แผนการจัดการเรียนรู้ประกอบสื่อการสอนเรื่อง เครื่องจำลองแผ่นดินไหว

เรื่อง เครอื่ งจำลองแผ่นดินไหว
โดยใชร้ ูปแบบกำรเรยี นร้เู ชงิ รกุ (Active Learning)
ตำมแนวสะตมี ศกึ ษำ (STEAM Education)
รำยวชิ ำโลก ดำรำศำสตรแ์ ละอวกำศ 1 (ว30251)
หนว่ ยกำรเรยี นรทู้ ่ี 3 เรื่อง ธรณพี บิ ตั ภิ ยั
สำหรบั นกั เรยี นชน้ั มธั ยมศกึ ษำปที ี่ 4
เรอ่ื ง แผน่ ดินไหว

เอกสาร E-Book นายสุลกฟิ ลล โสพันธ์

ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะชานาญการ
กล่มุ สาระการเรยนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลย

โรงเรยนสตรยะลา อาเภอเมอื ง จังหวัดยะลา
สานักงานเขตพืน้ ท่การศกึ ษามธั ยมศกึ ษายะลา

เอกสารเล่มนี้เป็นส่วนหนึง่ ของการประกวดสอ่ื การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
สาหรบั ครู เน้น BCG ระดับมธั ยมศกึ ษา ในงานสัปดาหว์ ิทยาศาสตรแ์ หง่ ชาติสว่ นภมู ิภาค

ประจาปี 2565 วนั ที่ 19 สงิ หาคม 2565 ณ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏยะลา

แผนการจดั การเรียนรู้ประกอบสือ่ การสอน เรอ่ื ง เครือ่ งจำลองแผ่นดนิ ไหว

รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 (ว30251) กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ภาคเรียนที่ 1 ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี 4

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 ธรณีพิบตั ิภยั จำนวน 10 ช่ัวโมง

เร่ือง แผ่นดนิ ไหว จำนวน 4 ชั่วโมง

1. มาตรฐานการเรยี นรู/้ ตัวชี้วัด/สาระวทิ ยาศาสตร์เพม่ิ เติม
สาระโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ : เข้าใจกระบวนการเปลี่ยนแปลงภายในโลก ธรณีพิบัติภัย

และผลตอ่ สิ่งมชี วี ติ และสิ่งแวดลอ้ ม การศกึ ษาลำดบั ชั้นหนิ ทรัพยากรธรณี แผนท่ี และการนำใชป้ ระโยชน์
ตวั ชว้ี ัด (ผลการเรยี นรู้)
ม.4/6 อธิบายสาเหตุ กระบวนการเกิดขนาดและความรุนแรง และผลจากแผ่นดินไหว รวมท้ัง

สบื คน้ ข้อมลู พนื้ ท่ีเส่ียงภัย ออกแบบและนำเสนอแนวทางเฝา้ ระวังและปฏิบัติตนให้ปลอดภัย

ตารางผลการเรยี นรู้

STEAM ผลการเรียนรู้
1. อธิบายสาเหตุและกระบวนการเกิดแผ่นดินไหวโดยใช้แบบจำลอง รวมทั้ง
วทิ ยาศาสตร์ ยกตัวอย่างผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม ตลอดจนแนวทางใน
การเฝา้ ระวงั ให้ปลอดภยั
เทคโนโลยี 2. ทดลองและอธบิ ายการสน่ั พอ้ งและผลทีเ่ กดิ ข้ึนกบั ส่ิงท่ีเกิดการสัน่ พ้อง
วศิ วกรรม 3. อธิบายผลของแรงลัพธ์ท่ีทำให้วัตถุอยู่ในสภาพสมดุล และนำความรู้ไปใช้
อธิบายการวางตวั ของวัตถุ เสถยี รภาพของวตั ถุ รวมทัง้ หาแรงกระทำต่อส่วนต่างๆ
ศลิ ปะ ของโครงสร้างและเครือ่ งกลอยา่ งง่าย
คณิตศาสตร์
นำความรู้และทักษะการสร้างชิ้นงานไปประยุกต์ในการสร้างสิ่งของเครื่องใช้
และอาคารตา่ งๆ

สร้างหรือพัฒนาผลิตภัณฑ์หรือวิธีการอย่างมีความคิดสร้างสรรค์ตาม
กระบวนการเทคโนโลยี โดยถ่ายทอดความคิดเกี่ยวกับลิตภัณฑ์เป็นภาพร่าง หรือ
3 มิติ และภาพฉาย อาจสร้างแบบจำลองก่อสร้างชิ้นงาน หรือถ่ายทอดความคิด
เก่ยี วกับวธิ ีการเปน็ ผงั งาน
การออกแบบและร่างภาพหรือ 3 มติ ิ ในการสร้างโครงสรา้ งต้านแผ่นดนิ ไหว
หาพนื้ ท่ีของรูปทรงเรขาคณติ ตา่ งๆ ในการออกแบบ

กรอบแนวคดิ T : Technology (เทคโนโลยี)
การสืบค้นข้อมูล การเลือกใช้วัสดุท่ี
S : Science (วิทยาศาสตร์) เหมาะสมในการประดิษฐ์ชิ้นงาน และการ
- แผ่นดินไหวและรูปแบบของ วาดภาพรา่ งสามมติ ิ
คลื่นไหวสะเทือน การส่ันพอ้ ง
- สภาพสมดุล

โครงสร้างต้านแผ่นดินไหว

E : Engineering (วิศวกรรม) M : Mathematics คณิตศาสตร์
กระบวนการออกแบบและประดิษฐ์ การใช้ประโยชน์จากรูปเรขาคณิตต่างๆ
ช้นิ งานเชงิ วศิ วกรรม ในการออกแบบช้ินงาน

A : Art (ศลิ ปะ)
การออกแบบและวาดแบบจำลอง หรือ
ภาพร่าง 3 มิติ

2. สาระสำคัญ
แผ่นดินไหวเกิดจากการปลดปล่อยพลังงานที่สะสมไว้ของเปลือกโลกในรูปของคลื่นไหวสะเทือน

แผ่นดินไหวมีขนาดและความรุนแรงแตกต่างกัน ซึ่งส่งผลให้สิ่งก่อสร้างเสียหาย เกิดอันตรายต่อชีวิตและ
ทรัพย์สิน จงึ ต้องศึกษาแนวทางในการเฝา้ ระวังและปฏิบตั ิตนให้ปลอดภัย

3. จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้
ดา้ นความรู้ (K)
1. นักเรียนสามารถอธบิ าย กระบวนการเกดิ ขนาดและความรุนแรง และผลจากแผน่ ดนิ ไหว

โดยใช้แบบจำลองได้
2. นักเรียนสามารถนำความรู้เรื่องคลื่นไหวสะเทือน การสั่นพ้อง สภาพสมดุล รูปทรง

เรขาคณติ กระบวนการวศิ วกรรมและการอกแบไปใช้ในการสร้างแบบจำลองได้
ด้านทกั ษะ/กระบวนการ (P)
1. นักเรยี นสามารถสบื ค้นข้อมลู พื้นทเ่ี สียง และผลจากแผน่ ดินไหวได้
2. นักเรียนสามารถออกแบบ และนำเสนอแนวทางการเฝ้าระวัง และการปฏิบัติตนให้

ปลอดภยั จากแผ่นดินไหวได้

ด้านคณุ ลักษณะอันพงึ ประสงค์ (A)
1. มคี วามต้งั ใจ ใฝ่รู้ ใฝ่เรยี น
2. มคี วามมุ่งมัน่ ในการทำงาน

4. สาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์
แผ่นดินไหวเกิดเมื่อแผ่นธรณีเคลื่อนที่จะเกิดการเสียดสีและ/หรือชนกันระหว่างแผ่นธรณีสอง

แผ่น หินจะสะสมพลังงานไว้จนกระทั่งเกิดการแตกหักและเคลื่อนตัวอย่างกระทันหัน และปลดปล่อย
พลังงานออกมาในรูปของคลื่นไหวสะเทือน ทำให้พื้นผิวโลกเกิดการสั่นสะเทือน และอาจเกิดจากสาเหตุ
อ่นื ไดอ้ กี เชน่ ภเู ขาไฟระเบิด การทดลองระเบิดนิวเคลียร์

เมอ่ื เกิดแผ่นดินไหวคลนื่ ไหวสะเทือนที่ถูกปลดปล่อยออกมาจะเคลื่อนทจ่ี ากตน้ กำเนิดแผ่นดินไหว
ไปทุกทิศทุกทาง ทำให้บริเวณต่างๆ ได้รับผลกระทบไม่เท่ากัน บริเวณบนพื้นผิวโลกที่จะได้รับผลกระทบ
มากที่สุดคือ จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ซึ่งเป็นจุดบนพื้นผิวโลกที่อยู่เหนือบริเวณต้นกำเนิดของ
แผ่นดนิ ไหวภายในโลก ทเ่ี รียกว่าศนู ย์เกดิ แผน่ ดนิ ไหว

ปรมิ าณของพลังงานท่ีถูกปลดปล่อยออกมาในรูปของการส่ันสะเทือนที่ส่งผ่านมายงั ผิวโลกสังเกต
ได้จากค่าแอมพลิจูด (การสั่นพ้อง) ของคลื่นแผ่นดินไหวที่ตรวจวัดได้ และนำมาคำนวณเป็นขนาดของ
แผน่ ดนิ ไหว ขนาดของแผ่นดินไหว รายงานโดยใช้มาตรารกิ เตอร์ และมาตราขนาดโมเมนตแ์ ผ่นดนิ ไหว

ผลของแผ่นดินไหวที่ทำให้คนรู้สึกถึงการสั่นสะเทือน ลักษณะท่ีวัตถุหรืออาคารเสียหาย หรือ
สภาพภูมิประเทศเปลี่ยนแปลง สามารถนำมาประเมินเป็นความรุนแรงของแผ่นดินไหว ความรุนแรงจะ
เกิดมากท่ีสุดบริเวณใกล้จุดศนู ย์กลางแผ่นดินไหวและลดลงตามระยะทาง มาตราวัดความรุนแรงที่นิยมใช้
ในปจั จบุ นั คอื มาตราเมอรค์ ัลลปี รับปรุงใหม่

พื้นทเี่ ส่ยี งภัยแผน่ ดนิ ไหวทเี่ กิดข้ึนบนโลกส่วนใหญ่อยู่บริเวณแนวรอยต่อของแผ่นธรณี ในภูมิภาค
เอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีหลายประเทศที่เป็นศูนย์เกิดแผ่นดินไหวในบริเวณรอยต่อ
ของแผ่นธรณี ทำให้ประเทศไทยได้รับแรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นจากบริเวณดังกล่าว
ประเทศไทยไม่ได้ตั้งอยู่บริเวณแนวรอยต่อของแผ่นธรณี แต่มีโอกาสเป็นศูนย์เกิดแผน่ ดินไหวได้เนื่องจาก
การเคลอื่ นตัวของรอยเลอ่ื นมพี ลงั ภายในประเทศทีม่ ีการสะสมพลงั งานจากการเคลือ่ นทีข่ องแผน่ ธรณี

แผ่นดินไหวมีผลกระทบต่อการดำเนินชวี ติ ของมนุษย์ ดังน้ันเราควรศกึ ษาวิธีการปฏิบัติตน ทัง้ การ
รับมอื ก่อนเกิด ระหวา่ งเกดิ และหลงั จากเกิดแผน่ ดินไหว ให้เข้าใจและสามารถปฏบิ ัติไดอ้ ย่างถกู ต้อง

เทคโนโลยี
สร้างหรือพัฒนาผลิตภัณฑ์ หรือวิธีการอย่างมีความคิดสร้างสรรค์ตามกระบวนการเทคโนโลยี
โดยถ่ายทอดความคิดเกี่ยวกับผลติ ภัณฑเ์ ป็นภาพร่างอยา่ งงา่ ย หรอื ภาพรา่ ง 3 มิติ และภาพฉาย
วิศวกรรม
กระบวนการออกแบบและประดิษฐ์ชน้ิ งานเชงิ วิศวกรรม

ศลิ ปะ
การออกแบบและร่างภาพหรอื 3 มิติ ในการสร้างโครงสร้างต้านแผ่นดินไหว
คณติ ศาสตร์
ประยุกต์ใช้วามรแู้ ละรปู ทรงจากเรขาคณิตตา่ งๆ ในการออกแบบโครงสรา้ งอาคาร

5. หลกั ฐานหรือรอ่ งรอยของการเรยี นรู้เพอ่ื การวัดและประเมินผล

ด้านความรู้ (K)

จดุ ประสงค์การเรียนรู้ ภาระงาน/ วธิ กี ารวดั เครื่องมือ เกณฑ์ทใี่ ช้
ชิ้นงาน - ระดบั
- แบบประเมิน คณุ ภาพ 2
1. นักเรียนสามารถอธิบาย - ทำใบกิจกรรม - ตรวจใบ การถามตอบใน ผ่านเกณฑ์
- ระดับ
กระบวนการเกิด ขนาดและ การเรยี นรทู้ ี่ 2.1 กิจกรรมการ ใบกิจกรรม คุณภาพ 2
ผา่ นเกณฑ์
ความรุนแรง และผลจาก - ทำใบกจิ กรรม เรียนรู้ที่ 2.1 - แบบประเมิน
แ ผ ่ น ด ิ น ไ ห ว โ ด ย ใ ช้ การเรียนรู้ที่ 2.2 และ 2.2 การถามตอบใน เกณฑ์ทีใ่ ช้
แบบจำลองได้ - ระดับ
2. นักเรียนสามารถนำความรู้ - ทำใบกจิ กรรม - ตรวจใบ ใบกิจกรรม คณุ ภาพ 2
เรื่องคลื่นไหวสะเทอื น การส่ัน การเรียนรู้ท่ี 2.3 กจิ กรรมการ ผา่ นเกณฑ์
พ้อง สภาพสมดุล รูปทรง เรียนร้ทู ่ี 2.3

เรขาคณิต กระบวนการ

วศิ วกรรมและการออกแบบไป

ใช้ในการสรา้ งแบบจำลองได้

ดา้ นทกั ษะ/กระบวนการ (P)

จดุ ประสงค์การเรียนรู้ ภาระงาน/ วิธกี ารวัด เครอ่ื งมือ
ชน้ิ งาน
- สงั เกตการ - แบบประเมิน
1. นักเรียนสามารถสืบค้น - ทำใบกจิ กรรม สืบคน้ ขอ้ มูล ทักษะ

ข้อมูลพื้นที่เสียง และผลจาก การเรียนรู้ที่ 2.2 - สังเกตการ กระบวนการ
นำเสนอผลงาน
แผน่ ดนิ ไหวได้
- สังเกต
2. นักเรียนสามารถออกแบบ - ประดิษฐ์ พฤติกรรมการ
ทำงานกลมุ่
และนำเสนอแนวทางการเฝ้า โครงสรา้ งต้าน

ระวัง และการปฏิบัติตนให้ แผน่ ดินไหว

ปลอดภัยจากแผน่ ดินไหวได้

ดา้ นคุณลกั ษณะอันพึงประสงค์ (A)

พฤติกรรม ภาระงาน/ วธิ ีการวัด เคร่ืองมอื เกณฑท์ ี่ใช้
ชิ้นงาน - สังเกต
- แบบประเมนิ - ระดับ
1. มีความต้งั ใจ ใฝร่ ู้ ใฝเ่ รยี น - ใบกิจกรรมการ คณุ ลักษณะ คุณภาพ 2
อันพงึ ประสงค์ ผ่านเกณฑ์
2. มีความมงุ่ มั่นในการทำงาน เรียนรูท้ ี่ 2.1

- ใบกิจกรรมการ

เรียนรู้ท่ี 2.2

- ใบกิจกรรมการ

เรียนรู้ท่ี 2.3

- โครงสร้างต้าน

แผน่ ดนิ ไหว

6. คำถามสำคญั
6.1 กลไกการเกิดแผน่ ดนิ ไหวมีกระบวนการอย่างไร
6.2 เมื่อใดช้ันหินจะไม่มคี วามเค้นและความเครียด หลงั จากมแี รงมากระทำ
6.3 ผลจากการเกิดแผ่นดินไหวมีอะไรบา้ ง
6.4 นักเรยี นมวี ิธปี ฏิบตั ติ นให้ปลอดภยั จากภยั แผน่ ดินไหวอย่างไร

7. กระบวนการจัดการเรยี นรู้

ชวั่ โมงที่ 1-2

1. ขัน้ สรา้ งความสนใจ (Engagement)
1.1 ครูนำเข้าสู่บทเรียนโดยทักทายนักเรียนเกี่ยวกับเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิตประจำวันแล้ว

เชื่อมโยงเหตุการณ์ดังกล่าวกับเนื้อหาธรณีพิบัติภัย และให้นักเรียนดูวีดีทัศน์เกี่ยวกับแผ่นดินไหว และต้ัง
คำถามเพ่ือกระตุ้นความสนใจของนกั เรยี น ดงั ตัวอยา่ ง

- นักเรียนคิดว่าเหตุการณ์ในวีดีทัศน์เป็นภัยพิบัติใด (แนวคำตอบ แผ่นดินไหว หรือ
นักเรียนอาจตอบตามความคดิ ของตนเอง)

- นักเรียนสังเกตเห็นผลกระทบใดบ้างจากเหตุการณ์ดังกล่าว (แนวคำตอบ อาคารและ
บ้านเรอื นเสียหาย เกิดการสัน่ สะเทือน แผน่ ดนิ แยก)

- แผ่นดินไหวเกิดขึ้นได้อย่างไร (แนวคำตอบ แผ่นธรณีเกิดการเคลื่อนที่ หรือนักเรียน
อาจตอบตามความรู้เดมิ )

1.2 ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง แผ่นดินไหว จำนวน 10 ข้อ ใช้เวลา 10
นาที เพื่อทบทวนความรู้พื้นฐานของนักเรียน และเตรียมความพร้อมเพื่อเชื่อมโยงความรู้ เรื่อง
แผน่ ดนิ ไหว

2. ขั้นสำรวจและค้นหา (Exploration)
2.1 ครใู หน้ กั เรยี นแบ่งกลุ่ม ออกเปน็ 6 กล่มุ คละกนั ตามความสามารถ คอื เกง่ ค่อนขา้ งเก่ง

ปานกลาง คอ่ นข้างอ่อน และอ่อน แลว้ ให้แต่ละกล่มุ กำหนดบทบาทหน้าทีข่ องสมาชกิ ในกลมุ่ เพือ่ ให้ทุกคน
มสี ่วนร่วมในการทำงาน โดยให้ศึกษาข้อมูลเร่ือง สาเหตแุ ละกระบวนการเกิดแผน่ ดินไหว จากชุดกิจกรรม
การเรียนรู้ เลม่ 2 เรือ่ ง แผน่ ดินไหว รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 ด้วยความตัง้ ใจ ซ่ึงครูสังเกต
พฤติกรรมของนกั เรยี น โดยใช้แบบประเมินคณุ ลักษณะอนั พึงประสงค์ (ใฝ่เรียนรู้) ในการประเมินนกั เรยี น

2.2 ครใู หน้ ักเรียนปฏบิ ตั ิกจิ กรรมการเรยี นรูท้ ี่ 2.1 เร่อื ง กลไกการเกดิ แผน่ ดนิ ไหว เพื่อศึกษา
ว่าแผ่นดินไหวมีกระบวนการเกิดอย่างไร ซึ่งครูสังเกตพฤติกรรมของนักเรียน โดยใช้แบบประเมินทักษะ
และกระบวนการในการประเมนิ นกั เรยี น

3. ขัน้ อธบิ ายและลงข้อสรุป (Explanation)
3.1 ครูให้นักเรียนแต่ละกลุ่มนำเสนอผลการทำกิจกรรม ร่วมกันอภิปรายผลการทำกิจกรรม

และตอบคำถามทา้ ยกิจกรรมโดยมีแนวทางการอภิปรายและแนวทางการตอบคำถาม
3.2 ครแู ละนักเรยี นร่วมกนั สรปุ เกี่ยวกับสาเหตุและกระบวนการเกดิ แผ่นดินไหว

4. ขัน้ ขยายความรู้ (Elaboration)
4.1 ครขู ยายความรู้เพิ่มเติมเก่ียวกับคลื่นไหวสะเทือนวา่ “คลืน่ ไหวสะเทือนหรือคลน่ื แผน่ ดินไหว

เปน็ คลื่นที่ทำให้เกิดแผ่นดินไหว ส่งผลทำให้เกดิ ขนาดและความรนุ แรงของแผ่นดินไหวแตกต่างกัน” จากน้ันครู
และนักเรียนร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับขนาดและความรุนแรงของแผ่นดินไหว และทำกิจกรรมการเรียนรู้ที่ 2.2
เรอ่ื ง เหตกุ ารณ์แผ่นดินไหวท่ีสนใจ เพ่อื ศึกษาว่าแนวแผ่นดินไหวมักเกิดขึ้นบนโลกของเราบริเวณใดบ้าง ซ่ึงครู
สังเกตพฤติกรรมของนักเรียน โดยใช้แบบประเมินทักษะและกระบวนการในการประเมินนักเรียน

5. ขั้นประเมิน (Evaluation)
5.1 นักเรียนสามารถตอบคำถามท้ายทำกจิ กรรม
5.2 ครปู ระเมินจากการทำกจิ กรรมของนักเรียนและการนำเสนอข้อมลู ที่ไดจ้ ากการศึกษา
5.3 ให้นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับประโยชน์ที่ได้รับจากการปฏิบัติกิจกรรม

และการนำความรทู้ ่ไี ดไ้ ปใชป้ ระโยชน์

ชวั่ โมงที่ 3 - 4

1. ขนั้ สรา้ งความสนใจ (Engagement)
1.1 ครูนำเข้าสู่บทเรียน โดยการทบทวนความรู้เดิมเกี่ยวกับสาเหตุและกระบวนการเกิด

แผ่นดินไหว แล้วให้นักเรียนดูวีดีทัศน์เกี่ยวกับผลกระทบของแผ่นดินไหว และตั้งคำถามเพื่อกระตุ้นความ
สนใจของนักเรยี น เพอ่ื เชอื่ มโยงความรู้ เรอื่ ง พ้นื ท่ีเสย่ี งภัยตอ่ การเกิดแผน่ ดินไหว รอยเล่ือนมพี ลงั

- นักเรียนสังเกตเห็นผลกระทบใดบ้างจากเหตุการณ์ดังกล่าว (แนวคำตอบ อาคารและ
บ้านเรือนเสยี หาย เกดิ การสั่นสะเทอื น แผน่ ดินแยก)

2. ขน้ั สำรวจและคน้ หา (Exploration)
2.1 ครใู หน้ ักเรียนแบง่ กลุ่ม ออกเปน็ 6 กล่มุ คละกนั ตามความสามารถ คอื เกง่ คอ่ นข้างเก่ง

ปานกลาง ค่อนข้างอ่อน และอ่อน แล้วให้แต่ละกล่มุ กำหนดบทบาทหนา้ ท่ีของสมาชกิ ในกลมุ่ เพ่ือให้ทุกคน
มีส่วนร่วมในการทำงาน โดยให้ศึกษาข้อมูลเรื่อง รอยเลื่อนมีพลัง จากชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เล่ม 2 เรื่อง
แผ่นดินไหว รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ด้วยความตั้งใจ ซึ่งครูสังเกตพฤติกรรมของนักเรียน
โดยใช้แบบประเมินคณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์ (ใฝเ่ รียนรู้) ในการประเมนิ นักเรียน

3. ข้นั อธบิ ายและลงข้อสรปุ (Explanation)
3.1 ครูให้นักเรยี นแต่ละกลุ่มนำเสนอผลการทำกิจกรรมจากช่ัวโมงท่ีแลว้ ในกิจกรรมการเรียนรู้ท่ี

2.2 เร่ือง เหตุการณ์แผ่นดินไหวที่สนใจ รว่ มกนั อภิปรายผลการทำกิจกรรม และตอบคำถามท้ายกจิ กรรมโดยมี
แนวทางการอภปิ รายและแนวทางการตอบคำถาม

3.2 ครนู ำอภปิ รายเพ่ือเชื่อมโยงความรู้ท่ีได้จากกจิ กรรมเหตุการณ์แผ่นดินไหวท่ีสนใจ จากน้ันให้
นักเรียนอ่านข่าวเกี่ยวกับแผ่นดินไหว และพิจารณารูปข่าวที่แสดงถึงตำแหน่งที่เกิดแผ่นดินไหว โดยครู
จัดเตรยี มไวใ้ ห้จากน้ันถามคำถามดังต่อไปนี้

- จากข่าวแผ่นดินไหวของนักเรียนและเพื่อนๆ ทราบได้อย่างไรว่าเหตุการณ์ใดคือ
แผ่นดินไหวท่ีมีขนาดใหญ่ และมีความรุนแรงมากกว่ากัน (แนวคำตอบ นกั เรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง
หรือตอบจากข่าวได้ว่าดูขนาดของแผ่นดินไหวจากตัวเลขที่รายงานตามมาตราริกเตอร์หรือมาตราเมอร์คัลลีท่ี
อธิบายจากความเสยี หายท่ีเกิดขนึ้ ว่ามีมากน้อยเพียงใด)

- จากรูปในข่าว นักเรียนคิดว่าบริเวณใดที่มีการปลดปล่อยพลังงานที่ทำให้เกิดแผ่นดินไหว
(แนวคำตอบ นักเรยี นอาจตอบตามความเข้าใจของตนเอง)

3.3 ครแู ละนักเรียนร่วมกันสรุปเก่ียวกับพ้ืนท่ีเสี่ยงภยั ต่อการเกิดแผ่นดินไหว

4. ขนั้ ขยายความรู้ (Elaboration)
4.1 ครูขยายความรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับแนวทางในการป้องกัน และปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจาก

แผ่นดินไหว แล้วให้นกั เรียนทำกิจกรรมออกแบบและประดิษฐ์โครงสร้างต้านแผ่นดินไหว โดยมขี ัน้ ตอนดังน้ี
- ขนั้ ระบุปญั หา
1. ครูกำหนดสถานการณ์ว่า “ให้นักเรียนเป็นวิศวกร ที่ต้องออกแบบและสร้างอาคาร

หรอื ส่ิงปลูกสรา้ งท่เี ปน็ แลนด์มาร์กต้ังอยใู่ นจังหวดั ยะลา โดยชาวเมอื งต้องการให้สรา้ งส่ิงปลูกสร้างที่มี
ความกวา้ ง ไม่เกนิ ความกว้างของฐานท่กี ำหนดให้ (พลาสตกิ ลกู ฟกู ขนาด 20x20 เซนตเิ มตร) มีความ
สูง 2 ชั้นขึ้นไป แต่ละชั้นจะต้องสูงอย่างน้อย 15 เซนติเมตร และในแต่ละชั้นของสิ่งปลูกสร้างจะต้อง
รับน้ำหนักถุงทราย 250 กรัม ได้อย่างน้อย 1 ถุงโดยที่ไม่พังและไม่ให้ถุงทรายหล่น ขณะทดสอบกับ
เครื่องจำลองการเกิดแผ่นดินไหว ซึ่งทนต่อคลื่นไหวสะเทือนได้ดี และจะต้องสามารถรับน้ำหนักที่
กำหนดให้ได้”

2. เมื่อสร้างเสร็จแล้ว ทุกกลุ่มจะต้องนำสิง่ ปลูกสร้างมาทดสอบความแข็งแรง โดยใช้สื่อ
ประกอบการเรยี นรู้ “เครือ่ งจำลองแผ่นดินไหว” ซ่งึ จะใช้เวลาสัน่ อยา่ งน้อย 1 นาที

3. ครูและนักเรียนร่วมกันวิเคราะห์สถานการณ์ที่กำหนดให้โดยใช้ประเด็นคำถาม
ดังตวั อย่าง

- จากสถานการณ์ท่กี ำหนดให้มีปัญหาหรือความตอ้ งการในเร่ืองใด
- ควรมคี วามรทู้ เี่ กยี่ วขอ้ งเรือ่ งใดบา้ ง
- ขนั้ รวบรวมข้อมูลและแนวคิดท่เี ก่ยี วข้องกับปัญหา
1. ให้นักเรียนดูและสังเกตรูปทรงทางเรขาคณิตต่างๆ เพื่อศึกษา และวิเคราะห์ว่า
รูปทรงใดที่มีความแข็ง ความยืดหยุ่น และให้นักเรียนชมวีดีทัศน์เกี่ยวกับโครงสร้าง อาคาร สิ่งปลูกสร้าง
ตา่ งๆ ที่ครูได้มอบหมาย
2. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการสร้างโครงสร้างต้าน
แผ่นดนิ ไหว เช่น สมบตั ิของวัสดุท่ีใช้ รูปทรงของโครงสรา้ ง สภาพความสมดล การสน่ั พอ้ ง
- ข้ันออกแบบวิธีการแก้ปญั หา
1. ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มออกแบบโครงสร้างต้านแผ่นดินไหว (สิ่งปลูกสร้าง) ตาม
เงื่อนไข สถานการณ์ที่กำหนด โดยเลือกวัสดุอุปกรณ์ที่ต้องใช้ บอกเหตุผลในการเลือกใช้วัสดุอุปกรณ์
เหล่านั้น แนวคิดในการสร้างชิ้นงานภายในกลุ่ม แล้วดำเนินการร่างภาพ ออกแบบตกแต่งอย่างสร้าง
สรา้ งสรรค์ดว้ ยทักษะทางศลิ ปะในใบบันทกึ กจิ กรรมการเรยี นรู้ท่ี 2.3 เรื่อง โครงสรา้ งตา้ นแผน่ ดินไหว
- ขั้นวางแผนและดำเนินการแกป้ ญั หา
1. แต่ละกลุ่มวางแผนการทำงานพร้อมการแก้ปัญหาไปในตัวโดยอาจเขียนเป็นผัง
ขนั้ ตอน (flow chart) แลว้ ดำเนินสรา้ งโครงสร้างต้านแผ่นดนิ ไหว (สง่ิ ปลูกสร้าง) ตามทไี่ ดอ้ อกแบบไว้
- ขั้นทดสอบ ประเมนิ ผล และปรบั ปรุงแกไ้ ขวธิ ีการแก้ปัญหาหรอื ชิ้นงาน
1. นกั เรียนทดสอบโครงสรา้ งตา้ นแผ่นดินไหว (สงิ่ ปลกู สร้าง) ทส่ี รา้ งขึน้ พรอ้ มแขง่ ขัน
ในแต่ละกล่มุ เพ่ือหาทีมชนะผา่ น “เครอื่ งจำลองแผ่นดนิ ไหว” และบนั ทกึ ผลการทดสอบ
2. หากสิ่งปลูกสร้างของกลุ่มใดไม่สามรถทนต่อแรงสั่นได้ คือมีการพังทลายลงมา
หรือมีถุงทรายตกลงมา ให้สามารถกลับไปแก้แบบได้ โดยจะต้องบันทึกการแก้แบบลงในใบกิจกรรม การ
เรียนรู้ที่ 2.3 เรื่อง โครงสร้างต้านแผ่นดินไหว ข้อที่ 3 พร้อมระบุปัญหาที่นำไปสู่การแก้ไขแบบ และ
แนวทางการแก้ไขจากนน้ั นำมาทดสอบใหม่ภายในเวลา 5 นาที หรอื ขึน้ อยูก่ ับดุลยพินิจของผู้สอน
- ขน้ั นำเสนอวิธกี ารแก้ปัญหา ผลการแกป้ ญั หาหรือชิ้นงาน
1. ใหน้ กั เรียนแต่ละกล่มุ นำเสนอโครงสร้างตา้ นแผ่นดินไหว (สง่ิ ปลกู สรา้ ง) ทีส่ ร้างขึ้น
การปรับปรงุ โครงสร้างต้านแผ่นดินไหว (ส่ิงปลูกสรา้ ง) จนได้รปู แบบดังกล่าว แล้วอภิปรายร่วมกันถึงแนว
ทางการสรา้ งโครงสรา้ งตา้ นแผน่ ดินไหว (สง่ิ ปลกู สร้าง) ทีม่ ีประสิทธิภาพ
5. ข้นั ประเมนิ (Evaluation)
5.1 ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง แผ่นดินไหว จำนวน 10 ข้อ ใช้เวลา 10
นาที เพอ่ื ทดสอบความเขา้ ใจของนกั เรยี น
5.2 นกั เรยี นสามารถตอบคำถามทา้ ยกิจกรรมและทำแบบฝึกหัดทา้ ยบท เร่ือง แผ่นดินไหว

5.3 ครปู ระเมินจากการทำกิจกรรมของนกั เรียน โดยร่วมกับนักเรียนสรุปเกย่ี วกับแผ่นดนิ ไหว
5.4 ให้นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับประโยชน์ที่ได้รับจากการปฏิบัติกิจกรรม
และการนำความร้ทู ่ไี ด้ไปใช้ประโยชน์
5.5 ครแู ละนักเรยี นร่วมเล่นเกมตอบคำถาม ผ่าน Kahoot ในหัวขอ้ เน้ือหาธรณีพิบัตภิ ัย

8. สอ่ื /แหล่งการเรยี นรู้
1. ส่อื การเรียนรู้
1) ชุดกิจกรรมการเรียนรู้รายวิชาโลก ดาราศาสตร์และอวกาศ 1 (ว30251) สำหรับนักเรียน

ช้ันมัธยมศึกษาปที ่ี 4 เล่ม 2 เร่อื ง แผ่นดนิ ไหว
2) สือ่ Power Point ประกอบการเรยี น เรอื่ ง แผน่ ดินไหว
3) สือ่ ประกอบการเรียนรู้ “เคร่อื งจำลองแผน่ ดินไหว”
4) หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 ชั้น

มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 (สสวท.)
5) กจิ กรรม Kahoot คำถามคน้ หาคำตอบ 30 ข้อ เร่อื ง ธรณพี ิบตั ภิ ยั

2. แหลง่ การเรยี นรู้
1) ห้องปฏบิ ัตกิ ารกลุ่มสาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์ หอ้ ง 441
2) ห้องสมุด/ส่ือจากอนิ เตอร์เน็ต
3) หนังสือ E-Book ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ หน่วยที่ 3 เรื่อง ธรณีพิบัติภัย ;

Link :http://anyflip.com/bookcase/gxpca
4) เพจ Facebook : Physics โลก ดาราศาสตร์ By ครสู ลุ กฟิ ลี โสพันธ์
5) กลุ่มแชท Messenger ใน Facebook : ของแต่ละห้อง M.4/2-4/4 โลก ดาราศาสตร์และ

อวกาศ 1 ปี 2565
6) กลุ่ม Facebook ของแตล่ ะหอ้ ง ม.4/2-4/4 วชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251)

ปี 2565
7) Google Classroom ว30251 โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 หอ้ ง ม.4/2-4/4
8) ห้องเรยี นเสมอื น Metaverse Spatial โลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ By ครสู ลุ กฟิ ลี โสพันธ์

https://spatial.io/s/Sulkeflee-Sophans-Next-Space-62bfe4f28554cd000104d400?share=1310319159945279782

9. ด้านสมรรถนะสำคัญของผ้เู รยี น
1. [ / ] ความสามารถในการสือ่ สาร
2. [ / ] ความสามารถในการแกป้ ญั หา
3. [ / ] ความสามารถในการคิด
4. [ / ] ความสามารถในการใช้ทักษะชวี ติ
5. [ / ] ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

บนั ทกึ ผลหลงั การจดั กจิ กรรมการเรยี นรู้

ผลการสอน

1. ระยะเวลา O เป็นไปตามกำหนด คือ ....... ชัว่ โมง

O ไมเ่ ป็นไปตามกำหนด ต้องเพิ่มอกี ....... ช่ัวโมง

2. กจิ กรรมการเรยี นรู้

ชั้น จำนวน ดา้ นความรู้ ด้านทักษะ คณุ ลักษณะอัน สมรรถนะ
กระบวนการ พึงประสงค์ ผา่ น ไมผ่ ่าน

ผ่าน ไม่ผา่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผา่ น

ม.4/2

คดิ เป็นรอ้ ยละ

ม.4/3

คดิ เป็นร้อยละ

ม.4/4

คดิ เปน็ รอ้ ยละ

ปัญหาและอุปสรรค
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
แนวทางแกไ้ ข
..................................................................................................................................................... .........................
......................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
ข้อเสนอแนะ
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................

ลงช่อื ............................................ผู้สอน
(นายสลุ กฟิ ลี โสพันธ)์

ตำแหน่งครู วิทยฐานะชำนาญการ
วนั ท่.ี ........./.........../...........

ความเหน็ ของหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................

ลงชอ่ื ...............................................
(นายกติ ติศกั ดิ์ เทพเสาร์)

หวั หน้ากล่มุ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ความเหน็ ของรองผู้อำนวยการฝา่ ยวิชาการ
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................

ลงชื่อ...............................................
(นายศักดิช์ าย สิงห์ทอง)

รองผู้อำนวยการกลุ่มบรหิ ารงานวิชาการ

ความเหน็ ของผู้อำนวยการโรงเรยี น
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................

ลงชอ่ื .............................................................
(นายตะวัน อกั ษรชืน่ )

ผอู้ ำนวยการโรงเรียนสตรียะลา

แบบประเมนิ สังเกตการตอบคำถามในใบกิจกรรม

คำชี้แจง: ให้ผู้สอนประเมินจากการสังเกตการตอบคำถามของผูเ้ รียน โดยให้ระดับคะแนนลงในตารางท่ี
ตรงกับผเู้ รยี น

การตอบคำถาม

ชอ่ื -นามสกลุเลขท่ี รวม สรปุ ผล
สนใจและ ั้ตงใจ ัฟงคำถาม (10) การ
ประเมิน
(2)

ตอบคำถามไ ้ดตรง
ประเ ็ดน(2)

ตอบคำถามอ ่ยาง
สม่ำเสมอ(2)

ตอบคำถามอย่างม่ันใจ

(2)

สามารถขยายความและ
เ ื่ชอมโยงเน้ือหาไ ้ด (2)

ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปีที่ 4/
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

การตอบคำถาม

เลขที่ รวม สรปุ ผล
สนใจและ ้ัตงใจ ัฟงคำถาม (2) (10) การ
ประเมิน
ตอบคำถามไ ้ดตรง
ประเ ็ดน(2)

ตอบคำถามอย่าง
สม่ำเสมอ(2)

ตอบคำถามอย่างมั่นใจ (2)
สามารถขยายความและ
เ ื่ชอมโยงเนื้อหาไ ้ด (2)
ช่อื -นามสกุล

25
26
27
28
29
30

ลงชอ่ื ......................................ผ้ปู ระเมนิ
(นายสลุ กิฟลี โสพนั ธ์)

........./.........................../...........

เกณฑ์การใหค้ ะแนน ให้ 2 คะแนน
พฤตกิ รรมท่ีปฏบิ ัตชิ ดั เจนและสม่ำเสมอ ให้ 1 คะแนน
พฤติกรรมที่ปฏบิ ตั ิชดั เจนบางครั้ง

เกณฑก์ ารตัดสินคุณภาพ

ช่วงคะแนน ระดบั คุณภาพ
9 – 10 ดีมาก (คณุ ภาพระดับ 4 )
7–8
5–6 ดี (คุณภาพระดบั 3 )
ต่ำกว่า 5 พอใช้ (คุณภาพระดับ 2 )
ปรับปรงุ (คณุ ภาพระดับ 1 )

แบบประเมนิ ทักษะกระบวนการ

คำชี้แจง: ให้ผู้สอนประเมินจากการสังเกตการตอบคำถามของผูเ้ รยี น โดยให้ระดับคะแนนลงในตารางที่
ตรงกบั ผ้เู รยี น

นำเสนอ พฤติกรรมการ สบื คน้
ทำงานกลมุ่

กลุ่มที่ชอ่ื -สกุล รวม สรปุ การ
18 ประเมิน
ความละเ ีอยด ชัดเจนของ คะแนน
เนื้อหา (3)

ิวธีการนำเสนอ และใช้ภาษา
่ีทเข้าใจ (3)

การแสดงความคิดเห็นและ
รับฟัง ู้ผ ื่อน (3)

การมี ่สวน ่รวมในการ
ป ัรบป ุรงงาน (3)

สืบค้นข้อมูลอย่าง ูถกต้อง
(3)

ีมการสืบค้นข้อมูลอย่าง
หลากหลาย (3)

ชัน้ มธั ยมศึกษาปีท่ี 4/

1

2

3

4

5

ลงชื่อ......................................ผู้ประเมิน
(นายสลุ กฟิ ลี โสพนั ธ)์

........./.........................../...........

เกณฑ์การใหค้ ะแนน

ผลงานหรอื พฤติกรรมสมบรู ณ์ชัดเจน ให้ 3 คะแนน
คะแนน
ผลงานหรอื พฤตกิ รรมมีข้อบกพรอ่ งบางส่วน ให้ ให้ 2 คะแนน

ผลงานหรอื พฤตกิ รรมมขี อ้ บกพรอ่ งมาก ให้ 1

เกณฑ์การตัดสนิ คณุ ภาพ

ช่วงคะแนน ระดบั คุณภาพ
15 – 18 ดีมาก (คณุ ภาพระดบั 4 )
13 – 14
10 – 12 ดี (คณุ ภาพระดบั 3 )
ต่ำกวา่ 9 พอใช้ (คุณภาพระดบั 2 )
ปรับปรงุ (คุณภาพระดับ 1 )

แบบประเมนิ คณุ ธรรมจริยธรรมและคุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์

คำชี้แจง: ให้ผู้สอนประเมินจากการสังเกตการตอบคำถามของผู้เรียน โดยให้ระดับคะแนนลงในตารางท่ี
ตรงกบั ผูเ้ รียน

คุณลักษณะอันพงึ ประสงค์

ใฝเ่ รยี นรู้ มุง่ มน่ั ในการ
ทำงาน

ชือ่ -นามสกลุเลขท่ี รวม สรปุ ผลการ
มีความสนใจในการเ ้ขา ่รวม ประเมิน

กิจกรรม (2)
ศึกษา ค้นค ้วาความ ู้ร (2)
ู้รจักใช้เวลา ่วางให้เ ็ปน
ประโยชน์นำไปป ิฏ ับ ิตไ ้ด (2)
มีความพยายามและ ั้ตงใจ

ในการทำงาน (2)
มีความอดทน (2)

ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4/

ลงชื่อ......................................ผปู้ ระเมนิ
(นายสุลกฟิ ลี โสพนั ธ์)

........./.........................../...........

เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน ให้ 2 คะแนน
พฤตกิ รรมที่ปฏิบตั ิชัดเจนและสมำ่ เสมอ ให้ 1 คะแนน
พฤติกรรมที่ปฏบิ ตั ชิ ัดเจนบางคร้งั

เกณฑก์ ารตัดสนิ คณุ ภาพ

ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ
9 – 10 ดมี าก (คณุ ภาพระดบั 4 )
7–8
5–6 ดี (คณุ ภาพระดับ 3 )
ตำ่ กวา่ 5 พอใช้ (คณุ ภาพระดับ 2 )
ปรบั ปรุง (คณุ ภาพระดบั 1 )

แบบประเมนิ สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รียน 5 ด้าน

ภาคเรยี นท่ี ......... ปีการศึกษา ......... โรงเรยี นสตรยี ะลา

ช่ือ................................................................................ชน้ั ..........................

สมรรถนะที่ประเมนิ ระดบั คะแนน

321

1. ความสามารถในการสอ่ื สาร

การตอบคำถาม ตั้งใจฟัง ดู และเขียนสื่อสารได้ชัดเจนตรงตาม

วตั ถุประสงค์

2. ความสามารถในการคดิ

การใชก้ ระบวนการคดิ ในการเรียนรู้และการทำงาน

3. ความสามารถในการแก้ปัญหา

เข้าใจเกย่ี วกับเรอ่ื งที่เรยี น

4. ความสามารถในการใชท้ กั ษะชีวิต

รู้จักตนเอง ทำงานและอยู่ร่วมกับผู้อื่นด้วยความสัมพันธ์อันดี

ยอมรับความแตกต่างระหว่างตนเองกบั ผู้อื่น รู้จกั ควบคุมอารมณ์ของ

ตนเอง และเคารพสิทธขิ องตนเองและผอู้ ่ืน

5. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

การสืบคน้ ข้อมลู จากแหล่งเรยี นรโู้ ดย ใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศ

เกณฑ์การใหค้ ะแนน :
พฤติกรรมท่ีปฏิบัตชิ ัดเจนและสม่ำเสมอ ให้ 3 คะแนน
พฤติกรรมทีป่ ฏบิ ัติชัดเจนและบอ่ ยครง้ั ให้ 2 คะแนน
พฤติกรรมที่ปฏบิ ัติชัดเจนบางครงั้ ให้ 1 คะแนน

เกณฑก์ ารตัดสินคุณภาพ

ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ
11 - 15 ดีมาก (คณุ ภาพระดับ 3)
6 - 10
1-5 ดี (คณุ ภาพระดบั 2)
พอใช้ (คณุ ภาพระดับ 1)

แบบสรปุ ผลการประเมนิ สมรรถนะสำคญั ของผ้เู รยี น 5 ดา้ น สรปุ ผล
ภาคเรียนท่ี ....... ปีการศกึ ษา ........... โรงเรยี นสตรียะลา

สรรถนะสำคัญ

ท่ี ชื่อ-สกลุ ความสามารถในการ ่สือสาร รวม ดมี าก ดี พอใช้
ความสามารถในการ ิคด
ความสามารถในการ
แก้ปัญหา
ความสามารถในการใช้
ัทกษะชีวิต
ความสามารถในการใช้
เทคโนโล ีย

ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ่ี 4/

สรุปผลการประเมิน ดีมาก ดี พอใช้

ระดบั คณุ ภาพ ลงชือ่ ......................................ผู้ประเมิน
จำนวนคน (นายสุลกฟิ ลี โสพนั ธ)์
รอ้ ยละ
........./.........................../...........

ภาคผนวก

ตวั อย่างภาพแสดงการจดั กิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้สอ่ื การสอน
เร่ือง เครือ่ งจำลองแผน่ ดินไหว





Model พฒั นาส่อื การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี เร่อื ง เครื่องจำลองแผ่นดนิ ไหว

โดยใช้รปู แบบการเรยี นรเู้ ชงิ รกุ (Active Learning)
ตามแนวสะตมี ศกึ ษา (STEAM Education)

รายวิชาโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251)
หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ 3 เรือ่ ง ธรณีพบิ ตั ิภัย
สาหรบั นกั เรยี นช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ่ี 4

เรอื่ ง แผ่นดินไหว

นายสลุ กิฟลล โสพันธ์

ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะชานาญการ
กล่มุ สาระการเรยนร้วู ิทยาศาสตร์และเทคโนโลย

โรงเรียนสตรียะลา อาเภอเมือง จงั หวัดยะลา
สานกั งานเขตพน้ื ที่การศึกษามัธยมศึกษายะลา
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน กระทรวงศึกษาธกิ าร

แผน่ ดิน ภเู ขาไฟ
ไหว ระเบิด

สึนามิ

เล่ม 2 เรือ่ ง แผน่ ดนิ ไหว

นายสุลกฟิ ลี โสพนั ธ์
ตำแหนง่ ครู วทิ ยฐานะชำนาญการ
กลุ่มสาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี
โรงเรียนสตรยี ะลา อำเภอเมอื ง จงั หวัดยะลา
สำนกั งานเขตพื้นที่การศึกษามธั ยมศกึ ษา ยะลา
สำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) ก
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เร่อื ง แผ่นดนิ ไหว

คำนำ

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้รายวิชาโลก ดาราศาสตร์และอวกาศ 1 รหัสวิชา ว30251 สำหรับ
นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 โดยใช้รูปแบบการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ตามแนวสะตีม
ศึกษา (STEAM Education) หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 เรื่อง ธรณีพิบัติภัย ประกอบไปด้วยชุดกิจกรรม
การเรยี นรู้ ทงั้ หมด 3 เล่ม ดงั นี้

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู้ เล่มท่ี 1 เรื่อง ภูเขาไฟระเบิด
ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ เล่มที่ 2 เรื่อง แผ่นดนิ ไหว
ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู้ เล่มที่ 3 เรื่อง สึนามิ

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้นี้ จัดทำขึ้นเพื่อเป็นสื่อการสอนสำหรับครูผู้สอน เป็นสื่อการเรียนรู้
สำหรบั ผ้เู รียน และเป็นเครื่องมือพัฒนาผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรยี นโดยยึดนกั เรียนเป็นสำคัญ
มุ่งเน้นให้นักเรียนมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ผา่ นกิจกรรมและกระบวนการเรียนรู้ที่หลากหลาย สามารถ
สร้างองค์ความรู้ได้ด้วยตนเองทั้งรายบุคคลและเป็นกลุ่ม ส่งเสริมกระบวนการคิด การสืบเสาะหา
ความรู้ การแก้ปัญหา ความสามารถในการสื่อสาร การตัดสินใจ การนำความรู้ไปใช้ในชีวิตประจำวัน
ตลอดจนมีจิตวิทยาศาสตร์ คุณธรรมและค่านยิ มอนั พึงประสงค์ รวมถึงทกั ษะที่จำเป็นในศตวรรษที่ 21
บทบาทของครูเป็นผู้ให้คำปรึกษา ชี้แนะ เอื้ออำนวยความสะดวกและกระตุ้นให้นักเรียนประสบ
ความสำเร็จในการเรยี นรู้

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างย่ิงวา่ ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้นี้จะช่วยให้นักเรียนเข้าใจเนื้อหาได้ง่ายและ
ชัดเจนข้นึ มีผลสมั ฤทธ์ทิ างการเรียนสูงข้ึน มเี จตคตทิ ีด่ ีตอ่ การเรียนวิทยาศาสตร์ (โลก ดาราศาสตร์และ
อวกาศ) เป็นแนวทางหนึ่งให้นักเรียนพัฒนาตนเองได้เต็มศักยภาพ นอกจากจะใช้ประกอบการจัด
กิจกรรมการเรียนรู้ในห้องเรียนแล้ว นักเรียนยังสามารถศึกษาด้วยตนเองเพื่อทบทวนเนื้อหา หรือ
สามารถนำไปใชใ้ นการเรียนซ่อมเสริมได้อีกด้วย

สลุ กิฟลี โสพนั ธ์
ผู้จดั ทำ

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) ข
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผ่นดนิ ไหว

สารบญั

เร่ือง หนา้

คำนำ ก
สารบัญ ข
สาระและมาตรฐานการเรยี นรู้/ผลการเรยี นรู้/สาระการเรยี นรู้/จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ ค
ส่วนประกอบของชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ 1
คำช้แี จงสำหรบั ครู 2
คำชแ้ี จงสำหรบั นักเรียน 3
ขน้ั ตอนการใช้ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ 4
บทบาทของครู 5
บทบาทของนักเรยี น 6
สิง่ ที่ครูและนักเรียนต้องเตรียม 7
ใบคำสั่ง 8
แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง แผ่นดินไหว 9
ใบความรูท้ ่ี 2 เร่ือง แผ่นดนิ ไหว 12
ใบกิจกรรมการเรยี นรทู้ ี่ 2.1 เร่ือง กลไกการเกิดแผน่ ดนิ ไหว 21
ใบกิจกรรมการเรยี นรทู้ ่ี 2.2 เรื่อง เหตกุ ารณแ์ ผ่นดินไหวทสี่ นใจ 23
ใบกจิ กรรมการเรียนรู้ที่ 2.3 เรอื่ ง โครงสรา้ งตา้ นแผ่นดินไหว 24
แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง แผ่นดินไหว 28
บรรณานกุ รม 31
ภาคผนวก 33

เฉลยแบบทดสอบก่อน – หลังเรยี น

เฉลยใบกิจกรรมการเรยี นรู้

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) ค
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

สาระและมาตรฐานการเรียนรู้/ผลการเรยี นรู้/
สาระการเรียนร/ู้ จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้

สาระและมาตรฐานการเรียนรู้/ผลการเรยี นรู้

สาระโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ : เข้าใจกระบวนการเปลี่ยนแปลงภายในโลก ธรณีพิบัติภัย
และผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม การศึกษาลำดับชั้นหิน ทรัพยากรธรณี แผนที่ และการนำใช้
ประโยชน์

ผลการเรียนรู้
ม.4/6 อธิบายสาเหตุ กระบวนการเกิดขนาดและความรุนแรง และผลจากแผ่นดินไหว

รวมทงั้ สบื ค้นขอ้ มลู พ้ืนที่เส่ียงภยั ออกแบบและนำเสนอแนวทางเฝา้ ระวงั และปฏบิ ัติตนให้ปลอดภยั

สาระการเรยี นรู้

• สาเหตกุ ารเกิดแผน่ ดินไหว
• กระบวนการเกิดแผน่ ดนิ ไหว
• ขนาดและความรุนแรงของแผ่นดนิ ไหว
• แนวทางการเฝ้าระวังและการปฏิบตั ติ นให้ปลอดภยั จากแผ่นดินไหว

จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้

1) สามารถอธิบาย กระบวนการเกิด ขนาดและความรุนแรง และผลจากแผ่นดินไหว โดยใช้
แบบจำลองได้

2) สามารถนำความรู้เรื่องคลื่นไหวสะเทือน การสั่นพ้อง สภาพสมดุล รูปทรงเรขาคณิต
กระบวนการวศิ วกรรมและการออกแบบไปใชใ้ นการสรา้ งแบบจำลองได้

3) สามารถสืบคน้ ข้อมูลพืน้ ทเ่ี สยี ง และผลจากแผ่นดนิ ไหวได้
4) สามารถออกแบบ และนำเสนอแนวทางการเฝ้าระวัง และการปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจาก

แผน่ ดนิ ไหวได้

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 1
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เรอ่ื ง แผ่นดนิ ไหว

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรโู้ ดยใช้รปู แบบการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning)

ตามแนวสะตมี ศกึ ษา (STEAM Education) หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 3

เรือ่ ง ธรณพี ิบัติภยั รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 (ว30251)

เลม่ ท่ี 2 เรื่อง แผน่ ดินไหว

ส่วนประกอบของชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้

เนื้อหาภายในชุดกิจกรรมการเรียนรู้ สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551 และตรงตามหลักสูตรกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ปรับปรุง
ปี 2564) โรงเรียนสตรียะลา รายวิชาวิทยาศาสตร์เพิ่มเติม โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 รหัสวิชา
ว30251 สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี 4 ภายในชุดกิจกรรมการเรยี นรู้ ประกอบด้วย

1. คำชแี้ จงสำหรบั ครู
2. คำช้แี จงสำหรบั นักเรยี น
3. ขัน้ ตอนการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้
4. บทบาทของครู
5. บทบาทของนกั เรียน
6. สงิ่ ที่ครูและนกั เรยี นต้องเตรยี ม
7. ใบคำส่ัง
8. แบบทดสอบกอ่ น – หลงั เรียน
9. ใบความรู้
10. ใบกจิ กรรมการเรียนรู้
11. ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบก่อน – หลงั เรียน
เฉลยใบกจิ กรรมการเรียนรู้

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 2
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เร่อื ง แผ่นดนิ ไหว

คำชีแ้ จงสำหรบั ครู

ครูผ้ใู ช้ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้จะต้องศึกษาข้ันตอนในการใชช้ ุดกิจกรรมการเรียนรู้ให้เข้าใจ และ
ควรปฏิบตั ิ ดังน้ี

1. ครูควรศึกษาการใชช้ ดุ กิจกรรมการเรยี นรู้ วิธีสอนและวิธีวัดผลประเมินผลในแต่ละกิจกรรม
ให้เข้าใจ และควรค้นคว้าและอ่านเนอ้ื หาท่เี ก่ียวขอ้ งเพิ่มเติม

2. ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน จำนวน 10 ข้อ เป็นแบบปรนัย 4 ตัวเลือก ใช้เวลา 10
นาที

3. ครูอธิบายและชี้แจงวิธีการเรียน บทบาทของตนเองในการดำเนินกิจกรรมในแต่ละชุด
กิจกรรมการเรียนรู้ใหน้ ักเรียนเขา้ ใจ

4. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มเพื่อทำกิจกรรม กลุ่มละ 5–6 คน คละความสามารถ แบ่งหน้าที่
รับผิดชอบภายในกลุม่ และสลับกันทำหน้าทใี่ นทกุ ครง้ั ทเี่ ข้าเรียน

5. ครูดำเนินการจัดกิจกรรมตามที่กำหนดไว้ในแผนการจัดการเรียนรู้ เพื่อกระตุ้นให้นักเรียน
เกิดความสนใจในเนื้อหาท่ีกำลังเรียนโดยคำนึงถึงความสามารถในการรับรู้ของนักเรียน และ
เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ให้นักเรียนได้ปฏิบัติตามกิจกรรมที่กำหนดไว้ ด้วยกระบวนการสืบ
เสาะหาความรู้แบบวัฏจกั รการเรยี นรู้ 5 ข้นั (5E) ดังนี้
5.1 ขั้นสรา้ งความสนใจ (Engagement)
5.2 ข้นั สำรวจและคน้ หา (Exploration)
5.3 ขน้ั อธบิ ายและลงขอ้ สรุป (Explanation)
5.4 ขั้นขยายความรู้ (Elaboration)
5.5 ข้ันประเมิน (Evaluation)

6. ขณะปฏิบัติกิจกรรมครูพร้อมที่จะให้ความช่วยเหลือได้ทันที และควรให้คำแนะนำนักเรียน
อย่างใกล้ชดิ

7. ครูและนกั เรยี นรว่ มกนั สรปุ ส่ิงท่ไี ด้เรียนมาโดยให้นกั เรยี นอภิปรายและครูคอยช้ีแนะ
8. ให้นักเรยี นทำแบบทดสอบหลงั เรียน
9. หากมีนักเรียนไม่ผ่านเกณฑ์ ครูควรให้นักเรียนนำชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดที่ไม่ผ่าน เกณฑ์

ไปศกึ ษาเองเพ่ิมเติมนอกเวลาเรยี น
10.ครูควรสรุปผลการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ สภาพปัญหาและข้อเสนอแนะหลังจากใช้ชุด

กิจกรรมการเรียนรู้แตล่ ะครัง้ เพื่อนำไปปรบั ปรุงในการใช้ครั้งตอ่ ไป

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 3
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผน่ ดนิ ไหว

คำช้ีแจงสำหรับนักเรียน

1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 รหัสวิชา ว30251 สำหรับ
นักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 4 ประกอบด้วย 3 เล่ม ชุดกิจกรรมการเรียนรู้นี้ เป็นชุดกิจกรรม
การเรยี นรู้ เลม่ ที่ 2 เร่อื ง แผ่นดินไหว มีสว่ นประกอบดงั นี้
1.1 ใบคำสัง่
1.2 แบบทดสอบกอ่ นเรยี น เรือ่ ง แผน่ ดินไหว
1.3 กระดาษคำตอบก่อนเรยี น
1.4 ใบความรู้ที่ 2 เรือ่ ง แผ่นดนิ ไหว
1.5 ใบกิจกรรมการเรยี นรู้ท่ี 2.1 เรอ่ื ง กลไกการเกดิ แผ่นดนิ ไหว
1.6 ใบกจิ กรรมการเรยี นรู้ที่ 2.2 เรือ่ ง เหตกุ ารณ์แผน่ ดินไหวทส่ี นใจ
1.7 ใบกิจกรรมการเรยี นรู้ท่ี 2.3 เรอ่ื ง โครงสรา้ งตา้ นแผน่ ดนิ ไหว
1.8 แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง แผน่ ดนิ ไหว

1.9 กระดาษคำตอบหลงั เรียน

2. การทำกิจกรรมโดยใชช้ ดุ กจิ กรรมการเรยี นรูแ้ ตล่ ะชุดใหป้ ฏบิ ัติ ดังนี้
2.1 ศึกษาเนือ้ หาวธิ ีการ ใหเ้ ข้าใจหากไม่เขา้ ใจให้ขอคำแนะนำจากครูก่อนจะทำชุดกิจกรรม
การเรยี นรู้
2.2 ทำกิจกรรมโดยใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ให้เสร็จ แล้วจึงเปิดดูเฉลยชุดกิจกรรม หาก
กิจกรรมใดนักเรียนไม่ผ่านเกณฑ์ ร้อยละ 60 ควรกลับไปศึกษา เนื้อหานั้นซ้ำอีกรอบ
หากยังไมเ่ ข้าใจใหข้ อคำแนะนำจากครู

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 4
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เร่อื ง แผ่นดนิ ไหว

ข้นั ตอนการใชช้ ดุ กรรมการเรยี นรู้

ศกึ ษาคำชแี้ จงสำหรบั ครแู ละนักเรยี นในการใช้ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้

ทำความเขา้ ใจในบทบาทของครแู ละนกั เรียน

ศกึ ษาส่งิ ท่คี รูและนกั เรียนต้องเตรยี ม
ทดสอบก่อนเรยี น

ศกึ ษาชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู้

ทดสอบหลงั เรียน ไมผ่ า่ น

ผ่าน

ศึกษาชดุ กิจกรรมการเรียนรู้เลม่ ต่อไป

ถา้ ไม่ผา่ น..ตอ้ งกลบั ไปทบทวน
ใหมอ่ กี ครงั้ นะครบั

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 5
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผ่นดนิ ไหว

บทบาทของครู

1. ครแู จง้ จดุ ประสงค์การเรยี นรใู้ หน้ ักเรยี นทราบ
2. ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน เพื่อประเมินความรู้เดิมของนักเรียน ก่อนเริ่มเรียนใน

แต่ละชุด
3. เมื่อนักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรยี นเสร็จ ครูควรตรวจคำตอบแล้วแจ้งคะแนนให้นักเรยี น

ทราบทันที
4. แบ่งนักเรียนเป็น 5 กลุ่มๆ ละ 5-6 คน คละผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ดังนี้ เรียนเก่ง 2 คน

ปานกลาง 2 คน และเรียนอ่อน 1-2 คน และเป็นกลุ่มตลอดการใช้ชุดกิจกรรม ตามความ
เหมาะสม
5. ครแู นะนำวิธีใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรเู้ พื่อใหน้ ักเรียนปฏบิ ตั ิได้อยา่ งถูกต้อง
6. ในขณะที่นักเรียนปฏิบัติกิจกรรม ครูควรให้การดูแลอย่างทั่วถึง และให้คำแนะนำกรณีที่
นักเรียนไม่เข้าใจในกิจกรรมต่างๆ เป็นรายบุคคล และต้องพยายามกระตุ้น ให้นักเรียน
ปฏบิ ัติกจิ กรรมดว้ ยตนเองให้มากที่สุด
7. ให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน หลังจากที่เรียนโดยใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้เสร็จ
เรยี บรอ้ ยในแตล่ ะชุด
8. ครูตรวจคำตอบแบบทดสอบหลังเรียนแล้วแจ้งคะแนนให้นักเรียนทราบ อีกครั้งเพ่ือดู
ความก้าวหนา้ ของตนเอง
9. กรอกคะแนนในแต่ละกลุ่มชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ ทั้งคะแนนก่อนเรียน ระหว่างกิจกรรมการ
เรยี น และหลงั เรียนลงในแบบประเมินประสทิ ธภิ าพของชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้
10. ครูควรย้ำใหน้ ักเรยี นเก็บชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้และวสั ดุอุปกรณต์ า่ งๆ ให้เรยี บร้อยหลังเสร็จ
ส้ินการจดั การเรยี นรู้แตล่ ะครงั้
11. ครูควรสรุปผลการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ทกุ ครั้ง ตลอดจนปัญหาและข้อเสนอแนะไวด้ ้วย
หลังจากทีไ่ ดป้ ระเมนิ ประสิทธภิ าพของชดุ กิจกรรมการเรียนรู้

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กล่มุ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 6
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผ่นดนิ ไหว

บทบาทของนกั เรยี น

1. อา่ นคำช้แี จง ศกึ ษาวิธกี ารใชช้ ุดกิจกรรมการเรียนรู้และบทบาทของนกั เรียนให้เข้าใจก่อนลง
มือศกึ ษาชุดกจิ กรรมการเรียนรู้

2. ทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี นจำนวน 10 ข้อ โดยใช้เวลา 10 นาที เพอ่ื ตรวจสอบความรู้เดิมของ
นักเรยี น

3. นกั เรยี นศึกษาชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ตามขนั้ ตอนทร่ี ะบไุ วใ้ นใบคำส่ัง
4. ขณะปฏบิ ัติกจิ กรรมหากมีขอ้ สงสยั ให้ขอคำแนะนำจากครู
5. นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน หลังจากที่เรียนโดยใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้เสร็จ

เรียบรอ้ ยในแต่ละชุด
6. หลังจากทำกิจกรรมเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้นักเรียนเก็บวัสดุอุปกรณ์ประกอบ ชุดกิจกรรม

การเรียนรู้ให้เรยี บร้อย
7. ในการทำกิจกรรมตามชุดกิจกรรมการเรียนรู้ทุกเล่ม ขอให้นักเรียนทำด้วยความตั้งใจให้

ความร่วมมือ และมีความซื่อสัตย์ต่อตนเองให้มากที่สุด โดยไม่ดูเฉลยก่อนทำกิจกรรมและ
แบบทดสอบ
8. หากนักเรียนคนใดเรียนไม่ทันหรือเรียนยังไม่เข้าใจ ให้นำชุดกิจกรรมการเรียนรู้ไปศึกษา
เพมิ่ เติมนอกเวลาเรยี น เพอื่ ใหเ้ ขา้ ใจมากยิ่งขึน้

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 7
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

สิ่งทค่ี รูและนกั เรยี นต้องเตรียม

สงิ่ ท่ีครูต้องเตรียม

1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 รหัสวิชา ว30251 สำหรับ
นักเรยี นชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ่ี 4 เล่มที่ 2 เร่ือง แผ่นดินไหว

2. ศกึ ษาคมู่ อื ครู แผนการจัดการเรยี นรโู้ ดยละเอยี ด และปฏิบัตกิ จิ กรรมตามแผนการจดั การเรียนรู้
ใหค้ รบทุกขนั้ ตอน

3. ศึกษาเน้ือหา วิธีการจัดกิจกรรม การวัดและประเมินผลของชุดกิจกรรมการเรียนรู้รายวิชาโลก
ดาราศาสตร์ และอวกาศ 1 รหัสวิชา ว30251 สำหรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2
เรอ่ื ง แผ่นดินไหว โดยละเอยี ด

4. ควรเตรียมสื่อ วัสดอุ ปุ กรณ์ต่างๆ ให้พรอ้ มใชง้ าน

สง่ิ ที่นกั เรียนต้องเตรยี ม

1. หนงั สือเรียนวทิ ยาศาสตรเ์ พมิ่ เติมรายวิชาโลก ดาราศาสตร์และอวกาศ เล่ม 1 (สสวท.)
2. สมุดบันทึก
3. เครื่องเขยี น

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 8
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เรอ่ื ง แผน่ ดนิ ไหว

ใบคำสัง่

คำชแี้ จง ใหน้ ักเรียนแต่ละคนปฏิบัติตามขั้นตอนตอ่ ไปนี้

กิจกรรมชว่ั โมงท่ี 1
1. ทำแบบทดสอบก่อนเรียน เร่อื ง แผ่นดนิ ไหว (10 นาที)
2. ศกึ ษาใบความรทู้ ี่ 2 เรือ่ ง แผ่นดนิ ไหว (10 นาที)
3. ทำใบกิจกรรมการเรยี นรทู้ ่ี 2.1 เรื่อง กลไกการเกิดแผ่นดินไหว (20 นาท)ี
4. นำเสนอกิจกรรมการเรียนรู้ที่ 2.1 เรือ่ ง กลไกการเกิดแผ่นดินไหว (20 นาท)ี
กจิ กรรมชัว่ โมงท่ี 2
5. ศึกษาใบความรู้ที่ 2 เรื่อง แผ่นดินไหว (เพิ่มเติม) / หนังสือเรียนวิทยาศาสตร์เพิ่มเติม

รายวชิ าโลก ดาราศาสตร์และอวกาศ เลม่ 1 (สสวท.) / ส่อื จากอินเตอรเ์ น็ต (10 นาที)
6. ทำใบกิจกรรมการเรียนรู้ที่ 2.2 เรื่อง เหตุการณ์แผ่นดินไหวที่สนใจ พร้อมนำเสนอ (50

นาท)ี
กิจกรรมชั่วโมงที่ 3
7. ทำกิจกรรมออกแบบสร้างอาคารหรือสิ่งปลูกสร้างจากสถานการณ์ที่กำหนดโดยวาดภาพร่าง

การกอ่ สร้างอยา่ งสร้างสรรคจ์ ากใบกิจกรรมการเรียนรู้ท่ี 2.3 เรื่อง โครงสร้างต้านแผ่นดนิ ไหว
(60 นาท)ี
กิจกรรมช่วั โมงที่ 4
8. ทบทวนความรู้จากใบกิจกรรมการเรียนรู้ที่ 2.3 เร่อื ง โครงสร้างตา้ นแผ่นดินไหว (จากการ
พดู คุย แลกเปล่ยี นและแชรค์ วามรู้) (5 นาท)ี
9. ทำกจิ กรรมจากใบกจิ กรรมการเรยี นรู้ที่ 2.3 เรอ่ื ง โครงสรา้ งต้านแผน่ ดนิ ไหว (30 นาที)
10. นำเสนอพร้อมทดสอบส่ิงประดิษฐ์ดว้ ยส่ือการสอน “เครอื่ งจำลองแผ่นดินไหว” กิจกรรมการ
เรียนรทู้ ี่ 2.3 เร่ือง โครงสรา้ งต้านแผ่นดินไหว (15 นาที)
11. ทำแบบทดสอบหลงั เรยี น เรอื่ ง แผ่นดนิ ไหว (10 นาที)

มาเรมิ่ กนั เลยจา้ ... เวลาท่ใี ช้ 4 ชัว่ โมง

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 9
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เร่อื ง แผ่นดนิ ไหว

แบบทดสอบกอ่ นเรยี น

ชุดกิจกรรมการเรยี นรู้ เลม่ ที่ 2 เรอ่ื ง แผน่ ดินไหว
คำช้ีแจง 1. แบบทดสอบชุดนี้ เป็นแบบทดสอบแบบปรนยั 4 ตัวเลอื ก จำนวน 10 ข้อ

2. ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว แล้วทำเครื่องหมาย X ลงใน
กระดาษคำตอบ (ใช้เวลา 10 นาท)ี

1. ธรณพี บิ ัติภยั ในข้อใด ไม่มีน้ำมาเกย่ี วขอ้ ง 5. ตำแหน่งที่เป็นจุดกำเนิดคลื่นไหวสะเทือน
เรียกว่าอะไร
ก. สึนามิ ข. อุทกภยั
ก. ศนู ย์เกดิ แผ่นดินไหว
ค. โคลนถล่ม ง. แผน่ ดินไหว ข. จดุ เหนอื ศูนยเ์ กิด
ค. คาบอบุ ัติซ้ำ
2. ข้อใดไมใ่ ชส่ าเหตขุ องการเกิดแผ่นดินไหว ง. แผ่นดนิ ไหวหลัก
ก. การสรา้ งเขอ่ื นหรอื อา่ งเก็บนำ้
ข. การสร้างบา้ นในท่รี าบลุ่ม 6. เครื่องมือในการตรวจจับแผ่นดินไหวคือ
ค. การเคล่ือนทขี่ องเปลือกโลก อุปกรณใ์ ด
ง. การสูบนำ้ ใต้ดินมาใช้
ก. เทอร์โมมิเตอร์ ข. ไฮกรอมิเตอร์
3. ศนู ย์กลางแผ่นดนิ ไหวทเี่ กดิ ข้ึนในประเทศ ค. ไซโมกราฟ ง. แอนมิ อมเิ ตอร์
ไทย สว่ นใหญ่เกิดบรเิ วณภาคใด
7. มาตราที่ใช้บอกความเสียหายเนื่องจาก
ก. ภาคใต้
ข. ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื แผ่นดนิ ไหวคอื ข้อใด
ค. ภาคเหนือ
ง. ภาคตะวันออก ก. รกิ เตอร์ ข. เมอร์คัลลี

ค. โมห์ ง. เวนส์เวอร์ด

4. การเกิดแผ่นดินไหวแต่ละครั้งที่เกิดความ 8. ใครต่อไปนี้ที่ปฏิบัติไม่ถูกต้องหากเกิด
เสยี หายมากจะเปน็ บริเวณใด แผน่ ดินไหวขณะที่อยู่บนอาคารสงู

ก. บริเวณทีเ่ หนอื จดุ ศูนย์เกิด ก. ฮยอนซอกใช้ลิฟต์เพื่อลงไปชน้ั ล่าง
ข. บรเิ วณใกลจ้ ดุ ศูนย์ ข. ฮารโู ตะควบคุมสติไมใ่ ห้ตน่ื ตกใจ
ค. บริเวณจดุ ศูนย์กลางโลก ค. แจฮยอกหมอบแอบอยูใ่ ต้โต๊ะท่ีแขง็ แรง
ง. ตามผิวโลก ง. โดยองรบี หาทางออกจากอาคารทนั ที

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 10
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผน่ ดนิ ไหว

9. ข้อใดกลา่ วถูกตอ้ ง 10. การวัดขนาดและความรุนแรงของ
ก. คลืน่ ทตุ ยิ ภูมิเป็นคล่ืนตามยาว แผ่นดินไหวตามหน่วยเมอร์คัลลี ใช้หลักเกณฑ์
ข. คลื่นพื้นผิวเป็นคลื่นที่เดนิ ทางผ่านศนู ย์ ใดในการวัด

เกดิ แผน่ ดินไหว ก. ความเสียหาย และความรสู้ ึกของคน
ค. คลื่นปฐมภูมิสามารถเดินทางผ่าน ข. เปรยี บเทยี บพลงั งานกับการระเบิดปรมาณู
ค. ปรมิ าณความร้อนทแ่ี ผ่ออกมาจากใต้ผิวโลก
ตวั กลางได้ทกุ สถานะ ง. ความถก่ี ารส่นั สะเทอื นของแผ่นเปลอื กโลก
ง. คลื่นในตัวกลางจะแผ่ออกจากจุดเหนือ

ศนู ยเ์ กิดแผ่นดนิ ไหว

ทาไดก้ นั ใชไ่ หม พวกเราสุดยอด
กนั อย่แู ลว้ ...

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 11
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เรอ่ื ง แผน่ ดนิ ไหว

กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เล่มที่ 2 เรือ่ ง แผ่นดนิ ไหว

ช่ือ............................................................................................ ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปีที่ 4/....... เลขท.่ี ........

ขอ้ ที่ ก ข ค ง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

คะแนนท่ไี ด้………... ลงช่ือ.....................................................
ผู้ตรวจ
ผา่ น
ไมผ่ ่าน (.....................................................)
........./.............../............
เกณฑก์ ารประเมนิ
คะแนนเตม็ 10 คะแนน บนั ทกึ คะแนนเอาไว้
8 – 10 คะแนน = ดีเยย่ี ม เปรยี บเทยี บ กบั หลงั เรยี น
5 – 7 คะแนน = ดมี าก ดว้ ยนะครชั ...และพยายาม
3 – 4 คะแนน = พอใช้
0 – 2 คะแนน = ปรบั ปรงุ ตอ่ ไปน่ะ สู้ สู้

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 12
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

ใบความรทู้ ี่ 2 เรอ่ื ง แผ่นดินไหว

แผ่นดินไหว เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้น เนื่องจากการเคลื่อนตัวของชั้นหินใน
เปลือกโลก ทำให้หินเปลยี่ นลักษณะ เลื่อนตวั แตกหัก และถ่ายโอนพลงั งานอย่างรวดเร็วให้กับช้ันหิน
ทอี่ ยตู่ ิดกนั ในรูปของคล่ืนไหวสะเทือน ส่งผลทำใหเ้ กิดการสนั่ สะเทือนของแผ่นดินทีร่ ูส้ ึกได้ ณ บริเวณ
ใดบริเวณหนึ่งบนผิวโลก ซึ่งเป็นผลมาจากการปลดปล่อยพลังงานที่สะสมไว้อย่างฉับพลัน เพื่อปรับ
สมดุลของเปลือกโลก จะอยู่ในรปู ของคลนื่ ไหวสะเทอื น หรือคล่ืนแผน่ ดนิ ไหว

สาเหตขุ องการเกดิ แผน่ ดินไหว

O สาเหตุจากธรรมชาติ เช่น กระบวนการธรณแี ปรสัณฐาน ภูเขาไฟระเบดิ เป็นต้น ซง่ึ ส่งผล
ทำให้ชนั้ หนิ ทีอ่ ยใู่ นเปลอื กโลกเกดิ การเคล่ือนตวั

O สาเหตุจากมนุษย์ เช่น การทดลองระเบิดนิวเคลียร์ การกักเก็บน้ำในเขื่อน เป็นต้น ซ่ึง
ส่งผลทำให้ช้นั หนิ ที่อย่ใู นเปลอื กโลกเกิดการแตกหกั

ภาพที่ 2.1 การปะทุของภูเขาไฟ ภาพที่ 2.2 การทดลองระเบิดนวิ เคลียร์
ทม่ี า : www.leza.biz ทีม่ า : www.leza.biz

วา้ ยยย มนุษยเ์ รากม็ สี ่วนทท่ี าให้
เกดิ แผน่ ดนิ ไหวดว้ ยหรอื เน่ยี ย

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 13
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผ่นดนิ ไหว

กระบวนการเกิดแผน่ ดินไหว

การเกดิ แผน่ ดินไหวมักเกิดบริเวณรอยแตกของแผ่นธรณีท่มี ีการเคลื่อนตัวเมื่อเกิดแผ่นดินไหว
คลื่นไหวสะเทือนจะแผ่กระจายจากจุดกำเนิดที่ เรียกว่า ศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ไปทุกทิศทุกทาง และ
สามารถเคลื่อนที่ผ่านตัวกลางต่าง ๆ ภายในโลกขึน้ มาบนผิวโลก จดุ บนผิวโลกท่ีอยู่ในตำแหน่งตรงกับ
ศูนย์เกิดแผ่นไหว เรียกว่า จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ซึ่งมักใช้อ้างอิงด้วยพิกัดละติจูด/ลองจิจูด
เมอื่ เกิดแผ่นดนิ ไหวจะเกดิ คลนื่ ไหวสะเทอื น 2 แบบ คือ คลื่นในตวั กลาง และคลนื่ พืน้ ผิว

ภาพท่ี 2.3 กระบวนการเกิดแผ่นดนิ ไหว
ทมี่ า : www.leza.biz

จากการแปรสัณฐานของแผ่นธรณี ทำให้ทราบว่าแผ่นธรณีมีหลายแผ่น แต่ละแผ่นมีทิศ
ทางการเคลื่อนที่และอัตราเร็วในการเคลื่อนที่แตกต่างกัน เมื่อแผ่นธรณีเคลื่อนที่จะเกิดการเสียดสี
หรือชนกัน ทำใหเ้ กิดความเคน้ กระทำตอ่ หินในแผน่ ธรณีออกเป็น 3 แบบ

รปู แบบความเคน้ ลักษณะความเค้น คำอธบิ าย
ความเคน้ ดึง (แรงดึง) แรงดึงต่อหน่วยพื้นที่หน้าตัดของ
วัตถุ

แรงอัดหรือความเค้นที่มากระทำ

ความเคน้ อดั (แรงอัด) ต่อวัตถุในทิศที่ตั้งฉากกับพื้นท่ี
ตดั ขวาง ทำให้วัตถหุ ดสนั้ ลง

แรงที่กระทำให้วัตถุฉีกขาดออก

ความเคน้ เฉอื น (แรงเฉือน) จากกันตามแนวระนาบที่ขนานไป

กับทิศทางของแรง

ภาพที่ 2.4 ความเค้น (แรงเค้น) ; ท่มี า : www.leza.biz

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กล่มุ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 14
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

คลื่นไหวสะเทือน

คลน่ื ไหวสะเทือน หรอื คลน่ื แผน่ ดินไหว เปน็ คล่ืนที่มีความถี่ตำ่ ซ่ึงถา่ ยทอดพลังงานผ่านชั้นหิน
ภายในโลก แบ่งตามลักษณะการเคลื่อนที่ของคลื่นออกเป็น 2 ประเภท คือ คลื่นในตัวกลางและคลื่น
พนื้ ผิว

1. คลื่นในตัวกลาง (Body wave) เดินทางจากศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ผ่านเข้าไปในเนื้อโลกใน
ทุกทิศทาง ในลักษณะเช่นเดียวกับคลื่นเสียงซึ่งเดินทางผ่านอากาศในทุกทิศทาง คลื่นในตัวกลางมี 2
ชนดิ ได้แก่ คลน่ื ปฐมภูมิ (P wave) และ คลนื่ ทุตยิ ภูมิ (S wave) ดังภาพท่ี 2.5

คลืน่ ปฐมภมู ิ (P wave)

เป็นคลื่นตามยาวที่เกิดจากความไหวสะเทือนในตัวกลาง โดยอนุภาคของตัวกลางนั้นเกิด
การเคลื่อนไหวแบบอัดขยายในแนวเดียวกับที่คลื่นส่งผ่านไป คลื่นนี้สามารถเคลื่อนที่ผ่านตัวกลางท่ี
เป็นของแข็ง ของเหลว และแก๊ส เป็นคลื่นที่สถานีวัดแรงสั่นสะเทือนสามารถรับได้ก่อนชนิดอ่ืน โดย
มีความเร็วประมาณ 6 – 7 กิโลเมตร/วินาที

คลื่นทตุ ยิ ภมู ิ (S wave)

เป็นคลื่นตามขวางที่เกิดจากความไหวสะเทือนในตัวกลางโดยอนุภาคของตัวกลาง
เคล่อื นไหวต้งั ฉากกับทศิ ทางท่คี ลน่ื ผ่าน มที ัง้ แนวตัง้ และแนวนอน คลื่นชนิดน้ผี า่ นได้เฉพาะตัวกลางที่
เป็นของแข็งเท่านั้น ไม่สามารถเดินทางผ่านของเหลว คลื่นทุติยภูมิมีความเร็วประมาณ
3 – 4 กิโลเมตร/วนิ าที

ภาพที่ 2.5 คลืน่ ปฐมภูมิ (P wave)
และคลื่นทตุ ิยภูมิ (S wave)
ที่มา : www.leza.biz

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 15
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผ่นดนิ ไหว

2. คลื่นพื้นผิว (Surface wave) เดินทางจากจุดเหนือศูนย์กลางแผ่นดินไหว
(Epicenter) ไปทางบนพื้นผิวโลก ในลักษณะเดียวกับการโยนหินลงไปในน้ำแล้วเกิดระลอกคลื่นบน
ผิวน้ำ คลื่นพื้นผิวเคลื่อนที่ช้ากว่าคลื่นในตัวกลาง คลื่นพื้นผิวมี 2 ชนิด คือ คลื่นเลิฟ (L wave) และ
คลนื่ เรยล์ ี (R wave)

คล่ืนเลฟิ (L wave) เปน็ คลนื่ ท่ีทำ
ให้อนุภาคของตัวกลางสั่นในแนวราบ โดย
มีทิศทางตั้งฉากกับการเคลื่อนที่ของคล่ืน
ดังภาพทางขวามือ สามารถทำให้ถนนขาด
หรือแม่นำ้ เปลีย่ นทิศทางการไหล

คลื่นเรย์ลี (R wave) เป็นคลื่นที่ทำให้
อนุภาคตัวกลางสั่นม้วนตัวขึ้นลงเป็นรูปวงรีใน
แนวดิ่งโดยมีทิศทางเดียวกับการเคลื่อนที่ของ
คลื่น ดังภาพทางซ้ายมือ สามารถทำให้พื้นผิว
แตกร้าวและเกิดเนินเขา ทำให้อาคารที่ปลูกอยู่
ดา้ นบนเกิดความเสียหาย

ภาพท่ี 2.6 คลน่ื พืน้ ผิว
ทีม่ า : www.lesa.biz

แผ่นดินไหวก่อให้เกิดคลื่นไหวสะเทือนหลายชนิด ซึ่งนักวิทยาศาสตร์สามารถใช้ผลต่างของ
ระยะเวลาที่คล่ืนใชเ้ ดนิ ทางมายังเคร่ืองรบั เพื่อระบพุ ิกดั ของการเกิดศนู ย์กลางแผน่ ดินไหวได้ ในขณะ
ทน่ี ักธรณีฟิสกิ ส์ใช้สมบตั ิการหกั เหของคลนื่ เพอื่ วเิ คราะหโ์ ครงสร้างภายในโลก แตอ่ ย่างไรก็ตาม ก็จะ
มีบริเวณที่ไม่มีคลื่นไหวสะเทือนจากแผ่นดินไหว ซึ่งเป็นบริเวณระว่างมุม 100-140 องศา วัดจากจุด
เหนอื ศูนย์เกดิ แผน่ ดินไหวตามเส้นรอบวงของโลก โดยบรเิ วณนี้เรียกว่า เขตอับคลื่น (shadow zone)
หรือเขตปลอดคล่นื S หรอื คลื่น P

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 16
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

ขนาดและความรุนแรงของแผ่นดินไหว

ขนาดแผน่ ดินไหว กำหนดจากปริมาณพลังงาน ความรุนแรงของแผ่นดินไหว กำหนด
ที่ปลดปล่อยออกมาจากศูนย์เกิดแผ่นดินไหว จากผลกระทบ หรือความเสียหายจาก
สามารถตรวจวัดได้ด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า แผน่ ดนิ ไหวทีเ่ กดิ บนผิวโลก ณ จดุ สงั เกต ซึ่ง
เครื่องวัดความไหวสะเทือน (seismograph) โดย มาตราที่ใช้บอกความรุนแรงของแผ่นดินไหว
ชาร์ล เอฟ ริกเตอร์ นักวิทยาศาสตร์ชาวอเมริกัน วิเคราะห์จากความเสียหายที่เกิดขึ้น กำหนด
เป็นคนแรกที่คิดค้นสูตรการวัดขนาดของ จากความรู้สึก หรืออาการตอบสนองของ
แผ่นดินไหว ซึ่งมาตราวัดขนาดแผ่นดินไหวที่นิยม ผู้คน คือ มาตราเมอร์คัลลี มี 12 ระดับด้วย
ใช้ ได้แก่ มาตราริกเตอร์ เลขโรมนั

มาตรารกิ เตอร์ มาตราเมอร์คัลลี คำอธิบาย (ผลกระทบ)
น้อยกวา่ 3.5
I ไมร่ สู้ กึ ส่นั ไหว แตส่ ามารถวัดได้ดว้ ยเรอ่ื งมอื
3.5
II รู้สึกได้เป็นบางคน โดยเฉพาะผู้ที่อยู่บนอาคารสูง สิ่งของแกว่ง
4.2 ไกว

4.3 III ผู้ที่อยู่ในอาคารรู้สึกได้ โดยเฉพาะผู้ที่อยู่บนอาคารสูง แต่ผู้คน
4.8 ส่วนใหญ่ยังไม่ร้สู ึก
4.9-5.4
5.5-6.1 IV ผู้ที่อยู่ในอาคารรู้สึกได้มาก แต่ผู้ที่อยู่นอกอาคารรู้สึกได้เป็นบาง
คน หน้าตา่ งประตสู ่ัน มีความรู้สึกเหมอื นรถบรรทกุ วิง่ ผา่ นอาคาร
6.2
V ผคู้ นเกือบท้งั หมดรูส้ กึ ได้ วตั ถุที่ไมม่ ่นั คงล้มคว่ำ ต้นไม้แกว่งไกว
6.9
7.0-7.3 VI ผู้คนทง้ั หมดรู้สึกได้ เกดิ ความเสียหายเล็กน้อยกับอาคาร

VII ผู้ที่ขับรถยนต์จะรู้สกึ ได้ อาคารที่ไม่แข็งแรงจะเสียหายมาก ส่วน
อาคารท่ีแขง็ แรงจะไมเ่ สียหาย หรือเสยี หายเล็กนอ้ ย

อาคารทีไ่ มแ่ ข็งแรงจะเสยี หายมาก ผนงั อาคารหลุด บางส่วนของ

VIII อาคารพังทลาย สว่ นอาคารท่ีแข็งแรงจะไม่เสยี หาย หรือเสียหาย

เลก็ น้อย

IX อาคารทแ่ี ขง็ แรงจะเสียหาย พ้ืนดนิ แตก ท่อใตด้ นิ แตกหกั

X อาคารที่แข็งแรงจะเสียหายมาก โครงสร้างอาคารพังทลาย ราง
รถไฟบดิ พ้นื ดนิ แตก แผน่ ดินถลม่ ทรายและโคลนพุ่งจากพืน้ ดิน

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 17
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เรอ่ื ง แผ่นดนิ ไหว

มาตรารกิ เตอร์ มาตราเมอร์คลั ลี คำอธบิ าย (ผลกระทบ)
7.4-8.1
XI สิ่งก่อสร้างเสียหาย พื้นดินมีรอยแยกกว้าง ท่อใต้ดินเสียหาย
มากกวา่ 8.1 ทง้ั หมด รงรถไฟบิดงอ

XII สิ่งก่อสร้างเสียหายทั้งหมด เห็นคลื่นบนพื้นดิน เส้นแนวระดับ
สายตาบดิ เบน วตั ถุส่งิ ของกระเด็นในอากาศ

ความเสียหาย ผลกระทบจากแผ่นดินไหวมีทั้งทางตรงและทางอ้อม
หรือผลกระทบ เช่น ทำให้เกิดพื้นดินแตกแยก อาคารสิ่งก่อสร้างพังทลาย
จากแผน่ ดนิ ไหว เกิดโรคระบาด ปัญหาด้านสุขภาพจิต และมีผู้เสียชีวิตเป็น
จำนวนมาก

ถ้าแผ่นดินไหวเกิดขึ้นใต้ทะเล จะทำให้เกิดคลื่นขาดใหญ่
ทเ่ี รยี กวา่ สนึ ามิ

รอยเลอื่ น

รอยเลื่อน หมายถึง รอยแตกในหินและมกี ารเล่ือนตัวของหินผ่านรอยแตกน้ันๆ เกิดขึ้นเมื่อหนิ
ไม่สามารถทนต่อแรงเค้นที่มากระทำ ทำให้เกิดการแตกหัก และมีการเลื่อนตัวของหินตามรอยแตก
สามารถแยกไดเ้ ปน็ 3 ประเภท โดยพจิ ารณาจากการเลอ่ื นตัวของหินตามรอยแตก

1) รอยเลื่อนปกติ (Normal Fault) หมายถึง รอยเลื่อนที่มีทิศทางการเคลื่อนที่เสมือนหรือไป
ในทศิ ทางตามแรงดึงดูดของโลก (รูปท่ี 15.3) ถา้ กำหนดให้หินทีร่ องรับอยูด่ ้านลางของรอยเลื่อน เป็น
Foot Wall และหินที่วางตัวอยู่ด้านบนรอยเลื่อนเป็น Hanging Wall ส่วนของ Hanging Wall จะมี
การเลือ่ นตวั ลงตามรอยเล่อื นไปในทิศทางเดียวกันกบั แรงดึงดดู ของโลก

ภาพที่ 2.7 รอยเล่ือนปกติ
ทมี่ า : www.dmr.go.th/main.php?filename=case_eq

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 18
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เล่มท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

2) รอยเลือ่ นยอ้ น (Reverse Fault) หมายถงึ รอยเล่ือนท่ี Hanging Wall จะเลอ่ื นตัวขนึ้ ตาม
รอยเล่อื นไปในทศิ ทางท่ีตรงกันข้ามกบั แรงดงึ ดูดของโลก

ภาพที่ 2.8 รอยเล่ือนยอ้ น
ที่มา : www.dmr.go.th/main.php?filename=case_eq

3) รอยเลื่อนแนวราบ (Strike-slip (Transform) Fault) หมายถึง รอยเลื่อนที่หินทั้ง 2 ด้าน
ของรอยเลื่อน จะเคลื่อนที่ผ่านซึ่งกันและกันไปตามรอยเลื่อน ไม่มีการเลื่อนขึ้นหรือเลื่อนลง แต่จะ
เลอ่ื นตามแนวระนาบ

ภาพท่ี 2.9 รอยเล่ือนแนวราบ
ทีม่ า : www.dmr.go.th/main.php?filename=case_eq

ใ น ภ ู ม ิ ภ า ค เ อ เ ช ี ย ต ะ ว ั น อ อ ก แ ล ะ เ อ เ ช ี ย ต ะ ว ั น อ อ ก เ ฉ ี ย ง ใ ต ้ ม ี ห ล า ย ป ร ะ เ ท ศ ท ี ่ เ ป็ น
ศูนย์เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ตามแนวรอยต่อของแผ่นธรณี เช่น จีน เมียนมา อินโดนีเซีย ส่งผล
ทำใหป้ ระเทศไทยได้รับแรงส่ันสะเทือนจากแผน่ ดนิ ไหวท่เี กดิ ข้ึนจากบริเวณดังกลา่ ว

แม้ว่าประเทศไทยไม่ได้ตั้งอยู่บริเวณแนวรอยต่อของแผ่นธรณี แต่ยังมีโอกาสเป็น
ศูนย์เกิดแผ่นดินไหวขนาดเล็ก เนื่องจากการเคลื่อนตัวของรอยเลื่อนมีพลังภายในประเทศที่มี
การสะสมพลังงานจากกการเคล่อื นทขี่ องแผ่นธรณี

โดย ครสู ลุ กฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 19
สาหรบั นักเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

แนวรอยเลอ่ื นมีพลังคอื อะไร

ภาพท่ี 2.10 รอยเลื่อนมีพลงั ในไทย
ทม่ี า : https://twitter.com/kapookdotcom/status/463543349430214656?lang=bg

แผ่นดินไหวที่เกิดจากแนวรอยเลื่อนมีพลัง (active fault) ซึ่งเป็นรอยเลื่อนที่มีหลักฐานทาง
ธรณวี ิทยาวา่ ยังคงมกี ารเคลอ่ื นตวั ในปจั จบุ ัน และอาจเลอ่ื นตวั อีกในอนาคต ในประเทศไทยมีแนวรอย
เลอื่ นเหลา่ นสี้ ่วนมากอยใู่ นภาคเหนือและภาคตะวันตกของประเทศ

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าโลก ดาราศาสตรแ์ ละอวกาศ 1 (ว30251) 20
สาหรบั นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4 เลม่ ท่ี 2 เร่อื ง แผน่ ดนิ ไหว

ใบกิจกรรมการเรียนรทู้ ่ี 2.1
เร่อื ง กลไกการเกิดแผ่นดนิ ไหว

จุดประสงค์การเรยี นรู้

สังเกต อธิบายผลทีเ่ กิดกบั แผน่ ไม้ เมือ่ มีแรงมากระทำ
วสั ดุ-อุปกรณ์
ไม้บัลซาร์ ขนาดประมาณ กว้าง เซนติเมตร ยาว 30 เซนติเมตร หนา 0.3 เซนติเมตร 1 แผ่น
(ใช้ไม้ไอศกรมี ลา้ ง และตากให้แหง้ แทนได้)

วิธีการทำกจิ กรรม
1. เตรียมตัวดันปลายไม้ โดยวางมอื และแผ่นไม้ ดังรปู

ภาพที่ 2.11 รอยเล่ือนมีพลังในไทย
ทมี่ า : https://www.youtube.com/watch?v=W0MvmJ6rgv4
2. ใช้มอื สองขา้ งดันปลายไม้เขา้ หากันอย่างช้าๆ พรอ้ มสังเกตการเปลีย่ นแปลงลกั ษณะของแผ่น
ไม้ เสียง และการสั่นสะเทือนของแผ่นไม้ ตั้งแต่เริ่มดันแผ่นไม้จนกระทั่งแผ่นไม้หัก และบันทึกสิ่งท่ี
สงั เกตได้ลงในตาราง
3. เปรยี บเทียบการเปลยี่ นแปลงลกั ษณะของไม้ในแต่ละข้นั ตอน

โดย ครสู ุลกฟิ ลี โสพนั ธ์ กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นสตรยี ะลา