อ อนั ชาตเิ ชือ้ อย่ถู า้ ลาละหาน
พระบิดรร้อนรนทนทรมาน เคยอยู่บ้านเมืองมนุษย์สุดสบาย
คดิ ถงึ วงศ์พงศาคณาญาติ จึงสามารถมานี่ไม่หนีหาย
เห็นมารดรซ่อนตัวด้วยกลวั ตาย ลกู จึงว่ายน้าอย่แู ต่ผู้เดยี ว

ประทานโทษโปรดปล่อยไปหน่อยเถิด ที่ละเมดิ แม่คุณอย่าฉุนเฉียว

ลูกขอลาฝ่ าธุลสี ักปี เดยี ว ไปท่องเท่ียวหาประเทศเขตนคร

แม้พบอาย่าป่ ูอยู่เป็ นสุข บรรเทาทุกข์ภิญโญสโมสร

จึงจะชวนบิตุเรศเสด็จจร มาสถานมารดรไม่นอนใจ ฯ

อสุรีผเี สื้อไม่เชื่อถ้อย นึกว่าน้อยหรือตอแหลมาแก้ไข
แกล้งดบั เดือดเงอื ดงดอดฤทัย ทาปราศรัยเสียงหวานด้วยมารยา
ถ้าแม้นแม่แต่แรกรู้กระนี้ ชนนีกจ็ ะได้ไม่เท่ียวหา
น่ีนึกแหนงแคลงความจงึ ตามมา ไม่โกรธาทูลหัวอย่ากลัวเลย
จะไปไหนไม่ห้ ามจะตามส่ ง ไหนทรงฤทธิบิตุรงค์เล่าลูกเอ๋ย
แม่ขอพบพูดจาประสาเคย แล้วทรามเชยจึงค่อยพาบิดาไป ฯ

สินสมุทรสุดฉลาดไม่อาจบอก ยังซ้าหลอกลวงแม่พดู แก้ไข
มใิ ช่การมารดาจะคลาไคล ขอเชิญไปอยู่ในถา้ ให้สาราญ
ซึ่งจะให้ไปบอกออกมาหา พระบิดาข้าขีข้ ลาดไม่อาจหาญ
พระแม่อย่าทารกรรมให้ราคาญ ไม่ช้านานบิตุรงค์คงจะมา ฯ

อสุรีผีเสื้อเหลอื จะอด แค้นโอรสราวกบั ไฟไหม้มังสา
ช่างหลอกหลอนผ่อนผันจานรรจา แม้นจะว่าโดยดเี ห็นมฟิ ัง
จะจับไว้ให้พาไปหาพ่อ แล้วหักคอเสียให้ตายเมอ่ื ภายหลัง
โกรธตวาดผาดเสียงสาเนียงดงั น้อยหรือยังโหยกเหยกเดก็ เกเร
ช่างว่ากล่าวราวกับกูไม่รู้เท่า มาพดู เอาเปรียบผู้ใหญ่ทาไพล่เผล
เอาบิดรซ่อนไว้ในทะเล ทาโว้เว้ว่ากล่าวให้ยาวความ
ยง่ิ ปลอบโยนโอนอ่อนยงิ่ หลอนหลอก แม้นไม่บอกโดยดจี ะตีถาม
พลางโผโผนโจนโจมเสียงโครมคราม เข้าไล่ตามคลุกคลตี ไี ปพลาง