รายงานการวิจัย 2561

๘๙
สรุป ชุมชนวัดศรีนวลเปนชุมชนท่ีตั้งอยูใกลกับตลาดเทศบาลขอนแกน มีประชากรที่มี
ความหลากหลาย เชน กลมุ ไทยอสี าน ไทยจีน ไทยเวียดนาม การดําเนินชีวิตของแตละครอบครัวก็จะ
เปนไปตามอาชีพ หนาที่การงาน กลุมผูสูงวัยก็จะมีปญหาในดานสุขภาพกายและใจ แตไดอาศัย
หลกั ธรรมคาํ สอนหรือความเชื่อในประเพณีเปนท่ียึดเหนี่ยวทางจิตใจ วัดศรีนวลเปนศูนยกลางการทํา
กิจกรรมทางพระพุทธศาสนา เชน การรักษาอุโบสถศีล การทําบุญวันสําคัญตางๆ ทําใหแกปญหา
ความวา เหวด า นจติ ใจได ครอบครวั อบอุน

๔.๒ การสงเสริมการอยูรวมกนั ของครอบครัวชมุ ชนชาวพุทธในเขตเทศบาลขอนแกน
ดว ยการรักษาอโุ บสถศลี

ชุมชนวัดธาตุ
การสง เสรมิ การอยูร ว มกนั ของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลขอนแกน ดวยการ
รกั ษาอโุ บสถศลี ของชุมชนวัดธาตุ ผลการรักษาอโุ บสถศีลท่ีมีตอ ผูรกั ษาศีล ดงั น้ี
คูสมรสและบุตร หลาน ของผูรักษาศีล ๘ อํานวยความสะดวกใหดวยการตระเตรียม
ส่ิงของเครื่องใชสวนตัวและของทําบุญ บางครอบครัวขับรถรับสง ชวยถือสัมภาระสิ่งของ จัดยาและ
เวชภณั ฑสําหรบั ปฐมพยาบาลกรณไี มสบาย คอยใหกําลังใจในการไปรักษาอุโบสถศีล มิใหหนักใจหรือ
เกดิ ความกังวลใจ ขณะสมาทานอุโบสถศีลอยูในวัด ผูรักษาศีลเกิดความศรัทธาจากการไดเห็นบุพการี
ชน คนในวยั มัชฌมิ วยั เขารกั ษาศีล135๑๐
ขณะรักษาศีลทางวดั จัดกจิ กรรมสวดมนต แผเมตตา นั่งสมาธิ เดินจงกรม ฟงเทศน ทําให
เกิดความสขุ จิตใจสงบ อารมณเบิกบาน มพี รหม ๔ ประจําใจ
ชมุ ชนวัดโพธ์โิ นนทนั
การสงเสรมิ การอยรู ว มกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลขอนแกน ดวยการ
รักษาอโุ บสถศลี ของชุมชนวดั โพธโิ์ นนทนั ผลการรกั ษาอุโบสถศีลทม่ี ีตอ ผูรักษาศีล ดงั นี้

๑๐ พอพันธ สานโสม สามีของแมป ระยูร สานโสม, นายเกรียงไกร ทบั ศรี บตุ รชายของแมเล่ยื น ทับศร,ี
นายพพิ ฒั นพงษ พระลบั รักษา บุตรชายของแมลักคณา พระลับรกั ษา, นายสฤษดิ์ ศรพี ลเมอื ง บตุ รชายของแมหวาน
ศรีพลเมือง, นางสภุ ัทรศร สงิ โตทอง บุตรสาวของแมส มพร สงิ หโตทอง, นางสาวปานใจ มาลาเพ็ชร บุตรสาวของแม
จริยา มาลาเพ็ชร, นายฤทธิชัย สังวรดี บุตรชายนางแสงสวรรค สังวรดี, นางสาวรัชนี ไกยศวร บุตรสาวแมสมบัติ
ไกรยสวน, นางสาวลัดดาวัลย ยมจนิ ดา บตุ รสาวแมประเทืยง ยอมจิลดา (สาม,ี บตุ รชาย, บุตรสาว ผรู กั ษาอุโบสถศลี
ชมุ ชนวัดธาต)ุ

๙๐

สงเสริมดวยการอํานวยความสะดวกในการไปรักษาศีล ๘ ที่วัด ดวยการตระเตรียมขาว
ของทําบุญและของใชสวนตัวที่จําเปน คอยรับสง136๑๑ ผูท่ีมีอิทธิพลตอการสงเสริมสมาชิกในครอบครัว
ใหรกั ษาอุโบสถศีล ไดแก สมาชิกในครอบครัว บางครอบครัวมีบุตรหลานมานอนเปนเพื่อนขณะรักษา
ศีลในวัด หวงใยสุขภาพบิดามารดาผูสูงวัย กอนและขณะรักษาศีล ๘ เตรียมกายใจใหพรอม สํารวม
กาย วาจาและใจ วดั ไดจ ัดกจิ กรรมสวดมนตไหวพระ แผเมตตา เจริญภาวนา เดินจงกรม ฟงธรรม ผล
ท่เี กิดขึน้ แกผรู กั ษาอุโบสถศลี ทําใหจติ ใจเบิกบาน ไมเ หงาหรือซมึ เศรา สุขภาพจิตดี

ชมุ ชนวัดหนองแวง
การสงเสรมิ การอยรู ว มกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลขอนแกน ดวยการ
รักษาอโุ บสถศีลของชมุ ชนวดั หนองแวง ผลการรกั ษาอุโบสถศีลท่ีมีตอ ผูรักษาศีล ดงั น้ี
สงเสริมใหผูรักษาศีลไดมีกําลังใจในการทําสิ่งดีๆ ดวยการสนับสนุนดานการเงิน เพื่อซื้อ
ส่งิ ของในการทาํ บุญ การรับสง การตระเตรียมของใชสวนตัว ทั้งยาเวชภัณฑ อาหารคาวหวาน นํ้าด่ืม
ดอกไมธปู เทียน137๑๒ ผรู ักษาศีล ๘ ไดร ับอทิ ธิพลจากการไดเ ห็นบรรพบุรุษกระทําเปนตัวอยาง เม่ือถึงวัย
สมควรจึงอยากถือศีลอุโบสถ โดยเตรียมกาย วาจาและใจใหพรอม ทางวัดไดจัดใหมีการทําวัตรเชา-
เย็น เดินจงกรม ฝกสมาธิ การฝกโยคะ โดยหมอจากภายนอก ผลของการรักษาศีลอุโบสถทําใหเกิด
กายเบา จติ สงบ มีเมตตาธรรมประจําใจ ไมเ ปนพิษภัยกับใครๆ เปน ทีเ่ คารพนบั ถือของคนทวั่ ไป
ชุมชนวดั วฒุ าราม
การสง เสริมการอยรู ว มกนั ของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลขอนแกน ดวยการ
รกั ษาอโุ บสถศลี ของชุมชนวัดวฒุ าราม ผลการรักษาอุโบสถศลี ท่ีมีตอผูรักษาศีล ดังนี้
ครอบครวั ใหญท่ีมีสมาชิกต้ังแต ๖-๑๓ คน คูสมรส บุตร หลาน สนับสนุนใหรักษาอุโบสถ
ศีล เพราะเห็นประโยชนและคุณคา ดวยการใหกําลังใจ ใหเงินและจัดเตรียมสิ่งของทําบุญใหรวมถึง
ขับรถรับสง เตรียมของใชสวนตัวให138๑๓ ผูรักษาศีลเกิดศรัทธาดวยตัวเองบาง มีกัลยาณมิตรและ
ครอบครัวคอยชักจูงแนะนําดวย ขณะรักษาอุโบสถศีลทางวัดจัดกิจกรรม เชน สวดมนตภาวนา แผ

๑๑ นางรัศมี อัฐชน บุตรสาวแมออนจันทร เพียภูเขียว, นางวรุณพร ดวงใจ, นางสาวอนงคนาถ แกว
ลวงตา บุตรสาวแมท องสุข แกว ลวงตา, นายประสาน จนั ทรเล บุตรชายแมล มยั วงษคาํ พันธ, ดร.สรัญญา วิภัชชวาที
บุตรสาวแมห อมจนั ทร วภิ ชั ชวาที (ผูรกั ษาอุโบสถศลี ชมุ ชนวัดโพธ์ิ)

๑๒ นายสุเทพ เงาพระฉาย สามีของนางเพ็ญศรี เงาพระฉาย, นายอาํ นาจ แสงกุดเรือ, ร.อ.สังข บุญโชติ
, นายวเิ ชียร โพธาคณาพงษ, นางพานดิ า ไหมตรีแพน, นางจนั ทกานต สดุ สงวน, นายปยณัฐ บุญถาน, นายภัทรา ทวี
สุข, นายอุน สรอยโสม, นายชัยชนะ แสงทอง, นายวญิ ู วงคศ รจี นั ทร, นางอญั ชลี ฤาชา, นายวชิ ิต อาวัชนากร, นาง
พิรุณฤดี ทองยา (ผูร กั ษาอุโบสถศีลชุมชนวดั หนองแวง)

๑๓ นายมนูญ ศรจี าํ ปา บตุ รชายแมเ บา คําเสนา, นางอรณุ โสภา บตุ รสาวแมนิล สมบรู ณรัตนม ณี, นาย
ยุทธศักดิ์ รอบรู บุตรชายแมแดง รอบรู, นางประจบ เพียรหาผล บุตรสาวแมสมร นามสงา, นายสุนทร ตันทน
เทวนิ ทร บุตรชายแมน อย ตันทนเทวนิ ทร (ผรู ักษาอุโบสถศีลชุมชนวัดวุฒาราม)

๙๑
เมตตา ฟงเทศน เดินจงกรม ผูรวมกิจกรรมสามารถนําไปปฏิบัติตอที่บานในการดําเนนินชีวิต ทําให
จติ ใจสงบ ไมฟ ุง ซาน อารมณด ี เปนแบบอยา งทีด่ แี กค นในครอบครัวและสังคม

กลุมครอบครัวที่มีสมาชิก ๔-๕ คน สมาชิกในครอบครัวสนับสนุนสงเสริม อํานวยความ
สะดวกทงั้ ดานของการทาํ บญุ เงินและตระเตรียมของใชสวนตัวที่จําเปน คอยรับสง139๑๔ ผูรักษาศีลสวน
ใหญจะเกิดศรัทธาเอง เพราะไดเห็นบุพการีชนปฏิบัติสืบตอกันมา เม่ือกลับมาบานก็นําพาลูกหลาน
สวดมนตื ไหวพระ แผเมตตา พาเขาวัดรวมทําบุญในวันสําคัญทางพระพุทธศาสนา กอนและขณะ
รักษาอุโบสถศลี ตง้ั จติ ใหม่ันคงและรกั ษากาย วาจา และใจใหพ รอ มปฏิบัติกิจกรรมท่ีทางวัดจัดข้ึน เชน
ทําวัตร สวดมนตเชา-เย็น เจริญวิปสสนา แผเมตตา ฟงเทศน ผลจากการรักษาอุโบสถศีลทําใหเห็น
ความเปล่ียนแปลงทางกาย จา อารมณในทางที่สงบเยือกเย็น มีพรหมวิหาร ๔ ประจําตัว ลูกหลาน
เคารพรกั ศรทั ธา

ชุมชนวดั ศรีนวล
การสง เสริมการอยรู วมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลขอนแกน ดวยการ
รักษาอโุ บสถศลี ของชุมชนวัดศรีนวล ผลการรกั ษาอุโบสถศีลทมี่ ตี อ ผรู ักษาศลี ดังนี้
กลุมทมี่ สี มาชกิ ในครอบครัว จาํ นวน ๕ คนขึ้นไปกับกลุมที่มีสมาชิกในครอบครัว ๑-๔ คน
ไมมีความแตกตางกัน เพราะผูสนับสนุนหลักคือคนในครอบครัว ดวยการอํานวยความสะดวกใหทั้ง
ส่ิงของทําบุญ การรับสง การใหกลังใจ140๑๕ ผูรักษาอุโบสถศีลสวนใหญเกิดจากการศรัทธา เพราะเคย
เห็นบิดามารดา ปูยาตายาย ประพฤติปฏิบัติ มีบางคนท่ีมีกัลปยาณมิตรชักชวนมา กอนเขาวัดจะ
เตรียมของใชสวนตัว ส่ิงของทําบุญ ขณะรักษาศีลจะเตรียมกาย วาจาและใจใหพรอม กิจกรรมท่ีทาง
วัดจัดแกผูรักษาอุโบสถศีล คือ สวดมนต แผเมตตา เจริญภาวนา เดินจงกรม ฟงเทศน ซึ่งผูรักษา
อโุ บสถศลี ไดน ํามาฝกปฏบิ ตั ติ อ ท่บี า น นําพาลูกหลานสวดมนตไหวพระ แผเมตตา ฝกสมาธิ ทําใหเกิด
ความสงบสขุ ในครอบครวั

๑๔ นางสุดาพร เคนใบ บุตรสาวแมศรี ชมวงษ, นายสงกา แพภูเขียว สามีของแมจินตนา แพภูเขียว,
นายเจริญศักด์ิ โคตรจันทา สามีของนางกล่ินขจร วงศขันต, นางพัชรี โชตินุชิต บุตรสาวแมพังงา ศรีพรหม, นาย
เล่ือน สามมหาดไทย สามขี องแมสมบูรณ สามมหาดไทย, นายหนเู กณฑ วะวทิ ักษ สามีของแมวนิดา วะวิทักษ, นาย
วฒั นไกร ปะมาคะเต บตุ รชายของแมสุมาลยั ปะมาคะเต, นายไพศาล ตน โพธิ์ สามีของแมจ ญั ยา ตนโพธ์ิ, นายอุดม
กฐินทอง สามีของแมละเอียด กฐินทอง, นายถนอม ชนะกาสี สามีของแมเลียม ชนะกาสี(สามี, บุตรชาย, บุตรสาว
ผรู ักษาอุโบสถศลี ชุมชนวดั วฒุ าราม)

๑๕ นายเลย โยหา สามขี องแมบรรจง โยหา, นางสาวนงนุช แสนทวีสุข บุตรสาวของแมไข แสนทวีสุข,
นางเพชรรัตน พระธานี บุตรสาวของแมเที่ยง พระธานี, นางถาวร เกิดชวง บุตรสาวของแมสมบัติ เกิดชวง,
นางสาวศรญั ญา ปณฑดิษฐ บุตรสาวของแมหนูพลอย ปณฑดิษฐ, นายอนุชา ผาดวงดี บุตรชายของแมสมบูรณ ผา
ดวงดี, นายหนเู รียง เนตรสุภาพ สามีของแมสงัด เนตรสุภาพ, นายสุชาติ พานสายตา บุตรชายของแมบรรหา พาน
สายตา (สาม,ี บตุ รชาย, บตุ รสาว ผรู กั ษาอุโบสถศลี ชมุ ชนวัดศรีนวล)

๙๒

๔.๓ วิเคราะหพฤติกรรมที่พงึ ประสงคข องชุมชนชาวพทุ ธในเขตเทศบาลนครขอนแกน
ดว ยการรักษาอุโบสถศีล

ชุมชนวัดธาตุ
ผูรักษาอุโบสถศีล ตองมีการสํารวมกายและแตงกายสุภาพเหมาะสม สวนทางวาจาน้ัน
ตองมีสัมมาวาจา เจรจาชอบ ไมพูดเท็จ ไมพูดคําหยาบ ไมพูดสอเสียด ทางใจหรือทางอารมณมี
สุขภาพจิตดีอารมณเบกิ บาน การเขาสงั คมไมเคอะเขิน องอาจมีสงาราศี มีพรหมวิหาร ๔ มีสังคหวัตถุ
๔ โอบออมอารี วจีไพเราะ สงเคราะหทุกคน วางตนเสมอ มีสาราณียธรรม ๖ ไดแก เมตตาทางกาย
(กายกรรม) เมตตาทางวาจา (วจีกรรม) เมตตาทางใจ (มโนกรรม) ทาน (สาธารณโภคี) ศีล (สีล
สามัญญตา) ปญญา (ทิฎฐิสามัญญตา) และประพฤติตามหลักทิศ ๖ วาดวยคูสมรสและบุตรหลาน
ผูรักษาอุโบสถศีลลกลุมน้ีมีความพึงพอใจพฤติกรรมการแสดงออกทางกาย วาจา อารมณ อยูนระดับ
มากท่สี ุด141๑๖
ชมุ ชนวัดโพธิโ์ นนทัน
พฤติกรรมท่ีพึงประสงคแสดงออกทางกาย มีความสุภาพออนนอม สํารวมกาย วาจาพูด
สุภาพ พดู คําสัตยนา เชื่อถือ ดานใจหรืออารมณน้ันมีความเบิกบานไมเครียด มองโลกอยางรูเทาทันไม
ยึดติด จนยึดถืออะไ เปนของตัวเอง รูจักปลอยวาง เขาสังคมไดอยางองอาจกลาหาญ เพราะมีศีลเปน
แบบอยา งทดี่ ีของคนในครอบครวั วและสงั คม
กลมุ คสู มรสและบตุ รหลานมีความพึงพอใจในพฤติกรรมของผูรักษาอุโบสถศีลอยูในระดับ
มาก เพราะครอบครัวมีสนั ติสุข142๑๗
ชมุ ชนวดั หนองแวง
กลมุ คสู มรสและบตุ รหลานผรู ักษาอโุ บสถศลี ชมุ ชนวดั หนองแวง เห็นวา พฤติกรรมผูรักษา
อุโบสถศีลทางกายมีความสุภาพออนโยน สํารวมกายวางตนเหมาะสม ทางวาจาเจรจาออนหวาน
สุภาพ พูดคําสัตย ทางใจหรืออารมณมีอารมณเบิกบาน ใจสงบเยือกเย็น มีพรหมวิหาร ๔ และสังคห
วตั ถุ ๔ รูจกั เสยี สละ พดู จาไพเราะ สงเคราะหชว ยผอู น่ื วงาตนเสมอตนเสมอปลาย ผูมีศีลจะเขาสังคม
ไดอยางมีความองอาจ เปนท่ีนับถือของคนดี ไมมีพิษภัยกับใคร ซึ่งคูสมรสและบุตรหลานตางพึงพอใจ
ในพฤตกิ รรมของผรู กั ษาอุโบสถศีลในระดบั มากและมากท่สี ุด143๑๘

๑๖ พอ พนั ธ สานโสม, นายเกรยี งไกร ทับศร,ี นายพิพัฒนพงษ พระลับรักษา, นางสุภัทรศร สิงโตทอง,
นางสาวปานใจ มาลาเพ็ชร, นางสาวรัชนี ไกยศวร, นางสาวลัดดาวัลย ยมจินดา (สามี, บุตรชาย, บุตรสาว ผูรักษา
อุโบสถศลี ชมุ ชนวดั ธาต)ุ

๑๗ นางวรุณพร ดวงใจ, ดร.สัญญา วิภัชวาที, นาสาวอนงคนาถ แกวลวงตา (ญาติ, บุตรสาว ผูรักษา
อโุ บสถศีลชมุ ชนวัดโพธ์โิ นนทนั )

๑๘ นายสุเทพ เงาพระฉาย, นายอาํ นาจ แสงกุดเรือ, ร.อ.สงั ข บญุ โชติ, นายวิเชียร โพธาคณาพงษ, นาง
พานิดา ไหมตรีแพน, นางจันทกานต สุดสงวน, นายปยณัฐ บุญถาน, นายภัทรา ทวีสุข, นายอุน สรอยโสม, นายชัย

๙๓

ชุมชนวัดวุฒาราม
คูสมรสและบตุ รหลานผรู ักษาอุโบสถศีลชมุ ชนวดั วฒุ าราม เหน็ วา พฤติกรรมท่ีพึงประสงค
ผรู ักษาอุโบสถศลี ทางกายมีความออนนอมถอมตน วางตนเหมาะสม ทงวาจาเจรจาไพเราะยึดคําสัตย
ไมหลอกลวง มีสัมมาวาจา ทางใจหรืออารมณมีความสงบนิ่ง ใจเบิกบานไมซึมเศรา สุขภาพจิตดี เขา
กบั สังคมได ไมเ ปนพิษภยั แกใ ครๆ ยึดหลกั เมตตา กรุณา มฑุ ิตา อเุ บกขา หลักโอบออมอารี วจีไพเราะ
สงเคราะหทุกคน วางตนแสมอ ปฏิบัติตามหลักทิศ ๖ ในขอที่สัมพันธกับตนเอง เปนตน และผูให
สัมภาษณม คี วามพึงพอใจในพฤติกรรมของผูรักษาอุโบสถศีลที่เก่ียวของกับตนเอง ในระดับดีมากและ
มากที่สดุ ตามลาํ ดับ144๑๙
ชมุ ชนวดั ศรีนวล
คูสมรสและบุตรหลานผูรักษาอุโบสถศีลชุมชนวัดศรีนวล เห็นวา สถาบันครอบครัวเปน
สถานท่ีสําคัญสุดในการสรางหรือพัฒนาคนใหเปนคนดีมีคุณธรรม จากการไดเห็นสังเกตพฤติกรรม
ของผูท่ีเกี่ยวของ ทางกายมีความสุภาพออนโยน วางตนเหมาะสม ทางวาจาเจรจาไพเราะยึดคําสัตย
ทางใจหรืออารมณมีความเบิกบานไมเครียด เปนตนแบบใหคนในครอบครัว ยึดเปนแนวทางดําเนิน
ชีวิตตามหลักพรหมวิหาร สังคหวัตถุ เปนท่ีเคารพนับถือของเพื่อนบานอยางดี จึงมีความพึงพอใจใน
ระดับมากถึงมากที่สุด เพราะไดร บั ประโยชนส ุด จากการรักษาอโุ บสถศลี ของบุคคลท่ีเกี่ยวของ145๒๐

๔.๔ ผลการสัมภาษณเ จาอาวาส พระวิปสสนาจารยจ าก ๕ วดั ๕ ชุมชน

จากการสมั ภาณเจา อาวาสหรือพระวปิ ส สนาจารย ผนู าํ ฝกอบรมพระกรรมฐานในแตละวัด
วเิ คราะหไดด งั น้ี

๔.๔.๑ วดั ธาตุ
ไดเปนผูใหสมาทานศีลอุโบสถและนํามาฝกการเจริญพระกรรมฐานแกคณะอุบาสก
อุบาสิกาในแตละวันพระ ต้ังแตการรวมกันทําวัตรเชาเย็น เจริญพระกรรมฐาน เดินจงกรม แผเมตตา
คณะผูปฏิบัติตั้งใจฝกปฏิบัติ โดยมีการปรับเปล่ียนอิริยาบถตามความเหมาะสมม มีการสอบอารมณ
โดยการถามปญหาอุปสรรคและผลท่ีไดจากการปฏิบัติ โดยภาพรวมปญหาคือหากมีเสียงมากระทบ
สมาธิจะแตกเปน บางครง้ั ไดแนะนําใหกําหนดรไู ดเย็นหนอๆ ดานอุปสรรคมักจะเปนสังขารของคนวัย
ชรา การเคลื่อนไหววขาดความคลองตัว น่ังนานมักปวดตามขา แขนและลําตัว ทางวัดไดอนุโลมใหผู

ชนะ แสงทอง, นายวิญู วงคศรีจันทร, นางอัญชลี ฤาชา, นายวิชิต อาวัชนากร, นางพิรุณฤดี ทองยา (บิดา, สามี,
ภรรยา, บตุ รชาย, บุตรสาว ผูรักษาอโุ บสถศีลชมุ ชนวัดหนองแวง)

๑๙ นางอรุณ โสภา, นายยุทธศักด์ิ รอบรู, นางประจบ เพียรหาผล, นายสุนทร ตันทนเทวินทร, นาย
ถนอม ชนะกาศรี, นายประภาส ขอบภัย, นายอัมพร ลีพรหมมา, นายอัม ธุระพันธุ นายธเดช จันทรมี (สามี,
บตุ รชาย, บุตรสาว ผรู กั ษาอุโบสถศีลชุมชนวดั วุฒาราม)

๒๐ นายเลย โยหา, นางสาวนงนุช แสนทวีสุข, นางเพชรรัตน พระธานี, นางถาวร เกิดชวง,
นางสาวศรัญญา ปณ ฑดิษฐ, นายอนุชา ผาดวงดี, นายหนูเรยี ง เนตรสุภาพ, นายสุชาติ พานสายตา (สามี, บุตรชาย,
บตุ รสาว ผูรักษาอุโบสถศลี ชมุ ชนวดั ศรีนวล)

๙๔

สูงวัยนั่งเกาอี้พลาสติกเต้ียๆ เพื่อปองกันการทรงตัวไมดี อาจนําไปสูการลมได ผลท่ีไดจากการปฏิบัติ
พระกรรมฐานและการสมาทานอุโบสถศีล โดยภาพรวมคือความปลื้มปติ จิตใจสงบเยือกเย็น เขาใจ
สภาวธรรมตามหลกั พระไตรลกั ษณ นาํ เอาหลักคาํ สอนไปแนะนาํ คนในครอบครัว ทําใหเกิดสันติสุขอยู
เย็นเปน สขุ โดยทว่ั กนั 146๒๑

๔.๔.๒. วัดโพธ์ิโนนทัน
วดั โพธิโ์ นนทันเปนสํานักปฏิบัติธรรมประจําจังหวัดแหงท่ี ๑ มีกิจกรรมปฏิบัติธรรมตลอด
ป มอี าจารยส อนพระกรรมฐานทีห่ ลากหลาย
วัดโพธ์ิมีกิจกรรมทั้งภาคปริยัติ ไดแก แสดงธรรม บรรยายธรรมทุกวันพระ วันเสาร-
อาทิตย วันนักขัตฤกษ ภาคปฏิบัติมีการจัดคอรสอบรมพระกรรมฐานแกนักปฏิบัติทั้งชาวไทยและ
ตางประเทศ นกั เรียน นักศกึ ษา ประชาชนท่ัวไป มกี ารทําวตั ร เชา -เย็น แผเมตตา เดินจงกรม สําหรับ
กลุมผูสมาทานอุโบสถศีล ก็จัดกิจกรรมสอดคลองกับขางบน ซ่ึงสวนใหญผูสมาทานอุโบสถศีลนั้นฝก
ปฏบิ ตั เิ ปน ประจาํ อยแู ลว มคี วามรูก ารปฏบิ ัติเปน อยางดี147๒๒
จากการสอบอารมณกลุมผูปฏิบัติสวนใหญมีความศรัทธาและไดพบความสุขจากการ
สมาทานอุโบสถศีล การปฏิบัติกรรมฐาน เดินจงกรม ทําใหผูปฏิบัติเกิดความสงบใจ มีอารมณเยือก
เย็น นําเอาสิ่งท่ีไดจากการฟงธรรม การสวดมนตภาวนาและแผเมตตา ไปใชในการดําเนิน
ชวี ติ ประจําวันรว มกบั ครอบครัว กอ ใหเ กิดความรักสามัคคีระหวา งสมาชิกในครอบครวั เปนอยางด1ี48๒๓
๔.๔.๓ วดั หนองแวง
วัดหนองแวงมีพระธาตุแกนนคร อนุสรณสาธุชนเปนสถานที่นําฝกอบรมพระกรรมฐาน
การทําวัตรสวดมนต แผเมตตา ที่พักสําหรับผูสมาทานอุโบสถศีล มีผูเขารวมกิจกรรมเปนจํานวนมาก
เพราะวัดมีที่จอดรถเพียงพอ หองนํ้าหองสุขาเพียงพอ จึงเปนแหลงปฏิบัติธรรมสมาทานอุโบสถศล
ตลอดป ทางวัดไดจัดพระอาจารยผูเชียวชาญในการนําฝกปฏิบัติวิปสสนาจารย การสวดมนตทําวัตร
เชา -เย็น การแสดงธรรม ตอบขอซักถามปญหาผูสมาทานอุโบสถศีลและปฏิบัติพระกรรมฐาน รวมถึง
แนะแนวทางปฏิบัติที่ถูกตองเหมาะสม นอกจากนี้ทางวัดรวมกับครูผูฝกโยคะนําฝกกลุมผูสมาทาน
อุโบสถศีล เพื่อใหรางกายผอนคลายยืดหยุน หายเจ็บปวดตามความเหมาะสมของวัยและผูน่ังสมาธิ
นานๆ ๒๔

149

๒๑ สัมภาษณพระโสภณพฒั นบัณฑิต, รศ.ดร. (เจาอาวาส), พระครูสธุ คี ัมภีรญาณ, ผศ.ดร., พระครูสิริสุ
ตาภรณ พระวิปส สนาจารยประจําวดั ธาตุ

๒๒ สัมภาษณพ ระครูภาวนาโพธิคณุ (เจา อาวาส), พระมหานิพนธ มหาธมฺมรกฺขิโต, พระวิปสสนาจารย
ประจาํ วัดโพธ์ิโนนทนั

๒๓ สมั ภาษณพ ระประเสริฐศักด์ิ รตนญาโณ, พระวิปปสสนาจารยป ระจาํ วดั โพธิโ์ นนทนั
๒๔ สัมภาษณพระธรรมวิสุทธาจารย (เจาอาวาส), พระครูวินัยธรสุวรรณ สุวณฺโณ, พระปลัดกิรติดล
อาจารสมปฺ นฺโน พระวิปส สนาจารยป ระจาํ วดั หนองแวง

๙๕

จากการสอบถามสิ่งที่ผูสมาทานอุโบสถศีลไดรับ คือ ความเขาใจหลักธรรมนําไปใชเวลา
เผชิญกับปญหาในชีวิตประจําวัน มีสมาธิม่ันคง อารมณเยือกเย็นและยังนําไปแนะนํา รวมถึงนําพา
สมาชิกในครอบครัวใหรจู กั สวดมนตไ หวพระ แผเมตตา ฝกสมาธิใหจิตสงบ นําการฝกโยคะไปปฏิบัติท่ี
บานตอ เปน ตน150๒๕

๔.๔.๔ วัดวุฒาราม
วัดวุฒาราม เจาอาวาสไดมองเห็นความสําคัญในการจัดกิจกรรมสงเสริมการปฏิบัติธรรม
แกผ ูส มาทานอุโบสถศลี ซงึ่ ในแตละปชวงเขาพรรษาจะมีผูรักษาอุโบสถศีลเปนจํานวนมาก กิจกรรมท่ี
ทางวัดจัดข้ึน ไดแก การสมาทานอุโบสถศีล การฟงธรรม การฝกปฏิบัติเจริญภาวนา การแผเมตตา
เดินจงกรม โดยจัดพระอาจารยผูมีประสบการณชํานาญนําฝกปฏิบัติทุกขั้นตอน บางวันพระจะนิมนต
พระวิปสสนาจารยและพระธรรมกถกึ จากตางวัด ใหนาํ ฝกปฏบิ ัติและแสดงธรรม151๒๖
หลังฝกปฏิบัติแลวจะมีการสอบถามปญหาอุปสรรคเกี่ยวกับการปฏิบัติ ซึ่งพระวิปสสนา
จารยไดเสนอแนวทางแกปญหาหรือตอบขอสงสัยทุกคร้ัง ปญหาและอุปสรรคจะเปนปญหาสุขภาพ
กายของผสู งู วัย ซึ่งพระอาจารยทน่ี าํ ปฏบิ ตั ิได ใหผ อ นคลาย โดยการนัง่ เกาอใ้ี นบางอริ ิยาบถ
ส่ิงท่ีผูเขารวมปฏิบัติไดรับนั้น คือ แกความวิตกกังวล ความเครียดหรือความวาเหว จิตใจ
สงบ อารมณเยือกเย็น มีสติรูเทาทันความเปล่ียนแปลงของสิ่งรอบตัว ปรับตัวเขากับสังคมตามความ
เหมาะสม โดยยดึ หลกั ศีลธรรมเปนแนวทางครอบครัวอยูเยน็ เปนสุข152๒๗
๔๔.๕. วัดศรีนวล
เจาอาวาสและผูชวยเจาอาวาสไดตระหนักถึงความสําคัญในการจัดกิจกรรมสงเสริมการ
ปฏิบัติธรรมแกผูสมาทานอุโบสถศีลในพรรษากาล ชุมชนวัดศรีนวลเปนชุมชนเมือง จะมีผูรวม
สมาทานอโุ บสถศลี เฉพาะในพรรษา ๓ เดือน แตมกี ารบาํ เพ็ญบญุ ทกุ วันพระตลอดป
ทางวัดไดจัดใหมีการสมาทานอุโบสถศีล ฟงธรรม การปฏิบัติพระกรรมฐาน สวดมนตทํา
วัตร เชา-เย็น แผเมตตา เดินจงกรม แกอุบาสกอุบาสิกาผูสมาทานอุโบสถศีล โดยจัดพระอาจารยผู
ผานหลักสูตรการปฏบิ ตั ิธรรมของสาํ นกั ท่คี ณะสงฆร บั รอง153๒๘
ผูป ฏบิ ตั ิสวนใหญม ปี ระสบการณปฏิบตั มิ าแลว มีเพยี งผูมาใหมท อ่ี าจารยว ปิ ส สนาจะนําฝก
ปฏิบัติเอาใจใส แนะนําแนวทางท่ีถูกตามหลักสติปฏฐาน จนรูเขาใจปฏิบัติได ปญหาอุปสรรคคือ

๒๕ สัมภาษณพระครสู ตุ สารวิสทุ ธิ, พระวิปปส สนาจารยป ระจาํ วัดหนองแวง
๒๖ สัมภาษณพระครูอรรถสารเมธี (เจาอาวาส), พระครูสิริสารวุฒิคุณ, พระวิปสสนาจารยประจํา
วัดวฒุ าราม
๒๗ สัมภาษณพระครูวฒุ ธิ รรมาภิราม, พระวปิ ปส สนาจารยป ระจําวัดวุฒาราม
๒๘ สัมภาษณพระครูสิริธรรมนิเทศก (เจาอาวาส), พระฮอนดา วาทสทฺโท, ดร., พระวิปสสนาจารย
ประจาํ วดั ศรนี วล

๙๖

สุขภาพกายของผูสูงวัย แตผูสอนกรรมฐานก็ไดปรับแนวทางใหเหมาะสม ส่ิงท่ีผูปฏิบัติไดรับจากการ
สอบอารมณ คือ ความสุขใจ ความศรัทธาเห็นคุณคาของการปฏิบัติธรรมนํากลับไปอบรมพรํ่าสอน
ลกู หลาน ใหใกลช ิดและปฏบิ ัตธิ รรมตามคาํ สอนพระพทุ ธศาสนา เกิดสนั ตสิ ุขในครอบครวั 154๒๙

สรุปผลวิเคราะหบทสัมภาษณเจาอาวาสและพระวิปสสนาจารย ผูนําฝกปฏิบัติกลุมผู
สมาทานอโุ บสถศลี จาก ๕ วัด ๕ ชมุ ชน ในเขตเทศบาลนครขอนแกน วเิ คราะหเชิงสรุปในแตละขอได
ดงั ตอ ไปน้ี

ทานเจาอาวาสและพระวิปสสนาจารยทุกรูปมีความรูดานศาสนศึกษา นักธรรมชั้น เอก
และบางรูปก็เปนเปรียญธรรม สวนสามัญศึกษา มีตั้งแตประถมศึกษา จนถึงปริญญาเอก เคยผาน
หลักสูตรการปฏิบัติธรรมท้ังจากสถาบันอุดมศึกษาแหงคณะสงฆไทย บางรูปยังผานการปฏิบัติเขม
จากสาํ นักปฏบิ ตั ิธรรมที่คณะสงฆรับรอง ทั้งในและตางประเทศ มีประสบการณสอนพระกรรมฐานไม
ต่าํ กวา ๔ ป

กิจกรรมที่ทางวัดจัดใหผูรักษาอุโบสถศีลรวมปฏิบัติในทุกวันอุโบสถศีล ทั้ง ๕ วัด จาก ๕
ชุมชน จะจัดกิจกรรมคลายๆ กัน คือการสมาทานอุโบสถศีล ทําวัตร เชา-เย็น แผเมตตา เจริญสมถะ
และวิปสสนา เดินจงกรม ฟงธรรมเทศนา ฝกขับรองสารภัญญะทํานองอิสาน เพื่อบูชาพระรัตนตรัย
จะมีพิเศษ คอื วัดหนองแวง จัดฝก โยคะ แกผ สู มาทานอโุ บสถศีล เพ่ือบริการใหผอนคลาย

การปฏิบัติพระกรรมฐานนั้น ทั้ง ๕ วัด ไดใชรูปแบบสํานักใดเปนหลักท้ัง ๕ สํานัก/วัด
เนื่องจากอาจารยสอนแตละวัดจะมีความเชี่ยวชาญแนวทางปฏิบัติตามรูปแบบ ยุบหนอ พองหนอ
เพราะพระอาจารยผานการฝก ธรรมตามแนวของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย แตมีบาง
รปู ที่ผา นประสบการณสอนตามแนวทางการกําหนดครบทวนจะมีการปรับเปล่ียนในกลุมผูปฏิบัติตาม
ความเหมาะสมของวยั ผปู ฏิบตั กิ รรมฐาน

มีการสอบอารมณกรรมฐาน หลังปฏิบัติหรือไม จากการสัมภาษณทําใหทราบวาพระ
อาจารยสอนกรรมฐาน จะมีการสอบอารมณผูฝกปฏิบัติกรรมฐานเปนประจํา ท้ังน้ีเพื่อประเมินผลผู
ปฏบิ ัตวิ า มีปญ หาและอุปสรรคอะไรบาง จะไดหาทางแกไขไดถูกตอง ตามสภาวธรรมหรือจริตของแต
ละคน ปญหาของผูปฏิบัติสวนใหญคือการปฏิบัติในอิริยาบถเดียวก็จะปวดรางกาย เกิดการฟุงซาน
เวลาไดฟงเสียงจากภายนอกสมาธิจะไมเปนเอการมณ เกิดการปรากฏนิมิตตางๆ ขณะปฏิบัติเปนตน
อาจารยแตละทา นไดใหแ นวทางปรับแกปญหาแตล ะอยาง จนทาํ ใหผปู ฏบิ ัติเกดิ สมาธิไดอยางดี

จากการสังเกตและซักถามผูมารักษาอุโบสถศีล สํานัก/วัด ท้ัง ๕ ในเขตเทศบาลนคร
ขอนแกน ผูปฏิบตั ิไดร ับผลดงั นี้

เมื่อสมาทานศีล ๘ ทําใหกายเบาไมอึดอัด การสวดมนตทําวัตรเชา-เย็น ทําใหจิตเปน
สมาธิ การแผเมตตาทําใหจิตเบิกบานแชมชื่นเพราะปรารถนาใหสรรพสัตวมีสุขทุกถวนหนา การเดิน
จงกรมก็เปนการฝกสติใหมั่นคง การกําหนดการเคล่ือนไหวเวลาทําอะไรก็รูเทาทัน เพื่อปองกันความ

๒๙ สัมภาษณพระมหาสมคิด สนตฺ จิตโฺ ต, พระวปิ สสนาจารยประจาํ วัดศรีนวล

๙๗

ผิดพลาด การปฏิบัติสมถะวิปสสนา เปนการฝกอบรมจิตใจใหรอบรูเทาทันความเปล่ียนแปลงของ
สรรพส่ิงไมย ดึ ถอื จนเกิดอุปาทาน จะชวยใหคลายทกุ ขเ วลาเผชิญกับความสญู เสียใดๆ

นอกจากน้ีกลุมผูรักษาอุโบสถศีลท่ีปฏิบัติพระกรรมฐาน ยังไดนําไปใชในการดําเนินชีวิต
เม่อื กลบั บานยงั ไดแนะนาํ คภู รรยา/สามี บุตรหลาน ใหยดึ หลักพุทธธรรม รูจักการสวดมนตภาวนา แผ
เมตตา ทําใหครอบครัวอยูเย็นเปนสุขอยางดี ในดานสังคมนั้น กลุมผูปฏิบัตินําไปบอกเลาเผยแผใน
ญาติ วสิ สาสกิ ชน ชักจูงใหเกดิ สัมมาทฏิ ฐิอีกสว นหนึง่ ดวย

ขอ เสนอแนะแนวการรกั ษาอโุ บสถศีลของอุบาสก อบุ าสกิ า
ปจจุบันสภาพสังคมเปลี่ยนไปการเขาวัดมารักษาอุโบสถศีลของอุบาสก อุบาสิกา ในเขต
เมืองจะลดลง เม่ือรุนเกาเสียชีวิตไป ลูกหลานจะสืบตอก็ยาก เพราะมีปญหาเศรษฐกิจ การทํางาน
ในทางวัดควรจัดสถานท่ีปฏิบัติใหสัปปายะแกผูปฏิบัติ เชน ศาลาปฏิบัติธรรม ควรแยกจากศาลาการ
เปรยี ญเปนสดั สว นเฉพาะ มีประตู หนาตาง ปดปองกันเสียงรบกวน มีหองน้ํา หองสุขา สะดวกพรอม
แสงไฟ เวลาค่ําคืน ในดา นกิจกรรมตา งๆ ควรมีการวิเคราะหถึงความเหมาะสมหรือคุมประโยชน ดาน
อาจารยสอนปฏิบัติธรรมก็ควรมีการหมุนเวียนจากตางวัด เพ่ือผูฟงจะไดประโยชนท่ีหลากหลาย เปน
ตน

๔.๕ องคความรใู หมจ ากการวจิ ยั

จากการวจิ ัยครงั้ นผ้ี วู ิจยั สรุปองคความรูท่ไี ดต ามวัตถปุ ระสงคแตล ะขอดงั นี้
๔.๕.๑. พฤติกรรมการอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลนคร
ขอนแกน
สว นใหญเ ปน ครอบครัวชาวพุทธขนาดกลางและเล็กเทศบาลนครขอนแกนแบงเปนชุมชน
ตางๆ มปี ระธานและกรรมการบรหิ ารชุมชนประสานกบั หนวยงานราชการ องคกรเอกชน คนในชุมชน
จะยึดหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาและฮีต ๑๒ (จารีต) เปนหลักการดําเนินชีวิต ปญหาท่ีพบ คือ
การกระทบกระทั่งกันของคนในครอบครัว แตอาศัยการพูดคุยทําความเขาใจ มีกรรมการชุมชนชวย
ประสานทําใหดขี ึ้น กรรมการชุมชนยงั ประสานกบั วัดและสถานศึกษา เพ่ือทํากิจกรรมทางศาสนาและ
วัฒนธรรมรวมกันหลักธรรมท่ีสงเสริมการอยูรวมกันในสังคมไดแกหลักเบญจศีล เบญจธรรม ทิศ ๖
สงั คหวตั ถุ ๔ สาราณียธรรม ๖ และพรหมวิหาร ๔
๔.๕.๒ การสงเสริมการอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลนคร
ขอนแกน ดวยการรกั ษาอโุ บสถศีล
ผูรักษาอุโบสถศีลไดรับการสงเสริมสนับสนุนจากสมาชิกในครอบครัว เชน ภรรยา สามี
บุตรหลานหรือญาติพ่ีนอง ดวยการใหเงินซ้ือส่ิงของทําบุญถวายทาน ตลอดจนรับสงดวยพาหนะ ซื้อ
เวชภัณฑของใชสว นตัวใหผสู มาทานอโุ บสถศีล นอกจากนีย้ ังคอยใหกาํ ลงั ใจ สอบถามปญหาท่ีตองการ
ความชว ยเหลอื คอยอํานวยความสะดวกให
ประธานชมุ ชนจะประสานกับวัด เพ่ือสอบถามส่ิงที่ทางวัดขาดแคลน เพื่อจัดหาส่ิงอํานวย
ความสะดวกแกผ รู ักษาอโุ บสถศลี

๙๘
๔.๕.๓ พฤติกรรมการอยูรวมกันที่พึงประสงคของชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลนคร
ขอนแกน
ผสู มาทานอโุ บสถศลี มพี ฤตกิ รรมทางกายสภุ าพออนโยน แตงกายสุภาพเรียบรอย วางตน
เหมาะสม พฤติกรรมทางวาจา เปนผูพูดคําสัตยไพเราะออนหวาน พูดสรางสรรคไมสรางความแตก
แยกในสังคม ทางอารมณ มีสุขภาพจิตดี อารมณเบิกบาน เยือกเย็น สวนทางสังคมนั้นเปนผูยึดม่ันใน
ศลี ธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี กฎหมาย เปนคนนา เช่อื ถือของคนในสังคม
พฤตกิ รรมการอยรู ว มกันของครอบครวั ชาวพทุ ธในเทศบาลนครขอนแกน
๑. สวนใหญเปนครอบครัวขนาดกลาง – ยึดหลักศีลธรรม จารีต (ฮีต) ๑๒ ในการ
ดาํ เนนิ ชีวติ – เคารพผูอาวโุ สและญาติผใู หญ
๒. มีปญหากระทบกระทัง่ กันบา ง แตอ าศยั พูดคยุ ทาํ ความเขา ใจกนั
๓. หลักพทุ ธธรรมท่ยี ดึ เปนแนวทางดาํ เนนิ ชีวติ มีเบญจศลี เบญจธรรม ทิศ ๖ สังคห
วัตถุ ๔ และสาราณยี ธรรม

การสง เสรมิ พฤตกิ รรมทีพ่ ึงประสงคข องคนในครอบครวั ดวยการรกั ษา
อุโบสถศีลของชุมชนชาวพทุ ธในเขตเทศบาลนครขอนแกน

พฤติกรรมการอยูรว มกนั ท่ีพ่ึงประสงคด ว ยการ สง เสริมการอยรู วมกนั ของชุมชนชาว
รักษาอโุ บสถศีล พุทธในเขตเทศบาลนครขอนแกนดว ย

๑. ทางกายสภุ าพออ นโยน สํารวมตนและวางตนได การรกั ษาอุโบสถศีล
เหมาะสม ๑. สมาชิกในครอบครวั สนับสนนุ
๒. ทางวาจา พูดสภุ าพ พดู คําสตั ย นาเชอื่ ถอื การเงิน ซอื้ ของทําบุญบางครอบครัวมี
๓. ดานจติ ใจหรืออารมณ มีความเบิกบานไมเครียด รถรบั สง
มองโลกอยางรูเทาทัน รูจักปลอยวาง เขาสังคมได ๒. ใหกาํ ลงั ใจคอยสอบถามปญหาหรือ
อยา งกลาหาญ สิ่งทต่ี องการของผเู ขา รว มรักษาอุโบสถ
ศีล
๓. วัดในชมุ ชนจัดกิจกรรม เชน สวด
มนต แผเมตตา น่งั สมาธิ เดินจงกรม
ฟงธรรม การขบั รองสรภัญญ ทาํ นอง
อีสาน เพ่ือบชู าพระรตั นตรยั

แผนภาพท่ี ๒ แสดงองคค วามรทู ไี่ ดรบั จากการวจิ ัย

๙๙

๔.๖ สรุป

แนวคิดการสงเสริมพฤติกรรมการอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธท่ีพึงประสงค
ไดแก ตอ งมหี ลักธรรม คอื อุโบสถศลี หรือ ศลี ๘ และมหี ลกั ธรรมเสริม ไดแ ก ทิศ ๖ สาราณียธรรม ๖
สังคหวัตถุ ๔ ซึ่งเปนธรรมท่ีคุมครองหรือรักษาผูปฏิบัติใหเกิดความสุขสงบรมเย็น และปกปอง
ครอบครัวใหเขมแข็ง เพราะผูถืออุโบสถศีลไมประพฤติผิดในส่ิงท่ีเปนโทษตอตนและผูอื่นนั่นเอง ซ่ึง
สามารถสงเสรมิ พฤติกรรมการอยูร วมกันของครอบครัวชมุ ชนชาวพุทธในเขตนครขอนแกนในทางท่ีพึง
ประสงค นั่นคือ ไมโหดราย ไมลักทรัพย ไมมีปญหาชูสาว ไมพูดโกหก ไมยุงสิ่งเสพติด มีรางกาย
แข็งแรง ไมติดการละเลน ไมบํารุงสังขารรางกายจนเกิดขอบเขต มุงเนนพัฒนาจิตใจใหต้ังอยูในทาน
ศีล ภาวนา เปนบุคคลตนแบบ ไมทะเลาะวิวาท มีจิตใจเอื้อเฟอเผื่อแผ มีจิตอาสา เปนตัวอยางท่ีดีแก
คนรอบขางได

ครอบครัวชาวพุทธในเขตเทศบาลนครขอนแกน ๕ ชุมชนท่ีเลือกศึกษา สวนใหญจะเปน
ครอบครัวขนาดกลางและเล็ก แตละชุมชนจะมีคณะกรรมการบริหารประกอบดวยประธาน
กรรมการบริหารชุมชน และเลขานุการชุมชน คอยขับเคลื่อนงานของชุมชน ประสานงานกับทาง
ราชการ องคกรเอกชนและวัด คนในชุมชนจะยึดหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา และฮีต ๑๒ (จารีต)
เปนหลักในการดําเนินชีวิต ปญหาที่พบ ไดแก การกระทบกระท่ังกันของคนในครอบครัวในบางคร้ัง
อาศัยพดู คุยทําความเขาใจกนั กรรมการบริหารชุมชนประสานกับวัดและสถานศึกษา เพ่ือทํากิจกรรม
ทางศาสนาและวัฒนธรรมรวมกับหลักธรรมท่ีสงเสริมการอยูรวมกันในสังคมไดแก หลักเบญจศีล
เบญจธรรม ทิศ ๖ สงั คหวตั ถุ ๔ สาราณยี ธรรม ๖ และพรหมวิหาร ๔

การสง เสรมิ การอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลนครขอนแกนดวย
การรกั ษาอุโบสถศีลน้นั ผูรกั าอุโบสถศีลไดรับการสนับสนุนจากสมาชิกในครอบครัว เชน ภรรยา สามี
ปู ยา ตา ยาย บุตรหลานในรูปแบบตางๆ เชน การใหเงินซื้อสิ่งของไปทําบุญทําทาน ซื้ออาหาร ยา
เวชภัณฑท จ่ี ําเปนแกผ ูรักษาอุโบสถศีล รับสงดวยยานพาหนะ คอยใหกําลังใจ สอบถามความตองการ
ชวยเหลือตางๆ สวนประธานคณะกรรมการบริหารชุมชน จะคอยประสานงานกับทางวัดและคนใน
ชมุ ชนเพ่อื สนบั สนนุ อํานวยความสะดวกให

พฤติกรรมการอยูรวมกันท่ีพึงประสงคของชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลนครขอนแกน
ผูสมาทานอุโบสถศีลตางมีพฤติกรรมทางกายท่ีสุภาพออนโยน แตงกายสุภาพเรียบรอย วางตน
เหมาะสม มีวาจาไพเราะออนหวาน พูดคําสัตย ดานอารมณมีสุขภาพจิตดี อารมณเบิกบานสุขม
เยือกเย็น ดานสังคมน้ันเปนผูยึดม่ันในศีลธรรมขนบธรรมเนียมประเพณี กฎหมายและเปนคน
นา เชอ่ื ถอื ของคนในสงั คม

บทท่ี ๕

สรุป อภิปรายผลและขอ เสนอแนะ

การวิจัยศึกษา เรื่อง “การสงเสริมพฤติกรรมท่ีพึงประสงคของคนในครอบครัวดวย
การรักษาอุโบสถศีลของชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลนครขอนแกน” มีวัตถุประสงค ๓ ขอ คือ ๑)
เพ่ือศึกษาพฤติกรรมการอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเทศบาลนครขอนแกน ๒) เพ่ือ
สงเสริมการอยรู วมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเทศบาลนครขอนแกนดวยการรักษาอุโบสถศีล
๓) เพื่อเสนอพฤติกรรมการอยูรวมกันท่ีพึงประสงคของชุมชนชาวพุทธในเทศบาลนครขอนแกนดวย
การรักษาอุโบสถศีล โดยผูวิจัยไดศึกษาคนควาจากพระไตรปฎก คัมภีรอรรถกถา ฎีกา และเอกสาร
งานวิจัยที่เก่ียวของสําหรับขออื่น ๆ รวมทั้งขอมูลจากเว็ปไซตตางๆ และลงภาคสนามในเขตเทศบาล
นครขอนแกน โดยเลอื กศกึ ษา ๕ ชุมชน ไดแก ๑. ชุมชนวัดธาตุพระอารามหลวง ๒. ชุมชนวัดหนอง
แวง ๓. ชุมชนวัดโพธิ์โนนทัน ๔. ชุมชนวัดวุฒาราม ๕. ชุมชนวัดศรีนวล เลือกกลุมเปาหมายโดยวิธี
เจาะจง (Purposive sampling) คือ ผรู ักษาอุโบสถศลี จาํ นวน ๕๐ คน โดยการใชการสัมภาษณแบบ
มีโครงสราง และทาํ การวเิ คราะหขอ มูลท่ไี ดม าแลว นําเสนอ ดงั น้ี

๕.๑ สรปุ ผลการวจิ ยั
๕.๒ อภิปรายผล
๕.๓ ขอ เสนอแนะ

๕.๑ สรปุ ผลการวจิ ัย

การวิจัยเร่ือง “การสงเสริมพฤติกรรมที่พึงประสงคของคนในครอบครัวดวยการรักษา
อุโบสถศีลของชุมชนชาวพุทธในเขตเทศบาลนครขอนแกน” ผูวิจัยสรุปผลตามวัตถุประสงคได
ดงั ตอไปน้ี

๕.๑.๑ พฤติกรรมการอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเทศบาลนคร
ขอนแกน พบวา ผูถืออุโปสถศีลในชุมชนเทศบาลนครขอนแกน เปนผูสูงอายุโดยมาก อยูครอบครัว
เด่ียวก็มี มีขนาดกลางก็มี ขนาดใหญก็มี มักมีปญหากับสมาชิกในครอบครัวอยูบางแตไมมากนัก เชน
ทะเลาะกับบุตรหลานท่ีเปนวัยรุน, มีทัศนคติไมตรงกันกับคนในครอบครัวและเพื่อนบาน, ไมคอยมี
เวลาพดู คยุ กนั กบั ครองครวั เพราะมชี วงเวลาหยุดทํางานไมต รงกนั , มปี ญหากับเขย-สะใภ และเม่ือพบ
ปญหาก็พยายามแกไขปญหาดวยพุทธวิธีและตามหลักฮีต ๑๒ คอง ๑๔ สามารถทําใหครอบครัวมี
สนั ตสิ ขุ ได

๑๐๑

๕.๑.๒ การสงเสริมการอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเทศบาลนครขอนแกนดวยการ
รักษาอุโบสถศีล พบวา ผูรักษาอุโบสถศีล ไดรับการดูแลเอาใจใสจากคูสมรสและบุตร หลาน อํานวย
ความสะดวกใหดวยการตระเตรียมสิ่งของเครื่องใชสวนตัวและของทําบุญ บางครอบครัวขับรถรับสง
ชวยถือสัมภาระสิ่งของ จัดยาและเวชภัณฑสําหรับปฐมพยาบาลกรณีไมสบาย คอยใหกําลังใจในการ
ไปรกั ษาอุโบสถศีล มใิ หห นกั ใจหรอื เกดิ ความกังวลใจ ขณะสมาทานอุโบสถศีลอยูในวัด ผูรักษาศีลเกิด
ความศรัทธาจากการไดเห็นบุพการีชน คนในวัยมัชฌิมวัยเขารักษาศีล155๑ ขณะรักษาศีลทางวัดจัด
กจิ กรรมสวดมนต แผเมตตา น่งั สมาธิ เดินจงกรม ฟงเทศน ทําใหเกิดความสุข จิตใจสงบ อารมณเบิก
บาน มีพรหม ๔ ประจําใจ บางครอบครัวมีบุตรหลานมานอนเปนเพื่อนขณะรักษาศีลในวัด หวงใย
สุขภาพบิดามารดาผูสูงวัย กอนและขณะรักษาศีล ๘ เตรียมกายใจใหพรอม สํารวมกาย วาจาและใจ
วัดไดจัดกิจกรรมสวดมนตไหวพระ แผเมตตา เจริญภาวนา เดินจงกรม ฟงธรรม ผลท่ีเกิดข้ึนแก
ผูรักษาอุโบสถศีล ทําใหจิตใจเบิกบาน ไมเหงาหรือซึมเศรา สุขภาพจิตดี ผูรักษาศีล ๘ ไดรับอิทธิพล
จากการไดเห็นบรรพบุรุษกระทําเปนตัวอยาง เมื่อถึงวัยสมควรจึงอยากถือศีลอุโบสถ โดยเตรียมกาย
วาจาและใจใหพ รอม ทางวัดไดจัดใหมกี ารทาํ วตั รเชา-เยน็ เดินจงกรม ฝกสมาธิ การฝกโยคะ โดยหมอ
จากภายนอก ผลของการรักษาศลี อโุ บสถทําใหเกดิ กายเบา จติ สงบ มีเมตตาธรรมประจําใจ ไมเปนพิษ
ภัยกับใครๆ เปนที่เคารพนับถือของคนท่ัวไป บางกลุม มีบุตร หลาน สนับสนุนใหรักษาอุโบสถศีล
เพราะเหน็ ประโยชนและคุณคา ดวยการใหกําลังใจ ใหเงินและจัดเตรียมส่ิงของทําบุญใหรวมถึงขับรถ
รับสง เตรียมของใชส ว นตัวให156๒ ผรู ักษาศีลเกิดศรัทธาดว ยตวั เองบา ง มกี ัลยาณมิตรและครอบครัวคอย
ชักจูงแนะนําดวย ขณะรักษาอุโบสถศีลทางวัดจัดกิจกรรม เชน สวดมนตภาวนา แผเมตตา ฟงเทศน
เดินจงกรม ผูรวมกิจกรรมสามารถนําไปปฏิบัติตอท่ีบานในการดําเนนินชีวิต ทําใหจิตใจสงบ ไม
ฟงุ ซาน อารมณดี เปนแบบอยางท่ีดีแกคนในครอบครัวและสังคม ผูรักษาอุโบสถศีลสวนใหญเกิดจาก
การศรัทธา เพราะเคยเหน็ บดิ ามารดา ปูยา ตายาย ประพฤตปิ ฏบิ ัติ มบี างคนทีม่ ีกัลยาณมิตรชักชวนมา
กอนเขาวัดจะเตรียมของใชสวนตัว สิ่งของทําบุญ ขณะรักษาศีลจะเตรียมกาย วาจาและใจใหพรอม
กิจกรรมท่ีทางวัดจัดแกผูรักษาอุโบสถศีล คือ สวดมนต แผเมตตา เจริญภาวนา เดินจงกรม ฟงเทศน
ซ่ึงผรู ักษาอุโบสถศีลไดนํามาฝกปฏิบัติตอที่บาน นําพาลูกหลานสวดมนตไหวพระ แผเมตตา ฝกสมาธิ
ทาํ ใหเกิดความสงบสขุ ในครอบครวั

๑ พอพันธ สานโสม, นายเกรียงไกร ทับศรี, นายพิพัฒนพงษ พระลับรักษา, นายสฤษดิ์ ศรีพลเมือง,
นางสุภทั รศร สิงโตทอง, นางสาวปานใจ มาลาเพช็ ร, นายฤทธิ์ สงั วรดี, นางสาวรัชนี ไกยศวร, นางสาวลัดดาวัลย ยม
จนิ ดา (สามี, บุตรชาย, บุตรสาว ผรู กั ษาอโุ บสถศลี ชุมชนวัดธาตุ)

๒ นายมนูญ ศรีจําปา, นางอรุณ โสภา, นายยุทธศักดิ์ รอบรู, นางประจบ เพียรหาผล, นายสุนทร ตัน
ทนเทวินทร( บตุ รชาย, บุตรสาว ผูรักษาอุโบสถศีลชมุ ชนวดั วฒุ าราม)

๑๐๒

๕.๑.๓ เสนอพฤตกิ รรมการอยรู วมกันท่พี ึงประสงคของชุมชนชาวพุทธในเทศบาลนคร
ขอนแกน พบวา ผูรักษาอุโบสถศีล ตองมีการสํารวมกายและแตงกายสุภาพเหมาะสม สวนทางวาจา
น้ันตองมีสัมมาวาจา เจรจาชอบ ไมพูดเท็จ ไมพูดคําหยาบ ไมพูดสอเสียด ทางใจหรือทางอารมณมี
สขุ ภาพจิตดอี ารมณเบิกบาน การเขาสังคมไมเคอะเขิน องอาจมีสงาราศี มีพรหมวิหาร ๔ มีสังคหวัตถุ
๔ โอบออมอารี วจีไพเราะ สงเคราะหทุกคน วางตนเสมอ มีสาราณียธรรม ๖ ไดแก เมตตาทางกาย
(กายกรรม) เมตตาทางวาจา (วจีกรรม) เมตตาทางใจ (มโนกรรม) ทาน (สาธารณโภคี) ศีล (สีล
สามัญญตา) ปญญา (ทิฎฐิสามัญญตา) และประพฤติตามหลักทิศ ๖ วาดวยคูสมรสและบุตรหลาน
ผูรักษาอุโบสถศีลลกลุมน้ีมีความพึงพอใจพฤติกรรมการแสดงออกทางกาย วาจา อารมณ157๓ ตองมี
พฤติกรรมที่พึงประสงคแสดงออกทางกาย มีความสุภาพออนนอม สํารวมกาย วาจาพูดสุภาพ พูดคํา
สัตยนาเชื่อถือ ดานใจหรืออารมณน้ันมีความเบิกบานไมเครียด มองโลกอยางรูเทาทันไมยึดติด จน
ยดึ ถืออะไรเปน ของตวั เอง รจู กั ปลอ ยวาง เขาสังคมไดอยางองอาจกลาหาญ เพราะมีศีลเปนแบบอยาง
ที่ดขี องคนในครอบครัววและสังคม สถาบันครอบครัวเปนสถานท่ีสําคัญสุดในการสรางหรือพัฒนาคน
ใหเปนคนดีมคี ุณธรรม จากการไดเ หน็ สังเกตพฤตกิ รรมของผูที่เกี่ยวขอ งทางกายมีความสุภาพออนโยน
วางตนเหมาะสม ทางวาจาเจรจาไพเราะยึดคําสัตย ทางใจหรืออารมณมีความเบิกบานไมเครียด เปน
ตนแบบใหคนในครอบครัว ยึดเปนแนวทางดําเนินชีวิตตามหลักพรหมวิหาร สังคหวัตถุ เปนท่ีเคารพ
นับถือของเพ่ือนบานอยางดี จึงมีความพึงพอใจในระดับมากถึงมากที่สุด เพราะไดรับประโยชนสุด
จากการรักษาอุโบสถศีลของบุคคลที่เกย่ี วของ158๔

๕.๒ อภิปรายผล

การอภิปรายผลการวิจัยคร้ังน้ี เปนการอภิปรายผลที่ไดรับจากการวิจัย ซ่ึงพบวา“การ
สง เสริมพฤตกิ รรมทพ่ี ึงประสงคของคนในครอบครัวดวยการรักษาอุโบสถศีลของชุมชนชาวพุทธในเขต
เทศบาลนครขอนแกน” มปี ระเด็นทจ่ี ะนาํ มาอภิปรายผลได ดงั นี้

๕.๑.๑ พฤติกรรมการอยูรวมกันของครอบครัว พบวา ทุกครอบครัวมีปญหามากบาง
นอยบาง และมีวิธีการแกปญหาท่ีแตกตางกัน ในครอบครัวชุมชนขอนแกนโดยเฉพาะกลุมผูถือศีล
อุโบสถมักแกไขปญหาดวยหลักทางพระพุทธศาสนาและตามหลักความเชื่อของชาวอีสาน สามารถ

๓ พอพันธ สานโสม, นายเกรียงไกร ทับศรี, นายพิพัฒนพงษ พระลับรักษา, นางสุภัทรศร สิงโตทอง,
นางสาวปานใจ มาลาเพ็ชร, นางสาวรัชนี ไกยศวร, นางสาวลัดดาวัลย ยมจินดา (สามี, บุตรชาย, บุตรสาว ผูรักษา
อโุ บสถศีลชุมชนวัดธาต)ุ

๔ นายเลย โยหา, นางสาวนงนุช แสนทวีสุข, นางเพชรรัตน พระธานี, นางถาวร เกิดชวง,
นางสาวศรัญญา ปณ ฑดษิ ฐ, นายอนุชา ผาดวงด,ี นายหนเู รียง เนตรสุภาพ, นายสุชาติ พานสายตา (สามี, บุตรชาย,
บตุ รสาว ผรู กั ษาอุโบสถศลี ชมุ ชนวัดศรนี วล)

๑๐๓

แกไขปญหาไดทําใหครอบครัวอยูดวยกันอยางมีความสุข ซ่ึงสอดคลองกับงานวิจัยของ พระมหา
ธนพัฒน ฐิตสาโร (สีหานาม) ไดศึกษาวิจัย เรื่อง การศึกษาวิเคราะหผลการรักษาอุโบสถศีลของ
ชาวบานโนนเมืองที่มีตอการพัฒนาคุณภาพชีวิต พบวา อุโบสถศีล เปนการสมาทานขอวัตรปฏิบัติใน
วันอุโบสถ คือวันพระในวันขางขึ้น - ขางแรม ๘,๑๔,๑๕ ค่ํา ศีล ๘ ที่รักษาในวันอุโบสถ เรียกวา
อุโบสถศีล สวนศีล ๘ ที่รักษาในวันปกติเรียกวา ศีล ๘ หรืออัฏฐศีล อุโบสถศีลมีความสําคัญมากใน
ฐานเปน เครอ่ื งมอื กาํ จัดกเิ ลสอยางหยาบ เพราะเปนศีลท่ีพุทธศาสนิกชนควรรักษาในวันพระนับเวลา
วันหนึ่งและคืนหนึ่ง เปนการประพฤติพรหมจรรยพักชีวิตตามปกติไวช่ัวคราวมาดําเนินชีวิตในทาง
ธรรม เพ่ือเสริมสรางมนุษยใหบรรลุจุดหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา ตลอดจนเสริมสรางสังคมให
สงบสขุ

๕.๑.๒ แนวทางการสงเสริมการอยูรวมกันของครอบครัวชุมชนชาวพุทธในเทศบาล
นครขอนแกนดวยการรักษาอุโบสถศีล พบวา ครอบครัวของผูรักษาอุโบสถศีล จะเปนครอบครัวท่ีมี
ความอบอุน รวมเย็น มีความเอ้ืออาทรกันมากกวาครอบครัวที่ไมสนใจเขารักษาอุโบสถศีล ดังน้ัน จึง
ตอ งสนบั สนนุ ใหเหน็ คุณคาของศีลอโุ บสถ และสง เสรมิ สนับสนุนผูเขา ปฏิบตั ิธรรมใหเ กิดกาํ ลังใจในการ
รักษาศีลอุโบสถ สอดคลองกับงานวิจัยของ พระครูสมุหกฤตภาส สุกิจฺโจ (โชติการ) ไดวิจัยเรื่อง
“ศึกษาการรักษาอุโบสถศีลของสตรีท่ีปรากฏในคัมภีรอรรถกถาธรรมบท” พบวา จากการศึกษา
วเิ คราะหผลของการรกั ษาอุโบสถศีลของสตรีท่ีนาํ ไปสูการชวี ิตในสังคมปจจุบนั การรักษาอุโบสถศีลทํา
ใหสตรีผูที่รักษาอุโบสถศีลมีสุขภาพทางกายที่แข็งแรง ทั้งยังทําใหครอบครัวของผูที่รักษามีความสุข
เพราะอุโบสถศีลเปนไปเพ่ือการกําจัดกิเลสกาม ถาสังคมเราสามารถรักษาอุโบสถศีลไดทั้งหมดยอมที่
จะเปนประโยชนตอชาติบานเมือง คนก็จะไมมีความโลภไมเอารัดเอาเปรียบซึ่งกันและกัน และผูคนก็
จะไมหลงอยูในอบายมุขท้ังปวง ดังน้ันการรักษาอุโบสถศีลยังไดประโยชนสุข ๓ ประการ คือ
๑.ทฏิ ฐธมั มกิ ัตถประโยชน ประโยชนใ นปจ จุบัน ประโยชนในโลกน้ี และความสุขในโลกน้ี คือความสุข
ในปจจุบันคือ ตัดความกังวลวุนวายในภารกิจการงานตาง ๆ เสียได เปดโอกาสใหตนไดชําระกาย
วาจา ใจ ใหสะอาดหมดจด เพิ่มพูนบุญกุศลใหแกตน ลด ละ เลิก กิเลสในตนใหเบาบาง ไดรับความ
บันเทิงใจ วาตนไดทาํ ความดี และไดร ับยกยองจากคนทัว่ ไป ๒.สัมปรายิกตั ถประโยชน ประโยชนเบื้อง
หนาประโยชนในโลกหนา และความสุขในโลกหนา คือความสุขในโลกสวรรค ๓.ปรมัตถประโยชน
ประโยชนสูงสุด คือ พระนิพพาน และความสุขอันสูงสุด คือความสุข อันเกิดแตนิพพาน ปรมัตถ
ประโยชน คือการดับทุกขโดยไมเหลือ ถือเปนประโยชนอันสูงสุดใน พระพุทธศาสนาเปนเปาหมาย
สุดทายของการพัฒนาตน ผูรักษาอุโบสถศีลแมไมอาจที่จะบรรลุไดในชาตินี้ แตหากหมั่นประกอบ
ความดีฝกฝนอบรมตนตามหลกั ศีล สมาธิ ปญญาอยางไมย อ ทอ ยอมสามารถท่ีจะบรรลุประโยชนสูงสุด
น้ไี ด

๕.๑.๓ เสนอพฤตกิ รรมการอยรู ว มกนั ที่พงึ ประสงคของชุมชนชาวพุทธในเทศบาลนคร
ขอนแกนดวยการรกั ษาศีลอุโบสถ พบวา พฤติกรรมทพ่ี งึ ประสงค ตอ งมีความสุภาพออนนอม สํารวม
กาย วาจาพูดสุภาพ พูดคําสัตยนาเชื่อถือ ดานใจหรืออารมณน้ันมีความเบิกบานไมเครียด มองโลก
อยางรูเทา ทันไมยึดติด จนยดึ ถืออะไรเปน ของตัวเอง รูจักปลอยวาง เขาสังคมไดอยางองอาจกลาหาญ
เพราะมีศีลเปนแบบอยางที่ดีของคนในครอบครัววและสังคม สถาบันครอบครัวเปนสถานท่ีสําคัญสุด

๑๐๔

ในการสรางหรือพัฒนาคนใหเปนคนดีมีคุณธรรม159๕ สอดคลองกันกับ พระพุทธยานันทภิกขุ160๖ ไดกลาว
ไวใ นหนังสือ คนรกั ษาศลี ศลี รกั ษาคน วาผทู รี่ กั ษาอโุ บสถศลี เปนประจําจึงมีคุณลักษณะ คือ ๑. เปนผู
มีจิตเมตตา รูจักชวยเหลือ และสงเคราะหผูอ่ืน ๒. เปนผูไมมีความอยากได ไมมีความละโมบใน
ทรพั ยสนิ ของผูอืน่ ๓. ทาํ ใหครอบครัวมีความสุข มีความรกั และเขา ใจกัน ๔. ทําใหผูอ่ืนรัก ผูอ่ืนอยาก
เขาใกล ไมสรางศัตรู ไมมีผูติฉินนินทา ๕. มีทรัพยเงินทอง และไมเส่ือมในทรัพยนั้นงาย ๖. เปนผูมี
ความอดทน สามารถรูจักหามใจในความอยากทางกาย และทางใจของตนได ๗. เปนผูไมหลงมัวเมาใน
กเิ ลส ในความสขุ อนั ไมเ ที่ยง ๘. เปน ผรู จู กั ประมาณตน รจู กั สํารวมตน รูจ กั ใชช ีวิตอยา งความพอเพียง

๕.๓ ขอเสนอแนะ

จากผลการวิจัยจากการศึกษา “การสงเสริมพฤติกรรมท่ีพึงประสงคของคนในครอบครัว
ดว ยการรกั ษาอโุ บสถศลี ของชมุ ชนชาวพทุ ธในเขตเทศบาลนครขอนแกน ” ผูวจิ ัยมขี อเสนอแนะ ดังน้ี

๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงิ นโยบาย
๑. หนวยงานทางพระพุทธศาสนาควรรวมมือกับเทศบาลนครขอนแกน มีการ

วางแผนกําหนดยทุ ธศาสตร บรรจุแนวทางการนําหลักอุโบสถศีลไวในแผนพัฒนาทรัพยากรมนุษย ให
ชัดเจนเพือ่ เกิดมรรคผลในทางปฏิบตั ิ

๒. ควรรวมมือกับหนวยงานภาครัฐและเอกชนใหมีการนําหลักอุโบสถศีลไป
ประยุกตใชเขากับแนวคิด ทฤษฎีการบริหารเพ่ือพัฒนากระบวนการบริหารจัดการเชิงพุทธ ใหเปน
รปู ธรรม

๕.๓.๒ ขอ เสนอแนะในการทาํ วิจยั ครง้ั ตอ ไป
๑. ควรศึกษาแนวทางการสงเสริมสนับสนุนการถืออุโบสถศีลแกเยาวชนกับการปรับ

พฤตกิ รรมทีพ่ งึ ประสงค
๒. ควรศึกษาเชิงเปรียบเทียบแนวโนมการสมาทานอุโบสถศลีของชาวพุทธในเขต

เทศบาลกบั ชนบท
๓. ควรศึกษารูปแบบการรักษาอุโบสถศีล เพ่ือพัฒนาคุณภาพชีวิตของชาวพุทธใน

สงั คม

๕ พอพันธ สานโสม, นายเกรียงไกร ทับศรี, นายพิพัฒนพงษ พระลับรักษา, นางสุภัทรศร สิงโตทอง,
นางสาวปานใจ มาลาเพ็ชร, นางสาวรัชนี ไกยศวร, นางสาวลัดดาวัลย ยมจินดา (สามี, บุตรชาย, บุตรสาว ผูรักษา
อโุ บสถศีลชมุ ชนวัดธาตุ)

๖ พระพทุ ธยานันทภกิ ขุ, คนรักษาศีล ศีลรกั ษาคน, (กรงุ เทพมหานคร: หจก.เอมี่, ๒๕๔๔), หนา ๑๔.