วิชาสังคมศึกษา ประถม

45

“เจา ราม” ซึ่งตอ มาไดพระราชทานนามใหมว า “เจารามคําแหง” หลังจากตีทัพขุนสามชนเจาเมืองฉอดแตก
พายไป (พระราชบดิ าจงึ ทรงขนานพระนามวา พระรามคาํ แหง ซึ่งแปลวา พระรามผกู ลา หาญ)

พอขนุ รามคาํ แหงราช เสดจ็ ข้นึ ครองราชสมบัติเปน กษตั ริยอ งคที่สามแหง ราชวงศพระรว ง พ.ศ. 1826
ปรากฏในศิลาจารึกพอขุนรามคําแหง (ศิลาจารึกสุโขทัยหลักท่ี 1) ในยุคพอขุนรามคําแหงมหาราชเปนยุคท่ี
กรุงสุโขทัยเฟองฟูและเจริญขึ้นกวาเดิมมาก ระบบการปกครองมีประสิทธิภาพ มีการติดตอสัมพันธกับ
ตา งประเทศ ในดานเศรษฐกจิ และการเมือง ประชาชนอยดู กี นิ ดี ทรงเปนนกั รบที่เกง กลา มาก ทรงทําสงคราม
และปราบปรามเมืองตา ง ๆ จนเปน ทีเ่ กรงขามของอาณาจกั รอืน่ สง ผลใหอาณาจกั รสโุ ขทยั สงบสุขตลอดมา

พระราชกรณยี กิจท่สี าํ คัญของพอขนุ รามคําแหง

1. ดา นการเมืองการปกครองมีการขยายอาณาเขตอยางกวางขวางมากที่สุดในสมัยสุโขทัย โดยทิศ-
ตะวันออกไดลาว ทิศใตไดดินแดนแหลมมลายู ทศิ ตะวันตกไดห ัวเมอื งมอญ

2. เอาใจใสดูแลทุกขสุขของราษฎร โดยใหผูที่ไดรับความเดือดรอนมาสั่นกระดิ่งกราบทูลความ
เดอื ดรอนใหทรงทราบ พระองคจ ะทรงชวยตัดสินใหค วามชว ยเหลอื เสมอื น “พอปกครองลูก”

3. จดั สรา งพระแทนมนงั ศิลาบาตร ไวสาํ หรบั พระสงฆข น้ึ แสดงธรรม และทรงรบั เอาพระพุทธศาสนา
จากลังกาเขามาเปนศาสนาประจําชาติ ทําใหเปนการวางรากฐานใหพุทธศาสนาเปนศาสนาประจําชาติไทย
มาจนถึงทุกวนั นี้

4. มีการสรางทํานบกั้นนํ้าสําหรับใชในการเพาะปลูก และปองกันการขาดแคลนนํ้าโดยอาศัย
แนวคันดินที่เรียกกวา “เข่ือนพระรว ง”

5. ดานวฒั ธรรมที่สาํ คญั ซงึ่ แสดงความเปนชาติ คือ ภาษา พอ ขุนรามคําแหงทรงคิดประดิษฐอักษรไทยข้ึน
ใชแ ทนอกั ษรขอม เม่ือ พ.ศ. 1826 เรียก “ลายสือไทย” ซ่ึงทําใหคนไทยในปจจุบันมีอักษรไทยใชมีการจารึก
เรือ่ งราวของสโุ ขทัยลงบนแทนหนิ ซงึ่ ตอ มาเรยี กวา “ศิลาจารกึ หลกั ที่ 1”

6. เครื่องสังคโลก มีการเจริญสัมพันธไมตรีกับประเทศจีน ไดรับความรูเร่ืองการทําถวยชาม
เครื่องเคลอื บดนิ เผาจากจนี มีการตง้ั โรงงานเครอ่ื งเคลอื บดินเผาขึ้นในกรงุ สุโขทยั และเมืองศรีสัชนาลัย ซง่ึ เรียก
เคร่ืองเคลอื บดินเผาที่ผลิตขน้ึ ในสมัยนั้นวา “เคร่ืองสังคโลก” ปจจบุ ันเปน สงิ่ ทท่ี รงคุณคา ที่หายากยง่ิ

จากพระราชประวัติและพระราชกรณยี กจิ ของพอขุนรามคาํ แหง จงึ ทาํ ใหม หาชนในสมยั ตอมาไดส าํ นกึ
ในพระมหากรณุ าธคิ ุณ จึงไดถวายสมัญญานามตอ ทา ยพระนามวา “มหาราช” เปนองคแ รกของชาติไทย
และเปนที่ยอมรบั ในการขานพระนามสืบมาวา พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช

อกั ษรลายสอื ไท มลี ักษณะคลายตวั อกั ษรของขอม หลักศลิ าจารึกหลกั ที่ 1

46

สมยั อยธุ ยา

พระนเรศวรมหาราช

พระนเรศวรมหาราช เปนพระมหากษัตริยไทยในสมยั อยุธยาทมี่ ชี ่ือเสียงมากท่ีสุดในดานการรบ
และการปกครอง เปนผูกอบกูเอกราชของชาติไทย หลังจากตกเปนเมืองข้ึนของพมานานถึง 15 ป ในสมัย
พระองค มีการทาํ สงครามทีย่ ิง่ ใหญกับประเทศพมา คือ สงครามยุทธหัตถี

พระบรมราชานสุ รณด อนเจดยี  จงั หวัดสพุ รรณบุรี ภาพจิตรกรรมพระราชประวัตสิ มเดจ็ พระนเรศวรมหาราช
ตอนยุทธหัตถี วัดสุวรรณดาราราม จงั หวัดพระนครอยธุ ยา

พระราชประวตั ิ

สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช มพี ระนามเดมิ วา พระองคด าํ เปนพระราชโอรสในสมเด็จพระมหาธรรม-
ราชาและพระวิสุทธิกษัตริย (พระราชธิดาของสมเด็จพระศรีสุริโยทัยและสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ)
เสด็จพระราชสมภพ เมื่อ พ.ศ. 2098 ที่เมืองพษิ ณโุ ลก มพี ระเชษฐภคินี คือ พระสพุ รรณกัลยา มพี ระอนุชา คือ
สมเด็จพระเอกาทศรถ (องคขาว) ขณะทีท่ รงพระเยาวพระองคใชชีวิตอยูในพระราชวังจันทน เมืองพิษณุโลก
จนกระทั่งพระเจาบุเรงนอง ยกทัพมาตีเมืองพิษณุโลก ในสงครามชางเผือก จึงทําใหเมืองพิษณุโลกตอง
แปรสภาพเปนเมืองประเทศราชของหงสาวดี และพระเจาบุเรงนอง ทรงขอพระนเรศวรไปเปนองคประกัน
ทีห่ งสาวดี ทําใหพระองคตองจากบา นเมอื งไปตัง้ แตพ ระชนมม ายุเพยี ง 9 พรรษา ครัน้ พระชนมายุ 15 พรรษา
เสด็จกลบั มาประทบั ทปี่ ระเทศไทย สมเด็จพระมหาธรรมราชา พระราชทานนามใหพระองคว า “พระนเรศวร”
และโปรดเกลาฯ ใหเปน พระมหาอปุ ราชาไปปกครองเมืองพษิ ณุโลก ทรงฟน ฟูกําลังทหาร สะสมกําลังคนและ
อาวธุ ในทส่ี ุดก็ทรงกอบกูเ อกราชของกรงุ ศรีอยธุ ยามาได หลังจากท่ีไทยตกเปน เมืองขน้ึ ของพมานานถึง 15 ป
เสด็จสวรรคต วันท่ี 25 เมษายน พ.ศ. 2148 พระชนมายุ 48 พรรษา

พระราชกรณยี กจิ ทส่ี ําคัญของสมเดจ็ พระนเรศวร

1. ในวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2135 พระองคท รงกระทํายทุ ธหัตถีกับพระมหาอุปราชของพมา
ท่ีตําบลหนองสาหราย เมืองสุพรรณบุรี ทรงฟนพระมหาอุปราชาสิ้นพระชนมบนคอชาง นับเปนชัยชนะ
อยางเด็ดขาดเหนือพมา จนทาํ ใหกรงุ ศรอี ยุธยาวา งเวน จากการทาํ ศกึ สงครามกับพมายาวนานถงึ 160 ป

47

2. ทรงขยายอํานาจไปหัวเมืองตาง ๆ จนทําใหอาณาจักรอยุธยามีอาณาเขตกวางขวาง สามารถยึด
ครองลานชาง ลานนา เชยี งใหม ลําปาง เขมร และพมา บางสว นไวได

3. ทรงสง เสริมการคาขายกบั ตา งประเทศ โดยอนุญาตใหพอคาตางชาติมาคาขายภายในอาณาจักร
อยุธยาได เชน จีน สเปน และฮอลันดา เปน ตน ซึง่ บางประเทศที่เขา มานั้นไดตัง้ สถานกี ารคา ขน้ึ ดวย

ในสมยั พระนเรศวรมหาราช อาณาจักรอยุธยามีอาณาเขตกวางขวางที่สุด และมีความเจริญรุงเรืองมาก
ดวยพระปรีชาสามารถของพระองค ทําใหพระองคไดรับพระราชสมัญญาเปน “มหาราช”และในวันที่ 25
มกราคม ซึ่งตรงกับวนั กระทํายุทธหตั ถี รฐั บาลไทยประกาศใหว ันท่ี 25 มกราคม ของทุกป เปนวนั กองทพั ไทย

สมเด็จพระนเรศมหาราชทรงทาํ ยทุ ธหตั ถกี ับพระมหาอุปราช

สมเดจ็ พระนารายณม หาราช

สมเด็จพระนารายณมหาราช เปนพระมหากษัตรยิ ท ่มี พี ระปรชี าญาณ ดา นการตา งประเทศและศิลปะ-
วรรณคดีอยา งสูง ในราชสํานกั พรอ มพร่ังไปดวยนักปราชญ ราชกวีคนสําคัญ ในยุคน้ันไดช่ือวาเปน “ยุคทอง
ของวรรณคดไี ทย”

48

พระราชประวัติ

สมเด็จพระนารายณม หาราช เสด็จพระบรมราชสมภพ เม่อื พ.ศ. 2175 เปนพระราชโอรสในสมเด็จ-
พระเจา ปราสาททอง กบั พระนางศิรริ าชกัลยา

พระนารายณมหาราช เสด็จขึ้นครองราชย เมื่อวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2199 ขณะมีพระชนมายุ
25 พรรษา และไดสรางเมอื งลพบรุ ขี ึ้นเปน ราชธานีแหงที่ 2 พระองคท รงเสด็จสวรรคต เม่ือวนั ท่ี 11 กรกฎาคม
พ.ศ. 2231 ณ พระทน่ี ั่งสุทธาสวรรย พระนารายณร าชนิเวศน จังหวดั ลพบุรี

พระนารายณราชนเิ วศน จงั หวัดลพบรุ ี

พระราชกรณยี กิจท่ีสําคัญของสมเด็จพระนารายณม หาราช

สมเดจ็ พระนารายณมหาราช ทรงเปนพระมหากษัตริยท่ีทรงพระปรีชาสามารถอยางยิ่ง ทรงสราง
ความเจรญิ รงุ เรือง และความยงิ่ ใหญใหแ กกรุงศรอี ยธุ ยาเปน อยางมาก มพี ระราชกรณยี กิจท่สี ําคัญ ดังน้ี

1. ดานการปกครองขยายดนิ แดนโดยทรงยกทัพไปตเี มืองเชียงใหม และเมืองพมาอีกหลายเมือง เชน
มะริด ตะนาวศรี และมีพระยาโกษาธบิ ดี (เหลก็ ) เปน กาํ ลังสาํ คัญใหสมเด็จพระนารายณสามารถยึดหัวเมือง
ของพมา ได

2. ดา นวรรณคดีไทย ในสมยั พระองคถ ือเปน ยุคทองของวรรณคดี กวที มี่ ชี ือ่ เสยี ง เชน พระมหาราชครู
พระศรีมโหสถ ศรปี ราชญ วรรณคดที ี่สําคัญไดแก สมุทรโฆษคาํ ฉนั ท และหนงั สอื จนิ ดามณี ซ่งึ เปนแบบเรียน
ภาษาไทยเลมแรกของไทย ฯลฯ

3. ดานการตางประเทศ มีความสัมพันธกับนานาประเทศ ทั้งในยุโรปและเอเชีย ไดมีชาวกรีก
ชอื่ คอนสแตนติน ฟอลคอน เขามารบั ราชการดูแลการคา กับชาวตางชาติ การคาก็เจริญรุงเรือง มีรายไดเขา
ประเทศมาก สมเดจ็ พระนารายณมหาราช จึงทรงแตงตั้งใหเปน เจาพระยาวิชาเยนทร ฝร่ังเศสเปนชาติที่มี
บทบาทมากท้ังในการคาและการเผยแพรศาสนา พระองคไดทรงพระราชทานที่ดินใหปลูกสรางโบสถและ
โรงเรยี น

4. ทรงมีเสรีภาพในการนับถอื ศาสนา ในสมยั พระองค มิชชันนารีจากภาคตะวันตก เขามาเผยแพร
คริสตศ าสนา พระองคทรงอนุญาตใหต ง้ั บานเรอื น สรางโบสถในดินแดนอยุธยาและประชาชนสามารถนับถือ
ศาสนาไดอ ยางเสรี

49

นบั ไดว า ในยคุ ของพระองคทรงสรางความเจริญรุงเรืองท้งั ดา นเศรษฐกิจ การพฒั นาประเทศ และเปน
ยุคทองของวรรณคดีไทย พระองคจ ึงไดรับการยอมรบั และไดร ับการยกยอ งเปน “มหาราช”

สมเด็จพระนารายณม หาราช ทรงพระปรีชาสามารถในหลาย ๆ ดา น ทําใหบ า นเมืองเขมแข็ง รุงเรือง
ทางกวีนิพนธ แกปญหาจากการถูกตางชาติรุกราน จึงสมควรอยางย่ิงท่ีจะไดรับการยกยองถวายพระนาม
“มหาราช”

ชาวบานบางระจัน

ชาวบา นบางระจัน เปนตวั อยางของความสามัคคี ในการรวมตัวกันตอสแู ละรวมพลังสามารถตา นทาน
กองทัพพมาไดห ลายครัง้ จนไดช อ่ื วา “เขมแขง็ กวากองทัพของกรุงศรีอยุธยาในสมัยน้ัน” มีกิตติศัพทเลืองลือ
ในดา นวีรกรรม ความกลา หาญจารกึ ไวใ นประวตั ศิ าสตร

อนุสาวรยี วรี ชนคายบางระจนั อยูท ่จี งั หวัดสิงหบ รุ ี

ประวัติความเปนมาและผลงาน

การรบที่บางระจัน เปน การรบเพื่อปองกนั ตัวเองของชาวบานเมอื งสงิ หบ ุรีและเมืองตาง ๆ ที่พากันมา
หลบภัยของกองทัพพมาทีบ่ างระจนั ในคราวการเสยี กรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง ซึ่งสามารถเขาตีกองทัพพมาได
หลายคร้งั

50

พ.ศ. 2308 เนเมยี วสหี บดี ไดย กกองทัพพมา รุกเขาสูอาณาจักรอยุธยาจากทางเหนือ ไดมาหยุดอยูท่ี
เมอื งวิเศษชัยชาญ ทหารพมา เท่ียวกวาดตอ นผคู นและทรัพยส ิน ทําใหราษฎรตางพากันโกรธแคนตอการกดขี่
ขมเหงของทหารพมา จึงมีการแอบคบคิดกันตอสู ชาวเมืองวิเศษชัยชาญ เมืองสิงหบุรี เมืองสรรคบุรีและ
ชาวบานใกลเคียงพากันคิดอุบายเพื่อลอลวงทหารพมา มีหัวหนาท่ีเปนผูนําท่ีสําคัญคือ นายแทน นายโชติ
นายอนิ นายเมือง ลวงทหารพมาไปเพื่อฆา ฟนตายประมาณ 20 คน แลวจึงพากันหนีไปยังบางระจัน จึงเปนที่
เล่อื งลอื ไปทัว่

ในขณะเดียวกันชาวเมืองตาง ๆ ท่ีอยูใกลเคียงตางก็เขามาสมทบและหลบอาศัยอยูท่ีบางระจัน
เปน จํานวนมาก การพยายามเขาตีคายบางระจนั ของทหารพมาไดมกี ารสง กองทัพเขา รบถึง 8 ครั้งดวยกัน ในที่สุด
พมา ก็สามารถตีคา ยใหญบ างระจนั ไดใ นป พ.ศ. 2309 รวมเวลาท่ีไทยรบกบั พมาเปน เวลาทงั้ สิน้ 5 เดือน

แมวาคายบางระจันจะตองพายแพแกพมาก็ตาม แตวีรกรรมในคร้ังนั้นไดรับการจารึกอยูใน
ประวตั ศิ าสตรและจติ ใจของประชาชนชาวไทยตลอดมา เพ่ือเปนการรําลึกถงึ วีรกรรมอนั ยงิ่ ใหญค วามกลา หาญ
รักชาติ จังหวัดสงิ หบ ุรี จึงไดก อสรา งอนุสาวรยี ใ หก บั ผนู าํ คา ยบางระจนั ทั้ง 11 ทา นข้ึน และกาํ หนดใหท ุกวันท่ี
4 กุมภาพนั ธ ของทกุ ป เปนวนั สดุดีคา ยบางระจัน

ประวัตหิ วั หนาชาวบานบางระจัน ทั้ง 11 ทาน

นายทองแกว
อยเู มอื งวิเศษชยั ชาญ เมื่อถกู กองทัพพมาตีเมอื งวิเศษ
แตกและยึดเมืองได นายทองแกว จึงรวบรวมชาวบานหลบหนี
ไปอยูบานโพธิ์ทะเล ทานหนีออกมาคราวเดียวกับนายดอก
ตอ งแยกกนั อยูเพราะมีชาวบานกนั มาก
ตอมากองทพั พมาทางเหนือยกลงมาปลน ขม เหง
ชาวบา นมากขนึ้ จึงชักชวนกันมาอยวู ัดโพธ์เิ กา ตน
บา นบางระจัน
ทานเปนบุคคลสําคัญอีกคนหน่ึงในการออกรบและ
รว มวางแผนในการรบดว ย ทา นไดทําการตอ สูก บั กองทพั พมา
จนเสียชีวติ ในทร่ี บ

51

นายดอก
ทา นอยเู มอื งวิเศษชัยชาญ เมือ่ กองทพั พมายกมาสมัย
กรุงศรีอยุธยา แมทัพพมาส่ังใหกองทัพออกตีหัวเมือง
ตา ง ๆ เมืองวิเศษชยั ชาญจึงอยูในกลุมเปาหมาย เม่ือกองทัพ
พมา เขาตีเมอื งวเิ ศษชัยชาญแตก นายดอกจึงชักชวนชาวบาน
ไปอยบู านตลบั คอื บา นกลับในปจ จุบนั
กองทพั พมา เท่ียวออกลาดตระเวนเปนบรเิ วณกวา ง
ทาํ ใหชาวบา นเดอื ดรอ นเพราะถูกทหารพมา ขม เหง จึงชักชวน
กันหนมี าอยทู ีว่ ดั โพธิ์เกาตน คายบางระจนั
นายดอกเปน ผูนาํ ชาวบา นทานไดร ว มรบกบั ชาวบาน
บางระจนั กองทพั พมาบกุ เขา ไดแ ลว ทําใหท า นเสียชวี ิต
ในสนามรบ

ขุนสรรค
จากเมืองสรรคบุรี ทานไดรวบรวมชาวบานตอสูกับ
ทหารพมา ที่ยกทัพมาทางเมอื งอุทยั ธานี ทา นมีฝม ือในการ
ยิงปน
เมอ่ื ทา นกบั ชาวบานตอ ตา นทหารพมา ไมไ หว
จงึ ชกั ชวนชาวบานมารวมกันทบ่ี างระจันและไดร ว มรบกบั
ชาวบานสีบัวทอง ชาวเมืองวิเศษชยั ชาญ ชาวบางระจันทม่ี า
รวมกันอยู ณ วัดโพธ์ิเกาตน คายบางระจัน ทา นไดใ หช าวบาน
รวบรวมอาวธุ ตา ง ๆ ท่ียึดไดจากทหารพมา ในการรบครง้ั
กอ น ๆ ทีไ่ ดร ับชัยชนะ
ครั้งหนง่ึ ทานไดรว มกบั นายจันหนวดเขี้ยวทานไดคุมพล
100 คน ตีทพั ของอาคาปนคญีแตกพาย ทานไดรวมรบ อยูใน
คายจนกระทง่ั เสยี ชีวติ ในที่รบ

52

นายทองแสงใหญ
ทานเปน 1 ใน 11 ทานท่ีเปนผูนําระดับแนวหนา
และทานเปนผูที่คิดต้ังคายนอย เพ่ือลวงทหารพมา ทานคัด
ชายฉกรรจจาํ นวนหน่งึ ตั้งคายขึ้นอีกคายหนึ่งซ่ึงหางออกจาก
คา ยใหญอ อกไป
ในคายใหญซ่ึงเต็มไปดวยคนแก ท้ังหญิง ชาย เด็กเล็ก
และผปู ว ยท่ีบาดเจบ็ จากการสรู บและมีการเสียชีวิตทกุ วนั
ทานตอสูกับทหารพมาดวยกําลังที่มีอยูทั้งหมด
จนวาระสุดทายทา นก็ไดเ สยี ชีวติ ในสนามรบ

นายทองเหมน็
ทานเปนชาวบางระจัน เขารวมในคายบางระจัน
และเปน อีกทา นหนง่ึ ท่ีรว มวางแผนในการรบ
ในการรบครั้งที่ 4 ทานทําหนาท่ีเปนปกขวารวมกับ
นายโชติ นายดอก นายทองแกว คมุ พล 200 คน ไปขามคลอง
บานขุนโลกตีโอบหลังขาศึก ผลทําใหทัพพมาแตกพายและ
ไดฆาแมทัพพมา คอื สุรินทรจอขอ ง
ครั้งสุดทายพมาทําการรบแตในคายโดยยิงปนใหญ
ออกมา นายทองเหม็นสุดทจ่ี ะทนรวมกับพวกชาวบานจํานวน
หน่งึ โดยนายทองเหมน็ ขี่กระบอื เผอื กตลยุ ผาคายพมา จึงเสีย
ทพี มา นายทองเหมน็ ถูกพมา จับฆาตายในทนี่ ้นั

53

พนั เรือง
เปนหัวหนาหมูบาน เม่ือถูกพมาเขาปลนหมูบาน
หาขา วปลาอาหารใหทหาร ชาวบา นถกู ทหารพมารงั แกขมเหง
จึงไดรับความเดือดรอน นายพันเรือง นายทองแสงใหญ
นายจันหนวดเข้ียว ปรึกษากันใหชาวบานบางระจันท้ังหมด
ไปอยูในวัดโพธ์ิเกาตนเปนที่หลบทหารพมา เพราะมีคลอง
ธรรมชาติลอมรอบถึง 2 ช้ันและรวมชายฉกรรจในหมูบานได
จํานวนหนึ่งจึงแบงกลุมกันออกลาดตระเวนหลอกลอทหาร
พมาใหหลงทางเขาตีไมถูกและนายพันเรือง ยังเปนผูออก
ความคิดหลอปนใหญเพ่ือยิงทําลายคายพมา จึงชักชวน
ชาวบานชวยกันสละทองเหลือง ทองแดง หลอปนขึ้น
2 กระบอก แตใชการไมได อาจเปนเพราะโลหะไมเปนชนิด
เดียวกันหรือไมมีความชํานาญการ ชาวบานตองอยูในสภาพ
เสียขวัญกําลังใจและทานไดหลบหนีทหารพมาในคราว
คา ยแตกไปเสียชีวิตริมฝงคลองหนา วดั ขนุ สงฆหางจากคา ย

นายเมอื ง
เปนคนบานสีบัวทอง เมืองสิงหบุรี รวมกับ นายอิน
นายโชติ นายแทน และชาวบา นอีกจํานวนหนงึ่ ลวงทหารพมา
ไปฆาและทานเปนคนไปนมิ นตพระอาจารยธรรมโชตจิ ากแขวง
เมอื งสพุ รรณบุรมี าอยูวัดโพธ์ิเกาตน คายบางระจัน นายเมือง
เปน 1 ใน 11 ผูนําชาวบานในคายท่ีคุมคนออกตอสูกับพมา
จนกระท่งั เสียชวี ติ ในสนามรบ

54

นายอิน
เปน คนบา นสบี วั ทอง ที่มากบั นายแทน นายโชติและ
นายเมือง เปน คนหนง่ึ ทร่ี ว มกันฆา ทหารพมาในครง้ั แรกแลว มา
รวบรวมกําลังตง้ั คา ยบางระจนั ขนึ้ ณ วัดโพธเ์ิ กา ตน ทา นเปน
1 ใน 11 ผนู าํ ชาวบานทอี่ อกตอสกู ับทหารพมา ดว ยความกลา -
หาญจนตวั ตายในสนามรบ

นายโชติ
เปนคนบานสีบัวทอง แขวงเขตเมืองสิงหบุรีติดตอ
เมืองสพุ รรณบรุ ี นายโชติไดรวมชาวบา นที่ถูกกองลาดตระเวน
ของทหารพมา ขมเหงและใหส ง หญิงสาวให
ในคร้งั นน้ั ทานกบั พรรคพวกไดลวงทหารพมาไปฆาได
กวา 20 คน จากน้ันทานและชาวบานจึงมาอยูรวมกัน
ณ บางระจัน
ทา นไดต อสูกับทหารพมา จนเสยี ชีวิตในสนามรบ

55

นายแทน
เปนคนบานศรีบัวทอง แขวงเมืองสิงหบุรี เปนผูท่ีมี
ความกลาหาญและมฝี ม ือในการวางแผนรบ จดั ไดวาเปน
แมทัพใหญอีกทานหนึ่ง นายแทนคุมพลเขารบกับพมา
หลายครั้งไดรบั ชยั ชนะในการรบคร้งั ที่ 4 ทานคุมพล 200 คน
เปน ทัพหลวง ทา นคมุ พลเขาตลี วงพมากอนและใหทัพปกขวา
และปกซายเขาตีโอบหลัง สนามรบ คือ ฝงคลองทุงหวย
ไผสะตือ สต่ี น
ในการรบครั้งนัน้ ทา นไดร ับชยั ชนะและสามารถฆา
แมทัพพมาได คือ สุรินทรจอของ แตทานก็ตองไดรับความ
บาดเจ็บทเี่ ขา เนื่องจากถูกอาวุธของขาศึกตอ งหามกลบั คา ย
หลงั จากน้ัน ทา นตอ งนอนรกั ษาตวั อยูในคายไดมินาน
ก็เสียชีวติ เพราะพษิ บาดแผล ทาํ ใหทุกคนในบางระจนั เสยี ขวญั
กําลังใจเพราะขาดบุคคลซ่ึงเปนที่พึ่ง 1 ใน 11 ทานทุกคนใน
คายตอ งหลง่ั น้ําตาในการจากไปของทาน

พระอาจารยธรรมโชติ
เดิมทานจําพรรณนาอยูวัดเขานางบวช แขวงเมือง-
สุพรรณบุรี เปนผูมีความรูเรื่องวิทยาคมตาง ๆ และเร่ืองยา
สมุนไพรไทยโบราณเปนอยางดี จึงเปนที่รูจักเคารพนับถือมาก
ของประชาชนท่วั ไป ในเมอื่ ภัยสงครามเกิดขึ้นในบานเมืองทานก็
ยังเปนขวัญกําลังใจใหกับชาวบานตอสูกับขาศึก ซ่ึงเหตุการณ
เชนนไี้ มน าจะเกิดข้นึ กับชาวบา น
โดยชาวบา นศรบี วั ทองมีนายเมอื ง เปนผูนิมนตทานมาอยู
ณ วดั โพธเ์ิ กาตน ชาวบานหนที หารพมามาอยูรวมกันเปนจํานวน
มาก โรคภัยไขเจ็บก็มีเกิดขึ้น ความตองการยาสมุนไพร นํ้ามนต
ก็มากข้ึน พระอาจารยธรรมโชติไมมีภาชนะที่ใหญพอกับความ

ตอสงกมายั รกขรอุงงธชนาวบบุราี นโดยเฉพาะนักรบชาวบานท่ีตองการ

ความเปนศิริมงคลในการออกรบ พระอาจารยธรรมโชติ จึงทํา
น้ํามนตใสส ระ เพือ่ ใหพอกบั ความตองการของชาวบาน นํ้าในสระ
จงึ มคี วามศกั ด์สิ ิทธ์ิถึงปจ จบุ นั

สุดทายไมมีใครทราบวาทานมรณภาพในวัดโพธิ์เกาตน
หรอื หลบหนีไปไหน

56

พระเจา ตากสินมหาราช

พระเจา ตากสินมหาราช เปนพระมหากษตั ริยท ีม่ พี ระมหากรณุ าธิคุณตอ ประเทศชาติอยางยง่ิ โดยทรง
สรู บกับขา ศึกศตั รู จนสามารถกอบกเู อกราชของชาติไทยกลับคืนมาจากพมา ไดภ ายในระยะเวลาอันส้นั และต้ัง
กรุงธนบรุ ีเปน เมืองหลวงของไทยในสมยั นน้ั

พระราชประวัติ

พระบรมราชานุสาวรียพ ระเจาตากสิน ท่ีจงั หวัดจนั ทบรุ ี

สมเด็จพระเจาตากสินมหาราช พระราชสมภพ ตรงกับวันท่ี 17 เมษายน พ.ศ. 2277 มี พระนาม
เดิมวา สิน พระราชบิดาเปนชาวจีนชื่อ นายไหฮอง หรือ หยง แซแต เปนนายอากรบอน พระราชมารดา
เปนคนไทย ช่ือ นางนกเอยี้ ง โดยเมอื่ ทรงพระเยาว เจา พระยาจักรีไดขอสมเดจ็ พระเจาตากสนิ มหาราชไปเลย้ี ง
เปน บุตรบุญธรรม ต้งั ชื่อวา สนิ

เจาพระยาจักรไี ดน ําไปถวายตวั เปนมหาดเล็กในสมเดจ็ พระเจาอยูหัวบรมโกศ ตอมาไดรับความชอบ
เปน พระยาตาก เจาเมืองตาก

พ.ศ. 2310 กรงุ ศรีอยธุ ยาเสยี แกพมา คร้งั ที่ 2 ในวันที่ 7 เมษายน พระเจา ตากไดยึดเมอื งจันทบุรีเปน
ท่ีตง้ั มน่ั ในการรวบรวมคน เพือ่ กอบกเู อกราช และพระยาตากกก็ อบกูก รงุ ศรีอยธุ ยากลับคืนไดภายใน 7 เดือน
แลวกค็ ดิ จะปฏิสงั ขรณกรุงศรีอยุธยาขนึ้ เปนราชธานีใหม แตเม่ือตรวจสอบความเสียหายแลว เห็นวากรุงศรี-
อยุธยามีความเสียหายมาก ยากแกการบูรณะแลว จึงเลือกเมืองธนบุรีเปนราชธานี เจาตาก ทรงทําพิธี
ปราบดาภิเษกเปนกษัตริยครองกรุงธนบุรี ตรงกับวันท่ี 28 เดือนธันวาคม พ.ศ. 2311 ขณะมีพระชนมายุได
34 พรรษา รวมสริ ิราชสมบัติ 15 ป

พระราชกรณยี กิจสําคัญ

1. ทรงรวบรวมไพลพลจนสามารถกอบกเู อกราชใหชาติไทยไดภายในเวลา 7 เดือน เทานนั้ นับตงั้ แต
เสยี กรุงศรีอยุธยาครง้ั ท่ี 2 ใหแกพมา

2. ทรงสถาปนากรุงธนบรุ ีเปน ราชธานี และปราบดาภิเษกเปน พระมหากษัตริย ทรงพระนามวา
สมเด็จพระบรมราชาที่ 4 หรอื สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช

57

3. ทรงรวบรวมประเทศใหเ ปนปกแผน ไดสําเรจ็ โดยการปราบปรามชมุ นมุ ตาง ๆ ทีต่ งั้ ตนเปน ใหญ
หลายชุมนุม ท่ีสําคัญ ไดแก ชุมนุมเจาพระยาพิษณุโลก ชุมนุมเจาพิมาย ชุมนุมเจาพระฝาง และชุมนุมเจา-
นครศรีธรรมราช โดยใชเวลาเพียง 3 ปเ ศษ

4. ทรงมพี ระทัยมงุ ม่ันในการฟนฟูประเทศใหม คี วามเจรญิ กาวหนา ในดานตาง ๆ แมวาตลอด
ระยะเวลา 15 ป ในชวงสมยั ของพระองคจ ะมีการทาํ ศึกอยตู ลอดเวลากต็ าม เชน การฟน ฟทู างเศรษฐกจิ สังคม
และวัฒนธรรม ทําใหสงั คมไทยคืนสภู าวะปกติภายในเวลาอนั รวดเร็ว

พระบรมราชานสุ าวรยี ส มเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราช
ทีว่ งเวยี นใหญ กรุงเทพมหานคร

พระองคไดรับการยอมรับและยกยองวาเปน “มหาราช” และเพ่ือใหประชาชนชาวไทยไดรําลึกถึง
พระมหากรุณาธิคุณของพระองค รัฐบาลจึงประกาศใหวันที่ 28 ธันวาคม ของทุกป ซึ่งตรงกับวันท่ีทรง
ปราบดาภเิ ษกข้ึนเปน พระมหากษัตรยิ  เปน วันสมเดจ็ พระเจา ตากสินมหาราช

พระยาพชิ ยั ดาบหกั

พระยาพิชยั ดาบหกั เปน ตัวอยา งของบคุ คลท่มี คี วามเสยี สละ กลา หาญ ตอ สูเพื่อประเทศชาติ
ยอมเสียสละแมก ระทั่งชีวติ ของตนเอง

อนุสาวรียพ ระยาพิชยั ดาบหัก หนา ศาลากลางจงั หวดั อตุ รดติ ถ

58

ประวัติและผลงาน

พระยาพิชัยดาบหัก เดิมชื่อ จอย เกิดท่ีบานหวยคา อําเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ เม่ืออายุได 14 ป
บิดานําไปฝากกับทานพระครูวัดมหาธาตุหรือวัดใหญ เมืองพิชัย จนสามารถอานออกเขียนไดจนแตกฉาน
เพราะเปนคนขยันและเอาใจใสในตาํ ราเรียนและคอยรับใชอาจารย และขณะเดียวกนั ก็ซอ มมวยไปดวย ตอมา
เจาเมืองพิชัย ไดนําบุตร (ช่ือเฉิด) มาฝากที่วัดเพ่ือร่ําเรียนวิชา จึงเกิดเรื่องทะเลาะวิวาทกันกับจอยเสมอ
จอ ยจึงตัดสินใจหนอี อกจากวดั เดนิ ทางขน้ึ ไปทางเหนือโดยมิไดบอกพอ แม และอาจารย จึงไดไปพบกับครูฝก
มวยคนหน่ึงชอื่ เที่ยง จงึ ขอฝากตวั เปน ศิษยแลวเปล่ียนชื่อใหมเปน ทองดี ครูเที่ยงรักนายทองดีมาก และมัก
เรียกนายทองดี วา นายทองดี ฟน ขาว (เนื่องจากทานไมเคย้ี วหมากพลูดังคนสมยั นั้น) ทําใหลูกหลานครูอิจฉา
จนหาทางกล่นั แกลง ตา ง ๆ นานา จงึ ทาํ ใหจ อ ยกราบลาครูเดินทางข้ึนเหนือตอไป

เม่ือทานเดินทางถึงเมืองตาก ขณะนั้นกําลังมีพิธีถือน้ําพิพัฒนสัตยาท่ีวัดใหญ เจาเมืองตาก
(สมเดจ็ พระเจากรงุ ธนบุร)ี ไดจ ดั ใหมีมวยฉลองดวย นายทองดี ฟนขาว ไดเขาไปเปรียบเทียบมวยกับครูหาว
ซึ่งเปนครูมวยมือดีของเจาเมืองตาก นายทองดี ฟนขาว ใชความวองไวใชหมัด ศอก และเตะขากรรไกร
จนครูหา วสลบไป

เจาเมืองตากพอใจมากจึงใหเงิน 3 ตําลึงและชักชวนใหมาอยูดวย นายทองดี ฟนขาว จึงไดถวายตัว
เปน ทหารของเจา เมอื งตาก (สมเด็จพระเจากรงุ ธนบรุ ี) ตัง้ แตบัดน้ัน รับใชเปนท่ีโปรดปรานมาก ไดรับยศเปน
“หลวงพชิ ัยอาสา”

สมเด็จพระเจากรุงธนบุรีไดขึ้นเปนกษัตริยปกครองกรุงธนบุรี และโปรดเกลาฯ ใหหลวงพิชัยอาสา
เปนเจา หมืน่ ไวยวรนาถ เปนทหารเอกราชองครักษใ นพระองค และตอมาโปรดเกลาฯ เปน “พระยาสหี ราชเดโช”

เมือ่ ปราบชมุ นุมเจาพระฝางไดแลว สมเด็จพระเจากรุงธนบุรี ไดทรงปูนบําเหน็จความชอบใหทหาร
ของพระองคโดยทัว่ หนา กนั สว นพระยาสหี ราชเดโช ไดโ ปรดเกลา ฯ ปนู บําเหน็จความชอบ ใหเปน “พระยาพิชัย”
ปกครองเมืองพิชยั ซึง่ เปนบา นเกิดเมอ่ื สมยั เยาวว ัย

ในป พ.ศ. 2313 - 2316 ไดเ กิดการสรู บกับพมา อีกหลายคราว และทุกคราวกองทัพพมาไดแตกพายไป
พอสิ้นฤดูฝน ปมะเส็ง พ.ศ. 2316 โปสุพลายกกองทัพมาตีเมืองพิชัย ศึกครั้งน้ีพระยาพิชัยจับดาบสองมือ
คาดดาย คุมทหารออกตอ สไู ลฟนแทงพมา อยางชุลมุน ณ สมรภูมิบริเวณวัดเอกา จนเสียการทรงตัวจึงใชดาบ
ขา งขวาพยงุ ตวั ไวจนทําใหดาบขางขวาหกั เปนสองทอ น กองทัพโปสพุ ลาก็แตกพา ยกลบั ไป เปนท่ีเลืองลอื จนได
นามวา “พระยาพชิ ยั ดาบหัก”

ชีวิตราชการของพระยาพิชัยดาบหัก นาจะรุงเรืองและเปนกําลังปองกันบานเมืองไดเปนอยางดี
ในแผน ดินตอมา หากแตว าพระยาพิชัยดาบหกั เห็นวาตวั ทา นเปนขาหลวงเดิมของพระเจาตากเกรงวานานวันไป
จะเปนที่ระแวงของพระเจา แผนดนิ และจะหาความสุขไดยาก ประกอบกับมีความโศกเศราอาลัยในพระเจาตาก
อยางมาก ไดก ราบทลู วาจะขอตายตามสมเด็จพระเจา ตาก จึงไดถกู ประหารชีวติ ตอนอายุ 41 ป

พระยาพิชยั ดาบหกั ไดส รางมรดกอนั ควรแกก ารยกยองสรรเสริญใหสืบทอดมาถึงปจจุบันในเร่ืองของ
ความซื่อสัตยสุจริต ความกตัญูกตเวที ความเด็ดเด่ียวเฉียบขาดกลาหาญ มีความรักชาติตองการใหชาติมี
ความเจริญรุงเรืองม่นั คง

59

สมยั รัตนโกสินทร

พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช (รชั กาลที่ 1)

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงเปนปฐม-
กษัตริยแหงราชวงศจักรี ทรงยายเมืองหลวงจากกรุงธนบุรี มาต้ังท่ี
กรงุ เทพมหานคร ตง้ั ช่อื วา กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร เปนเมือง-
หลวงของไทย จนถงึ ปจจบุ ันนี้

พระราชประวตั ิ

พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช เสด็จพระราช-
สมภพ เมอ่ื วนั ที่ 21 มนี าคม พ.ศ. 2279 มีพระนามเดมิ วา ทองดว ง
ทรงผนวชเมื่อพระชนมายุได 21 พรรษา หลังจากลาสิกขา ไดทรงเขารับ
ราชการจนกระทงั่ ไดด ํารงตําแหนง หลวงยกกระบัตร เมืองราชบุรี หลังเสียกรุงศรีอยธุ ยา พระองคไดทรงกอบกู
ราชอาณาจกั รขึน้ มาใหม ในสมัยสมเด็จพระเจาตากสินมหาราช พระองคไดรับพระราชทานบรรดาศักด์ิเปน
พระยาจักรี และสมเด็จเจา พระยามหากษัตริยศ กึ ตามลําดับ ตอ มา พ.ศ. 2325 สมเด็จเจาพระยามหากษัตริยศึก
ไดปราบดาภเิ ษกเปนปฐมกษัตรยิ แหงราชวงศจกั รี พระองคเ สดจ็ สวรรคต เมื่อวนั ที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2352

พระราชกรณยี กจิ สาํ คญั

1. สรา งพระบรมมหาราชวัง
พ.ศ. 2327 สรางพระมหาปราสาท

และสรา งวดั พระศรรี ัตนศาสดาราม พรอ มทง้ั
อญั เชญิ พระแกว มรกตจากกรุงธนบรุ ี
มาประดิษฐานอยูภายในวัดแหง น้ี
วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม
2. ดานการเมืองการปกครอง

2.1 ทรงสถาปนาราชวงศจักรีและกรุงรัตนโกสินทรใหเปนราชธานีแหงใหม โดยทรงยายราชธานี
จากกรุงธนบุรมี าอยทู กี่ รงุ เทพมหานคร ทรงพระราชทานพระนครใหมนวี้ า“กรงุ เทพมหานคร อมรรัตนโกสนิ ทร
มหินทรายุธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบุรีรมย อุดมราชนิเวศน มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต
สกั กะทัตตยิ วษิ ณกุ รรมประสทิ ธ”์ิ หรือที่เรยี กขานกนั โดยทว่ั ๆ ไปวา “กรงุ เทพมหานคร”

2.2 โปรดเกลาฯ ใหช ําระกฎหมายใหถูกตอ งยตุ ธิ รรม เรียกวา “กฎหมายตราสามดวง” ไดแก
ตราราชสีหของสมุหนายก ตราคชสีหข องสมหุ พระกลาโหม และตราบวั แกวของกรมทา

60

เงินพดดว ง

2.3 ทรงเปน จอมทัพในการทําสงครามกับรัฐเพื่อนบาน และทําสงครามเกาทพั กบั พมา
ถือวาเปน สงครามครงั้ สาํ คัญ โดยพระองคไดท รงนาํ ทัพออกไปทําศกึ สงครามกับพมาดวยพระองคเอง

สงครามเกา ทพั

3. ดา นเศรษฐกจิ

3.1 มกี ารคา ขายกบั จีนเพิ่มมากขนึ้ ทาํ ใหเ ศรษฐกิจดขี น้ึ มีเงินใชจ ายในการทาํ นุบาํ รบุ า นเมอื ง
สรางพระนคร สรางและบรู ณปฏิสงั ขรณว ดั

3.2 มีการคาขายกับตางประเทศ ไดรับภาษีอากร เชน อากรสุรา อากรบอนเบี้ย อากรขนอน
ตลาด ภาษีคาน้ํา
4. ดา นสงั คมและวฒั นธรรม

4.1 โปรดเกลาฯ ใหสรางพระราชวังและวัดใหมีรูปแบบเหมือนสมัยอยุธยา เพื่อสรางขวัญ
กําลงั ใจแกราษฎรใหเสมอื นอยใู นสมยั อยุธยา เมอ่ื ครั้งบา นเมืองเจรญิ รุงเรอื ง เชน ลอกแบบพระทนี่ ัง่ สรรเพชญ-
ปราสาทขนึ้ มาใหม และพระราชทานนามวา “พระทีน่ งั่ ดุสิตมหาปราสาท” และสรางวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
หรือวดั พระแกว ไวใ นเขตพระบรมมหาราชวงั

4.2 ทรงทาํ นบุ าํ รงุ พระพทุ ธศาสนา ดวยการออกแบบกฎหมายคณะสงฆ เพื่อใหพระสงฆอยูใน
พระธรรมวินัย มีการสังคายนาพระไตรปฏกใหมีความถูกตองสมบูรณ มีการสรางวัดและบูรณปฏิสังขรณ
วดั วาอารามตาง ๆ เชน วัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ)

4.3 ทรงสงเสริมงานวรรณกรรม โดยมีพระราชนิพนธวรรณคดีหลายเร่ือง เชน กลอนนิราศ
ทาดนิ แดง กลอนบทละครเรื่องอิเหนา กลอนบทละครเรอ่ื ง รามเกียรติ์

61

ดว ยพระราชกรณียกิจอันทรงคุณคาอยางย่ิงตอชาติไทย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก
มหาราช จงึ ไดรับพระราชสมญั ญาวา “มหาราช”

ทา วเทพกระษตั รีและทา วศรสี นุ ทร

ทา วเทพกระษตั รีและทาวศรสี ุนทร เปนวีรสตรที ี่มชี ่ือเสียงปกปอ งประเทศชาติและตอ สูกบั ศตั รูอยาง
กลาหาญ จนสามารถปกปองพนื้ แผนดิน ใหร อดพน จากเง้อื มมือของศัตรูไวได

อนุสรณส ถานทาวเทพกระษัตรีและทาวศรีสนุ ทร อยทู ่จี งั หวัดภเู ก็ต

ประวตั ิ

ทา วเทพกระษตั รี มีชอ่ื เดิมวา จนั และทาวศรสี ุนทร มีชอ่ื เดิมวา มกุ ทานเปนพี่นองรวมบิดามารดา
เดียวกัน บดิ าเปนเจาเมอื งถลางชือ่ จอมทองคาํ มารดาช่ือ นางหมาเส้ีย มีพีน่ อ งรวมทง้ั หมด 5 คน ถือกําเนิด
ทีบ่ า นตะเคียน เมืองถลาง ปจ จุบันคอื อาํ เภอหนงึ่ ในจังหวดั ภูเกต็ คุณหญงิ จัน เปนภรยิ าของพระยาถลาง

ผลงาน

ทา วเทพกระษตั รแี ละทาวศรีสุนทร แมจะเกิดเปนสตรี แตมีความกลาหาญเชนเดียวกับบุรุษ และ
สามารถใชสติปญญาอันหลกั แหลมรักษาอสิ รภาพของทองถ่ิน และชาติบา นเมืองของเราไวได เหตุการณท ่ีทาํ ให
ทานท้ังสองไดรับการยกยองมาจากวีรกรรม ใน พ.ศ. 2328 เม่ือพระเจาปดุง กษัตริยพมายกทัพมาตีไทย
ในเหตกุ ารณส งครามเกา ทพั ทพั หนึ่งไดย กมาตีเมืองถลาง ซึ่งขณะนั้นพระยาถลางเพิ่งถึงแกอนิจกรรมและยัง
ไมไดแตง ตง้ั ผูใดเปนเจา เมอื งแทน คุณหญงิ จนั และคุณหญงิ มกุ จงึ ไดใ หผ หู ญงิ ชาวเมืองถลาง แตงกายเปนชาย
ปะปนกบั ทหารชายของไทย เพ่อื ใหพ มา เขาใจวาฝายไทยมีกาํ ลงั มาก ทัพพมาพยายามตเี มืองถลางอยูเดอื นเศษ
แตไ มสาํ เร็จ และพมาเริม่ ขาดเสบียง ประกอบกับขาววาทัพหลวงของไทยยกมาพมาจึงตัดสินใจถอยทัพกลับ
ทําใหค ณุ หญิงจันและคุณหญงิ มกุ รกั ษาเมืองถลางไวไ ด

62

ตอมาพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงทราบวีรกรรมของคุณหญิงจันและ
คณุ หญงิ มกุ จงึ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ แตงตัง้ ใหค ุณหญิงจันเปน ทาวเทพกระษัตรี และคุณหญิงมุกเปน
ทาวศรีสนุ ทร

นบั วา ประวัติการตอ สูของวรี สตรเี มืองถลาง คอื ทา วเทพกระษัตรแี ละทาวศรีสุนทรน้ัน เปน แบบอยาง
ท่แี สดงใหเ ห็นวา บทบาทของหญงิ ไทยนนั้ ตอ งทําหนาทีท่ กุ อยา งได ทง้ั ในยามบานเมืองเปนปกติ หรือในยาม
คับขนั เพือ่ เปนการยกยองวีรกรรมของทา วเทพกระษัตรี และทาวศรสี นุ ทรใหจ ารกึ ในจิตใจลูกหลานเมอื งถลาง
และของชาวไทย ทางการไดตั้งนามสถานที่ต้ังเมืองถลาง เมื่อคร้ังศึกพมาวา ตําบลเทพกระษัตรี และใหรวม
ตําบลทาเรือกับตําบลลิพอนตั้งเปนตําบลช่ือวา ศรีสุนทร นอกจากน้ีในปพุทธศักราช 2510 ยังไดสราง
อนุสาวรยี ของวีรสตรแี หง เมอื งถลาง ไวที่จงั หวัดภเู ก็ต เพ่อื เปน เคร่ืองหมายและอนสุ รณแ หงความกลาหาญของ
สตรใี นประวัตศิ าสตรช าติไทยอีกแหง หนึง่

ทาวสุรนารี (ยาโม)

ทาวสรุ นารี เปน วีรสตรีทชี่ าวโคราช หรือชาวจงั หวัดนครราชสมี า ใหค วามเคารพนบั ถอื เปนอยางมาก
เปนศูนยรวมจิตใจของชาวโคราช ถึงขนาดเคยมีนโยบายของรัฐบาลหลายสมัยตองการที่จะแบงจังหวัด
นครราชสีมา เปนจังหวัดยอย ๆ แตไมสามารถทําได เพราะจิตใจของคนในจังหวัดสวนใหญไมอยากแยกตัว
ออกไป เพราะทกุ คนในจังหวดั นเ้ี ปน “หลานยา โม” กนั ทกุ คน

ประวตั ิ

ทาวสุรนารี เดิมชื่อโม หรือ โม ทานเปนบุคคลสําคัญทางประวัติศาสตรของจังหวัดนครราชสีมา
ในฐานะผูกอบกูเมืองนครราชสีมา จากกองทัพของเจาอนุวงศ แหงเวียงจันทร เม่ือ พ.ศ. 2369 คุณหญิงโม
เกดิ เมือ่ พ.ศ. 2315 ปเถาะ ในแผนดนิ พระเจาตากสินกรุงธนบรุ ี บดิ า มารดา ช่อื นายก่ิม นางบุญมา เม่ืออายุ
25 ป ไดเขาพธิ ีสมรสกับเจา พระยามหศิ ราธิบดี (ทองคาํ ) ที่ปรึกษาราชการเมอื งนครราชสีมา

63

เมอ่ื วันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2524 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
และสมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ในพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช

ไดเสดจ็ พระราชดําเนินทรงวางพวงมาลา ณ อนุสาวรียท า วสรุ นารี จงั หวัดนครราชสมี า

ผลงาน

ความภาคภูมิใจของชาวนครราชสีมา และประชาชนชาวไทยท่ัวไปนั้นก็คือ เม่ือป พ.ศ. 2349
ในสมัยรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ 3 แหงจักรีวงศ เจาอนุวงศ
ผูครองนครเวียงจันทน ไดยกทัพมาตีเมืองนครราชสีมา ซ่ึงขณะน้ันเจาเมืองและพระยาปลัดเมืองไมอยู
กองทหารของเจาอนุวงศ จงึ ตเี มืองนครราชสีมาไดโดยงาย และไดกวาดตอนครอบครัวชาวเมืองนครราชสีมา
ซ่งึ สวนมากเปนผูหญิง เด็กและคนชรา ไปเปนเชลย เมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ พ.ศ. 2369 คุณหญิงโม ภริยา
พระยาปลัดเมืองก็ถูกคุมตัวไปดวย หัวหนาของทหารเจาอนุวงศ ซ่ึงเปนผูควบคุมเชลยท่ีกวาดตอนไปนั้น
ชื่อเฟยรามพิชัยไดสั่งรับอาวุธทุกชนิดจากชาวเมืองจนหมด คร้ันเดินทางมาถึงทุงสมฤทธ์ิ แขวงเมืองพิมาย
(อําเภอพมิ ายปจจบุ ัน) ขณะทห่ี ยดุ และต้ังคายพักแรม ณ ทน่ี ้นั คุณหญิงโม ไดออกอุบายใหชาวเมืองนําอาหาร
และสุราไปเล้ียงทหาร ผูควบคุม ถึงกับเมามายไรสติ หมดความระมัดระวัง คุณหญิงโมจึงไดประกาศใช
ชาวเมืองรวมใจกันจับอาวธุ ตามแตจะหาไดเ ขา โจมตีกองทหารทค่ี วบคุมโดยไมท นั รูตวั แมจะมีกําลังนอยกวาก็
ประสบชัยชนะอีก เพราะความสามัคคี และความกลาหาญของชาวนครราชสีมา ซึ่งมีคุณหญิงโมเปน
ผคู วบคมุ กองทหารเวยี งจนั ทนแ ตกพนิ าศ เจาอนวุ งศถอยทัพกลับในท่ีสุด กองทัพไทยยกตามไปปราบจับตัว
เจาอนุวงศได ทานผูหญิงผูกลาหาญไดนามวา เปนวีรสตรี กอบกูอิสรภาพนครราชสีมาเอาไวได ดวย
ความสามารถมีคณุ ตอประเทศชาตอิ ยางยงิ่ วรี กรรมอันหาวหาญของคุณหญิงโม เปน “ทาวสุรนารี” และทรง
พระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหพระยาปลัดเมืองนครราชสีมา (ทองคํา) ผูเปนสามีทาวสุรนารีเปน “เจาพระยา-
มหศิ ราธบิ ดี” ปรากฏในพงศาวดารมาจรทุกวันน้ี ทาวสุรนารี ถึงแกอสัญกรรม เมื่อ พ.ศ. 2395 รวมสิริอายุ
81 ป

64

อนุสรณสถานวีรกรรมทงุ สมั ฤทธิ์ อาํ เภอพิมาย จงั หวดั นครราชสีมา

ทาวสรุ นารี เปน ผูทีเ่ สยี สละ เพอ่ื ใหประเทศชาติไดอยรู อดปลอดภัย ควรทีอ่ นุชนรนุ หลังจะไดระลึกถึง
คุณงามความดีของทาน บานเมืองทุกวันนี้เปนสิ่งท่ีตองหวงแหน การหวงแหน คือ ตองสามัคคี รูจักหนาท่ี
ทกุ ฝา ยตอ งชว ยกนั ชาวนครราชสีมา ไดแสดงพลังตองการความเรียบรอย ความสงบ เปนปจจัยสําคัญทําให
ชาติกลบั ปลอดภัยอีกครั้งหนึ่ง และเพื่อเปนการระลกึ ถึงคุณความดขี องทาน ชาวเมืองนครราชสีมาไดพรอมใจ
กนั จดั งานเฉลมิ ฉลองวนั แหงชยั ชนะของทาวสุรนารีข้ึน ระหวางวนั ที่ 23 มีนาคม ถึงวนั ท่ี 3 เมษายน ของทกุ ป

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจาอยหู ัว (รชั กาลท่ี 5)

พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยหู ัว (รชั กาลที่ 5) เปน พระมหากษตั รยิ ไทยท่นี าํ ความเจริญมา
สูประเทศไทยในทุก ๆ ดาน ทรงพัฒนาประเทศใหเจริญรุงเรืองในทุกดาน เพ่ือใหทัดเทียมกับนานา
อารยประเทศ ทาํ ใหป ระเทศไทยรอดพน จากภยั ของการลา อาณานิคมของประเทศมหาอํานาจตะวนั ตก

พระราชประวตั ิ

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจา อยูหวั มพี ระนามเดิมวา สมเดจ็ เจาฟาจฬุ าลงกรณ

ทรงประกาศปลดปลอยทาส

65

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจาอยหู วั มพี ระอคั รมเหสที รงพระนามวา สมเด็จพระศรีพัชรินทรา
บรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู ัว ทรงไดร ับการศกึ ษาจากสํานักพระเจาวรวงศเธอพระองค
เจา บุตรี และทรงศึกษาดานวชิ าการและโบราณราชประเพณีตาง ๆ จากผูมีความรูความเชี่ยวชาญท้ังชาวไทย
ชาวตา งชาติ รวมท้ังการสั่งสอนวิชาการดา นตา ง ๆ จากสมเดจ็ พระบรมชนกนาถ เชน วชิ ารัฐศาสตร โหราศาสตร
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหวั เปน พระมหากษัตริยพ ระองคแรกในราชวงศจักรี ท่ีข้ึนครองราชย
ในขณะที่ยังทรงพระเยาวและมีผสู ําเรจ็ ราชการแทนพระองค และพระองคไ ดเสด็จเยือนประเทศสิงคโปรและ
ชวา (อินโดนีเซีย) ประเทศอินเดียและพมา เพื่อทรงศึกษาขอดี ขอเสีย ของแบบแผนการปกครองอยาง
ตะวนั ตก นํามาปรับปรงุ พัฒนาประเทศใหเ จรญิ กาวหนา

พระราชกรณยี กิจท่สี าํ คัญ

1. ดา นการเลิกทาส
เปนพระราชกรณียกิจท่ีสําคัญท่ีสุดของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว โดยพระองคได

ทรงตราพระราชบญั ญตั ทิ าส ร.ศ. 124 โดยใชเวลานานกวา 30 ป ในการปลดปลอ ยทาสมิใหหลงเหลืออยูใน
อาณาจักรไทย โดยไมมีการสูญเสียเลือดเน้ือ ดวยวิธีการแบบละมุนละมอมอันตางกับตางชาติท่ีมีเสียเลือด
เสยี เนือ้

การเลิกทาส
2. ดานการไปรษณียโทรเลข

พระองคทรงเห็นถึงความสําคัญของการส่ือสารในอนาคตโดยโปรดเกลาฯ ใหกระทรวงกลาโหม
ดาํ เนินการกอ สรางวางสายโทรเลข สําหรับสายโทรเลขสายแรกของประเทศ โดยเริม่ กอสรา งในป พ.ศ. 2418
จากกรุงเทพฯ - สมุทรปราการ และจัดต้ังการไปรษณียขึ้นเปนคร้ังแรกในป พ.ศ. 2441 พระบาทสมเด็จ-
พระจลุ จอมเกลา เจาอยหู ัว ไดโปรดเกลาฯ ใหกรมโทรเลขรวมเขา กับกรมไปรษณยี ชือ่ วา กรมไปรษณียโทรเลข
การไปรษณีย

66

3. ดานการโทรศัพท
กระทรวงกลาโหม ไดนาํ โทรศพั ทอันเปนวิทยาการในการส่ือสารทท่ี นั สมยั เขามาทดลองใชเปน

คร้ังแรก ในป พ.ศ. 2424 จากกรุงเทพฯ - สมุทรปราการ เพื่อแจงขาวเรือ เขา - ออก ท่ีปากนา้ํ

4. ดา นการปกครอง
พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยูหวั ไดท รงวางระเบยี บการปกครองใหมโ ดยการแยกหนวยราชการ

ออกเปนกรมกองตา ง ๆ ใหมหี นา ทร่ี บั ผดิ ชอบเฉพาะไมก าวกายกัน 12 กรม ไดแ ก
1. กรมพระคลงั มีหนา ทีด่ ูแลเก่ยี วกับการเก็บภาษีรายไดจ ากประชาชน
2. กรมยตุ ธิ รรม มีหนาที่ดูแลเกีย่ วกบั คดีความท่ีตองตดั สนิ ตาง ๆ ท้งั คดอี าญาและคดีแพง
3. กรมยุทธนาธิการ มีหนาท่ีตรวจตรารักษาการณในกรมทหารบก ทหารเรือ และกิจกรรมท่ี

เกีย่ วของกบั ทหาร
4. กรมธรรมการ มหี นา ทีด่ แู ลเกี่ยวกบั กิจการของพระสงฆ คือ หนาทส่ี ่งั สอนอบรมพระสงฆแ ละสอน

หนังสือใหก ับประชาชนทว่ั ไป
5. กรมโยธาธกิ าร มีหนา ท่ดี ูแลตรวจตราการกอสราง การทําถนน ขุดลอกคูคลอง และงานเก่ียวของ

กบั การกอสรา ง
6. กรมมรุ ธาธิการ มีหนา ทีด่ แู ลรกั ษาพระราชลญั จกร พระราชกาํ หนดกฎหมาย และหนงั สือ

ท่เี กย่ี วกบั ราชการทง้ั หมด
7. กรมมหาดไทย มหี นาท่ีดแู ลบังคบั บญั ชาหัวเมืองฝายเหนือ และเมืองลาวประเทศราช
8. กรมพระกลาโหม มีหนา ทบ่ี ังคับบญั ชาหวั เมอื งปกษใ ต ฝา ยตะวนั ออก ตะวันตก และเมอื งมลายู
9. กรมทา มหี นา ท่ีดแู ลงานท่เี กีย่ วของกับการตา งประเทศ
10. กรมวงั มีหนา ทดี่ แู ลรกั ษาการณต า ง ๆ ในพระบรมมหาราชวงั
11. กรมเมือง มหี นาทด่ี แู ลรักษากฎหมายอาญาที่เก่ียวกบั ผกู ระทาํ ผดิ กรมน้มี ตี าํ รวจทําหนา ทใี่ นการ

ดูแลรกั ษาความสงบ และจบั กุมผูกระทําผดิ มาลงโทษ
12. กรมนา มีหนา ท่ีคลายคลงึ กบั กระทรวงเกษตรและสหกรณในปจจบุ ันคือ มีหนาทหี่ ลกั ในการดูแล

ควบคุมการเพาะปลกู คา ขาย และปา ไม
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวมีพระบรมราชโองการประกาศ ใหยกฐานะกรมขึ้นเปน

กระทรวง ในวันท่ี 1 เมษายน พ.ศ. 2435 และไดยุบ 2 กระทรวงท่ีทําหนาที่ซ้ําซอนกัน คือ กระทรวงมุรธาธิการ
ยุบรวมกับกระทรวงวัง และกระทรวงยทุ ธนาธกิ ารยุบรวมกบั กระทรวงกลาโหม โดยคงเหลอื ไว 10 กระทรวง

5. ดา นการพยาบาลและสาธารณสุข
พระองคไดโปรดเกลา ฯ ใหสรา งโรงพยาบาลเพอื่ รักษาประชาชน ดว ยวธิ ีการแพทยแผนใหมแทนวิธีการ

รักษาแบบเดมิ ทีล่ า สมยั โดยไดพระราชทานทรพั ยสินสวนพระองคจาํ นวน 16,000 บาท เพ่ือเปนทนุ เรม่ิ แรก
ในการสรางโรงพยาบาลชื่อวา โรงพยาบาลวงั หลงั ตอมาไดพระราชทานนามโรงพยาบาลใหมวา โรงพยาบาล
ศิริราช

67

โรงพยาบาลศิรริ าช
6. ดา นการกฎหมาย

กฎหมายในขณะนั้นมีความลาสมัยอยางมาก ทําใหตางชาติใชเปนขออางในการเอาเปรียบไทย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวจึงทรงโปรดเกลาฯ สรางประมวลกฎหมายอาญาข้ึนใหม เพ่ือให
ทันสมัยทัดเทียมกับอารยประเทศโดยอาศยั ผเู ชี่ยวชาญกฎหมายจากตา งประเทศ และบุคคลที่มีความสําคัญใน
ดา นน้ีคือ พระเจา บรมวงศเธอกรมหลวงราชบุรีดเิ รกฤทธ์ิ (พระบดิ าแหงกฎหมายไทย) พระราชโอรส การลงโทษ
แบบจารตี จงึ ถูกยกเลกิ ไป

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจาอยูหัวทรงโปรดเกลาฯ ใหจัดตั้งโรงเรียนกฎหมายแหงแรกของ
ประเทศไทย โดยมกี รมหลวงราชบรุ ีดิเรกฤทธิ์ทรงเปนผอู าํ นวยการ
7. ดานการขนสง และสือ่ สาร

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงโปรดเกลาฯ ใหคณะเสนาบดีและกรมโยธาธิการ
สํารวจเสนทาง เพ่ือวางรากฐานการสรางทางรถไฟ เริ่มสรางทางรถไฟสายกรุงเทพ - นครราชสีมา ทําใหมีเกิด
รถไฟหลวงแหงแรกของไทย
8. ดา นการเปล่ยี นแปลงระบบเงนิ ตรา

พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงโปรดเกลาฯ ใหผ ลติ ธนบตั รขน้ึ ตงั้ แต อัฐ และตั้งกรม
ธนบัตรข้ึน ไดมีการผลิตธนบัตรรุนแรกออกมา 5 ชนิด คือ 1,000 บาท 100 บาท 20 บาท 10 บาท
5 บาท มีประกาศยกเลิกใชเงินพดดวง เหรียญเฟอง เบ้ียทองแดง มีการจัดตั้งธนาคารข้ึนคร้ังแรกช่ือ แบงค
สยามกัมมาจล ปจจุบันคือ ธนาคารไทยพานชิ ยจํากดั
9. ดา นการศึกษา

พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงโปรดเกลาฯ ใหต้ังโรงเรียนหลวงแหงแรกขึ้น เมื่อป
พ.ศ. 2444 โดยมีหลวงสารประเสรฐิ เปน อาจารยใ หญ ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหพระยาศรีสุนทรโวหาร
(นอย อาจารยางกรู) เปนผูเขียนตําราเรียนขึ้นมาเรียกวา แบบเรียนหลวง จํานวน 6 เลม เม่ือ พ.ศ. 2460

68

โปรดเกลา ฯ ใหจ ัดตั้ง “กรมศึกษาธิการ” ขึ้น เพื่อดูแลดานการศึกษาของชาติ โรงเรียนหลวงสําหรับราษฎร
แหง แรกท่ีสรา งข้นึ ในวัด คอื โรงเรยี นวัดมหรรณพาราม

10. ดา นศิลปวฒั นธรรม
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงเปนกวีเอกที่ย่ิงใหญพระองคหน่ึงในแผนดินสยาม

โดยทรงพระราชนพิ นธว รรณกรรมไวมากมายทีไ่ ดรับความนิยม คือ
1. พระราชพิธสี บิ สองเดือน
2. บทละครเรอื่ ง เงาะปา
3. ไกลบา น
ฯลฯ
ดวยพระราชกรณยี กิจทกี่ อ ใหเกดิ ประโยชนอยางมหาศาลตอประเทศไทย จึงไดรับพระราชสมัญญา

นามวา “สมเด็จพระปยะมหาราช” อันหมายถึง ทรงเปนท่ีเคารพรักของประชาชนทั้งปวง พระองคเสด็จ-
สวรรคต เมอื่ วันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ประเทศไทยจึงกําหนดใหว นั ที่ 23 ตลุ าคมของทกุ ป เปนวนั ปยมหาราช

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช (รัชกาลที่ 9)

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช
เปนพระมหากษัตริยร ชั กาลที่ 9 แหง ราชวงศจักรี และเปน องคที่ 2
ในประวัตศิ าสตรไ ทยถัดจาก พระปย มหาราช ทไ่ี ดร บั การถวายพระนาม
“มหาราช” ขณะที่ครองราชย พระองคท รงทาํ นุบํารุงประเทศตามพระบรม
ราชโองการวา “เราจะครองแผน ดินโดยธรรม เพือ่ ประโยชนส ขุ แหง มหาชน
ชาวสยาม”

พระราชประวัติ

พระราชสมภพ
พระบาทสมเดจ็ ปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช ทรงเปนพระราช

โอรสในสมเด็จพระมหิตลาธเิ บศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก
และสมเดจ็ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนี พระองคท รงพระราชสมภพ เมอื่ วนั ท่ี 5 ธนั วาคม พ.ศ. 2470
การศกึ ษา

ทรงเขารบั การศกึ ษาทโี่ รงเรยี นมาแตรเดอี กรงุ เทพมหานคร และศกึ ษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด
พระองคทรงรอบรูหลายภาษา ไดแ ก องั กฤษ ฝรัง่ เศส เยอรมัน และละตนิ
ครองราชย

พระองคไดท รงข้ึนครองราชยเ ปนพระมหากษตั รยิ  รชั กาลที่ 9 แหง พระบรมราชจกั รวี งศ

69

พระราชพธิ ีราชาภิเษกสมรส
ทรงประกอบพธิ รี าชาภเิ ษกสมรส กับหมอ มราชวงศสิริกิติ์ กติ ิยากร ท่วี งั สระปทุม และไดท รงสถาปนา

หมอมราชวงศส ิริกิติ์ ข้ึนเปน สมเด็จพระราชินสี ริ กิ ติ ิ์ ตอ มา

พระบรมราชาภเิ ษก

เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2493 โดยทรงประกอบ

พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก ตามโบราณราชประเพณี

และในการนีไ้ ดท รงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ สถาปนา

เฉลิมพระเกียรตยิ ศสมเดจ็ พระราชนิ ีสิรกิ ติ ิ์ พระอัครมเหสี

เปน สมเดจ็ พระนางเจา สริ ิกติ พิ์ ระบรมราชินี

มีพระราชธดิ าและพระราชโอรส 4 พระองค

ทรงประกาศปฏิญาณหรือพระปฐมบรมราชโองการวา

“เราจะครองแผน ดนิ โดยธรรม

เพื่อประโยชนส ุขแหงมหาชนชาวสยาม” พระปฐมบรมราชโองการว่า “เราจะครองแผ่นดนิ โดยธรรม
ทรงพระผนวช เพือประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม”

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงพระผนวช ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

ปฏบิ ตั พิ ระศาสนกจิ เปนเวลา 15 วนั

พระราชกรณยี กิจดานการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติ

1. ดานการจดั การทรัพยากรนํา้
โครงการอันเน่อื งมาจากพระราชดาํ ริ เปน โครงการท่ีพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

ทรงวางแผนพัฒนา พระองคทานทรงวางแผนและหาวิธีการจัดการทรัพยากรนํ้า การพัฒนาแหลงน้ํา
เพื่อแกไ ขภยั แลงใหป ระชาชนชาวไทยมนี ้ําใชใ นการเกษตร และบริโภคอปุ โภคไดอ ยา งสมบรู ณตลอดป
2. ดานการจัดการทรัพยากรปาไม

พระองคทานทรงมุงม่ันที่จะแกไข ปรับปรุง และพัฒนาปาใหอยูในสภาพสมบูรณดังเดิม โดยเนน
การอนรุ ักษและพฒั นาปาตน นํา้ เปนพิเศษ จากแนวพระราชดํารขิ องพระองคไดก อใหเ กิดโครงการตาง ๆ ไดแก

1. ศูนยศ กึ ษาการพฒั นาหวยฮองไครอันเนือ่ งมาจากพระราชดําริ อาํ เภอดอยสะเกด็ จังหวัดเชียงใหม
2. ศูนยศ ึกษาการพัฒนาหว ยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดเพชรบุรี ไดประสบผลสําเร็จ
อยา งสูงในดานการลดปญ หาการบกุ รกุ ทาํ ลายปา การปอ งกันไฟปา
3. ศูนยวิจัยและศึกษาธรรมชาติปาพรุสิรินธร อําเภอสุไหงโก-ลก จังหวัดนราธิวาส มีวัตถุประสงค
เพอ่ื ทําการศกึ ษาคนควาเกี่ยวกบั ธรรมชาตแิ ละสภาพแวดลอมของปาพรุ เปนตน

70

3. ดา นการจัดการทรัพยากรทดี่ นิ
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงวางแนวทางแกไขปญหาทรัพยากรท่ีดิน

ทเี่ ส่อื มโทรม ขาดคุณภาพ และการขาดแคลนที่ดนิ ทํากนิ สาํ หรับเกษตรกร แบงไดเปน 3 ดา นหลกั ไดแก
1. การจัดและพฒั นาทด่ี ิน
ปญหาการขาดแคลนทด่ี นิ ทํากินของเกษตรกร เปนปญหาสําคัญอยางมาก และพระองคทานทรง

ใหค วามสาํ คญั เพ่อื แกไขปญหาการไมมีที่ดินทํากินของเกษตรกร โดยพระราชดําริแนวทางหนึ่งในการแกไข
ปญหานี้ ไดแ ก วธิ กี ารปฏริ ปู ท่ดี นิ มาใชใ นการจัดและพัฒนาที่ดินที่เปนปาเสื่อมโทรม ท้ิงรางวางเปลา นํามา
จดั สรรใหเกษตรกรที่ไรท ีท่ ํากิน ไดประกอบอาชพี ในรปู ของหมูบา นสหกรณ นอกจากนี้ยังมีการจัดพ้ืนท่ีทํากิน
ใหราษฎรชาวไทยภูเขา สามารถดํารงชีพอยูไดเปนหลักแหลง โดยไมตองทําลายปาอีกตอไป โดยดําเนิน
โครงการเกี่ยวกับการพัฒนาท่ีดินเพ่ือการเกษตรควบคูไปกับการพัฒนาแหลงนํ้า เชน โครงการนิคมสหกรณ
หุบกะพง (ในพระบรมราชูปถัมภ) อําเภอชะอํา จังหวัดเพชรบุรี โครงการจัดพัฒนาที่ดินทุงลุยลาย
อันเน่อื งมาจากพระราชดาํ ริ อําเภอคอนสาร จังหวดั ชยั ภมู ิ เปนตน

2. การพฒั นาและอนรุ ักษดิน
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ทรงใหค วามสาํ คญั มากขึ้นในการอนรุ กั ษแ ละ

ฟนฟูทด่ี นิ ที่มีสภาพธรรมชาติ และปญ หาที่แตกตางกันออกไปในแตล ะภมู ภิ าค เพอ่ื แกไ ขปญ หาที่ดนิ มากขน้ึ
เชน การศกึ ษาวจิ ัย เพ่ือแกไขปญ หาดนิ เคม็ ดินเปร้ยี ว ดินทราย ในภาคกลาง และภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื
ปญ หาดนิ พรุในภาคใต การพัฒนาและอนรุ กั ษด นิ ท่สี าํ คัญ แบงได 3 สว น คอื

ก) แบบจาํ ลองการพฒั นาพื้นท่ที ม่ี ีสภาพขาดความอุดมสมบรู ณ เพ่ือทําการศึกษา คน ควา
เก่ยี วกับการสรา งระบบอนรุ กั ษดนิ และน้าํ

ข) การแกไ ขปญหาดินเปรีย้ วดว ยวธิ ี "การแกลง ดนิ " จากนนั้ จึงทาํ การปรบั ปรุงดินดว ยวิธกี ารตา ง ๆ
ค) มกี ารศึกษาทดลองปลกู หญาแฝก เพ่อื ปอ งกันการชะลา งพังทลายของดนิ และอนรุ ักษ
ความชุมชนื้ ไวใ นดนิ
3. การดาํ เนนิ การเกี่ยวกบั กรรมสิทธิ์ท่ีดนิ “ปาเตรยี มสงวน”
จากปญ หาความรุนแรงในการบกุ รกุ เขาไปครอบครองที่ดินของรัฐ โดยราษฎรที่ไมมีท่ีดินทํากิน
เปนหลักแหลง จึงไดทรงพระราชทานแนวทางการจัดการทรัพยากรที่ดินและปาไม สําหรับท่ีดินปาสงวน
ที่เสื่อมโทรมและราษฎรไดเขาไปทํากินอยูแลวน้ันโดยรัฐใหกรรมสิทธ์ิแกราษฎรในการทํากินไดอยางถูกตอง
ตามกฎหมาย แตม ไิ ดม กี ารออกโฉนดท่ีจะสามารถนาํ ไปซอ้ื ขายได เพียงแตควรออกใบหนังสือรับรองสิทธิทํากิน
(สทก.) แบบสามารถเปนมรดกตกทอดแกทายาทใหสามารถทํากินไดตลอดไป ทําใหวิธีการนี้ชวยใหราษฎร
มีกรรมสทิ ธ์ทิ ่ดี นิ เปนของตนเองและครอบครวั โดยไมอาจนําที่ดินน้ันไปขายและจะไมไปบุกรุกพื้นที่ปาสงวน
อนื่ ๆ อกี ตอไป

71

4. ดานการจดั การทรพั ยากรประมง
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีแนวพระราชดําริในการจัดการทรัพยากร

ประมง เพ่อื แกไขปญหาแหลง นํ้าธรรมชาตทิ เี่ ส่ือมโทรมและการผลิตสัตวน้าํ จาํ พวกปลานาํ้ จดื เปนแหลง อาหาร
ราคาถูกท่ใี หสารอาหารโปรตนี ใหประชาชน ดงั น้ี

1. โครงการสวนพระองคส วนจติ รลดา ท่มี บี อ เพาะเลี้ยงปลานิล
2. การจัดการทรพั ยากรประมง ที่เกี่ยวกับการพฒั นาการเพาะเล้ยี งสตั วนาํ้ ชายฝงไดพ ระราชทานดําริ
เพื่อหาแนวทางการเพาะเลย้ี งกงุ กลุ าดาํ อยางยง่ั ยนื รวมท้งั การใชป ระโยชนท รพั ยากรชายฝง แบบเอนกประสงค
และเก้อื กูลกนั ณ “ศูนยศ ึกษาการพัฒนาอา วคงุ กระเบน” จงั หวดั จนั ทบรุ ี
5. ดานการจัดการทรัพยากรการผลิตทางการเกษตร
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีพระราชดําริในการพัฒนาประสิทธิภาพ
การผลิตทางการเกษตรใหมากทสี่ ุด ภายใตขอจาํ กัดของสภาพภูมศิ าสตรและทรัพยากรธรรมชาตมิ งุ เนน การใช
เทคโนโลยที ีง่ าย ไมยุง ยากซบั ซอ น ไดแ ก
5.1 ทฤษฎีการพัฒนาการเกษตรแบบ “พึ่งตนเอง” และเศรษฐกิจพอเพียง มุงเนนใหเกษตรกร
สามารถพงึ่ ตนเอง และชว ยเหลอื ตนเองในดา นอาหารกอนเปนสาํ คัญ ไมใหพ ึง่ พาอยกู บั พชื เกษตรเพยี งชนดิ เดียว
ใหป ลูกพืชหลากหลายชนดิ
5.2 ทฤษฎีใหม : แนวทางการจัดการท่ดี นิ และน้ําเพื่อการเกษตรที่ย่ังยืน พระองคทรง พระราชทาน
“ทฤษฎีใหม” เพอื่ แกไขปญ หาการขาดแคลนท่ีดนิ ทํากินของเกษตรกร
5.3 เกษตรยั่งยืนและระบบเกษตรธรรมชาติ มุงใชประโยชนจากธรรมชาติเปนปจจัยท่ีสําคัญ
เพ่อื ชว ยลดคา ใชจ า ยในการทาํ มาหากนิ ของเกษตรกรลงใหเ หลอื นอยที่สดุ เชน การสนบั สนุนใหเ กษตรกรใชโค
กระบือในการทํานา มากกวาการใชเคร่ืองจักร , การปลูกพืชหมุนเวียน หลีกเลี่ยงใชสารเคมีตาง ๆ ท่ีมี
ผลกระทบตอสิ่งแวดลอ ม
6. ดา นการอนุรกั ษสง่ิ แวดลอม
พระองคทรงมุงเนนการอนุรักษและฟนฟูสภาพส่ิงแวดลอม โดยเฉพาะหลักการ “นํ้าดีไลน้ําเสีย”
หลักการบัดนํ้าเสียดว ยผักตบชวา ทฤษฎีการบําบัดน้ําเสียดวยการผสมผสานระหวางพืชนํ้ากับระบบการเติม
อากาศ ทฤษฎกี ารบําบัดนํ้าเสียดวยระบบบอบาํ บดั และวชั พชื บําบัด และ “กงั หันนํ้าชยั พฒั นา” ฯลฯ

พระราชกรณียกจิ ดานการแพทย

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหมีคณะแพทยท่ีเปน
ผูเชี่ยวชาญในแตละสาขาจากโรงพยาบาลตาง ๆ พรอมดวยเวชภัณฑและเครื่องมือแพทย เพื่อใหการ
รักษาพยาบาลราษฎรท่ปี ว ยไขไดทันทีและมีโครงการทันตกรรมพระราชทาน ชวยเหลือในทองถิ่นทุรกันดาร
ที่หา งไกล

72

พระราชกรณียกิจดานการศึกษา

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ทรงตระหนกั ถงึ การพัฒนาการศกึ ษาใหกับเยาวชน
โดยจัดต้ังมูลนิธิอานันทมหิดล เพ่ือใหทุนการศึกษาแกนักศึกษาไปศึกษาหาความรูตอในวิชาการขั้นสูง
ในประเทศตาง ๆ เพื่อทจ่ี ะไดน ําความรูนั้น ๆ กลับมาใชพัฒนาประเทศชาติใหเจริญกาวหนาตอไป พระองค
ทรงมพี ระราชดําริใหจัดทาํ สารานุกรมไทยสาํ หรบั เยาวชน เพ่ือใชสําหรับศึกษาหาความรู

พระราชกรณยี กจิ ดา นความสัมพันธตางประเทศ

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ไดเสด็จพระราชดําเนินเยอื นประเทศตา ง ๆ หลาย
ประเทศ ท้ังในทวีปเอเชีย ทวีปยุโรป และทวีปอเมริกาเหนือ เพื่อเปนการเจริญทางพระราชไมตรีระหวาง
ประเทศไทย กบั บรรดามิตรประเทศเหลานนั้ ใหแนนแฟน ยงิ่ ข้นึ

พระราชกรณยี กิจดา นภาษาและวรรณกรรม

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช ทรงมีพระอัจฉริยภาพดานภาษาและวรรณกรรม
ส่ิงทแ่ี สดงใหเ ห็นถึงพระอจั ฉริยะดา นวรรณศิลปของพระองคอยางสมบูรณ คือ พระราชนิพนธเรื่อง พระมหาชนก
ซง่ึ พระองคท รงพระราชนพิ นธทงั้ ภาษาไทยและภาษาอังกฤษในเลมเดยี วกัน

พระราชกรณยี กจิ ดานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

1. โครงการฝนหลวง
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงคนหาวิธีการชวยเหลือภัยแลงใหกับ

พสกนิกรโดยการนาํ เทคโนโลยีสมยั ใหมมาประยุกต กับทรัพยากรที่มีอยูใหเ กดิ มีศกั ยภาพของการเปนฝนใหได
“ฝนหลวง” หรอื ฝนเทียม
2. โครงการแกมลงิ กักตนุ แลวระบายนํ้าตามแรงโนม ถว ง

มกี ารขุดคลองตาง ๆ เพือ่ ชกั นํา้ มารวมกันไวเ ปนบอพักท่เี ปรยี บไดก ับแกมลิง แลวคอย ๆ ระบายนาํ้ ลง
ทะเลเมือ่ นํ้าทะเลลดลง จากการดาํ เนนิ โครงการไดชว ยแกป ญหานํา้ ทวมในเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑล

73

3. กงั หันนํา้ ชัยพฒั นา ปน น้าํ เสียเติมออกซิเจน
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงโปรดเกลาฯ ใหมูลนิธิชัยพัฒนาผลิต

เครือ่ งกังหันนาํ้ ชยั พัฒนา ซ่งึ เปนเครอ่ื งกลเติมอากาศ เปน กงั หันนาํ้ แบบทุนลอยซ่ึงใชใ นการบําบัดนํา้ เสยี

กงั หันนําชัยพัฒนา

กังหันน้ําชัยพัฒนาไดรับสิทธิบัตรจากกรมทรัพยสินทางปญญา เม่ือวันที่ 2 กุมภาพันธ พ.ศ. 2536
นับวา เปนสทิ ธิบัตรในพระปรมาภิไธยของพระมหากษัตรยิ พ ระองคแรกของไทย และครั้งแรกของโลก และถือวา
วนั ท่ี 2 กมุ ภาพันธ ของทกุ ป เปน “วันนักประดิษฐ”
4. เขื่อนดนิ อางเก็บน้าํ ที่ไมใชคอนกรีต

เปน แนวทางการพัฒนาแหลงนํ้าผวิ ดินตามแนวพระราชดําริ เข่ือนดนิ ไมเ พียงบรรเทาปญ หาขาดแคลนน้ํา
หากแตยังปองกันนํ้าทวมไดอีกดวย อีกท้ังยังเปนแหลงเพาะพันธุสัตวน้ําขนาดเล็กอยางปลาและกุงนํ้าจืด
ไดอีกดวย
5. ไบโอดเี ซลจากปาลม ประกอบอาหารสเู ช้ือเพลงิ เครื่องยนต

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ทรงเปน ผนู าํ ทางดานการพฒั นาพลงั งานทดแทน
มีพระราชดํารดิ านการพัฒนานํ้ามันปาลมเพ่ือใชกับเครื่องยนตดีเซล การพัฒนาไบโอดีเซลจากน้ํามันปาลม
ในช่ือ “การใชน้ํามันปาลมกลั่นบริสุทธิ์เปนเช้ือเพลิงสําหรับเครื่องยนตดีเซล” ไดจดสิทธิบัตรท่ีกระทรวง
พาณิชย เมื่อวันที่ 9 เมษายน พ.ศ. 2544 อีกท้ังในป 2546 ทรงไดรับการทูลเกลาฯ ถวายรางวัลจาก
“โครงการนาํ้ มนั ไบโอดีเซลสตู รสกัดจากนาํ้ มนั ปาลม ” ในงาน “บรัสเซลส ยูเรกา” ซง่ึ เปนงานแสดสงิ่ ประดิษฐ
ใหมข องโลกวิทยาศาสตร ณ กรงุ บรสั เซลส ประเทศเบลเยียม

จากพระอจั ฉริยภาพ และพระราชกรณยี กิจอนั ใหญห ลวงของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหา-
ภมู พิ ลอดลุ ยเดช ท่ไี ดพระราชทานความรกั ความเมตตาแกอ าณาประชาราษฎร เพอ่ื ใหอาณาประชาราษฎร
มีความสุข ทาํ ใหป ระชาชนคนไทยทกุ คน ทกุ หมูเหลา ตา งกส็ าํ นึกในพระมหากรุณาธคิ ุณอนั ลนพน ของพระองค
และเทิดทนู พระเกยี รตคิ ณุ ท้ังในหมชู าวไทยและชาวโลกดวยการสดุดีและการทลู เกลา ฯ ถวายปรญิ ญากิตติมศกั ด์ิ
เปนจาํ นวนมากทุกสาขาวชิ าการ

74

บทที่ 3
เศรษฐศาสตร

สาระสาํ คญั

การศกึ ษาและทาํ ความเขาใจเกย่ี วกบั ทรพั ยากร ลกั ษณะอาชพี ปญหาและสาเหตุการวา งงานในทองถิน่
และผลกระทบท่ีเกิดข้ึนในสังคม ตลอดจนระบบและสถาบันทางเศรษฐกิจตางความสัมพันธของระบบ
เศรษฐกิจและความจําเปน ของการรว มมือกันทางเศรษฐกจิ ในสังคมโลกจะทาํ ใหผเู รียนสามารถบริหารจัดการ
ทรพั ยากรในการผลติ และการบรโิ ภค การใชทรพั ยากรท่มี ีอยอู ยางจํากัดไดอ ยางมีประสทิ ธภิ าพและคมุ คา

ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวงั

1. อธบิ ายความหมาย ความสําคัญ เศรษฐศาสตรในครอบครัวและชุมชนได
2. อธิบายความสัมพันธระหวางความตองการทรัพยากรทองถ่ินกับปริมาณและขอจํากัดของ

ทรัพยากรในดา นตาง ๆ ได
3. ใชทรัพยากรบนพืน้ ฐานของความพอเพียงดานเศรษฐกจิ อยา งมคี ณุ ธรรม
4. นําระบบและวธิ ีการของเศรษฐกิจพอเพยี งไปประยกุ ตใ ชกับชีวิตประจาํ วนั ไดอ ยางเหมาะสม
5. ใชท รัพยากรบนพน้ื ฐานของความพอเพียงดา นเศรษฐกจิ อยา งมคี ณุ ธรรม
6. อธบิ ายระบบการพ่งึ พาการแขง ขันและประสานประโยชนใ นทางเศรษฐกจิ ไดถกู ตอ ง

ขอบขา ยเนอื้ หา

เรอื่ งท่ี 1 เศรษฐศาสตรในครอบครวั และชมุ ชน
เรอ่ื งท่ี 2 กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ
เรอื่ งท่ี 3 คณุ ธรรมของผผู ลติ ผบู รโิ ภค
เรื่องที่ 4 ทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ มในทอ งถิน่ และชมุ ชน

75

เร่ืองท่ี 1 เศรษฐศาสตรในครอบครัวและชุมชน

คนทว่ั ไปมกั จะเขา ใจกันวา เศรษฐศาสตร หมายถึง การใชป ระโยชนจากสนิ คา และบริการในการบําบดั
ความตองการ หรือตอบสนองความพอใจของมนุษยเทาน้ัน เปนเร่ืองของความตองการที่จะบริโภค
แตโ ดยทแี่ ทจริงแลว การบาํ บดั ความตองการ เพอื่ ใหไ ดรบั ความพงึ พอใจตอ งใหม ผี ลตามมาโดยเกิดคณุ ภาพชวี ติ
ดังนั้น การบริโภคตองมีความหมายเพ่อื ใหไ ดค ุณภาพชีวิตดว ย

การเรียนรูเศรษฐศาสตรเก่ียวของกับการศึกษาพฤติกรรมมนุษยในสังคมทางดานกิจกรรมทาง
เศรษฐกิจ การดํารงชีวิต และการศึกษาวิธีการนําเอาทรัพยากรท่ีมีอยูอยางจํากัด เพ่ือบําบัดหรือตอบสนอง
ความตอ งการใหเ กิดประโยชนแ ละใหเกดิ ประสทิ ธิภาพสูงสดุ ท้งั ในปจ จุบนั และอนาคต

ความหมายและความสําคญั ของเศรษฐศาสตร

เศรษฐศาสตร หมายถึง การศึกษาเกี่ยวกับการที่มนุษยเลือกใชวิธีการตาง ๆ ในการนําเอา
ทรัพยากรธรรมชาติท่ีมีอยูมาใชในการผลิตสินคา และบริการใหมีประสิทธิภาพมากที่สุด เพื่อสนองความ
ตอ งการและหาวธิ กี ารกระจายสินคา และการบรกิ ารไปสูประชาชนไดอ ยา งรวดเรว็

ความสําคญั ของเศรษฐศาสตร

เศรษฐศาสตรมคี วามสําคญั ตอ มนษุ ยท กุ สถานภาพ เชน ผผู ลติ ผบู รโิ ภค เจา ของการผลิตหรือรฐั บาล
ผบู รโิ ภคที่มีความรูทางเศรษฐศาสตร จะชวยใหรูขอมูลและเขาใจสภาวะเศรษฐกิจของประเทศและ
ของโลก สามารถปรับตัวและวางแผนทางเศรษฐกิจของครอบครัวไดอยางเหมาะสมและเกิดประโยชน เชน
การหารายไดท ี่สัมพันธก ับรายจาย การออมทรพั ย และการบริโภค เปน ตน
ผูผลติ การมขี อ มูลสําหรับการวเิ คราะห การวางแผน การผลิต การบริการสินคา รวมท้ังการจัดสรร
สนิ คาไปสูกลมุ เปา หมายอยางเปนระบบ มีคุณภาพและไดมาตรฐาน ซ่ึงเปนผลดีทั้งผูผลิตและผูบริโภค และ
สามารถพัฒนาสินคา ใหเ ปน ทตี่ องการของผบู ริโภคมากข้นึ

กจิ กรรมที่ 1

ใหผ ูเรียนบอกถึงความหมายของเศรษฐศาสตร และความสําคัญของเศรษฐศาสตร
ตอการดาํ เนนิ ชีวิตของมนุษยม าพอเขา ใจ

76

เรอ่ื งที่ 2 กจิ กรรมทางเศรษฐกิจ

การผลิต

การผลิต หมายถงึ การทาํ ใหเกิดมีข้นึ ตามความตอ งการ โดยแรงคนหรือเครือ่ งจกั ร รวมถงึ วธิ กี าร
อนื่ ๆ ทท่ี ําใหเ กดิ ขึ้น

ปจจยั ในการผลติ สนิ คา และบรกิ าร

สง่ิ ทมี่ ีความสาํ คัญในการผลิตสนิ คาและบริการ 4 ประการ ไดแก
1. ทรัพยากรธรรมชาติ หมายถงึ สงิ่ ทีม่ ีคา ท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ เชน น้ํามัน แรธาตุ ทองคํา

น้ํา ปา ไม และสมุนไพร เปน ตน
2. ทุน หมายถึง เงินหรอื ทรัพยส นิ เชน โรงงาน เครอ่ื งจกั รและอปุ กรณในการผลติ ท่ใี ชใ นการดาํ เนนิ

กจิ กรรมเพื่อหาผลประโยชน
3. แรงงาน หมายถงึ ความสามารถและกิจกรรมทีค่ นในวัยทาํ งานกระทําในการทํางาน เพ่ือใหเกิด

ประโยชนในทางเศรษฐกจิ
4. การประกอบการ หมายถึง ความสามารถของผูประกอบการในการนําทรัพยากรธรรมชาติ ทุน

และแรงงานมารวมกันเพ่ือผลิตสินคา และบรกิ าร โดยไดรับคาตอบแทนเปนกําไร

ปจ จยั ในการเพม่ิ การผลติ สินคาและบรกิ าร

ส่ิงทท่ี ําใหผ ปู ระกอบการเพิม่ การผลติ สนิ คา และบรกิ ารใหม ีปริมาณมากยิ่งขึ้นอยกู บั ปจจยั ไดแ ก
1. ความตองการขั้นพื้นฐานของมนุษย หมายถงึ ปจจยั 4 คอื อาหาร เครอ่ื งนงุ หม ยารกั ษาโรคและ

ท่อี ยูอาศัย สง่ิ เหลา น้เี ปนสง่ิ ท่มี นุษยต อ งการในการดาํ รงชีวติ
2. การโฆษณาชวนเชื่อ ผูประกอบการมักใชส่ือ เชน โทรทัศน วิทยุ และหนังสือพิมพ เปนตน

เพ่ือทจ่ี ะแนะนําใหป ระชาชนไดรูจักสินคาและบริการในวงกวางมากข้ึน เพื่อกระตุนใหเกิดการ
บริโภคสินคาและบริการเพ่ิมข้ึน
3. ประเพณี เปนสวนท่ีมีความสําคัญในการเพ่ิมผลผลิต เพื่อตอบสนองความตองการของบุคคล
เชน ประเพณีเขาพรรษา ผูประกอบการจะเพิม่ ผลผลติ เทยี นจํานําพรรษาและประเพณสี งกรานต
ผูประกอบการจะเพิม่ การผลติ นํา้ อบและแปง เปน ตน
4. สภาพสังคม เนือ่ งจากสภาพสังคมท่ีผูคนตองการความสะดวกสบายมากยิ่งข้ึน ผูประกอบการ
จึงมีการเพ่ิมการผลิตสินคาเพ่ือตอบสนองความตองการ เชน รถยนต เครื่องปรับอากาศ
เคร่อื งซักผา เตารดี และตเู ยน็ เปนตน

แรงจงู ใจในการผลิตสนิ คา

1. การเพม่ิ ข้นึ ของประชากร เมื่อประชากรเพิ่มข้นึ ความตองการบริโภคสินคาและบริการยอม
เพมิ่ ขึน้ ดังนั้น ผูประกอบการยอมตอ งผลติ สินคา มากขึ้น เพอ่ื ตอบสนองความตองการ

77

2. การจัดสรรทรัพยากร เปนการนําทรพั ยากรที่มีอยอู ยา งจาํ กัดมาทําใหเกิดประโยชนสูงสุดใน
การผลิตสินคา และบริการ

3. การกระจายทรัพยากร เปนการนําทรัพยากรจากแหลงที่มีอยูมากไปสูแหลงที่มีอยูนอย
โดยผูประกอบการตอ งคํานึงถงึ ประโยชนสูงสดุ และเหมาะสมมากท่สี ดุ

การใชทรพั ยากรในจังหวดั และภูมิภาคของตน

การที่ผูป ระกอบการนําทรัพยากรในพื้นที่มาใชในการผลิตสินคา เน่ืองมาจากสาเหตุหลายประการ
ดงั น้ี

1. การใชท รัพยากรในพืน้ ท่ีมาผลติ สนิ คา ทําใหล ดตน ทนุ ในการขนสง อีกทัง้ ประหยัด เวลาอกี ดวย
2. ทําใหสนิ คามรี าคาถูกลง เนอื่ งจากตนทุนมรี าคาตํ่า
3. เกิดอาชพี ขึ้นภายในทอ งถ่นิ

การบริโภคและการบริการ

การบริโภค หมายถึง การใชสินคาและบริการของประชาชน การบริโภค สามารถแบงออกเปน 2
ลกั ษณะ ไดแ ก

1. การบรโิ ภคสินคาท่ีไมคงทน คือ สินคาที่ใชแลวหมดไป เชน อาหาร ยารักษาโรค เคร่ืองดื่ม
ปากกา ยางลบ สมดุ และดินสอ เปนตน

2. การบริโภคสินคาท่ีคงทน คือ สินคาท่ีใชแลวยังคงอยู เชน โตะ เกาอ้ี รถยนต เสื้อ กางเกง
กระเปา และรองเทา เปนตน

หลักเกณฑใ นการเลอื กซ้ือสนิ คา
1. ความจําเปน พจิ ารณาวา สินคาชนิดนน้ั มีความจําเปนตอการดาํ รงชวี ติ หรอื ไม
2. คุณภาพ เปนส่ิงท่ีมีความสําคัญอยางย่ิงในการเลือกซื้อสินคา โดยเลือกสินคาท่ีมีคุณภาพดี
เหมาะสมกับราคาและปรมิ าณ
3. ราคา เปน สว นหน่งึ ในการเลือกซ้ือ โดยเฉพาะสินคาชนดิ เดยี วกนั คณุ ภาพเทากันและปริมาณ
เทากัน ดังน้นั ราคาจึงเปนหลกั เกณฑใ นการพจิ ารณาสนิ คา อยา งหนง่ึ

การบริการ หมายถึง การปฏิบัติเพื่อใหความสะดวกสบายในดานตาง ๆ เชน การขึ้นรถโดยสาร
การตัดผมและการเลนเครอื่ งเลนในสวนสนกุ เปน ตน

ตลาด

ตลาด หมายถึง สถานท่ีท่ีเปนแหลง ชุมนุมของผูคา เพือ่ จาํ หนายสินคาประเภทตาง ๆ ลักษณะของ
ตลาดแบง เปน 2 ประเภท ไดแ ก

78

1. ตลาดแขงขันสมบูรณ หรือตลาดเสรี หมายถึง ตลาดท่ีมีการแขงขันสูง มีผูซ้ือและผูขาย
จํานวนมาก ราคาของสินคาเปนไปตามกลไกตลาด และผูผลิตมีอิสระในการเขา – ออกใน
ตลาดอยา งเสรี

2. ตลาดแขงขันไมสมบูรณ แบงออกเปน 3 ประเภท ดังนี้
2.1 ตลาดผูกขาด คือ ตลาดที่มีหนวยธุรกิจเดียวในการจัดหาสินคาและบริการในตลาด
ไมมคี ูแ ขง ทางการตลาดเลย
2.2 ตลาดผูขายนอยราย คือ ตลาดท่ีมีหนวยธุรกิจเพียง 3 – 4 รายในการจําหนายสินคา
ชนิดเดยี วกันในตลาด ทําใหสามารถจาํ หนา ยสนิ คา ไดในจํานวนมาก เชน ผูผลิตรถยนต
น้ําอัดลม ปูนซีเมนตและเหล็ก เปนตน
2.3 ตลาดกึง่ แขง ขันกงึ่ ผูกขาด คอื ตลาดที่มผี ูขายจาํ นวนมากแตมีสัดสวนในตลาดนอย เชน
รา นตัดผม รา นอาหารและรานบริการซอ ม เปน ตน

ปจ จยั ทก่ี าํ หนดโครงสรา งทางการตลาด
1. จาํ นวนผผู ลิตในตลาด
2. สภาพภูมิศาสตร
3. ความสามารถของสนิ คา ในตลาดทส่ี ามารถใชท ดแทนกนั มีมากนอ ยเพียงใด

การแขง ขัน
การแขงขัน หมายถึง การตอสูระหวางผูผลิตที่ผลิตสินคาในลักษณะเดียวกัน เพื่อจําหนายใหแก

ผบู รโิ ภคในปรมิ าณทมี่ ากขน้ึ โดยอาศยั ปจจัยตาง ๆ ไดแ ก
1. เทคโนโลยี หมายถึง กระบวนการทางวิทยาศาสตรทีน่ ํามาใชในการผลติ สินคาเพ่ือใหไดสินคา
ทม่ี ีคณุ ภาพดขี ้ึน แตร าคาถูกลง โดยเทคโนโลยแี บงออกเปน 2 ลักษณะ คือ
- เทคโนโลยที างการเกษตร เปน การนําวทิ ยาศาสตรมาพัฒนางานดา น
การเกษตรต้ังแตวิธกี ารผลิต เชน การไถนา การเก่ยี วขาวและวิธีการรดนาํ้
เปนตน การขยายพันธุ คณุ ภาพและปริมาณของผลิต รวมถึงการใชยาปราบ-
ศัตรูพชื
- เทคโนโลยีดานอุตสาหกรรม เปน การนําเคร่อื งจกั รมาใชแ ทนแรงงานคน
เพอ่ื ใหไ ดสินคาทรี่ วดเรว็ มปี รมิ าณมากและมมี าตรฐานเทา เทยี มกนั ซงึ่ ทาํ ใหสนิ คา มรี าคา
ถกู ลงและคณุ ภาพดีข้ึน
2. การเลือกใชท รัพยากรทอ งถิ่น เปนการลดตนทุนการผลิต อีกท้ังยังเปนการเพิ่มรายไดใหกับ
ทองถ่ินของตนเอง เชน ภาคใตมีแรบุกจํานวนมาก ทําใหเกิดโรงงานถลุงแร และการทํา
โรงงานนาํ้ ปลาใกลก ับชายฝง ทะเลท่มี ีการจบั ปลากนั มาก เปนตน

79

ประโยชนของการแขง ขนั
1. ทาํ ใหเ กิดสินคาชนดิ ใหมในตลาด เพ่อื ตอบสนองความตอ งการของผบู รโิ ภค
2. ทาํ ใหส ินคามรี าคาถูกลง แตค ุณภาพดขี น้ึ
3. มสี นิ คาใหเ ลือกมากขนึ้

สถาบนั การเงนิ

สถาบันการเงิน หมายถงึ องคกรท่ีดําเนินการเกี่ยวกับธุรกิจ การเงินและการใหสินเชื่อเปนตัวกลาง
ในการเช่ือมโยงผูออมเงนิ กบั ผูตองการกเู งนิ

หนาท่ีของสถาบนั การเงนิ

ในท่ีนข้ี อกลา วถึงหนา ทีข่ องสถาบันการเงนิ ประเภทธนาคารพาณิชยเ ทา น้นั สวนสถาบนั การเงินเฉพาะ
อยา งกจ็ ะมีหนา ทเ่ี ฉพาะขององคก รแตกตางกนั ไป

หนา ทหี่ ลักของธนาคารพาณิชย มดี ังนี้
1. บริการรบั ฝากเงินสาํ หรบั ผูมเี งินออม โดยผอู อมเงินจะไดรบั ดอกเบีย้ ตอบแทน บริการรบั ฝาก
เงนิ มหี ลายลกั ษณะ ไดแก เงินฝากกระแสรายวนั เงินฝากออมทรพั ย เงนิ ฝากประจํา
2. บริการสนิ เชอื่ โดยแบง ประเภทสนิ เชือ่ ไดด งั นี้
- เงนิ กทู ่วั ไป โดยนาํ หลกั ทรัพยห รอื เงนิ ฝากมาคา้ํ ประกัน
- เงนิ กเู บกิ เงินเกินบญั ชี โดยนําหลักทรพั ยหรอื เงินฝากมาทาํ วงเงินคํ้าประกนั
การเบิกเงินเกนิ บัญชี
- รบั ซือ้ ต๋ัวเงินทมี่ กี าํ หนดระยะเวลา
3. บรกิ ารอืน่ ๆ เชน
- ใหบริการในดา นเปน ตวั แทนของลกู คา เชน ชวยเก็บเงินตามเช็ค ต๋ัวเงินและ
ตราสารอ่ืน ๆ ชวยเกบ็ และจา ยเงินประเภทอน่ื ๆ เชน คา เชา คาดอกเบีย้ คาไฟฟา
คานา้ํ ประปา คา ภาษหี รอื คา ธรรมเนียมใหแกหนว ยงานราชการตาง ๆ
และชวยเปน ตัวแทนรฐั บาลในการขายพันธบตั ร ต๋ัวเงินคลงั เปนตน
- ใหบรกิ ารชว ยเหลอื ดา นการคาและการชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ

กิจกรรมที่ 2

ผเู รยี นมีหลักในการเลือกซอื้ ของใชอ ยางไรบาง จดั ลําดบั ใหเ หน็ ความสาํ คญั มาประกอบดว ย

80

สหกรณ

สหกรณ หมายถึง การรวมกลุมกันของคณะบุคคลเพ่ือดําเนินกิจการตาง ๆ โดยมีวัตถุประสงค
ชวยเหลอื ซ่ึงกันและกนั ระหวางสมาชกิ และไดจ ดทะเบียนเปนสหกรณต ามกฎหมาย

หลักการของสหกรณ

1. เปดรบั สมาชกิ ตามความสมคั รใจ เขามาเปน สมาชกิ ดวยความเต็มใจ
2. เปด รบั สมาชิกโดยไมจ าํ กดั เชือ้ ชาติ ศาสนา หรอื ฐานะทางสงั คม
3. ดาํ เนินการตามหลกั ประชาธปิ ไตย คอื สมาชิกมีสทิ ธิแสดงความคิดเห็นและมีสทิ ธิออกเสยี ง
4. สหกรณตอ งจดั สรรผลประโยชนใหแกสมาชิกในรปู ของเงินปนผลจากหุน สวนทส่ี มาชกิ มอี ยู
5. เจาหนาที่และสมาชิกของสหกรณมีสิทธิ์ในการรับทราบขอมูลที่เปนประโยชนตอการพัฒนา

กิจการสหกรณ
6. เจาหนา ทีแ่ ละสมาชิกสหกรณค วรหาความรูใหม ๆ และแลกเปลีย่ นความรูระหวางกัน เพ่ือนํามา

พฒั นากจิ การของสหกรณ

ระเบียบการจดั ตงั้ สหกรณ

1. กาํ หนดชอื่ และประเภทของสหกรณ
2. กําหนดวัตถปุ ระสงคของการจดั ตัง้ สหกรณ
3. ตอ งมคี ณะบคุ คลตงั้ แต 10 คนขนึ้ ไป
4. ตอ งจดทะเบยี นจดั ต้ังสหกรณตามพระราชบัญญัตสิ หกรณ พ.ศ. 2511
5. ตองดําเนนิ การตามหลกั การของสหกรณ

วิธีการจดั ตั้งสหกรณโรงเรยี น

1. จดั ประชุมเพ่อื เชิญชวนใหผสู นใจเขา รวมเปน สมาชิก โดยช้ีแจงขอดี ขอเสีย รวมถึงผลประโยชน
ในการเขา เปนสมาชิกของสหกรณ

2. แตง ตั้งคณะบุคคลเพ่ือดําเนนิ การจัดตง้ั สหกรณ
3. กําหนดระเบียบเก่ยี วกับสมาชกิ ราคาหุน เงนิ ปน ผล และระเบยี บขอ บังคบั ตาง ๆ
4. เปดรบั สมัครสมาชกิ ทสี่ นใจ
5. จัดประชุมสมาชกิ ท้งั หมดเก่ยี วกบั วิธกี ารดาํ เนินงานของสหกรณ

วิธกี ารจดั ต้งั สหกรณขน้ึ ในชมุ ชน

1. ขน้ั เตรียมการ
- สํารวจความพรอมของบุคลากรภายในชมุ ชน
- จัดหาสถานทีใ่ นการจดั ตั้งสหกรณ
- แตงตงั้ คณะผูดาํ เนนิ งานจดั ตั้งสหกรณ

81

- คนควาหาความรเู ก่ียวกบั การดําเนินกจิ การสหกรณและหลกั การในการจัดตัง้
- กาํ หนดระเบยี บ ขอบังคับ และกฎเกณฑก ารรบั สมาชิก ราคาหุน วัตถปุ ระสงค

และวิธกี ารดําเนินงานของสหกรณ
2. ข้ันดําเนนิ การจัดตงั้

- เปดรบั สมาชิกสหกรณ
- ประชมุ สมาชิกเพอ่ื แตง ต้งั คณะกรรมการดําเนนิ งาน
3. ขัน้ ตอนดาํ เนินกิจการ
- คณะกรรมการตองดําเนินกจิ การของสหกรณใ หเ ปน ไปตามวตั ถปุ ระสงค

หลักการและระเบยี บขอบงั คบั ของสหกรณ

ประโยชนข องการจดั ต้ังสหกรณ
1. สมาชิกของสหกรณส ามารถซอื้ สินคา ไดในราคาที่ถูกลง
2. การรวมตัวกันทาํ ใหเ กดิ การชวยเหลอื ซ่ึงกนั และกันในหมสู มาชกิ
3. สมาชิกไดรบั ประโยชนจ ากเงินปนผล
4. สง เสริมใหเ กดิ ความสามัคคขี ้ึนในชุมชน
5. เปนแหลง เงนิ กขู องสมาชิก
6. ทําใหเกิดการเรียนรกู ารดาํ เนินธุรกจิ ในรปู แบบหนึง่ ซงึ่ สามารถนําไปปรบั ใชใ นการทาํ ธรุ กจิ
รปู แบบอืน่ ได

ภาษี

ภาษี หมายถงึ เงินที่รัฐหรอื ทอ งถ่นิ เรียกเกบ็ จากบคุ คล เพ่ือใชจ ายในการบรหิ ารประเทศหรือทองถ่ิน
ภาษถี อื วา เปน รายไดสาํ คญั ของรฐั ทน่ี าํ มาใชจา ยดานตา ง ๆ

การเสียภาษจี ะคดิ ตามปภ าษี เรม่ิ ต้ังแต 1 เมษายนปน้ี – 31 มีนาคมปถัดไปของทุกป การหลีกเล่ียง
ไมเสียภาษีตองเสียคาปรับหรืออาจถูกจําคุกได การเสียภาษีเปนส่ิงควรทําเพราะเงินภาษีถูกนําไปใชในการ
พัฒนาประเทศ

ประโยชนข องภาษี

1. ใชในการพัฒนาประเทศในดานตาง ๆ เชน สรางถนน สรางโรงพยาบาล สรางโรงเรียนและ
กอสรา งสงิ่ ตา ง ๆ อนั เปนประโยชนแกป ระชาชนสวนรวม เปน ตน

2. ใชเ ปนเงนิ เดือนขา ราชการประจาํ และขา ราชการการเมอื ง ซึ่งใหบ รกิ ารประชาชนในดา นตาง ๆ

82

ลักษณะของการจดั เกบ็ ภาษี

แบงออกเปน 2 ลักษณะ ไดแก
1. ภาษีทางตรง คือ ภาษีที่รัฐเรียกเก็บโดยตรงจากบุคคลผูมีรายได เชน ภาษีเงินได
เปนตน
2. ภาษที างออ ม คอื ภาษีท่ผี ูเสียภาษีผลกั ภาระใหผอู ่นื จายแทน เชน ภาษีมลู คา เพ่มิ
ซ่งึ ผูซื้อสินคา หรือบริการ เปน ผูจา ยแทนผูประกอบการ เปนตน

ประเภทของภาษี
1. ภาษีเงินได เปนภาษีท่เี รียกเก็บจากบคุ คลท่ีไดรับเงิน ทรัพยสิน หรือประโยชนอยางอ่ืน
ซึง่ อาจคาํ นวณเปนเงนิ ได แบงออกเปน 2 ลกั ษณะ ไดแก
- ภาษเี งนิ ไดบ ุคคลธรรมดา เปนภาษที ีร่ ัฐเรียกเก็บจากบุคคลท่ีมีรายได เชน ขาราชการ
พนกั งานบรษิ ทั และพนักงานรฐั วิสาหกจิ เปนตน
- ภาษเี งินไดนิติบุคคล เปนภาษีที่รัฐเรียกเก็บจากผูประกอบการท่ีเปนกลุมบุคคลหรือ
องคกร เชน บรษิ ทั หา งหนุ สว น เปนตน โดยคิดภาษีจากกาํ ไรทไี่ ดร บั
2. ภาษบี าํ รุงทองท่ี เปนภาษีทีเ่ จาของทดี่ นิ ตองเสียเปนรายปจากราคาปานกลางของที่ดิน
ตามที่ทางราชการไดกาํ หนดไว เพ่อื ใหเปน รายไดข ององคการบรหิ ารสวนทอ งถ่ินซ่ึงที่ดิน
อยูใ นเขตนนั้
3. ภาษโี รงเรอื นและท่ีดิน เปนภาษีที่รัฐเรียกเก็บจากผูท่ีมีกรรมสิทธิ์ในท่ีดินและโรงเรือน
รวมถึงสิ่งปลูกสรางอ่ืนบนท่ีดินที่ใหเชา ประกอบธุรกิจการคาหรือผลประโยชนอื่นใด
ที่เจา ของไดร ับตอบแทนตองเสียภาษีเปน รายปต ามทีร่ ฐั กําหนด
4. ภาษมี ูลคาเพ่ิม เปนการเรียกเก็บภาษีทางออมท่ีรัฐเรียกเก็บจากบุคคลที่ซ้ือสินคาหรือ
บรกิ ารโดยจดั เกบ็ เฉพาะมูลคา สว นทเี่ พม่ิ ขนึ้ ในแตละข้ันตอนของการผลิต การจําหนาย
หรือการใหบ ริการ
5. ภาษสี รรพสามติ เปนภาษีที่กรมสรรพสามิตเรียกเก็บจากสินคาท่ีผลิตหรือนําเขา และ
การใหบ ริการในทางธุรกิจตามที่กฎหมายกําหนด เชน ภาษีสุรา ภาษีบุหร่ี ภาษีกิจการ
สถานบนั เทงิ และภาษีรถยนต เปนตน

กจิ กรรมที่ 3

ผเู รียนสาํ รวจชมุ ชนของตนเองวา มสี ถาบนั การเงินทมี่ บี ทบาทหนาทใี่ หก ารออม
และการใหส นิ เช่อื หรอื ไม อยา งไร อธบิ ายมาพอเขาใจ

กจิ กรรมที่ 4

ผูเ รยี นเปน สมาชิกกลมุ สหกรณใ ดหรอื ไม หากเปน สหกรณดงั กลาวมวี ัตถปุ ระสงค
และการดาํ เนนิ งานอยางไร อธบิ ายมาพอเขา ใจ

กิจกรรมท่ี 5

การเกบ็ ภาษีอากรในประเทศไทย มหี นวยงานใดรบั ผิดชอบจดั เกบ็ บา งและจัดเกบ็ ภาษีอากร
ประเภทใด อธิบายมาพอเขา ใจ

83

เร่อื งท่ี 3 คุณธรรมของผูผลิตและผูบ รโิ ภค

ความหมายของผผู ลติ

ผูผ ลติ หมายถึง ผผู ลิตสนิ คาและบรกิ าร โดยการนําปจจัยการผลิตมาแปรรูปเปนสินคา เชน นําองุน
มาทําเปนไวน นาํ ขาวสาลีมาทําเปน ขนมปง นําถัว่ เหลอื งมาสกดั เปนนํ้ามัน หรอื สรางบรกิ ารในรปู แบบตา ง ๆ
เชน บรกิ ารขนสง บริการความบันเทิงตาง ๆ เปน ตน

ความหมายของผบู รโิ ภค

ผูบริโภค หมายถึง ผูใชประโยชนจากสินคาและบริการ ซ่ึงอาจจะเปนการบริโภคโดยตรง เชน
การดม่ื การรบั ประทาน การใชสินคาหรอื การบรโิ ภคทางออ ม เชน การใชน ํา้ มนั ในการขบั รถยนต การใชไฟฟา
ในเคร่อื งใชไฟฟา ตาง ๆ เปนตน

ความสัมพนั ธของผผู ลิตและผบู รโิ ภคสนิ คาและบรกิ าร

ในระบบเศรษฐกิจ บุคคลคนหนึ่งอาจทําหนาท่ีเปนเพียงผูบริโภค เปนเพียงผูผลิตเปนเพียงเจาของ
ปจ จัยการผลติ หรอื เปนทงั้ ผูบริโภคและผูผ ลติ เปนท้งั ผบู ริโภคและเปน เจาของปจจัยการผลติ หรือเปนทั้งสาม
ประการก็ได ผบู ริโภคทาํ หนาที่วินิจฉัยและตดั สนิ ใจวา จะบรโิ ภคสินคา และบริการอะไรที่ตองการ เพื่อแสวงหา
ความพงึ พอใจใหม ากท่ีสุด เมื่อตัดสินใจเลือกประเภทของสินคาและบริการท่ีจะบริโภคหรือใชแลว ผูบริโภค
ก็ตองมาคิดวา จะมปี จจัยทางดานการเงนิ ทจี่ ะนํามาซอ้ื สนิ คาและบรกิ ารเหลานั้นหรือไม หนทางหน่งึ ทผี่ บู ริโภค
จะไดเงนิ มาใชจา ยกค็ ือ จากกําไรที่ไดใ นฐานที่ทําหนา ที่ผผู ลติ สินคาหรือจากผลตอบแทนของการเปนเจาของ
ปจจัยการผลิตแลวขาย หรือใหเชาปจจัยการผลิตท่ีตนมีหรือครอบครองอยู ดังนั้น ผูบริโภคทุกคนจึงตอง
ทาํ หนา ทเี่ ปนผูผ ลติ หรอื เปนเจาของปจจัยการผลติ หรอื เปน ทัง้ สองอยา งไปในตัว

ในฐานะที่เปนผูผลิต บุคคลตองมีหนาที่ในการนําเอาปจจัยการผลิตตาง ๆ ท่ีอาจไดจากการ
ครอบครองของตนหรือไดจ ากการหาซ้ือหรือเชาซื้อจากบุคคลอื่นมาผลิตเปนสินคาสําเร็จรูปหรือบริการแลว
ขายหรือมอบใหแกผ ูบ รโิ ภค ดงั นน้ั หนาที่สาํ คญั ของผูผลิตก็คือ การผลิตสินคาและบริการตามความตองการ
ของผูบริโภคดวยตนทุนการผลิตท่ีตํ่าท่ีสุด เพ่ือใหสามารถขายสินคาและบริการเหลานั้นในราคาที่ต่ํากวา
คแู ขงขันรายอน่ื ๆ การผลิตสินคาและบริการนบ้ี างคร้ังผผู ลิตตองเส่ียงตอการขาดทนุ ถา ตน ทนุ การผลติ สงู กวา
รายรับที่ไดจากการขายสินคาและบริการนั้น ดังน้ัน ผูผลิตจึงตองมีการวางรูปแบบของการดําเนินการที่ดี
เพอ่ื หลีกเลีย่ งการขาดทุนและเพอ่ื ใหไดกาํ ไรคุมกบั ความเหนอ่ื ยยากและความลําบากตลอดจนการลงทนุ ของตน

ในฐานะทีเ่ ปน เจาของปจ จัยการผลิต บคุ คลจาํ ตอ งนําเอาปจจัยการผลิต ซ่ึงไดแก ท่ีดิน แรงงาน ทุน
และการประกอบการไปเสนอขายหรือใหบริการแกผูผลิต เพื่อนําไปผลิตสินคาและบริการตาง ๆ เม่ือผูผลิต
ตกลงรบั ซือ้ นําเอาปจจัยเหลา นั้นไปผลิตกจ็ ะใหผลตอบแทนแกเ จา ของปจจัยการผลิตในรูปของคาเชา คาจาง
ดอกเบ้ยี และกําไร ซง่ึ เจาของปจ จยั การผลติ กจ็ ะนาํ เอาผลตอบแทนซงึ่ อยใู นลักษณะตา ง ๆ กันไปใชจายหาซ้ือ
สินคาตาง ๆ เพ่อื การอุปโภคและบริโภค บางครั้งเจาของปจจัยการผลิตอาจทําหนาที่เปนผูผลิตเองโดยการ
นาํ เอาปจจยั การผลิตทตี่ นมอี ยูไปใชผลติ สินคา และบรกิ ารตาง ๆ

84

คณุ ธรรมของผผู ลติ

ผูผลิตสินคา และบรกิ าร ควรมคี ณุ ธรรมพืน้ ฐานในการดําเนนิ การ เพื่อสรางความเช่ือมน่ั ใหกับผบู ริโภค
และเพือ่ ผลประโยชนของผผู ลิตในระยะยาว ดงั นี้

1. ผูผ ลิตตอ งไมทําในส่งิ ที่ไมถกู ตอง การทําใหผบู ริโภคไดร บั อนั ตรายจากการใชสินคา
หรือบริการของตนเองเปน สงิ่ ท่นี าละอายและขาดความรบั ผิดชอบ ผูผลิตควรละเวนและตอ งไมก ระทํา

2. ผผู ลติ ตองพัฒนาคณุ ภาพสินคา อยูเสมอ ผผู ลติ ตองถอื วาเปนความจาํ เปน ที่จะตองพัฒนา
สินคา ใหไดม าตรฐาน โดยการนําสินคาของตนไปตรวจสอบคุณภาพกอนที่จะนําไปจําหนายแกผูบริโภค เชน
นําสนิ คา ไปตรวจสอบท่สี ํานกั งานมาตรฐานผลติ ภัณฑอตุ สาหกรรม (มอก.) เพือ่ เปน หลักประกนั แกผบู รโิ ภค

3. ผผู ลติ ตอ งรกั ษาความซอ่ื สตั ยตอผบู ริโภค การผลิตสินคา ทไ่ี ดม าตรฐานเดียวกันหมด
เปน สิง่ ท่ีสาํ คัญ เปน การสรางความเชอื่ มัน่ และศรทั ธาในสินคาและถอื วาแสดงความซอ่ื สตั ยต อ ผูบรโิ ภค

4. การรักษาสภาพแวดลอม ผผู ลติ ตอ งถอื เปน หนา ทแี่ ละความรับผดิ ชอบตอ การรกั ษา
สภาพแวดลอ มมิใหถ ูกทาํ ลาย รวมทง้ั ตอ งอนรุ กั ษส ิง่ แวดลอ มใหค งอยตู อไป เชน จัดสภาพแวดลอมโรงงานให
นาอยู สะอาด และถูกสขุ อนามัย จัดระบบการบําบัดนํ้าเสยี อยางดี เชน มีการปลกู ตน ไมและจัดกิจกรรมสงเสริม
การอนรุ ักษส ภาพแวดลอ มใหดีขน้ึ

คณุ ธรรมของผบู ริโภค

คุณธรรมของผูบริโภคเปนหลักการในการเลือกบริโภคสินคาและบริการตาง ๆ ผูบริโภคควรปฏิบัติ
โดยคาํ นงึ ถงึ หลักการ ดงั น้ี

1. ความจาํ เปน หมายถงึ การบรโิ ภคอปุ โภคในสิ่งจาํ เปน เชน ดา นปจจัยส่ี ซง่ึ ประกอบดว ย
เส้อื ผา ยารักษาโรค อาหาร ทอ่ี ยูอาศัยในปริมาณที่พอเพียงตอการดํารงชีวิตประจําวัน ไมควรบริโภคอุปโภค
สนิ คา และบรกิ ารในปริมาณท่มี ากเกินไป เพราะกอใหเ กดิ ความสนิ้ เปลอื งของสังคมและเปน ผลเสียตอ สขุ ภาพ

2. ความมปี ระโยชนและความปลอดภัย หมายถงึ การบรโิ ภคอปุ โภคในสิง่ จําเปน ทีก่ อใหเ กดิ
ประโยชน เชน มนุษยควรรับประทานอาหารเพื่อประทังชวี ติ โดยตองคาํ นงึ ถงึ คุณคา ของสารอาหารดวย ไมควร
ซ้ือสินคา และบริการดว ยเหตุผลท่ีวา ราคาถกู

3. ความประหยดั หมายถึง การบริโภคอุปโภคโดยการใชจ า ยใหเ หมาะสมกบั ฐานะทาง
เศรษฐกจิ ของตน ไมฟมุ เฟอย ไมท้งิ ขวาง ไมเลียนแบบการบริโภคของบุคลอื่น ซึ่งมีฐานะทางเศรษฐกิจดีกวา
ท่ีอาจนิยมบรโิ ภคอุปโภคสนิ คา และบริการท่ีมีราคาแพงและไมบริโภคตามการโฆษณา หลักการความจําเปน
หรือความพอเพียง ความมปี ระโยชน ความปลอดภัยและความประหยัดเปนส่ิงท่ีเกิดข้ึนพรอม ๆ กัน ซ่ึงเปน
หลักการทีส่ ามารถเกดิ ข้ึนไดเ สมอ ถา บุคคลใชส ตแิ ละปญญาไตรตรองกอนที่จะตัดสินใจบริโภคอุปโภคสินคา
และบรกิ าร

85

กิจกรรมท่ี 1

การทผี่ ูผลิตและผบู รโิ ภคสินคา และบริการมีคณุ ธรรม มีประโยชนต อเศรษฐกจิ อยางไร
บอกมา 3 ขอ

กจิ กรรมที่ 2

หากผเู รียนมคี วามจําเปนจะตองใชส ินคาชนดิ หนงึ่ แตราคาสนิ คาชนดิ น้นั แพงมาก
ผเู รยี นคดิ วา จะซอ้ื สินคานั้นหรือไม เพราะเหตใุ ด บอกมาใหเขาใจ

เรือ่ งท่ี 4 ทรพั ยากรธรรมชาติ สง่ิ แวดลอ มในทอ งถนิ่ และชมุ ชน

ทรัพยากร

ความหมายของทรพั ยากร
ทรัพยากรในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง ส่ิงมีคาท้ังปวง ซ่ึงอาจจะเกิดข้ึนเองหรือมีอยูตามธรรมชาติ

และเกิดจากการท่มี นษุ ยสรา งหรอื ประดษิ ฐข้ึน

ประเภทของทรพั ยากร

ทรัพยากรแบง ออกเปน ประเภทตาง ๆ ดงั น้ี
1. ทรพั ยากรมนษุ ย หมายถึง บคุ คลหรือมนุษยใ นฐานะทเ่ี ปน แรงงานหรอื ผปู ระกอบการ
ซง่ึ เปน สวนหนง่ึ ของกระบวนการผลติ และการพฒั นาประเทศในดานตาง ๆ
2. ทรัพยากรทไี่ มใชม นษุ ย ประกอบดว ย
ก. ทรัพยากรท่ีมนุษยสรางขึ้น หมายถึง ทรัพยากรที่มนุษยสรางข้ึน เชน เครื่องจักร
คอมพิวเตอร รถยนต รถจักรยาน บาน และเคร่อื งใชไมส อยตาง ๆ
ข. ทรัพยากรธรรมชาติ ซงึ่ หมายถึง ทรพั ยากรท่เี กิดขึ้นเองหรอื มอี ยตู ามธรรมชาติ
ซึ่งอาจแบง ยอ ยได 3 ประเภท ดังน้ี
- ทรัพยากรธรรมชาตทิ ใี่ ชแลว ไมหมดเปลอื งหรอื สญู หายไป ไดแ ก อากาศ นาํ้
ในวฏั จักรหมนุ เวียน
- ทรพั ยากรท่ที ดแทนหรือรกั ษาไวไ ด เชน น้ํา (ทอ่ี ยูเฉพาะท่ีเฉพาะแหง ดิน ทด่ี นิ
ปาไม ทุง หญา สตั วป า
- ทรพั ยากรทไ่ี มเ พมิ่ ขนึ้ ใชแลวหมดไป เชน แรธ าตุ น้ํามัน

ทรัพยากรธรรมชาติท่ีทดแทนหรือรักษาไวไดและทรัพยากรธรรมชาติที่ไมเพ่ิมขึ้นใชแลวหมดไป
ถือเปนทรัพยากรที่มีอยูอยางจํากัด เพราะถึงแมบางอยางจะสรางทดแทนหรือบํารุงรักษาได แตก็ตองใช
ระยะเวลายาวนาน เชน ทรัพยากรปา ไม เปนตน

86

ภาวะวกิ ฤติทรพั ยากรธรรมชาติ

ปจจุบันประเทศไทยประสบภาวะวกิ ฤตกิ ารณทรพั ยากรธรรมชาติ
ทรัพยากรธรรมชาติ เม่ือนํามาใชมากเกินไปโดยไมมีการสรางทดแทนก็จะทําใหเกิดการ

สูญเสียหรือถกู ทําลายได เชน การตดั ถนน เพ่อื ใชในการคมนาคม การสรางเขื่อนเก็บน้ํา จะตองใชเนื้อท่ีและ
บริเวณพ้ืนดินจํานวนมหาศาล ทําใหพ้ืนดินท่ีเปนปาไมถูกโคนทําลายลง ทําใหปาไมลดลง สัตวปาลดลง
เกิดความแหง แลง ฤดกู าลผนั แปร ฝนตกไมตรงตามฤดกู าลหรอื ตกนอ ย มกี ารทําลายปาเพื่อการเพาะปลกู และ
ใชสารเคมีในการเพาะปลูกเกินความจําเปน ทําใหดินท่ีอุดมสมบูรณ เสื่อมสภาพ เมื่อทรัพยากรเส่ือม
สภาพแวดลอมกเ็ สอ่ื มสภาพไปดวย

ลกั ษณะอาชพี ของครอบครวั ชมุ ชน ประเทศ

ความหมายของอาชีพ
อาชีพ หมายถงึ งานหรอื กจิ กรรมใด ๆ ทีก่ อ ใหเกดิ ผลผลติ ท่สี ามารถประเมินคาเปนเงินหรือ

รายไดแ ละกิจกรรมนน้ั ตอ งสจุ รติ เปนท่ียอมรบั ของสงั คม
ความสําคญั ของอาชีพ
1. ความสําคัญตอบุคคลและครอบครัว การท่ีมนุษยจะดํารงชีวิตอยูในสังคมไดอยางมี
ความสุขตามอัตภาพนั้น จําเปนตองประกอบอาชีพเพ่ือใหมีรายได เพื่อที่จะนําไปซื้อ
เคร่อื งอปุ โภคบรโิ ภค สงิ่ ของทีจ่ ําเปน ในการดาํ รงชวี ิตของตนเองและคนในครอบครวั
2. ความสําคญั ตอ ชุมชน ประเทศ ในระดับชุมชน อาชีพมีความสําคัญตอเศรษฐกิจภายใน
ชุมชน ทําใหมีการใชทรัพยากรในทองถิ่น แกปญหาความยากจนของคนในชุมชน
เมื่อประชาชนมรี ายไดยอมกนิ ดอี ยดู ี รางกายแข็งแรง สุขภาพจิตดี สงผลตอการพัฒนา
ชุมชน และในระดบั ประเทศ เมือ่ ชุมชนพัฒนาสังคมสวนรวมกจ็ ะเจรญิ กา วหนา ไปดว ย
ประเภทของอาชพี
อาชีพแบงไดหลายประเภท ดังนี้
1. แบง ตามลักษณะอาชพี
- อาชพี อิสระ หมายถงึ อาชีพทผ่ี ปู ระกอบการดําเนนิ การดว ยตนเอง อาจเปน ผผู ลติ
สินคา หรอื เปนผบู ริการก็ได
- อาชีพรับจา ง หมายถึง อาชีพทผ่ี ปู ระกอบการไมไดเ ปน เจา ของ แตไ ดร บั จา งจาก
นายจางเปน ชว งระยะเวลา เชน รายชั่วโมง รายวัน รายเดอื น
2. แบงตามลักษณะรายไดและความมนั่ คง
- อาชีพหลัก หมายถงึ อาชีพทีผ่ ูป ระกอบการใชเวลาสว นใหญใ นการประกอบการ
- อาชพี รองหรอื อาชีพเสริม หมายถึง อาชีพที่ผูประกอบการใชเวลานอกเวลางานหลัก
ดาํ เนินการ

87

3. แบงตามสาขาประกอบการ
- อาชีพดา นอุตสาหกรรม เชน ชา งยนต ชา งไฟฟา ชางวทิ ยุ เปนตน
- อาชีพดา นเกษตรกรรม เชน ทํานา ทาํ ไร เลี้ยงสัตว ทําการประมง เปน ตน
- อาชีพดา นคหกรรม เชน ศลิ ปหัตถกรรม เชน ตดั เย็บเส้อื ผา ทําอาหาร ขนม เปน ตน
- อาชพี ดา นพาณิชยกรรม เชน คา ขาย บัญชี เลขานุการ เปน ตน
- อาชพี ดานอ่ืน ๆ เชน ดา นกีฬา ดานบันเทงิ ดนตรี นาฏกรรม เปนตน

ปจจัยท่ีมีอิทธพิ ลตอ การเปล่ยี นแปลงทางอาชพี

ทาํ ใหเ กิดอาชีพใหม ทําใหเกิดการพัฒนาอาชีพหรือแมกระทั่งเกิดความเสื่อมทางอาชีพ มีหลายปจจัย
ดงั น้ี

1. ความเจรญิ กาวหนา ทางเทคโนโลยี
ความเปลย่ี นแปลงทางดานเทคโนโลยี ปจ จบุ นั วทิ ยาการไดเจรญิ กาวหนาไปอยางรวดเร็ว

และเปน สาเหตทุ ําใหเ กดิ เทคโนโลยีใหม ๆ ตลอดเวลา ซ่ึงมีผลตอการเกิดการพัฒนาและการเส่ือมของอาชีพ
เปนอยางยง่ิ เชน การนําเคร่อื งจักรมาใชแทนแรงงานคน การนาํ เทคโนโลยีทางการเกษตรมาใชในการเกษตร
การนาํ คอมพวิ เตอรมาใชในสาํ นักงาน เปนตน

2. ความเปลี่ยนแปลงทางทรัพยากร
ทรพั ยากรนับวา เปน ปจ จยั ในการผลติ เบื้องตนท่สี ําคัญ ซ่ึงกอ ใหเ กิดอาชีพ ทรัพยากรนั้น

มมี ากมายและแตกตางกนั ไปในทองถิน่ เชน ปา ไม นํ้า แรธ าตุ นาํ้ มนั พืช ผัก และผลไม สัตวบก สัตวนํ้า ฯลฯ
ทรพั ยากรมีการเปลย่ี นแปลงอยูต ลอดเวลา มที ั้งท่ีจํานวนลดลงอันเน่ืองมาจากมนุษยนําไปใชประโยชน มีท้ัง
ทรัพยากรทเ่ี กิดขน้ึ มาใหม เชน นาํ้ มัน และกา ซธรรมชาติ เปน ตน

3. ความเปลยี่ นแปลงทางดา นการเมือง
การเมอื งเปนปจ จยั สําคญั ในการลงทุน การทจ่ี ะมนี กั ลงทุนมาลงทุนมากหรือนอยขึ้นอยู

กับสภาพทางการเมือง ถารัฐบาลมีเสถียรภาพมั่นคง ไมเปล่ียนแปลงรัฐบาลบอย ๆ ผูท่ีจะมาลงทุนใน
อตุ สาหกรรมตาง ๆ ก็จะเกดิ ความมน่ั ใจท่จี ะมาลงทุน นอกจากน้ันนโยบายของรฐั บาลจะเปนตัวกําหนดอาชีพ
ตา ง ๆ ไดเปน อยา งดี

4. ความเปลยี่ นแปลงทางสงั คม
โดยเฉพาะการทมี่ ปี ระชากรเพม่ิ มากข้ึน ตองการส่งิ ของอปุ โภค บริโภคและส่ิงดาํ รงชวี ติ มี

มากขนึ้ ทําใหเ กิดการลงทุนเพอื่ ผลิตสินคาและบริการมากขนึ้ ดวย

88

การสาํ รวจความพรอ มในการเลอื กประกอบอาชพี

การทจี่ ะเลือกประกอบอาชีพใด ควรไดสาํ รวจความพรอ มทกุ ๆ ดา น ดังนี้
1. ความพรอมของตนเอง แบง ไดด ังน้ี
- สง่ิ ตาง ๆ ท่ีเกย่ี วขอ งกับการประกอบอาชีพทต่ี นเองมอี ยูในขณะน้นั เชน เงินทุน ที่ดิน

แรงงาน วัสดุเคร่ืองมือ เคร่อื งใช และอน่ื ๆ ทจี่ าํ เปนตอ การประกอบอาชีพท่กี ําลังตดั สินใจเลือก
- ความรู ทักษะและความถนัดของตนเอง การท่ีจะประกอบอาชีพใหไดผลดีจะตอง

พจิ ารณาถงึ ความรู ทกั ษะและความถนัดของตนเองดว ยเสมอ เพราะสิ่งเหลา นจี้ ะชวยใหการกระทําในสิ่งที่ตน
ถนดั นั้น เปน ไปอยา งสะดวก รวดเรว็ คลอ งแคลว และมองเหน็ ชองทางทจ่ี ะพัฒนาอาชีพใหร ุดหนา ไดดีกวา คนที่
ไมม คี วามรู ทกั ษะและถนัดในอาชพี นัน้ ๆ แตตดั สนิ ใจเลือกประกอบอาชพี น้นั ๆ

- ความรกั และความจริงใจ เปนองคประกอบที่เกิดจากความรูสึกภายในของแตละคน
ซงึ่ ความรูส กึ นจี้ ะเปนแรงผลกั ดนั ใหเกิดการทํางานดวยความมานะ อดทน ขยัน กลาสู กลาเส่ียง ซึ่งถือวาเปน
องคประกอบในการตัดสินใจที่สําคัญอยางหน่ึง หากการพิจารณาตัดสินใจมิไดคํานึงถึงส่ิงน้ีแลว การท่ีจะ
ประกอบอาชีพไปไดอยา งเดด็ เดยี่ ว มนั่ คง และลดนอ ยลงไป

2. ความพรอมของสงั คม ส่ิงแวดลอม คอื ความพรอมของสิ่งตาง ๆ ที่อยูรอบ ๆ ตัวเราหรือ
จะตองเขามาเกยี่ วขอ งที่จะสงผลดี ผลเสยี ตอการประกอบอาชีพของตน เชน ทําเล ตลาด สวนแบงของตลาด
ทรัพยากรที่เอ้ือในทองถนิ่ แหลง ความรู ตลอดจนผลทจี่ ะเกดิ ขนึ้ ตอชุมชน หากเลอื กอาชีพนัน้ ๆ

3. ความพรอมทางวิชาการของอาชีพ คือ ความพรอมของขอมูลความรูและเทคนิคตาง ๆ
สาํ หรับการประกอบอาชพี นน้ั ๆ เชน การบํารงุ รกั ษาตน ออนพืช การฉีดยาฆาแมลงกอนเก็บเก่ียว การเคลือบ
สารเคมี เปน ตน

ปจ จัยสําคัญในการประกอบอาชพี

1. ทุน เปน ปจจยั ทส่ี ําคัญในการใหก ารสนบั สนนุ ในการจัดหาทรพั ยากรและเอื้ออํานวยในกิจการให
ดาํ เนนิ ไปดวยความเรยี บรอย

2. คน เปน ทรัพยากรบคุ คลท่ถี ือไดวาเปน ปจ จยั ทม่ี คี วามสําคัญอยางยิง่ ที่จะกอผลสําเรจ็ กบั กจิ การได
เปนอยางมาก

3. ท่ีดิน คือ แหลงหรือท่ีทํามาหากินของผูประกอบอาชีพอิสระจะเปนท่ีต้ังสํานักงานและบริเวณ
ประกอบอาชพี

4. เครอ่ื งจกั ร เปนอุปกรณทจี่ ัดหามาเพ่ือใชปฏบิ ตั ิงานใหเ กดิ ประโยชนสูงสดุ และคุม คา
5. วัสดุ เปน ปจจยั สําคญั เพราะเปนวตั ถุดิบทจ่ี ะนาํ มาใชผ ลิตหรือใหบ รกิ าร วัสดุที่ใชตองมีคุณภาพดี

และมปี รมิ าณพอ
6. การคมนาคม คือ เสนทางติดตอ ระหวางผดู ําเนนิ กจิ การกบั ผูม าใชบรกิ าร สามารถติดตอ ไดส ะดวก

และปลอดภัย

89

7. การตลาด เปนแหลง ชวยกําหนดทิศทางความตองการของสินคา แลกเปลี่ยนสินคา การแขงขัน
สนิ คา ดานคุณภาพและราคา

8. การจดั การ คือ การวางแผนการดําเนนิ การประกอบอาชีพอาชีพ เพ่ือใหเกิดผลดีอยางเหมาะสม
คุมคา คุมเวลา คมุ ทนุ และหวงั ไดก าํ ไรสงู สุด เริ่มตน ต้งั แตก ารเลือกสิ่งท่ีจะผลิต จะบริการวิธีการ
และการใชวัสดอุ ปุ กรณ

9. การประชาสัมพันธ เปนสิ่งสําคัญและจําเปนอยางย่ิงที่ผูประกอบอาชีพอิสระจะตองกระทํา
เพือ่ เปนการบอกกลา วช้แี จงใหผูอ่นื ทราบวา เราดําเนินกจิ การอะไร อยางไร เมอื่ ไร ท่ีไหน

หลกั การของเศรษฐกิจพอเพียง

พอสรปุ สาระสาํ คัญ ๆ ไดด งั ตอไปนี้
1. การพ่งึ ตนเอง หลกั เศรษฐกจิ พอเพียงมุง เนน การผลิตพชื ผลใหเพยี งพอกับความตองการ

บรโิ ภคในครวั เรอื นกอ นทีเ่ หลือจากบริโภค จึงดําริเพื่อการคาเปนอันดับรองและสามารถพ่ึงตนเองได มีชีวิต
อยางไมฟุงเฟอ ลดคาใชจาย โดยการสรางส่ิงอุปโภคบริโภคในท่ีดินของตนเอง เชน ขาว นํ้า ปลา พืชผัก
เปน ตน

2. การรวมกลุมของชาวบาน หลักการของเศรษฐกิจพอเพียงจะใหความสําคัญกับการ
รวมกลุมของชาวบาน มุงเนนใหชาวบานรวมกลุมกันดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจตาง ๆ อาทิเชน การทํา
เกษตรแบบผสมผสาน รวมกลุมกันทําหัตถกรรม การแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร การใชภูมิปญญาจาก
ทองถ่ิน การพัฒนาเทคโนโลยีพ้ืนบาน และเทคโนโลยีสมัยใหมที่เหมาะสม สอดคลองกับความตองการ
และสภาพแวดลอ มของทองถนิ่ ตนเอง

การรวมกลุมของชาวบานจะเปนการพัฒนาสมาชิกในชุมชน ใหมีการสรางเครือขาย
ชุมชนท่ีเขมแข็ง สมาชิกในกลุมจะคอยใหคําแนะนําในการแกปญหาตาง ๆ และหาวิธีการใหสมาชิกภายใน
กลุมมีรายไดจากการประกอบอาชีพเพ่มิ ขึน้ เมือ่ กลมุ ชาวบา นไดรบั การพัฒนาที่ดแี ลว ก็จะชวยใหสังคมเขมแข็งข้ึน
เศรษฐกจิ ของประเทศก็จะเจริญเติบโตไดอยางมีประสิทธิภาพและเกิดความม่ันคง ทําใหเศรษฐกิจขยายตัว
และมกี ารกระจายรายไดท ี่ดีขึน้ อีกดวย

3. ความเออ้ื อาทรและความสามัคคี เศรษฐกิจพอเพียงต้ังอยูบนพ้ืนฐานของการที่สมาชิก
ของชมุ ชนมีความเอือ้ เฟอ เอ้อื อาทร ชวยเหลือและสามัคคี รวมแรงรวมใจ เพ่ือประกอบกิจกรรมหรืออาชีพ
ตา ง ๆ ใหบ รรลุผลสาํ เรจ็ ยอ มเปนผลประโยชนต อ สวนรวมเปน สาํ คัญ สมาชิกของชุมชนสามารถอยูรวมกันได
อยางมีความสขุ

การปฏบิ ตั ติ นตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพียง

เพือ่ ทีจ่ ะสามารถดาํ รงชีวิตไดอยางพออยูพอกิน เราควรที่จะปฏิบตั ติ นตามแนวเศรษฐกิจพอเพยี งดังนี้
1. จะตอ งยดึ หลกั พออยู พอกนิ พอใช
2. มคี วามประหยดั โดยพยายามตัดทอนรายจายและลดความฟุมเฟอยในการดํารงชวี ิต

90

3. ประกอบอาชพี ดว ยความถกู ตองและสจุ รติ ไมป ระกอบอาชีพท่ผี ดิ ศีลธรรมและผดิ
กฎหมาย

4. ไมค วรแกงแยงประโยชนและแขงขันในการประกอบอาชีพอยา งรุนแรง
5. รูจักแสวงหาความรูเ พม่ิ เตมิ และพยามยามพัฒนาตนเองใหม ีความรูความสามารถมากขึน้

แลวนาํ ความรู ความเขาใจทไ่ี ดร บั มาน้ันมาปรบั ใชใ นการดําเนนิ ชีวติ ประจาํ วนั
6. ใชความรู ความสามารถมาพัฒนาภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อเปนการเพ่ิมพูนรายไดใหกับ

ตนเอง ครอบครัว และชมุ ชน
7. ชวยเหลือเกือ้ กลู ซ่งึ กันและกัน มีความเอื้อเฟอเผื่อแผ และมีความสามัคคีในครอบครัว

และชุมชน
แนวพระราชดําริเศรษฐกิจพอเพียง เปนทางเลือกใหมของประชาชนชาวไทยเพื่อท่ีจะสามารถ
ดาํ รงชีวติ แบบพออยพู อกนิ และสามารถพึ่งพาตนเองได เศรษฐกิจพอเพียง มีความสําคญั ตอ การพฒั นาประเทศ
อนั จะนําไปสสู งั คมท่มี คี ณุ ภาพทง้ั ทางดา นเศรษฐกิจและสงั คม ดงั นั้น ประชาชนชาวไทยทุกคนควรนําไปปฏิบตั ิ
อยางจริงจงั

กองทนุ หมูบาน

กองทนุ หมูบานไมใชบาน กองทุนหมูบานเปนอะไรท่ีใหญโตและมีคุณคายิ่งกวาเงินมากนัก กองทุน
หมูบ านมีความหมายและมีความสําคัญยิ่ง กองทุนน้ีไมใชมีความหมายเปนเพียงแตเงินทุนของคนในหมูบาน
เทาน้ัน แตกองทุนนี้เปนกองทุนของการดําเนินชีวิตของชุมชน ซึ่งประกอบดวยทุนท่ีเปนตัวของแตละคน
ทนุ ทางสังคมทถี่ กั ทอคนแตล ะคนมาเปนกลมุ คนหรือสงั คมทุนทางวฒั นธรรม คอื วถิ ีชีวิตรวมกันของกลุมคนท่ี
ประสานสอดคลองกับสิ่งแวดลอ ม ทนุ ทางศลี ธรรม หมายถึง ความถูกตองแหงการอยูรวมกัน เชน ความเอ้ือ
อาทรตอ กัน ความเชื่อถอื และไววางใจกันในความสุจริต เสียสละ ทุนทางทรัพยากร เชน ดิน นํ้า ปา อากาศ
ท่มี ีการอนรุ กั ษ มีการใชอ ยา งเปนธรรมและย่ังยืน ทุนทางปญญา ไดแก การเรียนรูรวมกันในการปฏิบัติและ
นําเอาความรูท ่มี ีอยูในชุมชนและความรูจากภายนอกชุมชนมาสังเคราะหเปนปญญา ทุนท่ีเปนเงินที่ชวยกัน
ออมไวเพื่อใหกระบวนการออมและการจัดการเปนเครื่องกระตุนและสิ่งเสริมทุนที่ไมใชเงิน (ประเวศ วะสี
อางใน เสรี พงศพ ิศ, 2544)

กจิ กรรมท่ี 1

ใหผ ูเรียนสํารวจทุนในชุมชนของผเู รียนวามอี ะไรบา งและบอกดว ยวา จะนาํ ทนุ เหลานน้ั ไปใชใ หเ กิดประโยชน
อยา งไร

กจิ กรรมท่ี 2

ใหผูเรียนรวมกลมุ อภิปรายถงึ ความหมายและวิธีการดําเนินชีวิตตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงตามทผ่ี ูเรยี น
เขา ใจ แลวสรุปสง มา 1 – 2 หนา กระดาษ

กจิ กรรมท่ี 3

ใหผเู รยี นบนั ทกึ รายรบั – รายจายของผเู รยี นเอง โดยใชร ะยะเวลา 30 วนั และใหค ิดแบบบนั ทกึ (บัญช)ี ข้ึนเอง

91

บทท่ี 4
การเมืองการปกครอง

สาระสําคญั

การศึกษาและทําความเขาใจเกี่ยวกับระบบการเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี
พระมหากษัตริยเปนประมุขและรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จะทําใหผูเรียนสามารถปฏิบัติตนตาม
หนา ทข่ี องพลเมอื งดี ตามกฎหมาย ประเพณี วัฒนธรรมไทยไดอ ยา งถกู ตอง สง ผลใหผ เู รยี นดาํ รงชีวิตอยูร ว มกนั
ในชุมชน สงั คมไทย และสงั คมโลกไดอ ยา งเปน สุข

ผลการเรียนรทู ่ีคาดหวัง

อธิบายขอมูลเก่ียวกับการเมือง การปกครองที่เกี่ยวของกับตนเอง ชุมชน ทองถิ่นและประเทศได
ปฏิบัติตนตามบทบาทหนาที่และรักษากฎระเบียบภายใตรัฐธรรมนูญไดเห็นคุณคาของตนเอง เคารพสิทธิ
เสรีภาพของตนเองและผอู ่นื ไดอยางถูกตอ ง เหมาะสม

ขอบขายเนอื้ หา

เรือ่ งท่ี 1 ความหมายความสําคญั ของการเมืองการปกครอง
เรือ่ งท่ี 2 โครงสรา งการบรหิ ารราชการแผน ดนิ
เรอ่ื งท่ี 3 ความสมั พนั ธร ะหวา งอํานาจนติ ิบญั ญตั ิ อาํ นาจบริหาร อาํ นาจตุลาการ
เรอื่ งที่ 4 การมสี วนรวมทางการเมอื ง การปกครองในระดบั ทองถน่ิ และระดบั ประเทศ

92

เรอื่ งที่ 1 ความหมายและความสาํ คัญของการเมอื งการปกครอง

ความเปนมาของรฐั ธรรมนญู

รัฐธรรมนูญ เปนกฎหมายสูงสุดหรือเปนกฎหมายหลักของประเทศท่ีออกโดยฝายนิติบัญญัติ คือ
รัฐสภาอันประกอบดวยตัวแทนของประชาชน ดังนั้น รัฐธรรมนูญ จึงเปนกฎหมายท่ีประชาชนสวนใหญให
ความเหน็ ชอบ

ความสําคญั

รัฐธรรมนูญ เปนกฎหมายหลักท่ีสําคัญที่สุด เปนเสมือนกฎหมายหรือกติกาท่ีประชาชนในสังคม
ยอมรับใหเปนหลักในการปกครองและการบริหารประเทศ ซึ่งการออกกฎหมายใด ๆ ยอมตองดําเนินการ
ภายในกรอบของบทบญั ญัติในรัฐธรรมนูญ กฎหมายใดท่ีขดั แยง ตอรัฐธรรมนญู จะไมส ามารถใชบงั คับได

สาเหตุท่ีมีรัฐธรรมนญู ในประเทศไทย
สาเหตทุ ส่ี าํ คญั มาจากการท่ีประเทศไทยเกิดการเปล่ียนแปลงทางการปกครองจากระบอบ

สมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบประชาธิปไตย ซึ่งเริ่มมีแนวคิดมาต้ังแตรัชกาลท่ี 6 โดยกลุมบุคคล
ที่เรียกตนเองวา “คณะราษฎร” ประกอบดวย ขาราชการ ทหาร พลเรือน ไดเขายึดอํานาจการปกครอง
พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยหู วั จึงไดทรงลงพระปรมาภไิ ธยในรา งรัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินฉบับ
ชวั่ คราวที่คณะราษฎรไ ดเตรยี มไว นับวาเปนรัฐธรรมนญู ฉบบั แรกของไทย เมื่อวนั ท่ี 10 ธนั วาคม 2475 ถือไดว า
ประเทศไทยมีการเปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตยนับแตน น้ั มา

จนถงึ ปจ จบุ ันไดม กี ารเปลย่ี นแปลง แกไ ข และประกาศใชร ฐั ธรรมนูญการปกครองหลายฉบบั
เพื่อใหเหมาะสม สอดคลองกับสภาวการณบานเมืองท่ีผันแปรเปล่ียนในแตละยุคสมัย โดยมีสาระสําคัญ
เหมือนกัน คือ ยึดม่ันในหลักการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข จะมี
เนือ้ หาแตกตา งกนั ก็เพอื่ ใหเ หมาะสมกบั สภาวการณข องบานเมอื งในขณะนัน้ ประเทศไทยมรี ัฐธรรมนญู มาแลว
จํานวน 18 ฉบับ และปจ จุบันใชร ัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550

หลกั การสาํ คัญของรฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2550
รัฐธรรมนญู ฉบบั ปจจุบันมหี ลกั การและเจตนารมณทจ่ี ะธํารงรกั ษาไวซ ่งึ เอกราชและความม่ันคง

ของชาติ เทดิ ทนู พระมหากษัตริย ซึ่งหลักการสําคัญของรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550 ไดร ะบไุ วในหมวด 1 บททว่ั ไป
สรุปไดดังน้ี

ประเทศไทย เปนราชอาณาจักรอันหนึ่งอันเดียว จะแบงแยกมิได มีการปกครองระบอบ
ประชาธปิ ไตยอนั มีพระมหากษตั ริยทรงเปนประมขุ อาํ นาจอธปิ ไตยเปน ของปวงชนชาวไทย ศักด์ิศรีความเปน
มนุษย สิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาพของบุคคลตองไดรับความคมุ ครองประชาชนชาวไทยทุกคน ไมแยก
เพศ ศาสนา และยอมไดรบั ความคมุ ครองเทา เทียมกนั

93

โครงสรางของรัฐธรรมนูญ

รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2550 แบง โครงสรางออกเปน 105 หมวด และมี
บทเฉพาะกาล สรุปสาระสําคญั แตละหมวดดงั นี้

หมวด 1 บทท่ัวไป
ประเทศไทย เปนราชอาณาจกั รอนั หนึ่งอนั เดียวจะแบง แยกมิได มีการปกครองระบอบประชาธิปไตย
อันมพี ระมหากษตั รยิ ทรงเปนประมขุ พระมหากษัตริยทรงใชอ าํ นาจทางรัฐสภา คณะรัฐมนตรแี ละศาล
หมวด 2 พระมหากษตั ริย
ทรงอยูในฐานะอันเปนท่ีเคารพ ผูใดจะละเมิดมิได ทรงเลือกและแตงตั้งประธานองคมนตรีและ
องคมนตรีไมเ กนิ 18 คน
หมวด 3 สทิ ธแิ ละเสรีภาพของชนชาวไทย
การใชอ ํานาจโดยองคก รของรัฐ ตองคํานึงถงึ ศักดิ์ศรีความเปน มนุษย สิทธิและเสรีภาพของบคุ คล
ท้ังดานการประกอบอาชพี การสอื่ สาร การแสดงความคดิ เหน็ ความเปน ธรรมดานการศึกษา การสาธารณสุข
และสวสั ดิการของรฐั เสรภี าพในการชมุ ชนที่ไมละเมิดสทิ ธิผอู นื่ และกฎหมาย
หมวด 4 หนาทขี่ องชนชาวไทย
บคุ คลมีหนาที่พิทักษร ักษาชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ  และการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย อันมี
พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข และมีหนาท่ีปองกันรักษาผลประโยชนของชาติ ปฏิบัติตามกฎหมาย
โดยเฉพาะหนาทไ่ี ปใชสทิ ธเิ ลอื กตัง้
หมวด 5 แนวนโยบายพนื้ ฐานแหงรฐั
เนน ใหป ระชาชนมสี วนรวม การกระจายอํานาจ การดําเนนิ งาน มุงเนนการพัฒนาคุณภาพ คุณธรรม
มปี ระสิทธภิ าพ โปรง ใสใหค วามคุมครองและพัฒนาเดก็ เยาวชน สง เสริมความรูรกั สามคั คี
หมวด 6 รัฐสภา
รัฐสภามหี นา ทบี่ ญั ญัตกิ ฎหมายและควบคมุ การปฏบิ ตั ิงานของฝายบรหิ าร ประกอบดว ย 2 สภา คือ
สภาผูแทนราษฎร (ส.ส.) และวฒุ สิ ภา (ส.ว.)
หมวด 7 การมีสวนรวมทางการเมอื งโดยตรงของประชาชน
ประชาชนมีผูมีสิทธิเลือกตั้งมีสิทธิเขาชื่อรองขอตอวุฒิสภาใหถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนงได
เพราะมีสิทธิออกเสียงประชามติ
หมวด 8 การเงนิ การคลงั และงบประมาณ
เพ่ือกาํ หนดหลกั เกณฑเกี่ยวกับการจดั หารายได การกําหนดรายจาย การกอหนี้หรือการดําเนินการ
ท่ีผูกพันทรพั ยสินของรัฐ หลักเกณฑการกําหนดวงเงินสํารองจาย เพ่ือกรณีฉุกเฉินหรือจําเปน ซ่ึงเปนกรอบ
ในการกํากับการใชจายเงินตามแนวทางการรักษาวินัยการเงิน การคลังและรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ
อยางย่ังยืนและเปนแนวทางในการจดั ทํางบประมาณรายจายของแผนดนิ

94

หมวด 9 คณะรฐั มนตรี
รัฐธรรมนูญกาํ หนดใหม ีนายกรฐั มนตรี 1 คน และมรี ฐั มนตรอี นื่ อีกไมเกนิ 35 คน โดยไดรับการแตงตง้ั
จากพระมหากษตั ริย
หมวด 10 ศาล
กําหนดใหศ าลหรืออาํ นาจตลุ าการ แบง เปน

ทั่วไป
ศาลรัฐธรรมนญู
ศาลยตุ ธิ รรม
ศาลปกครอง
ศาลทหาร
หมวด 11 องคก รตามรฐั ธรรมนญู
กาํ หนดใหมอี งคก รท่ีจะดําเนนิ การตรวจสอบ ตดิ ตามการทาํ งานของบคุ คล คณะบคุ คล และหนวยงาน
ท้งั ภาครัฐและเอกชน ดังนี้
1. องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ประกอบดวย คณะกรรมการการเลือกตั้ง ผูตรวจการ-
แผนดิน คณะกรรมการปองกนั และปราบปรามการทุจรติ แหง ชาติ และคณะกรรมการตรวจเงนิ แผนดิน
2. องคก รอนั ตามรัฐธรรมนูญ ประกอบดวย องคกรอัยการ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน-
แหง ชาติ และสภาท่ีปรกึ ษาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ
หมวด 12 การตรวจสอบการใชอ ํานาจรัฐ
กําหนดใหม กี ารตรวจสอบขา ราชการประจาํ และขา ราชการการเมือง
หมวด 13 จรยิ ธรรมของผูดํารงตําแหนงทางการเมอื งและเจา หนาท่ีของรฐั
การพิจารณา สรรหา แตงตัง้ บคุ คลเขาสตู าํ แหนง ตองเปนไปตามระบบคุณธรรมและคาํ นงึ ถงึ
พฤติกรรมทางจรยิ ธรรมดวย
หมวด 14 การปกครองสวนทอ งถิ่น
ใหค วามเปน อสิ ระแกองคก รปกครองสวนทอ งถิน่ มีสภาทอ งถน่ิ ในการบรหิ ารงานเนนการกระจาย
อํานาจ ใหก ารสนับสนนุ กําหนดนโยบายการบรหิ าร
หมวด 15 การแกไ ขเพมิ่ เตมิ รฐั ธรรมนญู
มีการแกไขเพมิ่ เตมิ ได แตหา มแกไขทีม่ ีผลตอ การเปล่ียนแปลงการปกครองระบอบประชาธิปไตย
อนั มีพระมหากษตั รยิ ทรงเปนประมุขหรอื เปลี่ยนแปลงรปู ของรฐั
บทเฉพาะกาล
ใหอ งคมนตรดี าํ รงตําแหนง อยูในวนั ประกาศใชรัฐธรรมนญู