หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม
รายวชิ าสงั คมศึกษา
(สค11001)
ระดับประถมศึกษา
หลกั สตู รการศึกษานอกระบบระดับการศกึ ษาขัน้ พื้นฐาน
พุทธศักราช 2551
(ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560)
หามจาํ หนาย
หนงั สอื เรยี นเลมน้ี จัดพิมพดวยเงินงบประมาณแผนดนิ เพื่อการศึกษาตลอดชวี ติ สําหรบั ประชาชน
ลิขสทิ ธเ์ิ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
สาํ นักงานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั
สาํ นักงานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร
กระทรวงศึกษาธิการ
หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม
รายวชิ าสังคมศึกษา (สค11001)
ระดับประถมศกึ ษา
(ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560)
เอกสารทางวิชาการลําดบั ท่ี 35/2557
คาํ นํา
สํานกั งานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดด ําเนินการจัดทําหนังสือ
เรยี นชุดใหมนขี้ ึ้น เพ่ือสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา
ขั้นพื้นฐานพทุ ธศกั ราช 2551 ท่ีมีวัตถุประสงคใ นการพัฒนาผูเ รียนใหม ีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญา
และศักยภาพในการประกอบอาชีพการศึกษาตอและสามารถดํารงชีวิตอยูในครอบครัว ชุมชน สังคม
ไดอยา งมีความสุขโดยผูเรียนสามารถนําหนังสือเรียนไปใชด วยวิธีการศึกษาคนควาดว ยตนเอง ปฏิบัติ
กจิ กรรม รวมทั้งแบบฝกหดั เพ่ือทดสอบความรูค วามเขา ใจในสาระเน้อื หา โดยเมื่อศึกษาแลว ยังไมเขาใจ
สามารถกลบั ไปศกึ ษาใหมไ ด ผูเรียนอาจจะสามารถเพิ่มพูนความรูหลังจากศึกษาหนังสือเรียนนี้ โดยนํา
ความรูไ ปแลกเปลย่ี นกบั เพอ่ื นในชน้ั เรียน ศกึ ษาจากภูมิปญญาทองถ่ินจากแหลง เรยี นรูและจากส่อื อื่น ๆ
ในการดําเนนิ การจัดทาํ หนงั สอื เรียนตามหลกั สตู รการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พนื้ ฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551 ไดร บั ความรว มมอื ทดี่ ีจากผทู รงคณุ วุฒิและผูเก่ียวขอ งหลายทานท่ีคน ควาและเรียบเรียง
เน้ือหาสาระจากส่ือตาง ๆ เพ่ือใหไ ดส ่ือที่สอดคลอ งกับหลักสูตรและเปน ประโยชนตอผูเ รียนที่อยู
นอกระบบอยา งแทจ ริง สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณ
คณะทีป่ รกึ ษา คณะผูเรยี บเรยี ง ตลอดจนคณะผูจัดทาํ ทุกทานทีไ่ ดใ หค วามรว มมือดว ยดไี ว ณ โอกาสน้ี
สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หวังวา หนังสือเรียนชุดน้ี
จะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอ เสนอแนะประการใด สํานักงาน
สงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั ขอนอมรับไวดว ยความขอบคุณย่ิง
สํานกั งาน กศน.
กันยายน 2557
สารบญั หนา
คํานํา 1
โครงสรางรายวชิ า 2
บทที่ 1 ภูมศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย 5
8
เร่อื งที่ 1 ลกั ษณะภมู ศิ าสตรก ายภาพของชุมชน ทอ งถ่ิน 11
เร่อื งที่ 2 ลักษณะภูมศิ าสตรกายภาพของประเทศไทย 16
เรื่องที่ 3 การใชขอมูลภูมิศาสตรก ายภาพชมุ ชนทอ งถิ่นในการดํารงชีวิต
เรื่องท่ี 4 ทรพั ยากรธรรมชาติและการอนรุ กั ษทรพั ยากรธรรมชาติ
เร่ืองที่ 5 ศกั ยภาพของประเทศไทย
บทที่ 2 ประวัติศาสตรช าติไทย 21
เรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญของประวตั ศิ าสตร 22
เร่ืองท่ี 2 ประวตั คิ วามเปนมาของชนชาตไิ ทย 23
เร่ืองที่ 3 ประวตั ิและผลงานของบรรพบรุ ุษไทยทมี่ สี วนปกปอง
และสรา งความเจรญิ ใหแ กช าติบานเมือง 44
บทที่ 3 เศรษฐศาสตร 74
เรอื่ งท่ี 1 เศรษฐศาสตรในครอบครวั และชุมชน 75
เร่ืองท่ี 2 กิจกรรมทางเศรษฐกจิ 76
เรอ่ื งที่ 3 คณุ ธรรมของผูผลิตและผบู ริโภค 83
เรื่องที่ 4 ทรัพยากรธรรมชาติ สิง่ แวดลอมในทอ งถนิ่ และชุมชน 85
บทท่ี 4 การเมืองการปกครอง 91
เรอ่ื งท่ี 1 ความหมายและความสาํ คัญของการเมืองและการปกครอง 92
เร่ืองท่ี 2 โครงสรางการบรหิ ารราชการแผนดิน 95
เรือ่ งท่ี 3 ความสัมพนั ธร ะหวา งอํานาจนิตบิ ัญญัติ อํานาจบรหิ าร อาํ นาจตุลาการ 98
เรอ่ื งท่ี 4 การมสี วนรวมทางการเมอื งการปกครองในระดับทอ งถ่ิน
และระดบั ประเทศ 100
บรรณานกุ รม 103
คณะผจู ดั ทาํ 105
โครงสรา งรายวิชา
สาระสําคญั
การไดเ รียนรูเกี่ยวกับตนเอง สภาพแวดลอมทองถิ่น จังหวัด ภาค และประเทศของตนทั้งดาน
ประวตั ศิ าสตร ลกั ษณะทางภูมิศาสตร กายภาพ เศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง ตลอดจนการไดรับการ
พัฒนาความรู ความเขา ใจในศาสนา มจี ติ สํานกึ และมีสวนรวมในการอนุรักษวัฒนธรรม ทรัพยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดลอ มเพอื่ การพัฒนาท่ียั่งยืน
ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวงั
1. อธิบายขอมูลเก่ียวกับภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครอง
ทเ่ี ก่ยี วขอ งกบั ตนเอง ชุมชน ทอ งถิ่น และประเทศไทย
2. ระบุสภาพความเปล่ียนแปลงดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง
การปกครอง และกฎหมายทีม่ ผี ลกระทบตอวถิ ชี ุมชนทอ งถน่ิ ชวี ติ คน สงั คม และประเทศ
3. เกิดความตระหนักและสามารถนําความรูทางดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร
การเมือง การปกครองไปประยกุ ตใชไ ด
ขอบขา ยเนื้อหา
เร่ืองท่ี 1 ภมู ศิ าสตรทางกายภาพประเทศไทย
เรอื่ งที่ 2 ประวตั ศิ าสตรช าติไทย
เรื่องที่ 3 เศรษฐศาสตร
เรอื่ งที่ 4 การเมืองการปกครอง
ส่อื ประกอบการเรยี นรู
- เอกสารแบบเรยี น
- เอกสารเสริม
1
บทท่ี 1
ภมู ศิ าสตรทางกายภาพประเทศไทย
สาระสําคญั
ลกั ษณะทางกายภาพและสรรพสงิ่ ในโลก มคี วามสัมพันธซงึ่ กันและกนั และมีผลกระทบตอระบบนิเวศ
ธรรมชาติ การนาํ แผนที่และเคร่ืองมือภูมิศาสตรมาใชในการคนหาขอมูล จะชวยใหไดรับขอมูลท่ีชัดเจนและ
นาํ ไปสูการใชก ารจัดการไดอ ยา งมีประสิทธิภาพ การปฏสิ ัมพันธร ะหวา งมนษุ ยกับสภาพแวดลอมทางกายภาพ
ทําใหเ กดิ สรา งสรรคว ัฒนธรรมและจติ สาํ นึกรวมกนั ในการอนุรกั ษทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ ม เพอ่ื การ
พัฒนาท่ียง่ั ยืน
ผลการเรียนรทู คี่ าดหวงั
1. อธิบายลักษณะภูมิศาสตรท างกายภาพของประเทศไทยได
2. บอกความสมั พนั ธระหวา งปรากฏการณท างธรรมชาติกับการดําเนนิ ชีวิตได
3. ใชแผนทแ่ี ละเครื่องมอื ภมู ศิ าสตรไ ดอ ยางเหมาะสม
4. วิเคราะหส ภาพแวดลอ มทางกายภาพ วฒั นธรรมและกระบวนการเปลยี่ นแปลทาง
ลักษณะกายภาพและลักษณะวฒั นธรรมทอ งถ่ินได
5. วิเคราะหศ กั ยภาพของชมุ ชนทอ งถิน่ เพือ่ เช่ือมโยงเขา สูอาชีพ
ขอบขายเนอ้ื หา ลักษณะทางภมู ิศาสตรกายภาพของชมุ ชน
ลกั ษณะทางภูมิศาสตรก ายภาพของประเทศไทย
เรื่องที่ 1 การใชขอมลู ภูมิศาสตรกายภาพชมุ ชน ทอ งถน่ิ เพอ่ื ใชใ นการดํารงชีวติ
เรอ่ื งที่ 2 ทรพั ยากรธรรมชาติและการอนรุ ักษทรัพยากรธรรมชาติ
เรื่องท่ี 3 ศกั ยภาพของประเทศไทย
เรื่องที่ 4
เรื่องท่ี 5
2
เรอ่ื งที่ 1 ลักษณะทางภูมิศาสตรกายภาพของชมุ ชน ทอ งถิน่
ภูมศิ าสตร หมายถึง วิชาที่ศกึ ษาเกยี่ วกับพนื้ ผิวโลกท่เี ก่ยี วกบั ภูมิประเทศ ภมู ิอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ
ผลติ ผล และคน รวมทงั้ การกระจายของส่งิ ตาง ๆ เหลาน้ี คือ 6 วิชาทศี่ กึ ษาถึงความสมั พันธร ะหวา งโลกกับมนุษย
สง่ิ แวดลอมกับมนุษย
ภูมิอากาศ หมายถึง การปฏิสัมพันธเกี่ยวกับองคประกอบของอุตุนิยมวิทยา รักษารูปแบบตาง ๆ เชน
ภมู อิ ากาศแบบรอนชืน้ ภูมิอากาศแบบอบอุนช้นื ภมู ิอากาศแบบรอนแหงแลง เปนตน
ภูมิประเทศ หมายถึง การปฏิสัมพันธเกี่ยวกับองคประกอบของแผนดิน จําพวก หิน ดิน ความตาง
ระดับ ทําใหเกิดภาพลักษณรูปแบบตาง ๆ เชน พ้ืนท่ีแบบภูเขา พ้ืนที่แบบลาดเชิงเขา พ้ืนที่ราบ พื้นที่ลุม
เปน ตน
ลกั ษณะภูมิประเทศไทย
ประเทศไทยมีพ้ืนท่ีประมาณ 513, 115 ตารางกิโลเมตร มีพ้ืนที่ใหญเปนอันดับท่ี 3 ของเอเชีย
ตะวนั ออกเฉยี งใต ประเทศไทยต้ังอยใู นคาบสมุทรอนิ โดจีน ซึง่ เปน สว นหน่ึงของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉยี งใต
ทิศเหนอื ทต่ี ้งั ของประเทศไทยจรดประเทศสหภาพเมียนมาร (พมา) และสาธารณรัฐประชาธิปไตย
ประชาชนลาว จุดเหนอื สดุ ของประเทศอยูทอ่ี ําเภอแมสาย จังหวัดเชยี งราย
ทิศตะวันออก จรดประเทศสาธารณรฐั ประชาธิปไตยประชาชนลาว และกัมพชู า จุดตะวันออกสุดอยทู ่ี
อาํ เภอพิบูลมงั สาหาร จงั หวดั อุบลราชธานี
ทิศตะวันตก จรดประเทศสหภาพเมียนมาร (พมา) จุดตะวันตกสุดอยูที่อําเภอแมสะเรียง จังหวัด
แมฮ องสอน
ทิศใต จรดประเทศมาเลเซีย จุดใตสุดอยทู ่ีอําเภอเบตง จังหวัดยะลา
การแบง ภาคภูมศิ าสตรของประเทศไทย
ประเทศไทยแบง ตามลกั ษณะภูมศิ าสตรไ ด 6 ภาค ไดแก ภาคเหนือ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ภาคกลาง
ภาคตะวนั ออก ภาคตะวนั ตก และภาคใต
ภาคเหนือ
ลักษณะภูมิประเทศของภาคเหนือ ประกอบดวยจังหวัดตาง ๆ 9 จังหวัด คือ จังหวัดเชียงใหม
เชียงราย แมฮองสอน ลาํ พนู ลาํ ปาง แพร นาน อตุ รดิตถ และพะเยา มีพื้นที่ 93,690 ตารางกโิ ลเมตร ลกั ษณะ
ภูมปิ ระเทศเปน เทือกเขาสูง และท่รี าบหุบเขา เทือกเขาที่สําคัญ ไดแก เทือกเขาแดนลาว ถนนธงชัย ผีปนน้ํา
และหลวงพระบาง ยอดเขาท่สี งู ท่สี ดุ ในประเทศไทย คอื ดอยอนิ ทนนท มคี วามสงู 2,595 เมตร และเปนสวนหนึ่ง
ของเทอื กเขาถนนธงชัยในพน้ื ทจี่ ังหวดั เชียงใหม
3
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือมพี น้ื ที่ 170,000 ตารางกโิ ลเมตร ประกอบดวยจังหวดั ตา ง ๆ 19 จงั หวดั คือ
จงั หวัดหนองคาย เลย อดุ รธานี นครพนม สกลนคร กาฬสนิ ธุ ขอนแกน มหาสารคาม รอยเอ็ด ชัยภูมิ ยโสธร
อุบลราชธานี ศรสี ะเกษ บรุ รี ัมย นครราชสีมา สุรินทร มกุ ดาหาร อาํ นาจเจรญิ และหนองบัวลําภู ภูมิประเทศ
ทว่ั ไปเปน แองคลายแองกระทะ ลาดเอียง ไปทางตะวันออกเฉียงใตมขี อบเปนภูเขาสูง ทางตะวันตกและทางใต
ขอบทางตะวันตก ไดแก เทือกเขาเพชรบูรณ และเทือกเขาดงพญาเย็น สวนทางใตไดแก เทือกเขาสันกําแพง
และเทอื กเขาพนมดงรัก พ้ืนทีต่ ะวันตกเปนทีร่ าบสูง เรียกวา ทีร่ าบสูงโคราช ภูเขาบริเวณนี้เปนภูเขาหินทราย
ทีร่ จู กั กนั ดีเพราะเปน แหลง ทอ งเทย่ี ว คือ ภูกระดึง ภหู ลวง ในจังหวัดเลย แมนํ้าท่ีสําคัญของภาคน้ีไดแก แมนํ้าชี
และแมน้ํามลู ซ่งึ มีแหลงกําเนิดจากเทอื กเขาทางทิศตะวันตก และทางใตแลวไหลลงสูแมน้ําโขง ทําใหสองฝง
แมนํ้าเกิดเปนท่ีราบ น้ําทวมถึงเปนตอน ๆ พ้ืนที่ราบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมักมีทะเลสาบรูปแอก
เปนจํานวนมากแตทะเลสาบเหลานี้จะมีน้ําเฉพาะฤดูฝนเทาน้ันเม่ือถึงฤดูรอน นํ้าก็จะเหือดแหงไปหมด
เพราะดนิ สวนใหญเ ปน ดนิ ทรายไมอ มุ นาํ้ นํ้าจึงซึมผานไดเร็ว ภาคนี้จึงมีปญหาเรื่องการขาดแคลนนํ้าและดิน
ขาดความอุดมสมบรู ณ ทําใหพืน้ ที่บางแหงไมส ามารถใชป ระโยชนใ นการเกษตรไดอยางเต็มท่ี ปจจุบันรัฐบาล
ไดพ ยายามปรับปรงุ พ้นื ทีใ่ หด ขี ึ้นโดยใชร ะบบชลประทานสมยั ใหม ทาํ ใหส ามารถเปน แหลง เพาะปลกู ขา วหอมมะลิ
ที่ดที ีส่ ดุ แหง หน่ึงของประเทศไทย
ภาคกลาง
ลักษณะภมู ิประเทศของภาคกลาง
ภาคกลางมพี ื้นท่ี 91,795 ตารางกิโลเมตร ประกอบดว ยจงั หวัดตาง ๆ 22 จังหวัดคือ จังหวัดสุโขทัย
พิจิตร พิษณุโลก กําแพงเพชร เพชรบูรณ นครสวรรค อุทัยธานี ชัยนาท สิงหบุรี ลพบุรี อางทอง สระบุรี
สุพรรณบุรี พระนครศรีอยุธยา ปทุมธานี นนทบุรี นครปฐม กรุงเทพมหานคร สมุทรปราการ สมุทรสาคร
สมุทรสงคราม และนครนายก ลักษณะภูมิประเทศเปนที่ราบลุมแมน้ําอันกวางใหญไดแก ท่ีราบลุมแมนํ้า
เจาพระยาและทาจีน มีเทือกเขาเปนขอบเขตของภาคทั้งดานตะวันตกและตะวันออก แบงเขตภูมิประเทศ
ออกเปน 2 สวน ไดแ ก เขตท่ีราบภาคกลางตอนบนและเขตที่ราบภาคกลางตอนลาง
เขตที่ราบภาคกลางตอนบน ต้งั แตพ น้ื ท่จี ังหวดั นครสวรรค ขน้ึ ไปจนจรดตอนเหนือของภาคมีลักษณะ
เปนพนื้ ท่ีราบลุมแมน า้ํ สลับกับภเู ขา
เขตท่ีราบภาคกลางตอนลา ง ตงั้ แตพ น้ื ทจี่ งั หวดั นครสวรรคลงมาจนจรดปากอาวไทยเขตพื้นที่ราบลุม
แมน ํ้าอนั กวา งใหญ
ภาคตะวันออก
ลักษณะภมู ิประเทศภาคตะวนั ออก
ภาคตะวันออกมีพื้นท่ี 34,380 ตารางกิโลเมตรเปนภาคท่ีมีพื้นที่เล็กท่ีสุดในบรรดาภาคท้ัง 5 ภาค
ของไทย ประกอบดว ย 7 จังหวดั คอื จงั หวัดปราจนี บรุ ี ชลบรุ ี ฉะเชงิ เทรา ระยอง จนั ทบุรี ตราด และสระแกว
ลักษณะภมู ปิ ระเทศของภาคตะวนั ออก แบง เปน 4 ลกั ษณะ ดังน้ี
4
เขตเทอื กเขา ไดแก เทอื กเขาสนั กาํ แพงและเทอื กเขาบรรทดั สวนใหญเปน ภเู ขาหินทรายและเทอื กเขา
จันทบรุ ี สวนใหญเ ปนภูเขาหินอัคนหี รือหนิ แกรนิต เขตที่ราบลุมแมน้ํา ไดแก ที่ราบลุมแมน้ําบางปะกง ในพ้ืนที่
ฉะเชิงเทราและปราจีนบุรี บริเวณปากแมนํ้าท่ีไหลลงสูอาวไทยท่ีอําเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทราจะมี
ลกั ษณะเปนหาดโคลนเลน เขตท่ีราบชายฝงทะเล นับต้ังแตปากนํ้าบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา ลงมาจนถึง
อําเภอคลองใหญ จังหวัดตราด มีหาดทรายสวยงามและเปนแหลงทองเที่ยวท่ีสําคัญมีประชากรตั้งถ่ินฐาน
หนาแนนมากกวาเขตอ่ืน ๆ มีแมน้ําสายส้ัน ๆ หลายสาย เชน แมน้ําระยอง แมน้ําจันทบุรี และแมน้ําตราด
เฉพาะบรเิ วณปากนํา้ จะเปน หาด
โคลนเลน และเกาะ เปน แหลง ทอ งเทีย่ วท่ีสําคญั ไดแ ก เกาะลา น เกาะสีชัง (จังหวัดชลบุรี) เกาะชาง
(จงั หวัดตราด) และเกาะเสม็ด (จังหวดั ระยอง) เปน ตน
ภาคตะวนั ตก
ลกั ษณะภมู ิประเทศภาคตะวันตก
ภาคตะวันตกมีพ้ืนที่ประมาณ 53,679 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวย 5 จังหวัด คือ จังหวัดตาก
กาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ ลักษณะภูมิประเทศของภาคตะวันตกสวนใหญเปนภูเขา
สลับกับหุบเขาท่ีคอนขางชื้นและแคบกวาหุบเขาของภาคเหนือ เนื่องจากการกัดเซาะของแมนํ้าลําธาร
มภี ูมปิ ระเทศคลา ยภาคเหนือ แบง ไดด ังนี้
เขตเทือกเขา ไดแ ก เทือกเขาถนนธงชยั เปนแนวแบงเขตระหวา งไทยกับพมา จากจังหวัดแมฮ อ งสอน
ถึงจังหวัดตาก, เทือกเขาตะนาวศรี เปนแนวแบงเขตไทยกับพมา มีชองทางติดตอท่ีดานสิงขร จังหวัด
ประจวบคีรีขนั ธ และดา นบดั ตี้ จงั หวัดกาญจนบุรี, เทอื กเขาหินปูน อยรู ะหวางแมนํ้าแควใหญ และแมน้ําแคว
นอ ย สวนใหญเปนภเู ขาหินปนู มถี าํ้ หนิ งอกหินยอ ย
เขตท่ีราบ อยูระหวางเขตเทือกเขากับท่ีราบตํา่ ภาคกลางจนถึงอาวไทย เปนท่ีราบลุมแมน้ําปง แมนํ้า
แมกลอง ที่ราบแมน้ําเพชรบุรี และที่ราบชายฝงทะเลท่ีเปนหาดทรายสวยงาม เชน หาดชะอํา หาดวังหิน
และอา วมะนาว
ภาคใต
ลักษณะภมู ิประเทศภาคใต
ภาคใตมีพ้ืนที่ 70,715 ตารางกิโลเมตร ประกอบดวยจังหวัดตาง ๆ 14 จังหวัด คือ จังหวัดชุมพร
พทั ลุง สรุ าษฎรธ านี นครศรีธรรมราช สงขลา ปตตานี ยะลา นราธิวาส ระนอง พังงา กระบี่ ภูเก็ต ตรัง และสตูล
เปนดินแดนสว นหน่งึ ของคาบสมุทรมลายู จึงขนาบดวยทะเลทั้งสองดาน ไดแก อาวไทย มหาสมุทรแปซิฟก
และทะเลอนั ดามัน มหาสมทุ รอนิ เดยี
ลักษณะภูมิประเทศเปนเขตเทือกเขา ประกอบดวยแนวเทือกเขา 3 แนว ไดแก เทือกเขาภูเก็ต
เทือกเขานครศรีธรรมราช และเทือกเขาสันกาลาคีรี สวนใหญจะวางตัวในแนวเหนือ-ใต มีความอุดมสมบูรณ
ของปาไมและแรธาตุ เขตท่รี าบชายฝงอาวไทย ไดแก ท่ีราบลุมแมนํ้าตาป ที่ราบลุมแมนํ้าปากพนัง ท่ีราบลุม
แมนํ้าปตตานี และท่ีราบรอบทะเลสาบสงขลา เกิดจากการทับถมของตะกอนดินโคลนและทราย ท่ีน้ําจาก
แมน ้ําและกระแสคลื่นพัดพามาทับถม จนกลายเปนที่ราบอันกวางใหญ และมีประชากรต้ังถิ่นฐานหนาแนน
มากกวา เขตพนื้ ท่ีอื่น ๆ ชายฝง ดานอาวไทยเรม่ิ ตัง้ แตช ายฝง จังหวัดชมุ พรลงไปจนถึงจงั หวดั นราธวิ าส เปนชายฝง
5
แบบเปลอื กโลกยกตวั ขึ้นสูง นํา้ ทะเลจึงตน้ื มหี าดทรายสวยงาม และมีอาวขนาดใหญ เชน อาวบานดอน อาวสวี
ฯลฯ บรเิ วณปากแมนาํ้ จะเปน หาดโคลนและมีปาชายเลน ลักษณะภูมิประเทศที่เดนของชายฝงดานอาวไทย
คอื ทะเลสาบสงขลา เปนทะเลสาบเปดหรือทะเลสาบนาํ้ เค็ม (Lagoon) ในอดีตกาลมีกระแสลมและคลื่นพดั พา
ตะกอนทรายมาทบั ถมจนเปนแนวสนั ทราย หรือแหลม ปดปากอาวจนกลายเปนทะเลสาบสงขลาในปจจุบัน
และทีร่ าบชายฝง ทะเลอนั ดามนั เปนท่รี าบแคบ ๆ เน่อื งจากมีภูเขาต้ังชดิ ตระหงาน ตดิ กบั ชายฝงทะเล ชายฝง
ดานอันดามัน จะเริ่มต้ังแตชายฝงจังหวัดระนองจนไปถึงจังหวัดสตูล มีลักษณะเปนชายฝงแบบเปลือกโลก
ยุบตวั หรอื จมตัว ทําใหม นี ํา้ ทะเลลึกและมีชายฝง ทเี่ วาแหวงมาก
กจิ กรรมที่ 1
ลกั ษณะภมู ิประเทศของประเทศไทยมอี ทิ ธพิ ลตอความเปน อยูของคนไทยอยา งไรบา ง
อธบิ ายและยกตวั อยา งมาใหเ ขาใจ
กจิ กรรมที่ 2
ใหผ ูเ รยี นบอกถงึ ลักษณะทางภมู ิศาสตรก ายภาพของจงั หวัดของตนวามลี กั ษณะอยางไรและ
สงผลตอ การประกอบอาชีพของคนในชมุ ชนอยางไรบา งพรอ มยกตัวอยา ง
เรือ่ งท่ี 2 ลักษณะทางภูมิศาสตรของประเทศไทย
ลักษณะ ทําเล ทตี่ ้งั ของประเทศไทย
ประเทศไทยต้ังอยูในคาบสมุทรอินโดจีน และอยูทางทิศตะวันออกเฉียงใตของทวีปเอเชีย ท่ีต้ังของ
ประเทศไทยอยูแถบศูนยส ตู ร จงึ เปนบริเวณทไ่ี ดร บั พลังงานความรอ นจากดวงอาทิตยม าก เปน ประเทศทอ่ี ยใู น
เขตรอ น และมอี ณุ หภมู ขิ องอากาศเฉลีย่ สูงตลอดทัง้ ป
6
ลกั ษณะภูมิอากาศ ประเทศไทย
ประเทศไทยต้ังอยูใกลเสนศูนยสูตรในซีกโลกตอนเหนือ ประเทศไทยจึงมีภูมิอากาศแบบทุงหญา
สะวนั นาเปนสวนใหญ ภูมิอากาศของประเทศไทย ไดรับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต และลมมรสุม
ตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ดงั นี้
ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต ประเทศไทยฤดูฝนเริ่มระหวางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม
ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตจะพัดจากมหาสมุทรอินเดียมายังทวีปเอเชีย ทําใหเกิดฝนตกชุกท่ัวประเทศไทย
ดังนนั้ ชายฝง ดา นตะวันตกในภาคใตจะไดรับปริมาณฝนมากกวาชายฝงตะวันออก เชน จังหวัดระนอง ภูเก็ต
จะไดรบั ปริมาณนํ้าฝนมากกวาทุกจังหวัด สวนจังหวัดที่มีปริมาณฝนตกมากที่สุดในประเทศไทย คือ อําเภอ
7
คลองใหญ จังหวัดตราด ซ่ึงอยูทางภาคตะวันออก เพราะเปนจังหวัดที่รับลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตไดอยาง
เต็มที่
ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทยฤดูหนาวเร่ิมระหวางกลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือน
กมุ ภาพนั ธ ลมมรสุมตะวนั ออกเฉียงเหนือจะพัดจากตอนเหนือของจีนมายังตอนลางของทวีปเอเชียจึงทําให
อากาศหนาวเย็นแตไมมฝี นตก สว นภาคใตก อใหเกดิ ฝนตกได เพราะลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือจะพัดผาน
อาวไทยกอ น จงึ หอบไอน้ํามาจากอา วไทย ทําใหฤดูหนาวของภาคใตม ฝี นตกและอากาศไมหนาวจดั
ส่งิ แวดลอมทางธรรมชาตมิ ีอทิ ธิพลตอ การดาํ เนนิ ชีวติ ของทอ งถ่ิน
ลักษณะทางธรรมชาตขิ องทองถิ่นตา ง ๆ จะมีองคประกอบทีส่ ําคญั ทีไ่ มเ หมือนกันซึ่งผูเรียนควรจะได
เรียนรูถึงลักษณะภูมิประเทศ ลักษณะภูมิอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ องคประกอบแตละชนิดจะมีหนาท่ี
เฉพาะ และมีความสัมพันธซึ่งกันและกัน เนื่องจากลักษณะภูมิประเทศ และภูมิอากาศของแตละภาค
ในประเทศไทยมีความแตกตา งกนั ดังน้ันจงึ ทําใหก ารดําเนินชวี ิตของประชากรในทอ งถ่ินจึงแตกตางกนั พอสรปุ
ไดด ังน้ี
ภาค ลักษณะภมู ปิ ระเทศ การประกอบอาชีพและ ประเพณีและการนบั ถอื
เหนอื
และภูมิอากาศ ความเปนอยู ศาสนา
กลาง
เปนทรี่ าบหุบเขา ดนิ มี เพาะปลกู พชื ผกั เมอื ง สงกรานต การแหค รัวทาน
ตะวันออก
เฉียงเหนือ ความอดุ มสมบูรณอ ากาศ หนาว และอาชีพ ปอยสางลอง (บวชลูกแกว)
ตะวันออก
ตะวนั ตก หนาวเยน็ เปนเวลานาน การทอ งเที่ยว นับถือศาสนาพทุ ธ
ใต
เปนทรี่ าบลมุ และมีความ ทาํ นา ทาํ สวนผลไม แขงเรือ พชื มงคล วิง่ ควาย
อดุ มสมบูรณ ตอนบนของ เล้ียงสัตว ทาํ ประมง การลงแขก เกีย่ วขาว นบั ถอื
ภาคในฤดหู นาวอากาศ น้ําเคม็ และน้าํ จดื รบั จา ง ศาสนาพทุ ธ
หนาวและรอ นในฤดรู อ น ในโรงงานอุตสาหกรรม
ตอนลา งของภาคฤดรู อน การทอ งเท่ยี วและมี
และฤดูหนาวไมแตกตา ง ประชากรหนาแนนกวา
กันมากนกั มฝี นตกชุกกวา ภาคอ่ืน ๆ
ตอนบน
เปน ทรี่ าบสงู พน้ื ดนิ เปน ทําไร เลยี้ งสัตว ประชากร แหเ ทียนพรรษา
ดินปนทรายอากาศ คอ นขางยากจน และ บุญบง้ั ไฟ คลอ งชา ง
แหงแลง โยกยา ยไปอยูทอี่ น่ื มาก นับถือศาสนาพทุ ธ
คลายภาคกลาง
คลายภาคกลาง
เปน ทร่ี าบฝง ทะเลอากาศ ทําสวนยางพารา ปาลม บุญเดือนสบิ ชงิ เปรต
8
ภาค ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ การประกอบอาชีพและ ประเพณีและการนบั ถอื
และภมู อิ ากาศ ความเปนอยู ศาสนา
รอ นชน้ื ฝนตกตลอดทง้ั ป นา้ํ มนั เหมอื งแร ประมง วงิ่ ควาย นับถอื ศาสนาพุทธ
นา้ํ เค็มและอาชพี และศาสนาอสิ ลาม
การทองเท่ียว
กิจกรรมที่ 1
ใหผเู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาคนควา ลกั ษณะภมู ิประเทศภมู อิ ากาศและอาชพี ของประชากรใน
แตละภาคแลว นํามาอภิปราย
กิจกรรมท่ี 2
ใหนกั เรียนบอกช่ือจงั หวดั ในภาคเหนือ ภาคใต และภาคกลางมาภาคละ 5 จงั หวัด
เรื่องที่ 3 การใชข อมลู ภูมิศาสตรกายภาพชุมชน ทองถิน่ ในการดาํ รงชีวิต
การใชแผนท่ีและเครอื่ งมือทางภมู ศิ าสตร
การเรยี นรคู วามหมาย องคประกอบและชนิดของแผนที่ทําใหสามารถใชแผนที่ชนิดตาง ๆ ไดอยาง
เหมาะสม เปนเคร่อื งมอื สําคัญในการจดั ทําแผนท่ีในการสํารวจขอมลู ทอ งถิน่ ได
แผนท่ี คือ สง่ิ ท่ีแสดงลักษณะของพ้ืนที่บนผิวโลก ท้ังที่เปนอยูตามธรรมชาติและส่ิงที่มนุษยสรางข้ึน
โดยแสดงลงบนแผน แบบราบ มกี ารยอ สวนใหเล็กลงตามตองการ อาศัยสัญลักษณและเครื่องหมายท่ีกําหนด
ขนึ้ แสดงลกั ษณะของสิง่ ตา ง ๆ บนโลก
แผนทเี่ ปน เครื่องมอื ทส่ี าํ คัญท่ที ําใหเ รารูวา ทะเล มหาสมุทร ทวีป และประเทศตา ง ๆ ต้งั อยูบ ริเวณใด
บนพน้ื โลก แตก ารท่เี ราตองการจะไดป ระโยชนอ ยา งแทจรงิ จากการใชแ ผนท่ีเทา นน้ั เราจําเปน จะตอ งมคี วามรู
ความเขา ใจเกี่ยวกับแผนท่เี สยี กอ น เชน ตอ งอา นแผนที่เปน และรจู ักเลอื กชนิดของแผนท่ีตามโอกาสที่จะใช
จึงจะสามารถใชแผนทไี่ ดอ ยา งถูกตอง
ความสาํ คัญของแผนท่ี
แผนที่เปนเคร่ืองมือทางภูมิศาสตรอยางหนึ่งของมนุษยสรางข้ึนเพ่ือนําไปใชประโยชนในกิจกรรม
ตาง ๆ เชน ใชคนหาสถานที่ เสนทางคมนาคมขนสง การทองเท่ียว แหลงเกษตรกรรม และกิจการทหาร
เปนตน ผใู ชแ ผนทจ่ี ะทราบขอ มูลบนพื้นทีจ่ รงิ อยางถูกตองชดั เจนและประหยัดเวลา
9
ชนดิ ของแผนที่
1. แผนที่ทางกายภาพ คอื แผนท่แี สดงถึงลกั ษณะทวั่ ไป ไดแก
1.1 แผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ
1.2 แผนทภ่ี ูมิอากาศ
1.3 แผนทร่ี ัฐกจิ
1.4 แผนทเ่ี ศรษฐกจิ
1.5 แผนที่ประวัติศาสตร
2. แผนที่เฉพาะเรื่อง เปนแผนที่ท่ีแสดงขอมูลตามความตองการของผูศึกษา เชน แผนท่ีสรางทาง
รถยนต รถไฟ เครือ่ งบิน แผนท่ที างหลวง แผนท่ีทหาร แผนท่กี ารเดนิ เรือ แผนท่ีปาไม แผนทีท่ ่ดี นิ เปน ตน
องคป ระกอบของแผนที่ คอื สว นตาง ๆ ในแผนทีท่ ท่ี ําใหเ ขา ใจในการอานแผนทีไ่ ดถ กู ตอ งมากขึ้นซึ่งมี
องคป ระกอบทส่ี าํ คัญ ดงั นี้
1. เสน รงุ -เสน แวง เสน ทผ่ี านขว้ั โลกเหนือไปยังข้ัวโลกใต เรียกวา เสนแวง และเสนท่ีผาน
แนวตะวนั ตกไปยังตะวันออก เรียกวา เสนรุง เสนรุงที่ยาวท่ีสุดเรียกวา เสนศูนยสูตร ท้ังเสนรุงและเสนแวง
เปนเสนสมมติ
2. มาตราสวนคําพดู
3. มาตราสวนบรรทัด
กิจกรรม
แบง ใหกลมุ นกั เรยี นชว ยกันคิดหาคาํ ตอบของคาํ ถามทีว่ า “การหาทิศทางในแผนที่
เราจะทราบไดอยางไรวาสว นใดคอื ทิศเหนอื ในกรณที ่ีไมไ ดร ะบทุ ิศไวในแผนท”ี่
สญั ลักษณตาง ๆ ที่ใชในแผนที่
เครือ่ งหมายท่ีใชแ ทนสิ่งตาง ๆ บนผวิ โลกซึ่งมรี ปู รา งคลายของจริงและนยิ มใชสัญลกั ษณ ทเี่ ปน สากล
ดังนี้
เครอื่ งมือวดั ระยะในการทําแผนผงั และพน้ื ทีอ่ ยางงา ย ๆ
การสรางแผนผัง แผนที่ จะตองยอสวนจากพื้นที่จริงลงแผนแบนราบ เคร่ืองวัดระยะจึงมี
ความจําเปน อยา งยิง่ เครอื่ งวัดท่ีนิยมนํามาใช ไดแ ก
1. การนบั กา ว เนน การวดั ระยะที่ใชเ ครือ่ งมืองาย ๆ ท่ที ุกคนมีอยู กอนการเดินตองทําระยะ
ใหผ ูวดั หาคาความยาวมาตรฐานของระยะ 1 กา วของตนเองกอ น ถาตองการวดั ระยะ ใหเ ดินนบั กาว ไดจาํ นวน
กา วแลว นํามาคูณกบั กาวมาตรฐานของตน ก็จะไดระยะจริงโดยประมาณ
10
2. โซ เปนเคร่ืองมอื ท่เี ปนโลหะเปนขอ ๆ มหี ลายชนิด แตละชนิดมีความยาวขอแตกตางกัน
มที ั้งระบบองั กฤษและระบบเมตรกิ
3. เทป เปน เครื่องมอื วดั ที่นิยมใชกันมากท่ีสุดในปจจุบัน เพราะใชงาย สะดวก นํ้าหนักเบา
กะทดั รดั พกพาไดสะดวก มีหลายขนาด
กิจกรรมที่ 1
ใหน ักเรยี นเขยี นแผนผงั จงั หวัดทผ่ี ูเรียนอาศยั อยู โดยใชเ คร่อื งมอื ทางภูมศิ าสตรอ ยา งงา ย
แลว นําเสนอในกลมุ
เครื่องมอื ทใ่ี ชในการสาํ รวจทอ งถิน่ เชิงภูมศิ าสตร
การศกึ ษาเรือ่ งใด ๆ กต็ าม ผเู รียนจะตอ งมเี ครอ่ื งมอื ในการศกึ ษา ซ่ึงอาจมอี ยแู ลว หรอื ผเู รยี นอาจตอง
สรางขึ้นเองแลวแตก รณี และตองเหมาะสมกับเร่ืองที่จะศึกษา สําหรับเคร่ืองมือในการศึกษาจําแนกได 2 ชนิด คือ
1. เคร่ืองมือสํารวจขอมูลทองถิ่นเชิงภูมิศาสตรเศรษฐกิจและสังคม ไดแก แบบสังเกตการณ
แบบสัมภาษณ แบบสอบถาม แผนท่ภี าพถายทางดาวเทยี ม เปน ตน
2. เครอ่ื งมอื สํารวจทองถน่ิ เชงิ ภูมิศาสตรกายภาพ แบง ได ดังน้ี
2.1 เคร่ืองมือศึกษาลักษณะภูมิประเทศ เชน เข็มทิศ เทปวัดระยะแผนท่ี
และภาพถายทางอากาศ เปนตน
2.2 เครื่องมือศึกษารวมกับแผนท่ีและภาพถายทางอากาศ เชน เครื่องมือวัดพ้ืนที่
เครื่องมือวัดระยะ เครื่องมือวัดมมุ กลอ งสามมติ ิ เปนตน
2.3 เครอ่ื งมอื สาํ หรบั แผนที่และแผนผงั ไดแ ก เข็มทิศ โซ เทป การบันทึก
2.4 เครอื่ งมอื สาํ หรบั ศกึ ษาภมู ศิ าสตร ไดแก เทอรโมมเิ ตอรช นดิ ตาง ๆ เครือ่ งมอื
วัดลม เครือ่ งมือวัดปริมาณนาํ้ ฝน เคร่อื งมือวดั ความชื้น เคร่อื งมือวดั ความดันอากาศ
11
กิจกรรมท่ี 1
ใหนักเรียนเขยี นแผนผังจังหวดั ทผี่ เู รยี นอาศัยอยู โดยใชเครื่องมือทางภมู ิศาสตรอ ยางงา ยแลว นําเสนอในกลมุ
กจิ กรรมท่ี 2
ใหผ เู รยี นเลือกคาํ ตอบทีถ่ ูกตองทส่ี ดุ เพียงคําตอบเดียว
1. ส่งิ ใดทแ่ี สดงลกั ษณะของผวิ โลกโดยแสดงบนพื้นราบและใชเ คร่อื งหมาย แทนสิง่ ทปี่ รากฏบนพืน้ โลก คอื อะไร
ก. แผนที่ ข. ลกู โลก
ค. แผนผงั ง. ภาพถายอากาศ
2. ขอใดเปนแผนทแี่ สดงปริมาณ
ก. แผนที่แสดงฤดูกาล ข. แผนที่แสดงชนดิ ของปาไม
ค. แผนทแ่ี สดงจํานวนประชากร ง. แผนทแ่ี สดงลกั ษณะทางธรณี
3. เมอื่ ยนื หันหนาไปทางทิศตะวันตก ทศิ ใต จะอยูท างดา นใด
ก. ดา นหนา ข. ดา นซา ย
ค. ดานขวา ง. ดา นหลัง
4. สญั ลกั ษณท ีใ่ ชแ ทนท่ีตง้ั เมอื งในแผนท่ี จัดเปนสัญลักษณป ระเภทอะไร
ก. สญั ลักษณท เ่ี ปนสี ข. สญั ลักษณทเ่ี ปนจดุ
ค. สัญลกั ษณที่เปน เสน ง. สญั ลกั ษณทเี่ ปน พน้ื ที่
5. สเี หลืองเปน สญั ลักษณแทนสงิ่ ใดในแผนท่ี
ก. ปา ไม ข. ทุงหญา
ค. เนนิ เขา ง. ไหลท วปี
ใหผ ูเ รยี นศกึ ษาคน ควา หาขอ มูลเกี่ยวกบั หนว ยงาน หรอื องคก รตา ง ๆ วา มีการนาํ แผนที่มาใชประโยชน
อยางไรบาง (บอกมา 3 หนวยงาน)
เรอ่ื งที่ 4 ทรพั ยากรธรรมชาติ และวธิ กี ารอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ
ทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เปนสิ่งท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติที่อยูรอบตัวเรามีท้ังส่ิงมีชีวิต
เชน คน สัตว พชื และสง่ิ ไมมชี ีวิต เชน นํา้ อากาศ หิน ดิน และสง่ิ ท่ีเกดิ ขน้ึ เองตามธรรมชาตเิ หลา นมี้ อี ทิ ธิพล
ซึง่ กันและกนั
ทรพั ยากรธรรมชาติ หมายถึงสิง่ ตา ง ๆ ท่ีเกดิ ข้นึ เองตามธรรมชาติและมนุษย สามารถนํามาใชใหเกิด
ประโยชนต อการดํารงชวี ิต เราสามารถแบง ทรพั ยากรออกเปน 3 ประเภท คือ
1. ประเภทที่ใชแ ลวหมดไป ไดแ ก แรธ าตุ นาํ้ มัน กาซ ธาตุอาหารพชื ในดิน
12
2. ประเภทท่ใี ชไ มหมดแตเสอ่ื มคณุ ภาพ ไดแก ดิน นํ้า อากาศ
3. ประเภททีใ่ ชแลวหมดไปแตส ามารถหาทดแทนข้ึนมาได ไดแ ก ปาไม สัตวป า
ทรัพยากรธรรมชาติมีความสําคัญตอความเปนอยูของมนุษยมาก ประเทศไทยอุดมสมบูรณดวย
ทรัพยากรธรรมชาติหลายชนิด มีปริมาณมากนอยขึ้นอยูกับความแตกตางของสภาพภูมิศาสตรแตละภาค
มนุษยใชทรัพยากรบางอยางเพ่ือความอยูรอดของชีวิต เชน นํ้า อากาศ และทรัพยากรบางชนิดนํามาใช
อุปโภคหรอื บรโิ ภค เชน พชื ผกั แรธ าตุ ปา ไม เปนตน
ประเทศไทยอุดมไปดว ยทรพั ยากรธรรมชาติหลายชนิด ปริมาณ และแหลงท่ีปรากฏอาจจะแตกตาง
กันท้ังนข้ี ึ้นอยกู ับสภาพภมู ศิ าสตรทแ่ี ตกตา งกนั ดว ยทรัพยากรธรรมชาติมีความสําคัญตอชีวติ ความเปนอยูของ
มนุษยมาก มนษุ ยตอ งใชท รพั ยากรบางอยาง เพ่ือความอยูรอดของชีวิต เชน น้ํา อากาศ ทรัพยากรบางอยาง
เพอื่ ความอยูรอดของชวี ิต เชน น้ํา อากาศ ทรพั ยากรบางอยางนํามาใชอ ุปโภค หรือบรโิ ภค เชน พืชผัก แรธาตุ
ปาไม เปน ตน
ทรัพยากรธรรมชาตสิ าํ คัญในประเทศไทยทม่ี ีอิทธิพลตอการดาํ รงชีวติ ของประชากร ไดแก
1. ทรพั ยากรดนิ
ประเทศไทยไดช ื่อวา เปนเมืองเกษตรกรรม เปนแหลงอูขาว อูน้ําท่ีสําคัญของโลกทรัพยากรดิน จึงมี
ความสําคญั ตอประเทศเปน อยา งย่ิง ลักษณะของดินในประเทศไทย สรุปไดดังน้ี
1.1 ดินเหนียว พบท่ัวไปในบริเวณราบลุมแมนํ้าสายตาง ๆ ซ่ึงมีนํ้าทวมถึงทุกภูมิภาค
เน้ือดินละเอยี ด เหมาะจะทํานาขา ว และทําไรป อกระเจา
1.2 ดนิ รวน พบทว่ั ไปในพ้ืนที่ลานตะพักลาํ นํา้ ของแมน าํ้ สายตาง ๆ ซ่ึงเปนพื้นท่ีท่ีอยูหางจาก
สองฝง แมนา้ํ ออกไป เปนลกั ษณะท่ีราบข้ันบันได และนํ้าทวมไมถึง เนื้อดินเปนสวนประกอบของดินเหนียวและ
ดนิ ทราย ใชป ลกู พืชไร ออ ย ขา วโพด มันสําปะหลงั ฯลฯ
1.3 ดินอินทรียวัตถุ เปนดินที่เกิดจากการยอยสลายของพืชและซากสัตวท่ีเนาเปอยทับถม
เปนชนั้ ๆ พบทีท่ เี่ คยเปนปา ชายเลนมากอ น (ในปจจบุ นั คือปาพรุ) แตม กั จะมธี าตุกํามะถนั ปนอยูม าก
1.4 ดินทราย เปนดนิ ทีม่ อี งคประกอบของเนอ้ื ทรายมากทสี่ ดุ มคี วามอดุ มสมบรู ณคอนขา งตํ่า
พบมากในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ในบรเิ วณชายฝงแมน า้ํ และเชิงเขาในภาคอ่นื ๆ จะพบในพื้นทช่ี ายฝง
ทะเล ใชท ําสวนมะพราว และปลูกปาเพือ่ พฒั นาคุณภาพของดิน
2. ทรัพยากรน้าํ
ประเทศไทยมีปริมาณฝนอยูในเกณฑปานกลาง เฉล่ียประมาณปละ 1,675 มิลลิเมตร จัดไดวาเปน
ประเทศที่มีความอุดมสมบูรณของทรัพยากรน้ํามากพอสมควร ทั้งแหลงนํ้าบนพื้นผิวดิน (แมน้ําลําคลอง)
และแหลง นํา้ ใตดิน (นํ้าบาดาล)
แตเน่ืองจากพื้นท่ีสวนใหญของประเทศมีฝนตกไมสม่ําเสมอตลอดป จึงมักประสบปญหาขาดแคลนนํ้า
ในชวงฤดูแลง โดยเฉพาะน้ําใชในการเกษตร ซงึ่ ประสบปญ หาเกอื บทุกพื้นทีข่ องประเทศ
13
ภาคท่มี คี วามอดุ มสมบรู ณข องทรัพยากรนา้ํ มากท่สี ดุ คอื ภาคกลางเพราะมแี มน า้ํ สายใหญม คี วามยาว
และใหน้ําตลอดปหลายสาย ไดแก แมน้ําเจาพระยา ทาจีน และแมกลอง ตลอดจนแหลงนํ้าใตดินก็นับวามี
ความอดุ มสมบูรณมากวา ภาคอืน่ ๆ เชน กัน
สวนภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ประสบปญหาความไมอ ดุ มสมบรู ณของแหลง นา้ํ ตามธรรมชาติมากทสี่ ดุ
ในฤดแู ลงจะขาดแคลนนํ้าใชในการอปุ โภค บรโิ ภค และการเพาะปลูก บางพ้นื ท่ีไดช่ือวาประสบปญหาภัยแลง
ซาํ้ ซาก
แมจะมีแมน้ําชี และแมนํ้ามูล ซึ่งเปนแมน้ําสายใหญและมีความยาวมากของภาค แตปริมาณนํ้า
ในฤดแู ลง กลับมนี อ ย ไมสามารถใชประโยชนไดม ากนัก ย่ิงแหลงน้ําใตดินมีปญหาดานคุณภาพ เน่ืองจากมีแร
หนิ เกลือ (เกลอื สินเธาว) แทรกอยูในชนั้ หินทว่ั ไป จึงทาํ ใหแหลงนาํ้ บาดาลสว นใหญ มรี สกรอยเค็มใชประโยชน
ไดน อ ย
ในปจ จบุ นั มกี ารนาํ นํ้ามาใชก ันมากโดยเฉพาะภาคกลาง กรุงเทพฯ และปริมณฑล เพราะมีการขยายตัว
ทางเศรษฐกจิ อยางกวา งขวาง เชน บานจดั สรร โรงงานอตุ สาหกรรม ฯลฯ ในขณะที่การผลิตนํ้าประปาของรัฐ
ยังกระจายไมท ั่วถึงดพี อ
ดังนัน้ เมื่อมีการขุดเจาะนาํ น้ําบาดาลมาใชกนั เพ่ิมมากขนึ้ ทาํ ใหเกิดปญ หาแผน ดินทรุด เนือ่ งจากแหลง
น้าํ ใตด ินมกั อยใู นชองวา งหรือรอยแตกของช้นั หินใตด ินทงั้ สนิ้ เมือ่ นําน้ํามาใชกันมาก ๆ จึงเกิดเปนโพรงใตดิน
และเกิดการทรดุ ตัวลงในทีส่ ดุ
3. ทรัพยากรปา ไม
ในปจจุบัน ประเทศไทยมีพ้ืนท่ีปาไมเหลืออยูเพียงรอยละ 25 ของพื้นที่ประเทศหรือประมาณ
131,485 ตารางกิโลเมตร (พ.ศ. 2547)
ลกั ษณะของปาไมใ นประเทศไทย แบง เปน 2 ประเภทใหญ ๆ ตามสภาพภมู ปิ ระเทศ ดังนี้
1. ปา ไมไมผ ลดั ใบ เปน ปา ไมท ข่ี ้ึนในเขตอากาศรอนชื้น แบบมรสมุ เขตรอน มฝี นตกชุกเกอื บ
ตลอดป มคี วามชืน้ สูง ทาํ ใหมใี บเขยี วชอุมตลอดปเ หมอื นไมผลัดเปล่ียนใบ โดยมากจะพบในพื้นท่ีภาคใตและ
ภาคตะวนั ออก
ปาไมผ ลัดใบ แบง ออกเปน 5 ชนดิ ยอย ๆ ดังนี้
1.1 ปา ดงดิบ มีตน ไมขนึ้ หนาทบึ ทง้ั ไมยนื ตน ใหญแ ละไมย นื ตน เล็ก
1.2 ปาดบิ เขา พบในพ้ืนท่ีสูงตงั้ แต 1,000 เมตรขึ้นไป เกือบทุกภาค เปนปา ทใ่ี หกําเนิดตนน้าํ
ลาํ ธาร
1.3 ปาสนเขา พบในพืน้ ที่สูงตัง้ แต 700 เมตรขน้ึ ไป เกอื บทกุ ภาคเชน กัน มีไมส นนานาชนดิ
1.4 ปาพรุ เปน ปาทพี่ บบรเิ วณชายฝง ทะเลของภาคใต มที ั้ง ไมย นื ตน ไมพุม ไมเลื้อย
และพืชลมลกุ
14
1.5 ปาชายเลน เปนปาทขี่ ึ้นบริเวณชายทะเลที่เปน โคลนเลนโดยเฉพาะบรเิ วณปากแมน้ํา
มีความสําคัญตอระบบนิเวศวิทยา หรือแหลงที่อยูอาศัยและแหลงเพาะพันธุของสัตวนํ้า ไมที่สําคัญคือ
ไมโ กงกาง ลําพู จาก เปนตน
2. ปาไมผลัดใบ พบในเขตภูมิอากาศแบบทุงหญาเมืองรอนที่มีฝนตกปละ 4 เดือน
ในฤดูแลงไมป ระเภทนจ้ี ะผลัดใบพรอมกันเกือบหมดทง้ั ตน พบในพนื้ ท่ีราบและพืน้ ท่สี ูงไมเกิน 1,000 เมตร
แบง ออกเปน 2 ชนดิ ดงั น้ี
2.1 ปาเบญจพรรณ พบในเกือบทุกภาคของประเทศ ไมสําคัญท่ีมีคาทางเศรษฐกิจ ไดแก
ไมส ัก ไมประดู ไมแดง ไมย าง ฯลฯ
2.2 ปาแดง ปาโคก หรือ ปาแพะ เปนปา โปรง พบมากในบรเิ วณทร่ี าบหรอื เนนิ เขาเตี้ย ๆ
ซึ่งเปนพ้ืนที่สีแดง โดยเฉพาะในพื้นท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ไมที่มีคุณคาทางเศรษฐกิจ คือ ไมเต็งรัง
ไมพะยอม ฯลฯ
4. ทรัพยากรแรธ าตุ
ประเทศไทยมีแหลงแรธาตุอุดมสมบรู ณก ระจายอยูท่ัวไป โดยเฉพาะบริเวณเขตเทือกเขาสงู
ในภาคเหนือ ภาคตะวนั ตก และภาคใต ในที่น้ี จาํ แนกแรธาตไุ ดเปน 3 ชนิด ดงั นี้
4.1 แรโลหะ ไดแ ก ดีบกุ ทงั สเตน ตะก่ัว สงั กะสี ทองแดง เหลก็ พลวง และแมงกานสี
4.2 แรอ โลหะ ไดแก ยปิ ซัม หินปูน ดนิ มารล (ดนิ สอพอง) และรัตนชาติ
4.3 แรเช้อื เพลิง ไดแก นํา้ มันดิบ กาซธรรมชาติ และถานหนิ (ลิกไนต)
5. ทรัพยากรสตั วป า
สตั วป า อาศยั อยูใ นปาตามโพรงไม ซอกหิน ถ้าํ สัตวเ หลาน้ีตองพ่ึงพาหากินดวยตนเอง ปรับตัวใหเขา
กบั สง่ิ แวดลอ ม เชน เสอื ชา ง กวาง หมี แรด ลิง คาง เปนตน ปจจุบันสัตวปาถูกคุกคามมากขึ้นทําใหสัตวปา
บางชนิดสูญพันธไป ประเทศไทยไดมีพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปาข้ึน เม่ือวันท่ี 26 ธันวาคม
2530 ดงั น้นั รัฐบาลจึงกาํ หนดใหว ันท่ี 26 ธันวาคม ของทุกปเปน “วันคุมครองสัตวป า แหงชาติ”
ทรัพยากรและการแลกเปลย่ี นทรพั ยากร
เน่ืองจากประเทศไทยมีความอุดมสมบูรณดวยทรัพยากรธรรมชาติหลายชนิดของแตละทองถิ่น
เมอื่ มมี ากในทอ งถ่ินก็ดเู หมือนวาเปน ของไมม ีประโยชนหรือไมมีคุณคา แตในขณะเดียวกันทองถิ่นอ่ืนมีความ
ตอ งการจึงทาํ ใหม กี ารแลกเปลย่ี นทรพั ยากรระหวา งทองถิ่นเกดิ ขึน้ ตวั อยา งขา งลางน้ีเปนทรัพยากรธรรมชาติ
ท่มี ีอยใู นแตละภาคและนาํ ไปสกู ารแลกเปลยี่ นทรัพยากรระหวา งทองถนิ่
ภาคเหนือ มีลนิ้ จี่ ลาํ ไย สม เขียวหวาน และผักผลไมเมืองหนาว เชน บร็อคโคล่ี เซเลอรี่ สตรอวเบอรร่ี
ลูกทอ ลกู พลับ สาล่ี เปนตน
ภาคใต มที เุ รียน เงาะ ลองกอง มงั คุด และสัตวน้ําเค็ม เชน ปลา กุง หอย ปลาหมึก และอื่น ๆ เชน
มะพราว แรธ าตุตา ง ๆ
15
ภาคกลาง ปลูกขา ว ทาํ สวนผกั - ผลไม เชน สมโอ ชมพู มะมว ง ขนุน ขา วโพด ออ ย ผักตาง ๆ และ
เลี้ยงสตั ว เชน สกุ ร เปด ไก ปลานาํ้ จืด เปน ตน
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ปลูกถั่ว งา ขาวโพดออน มันสําปะหลัง ปอ ฝาย และสัตวเลี้ยง เชน โค
กระบือ สกุ ร เปนตน
ผลกระทบท่เี กิดจากการใชทรพั ยากร
ทรัพยากรธรรมชาตเิ มื่อนํามาใชม ากเกนิ ไปโดยไมมีการสรางการทดแทนก็จะทําใหเกิดความสูญเสีย
หรอื ถกู ทาํ ลายได เชน การตดั ถนนเพอ่ื ใชใ นการคมนาคม หรอื การสรางเขื่อนกักเก็บน้ําจะตองใชเนื้อท่ีบริเวณ
พ้นื ดินจํานวนมหาศาล ทําใหพ้ืนดินท่ีเปนปาไมถูกโคนทําลายลง ทําใหปาไมลดลง สัตวปาลดลงเพราะพื้นที่ปา
ถกู ทําลายทาํ ใหสภาพอากาศทชี่ มุ ชน้ื อดุ มสมบูรณ เกดิ ความแหงแลง ฤดูกาลผนั แปรหรอื ฝนตกไมตองตามฤดูกาล
หรอื ตกนอ ย หรอื มีการใชพ ้ืนดนิ เพือ่ การเพาะปลูกมากขน้ึ มกี ารทําลายปาเพ่ือการเพาะปลูก นอกจากนี้การใช
สารเคมีในการเพาะปลูกเกินความจําเปน ทําใหดินที่อุดมสมบูรณเสื่อมสภาพเม่ือทรัพยากรเส่ือมลง
สภาพสง่ิ แวดลอมก็เสอ่ื มไปดว ย
ส่ิงแวดลอ ม
สง่ิ แวดลอ ม หมายถงึ สงิ่ ตา ง ๆ ทั้งหลายที่อยรู อบตวั เราท้ังสิ่งท่ีมีชีวิตและส่ิงท่ีไมมีชีวิต ส่ิงท่ี
เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ ส่ิงท่ีมนุษยสรางขึ้น อาจมีประโยชนหรือไมมีประโยชนตอมนุษยก็ได เราแบง
สงิ่ แวดลอ มเปน 2 ประเภทคือ
1. สิ่งแวดลอ มตามธรรมชาติ คือสงิ่ แวดลอ มทเ่ี กดิ ขึน้ เองตามธรรมชาติ ไดแก คน พืช สัตว
ดนิ นํ้า อากาศ ฯลฯ สิ่งแวดลอ มนี้แบงเปน 2 ชนดิ ไดแก
1.1 สง่ิ แวดลอ มท่มี ชี ีวิต เชน คน สตั ว พชื ฯลฯ
1.2 สิง่ แวดลอ มที่ไมมีชีวิต เชน ดนิ น้าํ อากาศ ภเู ขา ฯลฯ
2. สิ่งแวดลอมทม่ี นษุ ยส รา งขึน้ แบง เปน 2 ชนิด คอื
2.1 สิ่งแวดลอมทางกายภาพ เปนสิ่งที่มนุษยสรางข้ึนเปนวัตถุ สามารถมองเห็นได
ชัดเจน เชน อาคารบา นเรือน ยานพาหนะ เสื้อผา ฯลฯ
2.2 ส่ิงแวดลอมทางสังคม เปนสิ่งแวดลอมท่ีมนุษยสรางข้ึน แตไมใชวัตถุจึงไมอาจ
มองเหน็ ได แตเปนสงิ่ ที่มผี ลตอ พฤตกิ รรมท่ีแสดงออก เชน ประเพณีวัฒนธรรม กฎหมายขอ บังคับ เปนตน
วธิ กี ารอนุรกั ษทรพั ยากรธรรมชาติ
เนื่องจากมีการทําลายทรัพยากรธรรมชาติจากการกระทําของมนุษย และการกระทําน้ันมีความ
รวดเรว็ และรุนแรงเกินกวาระบบธรรมชาติจะฟน ฟดู ว ยตวั เอง ดงั นั้นเปน สิง่ จาํ เปนเรงดว นที่ตองการรณรงค
ใหทุกคนในสังคมชวยกันอนุรักษ และมีความสํานึกอยางจริงจังกอนท่ีจะสงผลกระทบเลวรายไปกวาน้ี
โดยคาํ นึงถงึ สิ่งตอ ไปนี้
16
1. ความสญู เปลา อนั เกดิ จากการใชท รัพยากรธรรมชาติ
2. ใชแ ละรักษาทรพั ยากรธรรมชาติดวยความระมัดระวัง และตองใชใหเกิดประโยชนสูงสุด
และคุมคาที่สุด
3. ใชแลวตองมีการทดแทน
4. ตอ งควบคมุ อัตราการเกิดและการเปลี่ยนแปลงของประชากรใหสอดคลอ งเหมาะสมกนั
5. ใชทรพั ยากรอยางมปี ระสทิ ธภิ าพและหาสง่ิ ใหม ๆ ใชอยา งพอเพยี ง
6. ใหการศึกษาใหประชาชนตระหนักและเขาไปมีสวนรวมในการจัดการทรัพยากรและ
สิ่งแวดลอม
กิจกรรม
1. ทรัพยากรธรรมชาติหมายถงึ อะไร อธิบายและยกตัวอยางมา 3 ชนิด
2. ใหผ ูเรยี นยกตวั อยางวธิ กี ารอนรุ ักษท รัพยากรธรรมชาติ และสงิ่ แวดลอ มมา 3 ขอ
3. ใหผ ูเรยี นแบง กลมุ ศึกษา คนควา ผลกระทบทเ่ี กิดจากการใชและการเปล่ียนแปลง คือ
ส่งิ แวดลอม ธรรมชาติ และทรพั ยากรในทอ งถิน่ แลว นํามาแลกเปล่ียนเรียนรรู ว มกัน
4. ปจ จบุ นั ประเทศไทยประสบภาวะวิกฤตกิ ารณท รพั ยากรธรรมชาติอยางไร
บอกมา 3 ขอ
เรือ่ งที่ 5 ศักยภาพของประเทศไทย
5.1 ศักยภาพของประเทศไทย
ศักยภาพ หมายถึง อาํ นาจหรอื คุณสมบตั ทิ มี่ แี ฝงอยูใ นสิง่ ตาง ๆ อาจทําใหพัฒนา หรือใหปรากฏเห็น
เปนสิ่งทป่ี ระจักษได กระทรวงศกึ ษาธิการไดม ีนโยบายในการจัดการศึกษาเพือ่ ความเปนอยูท่ดี ีสรา งความมัง่ คง่ั
ทางเศรษฐกิจและความมั่นคงทางสังคมใหกับประเทศโดยการนําศักยภาพของประเทศไทยใน 5 ดาน
มาใชป ระโยชนไดแก
1) ดา นทรัพยากรธรรมชาติ
ประเทศไทยเปนประเทศที่มีทรัพยากรธรรมชาติอยูอยางมากมาย ทรัพยากรธรรมชาติ เปนสิ่งที่
เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และมนุษยสามารถนําไปใชประโยชนเพ่ือการดํารงชีวิต ประโยชนดานเศรษฐกิจ
และการพักผอนหยอนใจ จําแนกทรัพยากรธรรมชาติแบงเปน 4 ชนิด คือ ทรัพยากรดิน ทรัพยากรนํ้า
ทรพั ยากรปาไม และทรัพยากรแรธ าตุ
17
2) ดานภูมอิ ากาศ
ประเทศไทยตั้งอยูในเขตรอน สภาวะอากาศโดยท่ัวไปจึงรอนอบอาวเกือบตลอดป อุณหภูมิเฉล่ีย
ตลอดปของประเทศไทยมีคาประมาณ 27 องศาเซลเซียส อยางไรก็ตามอุณหภูมิจะมีความแตกตางกันไป
ในแตล ะพื้นที่และฤดูกาล พื้นที่ที่อยูลึกเขาไปในแผนดินบริเวณตั้งแตภาคกลาง และภาคตะวันออกตอนบน
ข้ึนไปจนถึงภาคเหนือจะมีอุณหภูมิแตกตางกันมาก ระหวางฤดูรอนกับฤดูหนาวและระหวางกลางวัน
กบั กลางคนื โดยในชว งฤดรู อนอณุ หภูมิสูงสุดในตอนบา ย ปกติจะสูงถึงเกือบ 40 องศาเซลเซียส หรือมากกวา
น้ันในชวงเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม โดยเฉพาะเดือนเมษายนจะเปนเดือนท่ีมีอากาศรอนจัดที่สุดในรอบป
สวนฤดูหนาวอุณหภูมติ ํา่ สุดในตอนเชามืดจะลดลงอยูในเกณฑหนาวถึงหนาวจัด โดยเฉพาะเดือนธันวาคมถึง
มกราคมเปน ชว งท่มี อี ากาศหนาวมากท่สี ุดในรอบป ซึง่ ในชว งดังกลา วอณุ หภมู อิ าจลดลงตํ่ากวาจุดเยือกแข็งได
ในภาคเหนือ และภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื บรเิ วณพนื้ ที่ซง่ึ เปนเทือกเขาหรอื บนยอดเขาสูง สําหรับพื้นที่ซึ่งอยู
ติดทะเล ไดแ ก ภาคตะวนั ออกตอนลา งและภาคใต ความผันแปรของอณุ หภูมิในชวงวันและฤดูกาลจะนอยกวา
โดยฤดูรอนอากาศไมรอนจัดและฤดูหนาวอากาศไมหนาวจัดเทาพื้นท่ีซ่ึงอยูลึกเขาไปในแผนดิน ลักษณะ
ภมู ิอากาศจําแนกเปน 3 ฤดู คอื
ฤดูฝน จะเร่มิ ปลายเดอื นพฤษภาคม และส้ินสดุ ปลายเดอื นตลุ าคม
ฤดหู นาว จะเริ่มเดอื นตลุ าคมไปส้ินสดุ เดือนกุมภาพันธ อากาศหนาวจัด จะมีอุณหภูมิต่ํากวา 8.0
องศาเซลเซยี ส อากาศหนาว มอี ณุ หภมู ิระหวาง 8.0 - 15.9 องศาเซลเซียส และอากาศเยน็ มอี ุณหภูมิระหวาง
16.0 - 22.9 องศาเซลเซียส
ฤดูรอน จะเร่ิมกลางเดือนกุมภาพันธ ไปสิ้นสุดประมาณกลางเดือนพฤษภาคม อากาศรอน จะมี
อุณหภมู ริ ะหวา ง 35 - 39.9 องศาเซลเซยี ส อากาศรอ นจัด มอี ณุ หภมู ิ 40 องศาเซลเซียสข้นึ ไป
3) ดา นภูมิประเทศ และทาํ เลทต่ี ง้ั
ประเทศไทย มีพ้ืนท่ี 513,115 ตารางกิโลเมตร (ประมาณ 321 ลานไร) มีลักษณะคลายขวาน
โดยภาคใตเ ปน ดามขวาน แนวดานตะวันตกเปนสันขวาน ภาคเหนือเปนหัวขวาน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
และภาคตะวนั ออกเปน คมขวาน จากลักษณะดังกลาว ความยาวจากเหนือสุดถึงใตสุด วัดจากอําเภอแมสาย
จังหวดั เชียงรายไปจนถงึ อําเภอเบตง จงั หวัดยะลา มคี วามยาว 1,650 กิโลเมตร สวนท่ีกวางสุดจากตะวันออก
ไปตะวนั ตก วัดจากอาํ เภอสริ ินธร จังหวัดอุบลราชธานี ไปยังอาํ เภอสงั ขละบรุ ี จงั หวัดกาญจนบุรี เปน ระยะทาง
800 กิโลเมตร บริเวณแผนดินสวนที่แคบท่ีสุดของประเทศตั้งอยูระหวางแนวชายแดนกัมพูชากับพ้ืนที่
บานโขดทราย ตําบลหาดเล็ก อําเภอคลองใหญ จังหวัดตราด มีระยะทางเพียง 450 เมตร และสวนพื้นท่ี
บา นวงั ดวน ตําบลหวยทราย อําเภอเมือง จังหวัดประจวบคีรีขันธ วัดจากชายแดนประเทศพมาจนถึงทะเล
อา วไทย มีระยะทาง 10.6 กิโลเมตร สําหรับสวนท่ีแคบที่สุดของแหลมมลายู (แผนดินระหวางอาวไทยและ
ทะเลอันดามัน) อยูในพ้ืนท่ีของจังหวัดชุมพรและระนอง มีระยะทางประมาณ 50 กิโลเมตร เรียกสวนนี้วา
"คอคอดกระ"
18
สภาวิจัยแหงชาติไดแบงประเทศไทยออกเปน 6 ภูมิภาค ตามลักษณะธรรมชาติ รวมไปถึงธรณี
สันนิษฐานและทางนํ้า รวมไปถึงรูปแบบวัฒนธรรมมนุษย โดยภูมิภาคตาง ๆ ไดแก ภาคเหนือ
ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคตะวันตก และภาคใต
4) ดา นศิลปวัฒนธรรมและประเพณี
ประเทศไทย เปนสังคมที่ไมเหมือนที่ใดในโลก ผูคนมีความเอ้ือเฟอเผ่ือแผ มีจิตใจโอบออมอารี
มีความสามัคคีในหมูคนทุกเช้ือชาติ ทุกศาสนา ศิลปวัฒนธรรมและประเพณีไทย เปนเอกลักษณของชาติ
ท่คี นไทยทกุ คนภาคภมู ใิ จ เปน ความงดงามทส่ี ืบทอดอนั ยาวนาน
ศลิ ปะ เชน ภาพฝาผนังตามวดั วาอาราม พระราชวัง เคร่ืองประดบั และเครอ่ื งใชท ว่ั ไป
การแสดงแบบไทย ลิเก โขน ราํ วง ดนตรีไทย เพลงไทย ฯลฯ
วัฒนธรรม เชน การแตงกาย ภาษาไทย อักษรไทย อาหารไทย สมุนไพรไทย มารยาทไทย
การไหว การเคารพผูอาวโุ ส ฯลฯ
ประเพณี เชน ประเพณีสงกรานต ประเพณีลอยกระทง ประเพณีชักพระ ประเพณีแหเทียน
เขา พรรษา ฯลฯ
5) ดานทรพั ยากรมนุษย
คนไทยนบั เปนทรัพยากรที่มีคาที่สุดของประเทศ มีศกั ยภาพทแี่ ตกตา ง หลากหลาย มีความรู
ความเชี่ยวชาญในทุกสาขาอาชีพ มีความคิดริเริ่มสรางสรรค เชน ดานการแพทย วิศวกรรม การเกษตร
นักออกแบบ ตลอดจนภูมิปญญาตาง ๆ ฯลฯ ประกอบกับ บุคลิกลักษณะนิสัยของคนไทยท่ีมีความสุภาพ
ออนนอ มถอ มตน ยม้ิ แยมแจม ใส มีความสามารถในการปรับตัวไดดี
รัฐบาลไดต ระหนักถึงคุณคาที่มีอยูของศักยภาพท้ัง 5 ดาน ดังกลาวจึงไดสงเสริมใหประชาชนไดนํา
ศักยภาพดงั กลาว ไปใชป ระโยชนเ พื่อการมรี ายไดและสรา งอาชีพทมี่ ่นั คง
5.2 กระบวนการวเิ คราะหศ ักยภาพชุมชนทองถิ่น
1. สํารวจรวบรวมขอ มลู ชมุ ชน
1.1 ขอ มลู ท่ีสาํ รวจ ประกอบดว ย
1) ขอมูลประชากร เชน จํานวนประชากร ครอบครัว ระดับการศึกษาของคนใน
ชุมชน ภูมปิ ญ ญาทองถ่นิ
2) ขอมลู ดานเศรษฐกิจ เชน อาชีพหลัก อาชีพเสริม รายรับ รายจาย ของครอบครัว
ชมุ ชน รานคา ในชมุ ชน การบริโภคสินคา สถานประกอบการ การใชป ระโยชนจากท่ีดิน
3) ขอมูลดานประเพณีและวัฒนธรรม เชน ความเช่ือ ศาสนา ประเพณีทองถ่ิน
การละเลน กฬี าพ้นื เมือง โบราณสถาน โบราณวัตถุ
4) ขอ มลู ดา นการเมอื งการปกครอง เชน บทบาทผูนํา โครงสรางอํานาจการปกครอง
การมสี ว นรวมของคนในชุมชน
19
5) ขอมูลดานสังคม เชน โรงเรียน สถานีอนามัย แหลงเรียนรูในชุมชน กลุมตาง ๆ
ในชมุ ชน ความสมั พนั ธข องคนในชมุ ชน
6) ขอมูลดานระบบนิเวศและสิ่งแวดลอม เชน ทรัพยากรธรรมชาติในทองถิ่น
สภาพดิน แหลงน้ํา สภาพอากาศ วตั ถุดิบ แหลงทอ งเทยี่ วในชุมชน ทองถนิ่
1.2 วิธีการสาํ รวจขอมลู
การไดมาของขอมูลดังกลาวขางตน สามารถดําเนินการไดหลายวิธี ข้ึนอยูกับวัตถุประสงค
ของการสํารวจ ลักษณะของขอมูลที่ตองการ เชน การสังเกต การสัมภาษณ การใชแบบสอบถาม การสนทนากลุม
การศกึ ษาจากเอกสาร โดยมีเทคนคิ วธิ ีการดังนี้
1) การสังเกต เปนวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลโดยผูสังเกตเฝาดูพฤติกรรมจริงหรือ
เหตกุ ารณจ ริงโดยผูสังเกตอาจเขาไปทํากิจกรรมรวมในเหตุการณ หรือไมมีสวนรวมโดยเฝาดูอยูหาง ๆ ก็ได
การสังเกตมที ั้งแบบมโี ครงสรางกบั แบบไมมโี ครงสรา ง การสังเกตแบบมีโครงสรางตองเตรียมหัวขอ ประเด็น
ทต่ี อ งใชใ นการสังเกตลวงหนา แลว บนั ทกึ รายละเอียดสิ่งทสี่ งั เกตตามประเด็นท่กี ําหนด สว นการสงั เกตแบบ
ไมม ีโครงสรางเปนการสงั เกตไปเรื่อย ๆ ตามสิง่ ที่พบเหน็
2) การสัมภาษณ เปนวิธีเก็บขอมูลโดยผูสัมภาษณกับผูใหสัมภาษณพบปะกัน
การสมั ภาษณม ที ั้งแบบมีโครงสรา งและแบบไมม โี ครงสรา ง การสมั ภาษณแบบมโี ครงสรา งผูส ัมภาษณจะเตรยี ม
คําถาม เตรยี มลําดบั คาํ ถามไวลว งหนา สว นการสมั ภาษณแ บบไมมีโครงสรา งเปนการพูดคุยไปเร่ือย ๆ จะถาม
คําถามใดกอนหลงั กไ็ ด
3) การใชแบบสอบถาม ผูเก็บขอมูลจะตองเตรียมแบบสอบถามไวลวงหนา โดยมี
คําช้แี จง รายการขอ มลู ท่ตี องการ
4) การสนทนากลุม เปนการเกบ็ รวบรวมขอมูลจากวงสนทนา โดยผูรวมวงสนทนา
เลือกมาจากผูที่มีความรูในเร่ืองน้ัน ๆ เพื่อใหไดขอมูลตรงตามประเด็นท่ีตองการ และมีผูจดบันทึกขอมูล
จากการสนทนาพรอมปฏิกิริยาของผูรวมสนทนาและบรรยากาศของการสนทนา แลวสรุปเปนขอสรุปของ
การสนทนาแตล ะครง้ั
5) การศึกษาจากเอกสาร เปน การเก็บรวบรวมขอ มูลท่ีมีผูรวบรวมเรียบเรียงไวแลว
ในลักษณะของเอกสาร โดยพิจารณาเลอื กใชใ หเหมาะสม
2. วิเคราะหศ ักยภาพของชุมชน ทอ งถ่ิน
เมื่อดําเนินการสํารวจขอมูลแลว นําขอมูลท่ีไดจากการสํารวจ มาชวยกันวิเคราะห โดยนํา
ขอมูลท่ีไดม าจดั หมวดหมู เรยี งลาํ ดับ (เชงิ คุณภาพ) คํานวณคาตวั เลข (เชงิ ปรมิ าณ) ตีความ สรุป และนําเสนอ
ในรปู แบบตา ง ๆ ทส่ี ามารถสอ่ื ความหมายได เชน ขอ ความ ตาราง แผนภมู ิ แผนภาพ ฯลฯ และทส่ี าํ คัญในการ
วิเคราะหขอ มูลชุมชน คือ ประชาชนในชมุ ชนตองมีสว นรวมในการวิเคราะห ใหขอคิดเห็น แลกเปล่ียนเรียนรู
รวมกนั
ตวั อยาง ผลการวิเคราะหศักยภาพชุมชน บานปาเหม้ียง โดยการพิจารณา จุดเดน จุดดอย
(ปจจัยจากภายในชุมชน ทองถิน่ ) โอกาส และอปุ สรรค (ปจจัยจากภายนอกชมุ ชน ทอ งถิ่น)
20
จุดเดนของชุมชน มดี งั น้ี
ดานทรัพยากรธรรมชาติ มีปาไมอุดมสมบูรณ เปนแหลงตนนํ้าลําธาร มีลําธารไหลผานหมูบาน
เหมาะสาํ หรับการปลูกเหมย้ี ง (ชาพันธุอ สั สมั ) จงึ มีวถิ ชี ีวิตท่ีเปน เอกลักษณ สบื เนือ่ งกันมานาน 200 ป ดวยการ
ประกอบอาชีพทาํ สวนเหมยี้ ง
ดา นภมู ิอากาศ มอี ากาศหนาวเย็นเกอื บตลอดป อณุ ภมู สิ ูงสดุ 25 องศา
ดานภมู ปิ ระเทศ และทําเลทต่ี ัง้ เปน หมบู านขนาดเล็ก หา งจากจังหวัดลําปาง ประมาณ 81 กิโลเมตร
เปน หมบู านรอยตอ ระหวางจงั หวัดลําปาง และจังหวดั เชียงใหม ต้งั อยูบนภูเขา อยูใ นเขตพื้นทคี่ วามรบั ผิดชอบ
ของอทุ ยานแหง ชาติแจซอน มีทวิ ทัศนส วยงาม
ดานศิลปวัฒนธรรม และประเพณี เปนชุมชนเกาแกมีอายุกวา 200 ป วิถีชีวิตอาชีพของคนในชุมชน
ผูกพนั กับการเกบ็ เหม้ยี ง หยุดเก็บเหมี้ยงทุกวันพระ มีตํารายาโบราณที่บันทึกบนกระดาษพับสาท่ีเขียนเปน
ภาษาลา นนา ประเพณีแหโคมสาย การฟอนเจิง เทศกาลดอกเสี้ยวบาน
ดานทรัพยากรมนุษย คนในชุมชนมีอัธยาศัยไมตรี แกนนําชุมชนเขมแข็ง มีภูมิปญญาทองถิ่นดาน
หมอเมือง (สมุนไพร) กลุมตาง ๆ มคี วามเขม แขง็ เชน กลมุ แมบาน กลุมเยาวชน กลมุ สหกรณผ ใู ชไฟฟาพลงั นํ้า
จุดดอย การประกอบอาชีพทําสวนเหม้ียง ทําไดเพียง 7 เดือนในรอบป อีก 5 เดือน จะวางงาน
สภาพพ้นื ทเ่ี ปนภเู ขาสูงไมสามารถทาํ นาได ตองซอื้ ขาวจากภายนอก การคมนาคมติดตอกับภายนอกคอนขาง
ลําบาก รายไดห ลักของชุมชนจากการขายเหมีย้ งอยางเดยี ว เคร่อื งอุปโภคบรโิ ภคตอ งซอ้ื จากภายนอกท้งั หมด
โอกาส สถานการณปจจุบัน ซึ่งเปนปจจัยภายนอก คือ กระแสการทองเที่ยวเชิงอนุรักษ การจัดกิจกรรม
การทอ งเท่ียวในชมุ ชน เพ่ือศึกษาวัฒนธรรม วิถีชีวิตของทองถ่ิน ตลอดจนพักผอน และการผจญภัย โดยพัก
คา งคนื กับชาวบานหรือทเี่ รียกกันวา โฮมสเตย (Home Stay) ไดร บั ความนิยมเพิ่มขึ้น
อปุ สรรค การตดิ ตอ สอื่ สารกบั ภายนอกยากลําบาก ไมม สี ัญญาณโทรศัพท
3. นําผลการวิเคราะหศกั ยภาพชุมชนไปใชประโยชนใ นการเชือ่ มโยงสงู านอาชีพ
จากตวั อยา งการวเิ คราะหศ ักยภาพของชุมชนบา นปา เหมยี้ ง สามารถเชือ่ มโยงเขา สกู ารสรา งอาชพี ใหม
คือ อาชีพโฮมสเตย (Home Stay) ซึ่งเปนรูปแบบการทองเท่ียวอีกรูปแบบหนึ่งที่สามารถตอบสนองความ
ตอ งการของนกั ทองเท่ียว และสามารถเสรมิ สรา งรายไดใ หก บั คนในชมุ ชน และเปนอาชพี ทีจ่ ัดอยใู นกลุมอาชีพ
ดานการบริหารจัดการและการบริการ ซ่ึงเปนหนึ่งใน 5 กลุมอาชีพ ตามนโยบายของรัฐบาล ไดแก
1) เกษตรกรรม 2) อุตสาหกรรม 3) พาณิชยกรรม 4) ความคิดสรางสรรค และ 5) การบริหารจัดการและ
การบริการ
กิจกรรมเสริม
ใหผเู รียนบอกศักยภาพชุมชนชนของตนเองที่เหน็ วาสามารถเชื่อมโยงไปสูก ารประกอบอาชีพได
แลว นาํ มาแลกเปลย่ี นเรยี นรรู วมกัน
…………………………
21
บทท่ี 2
ประวตั ิศาสตรชาติไทย
สาระสําคญั
ชาติไทยมีบรรพบุรุษท่ีเสียสละเลือดเน้ือเพ่ือสรางอาณาจักรใหคนไทยไดมีท่ีอยูอาศัย มีที่
ทํากนิ อุดมสมบรู ณและมศี กั ดศ์ิ รขี องความเปนชาติไทยถึงปจจบุ ัน นาน 700 ป โดยมีพระมหากษัตริยที่มีความ
ปรชี าชาญ ทัง้ ดา นการรบ การปกครอง และการพฒั นาดานตาง ๆ ท่ีคนไทยทุกคนตองตระหนัก และรวมกัน
รกั ษาประเทศชาตใิ หอ ยอู ยา งมั่นคง รมเยน็ เปนสขุ ตลอดไป
ผลการเรียนรทู ี่คาดหวัง
1. อธิบายขอมลู เก่ียวกับประวัติศาสตรได
2. ระบสุ ภาพความเปลย่ี นแปลงทางประวัตศิ าสตรได
3. เกิดความตระหนกั และสามารถนาํ ความรูเ กย่ี วกบั ประวัตศิ าสตรไ ปประยกุ ตใ หทันกบั
สภาพการเปลยี่ นแปลงกบั สภาพชมุ ชน สงั คมและความม่นั คงของประเทศชาติได
ขอบขา ยเนอ้ื หา ความหมายความสาํ คัญของประวัตศิ าสตร
ประวัตศิ าสตรค วามเปนมาของชนชาตไิ ทย
เร่ืองที่ 1 ประวัติและผลงานของบรรพบุรษุ ไทยทม่ี ีสวนปกปองและสรา งความ
เร่ืองที่ 2 เจรญิ ใหแ กชาตบิ า นเมอื ง
เรื่องท่ี 3
22
เร่อื งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั ของประวตั ิศาสตร
ความหมาย ความสาํ คัญของประวตั ศิ าสตร
ความหมาย
ประวัติศาสตร หมายถึง เร่ืองราวหรือประสบการณในอดีตที่เกิดข้ึนจากการกระทําของมนุษย
ทงั้ เรือ่ งราวที่เก่ยี วกบั แนวคดิ พฤติกรรม สิง่ ประดษิ ฐ มีววิ ฒั นาการทม่ี า ซงึ่ มนี กั ประวตั ิศาสตรไดศึกษาคนควา
ใหรูเรื่องราวที่เกิดข้ึนตามวิธกี ารทางประวตั ิศาสตร
ตวั อยา ง ประวัติศาสตรท่เี กีย่ วกับแนวความคิดของคนในอดตี เชน การฝงศพของคนจีนที่มีการฝงคน
เปน ไปพรอ มกับคนตาย เพราะเชอื่ วา ผูต ายจะมีคนคอยรบั ใชหลังการตาย การขดุ คน พบบริเวณท่ฝี ง ศพของคน
โบราณมกั พบอุปกรณ เครอื่ งใชตาง ๆ ใกลบ ริเวณนน้ั ๆ เพราะเกิดจากความเช่ือวาผตู ายจะไดม ีของใช เปน ตน
ตวั อยาง ประวตั ิศาสตรเกีย่ วกับพฤตกิ รรม เชน ในสมัยยุคดึกดําบรรพท่ีพบวา คนสมัยน้ันยังชีพดวย
การลา สัตวเปนอาหาร เพราะพบอาวธุ สาํ หรับลาสัตวใ นบริเวณที่เปน ทอ่ี ยูอาศัยของคนสมยั น้ัน
ตวั อยา ง ประวตั ศิ าสตรท่ีเกี่ยวกับสิ่งประดิษฐ เชน อาวุธโบราณ เคร่ืองถวยชาม ภาพเขียนตามผนัง
ทเ่ี ปน การสะทอนเรื่องราว วิถีชวี ติ ของคนสมยั ตาง ๆ
ประวตั ศิ าสตร
ความสําคัญของประวัตศิ าสตร
ประวตั ศิ าสตรม คี วามสําคัญมากกบั ชีวติ เราคนไทย นอกจากจะใหเราไดเรียนรูเร่ืองราวของตนเองวา
ไดมคี วามเปน อยมู าอยางไร และมเี หตกุ ารณใดเกดิ ขน้ึ บางในอดีต มีพัฒนาการ หรือวิวัฒนาการในแตละดาน
มาอยางไร ผูศ ึกษาประวัติศาสตรย ังไดร บั ประโยชนดังน้ี
1. เปน ผมู ีเหตุ มีผล เพราะการศกึ ษาประวัตศิ าสตรตองคิด และหาหลกั ฐานเหตุผลประกอบ
เพราะอธบิ ายสิ่งทพ่ี บอยางสมเหตสุ มผล
2. เปนผทู ่เี หน็ คณุ คาของประวตั ิศาสตร เขา ใจเร่ืองราวตาง ๆ ทั้งที่เปนของประเทศไทยเรา
หรือตางประเทศได
3. เปนคนทีล่ ะเอยี ดรอบคอบ เพราะการศึกษาประวตั ศิ าสตร ตองดูทุกรายละเอียดไมวาจะ
เปนหลักฐานรอ งรอยที่เปนวัตถุ สภาพแวดลอ ม หรือขอมลู ทางประวัตศิ าสตรอื่น ๆ กอ นทีจ่ ะสรปุ วา เกิดอะไรข้ึน
4. ทําใหม คี วามเขาใจเพ่ือนมนุษย เพราะจากการศึกษาเรื่องราวของชนชาติตาง ๆ ทําใหรู
และเขาใจกนั อยา งลกึ ซงึ้
5. เปนการถายทอดความรูที่ไดศึกษามาใหกับผูใกลเคียงและคนรุนตอไปได ทําให
ประวตั ิศาสตรไ มสูญหายไป
23
ขอมูลหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร
หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรมีการจัดแบงเปนหลายลกั ษณะ ดังนี้
1. หลักฐานตามแหลง ขอมลู เชน เอกสาร เทปบนั ทกึ การสมั ภาษณ วรรณกรรม
2. หลักฐานตามลกั ษณะการบันทึกขอมลู เชน การจารึก พงศาวดาร บันทึกสว นตัว
จดหมายเหตุ สารานกุ รม เงนิ ตรา โบราณสถาน โบราณวัตถุ และอ่ืน ๆ
3. หลักฐานตามยุคสมัย เชน ยุคกอนประวัติศาสตร ไดแก โครงกระดูก ซากโบราณสถาน
เครอื่ งมือเครอ่ื งใช ฯลฯ ยคุ ประวัตศิ าสตร เปน สมยั ที่มกี ารบนั ทกึ เรอื่ งราวในหนังสัตว แผน ศิลา ดินเผา รวมถึง
เร่อื งราวทม่ี ีการเลาสบื ตอ กันในรปู แบบของตํานาน ศลิ าจารึก พงศาวดาร ฯลฯ
4. หลกั ฐานตามเจตนารมณข องผเู กย่ี วของในเหตกุ ารณ ทงั้ ทีโ่ ดยเจตนาทีจ่ ะบันทกึ เร่ืองราว
ไวแ ละทีไ่ มม ีเจตนาบันทึกไว
กิจกรรมท่ี 1
ใหผูเรียน เขยี นเลาประวตั ิศาสตร จงั หวัดทีผ่ เู รยี นอาศยั อยมู คี วามยาวครง่ึ หนา (เขยี นตวั บรรจง)
เร่ืองท่ี 2 ประวัติความเปนมาของชนชาตไิ ทย
ประวตั คิ วามเปนมาของชนชาติไทย
สมัยกอนกรุงสโุ ขทัยเปนราชธานี
ในการศกึ ษาประวตั ิศาสตรช นชาติไทย มกี ารศกึ ษากนั และมีขอสันนิษฐานท่ีใกลเคียงกัน คือ
เดมิ ท่ไี ดอพยพมาจากแถบภเู ขาอัลไต และอพยพเร่ือยมาจนถึงแหลมทองในปจจุบัน “ในตอนกลางลุมแมนํ้า
แยงซี เปนท่ีตั้งของอาณาจักรฌอ ซึ่งนักประวัติศาสตร ฌอในสมัยน้ันคือชนชาติไทย พระเจาฌอปาออง
ซง่ึ ครองราชยอยรู ะหวาง พ.ศ. 310 ถึง 343 วาเปน กษตั รยิ ไ ทย ซึ่งสอดคลองกับผลการศึกษาของนักวิชาการ
ท่ีศึกษาเร่ืองราวเก่ียวกับความเปนมาของชนชาติไทย จะทําใหทราบถึงการตั้งถ่ินฐานนับแตเริ่มตน
การดําเนินชีวิต และการผสมผสานทางวัฒนธรรมของชาติไทย อยางไรก็ตามไดมีขอสันนิษฐานหรือแนวคิด
ตาง ๆ ท่ีมีหลักฐานนาเช่ือถือ มีผลใหการศึกษาประวัติศาสตรความเปนมาของ ชนชาติไทย สามารถสรุป
แนวคิดทเ่ี ชื่อวาชนชาติไทยอพยพมาจากบริเวณประเทศจีน และทางตอนเหนือของภาคพ้ืนเอเชียตะวันออก
เฉียงใต สามารถแยกออกไดดงั นี้
1. แนวคิดที่เชื่อวาถ่ินเดิมของคนไทยอยูบริเวณเทือกเขาอัลไต แนวคิดน้ีเกิดจาก
ขอ สันนษิ ฐานที่วา ถ่ินกาํ เนดิ ของมนษุ ยอยูบรเิ วณตอนกลางของทวีปเอเชีย คือ ทางตอนใตของเทือกเขาอัลไต
ซึ่งปจ จบุ นั อยใู นประเทศมองโกเลีย
24
2. แนวคิดที่เชื่อวาถ่ินกําเนิดของชนชาติไทยอยูบริเวณทางตอนใตของจีนทางเหนือของ
ภาคพน้ื เอเชียตะวันออกเฉียงใต ตลอดจนรฐั อัสสมั ของอนิ เดีย
3. แนวคิดน้ีเชื่อวา คนไทยอาศัยอยูกระจัดกระจายกันไป ต้ังแตมณฑลกวางตุง เร่ือยไปทาง
ตะวันตก ในมณฑลกวางสี ยนู าน กยุ โจว เสฉวน ตลอดจนรัฐอสั สัมของอินเดยี โดยอาศยั ความเช่ือวา มผี ูคนท่ีมี
ภาษาและวัฒนธรรมคลา ยกับคนไทย อยูท างตอนใตของจนี เปนจาํ นวนมากรวมทั้งพบหลักฐานจากบันทึกของ
จีนทก่ี ลาวถงึ คนไทยสมยั แรก ๆ เปนเวลา 2,000 ปแลว
4. แนวคดิ ท่ีเช่อื วาถน่ิ เดิมของคนไทยอยูในบริเวณมณฑลเสฉวน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ
กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงเสนอความเห็นไววาคนไทย นาจะอยูแถบดินแดนทิเบตติดตอกับจีน
(มณฑลเสฉวนปจจุบัน) ประมาณ พ.ศ. 500 ถูกจีนรุกรานจึงอพยพมาอยูที่ยูนานทางตอนใตของจีนแลว
กระจายไปตัง้ ถนิ่ ฐานของบริเวณเง้ียวฉาน สิบสองจไุ ท ลา นนา ลา นชาง
ในการศึกษาถึงประวัติความเปนมาของชนชาติไทย ยังมีขอสันนิษฐานท่ีตางกันออกไป
แตอ ยางไรก็ตามชนชาติมีการต้ังถิ่นฐานในแหลมมลายูถึงปจจุบัน ซ่ึงเปนดินแดนท่ีเราคนไทยไดใชเปนที่อยู
ทํากนิ สบื ตอ กันมาอยางยาวนาน
ท่ีมา ณรงค พวงพิศ (บรรณาธิการ) หนังสือเรียนสังคมศึกษา, ประวัติศาสตรไทย รายวิชา ส 028
ประวตั ศิ าสตรการตงั้ ถิ่นฐานในดนิ แดนประเทศไทย กรงุ เทพฯ:
กจิ กรรมท่ี 1
1. จากขอสนั นิษฐานเก่ยี วกบั ความเปนมาของชนชาตไิ ทยทเ่ี ช่อื วา มาจากทางตอนใตของ
ประเทศจีน มหี ลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรใ ด ทจี่ ะสะทอ นใหเ ชื่อไดบ า ง อธบิ ายมาพอเขา ใจ
2. ผูเรียนท่ีศกึ ษาความเปนมาของชนชาตไิ ทยมคี วามเหมือน หรือตา งออกไปใหส รุปมา 1 - 2
หนา เพื่อนาํ มาแลกเปลีย่ นเรียนรรู วมกัน
3. ใหผูเรยี นศกึ ษาความเปนมาของชุมชนท่ีอาศยั อยู พรอ มทงั้ อางองิ แหลงทม่ี าของขอ มลู ดว ย
25
อาณาจกั รตาง ๆ ของไทย
สมยั กอนกรงุ สุโขทัย
รัชญา ไชยา (http://sukhothai.go.th/history/hist_01.htm) ไดเรยี บเรยี งเก่ียวกบั ประวัติศาสตรชาติไทย
สมยั กอนตง้ั กรงุ สโุ ขทยั ไว ดงั น้ี
คําวาไทย เปนชื่อรวมของชนเผามองโกล ซ่ึงแบงแยกออกเปนหลายสาขา เชน ไทยอาหมในแควน
อสั สมั ไทยใหญ ไทยนอย ไทยโท ในแควน ต้งั เก๋ีย อุปนิสยั ปกติมักเออ้ื เฟอเผ่ือแผ รักสนั ติและความเปนอสิ ระ
ความเจรญิ ของชนชาติไทยน้ี สันนษิ ฐานวา มีอายไุ ลเ ล่ยี กันมากบั ความเจรญิ ของชาวอยี ปิ ต บาบิโลเนยี
และอสั สิเรยี โบราณ ไทยเปนชาติท่มี คี วามเจรญิ มากอ นจนี และกอ นชาวยุโรป ซงึ่ ขณะนั้นยังเปน พวกอนารยชน
อยเู ปนระยะเวลา ประมาณ 5,000-6,000 ปทีแ่ ลว ทชี่ นชาตไิ ทยไดเคยมีท่ีทํากินเปนหลักฐาน มีการปกครอง
เปนปก แผนและมรี ะเบียบแบบแผนอยู ณ ดนิ แดนซึ่งเปนประเทศจนี ในปจ จุบนั
เม่ือประมาณ 3,500 ป กอนพุทธศักราช ชนชาติไทยไดอพยพขามเทือกเขาเทียนชาน เดินทางมา
จนถงึ ทร่ี าบลมุ อนั อดุ มสมบูรณ ณ บรเิ วณตนแมน ้าํ ฮวงโห และแมน ้ําแยงซีเกียงและไดตงั้ ถ่นิ ฐานอยู ณ บริเวณ
ท่ีแหงน้ันแลวเลิกอาชีพเลี้ยงสัตวแตเดิม เปลี่ยนมาเปนทําการกสิกรรม ความเจริญ ก็ย่ิงทวีมากข้ึน
มีการปกครองเปนปกแผนและไดข ยายทที่ าํ กนิ ออกไปทางทศิ ตะวันออกตามลาํ ดับ
ในขณะทชี่ นชาตไิ ทยมคี วามเปน ปกแผนอยู ณ ดินแดนและมคี วามเจริญดงั กลาว ชนชาติจีนยังคงเปน
พวกเล้ียงสตั ว ที่เรร อ นพเนจรอยูตามแถบทะเลสาบแคสเปย น ตอมาเม่ือประมาณกวาหนึ่งพันปท่ีไทยอพยพ
เขา มาอยใู นท่รี าบลมุ แมน าํ้ เรียบรอยแลว ชนชาติจีนจึงไดอ พยพเขามาอยูในลุมนํ้าดังกลาวนี้บาง และไดพบวา
26
ชนชาติไทยไดค รอบครองและมีความเจริญอยูกอ นแลว ในระหวางระยะเวลานน้ั เราเรยี กวา อายลาว หรือพวก
มุง ประกอบกนั ข้ึนเปน อาณาจักรใหญถ งึ 3 อาณาจกั ร คือ
อาณาจักรลงุ ตง้ั อยูทางตอนเหนอื บริเวณตน แมน ้าํ เหลือง (หวงโห)
อาณาจกั รปา ตั้งอยูทางใตลงมาบริเวณพื้นที่ทางเหลือของมณฑลเสฉวน อาณาจักรปา
จดั วา เปน อาณาจักรที่สําคัญกวา อาณาจักรอ่ืน
อาณาจักรเงย้ี ว ตง้ั อยทู างตอนกลางของลุมแมนํา้ แยงซเี กียง
ทั้งสามอาณาจกั รน้ี มคี วามเจรญิ รงุ เรอื งขน้ึ ตามลําดบั ประชากรก็เพ่ิมมากขนึ้ จึงไดแผขยาย
อาณาเขตออกมาทางทศิ ตะวนั ออก โดยมีแมน้ําแยงซีเกียงเปน แกนหลกั
จากความอุดมสมบูรณในพื้นที่ถิ่นท่ีอยูใหม มีอิทธิพลทําใหเปล่ียนแปลงอุปนิสัยเดิมตั้งแต
ครง้ั ยังทําการเลยี้ งสตั วท ่โี หดเหีย้ ม และชอบรกุ ราน มาเปน ชนชาติที่มใี จกวา งขวาง รกั สงบพอใจความสันติ
อนั เปน อุปนสิ ัยทเี่ ปน มรดกตกทอดมาถึงไทยรุนหลังตอ มา
เหตทุ ีช่ นชาติจนี เขามารจู ักชนชาตไิ ทยเปนครงั้ แรก
เมือ่ แหลงทํามาหากนิ ทางแถวทะเลสาบแคสเปย น เกิดอัตคัด ขาดแคลน ทําใหชนชาติจีนตองอพยพ
เคล่อื นยายมาทางทิศตะวันออก เม่ือประมาณ 2,500 ป กอนพุทธศักราช ชนชาติจีนไดอพยพขามเทือกเขา
เทียนชาน ท่ีราบสูงโกบี จนมาถึงลุมแมน้ําไหว จึงไดตั้งถ่ินฐานอยู ณ ที่นั้น และมีความเจริญข้ึนตามลําดับ
ปรากฏมีปฐมกษัตริยของจีนชื่อ ฟูฮี ไดมีการสืบวงศกษัตริยกันตอมา แตขณะน้ันจีนกับไทยยังไมรูจักกัน
ลว งมาจนถึงสมยั พระเจายู จนี กับไทยจึงไดร ูจักกันครั้งแรก โดยมีสาเหตุมาจากที่พระเจายู ไดมีรับสั่งใหมีการ
สํารวจพระราชอาณาเขตข้ึน ชาวจีนจึงไดมารูจักชาวไทย ไดเห็นความเจริญรุงเรืองของอาณาจักรอายลาว
จึงยกยองนับถือถึงกับใหสมญาอาณาจักรอายลาววา อาณาจักรไต ซ่ึงมีความหมายวาอาณาจักรใหญ
สันนษิ ฐานวา เปน สมัยแรกที่จีนกับไทยไดแ ลกเปล่ียนสมั พันธไมตรตี อกนั
อาณาจกั รอา ยลาวถูกรกุ ราน
เม่ือประมาณ 390 ป กอนพุทธศักราช พวกจีนไดถูกชนชาติตาดรุกราน พวกตาดไดลวงเลยเขามา
รุกรานถงึ อาณาจักรอายลาวดว ย อาณาจกั รลุงซึ่งอยูทางเหนือ ตองประสบภัยสงครามอยางรายแรง ในที่สุด
ก็ตองท้ิงถิ่นฐานเดิม อพยพลงมาทางนครปา ซึ่งอยูทางใต ปลอยใหพวกตาดเขาครอบครองนครลุง ซ่ึงมี
อาณาจักรเขตประชิดตดิ แดนจนี ฝา ยอาณาจักรจีนในเวลาตอมาเกิดการจลาจล พวกราษฎรพากันอพยพหนี
ภยั สงคราม เขา มาในนครปาเปน คร้งั แรก เมื่ออพยพมาอยูก นั มากเขา กม็ าเบยี ดเบยี นชนชาติไทยในการครอง
ชีพ ชนชาติไทยทนการเบยี ดเบยี นไมไ ด จึงไดอ พยพจากนครปามาหาท่ีทาํ กนิ ใหมทางใตครั้งใหญเมื่อประมาณ
50 ป กอนพุทธศักราช แตอาณาจักรอายลาวก็ยังคงอยูจนถึงประมาณ พ.ศ. 175 อาณาจักรจีนเกิดมีแควน
หน่ึง คือ แควนจิน๋ มีอาํ นาจขึน้ แลวใชแ สนยานภุ าพเขา รกุ รานอาณาจักรอายลาว นับเปนครั้งแรกที่ไทยกับจีน
ไดรบพุงกัน ในท่ีสุดชนชาติไทยก็เสียนครปาใหแกจีน เมื่อ พ.ศ.205 ผลของสงครามทําใหชาวนครปาท่ียัง
ตกคางอยูในถ่ินเดิม อพยพเขามาหาพวกเดียวกันที่อาณาจักรเง้ียว ซ่ึงขณะนั้นยังเปนอิสระอยูไมไดอยูใน
27
อาํ นาจของจนี แตฝ ายจีนยงั คงรุกรานลงทางใตสอู าณาจกั รเงี้ยวตอไป ในท่สี ุดชนชาตไิ ทยกเ็ สียอาณาจักรเงี้ยว
ใหแกพระเจา จน๋ิ ซฮี องเต เมื่อป พ.ศ. 328
อาณาจักรเพงาย
ต้ังแต พ.ศ. 400 – 621 เม่ืออาณาจักรอายลาวถูกรุกรานจากจีน ท้ังวิธีรุกเงียบและรุกรานแบบ
เปดเผยโดยใชแสนยานุภาพ จนชนชาติไทยอายลาวสิ้นอิสรภาพ จึงไดอพยพอีกคร้ังใหญ แยกยายกันไป
หลายทิศหลายทาง เพ่ือหาถิ่นอยูใหม ไดเขามาในแถบลุมแมน้ําสาละวิน ลุมแมน้ําอิรวดี บางพวกก็ไปถึง
แควน อัสสมั บางพวกไปยังแควนตังเก๋ีย เรียกวา ไทยแกว บางพวกเขาไปอยูที่แควนฮุนหนํา พวกนี้มีจํานวน
คอนขางมาก ในทีส่ ดุ ไดต ้งั อาณาจกั รขนึ้ เมอื่ พ.ศ. 400 เรียกวา อาณาจกั รเพงาย
ในสมยั พระเจาขุนเมอื งไดม ีการรบระหวา งไทยกบั จีนหลายครง้ั ผลดั กนั แพผ ลดั กนั ชนะ สาเหตุทีร่ บกัน
เนื่องจากวา ทางอาณาจักรจีน พระเจาวูตี่ เล่ือมใสในพระพุทธศาสนาและไดจัดสมณทูตใหไปสืบสวน
พระพทุ ธศาสนาทปี่ ระเทศอนิ เดีย แตการเดินทางของสมณทตู ตองผา นเขา มาในอาณาจักรเพงาย พอขุนเมือง
ไมไ วใ จจงึ ขดั ขวาง ทําใหก ษัตรยิ จนี ขดั เคืองจึงสง กองทพั มารบ ผลท่ีสุดชาวเพงายตอ งพา ยแพ เมื่อ พ.ศ. 456
ตอมาอาณาจกั รจนี เกิดการจลาจล ชาวนครเพงายจึงไดโ อกาสแขง็ เมือง ตง้ั ตนเปน อิสระ จนถึง พ.ศ.
621 ฝายจีนไดรวมกันเปนปกแผนและมีกําลังเขมแข็ง ไดยกกองทัพมารุกรานไทย สาเหตุของสงคราม
เนอ่ื งจากพระเจาม่ิงตี่ กษตั ริยจนี ไดว างแผนการขยายอาณาเขต โดยใชศ าสนาเปนเครื่องมอื โดยไดสงสมณทูต
ไปเผยแพรพ ระพทุ ธศาสนายงั ประเทศใกลเ คียง สําหรับนครเพงายนั้น เม่ือพระพุทธศาสนาแผไปถึงพอขุนลิวเมา
ซึง่ เปน หวั หนา ก็เลอื่ มใส ชาวนครเพงายโดยท่ัวไปก็ยอมรับนับถือเปนศาสนาประจําชาติ ดวยตางก็ประจักษ
ในคุณคาของพระธรรมอันวิเศษยอดเย่ียม นับวาสมัยนี้เปนสมัยสําคัญที่พระพุทธศาสนาไดแผเขามาถึง
อาณาจักรไทย คอื เม่ือประมาณ พ.ศ. 612 เม่ือเปนเชนน้ันฝายจีนจึงถือวาไทยตองเปนเมืองขึ้นของจีนดวย
จึงไดสง ขนุ นางเขามาควบคมุ การปกครองนครเพงาย เม่ือทางไทยไมยอมจึงเกิดผิดใจกัน ฝายจีนไดกรีฑาทัพ
ใหญเขาโจมตีนครเพงาย นครเพงายจึงเสยี อสิ รภาพ เม่อื พ.ศ. 621
อาณาจักรนานเจา (พ.ศ. 1193 – 1823)
หลงั จากนครเพงายเสยี แกจีนแลว ก็ไดมีการอพยพครั้งใหญกันอกี ครัง้ หน่งึ ลงมาทางทิศใตแ ละทางทศิ
ตะวนั ตก สว นใหญม กั เขามาตงั้ อยตู ามลมุ แมน ้าํ ในเวลาตอ มาไดเ กดิ มีเมอื งใหญข ึ้นถึง 6 เมือง ท้ัง 6 เมืองตาง
เปนอสิ ระแกก นั ประกอบกบั ในหว งเวลาน้ันกษัตริยจีนกําลังเสื่อมโทรม แตกแยกออกเปนสามกก กกของเลาป
อนั มีขงเบง เปนผนู ํา ไดเ คยยกมาปราบปรามนครอิสระของไทย ซึ่งมีเบง เฮกเปน หัวหนา ไดส าํ เรจ็ ชาวไทยกลมุ นี้
จึงตอ งอพยพหนภี ยั จากจีน
ตอมาเม่ือ พ.ศ. 850 พวกตาดไดยกกําลังเขา รุกราน อาณาจักรจนี ทางตอนเหนือ เมื่อตีไดแลวก็ตั้งตนขึ้น
เปนกษัตริยทางเหนือมีปกกิ่งเปนเมืองหลวง สวนอาณาจักรทางใต กษัตริยเช้ือสายจีนก็ครองอยูท่ีเมืองนํ่ากิง
ทั้งสองพวกไดรบพุงกันเพ่ือแยงชิงความเปนใหญ ทําใหเกิดการจลาจลไปทั่วอาณาจักร ผลแหงการจลาจล
คร้งั น้ัน ทาํ ใหน ครอิสระทง้ั 6 ของไทย คือ ซลี ง มง เส ลางกง มุงซยุ เอีย้ แซ และเทง เซยี้ ง กลบั คืนเปน เอกราช
28
นครมงเส นับวา เปนนครสําคัญ เปน นครท่ใี หญกวา นครอื่น ๆ และต้ังอยูต่ํากวานครอื่น ๆ จึงมีฐานะ
มั่นคงกวา นครอื่น ๆ ประกอบกับมีกษัตริยที่มีพระปรีชาสามารถและเขมแข็ง คือ พระเจาสินุโล พระองคได
รวบรวมนครรฐั ทง้ั 6 เขาเปนอันหน่งึ อนั เดียวกันรวมเรียกวา อาณาจกั รมงเส หรอื หนองแส จากนั้นพระองคได
วางระเบียบการปกครองอาณาจักรอยางแนนแฟน พระองคไดดําเนินนโยบายผูกมิตรกับจีน เพื่อปองกัน
การรุกราน เน่ืองจากในระยะนนั้ ไทยกําลงั อยใู นหว งเวลาสรางตัวจนมีอํานาจ เปนอาณาจักรใหญท ่ีมีอาณาเขต
ประชิดติดกบั จนี ทางฝายจนี เรยี กอาณาจกั รน้ีวา อาณาจกั รนานเจา
แมวาอาณาจักรนานเจาจะส้ินรัชสมัย พระเจาสินุโลไปแลวก็ตาม พระราชโอรสของพระองค
ซ่งึ สบื ราชสมบตั ิ ตอมากท็ รงพระปรีชาสามารถ นน่ั คอื พระเจา พีลอโกะ พระองค ไดทําใหอาณาจักรนานเจา
เจรญิ รุง เรืองยิง่ ขึ้นไปกวาเดิม อาณาเขตก็กวางขวางมากขนึ้ กวาเกา งานชิ้นสําคัญของพระองคอยางหน่ึงก็คือ
การรวบรวมนครไทยอิสระ 5 นคร เขาดว ยกนั และการเปน สมั พนั ธไมตรีกับจนี
ในสมัยน้ีอาณาจักรนานเจา ทิศเหนือจรดมณฑลฮุนหนํา ทิศใตจรดมณฑลยูนาน ทิศตะวันตกจรด
ทิเบต และพมา และทศิ ตะวันออกจรดมณฑลกวางไส บรรดาอาณาจักรใกลเคยี งตางพากันหวั่นเกรง และยอม
ออนนอมตออาณาจักรนานเจาโดยทั่วหนากัน พระเจาพีลอโกะ มีอุปนิสัยเปนนักรบ จึงโปรดการสงคราม
ปรากฏวาครงั้ หนึง่ พระองคเ สด็จเปน จอมทพั ไปชว ยจีนรบกบั ชาวอาหรับ ทมี่ ณฑลซินเกยี ง และพระองคไดรับ
ชัยชนะอยางงดงาม ทางกษัตริยจ นี ถงึ กบั ยกยอ งใหสมญานามพระองควา ยูนานออง พระองคเ ปนกษัตรยิ ที่เห็น
การณไ กล มีนโยบายในการแผอาณาเขตท่ีฉลาดสุขุมคัมภีรภาพ วิธีการของพระองค คือ สงพระราชโอรสให
แยกยา ยกันไปต้งั บานเมอื งข้ึนใหมท างทิศใตแ ละทางทิศตะวันออกเฉยี งใต ไดแก บรเิ วณหลวงพระบาง ตังเก๋ีย
สิบสองปน นา สบิ สองจุไทย (เจาไทย) หัวพันท้ังหาทั้งหก กาลตอมาปรากฏวาโอรสองคหน่ึงไดไปสรางเมือง
ชื่อวา โยนกนคร ขน้ึ ทางใต เมืองตาง ๆ ของโอรสเหลานี้ตางก็เปนอิสระแกกัน เมื่อส้ินสมัยพระเจาพีลอโกะ
(พ.ศ. 1289) พระเจาโกะ ลอฝง ผูเปนราชโอรสไดครองราชยส ืบตอ มา และไดดําเนินนโยบายเปนไมตรีกับจีน
ตลอดมา จนถึง พ.ศ.1293 จึงมีสาเหตุขัดเคืองใจกันขึ้น มูลเหตุเนื่องจากวา เจาเมืองฮุนหนําไดแสดงความ
ประพฤตดิ หู ม่ินพระองค พระองคจึงขัดเคืองพระทัย ถึงขั้นยกกองทัพไปตีไดเมืองฮุนหนํา และหัวเมืองใหญ
นอยอ่ืน ๆ อีก 32 หัวเมือง แมวาทางฝายจีนจะพยายามโจมตีกลับคืนหลายคร้ังก็ไมสําเร็จ ในท่ีสุดฝายจีน
กเ็ ข็ดขยาด และเลกิ รบไปเอง ในขณะทีไ่ ทยทาํ สงครามกับจนี ไทยกไ็ ดทาํ การผกู มิตรกบั ทิเบต เพื่อหวงั กาํ ลังรบ
และเปนการปอ งกันอนั ตรายจากดา นทเิ บต
เมือ่ ส้ินสมยั พระเจาโกะ ลอฝง ราชนดั ดา คอื เจา อายเมอื งสูง (อเี หมาซนุ ) ไดขน้ึ ครองราชยส บื ตอ มา
มีเหตุการณในตอนตนรชั กาล คอื ไทยกบั ทิเบตเปน ไมตรกี นั และไดร วมกําลงั กนั ไปตีแควน เสฉวนของจนี แตไม
เปนผลสําเร็จ ในเวลาตอมา ทิเบตถูกรุกรานและไดขอกําลังจากไทยไปชวยหลายครั้ง จนฝายไทย
ไมพอใจ ประจวบกนั ในเวลาตอ มา ทางจีนไดแ ตง ทตู มาขอเปน ไมตรกี ับไทย เจาอายเมืองสูงจงึ คดิ ท่ีจะเปน ไมตรี
กับจีน เมอ่ื ทางทิเบตทราบระแคะระคายเขา กไ็ มพ อใจ จงึ คิดอบุ ายหกั หลังไทย แตฝ ายไทยไหวทัน จึงสวมรอย
เขา โจมตีทเิ บตยอยยบั ตีไดหัวเมืองทเิ บต 16 แหง ทําใหท ิเบตเข็ดขยาดฝม ือของไทยนับตงั้ แตน ัน้ มา
ในเวลาตอ มากษตั รยิ น า นเจาในสมยั หลงั ออ นแอ และไมม ีนิสยั เปน นักรบ ดงั ปรากฏในตามบันทึกของ
ฝายจีนวา ในสมัยท่ีพระเจาฟา ขึ้นครองราชย เมื่อป พ.ศ. 1420 นั้น ไดมีพระราชสาสนไปถึงอาณาจักรจีน
29
ชวนใหเปนไมตรกี นั ทางฝา ยจนี ก็ตกลง เพราะยงั เกรงในฝม ือ และความเขมแข็งของไทยอยู แตกระน้ันก็ไมละ
ความพยายามทีจ่ ะหาโอกาสรุกรานอาณาจักรนานเจา ปรากฏวา พระเจา แผน ดนิ จนี ไดสง ราชธดิ า หงางฝา
ใหมาอภเิ ษกสมรสกับพระเจาฟา เพอ่ื หาโอกาสรุกเงยี บในเวลาตอมา โดยไดพยายามผันแปรขนบธรรมเนียม
ประเพณใี นราชสํานัก ใหม ีแบบแผนไปทางจนี ทลี ะนอ ย ๆ ดังน้ัน ราษฎรนานเจาก็พากันนิยมตาม จนในที่สุด
อาณาจักรนา นเจา กม็ ีลักษณะคลายกับอาณาจกั รจนี แมว าสน้ิ สมยั พระเจาฟา กษัตริยน านเจาองคหลัง ๆ ก็คง
ปฏบิ ัตติ ามรอยเดมิ ประชาชนชาวจนี กเ็ ขา มาปะปนอยดู วยมาก แมกษัตริยเองก็มีสายโลหิตจากทางจีนปะปน
อยูดวยแทนทุกองค จึงกอใหเกิดความเสื่อม ความออนแอข้ึนภายในมีการแยงชิงราชสมบัติกันในบางคร้ัง
จนในท่ีสุดเกิดการแตกแยกในอาณาจักรนานเจา ความเสื่อมไดดําเนินตอไปตามลําดับจนถึงป พ.ศ. 1823
ก็ส้นิ สดุ ลงดว ยการโจมตขี องกุบไลขาน กษตั รยิ แ หง ราชอาณาจกั รจีน อาณาจักรนา นเจาดับลงในครงั้ น้นั
ชนชาติตาง ๆ ในแหลมสวุ รรณภูมกิ อ นทไ่ี ทยจะอพยพมาอยู
ชนชาตดิ งั้ เดิม และมีความเจริญนอยท่ีสุดก็คือพวก นิโกรอิด ซ่ึงเปนบรรพบุรุษของพวกเงาะ เชน
เซมัง ซาไก ปจ จุบันชนชาติเหลาน้มี ีเหลืออยูนอ ยเต็มที แถวปก ษใตอาจมเี หลอื อยบู าง ในเวลาตอมาชนชาติ
ที่มอี ารยธรรมสูงกวา เชน มอญ ขอม ละวา ไดเขา มาตงั้ ถน่ิ ฐาน
ขอม มีถ่ินฐานทางทิศตะวันออกเฉียงใตของแหลมสุวรรณภูมิ ในบริเวณแมนํ้าโขงตอนใตและ
ทะเลสาบเขมร
ลาวหรอื ละวา มีถิ่นฐานอยูบ ริเวณลมุ แมน ํา้ เจาพระยา เปน ดินแดนตอนกลางระหวา งขอมและมอญ
มอญ มถี ่ินฐานอยบู ริเวณลุมแมนาํ้ สาละวนิ และแมน ้าํ อริ วดี
ท้ังสามชาติน้ีมีความละมายคลายคลึงกันมาก ตั้งแตรูปราง หนาตา ภาษา และขนบธรรมเนียม
ประเพณสี ันนษิ ฐานไดว า นา จะเปน ชนชาติเดียวกันมาแตเ ดมิ
อาณาจักรละวา เมื่อประมาณ พ.ศ. 700 ชนชาติละวา ซึ่งเขาครอบครองถิ่นเจาพระยา ไดต้ัง
อาณาจักรใหญขน้ึ สามอาณาจกั ร คอื
อาณาจกั รทวาราวดี มีอาณาเขตประมาณตัง้ แตร าชบรุ ี ถงึ พิษณโุ ลก มนี ครปฐมเปนเมืองหลวง
อาณาจกั รโยนกหรอื ยาง เปนอาณาจักรทางเหนือในเขตพืน้ ทเี่ ชียงราย และเชยี งแสนมีเงนิ ยาง
เปน เมอื งหลวง
อาณาจกั รโคตรบรู ณ มอี าณาเขตตั้งแตน ครราชสมี าถึงอุดรธานี มนี ครพนมเปน เมอื งหลวง
อาณาจกั รที่นํามาเผยแพร แหลมสุวรรณภมู ไิ ดเ ปน ศนู ยก ลางการคาของจีน และอินเดียมาเปนเวลา
ชานาน จนกลายเปนดินแดนแหงอารยธรรมผสม ดวยความอุดมสมบูรณของบริเวณน้ี เปนเหตุดึงดูดให
ชาวตางชาติเขามาอาศัย และติดตอคาขาย นับต้ังแต พ.ศ. 300 เปนตนมา ไดมีชาวอินเดียมาอยูในดินแดน
สุวรรณภูมิเปนจํานวนมากขึ้นตามลําดับ รวมทั้งพวกท่ีหนีภัยสงครามทางอินเดียตอนใต ซึ่งพระเจาอโศก
มหาราช กษัตริยแหงแควนโกศลไดก รีฑาทัพไปตีแควน กลงิ คราษฎร ชาวพ้ืนเมืองอินเดียตอนใต จึงอพยพเขา
มาอยูท่ีพมา ตลอดถึงพ้ืนท่ีท่ัวไปในแหลมมลายูและอินโดจีน อาศัยท่ีพวกเหลานี้มีความเจริญอยูแลว จึงได
นําเอาวิชาความรแู ละความเจริญตา ง ๆ มาเผยแพร คอื
30
ศาสนาพทุ ธ พระพทุ ธศาสนา ซงึ่ เหมาะสมในทางอบรมจิตใจ ใหความสวางกระจางในเร่ือง
บาป คุณ โทษ สันนิษฐานวา พุทธศาสนาเขามาเผยแผเปนครั้งแรกโดยพระโสณะและพระอุตระในสมัย
พระเจา อโศกมหาราชแหง อนิ เดยี
ศาสนาพราหมณ มีความเหมาะสมในดานการปกครอง ซึ่งตองการความศักด์ิสิทธ์ิและ
เด็ดขาด ศาสนานี้สอนใหเคารพในเทพเจา ท้ังสาม คือ พระอิศวร พระพรหม และพระนารายณ
นติ ิศาสตร ไดแก การปกครอง ไดวางแผนการปกครองหัวเมืองตลอดจนการต้ังมงคลนาม
ถวายแกพระมหากษตั รยิ แ ละต้งั ชอื่
อกั ษรศาสตร พวกอินเดียตอนใตไดนําเอาตัวอักษรคฤณฑเขามาเผยแพร ตอมาภายหลังได
ดัดแปลงเปน อักษรขอม และอกั ษรมอญ พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชไดทรงประดษิ ฐอกั ษรไทย โดยดัดแปลงจาก
อกั ษรขอม เมื่อป พ.ศ. 1823
ศิลปะศาสตร ไดแก ฝม อื ในการกอ สรา ง แกะสลัก กอพระสถูปเจดยี และหลอ พระพุทธรปู
การแผอ ํานาจของขอมและพมา
ประมาณป พ.ศ. 601 โกณทญั ญะ ซ่ึงเปนชาวอินเดียไดสมรสกับนางพญาขอม และตอมาไดขึ้นเปน
กษัตริยครอบครองดนิ แดนของนางพญาขอม จดั การปกครองบา นเมืองดว ย ความเรียบรอย ทํานุบํารุงกิจการ
ทหาร ทาํ ใหขอมเจริญข้ึนตามลําดับ มีอาณาเขตแผขยายออกไปมากข้ึน ในท่ีสุดก็ไดยกกําลังไปตีอาณาจักร
โคตรบรู ณ ซึ่งเปน อาณาจกั รที่อยูทางเหนือของละวาไวไ ด แลว ถือโอกาสเขาตอี าณาจักรทวาราวดี
ตอมาเม่ือประมาณป พ.ศ. 1600 กษัตริยพมาผูมีความสามารถองคหน่ึง คือ พระเจาอโนธรามังชอ
ไดยกกองทพั มาตีอาณาจกั รมอญ เม่อื ตีอาณาจกั รมอญไวใ นอํานาจไดแลว ก็ยกทพั ลวงเลยเขามาตอี าณาจักร
ทวาราวดี และมอี ํานาจครอบครองตลอดไปทงั้ สองฝง แมนํ้าเจาพระยา อาํ นาจของขอมก็สูญสิ้นไป แตเมื่อส้ิน
สมัยพระเจาอโนธรามงั ชอ อาํ นาจของพมาในลมุ น้ําเจาพระยากพ็ ลอยเสื่อมโทรมดับสญู ไปดวย เพราะกษัตริย
พมา สมยั หลังเสอ่ื มความสามารถและมักแยงชิงอํานาจซงึ่ กนั และกัน เปดโอกาสใหแวน แควนตาง ๆ ทเี่ คยเปน
เมืองข้ึน ต้ังตัวเปนอิสระไดอีก ในระหวางน้ี พวกไทยจากนานเจา ไดอพยพเขามาอยูในดินแดนสุวรรณภูมิ
เปนจํานวนมากขึ้น เมื่อพมา เสอ่ื มอํานาจลง คนไทยเหลานี้ก็เริ่มจัดการปกครองกันเองในลุมนํ้าเจาพระยา
ฝายขอมน้ันเมื่อเห็นพมาทอดท้ิงแดนละวาเสียแลว ก็หวนกลับมาจัดการปกครองในลุมแมน้ําเจาพระยา
อกี วาระหน่งึ โดยอางสิทธแิ หงการเปนเจาของเดิม อยางไรก็ตามอาํ นาจของขอมในเวลาน้นั ก็ซวดเซลงมาแลว
แตเนื่องจากชาวไทยทีอ่ พยพเขา มาอยูยงั ไมมอี ํานาจเต็มที่ ขอมจงึ บงั คบั ใหชาวไทยสงสวยใหขอม พวกคนไทย
ทีอ่ ยูในเขตลุมแมน ้ําเจา พระยาตอนใต ไมกลาขดั ขนื ยอมสงสวยใหแกขอมโดยดี จึงทําใหขอมไดใจและเริ่ม
ขยายอาํ นาจขึ้นไปทางเหนือ ในการนี้เขาใจวาบางครั้งอาจตองใชกําลังกองทัพเขาปราบปราม บรรดาเมือง
ท่ีขัดขืนไมยอมสงสว ย ขอมจงึ สามารถแผอาํ นาจขนึ้ ไปจนถึงแควน โยนก
สวนแควนโยนกนั้น ถือตนวาไมเคยเปนเมืองขึ้นของขอมมากอน จึงไมยอมสงสวย ใหตามที่ขอม
บังคับ ขอมจึงใชกําลังเขาปราบปรามนครโยนกไดสําเร็จ พระเจาพังคราช กษัตริยแหงโยนก ลําดับท่ี 43
ไดถกู เนรเทศไปอยูท ีเ่ มอื งเวยี งสีทอง
31
แควน โยนกเชียงแสน (พ.ศ. 1661 – 1731)
ดังไดท ราบแลว วาโอรสของพระเจา พีลอโกะ องคหน่ึง ชือ่ พระเจาสิงหนวตั ิ ไดม าสรางเมอื งใหมขน้ึ ทาง
ใต ช่ือเมืองโยนกนาคนคร เมืองดังกลาวน้ีอยูในเขตละวา หรือในแควนโยนก เม่ือประมาณป พ.ศ. 1111
เปน เมืองที่สงางามของยา นนัน้ ในเวลาตอมาก็ไดร วบรวมเมอื งท่อี อนนอ ม ตัง้ ขึน้ เปนแควนช่ือโยนกเชยี งแสน
มอี าณาเขตทางทิศเหนือตลอดสิบสองปนนา ทางใตจรดแควนหริภุญชัย มีกษัตริยสืบเชื้อสายตอเนื่องกันมา
จนถึงสมัยพระเจา พงั คราชจงึ ไดเ สียทีแกข อมดังกลาวแลว
อยา งไรก็ตาม พระเจา พงั คราชตกอับอยูไ ดไมนานนกั ก็กลับเปนเอกราชอีกครั้งหนึ่ง ดวยพระปรีชา
สามารถของพระโอรสองคนอย คือ พระเจาพรหม ซ่ึงมีอุปนิสัยเปนนักรบ และมีความกลาหาญไดสรางสม
กําลังผูคน ฝกหัดทหารจนชํานิชํานาญ แลวคิดตอสูกับขอม ไมยอมสงสวยใหขอม เมื่อขอมยกกองทัพมา
ปราบปราม ก็ตีกองทพั ขอมแตกพายกลบั ไป และยังไมแผอ าณาเขตเลยเขามาในดนิ แดนขอมไดถึงเมืองเชลียง
และตลอดถงึ ลานนา ลานชาง แลวอญั เชญิ พระราชบิดากลับไปครองโยนกนาคนครเดิม แลวเปล่ียนช่ือเมือง
เสียใหมวาชัยบุรี สวนพระองคเองน้ัน ลงมาสรางเมืองใหมทางใตชื่อเมืองชัยปราการ ใหพระเชษฐา คือ
เจาทุกขิตราช ดํารงตําแหนงอุปราช นอกจากน้ันก็สรางเมืองอื่น ๆ เชน เมืองชัยนารายณ นครพางคํา
ใหเจานายองคอ่นื ๆ ปกครอง
เมื่อส้ินรัชสมัยพระเจาพังคราช พระเจาทุกขิตราช ก็ไดขึ้นครองเมืองชัยบุรี สวนพระเจาพรหม
และโอรสของพระองคก็ไดครองเมืองชัยปราการ ตอมาในสมัยนั้นขอมกําลังเสื่อมอํานาจจึงมิไดยกกําลังมา
ปราบปราม ฝา ยไทยน้นั แมก ําลังเปนฝายไดเปรียบ แตก ค็ งยงั ไมม ีกาํ ลังมากพอที่จะแผขยาย อาณาเขตลงมา
ทางใตอกี ได ดังนั้นอาณาเขตของไทยและขอมจงึ ประชดิ กันเฉยอยู
เม่ือส้ินรัชสมัยพระเจาพรหม กษัตริยองคตอ ๆ มาออนแอและหยอนความสามารถ ซึ่งมิใชแตท่ี
นครชยั ปราการเทานัน้ ความเสอ่ื มไดเ ปนไปอยา งท่วั ถงึ กันยังนครอ่ืน ๆ เชน ชัยบุรี ชัยนารายณ และนครพางคํา
ดังนั้น ในป พ.ศ. 1731 เมอื่ มอญกรฑี าทพั ใหญมารกุ รานอาณาจักรขอมไดชยั ชนะแลว ก็ลวงเลยเขามารุกราน
อาณาจักรไทยเชียงแสน ขณะน้ันโอรสของพระเจาพรหม คือ พระเจาชัยศิริ ปกครองเมืองชัยปราการ
ไมส ามารถตา นทานศึกมอญได จึงจําเปน ตอ งเผาเมอื ง เพ่ือมิใหพวกขา ศกึ เขาอาศยั แลวพากนั อพยพลงมาทาง
ใตของดินแดนสุวรรณภูมิ จนกระทั่งมาถึงเมืองรางแหงหนึ่งในแขวงเมืองกําแพงเพชร ชื่อเมืองแปป
ไดอาศัยอยูที่เมืองแปปอยูหวงระยะเวลาหน่ึง เห็นวาชัยภูมิไมสูเหมาะเพราะอยูใกลขอม จึงไดอพยพลงมา
ทางใตจนถึงเมอื งนครปฐมจึงไดพ ักอาศัยอยู ณ ท่ีน้ัน
สวนกองทัพมอญ หลังจากรุกรานเมืองชัยปราการแลว ก็ไดยกลวงเลยตลอดไปถึงเมืองอ่ืน ๆ
ในแควนโยนกเชียงแสน จึงทําใหพระญาติของพระเจาชัยศิริ ซ่ึงครองเมืองชัยบุรี ตองอพยพหลบหนีขาศึก
เชนกัน ปรากฏวาเมืองชัยบุรีนั้นเกิดน้ําทวม บรรดาเมืองในแควนโยนกตางก็ถูกทําลายลงหมดแลว
พวกมอญเห็นวาหากเขา ไปตั้งอยูก็อาจเสียแรง เสียเวลา และทรัพยสินเงินทอง เพ่ือท่ีจะสถาปนาข้ึนมาใหม
ดังนั้นพวกมอญจงึ ยกกองทพั กลับ เปน เหตใุ หแ วน แควนน้ีวางเปลาขาดผปู กครองอยหู ว งระยะเวลาหน่งึ
ในระหวางที่ฝายไทย กําลังระส่ําระสายอยูนี้ เปนโอกาสใหขอมซ่ึงมีราชธานีอุปราชอยูท่ีเมืองละโว
ถอื สทิ ธิ์เขาครองแควนโยนก แลวบังคับใหคนไทยที่ตกคางอยูน้ันใหสงสวยใหแกขอม ความพินาศของแควน
32
โยนกคร้งั น้ี ทาํ ใหช าวไทยตองอพยพแยกยายกนั ลงมาเปนสองสายคือ สายของพระเจาชัยศิริ อพยพลงมาทางใต
และไดอ าศัยอยชู ัว่ คราวทเ่ี มืองแปปดังกลาวแลว สวนสายพวกชัยบุรีไดแยกออกไปทางตะวันออกของสุโขทัย
จนมาถงึ เมอื งนครไทยจึงไดเขาไปต้ังอยู ณ เมืองนั้นดวยเห็นวาเปนเมืองที่มีชัยภูมิเหมาะสมเพราะเปนเมือง
ใหญ และตั้งอยสู ดุ เขตของขอมทางเหนือ ผคู นในเมืองนัน้ สว นใหญกเ็ ปน ชาวไทย อยา งไรกต็ ามในชน้ั แรกที่เขา
มาต้งั อยูนน้ั กค็ งตองยอมขึน้ อยูกบั ขอม ซง่ึ ขณะนน้ั ยังมอี ํานาจอยู
ในเวลาตอ มา เมอื่ คนไทยอพยพลงมาจากนานเจา เปนจาํ นวนมาก ทําใหนครไทยมีกาํ ลังผูคนมากข้ึน
ขางฝายอาณาจักรลานนาหรือโยนกนนั้ เมื่อพระเจาชัยศิรทิ ิ้งเมืองลงมาทางใต แลวกเ็ ปน เหตใุ หดนิ แดนแถบนน้ั
วางผูปกครองอยูระยะหนึ่ง แตในระยะตอมาชาวไทยก็คางการอพยพอยูในเขตน้ันก็ไดรวมตัวกัน ตั้งเปน
บานเมอื งข้นึ หลายแหง ตั้งเปน อิสระแกกัน บรรดาหัวเมอื งตาง ๆ ท่ีเกิดข้ึนในครั้งนั้นก็นับวาสําคัญ มีอยูสามเมือง
ดวยกัน คือ นครเงินยาง อยูทางเหนือ นครพะเยาอยูตอนกลาง และเมืองหริภุญไชย อยูลงมาทางใต
สวนเมืองนครไทยน้ันดวยเหตุท่ีวามีท่ีตั้งอยูปลายทางการอพยพ และอาศัยที่มีราชวงศเชื้อสายโยนกอพยพ
มาอยูทเ่ี มืองน้ี จึงเปนทน่ี ยิ มของชาวไทยมากกวาพวกอ่ืน จึงไดรับยกยองขึ้นเปนพอเมืองที่ตั้งของเมืองนคร
ไทยนนั้ สนั นิษฐานวานา จะเปนเมืองเดยี วกันกับเมอื งบางยาง ซงึ่ เปนเมืองใหญมีเมืองขึ้น และเจาเมืองมีฐานะ
เปนพอขนุ
เมื่อบรรดาชาวไทยเกิดความคิดท่ีจะสลัดแอกของขอมครั้งน้ี บุคคลสําคัญในการนี้ก็คือ พอขุนบาง
กลางหาว ซึ่งเปนเจาเมืองบางยาง และพอขุนผาเมือง เจาเมืองราดไดรวมกําลังกันยกข้ึนไปโจมตีขอม
จนไดเมอื งสุโขทยั อนั เปนเมืองหนา ดานของขอมไวได เมื่อป พ.ศ. 1800 การมีชัยชนะของฝายไทยในคร้ังนั้น
นบั วา เปนนมิ ิตหมายเบอ้ื งตน แหง ความเจริญรุงเรืองของชนชาติไทยและเปนลางรา ยแหงความเสือ่ มโทรมของ
ขอม เพราะนับแตว าระนั้นเปน ตนมา ขอมก็เสื่อมอํานาจลงทุกที จนในที่สุดก็สิ้นอํานาจไปจากดินแดนละวา
แตยงั คงมีอาํ นาจปกครองเหนือลมุ น้าํ เจา พระยาตอนใต
อาณาจกั รสโุ ขทัย
กรงุ สโุ ขทัย ตามตํานานกลาววาพระยาพาลีราชเปนผูต้ังเมืองสุโขทัยเม่ือ พ.ศ. 1043 และมีกษัตริย
ปกครองตอ กันมาหลายองค ถึงสมัยพระยาอภัย ขอมลาํ พูนมารกุ ราน พระยาอภยั จงึ หนีขอมไปจําศีลอยูที่เขา
หลวงและไปไดสาวชาวปา ช่ือนางนาคเปนชายา ตอมาพระยาอภยั ก็กลบั สโุ ขทัยเพ่อื ครองเมืองตามเดิมและได
มอบผากําพลกับพระธาํ มรงคไวใ หนางนาคเปน ทร่ี ะลกึ เมื่อพระยาอภัยกลบั ไปแลวนางนาคก็ไดก าํ เนิดบุตรชาย
แตไ มร ูจ ะเก็บลกู ไวท่ีไหน จึงท้ิงลูกไวทเ่ี ขาหลวงพรอมผา กําพลและพระธาํ มรงค พรานปา คนหน่ึงไปพบจึงเก็บ
มาเลยี้ ง
ตอมาพระยาอภัยเมื่อกลับไปครองเมืองดังเดิมแลวก็ไดเกณฑชาวบานไปชวยกันสรางปราสาท
นายพรานถูกเกณฑไปดวย ระหวางการกอสรางปราสาทนายพรานไดวางเด็กนอยไวขางปราสาทนั้น
เม่อื แสงแดดสองถูกเด็กนอ ยยอดปราสาทกโ็ อนเอนมาบงั รม ใหเดก็ อยางอศั จรรย พระอภัยมาดพู ระกมุ ารพรอม
ผากําพลและพระธาํ มรงคจึงไดขอเด็กไปเปนบุตร ต้ังชื่อใหวาอรุณกุมาร พระยาอภัยมีโอรสอีกองคหน่ึงกับ
มเหสใี หมชอ่ื วา ฤทธกิ ุมาร ตอมาภายหลงั ไดไ ปครองเมืองนครสวรรคแ ละมีนามใหมว าพระลือ สวนอรุณกุมาร
33
ไปไดธดิ าเมืองศรสี ชั นาลยั เปน ชายาจึงไปครองศรสี ัชนาลยั มีนามใหมว า พระรวงโรจนฤทธิ์ พรอมท้ังยายเมือง
หลวงจากสโุ ขทยั ไปศรสี ชั นาลยั พระรว งโรจนฤทธไ์ิ ดเ สดจ็ ไปเมืองจีนและไดพระสทุ ธเิ ทวีราชธิดากรุงจีนมาเปน
ชายาอีกองคหน่ึง พรอมท้ังไดนําชางชาวจีนกลับมาต้ังเตาทําถวยชามที่ศรีสัชนาลัย ซ่ึงเรียกวาเตาทุเรียง
คร้งั ถงึ ป พ.ศ. 1560 ขอมมารุกรานศรีสัชนาลัย มีขอมดําดินมาจะจับพระรวงโรจนฤทธ์ิ พระรวงจึงสาบให
ขอมกลายเปน หินอยูต รงนน้ั
เมือ่ ขนึ้ ครองเมอื ง พระรวงไดยายเมืองหลวงจากศรีสัชนาลัยมาที่สุโขทัย เมื่อส้ินรัชกาลแลว พอขุน
นาวนําถม ไดป กครองสโุ ขทยั ตอมา และสโุ ขทยั ก็ตกเปนเมืองขน้ึ ของขอม พอ ขนุ นาวนําถมและพอขุนศรีเมือง
มานพยายามชวยกันขบั ไลขอมจากสุโขทยั แตไมสาํ เรจ็
ป พ.ศ. 1800 พอ ขนุ บางกลางหาวกับพอ ขนุ ผาเมอื งสามารถขบั ไลขอมไดสําเร็จ พอขุนบางกลางหาว
ข้ึนเปนกษัตริยสุโขทัยทรงพระนามวา พอขุนศรีอินทราทิตย สุโขทัยเจริญรุงเรืองมากท่ีสุดในสมัย
พอขุนรามคําแหงและสมัยพระยาลิไทย สมัยพอขุนรามคําแหงนี้มีการเชิญพระสงฆจากนครศรีธรรมราช
มาชวยกนั ประดษิ ฐลายสือไทยเปนเอกลกั ษณข องสุโขทัยเอง ซึง่ พฒั นาตอ มาเปนหนังสือไทยในปจจบุ นั
พ.ศ. 1893 พระเจาอูทองทรงสถาปนาอยุธยาเปนราชธานีอีกแหงหนึ่งของคนไทย แตอยุธยากับ
สุโขทัยก็ไมไดเปนศตั รกู ัน
ในสมัยพระยาลิไทยนั้นขุนหลวงพะงั่วแหงอยุธยาไดมารวมมือกัน เพ่ือเผยแผพุทธศาสนา
ใหเจริญรุงเรอื งมีการนิมนตพ ระสงฆม าชว ยรวบรวมพระธรรมวินัยที่กระจัดกระจายเพราะศึกสงครามและให
คณะสงฆร ว มกันรางไตรภูมิพระรวงเพื่อใชสอนพุทธบริษัทใหทําความดี ในสมัยพระยาลิไทยน้ีไดมีการสราง
พระพทุ ธรปู สาํ คญั ของไทยสามองค คือ พระพุทธชินราช พระพทุ ธชนิ สหี และพระศากยมุนี
ยคุ หลงั พระยาลิไท อาณาจักรสุโขทัยออ นแอลง ในทีส่ ุดจงึ ถูกผนวกรวมเปน อาณาจกั รเดยี วกบั อยุธยา
เมื่ออยธุ ยาเสยี กรุงแกพมา คร้ังที่ 2 เมอื งสโุ ขทัยก็ยิ่งเสอ่ื มลง พลเมอื งสโุ ขทัยสว นใหญอ พยพหนสี งคราม
เม่อื ต้ังกรงุ ธนบุรี สุโขทยั ก็ถูกฟนฟขู นึ้ ใหมด วย โดยไปตงั้ เมอื งอยูทบ่ี านธานีริมแมน้ํายม ตอมาก็ถูกยก
ฐานะเปน อําเภอธานขี ึน้ อยูกับจงั หวัดสวรรคโลก พ.ศ. 2475 เปลี่ยนช่ืออําเภอธานีเปนอําเภอสุโขทัยธานีและ
พ.ศ. 2482 ยบุ จงั หวดั สวรรคโลกเปนอําเภอ และยกฐานะอําเภอสุโขทยั ธานขี น้ึ เปน จังหวัดสุโขทัยแทน
การกอ ตั้งอาณาจักรสโุ ขทัย
การกอต้ังอาณาจักรสุโขทัยเทาที่ปรากฏหลักฐานแวนแควน สุโขทัยไดกอตั้งขึ้นในชวงกลางพุทธ
ศตวรรษท่ี 18 โดยศูนยกลางอํานาจของสุโขทัยอยูบริเวณลุมแมน้ํานาน ตอมาจึงไดขยายตัวไปทางดาน
ตะวนั ตกบริเวณลมุ แมนํ้าปง และทิศตะวนั ออกบรเิ วณลุมแมน ํา้ ปา สกั
จากศลิ าจารกึ หลักท่ี 2 ศิลาจารึกวัดศรชี ุม จงั หวัดสุโขทัย ไดกลาวถึงการขยายอํานาจทางเศรษฐกิจ
และการเมอื งของชมุ ชนเมอื งในลมุ แมน ้ํายม และลุมแมน้ํานาน ในรัชสมัยของพอขุนศรีนาวนําถมขุนในเมือง
เชลียง (ศรีสัชนาลยั ) เปนเจา เมอื งปกครองในฐานะเมืองขึ้น ขอมไดครอบครองเมืองศรีสัชนาลัย และสุโขทัย
เม่ือประมาณกลางพทุ ธศตวรรษท่ี 18 ซึ่งสันนิษฐานวา เปนการขยายเมือง โดยการรวบรวมเมืองเปนเมืองคู
34
ดังปรากฏเรียกในศิลาจารึกวา “นครสองอัน” การรวมเมืองเปนเมืองคูน้ีเปนการรวมทรัพยากรสําหรับ
การขยายเมืองใหเ ปนแวน แควน ใหญโ ตข้นึ พระองคม โี อรส 2 พระองค คอื พอขนุ ผาเมอื ง เจาเมืองราด
และพระยาคาํ แหงพระราม เจาเมืองสระหลวงสองแคว (เมืองพษิ ณุโลก)
พอขุนผาเมอื งน้ํา ปรากฏความในจารกึ วากษัตริยขอมในสมัยนั้น ซ่ึงสันนิษฐานวา คือ พระเจาชัยวรมัน
ที่ 7 (พ.ศ. 1724 – 1761) ไดยกราชธิดา คือ “นางสุขรมหาเทวี” ให เพื่อสรางสัมพันธไมตรี พรอมท้ัง
พระราชทานเครอ่ื งราชูปโภค คือ พระขรรคชยั ศรีและพระนามเฉลิมพระเกยี รตวิ า “ศรอี นิ ทราทติ ย หรือ
ศรีอินทราบดินทราทิตย” อาณาเขตของกรุงสุโขทัยในสมัยพอขุนศรีนาวนําถม คงไมกวางขวางเทาใดนัก
สนั นษิ ฐานวา ครอบคลุมถึงเมืองฉอด (เมอื งสอด) ลําพนู พษิ ณุโลกและอาํ นาจในสมัยขอมในการควบคุมเมือง
ในอาณาเขตในสมัยของพอขุนศรีนาวนําถมคงไมมั่นคงนัก แตละเมืองคงเปนอิสระในการปกครองตนเอง
เมืองหลายเมืองคงเปน เมอื งในระบบเครอื ญาติ หรือเมอื งท่ีมีสัมพันธไมตรตี อกัน ภายหลังเม่ือพอขุนศรีนาวนําถม
สิ้นพระชนม คงเกดิ ความวุนวายในเมอื งสุโขทยั ขอมสบาดโขลญลาํ พง ซึง่ สนั นษิ ฐานวา อาจเปนเจาเมืองลําพง
ซ่ึงเปนเมืองที่ปรากฏชื่อในศิลาจารึก หรืออาจเปนขุนนางขอมที่กษัตริยขอมสงมากํากับดูแลอยูท่ีสุโขทัย
ไดน าํ กําลังเขา ยึดเมืองสุโขทัย ศรีสชั นาลัย และเมอื งใกลเ คยี งไวได พอขนุ ผาเมอื ง เจา เมืองราดและพระสหาย
คอื พอขนุ บางกลางหาว เจาเมืองบางยาง ไดรวมกาํ ลังกันปราบปรามจนไดชัยชนะ พอขนุ บางกลางหาวจงึ ไดขึ้น
ครองราชย ณ เมืองสุโขทัย มีพระนามวา “พอขุนศรีอินทราทิตย” เปนปฐมกษัตริยราชวงศพระรวง
สวนพอขุนผาเมืองไดกลับไปครองเมืองราดดงั เดิม
หลักฐานในศิลาจารึกกลาววา หลังสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช เมืองตาง ๆ ในอาณาเขตของ
สุโขทัยไดแยกตัวเปน อสิ ระ ไมยอมรบั ศูนยอาํ นาจที่เมืองสโุ ขทัยเหมือนดังเชน สมัยท่พี อขนุ รามคําแหงมหาราช
ดํารงพระชนมช พี อยู ปรากฏขอ ความในศิลาจารึกหลกั ท่ี 3 ศิลาจารึกนครชมุ จังหวดั กาํ แพงเพชรวา “บานเมือง
ขาด....หลายบ้ัน หลายทอนแซว หลายบ้ันหลายทอน ด้ังเมืองพ... นกเปนขุนหน่ึงเมืองคนที
พระบาง หาเปนขุนหนึง่ เมอื งเชยี งทองหาเปน ขุนหน่ึง...” ความแตกแยกของเมอื งตา ง ๆ ในอาณาจักรสุโขทัย
หลงั สมัยพอ ขุนรามคําแหงมหาราชนน้ั อาจเนอื่ งมาจากศูนยกลางอํานาจปราศจากความเขมแข็ง บานพ่ีเมืองนอง
ในอาณาจักรสุโขทัยไดแตกแยกออกถืออํานาจปกครองตนเองโดยไมข้ึนแกกันเมืองประเทศราชท่ีมีกําลัง
กลา แข็งพากนั แยกตัวเปน อสิ ระ เชน เมืองนครศรธี รรมราช และเมืองหงสาวดี เปนตน
อาณาจักรสุโขทยั มีความเจรญิ รงุ เรอื งสบื มาประมาณ 200 ปเ ศษ (พ.ศ. 1762 – 1981) ภายหลงั จึงตก
อยใู ตอ ํานาจของกรงุ ศรีอยุธยา และถกู รวมเปนอนั หนึ่งอนั เดียวกับกรุงศรอี ยุธยาในสมยั พระบรมราชาธิราชที่ 2
(เจา สามพระยา)
กิจกรรมที่ 2
1) จากการประวตั ศิ าสตรส มยั สโุ ขทยั กรงุ สโุ ขทยั เสอ่ื มอาํ นาจลง เพราะสาเหตใุ ด
อธิบายมาพอเขา ใจ
2) หลกั ฐานสําคญั ใดทที่ าํ ใหเ ราทราบประวัตศิ าสตรส มัยสโุ ขทยั อธิบายมาพอเขา ใจ
35
อาณาจกั รกรงุ ศรีอยธุ ยา
อาณาจักรอยุธยาถือกําเนิดข้ึนมาจากการรวมตัวของแวนแควนสุพรรณบุรีและลพบุรี พระเจาอูทอง
ไดสถาปนาอยุธยาขน้ึ เม่ือวันศุกรที่ 4 มนี าคม พ.ศ. 1893 (ค.ศ. 1351) โดยตง้ั ข้ึนในเมอื งเกา “อโยธยา” ท่มี ี
มากอ น ในบรเิ วณท่ีเรียกวา หนองโสน ซึ่งมีแมน้ํา 3 สาย คือ แมน้ําเจาพระยา แมน้ําลพบุรี และแมนํ้าปาสัก
มาบรรจบกัน แลว ตั้งนามพระนครน้วี า “กรุงเทพมหานคร บวรทวาราวดี ศรีอยธุ ยา มหาดิลกบวรรัตนราชธานี
บุรีรมย” คนทวั่ ไปเรียกตวั เมอื งอยุธยาวา “เกาะเมอื ง” มีรปู ลักษณะคลา ยเรือสําเภา โดยมีหัวเรืออยูทางดาน
ทิศตะวันออก ชาวตางประเทศในสมัยน้ัน กลาวถึง กรุงศรีอยุธยาวาเปนเวนิสตะวันออก เน่ืองจากกรุงศรี-
อยุธยามีการขุดคูคลองเชื่อมโยงสัมพันธกันกับแมนํ้าใหญรอบเมือง จึงทําใหอยุธยามีสภาพเปนเกาะมีแมน้ํา
ลอ มรอบ
การสถาปนากรงุ ศรีอยุธยา
ชาวไทยเริม่ ต้งั ถ่นิ ฐานบริเวณตอนกลาง และตอนลางของลุม แมนํ้าเจาพระยามาต้ังแตพุทธศตวรรษท่ี
18 แลว มีเมืองสําคัญหลายเมือง อาทิ ละโว อโยธยา สุพรรณบุรี นครชัยศรี เปนตน ตอมาราวปลาย
พุทธศตวรรษที่ 19 อาณาจักรขอม และสุโขทยั เริม่ เสือ่ มอํานาจลง พระเจาอูทอง
เจาเมอื งอทู อง ซ่ึงขณะนน้ั เกิดโรคหา ระบาดและขาดแคลนน้ํา จงึ ทรงดาํ ริจะยายเมืองและพจิ ารณาชัยภูมิ
เพ่ือต้ังอาณาจักรใหม พรอมกนั นนั้ ตอ งเปน เมอื งทมี่ ีนํ้าไหลเวียนอยตู ลอด ครัง้ แรกพระองคท รงประทบั ทตี่ ําบล-
เวียงเหล็ก เพื่อดูช้ันเชิงเปนเวลากวา 3 ป และตัดสินพระทัยสรางราชธานีแหงใหมบริเวณตําบลหนองโสน
(บึงพระราม) และสถาปนากรุงศรีอยุธยาขึ้นเปนราชธานี เมื่อวันศุกรที่ 4 มีนาคม พ.ศ. 1893 มีช่ือตาม
พงศาวดารวา กรงุ เทพทวารวดีศรีอยุธยา มหนิ ทรายธุ ยา มหาดิลกภพนพรัตน ราชธานีบุรีรมย ดวยบริเวณนั้น
มแี มน า้ํ ลอ มรอบถงึ 3 สาย อันไดแก แมนํ้าลพบุรีทางทิศเหนือ แมนํ้าเจาพระยาทางทิศตะวันตก และทิศใต
แมน าํ้ ปา สกั ทางทศิ ตะวนั ออก เดมิ ทีบรเิ วณนไ้ี มไ ดม ีสภาพเปน เกาะ ตอมาพระองคท รงดาํ ริใหข ดุ คูเช่ือมแมน้ํา
ท้ัง 3 สาย กรุงศรีอยุธยาจึงมีน้ําเปนปราการธรรมชาติใหปลอดภัยจากขาศึก นอกจากนี้ที่ต้ังกรุงศรีอยุธยา
ยังหางจากปากแมน้ําไมมาก เม่ือเทียบกับเมืองใหญ ๆ อีกหลายเมืองในบริเวณเดียวกัน ทําใหกรุงศรีอยุธยา
เปนศูนยกลางการกระจายสินคา สูภ มู ภิ าคอืน่ ๆ ในอาณาจกั ร รวมทง้ั อาณาจกั รใกลเคยี งอกี ดวย
ขยายตัวของอาณาจกั ร
กรุงศรอี ยธุ ยาดาํ เนนิ นโยบายขยายอาณาจักรดวย 2 วิธีคอื ใชกาํ ลงั ปราบปราม ซึ่งเห็นไดจากชัยชนะ
ในการยึดครองเมอื งนครธม (พระนคร) ไดอ ยา งเดด็ ขาดในสมัยสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 และอีกวิธีหนึ่ง
คือ การสรา งความสมั พันธแ บบเครอื ญาติ อันเหน็ ไดจากการผนวกกรุงสุโขทยั เขา เปนสว นหนง่ึ ของอาณาจักร
ชวงสมยั รัชกาลของสมเด็จพระเจาอยูหัวบรมโกศ พระองคมีโอรสอยู 5 พระองค ซ่ึงท้ัง 5 พระองค
กห็ มายอยากไดใ นราชสมบัติ เมือ่ พระเจาเอกทัศน (โอรสองคโต) และพระเจาอุทุมพร (โอรสองครอง) ไดมีสทิ ธิ
ในราชสมบัติเทากัน โดยพระเจาเอกทัศนเปนโอรสองคโตยอมไดในราชสมบัติ สวนพระเจาอุทุมพรก็ทรงมี
สติปญญาเปนเลิศ สามารถควบคุมกองกําลังได นั้นเปนการจุดชนวนใหท้ัง 2 พระองคตองสลับการขึ้น
ครองราชยกัน โดยในยามสงบ พระเจาเอกทัศนจะทรงครองราชยในยามสงคราม พระเจาอุทุมพร
36
จะทรงครองราชย ในทางพมาเมอ่ื กษัตริย พระเจาอลองพญา สวรรคตจากการถูกกระสุนปนใหญ พระโอรส
จึงต้ังทัพเขายึดเมืองอยุธยาในป 2309 ในเวลาตอมาเมื่อพระเจาอุทุมพรหมดความมั่นใจในการครองราชย
เพราะพระเชษฐา (เอกทศั น) กท็ วงคนื ราชสมบตั ติ ลอดเม่ือไลขาศึกได จึงออกผนวช โดยไมสึก ทําใหพระเจา
เอกทัศนครองราชยไ ดน าน 9 ป ท่ีคายบางระจัน ชาวบานบางระจันไดขอกําลังเสริมจากอยุธยา แตพระองค
ไมใ ห และในเวลายิงปนใหญก ใ็ หใ สกระสุนนอย เพราะจะทําใหมเหสีรําคาญเสียง ทําใหพระเจาตากสินผูนํา
กองทัพหมดศรัทธาและนําทัพตีคายออกจากกรุงในท่ีสุด กรุงศรีอยุธยาถูกเผาไมเหลือแมนวัดวาอาราม
นับเวลาของราชธานีได 417 ป เสยี กรุงใหแกพ มา 2 คร้ัง คือ คร้ังแรก ป พ.ศ. 2112 ในสมัยสมเด็จพระมหินทราธิราช
(โอรสของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ) ตกเปนเมืองข้ึนของพมาเปนเวลา 15 ป และเมื่อป พ.ศ.2117
พระนเรศวรมหาราช ทรงกูเอกราชกลับคืนมาและเม่ือวันที่ 7 เมษายน พ.ศ. 2310 กรุงศรีอยุธยาก็ถึงกาล
ลม สลาย
กรงุ ศรีอยุธยามกี ษตั ริยปกครองทั้งหมด 33 พระองค จาก 5 ราชวงศ ไดแก ราชวงศอูทอง ราชวงศ
สุพรรณบรุ ี ราชวงศสุโขทยั ราชวงศป ราสาททอง ราชวงศบา นพลูหลวง
กจิ กรรมท่ี 3
1) ลักษณะเดนของการสรางกรงุ ศรอี ยธุ ยาเปนเมอื งหลวง คอื อะไร
2) สาเหตสุ าํ คญั ท่ที ําใหไทยตองการเสียกรุงศรีอยธุ ยาใหพ มา 2 คร้งั คอื อะไร
อาณาจกั รกรงุ ธนบุรี
สมเด็จพระเจา ตากสนิ สามารถยึดธนบรุ ีและกรงุ ศรอี ยธุ ยาคืนมาจากพมา ได ทําใหพ ระองคม ีความชอบ
ธรรมในการสถาปนาพระองคเปนพระมหากษัตริย แตเน่ืองจากเห็นวา กรุงศรีอยุธยาเสียหายเกินกวาที่จะ
บรู ณะใหคืนไดดังเดิม จงึ ทรงสถาปนากรงุ ธนบุรีขึน้ เปนราชธานีในปเดียวกนั
การสถาปนาธนบรุ เี ปน ราชธานี
เมือ่ สมเดจ็ พระเจาตากสนิ มหาราช สามารถกูเอกราชของชาติไทยไดแลว ปญหาของไทยในขณะน้ัน
คือ การปองกันตนเองใหพนจากการโจมตีโดยพมาและหาอาหารใหพอเล้ียงผูคนท่ีมีชีวิตรอดจากสงคราม
แตส ภาพอยุธยาขณะนัน้ ไมอ าจจะฟน ฟบู รู ณะไดอยางรวดเร็วดวยกําลังคนเพียงเล็กนอย อีกท้ังพมาไดรูลูทาง
และจดุ ออนของอยุธยาเปนอยางดีแลว ดังน้ัน พระองคจําเปนที่จะตองหาชัยภูมิท่ีเหมาะสมในการสถาปนา
ราชธานีแหงใหมและไดรบั พระราชทานนามวา “กรุงธนบุรีศรมี หาสมทุ ร” กรุงธนบรุ ตี ง้ั อยูท างฝงตะวนั ตกของ
แมน ํา้ เจาพระยา ซงึ่ เปน พ้นื ทีข่ องเมืองบางกอกเดิมในสมยั อยุธยาเมืองบางกอก มฐี านะเปน “เมืองทาเดมิ ”
คอื เปนที่จอดเรอื สนิ คา และเปนเมืองหนา ดา นทท่ี าํ หนา ที่ปอ งกันขาศกึ ทจ่ี ะยกทพั เขา มาทางปากน้ําเจาพระยา
รวมท้ังมีหนาท่ีตรวจตราเก็บภาษีเรือและสินคาท่ีข้ึนลองตามลําน้ําเจาพระยาตอนลางบางกอกซึ่งมีปอม
ปราการและมดี านเก็บภาษดี านใหญท ีเ่ รียกวา ขนอนบางกอก
37
เมืองบางกอกจึงมีชุมชนคนตางชาติ เชน จีน อินเดีย มุสลิม ท่ีเดินทางมาติดตอคาขายและ
เปนทางผานของนักเดินทาง เชน นกั การทตู พอคา นักการทหาร และนักบวชท่ีเขามาเผยแผศาสนา รวมทั้ง
นักเผชิญโชคท่ีตองการเดินทางไปยังอยุธยา ดังนั้น โดยพื้นฐานท่ีต้ังของกรุงธนบุรีจึงอยูในบริเวณท่ีราบลุม
อันอุดมสมบรู ณข องปากนาํ้ เจาพระยา และเปนเมืองที่มคี วามเจรญิ ทางเศรษฐกจิ มากอ น ตลอดจนเปน เมืองทมี่ ี
ความปลอดภยั เพราะมที ั้งปอมปราการและแมน ้ําลาํ คลองทีป่ องกันไมใหข า ศึกโจมตไี ดโดยงาย
เม่อื สมเดจ็ พระเจาตากสินมหาราช ไดสถาปนากรุงธนบุรีเปนราชธานี พระองคทรงโปรดเกลาฯ ให
สรางพระราชวังขน้ึ เปน ที่ประทับ โดยสรา งพระราชวงั ชดิ กาํ แพงเมอื งทางดา นใต มีอาณาเขตต้ังแตปอมวิไชย-
ประสิทธ์ิและวัดทายตลาด (วัดโมลีโลกยาราม) ข้ึนมาจนถึงวัดอรุณราชวราราม วัดท้ังสองจึงเปนวัดในเขต
พระราชฐาน สําหรับวัดแจงมีฐานะเปนพระอารามหลวง และเปนที่ประดิษฐานพระแกวมรกตท่ีไดอัญเชิญ
มาจากเวียงจันทรเ ม่ือ พ.ศ. 2322
การปกครอง หลงั จากกรุงศรอี ยุธยาเสยี ใหแ กพมา เมอ่ื พ.ศ. 2310 บา นเมอื งอยูในสภาพ
ไมเ รียบรอย มีการปลน สะดมกันบอย ผูคนจึงหาผูคุมครองโดยรวมตัวกันเปนกลุมเรียกวา ชุมนุม ชุมนุมใหญ ๆ
ไดแก ชุมนุมเจาพระยาพิษณุโลก ชุมนุมเจาพระฝาง ชุมนุมเจาพิมาย ชุมนุมเจานครศรีธรรมราช เปนตน
สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ ทรงใชเวลาภายใน 3 ป ยกกองทัพไปปราบชุมนุมตาง ๆ ที่ตั้งตนเปนอิสระจนหมดส้ิน
สําหรับระเบียบการปกครองน้ัน พระองคทรงยึดถือ และปฏิบัติตามระเบียบการปกครองแบบสมัยกรุงศรี-
อยุธยาตอนปลายตามท่ีสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงวางระเบียบไว แตรัดกุมและมีความเด็ดขาดกวา
คนไทยในสมัยน้นั จงึ นยิ มรับราชการทหาร เพราะถาผูใดมีความดีความชอบ ก็จะไดรับการปูนบําเหน็จอยาง
รวดเร็ว
เศรษฐกิจ ในขณะทีส่ มเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราชขน้ึ ครองราชยนั้น บานเมอื งกาํ ลังประสบ
ความตกตาํ่ ทางเศรษฐกจิ อยางทสี่ ุด เกิดการขาดแคลนขาวปลาอาหาร และเกิดความอดอยากยากแคน จึงมี
การปลนสะดมแยง อาหาร มหิ นาํ ซํา้ ยังเกดิ ภยั ธรรมชาติขนึ้ อกี ทําใหภาวะเศรษฐกิจท่ีเลวรายอยูแลวกลับทรุด
หนักลงไปอีกถึงกับมีผูคนลมตายเปนจํานวนมาก สมเด็จพระเจาตากสินมหาราชทรงแกไขวิกฤตการณดวย
วิธกี ารตา ง ๆ เชน ทรงสละทรพั ยส ว นพระองคซอื้ ขา วสารมาแจกจายแกราษฎรหรือขายในราคาถกู พรอ มกบั มี
การสงเสริมใหมีการทํานาปล ะ 2 ครง้ั เพ่อื เพ่ิมผลผลติ ใหเ พียงพอ การสิน้ สุดอํานาจทางการเมืองของสมเด็จ-
พระเจา ตากสินมหาราช ในตอนปลายรัชกาล สมเดจ็ พระเจาตากสนิ มหาราช เน่ืองจากพระองคทรงตรากตรํา
ทํางานหนักในการสรางความเปนปกแผนแกชาติบานเมือง พระราชพงศาวดารฉบับตาง ๆ ได บันทึกไววา
สมเด็จพระเจา ตากสนิ ทรงมีพระสติวปิ ลาส ทาํ ใหบา นเมอื งเกดิ ความระส่าํ ระสายและไดเกิดกบฏขึ้นท่ีกรุงเกา
พวกกบฏไดทําการปลนจวนพระยาอินทรอภัยผรู ักษากรงุ เกาจนถงึ หลบหนีมายังกรงุ ธนบรุ ี สมเดจ็ พระเจาตากสิน
มหาราชโปรดใหพระยาสวรรคไปสืบสวนเอาตัวผูกระทําผิดมาลงโทษ แตพระยาสรรคกลับไปเขาดวยกับ
พวกกบฏ และคุมกําลังมาตีกรุงธนบุรี ทําใหสมเด็จเจาพระยามหากษัตริยศึกตองรีบยกทัพกลับจากเขมร
เพ่ือเขาแกไขสถานการณในกรุงธนบุรี และจบั กุมผูกอ การกบฏมาลงโทษ รวมทง้ั ใหขา ราชการปรกึ ษาพจิ ารณา
ความท่ีมีผูฟองรองกลาวโทษสมเด็จพระเจาตากสินมหาราชในฐานะท่ีทรงเปนตนเหตุแหงความยุงยากใน
38
กรงุ ธนบรุ ีและมีความเห็นใหส ําเร็จโทษพระองค เพื่อมิใหเกิดปญหายุงยากอีกตอไป สมเด็จพระเจาตากสิน-
มหาราชจงึ ถกู สําเรจ็ โทษ
กิจกรรมที่ 4
1) เหตุการณใ นสมัยกรงุ ธนบรุ ใี ดทอ่ี ยูในความทรงจําของคนไทยในปจจบุ นั
อธบิ ายมาพอเขาใจ
2) สาเหตุท่ีสมเดจ็ พระเจา ตากสนิ ตอ งเสยี กรงุ ใหก ับพมา คืออะไร อธบิ ายมาพอเขาใจ
กรงุ รตั นโกสนิ ทร
จุดเริม่ ตน ของรตั นโกสนิ ทร สมเดจ็ พระเจา ตากสินมหาราช เปน พระมหากษัตริยนักรบอีกพระองคหน่ึง
ของชาตไิ ทยทีม่ อี จั ฉริยะภาพทางการทหารอยางหาผูใดเทียมมิได สิบหาปตลอดรัชกาลทรงตรากตรําทําศึก
ไมเ วน แตล ะป หวั เมืองใหญนอยและอาณาจักรใกลเคียงตางครั่นครามในพระบรมเดชานุภาพ กองทหารมา
อันเกรียงไกรของพระองคนั้น เปนตนแบบในการรุกรบยุคตอมาเปนตัวอยางอันดีของทหารในยุคปจจุบัน
พระองคก อ็ ยใู นสภาวะท่ีมติ า งอะไรจากสมเดจ็ พระนเรศวรฯ คือ มีกําลังนอยกวาแทบจะทุกครั้ง แตพระองค
ก็สามารถเอาชัยไดจากพระวิริยะอุตสาหะและพระปรีชาสามารถทางการทหาร ทรงกลาที่จะเปลี่ยนแปลง
ในสิ่งท่ีลาหลัง ท่ีศัตรูรู ท่ีใคร ๆ ก็รู ทรงกลาที่จะปฏิวัติความเชื่อใหม ๆ ท่ีทหารควรจะใชเพื่อใหเหมาะกับ
สถานการณที่คับขัน การคุมพลยกแหกวงลอมพมาจากคายวัดพิชัยน้ัน ถือไดวาเปนทหารหนีทัพท่ีคิดกบฏ
เปน ทรยศตอ แผนดนิ แตพ ระองคก ม็ ิไดลังเลท่ีจะทรงกระทําเพื่อบานเมืองในวันขางหนา หากพระองคไมคิด
เอาบานเมืองเปนหลักชัยแลว ไหนเลยจะยอนกลับมาเพ่ือกูกรุงในอีกแปดเดือนถัดมา ดังน้ัน จึงเห็นไดวา
ยศศกั ด์ิตาง ๆ ท่ีพระองคมีในตําแหนงพระยาวชิรปราการ ผูรั้งเมืองกําแพงเพชรน้ัน หาไดมีความสําคัญตอ
พระองคไมแมแตนอ ย ทรงรดู วี า เมอื่ สน้ิ ชาติ ยศศักด์ใิ ด ๆ กไ็ มมีความหมาย และในพระนครนัน้ กไ็ มมีขนุ ทหาร
ผใู หญค นใดทีจ่ ะมนี ํ้าใจและกลา หาญทพ่ี อจะรักษาชาตไิ วไ ด พระองคจึงกระทาํ การอันท่ียากท่ีทหารคนใดผูใด
จะกลาทาํ
พระเจาตากสินฯ ทรงเปนกษัตริยนักรบท่ีเริ่มดวยพระองคเอง จากที่มีทหารเพียงแคหารอยคน
ทรงกระทําการจากเลก็ ๆ เรอื่ ยไปจนถึงการใหญ ซงึ่ นนั่ คอื การสถาปนากรงุ ธนบุรี ราชธานีใหมที่มีกองทัพกวา
สองแสนคน ไวเ ปนท่ีสรางความเปน ปกแผนใหก ับคนไทย การเมืองการปกครองในกรุงธนบุรีในยุคเริ่มแรกนั้น
รม เย็นเปน สขุ เพราะกรุงธนบรุ มี กั จะเปน ฝา ยรุกในเร่ืองของการทหาร ไพรฟาประชาชนในเมืองจะปลอดภัย
จากขาศึก เพราะกองทพั ของพระเจาตากสินฯ จะยกพลไปรบในดินแดนขา ศกึ เปนสวนใหญ พระเจาตากสินฯ
ทรงมีนโยบายทางการทหารเปนแนวเชิงรุกอาณาจักรใกลเคียงตางยอมอยูใตเศวตฉัตร เพราะกรุงธนบุรี
มีกองทัพท่ีเขมแข็งและยุทธวิธีในการรบก็ไมเหมือนใครเปนแบบใหมท่ีไมอาจมีใครแกทางศึกได
พระราชอาณาจกั รจงึ กวา งขวางย่ิงกวา ในสมยั ราชธานเี ดิม
39
กรงุ ธนบรุ แี ละพระเจา ตากสินฯ เริ่มมปี ญ หาในทางการปกครองจากการที่รบั เอาขนุ นางเกาของอยธุ ยา
มารับราชการ มีการแบง พรรคแยง พวก ลางรา ยเรม่ิ ปรากฏ กองทัพกรุงธนบุรปี ราชัยเปนครั้งแรกที่เมืองเขมร
เพราะทหารแตละทพั ระแวงกนั เอง ไมเรง เดินทัพเพ่ือสมทบทัพหลวงท่พี ระเจา ตากสินฯ ทรงใหพระโอรสเปน
จอมทัพ ทัพตา ง ๆ ไมบรรจบกันตามพิชัยสงครามดังทเ่ี คยปฏิบัติ สุดทา ยเกิดกบฏท่ีเมืองหลวงนําโดยพระยาสรรค
ขุนนางอยุธยาเกาเช้ือสายไทยแท ๆ ท่ีพระเจาตากสินทรงนํามาชุบเลี้ยง จนเจาพระยามหากษัตริยศึกตอง
ยกทพั กลบั จากเขมรมาปราบปรามและปราบดาภิเษกเปน ปฐมราชวงศจ ักรี หมดส้นิ ยคุ กรงุ ธนบุรี
พระพทุ ธยอดฟาจฬุ าโลกฯ ข้นึ เสวยราชยเปน พระเจาแผนดินไทย ไดทรงทําพิธีตั้งเสาหลักเมืองตาม
ประเพณี เสาหลักเมอื งไดสรางเปนศาลเทพารกั ษเ รยี กกนั สามญั วา “ศาลเจา พอ หลักเมือง” และรับส่ังใหยาย
เมืองหลวงมาอยูก รุงเทพฯ ซ่ึงเปนสวนหนึ่งของกรุงธนบุรี อยูฟากตะวันออก เรียกเมืองบางกอก ซ่ึงมีคนจีน
อาศัยอยูมาก เม่ือยายมาอยูฝงตะวันออกแลว ไดทรงสรางเปนเมืองหลวงขึ้น เรียกวา กรุงเทพมหานคร
บวรรตั นโกสินทร ตอมาในรัชกาลท่ี 4 จงึ ทรงเปลี่ยนเปน กรุงเทพพระมหานคร อมรรตั นโกสินทร
เหตุท่ียายกรงุ เพราะทรงเลง็ เห็นวา
1. กรงุ ธนบรุ คี บั แคบ อยรู ะหวางวัดเปน การยากทจ่ี ะขยาย
2. อยูฝง คดของแมน้ําทาํ ใหนํา้ เซาะตลิ่งพงั อยเู รื่อย
3. การทมี่ าตั้งทีก่ รงุ เทพฯ นัน้ ที่ต้ังเหมาะสมกวา อาศัยแมน้าํ เปน กําแพงเมือง และตัวเมือง
อาจขยายได
สมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงเปนผูสามารถ ทรงแกปญหาตาง ๆ คือ
เมื่อเสวยราชยข้ึนครองกต็ อ งรบี สรา งเมอื ง สรางพระนครอยู 3 ป จงึ สาํ เร็จ พ.ศ. 2325 พอสมโภชพระนครแลว
ในปนัน้ เองพมา ก็ยกกองทพั ใหญม าประชิด
การต้ังกรุงรตั นโกสนิ ทรเ ปน ราชธานี
สมัยกรุงรัตนโกสินทร คือ ระยะเวลาตั้งแตแรกต้ังกรุงเทพมหานคร เม่ือ พ.ศ. 2325 เปนตนมา
เหตทุ เี่ รียกวา สมัยกรุงรัตนโกสินทร ก็เพราะเรียกตามความนิยมท่ีสืบเนื่องมาแตโบราณที่นิยมเรียกช่ือตาม
เมอื งหลวง เชน สมัยสุโขทัย สมัยอยุธยา เหตุการณสมัยปลายกรุงธนบุรี ในปลายรัชสมัยพระเจากรุงธนบุรี
บานเมืองเกิดจลาจล เน่ืองจากพระเจากรุงธนบุรีทรงมีพระสติวิปลาส สมเด็จพระเจากรุงธนบุรีมีพระราช
โองการใหพ ระยาสรรคไปปราบกบฏแตพระยาสรรคกบั เขารวมกบั พวกกบฏ นําพรรคพวกควบคุมตัวพระเจา-
กรงุ ธนบุรีไว ความทราบถงึ สมเด็จเจา พระยามหากษัตริยศึกจึงรีบยกทัพใกลมากรุงธนบุรีเพ่ือปราบกบฏและ
สามารถจับผเู ปนกบฏมาลงโทษได ขาราชการท้ังหลายลงความเห็นวา สมควรสําเร็จโทษพระเจากรุงธนบุรี
และไดทูลเชิญสมเดจ็ เจา พระยามหากษตั ริยศ กึ ปกครองประเทศตอ ไป
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกฯ ทรงรับการกราบบังคมทูลเชิญจากประชาชนข้ึนเปน
พระมหากษัตริยจ ากประชาชน โดยทรงทาํ พิธปี ราบดาภเิ ษกข้ึนเปนปฐมบรมกษตั รยิ แหงราชวงศจ กั รี เมือ่ วนั ท่ี
6 เมษายน พ.ศ. 2325 และทรงสถาปนาเมืองหลวงใหม มีนามวา “กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร
40
มหินทรายุธยามหาดิลก ภพนพรัตนราชธานีบุรีรมย อุดมราชนิเวศนมหาสถาน อมรพิมานอวตาลสถิต
สักกะทัตติยวษิ นุกรรมประสทิ ธ์”ิ ใชเ วลาในการสรา ง 7 ป พระองคท รงมีพระราชปณิธานวา “ตง้ั ใจอุปถมั ภก
ยอยกพระศาสนาจะปกปองขอบขัณฑสีมา รกั ษาประชาชนและมนตร”ี
สมัยรชั กาลที่ 1 ไทยทาํ สงครามกับพมาถึง 7 ครง้ั ครั้งทีส่ ําคัญทีส่ ุด คือ สงคราม 9 ทัพ โดยพระเจาปดุง
กษัตริยพมารวมพลจํานวนถึง 144,000 คน จดั เปน 9 ทัพเขาตไี ทยโดยแบงเปนตีกรุงเทพ 5 ทัพ หัวเมืองฝาย
เหนือ 2 ทัพ และฝายใต 2 ทัพ ไทยมีกําลังเพียงครึ่งหน่ึงของพมา แตดวยพระปรีชาสามารถของ
พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราชและกรมพระราชวังบวรสถานมงคล จงึ ทาํ ใหฝ ายพมาพายแพ
กลับไป
ดานการปกครอง มีการปกครองตามแบบกรุงศรีอยุธยาและธนบุรี คือ ยึดแบบที่สมเด็จ
พระบรมไตรโลกนาถทรงวางไว แตว างระเบยี บใหรัดกุมมากข้ึน โดยมีพระมหากษัตริยเปนพระประมุขสูงสุด
ในระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย
ดานเศรษฐกิจ จังกอบ คือ การชักสวนจากสินคา หรือเก็บเงินเปนอัตราตามขนาดของ
ยานพาหนะทีข่ นสนิ คา อากร คือ การเกบ็ ชกั สวนจากผลประโยชนท่รี าษฎรทําได เชน การทาํ นา ทําสวน สวย
คอื สิง่ ที่ราษฎรเสยี ใหแกร ฐั แทนการใชแ รงงาน ฤชา คอื คา ธรรมเนียมทีเ่ รยี กเกบ็ จากบริการตาง ๆ ที่รัฐทําให
ราษฎร
1. เงินคา ผูกปขอมอื จนี เปน เงินคาธรรมเนียมที่เรียกเก็บจากชายชาวจีน เพ่ือทดแทนการ
ถกู เกณฑแรงงาน ซ่ึงเร่มิ ในสมัยรัชกาลที่ 2
2. เงินคาราชการ เปน เงินท่ไี พรจายแทนการเขาเวรราชการ เริ่มในสมัยรัชกาลท่ี 3 อัตรา
คนละ 18 บาทตอ ป
3. การเดินสวนเดินนา เริ่มมีขึ้นในสมัยรัชกาลท่ี 2 โดยเรียกเก็บเปน ขาวเปลือก เรียกวา
หางขา ว
4. ระบบเจา ภาษนี ายอากร เอกชนเปน ผปู ระมลู เพือ่ เปน ผจู ดั เกบ็ ภาษี
ดานสังคม สังคมในสมัยรัตนโกสินทรตอนตนยังคงมีลักษณะคลายสังคมสมัยอยุธยา
ตอนปลาย แตมีความสบายมากกวา เพราะไมคอยมีสงคราม เปนสงั คมเกษตรกรรม ครอบครวั มขี นาดใหญ
ยึดระบบอาวุโส มีการแบงฐานะของบุคคลออกเปนพระมหากษัตริย พระบรมวงศานุวงศ ขุนนาง ไพร
(ประชาชนธรรมดา) ทาส สําหรบั พระสงฆเปน ช้นั พิเศษที่ไดรับการเคารพนับถอื จากประชาชน
การปฏิรปู ราชการในสมยั รัชกาลท่ี 4
1. เปด โอกาสใหร าษฎรรอ งทกุ ข ถวายฎกี าไดอ ยา งสะดวก ดว ยการตกี ลองวนิ ิจฉยั เภรี
2. ปรับปรุงดานการกฎหมายและการศาล ตั้งโรงพิมพ อักษรพิมพการ เพอื่ พิมพประกาศและ
แถลงขาว
3. ขนุ นางขา ราชการสวมเสอื้ เวลาเขาเฝา
41
4. ทรงจางแหมมแอนนา มาเปนครูสอนภาษาอังกฤษใหแกพระราชโอรสและพระราชธิดาใน
พระบรมมหาราชวงั
5. ทรงทาํ นบุ ํารงุ พระศาสนา ทรงใหเ สรภี าพในการนบั ถอื ศาสนา
เหตุการณเกี่ยวกับตางประเทศในสมัยรัชกาลท่ี 4 มีเพื่อนบานของไทย เชน พมา มลายู ตกเปน
เมืองขึ้นของอังกฤษ ในป พ.ศ. 2398 สมเด็จพระนางเจาวิคตอเรียแหงอังกฤษ ทรงสงทูตช่ือ เซอร จอหน
เบาวรงิ มาขอทาํ สัญญากับไทย ชือ่ สัญญาเบาวรงิ สัญญาน้ีมีท้ังขอดีและก็ขอเสีย หลังจากท่ีไทยทําสัญญานี้
ไปแลว ก็มีหลายชาติมาทําสญั ญาน้กี ันอกี เซอรจอหน เบาวรงิ ไดบ รรดาศักดิเ์ ปน “พระยาสยามนุกูล สยามิศร
มหายศ” พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวไดเปลี่ยนชื่อกรุงเทพ จากคําวา บวร เปน อมร ท่ีแปลวา
เทวดา และมกี ารตดั ถนนเจริญกรงุ ซึ่งเปน ถนนสายแรกของไทย
การปฏริ ปู ในสมยั รัชกาลที่ 5
1. การเลิกทาส แบบคอยเปนคอยไป โดยโปรดใหเลิกการซื้อขายทาส ลดคาตัวทาส ลูกทาส ในป
พ.ศ. 2411 ทรงใชเ วลา 31 ป แผนดินไทยจงึ หมดทาส
2. ดา นการศึกษา ไดมีการตัง้ โรงเรียนมหาดเลก็ หลวงและโรงเรยี นวัดมหรรณพาราม
การปรับปรงุ ประเพณตี า ง ๆ
- ยกเลกิ พิธกี ารหมอบคลานเวลาเขา เฝา
- ยกเลกิ ทรงผมมหาดไทย
- จดั การไฟฟา
- จัดการประปา
ท่ีสาํ คัญ คอื ทรงตองการดูแลทุกขสขุ ของราษฎรอยางแทจริง โดยเสด็จประพาสตนจึงไดเสด็จเยือน
ราษฎรตามหวั เมอื งตา ง ๆ อยเู สมอ โปรดใหเ ลิกทาส ทําใหพระองคไดรับการถวายพระนามวา “สมเด็จพระปย-
มหาราช” เพราะทรงเปนที่รักของประชาชนทุกคน ทรงครองราชยนาน 42 ป วันท่ี 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453
เปน วันสวรรคต มีการนําพวงมาลาไปถวายสักการบูชา ณ พระบรมรปู ทรงมาทุกป เรยี กวา วันปยมหาราช
พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา เจา อยูหัว หรือพระมหาธีรราชเจา ทรงเปน พระราชโอรสของรชั กาลท่ี 5
พระราชกรณียกจิ ของพระองคในการปฏิรูปงานดานตาง ๆ คอื
1. การปกครอง ทรงสาํ เรจ็ การศึกษาจากประเทศองั กฤษ จงึ ทรงนาํ การปกครองแบบ
ประชาธิปไตยมาทดลองแกขาราชการดวยการต้ังเมืองประชาธิปไตย คือ “ดุสิตธานี” (อยูในบริเวณ
โรงพยาบาลพระมงกุฎ) มีการเลือกต้ัง การแสดงความคิดเห็น แตยังไมไดผล เพราะราษฎรไดรับการศึกษา
ยังไมเพียงพอ มกี ารออกหนงั สอื พมิ พ “ดสุ ติ สมิต” ใหประชาชนแสดงความคดิ เหน็
2. ความสมั พันธกบั ตางประเทศ สงครามโลกครัง้ ที่ 1 เกิดขนึ้ ในป พ.ศ. 2457 – 2461 ในยุโรป
พระองคตัดสินพระทัยเขากับฝา ยสัมพันธมิตร เยอรมนเี ปนฝายรุกรานและแพ ทําใหไทยมีฐานะเทาเทียมกับ
ฝายสัมพันธมิตร ทาํ ใหส ามารถแกไ ขสนธสิ ัญญาเบาวริง ทีท่ ําในสมยั รชั กาลท่ี 4
42
รัชกาลท่ี 6 ทรงไดรับความรวมมือชวยเหลือจาก ดร.ฟรานซิส บี แซร ไดชวยเจรจาเก่ียวกับ
สนธิสัญญาเบาวริงกับประเทศตาง ๆ ประเทศแรกที่ยอมแกไข คือ โปรตุเกส จนครบทุกประเทศ ตอมา
ดร. ฟรานซิส บแี ซร ไดร ับพระราชทานบรรดาศกั ดิ์เปน พระยากัลยาณไมตรี เหตุการณกอนการเปล่ียนแปลง
การปกครอง เม่ือพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวเสด็จข้ึนครองราชย พระองคจัดใหมีการกระทํา
ท่ีเกีย่ วกบั ประชาธปิ ไตย ไดแก
1. ทรงตง้ั สภาตาง ๆ ใหม สี ว นในการปกครองแผน ดิน
2. โปรดเกลา ฯ ใหรา งรฐั ธรรมนูญ แตไ มไดรับความเห็นจากสภาที่ปรึกษาราชการแผน ดนิ
3. ทรงเตรยี มการและฝก ทดลองใหป ระชาชน รจู กั ใชสทิ ธใิ นการปกครองทอ งถ่นิ
4. คณะราษฎร ประกอบดว ย บรรดาผูท ่ีไปศกึ ษาจากตางประเทศเปน นักเรยี นไทยทจ่ี บจากเมอื งนอกมา
ทาํ งานในประเทศไทย พวกน้ีไดรับพระราชทานทุนไปศึกษาท่ีตางประเทศ รวมผูท่ีเปนขาราชการท่ีถูกปลด
จากงานและจากทหาร มีหวั หนา คอื พลเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา ตอมาไดเ ลื่อนเปนพลตรี ไดพาคณะราษฎร
เขา เฝารชั กาลที่ 7 ซงึ่ ขณะนัน้ ประทับอยูทหี่ วั หนิ เมือ่ พระองคไดขาวการเปล่ียนแปลงการปกครองก็โปรดให
คณะราษฎรเขาเฝาพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เม่ือวันที่ 24 มิถุนายน 2475 พระองคไดตรัสวา
เตรียมจะพระราชทานรัฐธรรมนูญอยูแลว ไมตองการใหเสียเลือดเน้ือ มีรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว เม่ือวันท่ี
27 มิถุนายน พ.ศ. 2475 และไดมีการรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร เม่ือวันที่ 10 ธันวาคม 2475 และวันน้ี
เปน วันรัฐธรรมนูญ โดยมีนายกรัฐมนตรีคนแรก คือ พระยามโนปกรณนิติธาดา (กอน หุตะสิงห) ตอมาไดมี
นายกรฐั มนตรคี นท่ี 2 คือ พลเอกพระยาพหลพลพยหุ เสนา การปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย ไมค อ ยไดผ ล
สมบูรณ เพราะอํานาจไปอยูในคนบางกลุมเทานั้น ทําใหพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวไดสละ
ราชสมบัติ เม่ือวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2477 และไดเสด็จไปท่ีประเทศอังกฤษ พระองคไดเสด็จสวรรคตที่
ประเทศอังกฤษ อนสุ าวรียข องพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจาอยหู ัวอยูที่หนา รฐั สภาใกลกบั สวนดุสติ นับเปน
พระบิดาแหงประชาธิปไตยของไทย
ราชวงศจักรี
ชอื่ ของราชวงศจักรมี ที ่มี าจากบรรดาศกั ดิ์ “เจาพระยาจักรศี รีองครกั ษ” ตําแหนง สมุหนายก ซ่ึงเปน
ตาํ แหนงทางราชการท่พี ระองคเ คยทรงดํารงตําแหนงมากอนในสมัยกรุงธนบุรี คําวา “จักรี” นี้พองเสียงกับ
คําวา “จักร” และ “ตร”ี ซงึ่ เปนเทพอาวุธของพระนารายณ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช
จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ ใหสรา งพระแสงจักรและพระแสงตรีไว 1 สํารบั และกําหนดใหใชเปนสญั ลักษณ
ประจาํ ราชวงศจักรีสืบมาจนถึงปจจุบัน
43
พระปฐมบรมมหาชนกแหงราชวงศจ ักรี
พระมหากษัตรยิ ไ ทย
ราชวงศจักรี : Chakri (พ.ศ. 2325 – ปจจุบัน)
* ราชวงศจกั รี *
พระปรมาภิไธย ขึ้นครองราชย ส้นิ สุดการครองราชย หมายเหตุ
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร 6 เมษายน 7 กันยายน
มหาจกั รบี รมนาถฯ พระพุทธยอดฟาจฬุ า พ.ศ. 2325 พ.ศ. 2352
โลกมหาราช
พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 7 กันยายน 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367
มหาอศิ รสนุ ทรฯ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลัย พ.ศ. 2352
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 21 กรกฎาคม 2 เมษายน
มหาเจษฎาบดนิ ทรฯ พระน่ังเกลา พ.ศ. 2367 พ.ศ. 2394
เจาอยหู ัว
พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 2 เมษายน 1 ตลุ าคม
มหามงกุฎฯ พระจอมเกลาเจาอยูหัว พ.ศ. 2394 พ.ศ. 2411
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 1 ตลุ าคม 23 ตลุ าคม
มหาจุฬาลงกรณฯ พระจุลจอมเกลา พ.ศ. 2411 พ.ศ. 2453
เจา อยหู วั มหาราช
พระบาทสมเดจ็ พระรามาธิบดี 23 ตุลาคม 26 พฤศจกิ ายน พ.ศ.
ศรสี นิ ทรมหาวชริ าวุธฯ พระมงกุฎเกลา พ.ศ. 2453 2468
เจา อยหู ัว
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 26 พฤศจกิ ายน 2 มีนาคม
มหาประชาธปิ กฯ พระปกเกลา เจา อยหู วั พ.ศ. 2468 พ.ศ. 2477
พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทร 2 มนี าคม 9 มิถุนายน
มหาอานนั ทมหดิ ลฯ พ.ศ.2477 พ.ศ. 2489
พระอัฐมรามาธบิ ดนิ ทร
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร 9 มถิ นุ ายน 13 ตลุ าคม
มหาภมู พิ ลอดุลยเดช มหิตลาธเิ บศร พ.ศ. 2489 พ.ศ.2559
รามาธบิ ดี จกั รีนฤบดนิ ทร
สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร
สมเดจ็ พระเจา อยหู วั มหาวชริ าลงกรณ 1 ธันวาคม ปจ จุบัน
บดินทรเทพยวรางกรู พ.ศ. 2559
44
กจิ กรรมที่ 5
1) สมยั รัชกาลใดของราชวงศจ ักรที ่มี คี วามเจรญิ สูงสดุ ดา นศาสนา ศลิ ปวฒั นธรรม
2) สมยั รัชกาลท่ี 5 การปฏริ ูปการปกครองท่ีมีความสําคัญตอคนไทย คอื เรือ่ งใด
3) ประวัติศาสตรไทย ท่ที าํ ใหไทยตอ งเสยี เอกราชไปถึงสามครง้ั มสี าเหตมุ าจากเรอื่ งใด
เร่อื งที่ 3 ประวตั แิ ละผลงานของบรรพบุรษุ ไทยท่ีมีสวนปกปอ ง
และสรางความเจรญิ ใหแ กชาติบา นเมอื ง
สมยั สุโขทัย
พอขุนรามคําแหงมหาราช
พอ ขุนรามคําแหงไดรับการยกยองวาเปนท้ังนักรบ นักปราชญ ทําใหชาติไทยมีตัวอักษรของตนเอง
ทรงประดษิ ฐห นังสือทเี่ รียกวา “ลายสือไทย” ข้ึน ทรงทํานุบํารงุ บา นเมืองใหเจริญกาวหนาท่ีสุดในทุก ๆ ดาน
และทําใหอ าณาจักรสุโขทัยมอี าณาเขตกวางขวางทสี่ ุดในสมัยพระองค
พระบรมราชานสุ าวรียพ อขนุ รามคาํ แหงมหาราช จงั หวดั สุโขทัย
พระราชประวัติ
พอขุนรามคําแหงมหาราช เปนพระราชโอรสองคที่ 3 ของพอขุนศรีอินทราทิตย (ปฐมกษัตริยแหง
กรุงสุโขทยั ) กับนางเสือง แหงกรุงสุโขทัย มีพระโอรส พระราชธิดา รวมบิดา มารดา 3 พระองค พระองคใหญ
สน้ิ พระชนมต ั้งแตยังเยาว พระองคก ลางทรงพระนามตามศิลาจารึกวา “ขุนบาลเมือง” องคเล็กทรงพระนามวา