เล่มที่ 2

ก รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาสังคมศึกษา ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 จัดทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิต และจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและ วัฒนธรรม ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ หน่วยการเรียนรู้เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ให้เป็นไปตามหลักการและจุดหมายหลักสูตร โดยผู้จัดทำได้วิเคราะห์หลักการ จุดหมาย มาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้ของหลักสูตรแกนกลางการศึกษา ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ซึ่งเอกสารประกอบการเรียนที่สร้างขึ้นมีทั้งหมด 5 เล่ม ดังนี้ เล่มที่ 1 พุทธประวัติและชาดก ตอน ผจญมารสั่งสอนธรรม เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง เล่มที่ 3 พุทธสาวก และชาวพุทธตัวอย่าง เล่มที่ 4 วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา มารยาทชาวพุทธ เล่มที่ 5 วิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการและการพัฒนาจิตเจริญปัญญา เอกสารประกอบการเรียนแต่ละเล่มประกอบด้วย แบบทดสอบก่อนเรียน ใบความรู้ กิจกรรม แบบทดสอบหลังเรียน พร้อมเฉลยท้ายเอกสารประกอบการเรียน นักเรียนสามารถ เรียนรู้ได้ด้วยตัวเอง ทั้งในเวลาเรียนและนอกเวลาเรียน เมื่อศึกษาและปฏิบัติกิจกรรมแล้ว นักเรียนสามารถนำความรู้ไปเป็นพื้นฐานการเรียนในระดับสูงขึ้นและนำไปประยุกต์ใช้ ในชีวิตประจำวันได้ เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง มีเนื้อหาครบตามหลักสูตร ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า จะเป็น ประโยชน์ต่อครู นักเรียน และผู้ที่สนใจต่อไป เทพนารี เจริญศรี คำนำ

ข รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำนำ ก สารบัญ ข ขั้นตอนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ค ส่วนประกอบของเอกสารประกอบการเรียน ง คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียน ฉ คำแนะนำการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู ซ คำแนะนำการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียน ญ มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด ฏ จุดประสงค์การเรียนรู้ ฑ แบบทดสอบก่อนเรียน (Pre-test) 1 ใบความรู้ที่ 1 5 ใบความรู้ที่ 2 13 กิจกรรมที่ 1 24 กิจกรรมที่ 2 31 แบบทดสอบหลังเรียน (Post-test) 33 บรรณานุกรม 37 ภาคผนวก 39 - เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน 40 - เฉลยกิจกรรม 41 - เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 50 - แบบบันทึกคะแนน 51 เรื่อง หน้า สารบัญ สารบัญ

ค รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ขั้นตอนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ศึกษาคำชี้แจงวิธีการเรียนรู้ตามรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ (อริยสัจ 4) และการใช้เอกสารประกอบการเรียน นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียน (Pre-test) จัดกิจกรรมการเรียนรู้ตามรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ (อริยสัจ 4) ตามขั้นตอน ดังนี้ ขั้นที่1 (ทุกข์) กำหนดปัญหา ขั้นที่ 2 (สมุทัย) สาเหตุ หรือตั้งสมมติฐาน ขั้นที่ 3 (นิโรธ) ผล หรือผลการทดลอง ขั้นที่4 (มรรค) วิธีแก้ปัญหา หรือวิเคราะห์ข้อมูล ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินผลและสรุปผล พร้อมทั้งสรุปผลการเรียนอีกครั้งและให้คำแนะนำ ในการเรียนครั้งต่อไป นักเรียนรับทราบระดับคุณภาพคะแนนของการทำกิจกรรม ผลการประเมินทักษะ การทำงานด้วยกระบวนการกลุ่ม และผลการประเมินคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ประเมินผล ผ่านเกณฑ์ ไม่ผ่านเกณฑ์ นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน (Post-test)

ง รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาสังคมศึกษา ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 จัดทำ ขึ้นเพื่อใช้ประกอบรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิต และจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและ วัฒนธรรม เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง มีส่วนประกอบดังนี้ 1. เอกสารประกอบการเรียน 1.1 คำนำ 1.2 สารบัญ 1.3 ขั้นตอนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ 1.4 ส่วนประกอบของเอกสารประกอบการเรียน 1.5 คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียน 1.6 คำแนะนำการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู 1.7 คำแนะนำการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียน 1.8 มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด 1.9 จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.10 แบบทดสอบก่อนเรียน (Pre-test) 1.11 ใบความรู้ 1.12 กิจกรรม 1.13 แบบทดสอบหลังเรียน (Post-test) 1.14 บรรณานุกรม 1.15 ภาคผนวก (เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เฉลยกิจกรรม เฉลยแบบทดสอบ หลังเรียน) 2. สื่อการสอน 2.1 รูปภาพ 2.2 แบบทดสอบความรู้ก่อนเรียนและหลังเรียน 2.3 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน ส่วนประกอบของเอกสารประกอบการเรียน

จ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 3. แบบวัดผลและประเมินผล แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน แบบสังเกตและประเมินพฤติกรรมระหว่างเรียน

ฉ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาสังคมศึกษา ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 เพื่อใช้ ประกอบรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียน ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เล่มนี้ เป็นเล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง จัดทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบการเรียน รายวิชาสังคมศึกษา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 โรงเรียนเทศบาล 4 (บ้านแหลมทราย) โดยมุ่งพัฒนาความรู้เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ โดยใช้ กระบวนการเรียนรู้ตามรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิต และจิตสาธารณะ ซึ่งมีขั้นตอนการจัดกิจกรรม 5 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นที่ 1 (ทุกข์) กำหนดปัญหา การเรียนรู้ตั้งคำถาม หรือขั้นตั้งคำถาม เป็นที่ให้นักเรียนฝึกสังเกตสถานการณ์ ปรากฎการณ์ต่าง ๆ จนเกิดความสงสัย จากนั้นฝึกให้เด็กตั้งคำถามสำคัญ รวมทั้ง การคาดคะเนคำตอบ ด้วยการสืบค้นความรู้จากแหล่งต่าง ๆ และสรุปคำตอบชั่วคราว ขั้นที่2 (สมุทัย) สาเหตุ หรือตั้งสมมติฐาน การให้ผู้เรียนวิเคราะห์หาสาเหตุของปัญหา และตั้งสมมติฐาน การเรียนรู้แสวงหา สารสนเทศ เป็นขั้นตอนการออกแบบ/วางแผนเพื่อรวบรวมข้อมูล สารสนเทศ จากแหล่ง เรียนรู้ต่าง ๆ รวมทั้งการทดลองเป็นขั้นที่เด็กใช้หลักการนิรภัย (Deduction reasoning) เพื่อการออกแบบข้อมูล คำชี้แจง การใช้เอกสารประกอบการเรียน

ช รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ขั้นที่ 3 (นิโรธ) ผล หรือผลการทดลอง การให้ผู้เรียนกำหนดวัตถุประสงค์ และวิธีการทดลองเพื่อพิสูจน์สมมติฐานและเก็บ รวบรวมข้อมูลการเรียนรู้เพื่อสร้างองค์ความรู้ เป็นขั้นตอนที่เด็กมีการคิดวิเคราะห์ข้อมูล เชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ การสื่อความหมายข้อมูลด้วยแบบทุกข์กำหนดปัญหาแบบต่างๆ หรือด้วยผังกราฟิก การแปรผล จนถึงการสรุปผล หรือการสร้างคำอธิบาย เป็นการสร้าง องค์ความรู้ ซึ่งเป็นแก่นความรู้ประเภท ข้อเท็จจริง คำนิยาม มโนทัศน์หลักการ กฎ ทฤษฎี ขั้นที่ 4 (มรรค) วิธีแก้ปัญหา หรือวิเคราะห์ข้อมูล การนำข้อมูลมาวิเคราะห์การเรียนรู้เพื่อการสื่อสาร คือ ขั้นนำเสนอความรู้ด้วยการใช้ ภาษาที่ถูกต้อง ชัดเจน และเป็นที่เข้าใจ อาจเป็นการนำเสนอภาษา และนำเสนอด้วยวาจา ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินผลและสรุปผล เป็นขั้นตอนการฝึกเด็กให้นำความรู้ที่เข้าใจ นำการเรียนรู้ไปใช้ประโยชน์เพื่อส่วนรวม หรือเห็นต่อประโยชน์ส่วนรวมด้วยการทำงานเป็นกลุ่ม ร่วมสร้างผลงานที่ได้จาก การแก้ปัญหาสังคมอย่างสร้างสรรค์ ซึ่งอาจเป็นความรู้ แนวทางสิ่งประดิษฐ์ ซึ่งอาจเป็น นวัตกรรม ด้วยความรับผิดชอบต่อสังคม อันเป็นการแสดงออกของการเกื้อกูล และแบ่งปัน ให้สังคมมีสันติอย่างยั่งยืน

ซ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 1. ครูแจ้งรายละเอียดและวิธีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้ ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระ การเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ให้นักเรียนเข้าใจอย่างละเอียด 2.ครูนำเข้าสู่บทเรียนและแจ้งจุดประสงค์ในการเรียน 3. ครูวางแผนการจัดกลุ่มนักเรียนสำหรับการเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตาม แนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระ การเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ไว้ล่วงหน้า โดยแบ่งนักเรียนออกเป็นกลุ่ม กลุ่มละ 5-6 คน คละตามความสามารถของนักเรียน คือ เก่ง 1 คน ปานกลางค่อนข้างเก่ง 1-2 คน ปานกลางค่อนข้างอ่อน 1-2 คน และอ่อน 1 คน ให้นักเรียนร่วมกันตั้งชื่อกลุ่ม ให้สมาชิกได้มีโอกาสเปลี่ยนกลุ่ม 1-2 สัปดาห์ ต่อครั้ง เพื่อส่งเสริมการทำงานร่วมกัน เป็นกลุ่มและการมีปฏิสัมพันธ์ที่ดีระหว่างสมาชิก จากนั้นครูอธิบายให้นักเรียนเข้าใจเกี่ยวกับ บทบาทของนักเรียน 4. ครูอธิบายวิธีการใช้เอกสารประกอบการเรียน และรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตาม แนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิตสาธารณะ ให้นักเรียนทุกคนเข้าใจ 5. ครูให้โอกาสนักเรียนที่ไม่เข้าใจได้ซักถามเกี่ยวกับวิธีการเรียน ขั้นตอนการใช้ เอกสารประกอบการเรียน หรือบทบาทของนักเรียนเอง ตลอดจนข้อข้องใจอื่น ๆ 6. ก่อนเรียนเอกสารประกอบการเรียน แต่ละเล่มต้องให้นักเรียนทำแบบทดสอบ ก่อนเรียนและครูแจ้งคะแนนแก่นักเรียนทุกคน 7. ครูจัดกิจกรรมการเรียนโดยใช้กระบวนการเรียนรู้ตามรูปแบบการจัดการเรียนรู้ ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิตสาธารณะ ซึ่งมีขั้นตอนการจัดกิจกรรม 5 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นที่ 1 (ทุกข์) กำหนดปัญหา คำแนะนำการใช้เอกสารประกอบการเรียน สำหรับครู

ฌ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ขั้นที่ 2 (สมุทัย) สาเหตุ หรือตั้งสมมติฐาน ขั้นที่ 3 (นิโรธ) ผล หรือผลการทดลอง ขั้นที่ 4 (มรรค) วิธีแก้ปัญหา หรือวิเคราะห์ข้อมูล ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินผลและสรุปผล 8. ถ้านักเรียนไม่ผ่านเกณฑ์ที่ระบุไว้ครูควรหาเวลาให้นักเรียนกลับไปศึกษากิจกรรม นั้น ๆ ใหม่แล้วทำแบบทดสอบหลังเรียนให้ผ่านเกณฑ์ที่กำหนดไว้ 9. ครูแจ้งคะแนนการประเมิน พฤติกรรมการทำงานด้วยกระบวนการกลุ่ม และคะแนนการประเมินคุณลักษณะอันพึงประสงค์พร้อมให้ข้อเสนอแนะและคำแนะนำ ในการเรียนครั้งต่อไป

ญ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาสังคมศึกษา ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 จัดทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบรูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิต และจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและ วัฒนธรรม โดยใช้เวลา 4 ชั่วโมง และนักเรียนสามารถนำไปศึกษาเพิ่มเติม เป็นการทบทวน นอกเวลาเรียน เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ที่ดีและได้รับประโยชน์สูงสุดในการเรียนรู้ นักเรียนควร ปฏิบัติตามคำแนะนำในแต่ละขั้นตอนตั้งแต่ต้นจนจบ นักเรียนจะได้ความรู้อย่างครบถ้วน โดยปฏิบัติตามขั้นตอนต่อไปนี้ ศึกษาก่อนลงมือปฏิบัติกิจกรรม 1. นักเรียนฟังคำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนให้เข้าใจ 2. นักเรียนรับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้องและปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้ ชั่วโมงที่ 1 (แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 1 ในเอกสารประกอบการเรียน) 1) ทำแบบทดสอบก่อนเรียน จำนวน 10 ข้อ เพื่อประเมินวัดความรู้พื้นฐาน ของนักเรียนก่อนเรียน 2) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 1 (ทุกข์) กำหนดปัญหา 3) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 2 (สมุทัย) สาเหตุ หรือตั้งสมมติฐาน ชั่วโมงที่ 2 (แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 1 ในเอกสารประกอบการเรียน) 1) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 3 (นิโรธ) ผล หรือผลการทดลอง 2) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 4 (มรรค) วิธีแก้ปัญหา หรือวิเคราะห์ข้อมูล 3) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 5 ขั้นประเมินผลและสรุปผล ชั่วโมงที่ 3 (แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 2 ในเอกสารประกอบการเรียน) 1) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 1 (ทุกข์) กำหนดปัญหา 2) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 2 (สมุทัย) สาเหตุ หรือตั้งสมมติฐาน คำแนะนำการใช้เอกสารประกอบการเรียน สำหรับนักเรียน

ฎ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ชั่วโมงที่ 4 (แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 2 ในเอกสารประกอบการเรียน) 1) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 3 (นิโรธ) ผล หรือผลการทดลอง 2) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 4 (มรรค) วิธีแก้ปัญหา หรือวิเคราะห์ข้อมูล 3) ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นที่ 5 ขั้นประเมินผลและสรุปผล 4) นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน จำนวน 10 ข้อ เพื่อประเมินวัดความรู้ พื้นฐานของนักเรียนหลังเรียน 4. เมื่อนักเรียนทำกิจกรรมหลังบทเรียนแล้ว ให้นักเรียนตรวจดูเฉลยในภาคผนวก ถ้าผิดให้กลับไปศึกษาบทเรียนและตอบคำถามใหม่อีกครั้ง 5. นักเรียนต้องไม่ดูเฉลยก่อนทำกิจกรรม หรือแบบทดสอบก่อนเรียน/หลังเรียน ต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเอง 6. เมื่อศึกษาจบแล้วให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียนและตรวจคำตอบจากเฉลย แล้วนำผลคะแนนที่ได้เปรียบเทียบกับคะแนนแบบทดสอบก่อนเรียน 7. ขอให้นักเรียนทำกิจกรรมต่าง ๆ อย่างรอบคอบ มีความสุขและสนุกสนาน 8. ในการเข้าร่วมกิจกรรมทุกครั้ง นักเรียนควรให้ความร่วมมือ ตั้งใจในการทำ กิจกรรม และตรงต่อเวลา

ฏ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง สาระที่ 1 ศาสนา ศีลธรรมและจริยธรรม มาตรฐาน ส 1.1 รู้และเข้าใจประวัติ ความสำคัญ ศาสดา หลักธรรมของ พระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ตนนับถือและศาสนาอื่น มีความศรัทธาที่ถูกต้อง ยึดมั่นและ ปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข ตัวชี้วัด ส 1.1 ป.6/4 วิเคราะห์ความสำคัญและเคารพ พระรัตนตรัย ปฏิบัติตาม ไตรสิกขาและหลักธรรมโอวาท 3 ในพระพุทธศาสนา หรือหลักธรรมของศาสนาที่ตนนับถือ ตามที่กำหนด ส 1.1 ป.6/7 ปฏิบัติตนตามหลักธรรมของศาสนาที่ตนนับถือ เพื่อแก้ปัญหา อบายมุขและสิ่งเสพติด ส 1.1 ป.6/8 อธิบายหลักธรรมสำคัญของศาสนาอื่น ๆ โดยสังเขป สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด อริยสัจ 4 เป็นหลักความจริงอันประเสริฐ เป็นหลักแห่งเหตุและผล มี4 ประการ ได้แก่ ทุกข์สมุทัย นิโรธ และมรรค อริยสัจจึงเป็นหลักคำสอนที่เป็นหัวใจของ พระพุทธศาสนา ธรรมคุณเป็นคุณความดีของพระธรรมมี 6 ประการ ได้แก่ พระธรรมอันพระผู้มี พระภาคเจ้าทรงแสดงไว้ดีแล้ว เป็นสิ่งที่ผู้ปฏิบัติจะเห็นได้ด้วยตนเอง ไม่ขึ้นอยู่กับกาลเวลา ควรเรียกให้มาดูควรน้อมนำมาประพฤติปฏิบัติ และวิญญูชนจะพึงรู้ได้เฉพาะตน การศึกษา ธรรมคุณให้มีความรู้ความเข้าใจและนำไปเป็นแบบอย่างในการประพฤติปฏิบัติตนมีผลดีต่อ ตนเองครอบครัว ชุมชน และสังคม มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด

ฐ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง พุทธศาสนสุภาษิต เป็นคำสุภาษิตทางพระพุทธศาสนา เป็นคำสอนที่มีลักษณะเป็น ข้อความสั้น ๆ แต่มีความหมายลึกซึ้ง แฝงไปด้วยข้อคิด หรือคติสอนใจให้ปฏิบัติตาม ได้แก่ สจฺเจน กิตฺตึ ปปฺโปติ(คนจะได้เกียรติด้วยสัจจะ) ยถาวาที ตถาการี (พูดเช่นไร ทำเช่นนั้น) สุโข ปุญญสฺส อุจฺจโย (การสั่งสมบุญ นำสุขมาให้) ปูชโก ลภเต ปูชํวนฺทโก ปฏิวนฺทนํ(ผู้บูชา เขาย่อมได้รับการบูชาตอบ ผู้ไหว้เขาย่อมได้รับการไหว้ตอบ) การศึกษาพุทธศาสนสุภาษิต ทำให้ได้ข้อคิดหรือคติสอนใจ ที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ให้เกิดผลดีต่อการดำเนินชีวิต

ฑ รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ด้านความรู้ (K) 1) อธิบายความหมายประเภทของหลักธรรมในกรอบอริยสัจ 4 และพุทธศาสน สุภาษิตตามที่กำหนดได้ 2) วิเคราะห์คุณค่าของหลักธรรมในกรอบอริยสัจ 4 และข้อคิดหรือคติสอนใจจาก พุทธศาสนสุภาษิตได้อย่างมีเหตุผล 3) นำหลักธรรมและข้อคิดคติสอนใจจากพุทธศาสนสุภาษิตไปประยุกต์ใช้หรือ ประพฤติปฏิบัติตนในชีวิตประจำวัน เพื่อแก้ปัญหา พัฒนาตนเองและสังคมได้ 4) วิเคราะห์และปฏิบัติตนตามหลักธรรมทางศาสนาที่ตนนับถือ เพื่อการดำรงตน อย่างเหมาะสม ในกระแสความเปลี่ยนแปลงของโลกและการอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข 2. ด้านทักษะกระบวนการ (P) 1) ทักษะชีวิตด้านการคิด การแก้ปัญหา และทักษะในการสื่อสาร 2) ทักษะการทำงานด้วยกระบวนการกลุ่ม 3. ด้านคุณลักษณะอันพึงประสงค์(A) 1) มีความตั้งใจในการทำงาน 2) มีความรับผิดชอบ 3) มีความอดทน 4) มีจิตสาธารณะ สาระการเรียนรู้ รูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียน ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง จุดประสงค์การเรียนรู้

1 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนเครื่องหมายกากบาท ลงในช่องตัวเลือก ก ข ค ง ในกระดาษคำตอบที่เห็นว่าถูกต้องที่สุด 1. หลักธรรมอริยสัจ 4 นั้นเป็นธรรมว่าด้วยเรื่องเหตุและผล ข้อใดจัดอยู่ในส่วนของผล ก. ทุกข์- สมุทัย ข. ทุกข์- นิโรธ ค. นิโรธ - มรรค ง. สมุทัย - มรรค 2. เพราะเหตุใดหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าจึงมุ่งที่สอนให้มนุษย์มีหลักที่พึ่งทางใจ ก. ต้องการให้มนุษย์ยอมรับความจริง ข. ต้องการให้มนุษย์นับถือพระพุทธศาสนา ค. ต้องการให้มนุษย์อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ง. ต้องการให้มนุษย์มีความศรัทธานับถือพระพุทธเจ้า 3. ความสุขของคฤหัสถ์หรือผู้ครองเรือน ข้อใดสำคัญที่สุด ก. มีทรัพย์ ข. ไม่มีหนี้ ค. จ่ายทรัพย์ ง. ประพฤติไม่มีโทษ แบบทดสอบก่อนเรียน (Pre-Test) รูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิตสาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 เล่มที่2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง

2 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 4. สมพรเกิดความทุกข์อยากได้บ้านสวย ๆ และรถยนต์คันใหม่ แสดงว่าสมพรเกิดตัณหา ประเภทใด ก. ภวตัณหา ข. วิภวตัณหา ค. การตัณหา ง. ถูกทุกข้อ 5. ข้อใดคือ คุณของอริยสัจ 4 ก. สอนให้ปล่อยวาง ข. สอนให้ไม่ประมาท ค. สอนให้แก้ปัญหาด้วยตนเอง ง. สอนให้เข้าใจความเป็นจริงของธรรมชาติ 6. บิดา - มารดา เป็นผู้มีพระคุณต่อเรา ทำอย่างไรจึงจะได้ชื่อว่าปฏิบัติดีปฏิบัติชอบต่อท่าน ทั้งสอง ก. ให้เงินท่านใช้จ่ายทุกเดือน ข. ซื้อของมอบให้ท่านในโอกาสต่าง ๆ ค. เชื่อฟังและทำตามที่ท่านอบรมสั่งสอน ง. จัดพานดอกไม้บูชาท่านในวันพ่อและวันแม่ 7. การแก้ปัญหาตามหลักธรรมอริยสัจ 4 มีลักษณะอย่างไร ก. ป้องกันคนทั้งหลายไม่ให้เกิดความทุกข์ ข. ช่วยสัตว์ทั้งหลายให้ต่อสู้กับความทุกข์ ค. ช่วยสัตว์ทั้งหลายให้อดทนต่อความทุกข์ ง. ช่วยคนทั้งหลายให้หลุดพ้นจากความทุกข์

3 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 8. ข้อใด คือ ความหมายของคำว่า “นิโรธ” ก. ความสูญสิ้น ข. ความดับทุกข์ ค. ความดับสนิท ง. ความเสื่อมสลาย 9. การที่เราสามารถกำหนดรู้สาเหตุของปัญหาในชีวิตของเราได้คือข้อใดในอริยสัจ 4 ก. ทุกข์ ข. สมุทัย ค. นิโรธ ง. มรรค 10. สิ่งใดที่มนุษย์ไม่สามารถหลีกพ้นได้แต่ต้องกำหนดรู้ในอริยสัจ 4 ก. ทุกข์ ข. สมุทัย ค. นิโรธ ง. มรรค

4 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน ชื่อ ..................................นามสกุล.............................ชั้น .................เลขที่ ............... วันที่สอบ................................เดือน .................................................พ.ศ. ................. เกณฑ์การประเมิน 8 - 10 คะแนน ระดับคุณภาพ 3 หมายถึง ดี 5 - 7 คะแนน ระดับคุณภาพ 2 หมายถึง พอใช้ น้อยกว่า 5 คะแนน ระดับคุณภาพ 1 หมายถึง ควรปรับปรุง สรุปผลการประเมิน ประเมินผล ก่อนเรียน คะแนนเต็ม 10 คะแนนที่ได้ ข้อ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับหลักธรรมอริยสัจ 4 พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาที่บังเกิดขึ้นเพื่อช่วยเหลือมนุษย์ในโลกนี้ ให้หลุดพ้นจาก ความทุกข์เพราะมนุษย์ต้องอยู่เป็นกลุ่มในสังคมที่ทุกคนยอมรับว่าเป็นสังคมที่มีความเจริญ รุ่งเรือง เพียบพร้อมไปด้วยอุปกรณ์อำนวยความสะดวกสบายในการดำรงชีพ แต่ขณะเดียวกัน ก็เกิดความไม่สงบขาดความมั่นคงด้านจิตใจ ขาดหลักที่พึ่งทางใจ ทำให้มีปัญหาต่อการดำรงชีวิตของตนเองและส่วนรวม ภาพที่ 1 พระพุทธเจ้าแสดงธรรมแก่ปัญจวัคคีย์ ที่มา : www.tlcthai.com ใบความรู้ที่ 1 ความสำคัญของพระพุทธศาสนา

6 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง หลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าจึงมุ่งที่จะสอนให้มนุษย์มีหลักที่พึ่งทางใจ และมี แนวทางประพฤติปฏิบัติที่จะทำให้เกิดมงคลแก่ชีวิต อันจะทำให้มนุษย์สามารถอยู่ร่วมกัน ในสังคมด้วยความสงบสุขและเจริญก้าวหน้า พุทธธรรม เป็นเครื่องนำทางในการดำเนินชีวิต ธรรมทุกข้อหากปฏิบัติตามอย่าง จริงจัง จะเป็นประโยชน์แก่ชีวิตอย่างมากทั้งสิ้น พุทธธรรมนั้นสอนทั้งการดำเนินชีวิตที่จะทำ ให้ชีวิตตนมีค่า หรือเป็นชีวิตที่ประเสริฐ ชีวิตที่อยู่กับความเจริญและคุณธรรมและสอน การดำเนินชีวิตให้สังคม อยู่ร่วมกันอย่างสามัคคี สงบ และเกิดประโยชน์แก่ส่วนรวม หลักธรรมทางพระพุทธศาสนามีเป็นจำนวนมาก หลักธรรมที่จัดว่าเป็นแม่บทของ พุทธธรรมทั้งหมดได้แก่อริยสัจ 4 ซึ่งจะช่วยให้เรามีความเข้าใจความเป็นจริงของธรรมชาติ และรู้จักชีวิตของตนเองอย่างแท้จริง ภาพที่ 2 ผังอริสัจ 4 ที่มา : www.sites.google.com พุทธธรรมเพื่อชีวิตและสังคม

7 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง อริยสัจ แปลว่า “ความจริงอันประเสริฐ หรือความจริงของพระอริยบุคคล” หมายถึง ถ้าผู้ใดสามารถรู้อริยสัจ 4 ด้วยปัญญา ผู้นั้นก็จะเป็นพระอริยบุคคลและที่ทำให้เป็น ผู้ประเสริฐนั้น ก็เพราะในขณะที่รู้อริยสัจ 4 กิเลสทั้งหลายก็ถูกทำลายหายไปจากจิตของ ผู้นั้นด้วย คือ จิตจะมีสภาพใส สะอาด บริสุทธิ์ พ้นจากสภาพสามัญชนกลายเป็น พระอริยบุคคล หรือเป็นบุคคลที่ประเสริฐ อริยสัจดังกล่าวนี้ เจ้าชายสิทธัตถะทรงเป็น ผู้ค้นพบหรือได้ตรัสรู้เป็นบุคคลแรกในโลก จึงทำให้พระองค์กลายเป็นพระพุทธเจ้า หรือเป็นบุคคลผู้ประเสริฐกว่าเทวดาและ มนุษย์ทั้งหลาย อริยสัจ 4 จัดเป็นหมวดธรรมที่สำคัญมากของพระพุทธศาสนา เพราะเป็น ที่สรุปรวมของพระธรรมคำสั่งสอนทั้งหมด หมายความว่า พระธรรมคำสั่งสอนของ พระพุทธองค์ในพระไตรปิฎกทั้ง 3 คือ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก และพระอภิธรรม ปิฎกนั้น จะสรุปรวมลงในอริยสัจ 4 ทั้งสิ้น ความหมายของหลักธรรมอริยสัจ 4 แต่ละข้อ เพื่อจำง่ายจึงเป็นตารางได้ดังนี้ ความหมายของหลักธรรมอริยสัจ 4 แต่ละข้อ เพื่อจำง่ายจึงเป็นตารางได้ดังนี้ อริยสัจ 4 คำแปล คำขยายความ 1. ทุกข์ 2. สมุทัย 3. นิโรธ 4. มรรค ความไม่สบายกายไม่สบายใจ เหตุให้ทุกข์เกิด ความดับ ทุกข์ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับ ทุกข์ จัดว่าเป็นทุกข์เพราะมีลักษณะเบียดเบียน บีบคั้น ทนได้ยาก ได้แก่ตัณหาความอยาก 3 อย่าง ได้แก่การดับตัณหาให้สิ้นไป ได้แก่ มรรค 8 ประการ อริยสัจ 4

8 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ทุกข์คือ สิ่งที่เบียดเบียนบีบคั้นทำให้เกิดความไม่สบายกาย ไม่สบายใจ อันเกิดจาก ร่างกายหรือจิตใจ ถูกเบียดเบียนแล้วทนได้ยากหรือทนไม่ได้จึงทำให้เกิดเป็นทุกข์ ยกตัวอย่างเช่น เมื่อนักเรียนเจ็บไข้ได้ป่วย ปวดหัว ปวดฟัน ปวดท้องอย่างรุนแรง จนทน ไม่ได้ทนไม่ไหว จึงเกิดเป็นทุกข์ทางกาย ในบางครั้งนักเรียนเกิดอารมณ์เศร้า หดหู่ หรือเกิดอาการกระวนกระวายใจ เพราะถูกด่าบ้าง เพราะผิดหวังที่ทำอะไรไม่ได้ตามใจบ้าง จึงเกิดเป็นทุกข์ทางใจ ความทุกข์ทางกายและความทุกข์ทางใจทั้ง 2 ประการนี้ จัดเป็นความทุกข์พื้นฐาน ที่เกิดขึ้นประจำวัน ซึ่งทุกคนต่างก็รู้จักดีและเคยประสบกันมาแล้ว แต่ความทุกข์ที่ พระพุทธเจ้าทรงค้นพบในทุกข์อริยสัจนั้นยังมีความหมายกว้าง ครอบคลุมไปถึงลักษณะ ไม่คงที่ มีความแปรปรวนในสิ่งทั้งปวงด้วย ซึ่งได้แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ ดังนี้ 1. สภาวทุกข์คือ ทุกข์ประจำสภาวะ หมายถึง ความทุกข์ที่มีประจำอยู่ในสภาพ ร่างกายของคนเรา เริ่มตั้งแต่เกิดมามีชีวิตจนถึงตาย 2. ปกิณณกทุกข์แปลว่า “ทุกข์เล็ก ๆ น้อย ๆ” หมายถึง ความทุกข์ที่จรมาจาก ที่อื่น โดยเกิดขึ้นเป็นครั้งคราวตามเหตุการณ์และสิ่งแวดล้อมของชีวิต มีน้อยบ้างมากบ้าง ผลัดเปลี่ยนกันไปในแต่ละบุคคล การที่พระพุทธองค์ทรงสั่งสอนให้ชาวพุทธได้รู้จักกับ ตัวความทุกข์เหล่านั้น มิได้หมายความว่าพระองค์ทรงสอนให้เรามองโลกในแง่ร้าย แต่ทรง สั่งสอนให้มองโลกตามความเป็นจริง คือ ให้รู้จักกับความเป็นจริงของโลก เพื่อประสงค์จะให้ ชาวพุทธไม่ประมาทพร้อมที่จะเผชิญหน้ากับความเป็นจริงและสามารถที่จะหาวิธีแก้ไข ปัญหาชีวิตของตนได้ทุกโอกาส ทุกข์: ความทุกข์

9 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ภาพที่ 3 ความทุกข์เพราะหิวโหย ที่มา : https://aun111.wordpress.com/2011/01/10/%E0%B8%97%E0%B8%B8%E0%B 8%81%E0%B8%82%E0%B9%8C-2/ สมุทัย แปลว่า “เหตุให้ทุกข์เกิด” หมายความว่า ความทุกข์ทั้งหมดในอริยสัจ ข้อที่ 1 เหล่านั้นมิได้เกิดขึ้นมาลอย ๆ จะต้องมีสาเหตุบางอย่างที่ทำให้ทุกข์เกิดขึ้น พระพุทธองค์นอกจากจะทรงรู้จักตัวความทุกข์อย่างแจ่มแจ้งแล้ว ยังทรงรู้สึกถึงสาเหตุ อันแท้จริงที่ทำให้เกิดความทุกข์นั้นด้วย โดยพระพุทธองค์ทรงชี้ว่า ตัณหา คือ ความอยาก เกินพอดีที่มีอยู่ในจิตใจนั่นเอง เป็นตัวเหตุให้เกิดความทุกข์ตัณหานั้นมีอยู่ 3 ประการ คือ สมุทัย : เหตุให้ทุกข์เกิด

10 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 1. กามตัณหา คือ ความอยากได้อย่างโน้นอย่างนี้ ซึ่งเกิดจากตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ เช่น ตาเห็นรูปสวยงาม ก็เกิดความอยากได้อยากได้บ้านสวย ๆ ราคาแพง อยากได้เสื้อผ้าสวย ๆ อยากได้รถยนต์คันงาม เป็นต้น ความอยากทำนองนี้เป็น ความอยากในสิ่งที่รักใคร่ และน่าพอใจ เป็นความอยากที่ไม่รู้จบ เมื่อไม่ได้ตาม ความประสงค์ก็จะเกิดทุกข์ 2. ภวตัณหา คือ ความยากเป็นอย่างโน้นอย่างนี้ เป็นความอยากได้ในตำแหน่ง ฐานะที่สูงขึ้นตามที่ตนรักใคร่และพอใจ เช่น อยากเป็นข้าราชการในตำแหน่งสูง ๆ อยากเป็นมหาเศรษฐีและอยากเป็นบุคคลที่มีชื่อเสียง เป็นต้น เมื่อไม่ได้ดังใจปรารถนา ก็เป็นทุกข์ 3. วิภวตัณหา คือ ความอยากไม่เป็นความอยากไม่มี จัดเป็นความอยาก ที่ประกอบกับความเบื่อหน่ายในสภาพที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน โดยต้องการจะหลีกหนีให้พ้น จากสภาพนั้นไป เช่น อยากไม่เป็นคนโง่ อยากไม่เป็นคนพิการ และอยากไม่เป็นคน ยากจน เป็นต้น ซึ่งความอยากไม่เป็นนี้ไม่เป็นไปตามที่ตนต้องการแล้วก็จะทำให้เกิดทุกข์ เช่นเดียวกัน ตัณหา คือ ความอยากทั้ง 3 ประการนี้ ถ้าอยากจนเกินพอดี คือ ไม่ได้ คำนึงถึงความเป็นไปได้หรือเป็นไปไม่ได้ควรหรือไม่ควร เป็นต้น ย่อมทำให้เกิดเป็นทุกข์ ทั้งสิ้น

11 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง นิโรธ แปลว่า “ความดับทุกข์” หมายถึง ความรู้หรือปัญญาที่ทำให้จิตใจของ บุคคล สามารถละตัณหาได้หรือสามารถทำลายตัณหาให้หมดไปจากจิตใจและจิตที่บรรลุ นิโรธแล้ว จะมีลักษณะสงัดจากกิเลส ไม่ยึดมั่นในตัวตน รวมไปถึงไม่โลภ ไม่โกรธ ไม่หลง อีกด้วย คงเหลือแต่ธรรมชาติของความสงบสุขอย่างยิ่ง ซึ่งทางพระพุทธศาสนาเรียก สภาวะอย่างนี้ว่า “นิพพาน” มรรค แปลว่า “ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์” หมายถึง อริยมรรค หรือหนทาง อันประเสริฐซึ่งประกอบด้วยองค์8 ประการ คือ 1. ความเห็นชอบ (สัมมาทิฏฐิ) หมายถึง การรู้เห็นในอริยสัจ 4 อย่างถูกต้อง ชัดเจนด้วยปัญญา เช่น รู้ว่าทุกข์อย่างไร รู้ว่าตัณหาเป็นเหตุให้เกิดทุกข์อย่างไร รู้ว่าจะดับ ทุกข์ได้เพราะการดับตัณหา และรู้ว่าอริยมรรค คือทางให้ถึงการดับตัณหาได้ 2. ความดำริชอบ (สัมมาสังกัปปะ) หมายถึง ความคิดชอบ เช่น มีความคิด หาหนทางที่จะหลีกออกจากกาม ไม่ลุ่มหลงมัวเมาอยู่กับ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส มีความคิดที่จะไม่พยาบาทปองร้ายผู้อื่น และไม่คิดทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่น 3. การพูดชอบ (สัมมาวาจา) หมายถึง เว้นจากการพูดเท็จ เว้นจากการพูด ส่อเสียด เว้นจากการพูดคำหยาบ และเว้นจากการพูดเพ้อเจ้อเหลวไหลไร้สาระ 4. การกระทำชอบ (สัมมกัมมันตะ) หมายถึง เว้นจากการฆ่าสัตว์เว้นจาก การลักทรัพย์เว้นจากการประพฤติผิดในกาม นิโรธ : ความดับทุกข์ มรรค : ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์

12 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 5. การเลี้ยงชีวิตชอบ (สัมมาอาชีวะ) หมายถึง มีความเพียรระวังไม่ผิดกฎหมาย และศีลธรรม 6. ควรเพียรชอบ (สัมมาวายามะ) หมายถึง มีความเพียรระวังไม่ให้ความชั่ว เกิดขึ้นในตน เพียรละความชั่วที่เกิดขึ้นแล้วให้หมดไป พากเพียรทำความดีให้เกิดขึ้น และเพียรพยายาม รักษาความดีที่มีอยู่แล้วให้คงอยู่ 7. ความระลึกชอบ (สัมมาสติ) หมายถึง ความมีสติระลึกถึงความเป็นไปได้ของ สภาพร่างกาย ระลึกถึงความเป็นไปของเวทนา (ขณะมีอารมณ์) ว่าเป็นสุข เป็นทุกข์ หรือเฉย ๆ ระลึกถึงความเป็นไปของจิตว่าเศร้าหมองเพราะกิเลสชนิดใด จิตที่ผ่องใส เพราะเหตุใด รวมไปถึงการระลึกถึงความดี ความชั่ว หรือความไม่ดีไม่ชั่วที่เกิดขึ้นในจิต ของตน 8. การตั้งจิตให้ชอบ (สัมมาสมาธิ) หมายถึง การทำจิตให้เป็นสมาธิ เริ่มตั้งแต่ การทำจิตให้สงบชั่วขณะ (ขณิกสมาธิ) การทำจิตให้สงบเกือบจะแน่วแน่ (อุปจารสมาธิ) ทำจิตให้สงบในขั้นแน่วแน่ (อัปปนาสมาธิ) หรือขั้นเข้าฌานสมาบัติ ภาพที่ 4 การเจริญสมาธิ ที่มา : http://www.zitzleep.com/article/12

13 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง อกุศลกรรมบถ ถือเป็นวิถีการปฏิบัติหรือการกระทำในทางอันไม่ดีงาม ไม่ถูกต้องตาม หลักศีลธรรมหรือตามคันรองคลองธรรม ทั้งทางกาย วาจา และใจ อันนำไปสู่ความเสื่อม และความทุกข์ แก่ตน และแก่ผู้อื่น ประกอบด้วย 10 ประการ คือ ภาพที่ 5 จิตรกรรมภาพฝาผนังอกุศลกรรมบถ ที่มา : http://www.zitzleep.com/article/12 อกุศลกรรมบถ 10 ประการ แบ่งออกเป็น 3 หมวด คือ 1. อกุศลกรรมบถ ทางกาย 3 ข้อ (กายกรรม) กายกรรม หมายถึง การกระทำที่แสดงออกด้วยกาย โดยอกุศลกรรมบถทาง กายกรรม เรียกว่า กายทุจริต 3 ประการ คือ ใบความรู้ที่ 2 หลักธรรมที่เกี่ยวเนื่องกับอริยสัจ 4 อกุศลกรรมบถ

14 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 1) ปาณาติบาต หมายถึง การฆ่าสัตว์ตัดชีวิต คือ การกระทำโดยเจตนาที่ทำให้ สัตว์ที่มีชีวิต มีลมหายใจ และมีจิตวิญญาณถูกทำลายหรือตายไป เช่น การทุบตีงูให้ตาย เพียงเพราะเห็นงูเข้าบ้าน 2) อทินนาทาน หมายถึง การลักทรัพย์ คือ การเอาสิ่งของของผู้อื่นมาด้วยอาการ อันเป็นโจรที่ผู้อื่นไม่ยินยอมให้ เช่น เข้าไปลักทรัพย์ภายในบ้านที่เจ้าของไม่อยู่บ้าน 3) กาเมสุมิจฉาจาร หมายถึง การประพฤติผิดทางกาม คือ การประพฤติผิด ในการมีเพศสัมพันธ์กับชายต้องห้าม และหญิงต้องห้ามทั้งหลาย เช่น มีเพศสัมพันธ์กับ ภรรยาคนอื่น 2. อกุศลกรรมบถ ทางวาจา 4 ข้อ (วจีกรรม) วจีกรรม หมายถึง การกระทำทางวาจาหรือกิริยา ไม่ว่าจะเป็นการพูดออกมา การเขียนบอก และการแสดงกิริยา อันหวังสื่อสารให้ผู้อื่นรับหรือหรือเข้าใจตาม โดยอกุศลกรรมบถทางวจีกรรม เรียกว่า วจีทุจริต 3 ประการ คือ 1) มุสาวาท หมายถึง การพูดปด คือ การพูดหรือการแสดงกิริยาท่าทางอันทำให้ ผู้อื่นหลงผิดหรือสำคัญผิดด้วยการมีเจตนา เช่น เพื่อนขอยืมเงิน แต่กลับตอบว่าไม่มี เพียงเพราะไม่อยากให้ยืม ทั้ง ๆ ที่ตนเองมีเงินมากมาย 2) ปิสุณวาจา หมายถึง การพูดส่อเสียด ให้ร้าย คือ การพูดเพียงเพื่อทำให้ผู้อื่น เกิดความขุ่นข้องหมองใจหรือให้เกิดความเข้าใจผิดหรือแตกแยกความสามัคคี เช่น กล่าวหา เพื่อนว่าลักทรัพย์ตนเองทั้ง ๆ ที่ไม่ใช่ความจริง 3) ผรุสวาจา หมายถึง การพูดคำหยาบ คือ การพูดคำที่ไม่สุภาพเพียงเพราะ ความโกรธอันทำให้ผู้อื่นเจ็บช้ำใจ เช่น ด่าว่าด้วยคำหยาบ 4) สัมผัปปลาปะ หมายถึง การพูดเพ้อเจ้อ คือ การพูดด้วยการหาสาระไม่ได้ เชื่อถือไม่ได้ ไม่มีเหตุ และไม่มีผล เช่น พูดบอกคนอื่นว่าพรุ่งนี้จะเป็นวันสิ้นโลก 3. อกุศลกรรมบถ ทางใจ 3 ข้อ (มโนกรรม) มโนกรรม หมายถึง การกระทำทางใจอันเกิดจากความคิด ความเชื่อที่มีอยู่ในตน โดยอกุศลกรรมบถทางมโนกรรม เรียกว่า มโนทุจริต 3 ประการ คือ 1) อภิชฌา หมายถึง ความโลภ คือ การยากได้ทรัพย์ของค์นอื่นด้วยการคิด กระทำในทางมิชอบ เช่น คิดลักทรัพย์ผู้อื่นเมื่อเขาไม่อยู่บ้าน

15 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 2) พยาบาท หมายถึง ความพยาบาท คือ การคิดที่จะกระทำให้ผู้อื่นมีความทุกข์ ทางกาย และทางใจ เช่น คิดแก้แค้นคนที่เคยทำร้ายตนเอง 3) มิจฉาทิฏฐิหมายถึง ความเห็นผิด คือ ความคิดเห็น ความเชื่อ อันผิดจาก หลักธรรมอันดีงาม เช่น เห็นว่าการฆ่าคนจะช่วยล้างปาปได้ คือ วิถีชีวิต 6 อย่าง แห่งความโลภ และความหลงที่ทำให้เกิดความเสื่อม ความฉิบหายของชีวิต ประกอบด้วย 1. การดื่มน้ำเมา การดื่มน้ำเมา แห่งอบายมุข 6 หมายถึง การดื่มน้ำเมาที่หมักโดยยังไม่กลั่น ได้แก่ เบียร์ ไวน์ เป็นต้น และการดื่มน้ำเมาที่กลั่นแล้ว ได้แก่ สุรา และยังหมายรวมถึงการเสพ สารเสพติดอื่น ๆ เช่น ยาบ้า ยาอีเฮโรอีน เป็นต้น ภาพที่ 6 จิตรกรรมภาพฝาผนังอกุศลกรรมบถ ที่มา : http://www.zitzleep.com/article/12 อบายมุข 6

16 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 2. การเที่ยวกลางคืน การเที่ยวกลางคืน แห่งอบายมุข 6 หมายถึง การออกนอกบ้านในยามวิกาล ในแหล่งบันเทิงเพื่อสนองต่อความสุขทางกาย และทางใจ อาทิ ร้านคาราโอเกะ ร้านเหล้า ร้านเบียร์ เป็นต้น 3. การเที่ยวดูการละเล่น การเที่ยวดูการละเล่น แห่งอบายมุข 6 หมายถึง การเที่ยวออกดูการแสดง การบันเทิงต่าง ๆ ทั้งในเวลากลางวันและยามวิกาล อบายมุขในข้อนี้ มิได้ห้ามมิให้เที่ยว ดูเลย แต่พึงให้เที่ยวดูตามกิจที่เหมาะสม เพื่อยังให้เกิดประโยชน์แก่ตนบนพื้นฐานแห่ง ศีลธรรมเป็นหลัก ทั้งนี้ ก็เพื่อป้องกันตนมิให้มีโอกาสเกี่ยวข้องกับอบายมุขในข้ออื่น ๆ ภาพที่ 7 จิตรกรรมภาพฝาผนังอกุศลกรรมบถ ที่มา : http://www.zitzleep.com/article/12 4. การเล่นการพนัน การเล่นการพนัน แห่งอบายมุข 6 หมายถึง การแข่งขันเพื่อเอาชนะอีกฝ่ายด้วย การเดิมพันสิ่งของ ทรัพย์สิน หรือประโยชน์แก่ตนอย่างอื่น เพียงหวังเพื่อให้ได้ทรัพย์หรือ ประโยชน์นั้นโดยไม่ต้องลงทุนหรือออกแรงใด ๆ ให้มาก เช่น การซื้อหวย การแทงพนันบอล การเล่นไผ่ การเล่นไฮโล การชนไก่ เป็นต้น

17 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 5. คบคนชั่วเป็นมิตร มีโทษ คือทำให้เป็นคนชั่วตามไปด้วย ได้รับความทุกข์ความเดือดร้อนตามไปด้วย 6. เกียจคร้านการงาน มีโทษ คือ ทำให้ชีวิตตกต่ำไม่เจริญก้าวหน้า มีแต่ความอยากลำบาก ขัดสนในชีวิต ประโยชน์ของการละเว้นอบายมุข - ไม่เสียทรัพย์ไปโดยเปล่าประโยชน์ - ไม่หมกมุ่นในสิ่งที่หาสาระมิได้ - ประกอบหน้าที่การงานได้เต็มที่ - ชีวิตไม่ตกต่ำ - เป็นที่รักและไว้วางใจของผู้อื่น - สามารถประกอบอาชีพหน้าที่การงานได้ด้วยความสุจริต สมบัติ 4 ข้อดีความเพียบพร้อม ความสมบูรณ์ แห่งองค์ประกอบต่าง ๆ ซึ่งอำนวยแก่การให้ผลของกรรมดี และไม่เปิดให้กรรมชั่วแสดงผล ส่วนประกอบอำนวย ช่วยเสริมกรรมดี 1. คติสมบัติสมบัติแห่งคติถึงพร้อมด้วยคติคติให้ในช่วงยาวหมายถึงเกิดในกำเนิด อันอำนวย หรือที่เกิดอันเจริญ ในช่วงสั้นหมายถึง ที่อยู่ ที่ไป ทางดำเนินดีหรือทำถูกเรื่อง ถูกที่ คือ กรณีนั้น สภาพแวดล้อมนั้น สถานการณ์นั้น ถิ่นที่นั้น ตลอดถึงแนวทางดำเนินชีวิต ขณะนั้น เอื้ออำนวยแก่การกระทำความดี หรือการเจริญงอกงามของความดี ทำให้ความดี ปรากฏผลโดยง่าย 2. อุปธิสมบัติสมบัติแห่งร่างกาย ถึงพร้อมด้วยรูปกาย รูปกายให้ในช่วงยาว หมายถึง มีกายสง่า สวยงาม บุคลิกภาพดี ในช่วงสั้น หมายถึง ร่างกายแข็งแรง มีสุขภาพดี สมบัติ 4

18 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 3. กาลสมบัติสมบัติแห่งกาล ถึงพร้อมด้วยกาล กาลให้ในช่วงยาว หมายถึง เกิดอยู่ ในสมัยที่โลกมีความเจริญ หรือบ้านเมืองสงบสุข มีการปกครองที่ดี คนในสังคมอยู่ใน ศีลธรรม สามัคคีกัน ยกย่องคนดี ไม่ส่งเสริมคนชั่ว ในช่วงสั้น หมายถึง ทำถูกกาล ถูกเวลา 4. ปโยคสมบัติสมบัติแห่งการประกอบ ถึงพร้อมด้วยการประกอบความเพียร กิจการให้ในช่วงยาว หมายถึง ฝักใฝ่ในทางที่ถูก นำความเพียรไปใช้ขวนขวายประกอบการ ที่ถูกต้องดีงาม มีปกติประกอบกิจการงานที่ถูกต้อง ทำแต่ความดีงามอยู่แล้ว ในช่วงสั้น หมายถึง เมื่อทำกรรมดี ก็ทำให้ถึงขนาด ทำจริงจัง ให้ครบถ้วนตามหลักเกณฑ์ ใช้วิธีการที่ เหมาะกับเรื่อง หรือทำความดีต่อเนื่องมาเป็นพื้นแล้ว กรรมดีที่ทำเสริมเข้าอีก จึงเห็นผล ได้ง่าย ข้อเสีย จุดอ่อน ความบกพร่องแห่งองค์ประกอบต่าง ๆ ซึ่งไม่อำนวยแก่การให้ผลของ กรรมดี แต่เปิดช่องให้กรรมชั่วแสดงผล ส่วนประกอบบกพร่อง เปิดช่องให้กรรมชั่ว 1. คติวิบัติวิบัติแห่งคติคติเสีย ในช่วงยาว หมายถึง เกิดในกำเนิดต่ำทราม หรือที่เกิดอันไร้ความเจริญ ในช่วงสั้น หมายถึง ที่อยู่ ที่ไป ทางดำเนินไม่ดี หรือทำไม่ถูกเรื่อง ไม่ถูกที่ คือ กรณีนั้น สภาพแวดล้อมนั้น สถานการณ์นั้น ถิ่นนั้น ตลอดถึงแนวทางดำเนินชีวิต ขณะนั้น ไม่เอื้ออำนวยแก่การกระทำความดีหรือการเจริญงอกงามของความดี แต่กลับ เปิดทางให้แก่ความชั่วและผลร้าย 2. อุปธิวิบัติวิบัติแห่งร่างกาย รูปกายเสีย ในช่วงยาว หมายถึง ร่างกายวิกล วิการ ไม่งดงาม บุคลิกภาพไม่ดี ในช่วงสั้นหมายถึงสุขภาพไม่ดี เจ็บป่วย มีโรคมาก 3. กาลวิบัติวิบัติแห่งกาล กาลเสีย ในช่วงยาว หมายถึง เกิดอยู่ในสมัยที่โลกไม่มี ความเจริญ หรือบ้านเมืองมีแต่ภัยพิบัติ ผู้ปกครองไม่ดี สังคมเสื่อมจากศีลธรรม มีการกดขี่ เบียดเบียนกันมาก ยกย่องคนชั่ว บีบคั้นคนดี ในช่วงสั้นหมายถึงทำผิดกาลผิดเวลา วิบัติ 4

19 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 4. ปโยควิบัติวิบัติแห่งการประกอบ กิจการเสีย ในช่วงยาว หมายถึง ฝักใฝ่ในทาง ที่ผิด ประกอบกิจการงานที่ผิด หรือมีปกติชอบกระทำแต่ความชั่ว ในช่วงสั้น หมายถึง เมื่อกระทำกรรมดี ก็ไม่ทำให้ถึงขนาด ไม่ครบถ้วนตามหลักเกณฑ์ ทำจับจด ใช้วิธีการ ไม่เหมาะกับเรื่อง หรือเมื่อประกอบความดีต่อเนื่องมา แต่กลับทำความชั่วหักล้างเสีย ในระหว่าง วิบัติ 4 ประการนี้ เป็นสิ่งที่จะต้องนำมาประกอบการพิจารณาในเรื่องการให้ผล ของกรรม เพราะการปรากฏของวิบาก นอกจากอาศัยเหตุคือกรรม แล้วยังต้องอาศัยฐานคือ คติ อุปธิ กาละ และปโยคะ เป็นปัจจัยประกอบด้วย กล่าวคือ จะต้องพิจารณา กรรมนิยาม โดยสัมพันธ์กับปัจจัยทั้งหลายที่เป็นไปตามนิยามอื่น ๆ ด้วย เพราะนิยาม หรือกฎธรรมชาติ นั้นมีหลายอย่าง มิใช่มีแต่กรรมนิยามอย่างเดียว หมายถึง คุณของพระธรรม 6 ประการ ซึ่งประกอบด้วย 1. สฺวาขาโต ภควตา ธมฺโม (สวากขาโต ภควตา ธัมโม) แปลว่า พระธรรม อันพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสดีแล้ว คือ ตรัสไว้เป็นความจริงแท้ อีกทั้งงามในเบื้องต้น งามใน ท่ามกลาง งามในที่สุด พร้อมทั้งอัตถะ (เนื้อความใจความ) พร้อมทั้งพยัญชนะ (อักษร) ประกาศหลักการ ครองชีวิตอันประเสริฐ บริสุทธิ์ บริบูรณ์สิ้นเชิง 2. สนฺทิฏฺฐิโก (สันทิฏฐิโก) แปลว่า อันผู้ปฏิบัติธรรมจะพึงเห็นชัดด้วยตนเอง คือ ผู้ใดปฏิบัติธรรม ผู้ใดบรรลุธรรม ผู้นั้นย่อมเห็นประจักษ์ด้วยตนเองไม่ต้องเชื่อตามคำบอก ของผู้อื่น ผู้ใดไม่ปฏิบัติธรรม ไม่บรรลุธรรม ถึงผู้อื่นจะบอกก็เห็นชัดไม่ได้ 3. อกาลิโก (อกาลิโก) แปลว่า ไม่ประกอบด้วยภาค คือ การปฏิบัติธรรมไม่ขึ้นกับ กาลเวลา พร้อมเมื่อใด บรรลุได้ทันที บรรลุเมื่อใด เห็นผลได้ทันที อีกอย่างว่าความเจริญ เป็นอยู่อย่างไร ก็เป็นอยู่อย่างนั้น ไม่จำกัดด้วยกาลเวลา ธรรมคุณ 6

20 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 4. เอหิปสฺสิโก (เอหิปัสสิโก) แปลว่า ควรเรียกให้มาดู คือ เชิญชวนให้มาชม และ พิสูจน์ได้หรือท้าทายต่อการตรวจเป็นของจริงและดีจริง 5. โอปนยิโก (โอปนยิโก) แปลว่า ควรน้อมเข้ามา คือ ควรน้อมนำหลักธรรมเข้ามา ไว้ในใจ หรือน้อมใจเข้าไปให้ถึงหลักธรรม ด้วยการปฏิบัติให้เกิดมีขึ้นในใจ หรือให้ใจบรรลุถึง อย่างนั้น หมายความว่าเชิญชวนให้ทดลองปฏิบัติดูอีกอย่างหนึ่งว่า พระธรรมคุณ 6 สรุปได้ 2 อย่าง คือ 1) ความเป็นธรรมดีงาม และ 2) สนับสนุนผู้ปฏิบัติให้ดีงามตามธรรม เป็นสิ่งที่ นำผู้ปฏิบัติให้เข้าไปถึงที่หมาย คือนิพพาน 6. ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหิ (ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ) แปลว่า อันวิญญูชน พึงรู้เฉพาะตน คือ เป็นวิสัยของวิญญูชนจะพึงรู้ได้เฉพาะตนเองเท่านั้น หรือรู้ได้จำเพาะตน ต้องทำ ต้องปฏิบัติจึงรับรู้หรือเสวยได้เฉพาะตัว ทำให้กันไม่ได้ เอาจากกันไม่ได้ และรู้ได้ ประจักษ์ที่ในใจของตนนี่เอง ความสุข คือความดับทุกข์การสิ้นทุกข์ (นิโรธ) ทั้งปวง ความดับทุกข์ หมายถึง หมดความทุกข์ บรรลุความสุขอันสูงสุด ความสุขมีความสำคัญมากในการปฏิบัติธรรมทาง พระพุทธศาสนา อาจกล่าวได้ว่า พุทธจริยธรรมไม่แยกส่วนต่างหากจากความสุข เริ่มตั้งแต่ ขั้นต้นในการทำความดีหรือกรรมดีทั่ว ๆ ไปที่เรียกว่า บุญ ก็มีพุทธพจน์ตรัสว่า “บุญเป็น เรื่องของความสุข” ในการบำเพ็ญเพียรทางจิตหรือเจริญภาวนา ความสุขก็เป็นปัจจัยสำคัญ ที่ช่วยให้เกิดสมาธิ ดังพุทธพจน์ ว่า “ผู้มีสุข จิตย่อมตั้งมั่น (เป็นสมาธิ)” และเมื่อจิตเป็น สมาธิบรรลุฌานแล้ว ความสุขก็เป็นองค์ประกอบของฌาน และสุขที่ประณีตขึ้นไปอีก คือ จุดหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา คือ นิพพาน ก็เป็นความสุข และเป็นบรมสุขคือ สุขสูงสุด อีกด้วย นอกจากนั้น จุดหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนาที่เป็นบรมสุขหรือโพธินั้น ก็พึงบรรลุ ได้ด้วยความสุข หรือด้วยข้อปฏิบัติที่มีความสุข มิใช่บรรลุด้วยความทุกข์หรือด้วยข้อปฏิบัติที่ เป็นทุกข์ สุข 2 ในที่นี้หมายถึง ความสุข 2 ลักษณะ คือ สุข 2 ประการ

21 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 1. สามิสสุข (sensual happiness) หมายถึง ความสุขทางวัตถุ คือความสุขที่เกิดจากกามคุณ หรือความสุขทางโลกีย์ เช่น ความสุขที่เกิดจากการได้เห็นรูป ได้ลิ้มรส ได้ดมกลิ่น ได้ยินเสียง และการสัมผัส เป็นที่ พึงพอใจ เป็นที่น่าใคร่น่าปารถนา เป็นต้น 2. นิรามิสสุข (spirituall happiness) หมายถึง ความสุขทางใจ คือ ความสุขปลอดโปร่งเพราะใจสงบ หรือได้รู้แจ้งตาม ความเป็นจริงเป็นความสุขที่ไม่อิงอาศัยวัตถุ เป็นต้น

22 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ภาพที่ 8 ภาพศาสนา ที่มา : https://www.dmc.tv/pages/meditation/ สุภาษิต แปลว่า ถ้อยคำที่กล่าวไว้ดี (สุ=ดี, ภาษิต=กล่าว) สามารถนำมาเป็น คติยึดถือเป็นหลักใจได้ พุทธศาสนสุภาษิต หมายถึง ถ้อยคำดีๆ ในพระพุทธศาสนา แต่มิได้หมายความ เฉพาะคำที่พระพุทธองค์ตรัสไว้เท่านั้น แม้สุภาษิตแทบทั้งหมดจะเป็นพระพุทธพจน์ ก็ตาม เช่น ถ้าเป็นภาษิตพระสัมมาสัมพุทธตรัสเอง เรียกว่า พุทธภาษิต (หรือ พระพุทธพจน์) ถ้าพระโพธิสัตว์ กล่าวเรียกว่า โพธิสัตว์ภาษิต ถ้าพระสาวกกล่าว ก็เรียกว่า เถรภาษิตบ้าง สาวกภาษิตบ้าง แม้แต่คำที่เทวดากล่าว และพระพุทธองค์ได้ตรัสรับรองว่าดีด้วยการตรัส คำนั้นซ้ำ เรียกว่า เทวดาภาษิต เป็นต้น ฉะนั้น จึงเป็นเรื่องที่ควรระมัดระวัง มิใช่ว่า เห็นว่าเป็นพุทธศาสนสุภาษิต หรือเห็น เป็นคำบาลีแล้วก็เดาเอาว่าเป็นพระพุทธพจน์ โดยมิได้ดูที่มาของสุภาษิตนั้นให้แน่นอน อาจจะเป็นการตู่พระพุทธวจนะได้ คำสอนในพระพุทธศาสนามีองค์9 ประการ ที่เรียกว่า นวังคสัตถุศาสน์ ได้แก่ สุตตะ เคยยะ เวยยากรณ คาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาดก อัพภูตธรรม และเวทัลละ

23 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง พุทธศาสนสุภาษิต ได้มาจากเนื้อหาที่ปรากฎอยู่ในคำสอนดังกล่าว ที่มีอยู่เป็น จำนวนมาก เป็นเนื้อความสั้น ๆ ที่ทรงคุณค่า ให้ข้อคิด ข้อเตือนใจ ให้ผู้ที่ได้ศึกษาแล้ว มีความรู้ความเข้าใจ และยึดถือเป็นหลักธรรมประจำใจ เพื่อนำไปประพฤติปฏิบัติ ในแนวทางที่ถูกที่ควร อันจะนำไปสู่ความสุข ความเจริญงอกงามในชีวิตของตน แล้วยังเป็น การเสริมสร้างสันติสุขในสังคมโลกอีกด้วย พุทธศาสนสุภาษิต คือ สุภาษิต ที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงดำรัสไว้ ซึ่งมีคุณค่าสูงส่ง สามารถใช้ได้ทั้งเป็นแนวทางดำเนินชีวิต เตือนใจ หาคำตอบที่ดีสำหรับปัญหาที่สงสัย หรือแม้แต่เตือนสติให้เรา หู ตา สว่าง เกิดปัญญาเข้าใจ ได้อุบายที่ดีในการดำเนินชีวิต การแก้ปัญหา และพ้นจากเครื่องเศร้าหมองได้ พุทธศาสนสุภาษิต เป็นที่นิยมของหมู่ชนทั้งหลาย ถึงแม้จะต่างเชื้อชาติ ต่างศาสนา ต่างก็มีสุภาษิตในหมู่ของตน คำสุภาษิตนั้น เป็นคำสั้น ๆ จำได้ ไม่ยากเย็น อีกทั้งไพเราะ และมีความหมาย ลึก กินใจ มีคุณค่า และประโยชน์ แก่พระภิกษุสงฆ์ สามเณร ผู้ที่อยู่ใน วัยเรียน วัยทำงาน วัยครองเรือน วัยสูงอายุ หากมีเวลา ให้แก่พระศาสนาบ้าง เพียงอ่าน และท่องจำวันละบท ศึกษาให้เข้าใจ ทั้งนี้ก็เพื่อน้อมนำไปประพฤติปฏิบัติในชีวิตประจำวัน จะบังเกิดประโยชน์แก่ตนเอง และผู้อื่นโดยทั่วไป ตัวอย่างพุทธศาสนสุภาษิต ได้แก่ สจฺเจน กิตฺตึ ปปฺโปติ (คนจะได้เกียรติด้วยสัจจะ) ยถาวาที ตถาการี (พูดเช่นไร ทำเช่นนั้น) สุโข ปุญญสฺส อุจฺจโย (การสั่งสมบุญ นำสุขมาให้) ภาพที่ 9 สามเณรศึกษาพุทธศาสนสุภาษิต ที่มา : https://www.dmc.tv/pages/meditation/

24 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำชี้แจง ตอนที่ 1 ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้(15 คะแนน) กิจกรรมที่ 1 1. อริยสัจหมายถึงอะไร มีอะไรบ้าง ……………………………………………………………………………………………………….………..…… ……………………………………………………………………………………………………………............ ...………………………………………………………………………………………………………...………… ………………………………………………………………………………………………………………......... ……………………………………………………………………………………………………….…..………… ……………………………………………………………………………………………………………............ ... ……………………………………………………………………………………………………….…………… ……………………………………………………………………………………………………………............ ... 2. เพราะเหตุใดจึงกล่าวว่า อริยสัจเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ………………………………………………………………………………………………..……….…………… ……………………………………………………………………………………............……………………… ………………………………………………………………………………………………..……….…………… ……………………………………………………………………………………............……………………… ………………………………………………………………………………………………..……….…………… ……………………………………………………………………………………............……………………… 3. หากมีเหตุการณ์ที่ทำให้เกิดทุกข์นักเรียนจะมีข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ ได้อย่างไรบ้าง …………………………………………………………………………….………………………………..……… ……………………………………………………………………….........................................………… …………………………………………………………………………….………………………………..……… ……………………………………………………………………….........................................………… …………………………………………………………………………….………………………………..……… ……………………………………………………………………….........................................…………

25 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำชี้แจง ตอนที่ 2 ให้นักเรียนเติมคำหรือข้อความลงในช่องว่างต่อไปนี้(10 คะแนน) กรรม หมายถึง ...................................................................................................... ...................................................................................................... . 1. ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว มีชื่อเรียกว่า ....................................................................................................... ...................................................................................................... 2. สมบัติ แปลว่า ข้อดี หมายถึง ......................................................................................................... ......................................................................................................... 3. อุปธิสมบัติ คือ.................................................................................. เช่น.................................................................................................. ........................................................................................................ 4. วิบัติ แปลว่า.................................................................................. เช่น.................................................................................................. ........................................................................................................ 5.

26 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง อุปธิวิบัติ แปลว่า.............................................................................. เช่น.................................................................................................. ........................................................................................................ 6. อกุศลกรรมบถ หมายถึง ........................................................................................................ ........................................................................................................ .... 7. การฆ่า เบียดเบียน หรือรังแก้คนและสัตว์ จัดเป็น ........................................................................................................ คือ................................................................................................... 8. อบายมุข หมายถึง ...................................................................................................... ...................................................................................................... 9. การคบคนชั่วเป็นมิตรจัดเป็นอบายมุข เพราะ ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... 10.

27 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำชี้แจง ตอนที่ 3 ให้นักเรียนศึกษากรณีตัวอย่างแล้วตอบคำถาม (10 คะแนน) 1. การกระทำของอินทัชเรียกว่า กรรม ได้หรือไม่ เพราะอะไร ..................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. 2. จากกรณีตัวอย่างของอินทัชแสดงให้เห็นถึงองค์ประกอบของสมบัติ 4 และ วิบัติ 4 อย่างไร ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ .......... กรณีตัวอย่าง อินทัช เป็นลูกชายคนเดียวของนักธุรกิจแถวหน้าของเมืองไทย มีรูปร่าง หน้าตาดี มีชีวิตที่สะดวกสบาย เรียนหนังสือในโรงเรียนที่มีชื่อเสียง แม้อินทัชเอง ก็ได้ปฏิบัติตนเป็นลูกที่ดีของพ่อแม่มาตลอด เมื่อเข้าเรียนในระดับมหาวิทยาลัย อินทัชได้เป็นนักกีฬาที่มีชื่อเสียงของมหาวิทยาลัย เมื่อเรียนจบแล้ว อินทัชได้ยึด อาชีพเป็นนักธุรกิจเหมือนคุณพ่อ ปรินท์ซึ่งเป็นเพื่อนสนิทของอินทัชได้ชักชวนให้ ไปเที่ยวสถานเริงรมย์บางครั้งก็ไปเล่นการพนัน จนในที่สุดอินทัชได้เปลี่ยนตนเอง จากนักธุรกิจมาเป็นนักเลงพนัน อินทัชได้นำเงินที่มีอยู่มาเที่ยวและเล่นจนหมดตัว จนต้องไปหยิบยืมเงินจากเพื่อน ๆ ในที่สุดอินทัชก็ต้องเอาบ้านไปจำนองไว้กับ ธนาคาร เพื่อนำเงินมาใช้หนี้ให้กับเพื่อน ๆ อินทชกลุ้มใจมาก จึงตัดสินใจนำเรื่อง ดังกล่าวไปปรึกษาพ่อแม่ พ่อแม่ตักเตือนอินทัชให้เลิกพฤติกรรมดังกล่าวแล้วมา เริ่มต้นชีวิตใหม่

28 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 3. ตามหลักอกุศลกรรมบถ 10 อินทัชกระทำกรรมชั่วอย่างไร และได้รับผล อย่างไร .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. 4. อินทัชกระทำในสิ่งที่นำไปสู่ความเสื่อมที่เรียกว่า อบายมุข 4 อย่างไร และผลที่ ได้รับเป็นอย่างไร .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. 5. ทำอย่างไรอินทัชจึงจะมีความสุข .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................

29 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำชี้แจง ตอนที่ 4 ให้นักเรียนเติมคำหรือข้อความลงในช่องว่างต่อไปนี้(10 คะแนน) ความสุข หมายถึง ...................................................................................................... ...................................................................................................... . 1. ความสุขมี 2 ประการ ได้แก่ ความสุขทางกาย เรียกว่า ....................................................................................................... และความสุขทางใจ เรียกว่า ....................................................................................................... . 2. กายิกสุข คือ.................................................................................... เช่น.................................................................................................. ........................................................................................................ 3. เจตสิกสุข คือ.................................................................................. เช่น.................................................................................................. ........................................................................................................ 4. สามิสสุข หมายถึง........................................................................... ........................................................................................................ ........................................................................................................ 5.

30 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ความสุขที่เกิดจากการได้เห็นรูปสวย ได้ฟังเสียงไพเราะ ได้สูดดม กลิ่นหอม ได้ลิ้มชิมรสอร่อย และได้สัมผัสทางกายที่อ่อนละมุน ทั้ง 5 อย่างนี้เป็นความสุขที่เกิดจากเครื่องล่อที่เรียกว่า ....................................................................................................... ........................................................................................................ 6. สามิสสุขเป็นความสุขที่ต้องขึ้นตรงต่อ ........................................................................................................ ........................................................................................................ .... 7. ........................................................................................................ เป็นความสุขที่ต้องอาศัยเครื่องล่อ ซึ่งได้แก่กามคุณ 5 8. ...................................................................................................... เป็นความสุขที่ไม่ต้องอาศัยเครื่องล่อเพราะ.................................. ...................................................................................................... 9. สามิสสุขและนิรามิสสุขเป็นความสุขที่เราควรทำให้มีในตนให้ได้สุข ทั้ง 2 ประการจึงสรุปลงใน............................................................. แห่งอริยสัจ 4 10.

31 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำชี้แจง ให้นักเรียนนำหมายเลขหน้าข้อความที่มีความสอดคล้องกับพุทธศาสนสุภาษิต ไปใส่ใต้กรอบพุทธศาสนสุภาษิต (12 คะแนน) กิจกรรมที่ 2 …………………………………… …………………………………… ….……………………………… …………………………………… …………………………………… ……………… ยถาวาที ตถาการี (พูดเช่นไร ทำเช่นนั้น) สจฺเจน กิตฺตึ ปปฺโปติ (คนจะได้ เกียรติด้วยสัจจะ) สุโข ปุญฺญสฺส อุจฺจโย การสั่งสมบุญนำสุข มาให้ …………………………………… …………………………………… ….……………………………… …………………………………… …………………………………… ……………… …………………………………… …………………………………… ….……………………………… …………………………………… …………………………………… ……………… ปูชโก ลภเต ปูชํวนฺทโก ปฏิวนฺทนํ ผู้บูชาเขาย่อมได้รับการบูชาตอบ ผู้ไหว้เขาย่อมได้รับการไหว้ตอบ ………………………………………………………………………….…. ………………………………………………………………………..…… …………………………………….............................................. .................................................................................….… …

32 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 1. พวกเด็ก ๆ คุยกันว่า ลุงมั่นเป็นคนที่มีบุคลิกท่าทางใจดีแสดงว่า เป็นคนมีเมตตา 2. เมื่อเจมส์ส่งบัตรอวยพรปีใหม่ไปให้เบล เธอก็รีบตอบกลับทันที 3. เพื่อน ๆ ไม่ชอบท่าทางของอาทที่มองดูแล้วเป็นคนก้าวร้าว 4. มะนาวชอบหยุดงานอยู่เสมอ เพราะเขาเกียจคร้าน นายจ้างจึงไล่เขาออกจากงาน 5. ต้อมอิจฉาดาวที่ได้รับรางวัลคนดีศรีห้องเรียน จึงมีอารมณ์หงุดหงิด 6. ชมพู่ช่วยเหลือเด็กตกน้ำรอดชีวิตได้เขามีความรู้สึกสบายใจและดีใจ 7. ถึงแม้ว่าครูจะไม่รู้ว่า แต้มโกหกคุณครูถึงเหตุผลที่เขาไม่ส่งการบ้าน เพราะเขาป่วย แต่แต้มก็ไม่สบายใจ 8. นักเรียนในห้องต่างก็ลงมติว่า มาร์คเป็นคนดีในดวงใจ เพราะมาร์คเป็นคนที่พูดจา ไพเราะสุภาพ 9. เมื่อฟ้าชมเชยว่า กล้าเป็นคนที่มีความสัมมาคารวะ กล้าก็ชมเชยว่า ฟ้าเป็นคน มีความซื่อสัตย์ 10. วินฟังเทปธรรมะเป็นประจำ จึงทำให้เขามีสติรู้จักตนเอง จิตใจผ่องใส 11. คุณครูผู้ทำหน้าที่เวรประจำหน้าประตูโรงเรียน จะรับไหว้นักเรียนทุกคน 12. มานพจะยิ้มทักทายเพื่อน ๆ อยู่เสมอ ทำให้เพื่อนต้องยิ้มตอบมานพ ทำกิจกรรมที่ 2 เรียบร้อยแล้ว เพื่อน ๆ ไปทำแบบทดสอบ หลังเรียน กันต่อนะเจ้าคะ

33 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง คำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนเครื่องหมายกากบาท ลงในช่องตัวเลือก ก ข ค ง ในกระดาษคำตอบที่เห็นว่าถูกต้องที่สุด 1. เพราะเหตุใดหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าจึงมุ่งที่สอนให้มนุษย์มีหลักที่พึ่งทางใจ ก. ต้องการให้มนุษย์ยอมรับความจริง ข. ต้องการให้มนุษย์นับถือพระพุทธศาสนา ค. ต้องการให้มนุษย์อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ง. ต้องการให้มนุษย์มีความศรัทธานับถือพระพุทธเจ้า 2. หลักธรรมอริยสัจ 4 นั้นเป็นธรรมว่าด้วยเรื่องเหตุและผล ข้อใดจัดอยู่ในส่วนของผล ก. ทุกข์- สมุทัย ข. ทุกข์- นิโรธ ค. นิโรธ - มรรค ง. สมุทัย - มรรค 3. สมพรเกิดความทุกข์อยากได้บ้านสวย ๆ และรถยนต์คันใหม่ แสดงว่าสมพรเกิดตัณหา ประเภทใด ก. ภวตัณหา ข. วิภวตัณหา ค. การตัณหา ง. ถูกทุกข้อ แบบทดสอบหลังเรียน (Post-Test) รูปแบบการจัดการเรียนรู้ตามแนววิถีพุทธ เพื่อส่งเสริมทักษะชีวิตและจิต สาธารณะ ร่วมกับเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 เล่มที่2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง

34 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 4. ความสุขของคฤหัสถ์หรือผู้ครองเรือน ข้อใดสำคัญที่สุด ก. มีทรัพย์ ข. ไม่มีหนี้ ค. จ่ายทรัพย์ ง. ประพฤติไม่มีโทษ 5. บิดา - มารดา เป็นผู้มีพระคุณต่อเรา ทำอย่างไรจึงจะได้ชื่อว่าปฏิบัติดีปฏิบัติชอบต่อท่าน ทั้งสอง ก. ให้เงินท่านใช้จ่ายทุกเดือน ข. ซื้อของมอบให้ท่านในโอกาสต่าง ๆ ค. เชื่อฟังและทำตามที่ท่านอบรมสั่งสอน ง. จัดพานดอกไม้บูชาท่านในวันพ่อและวันแม่ 6. ข้อใดคือ คุณของอริยสัจ ก. สอนให้ปล่อยวาง ข. สอนให้ไม่ประมาท ค. สอนให้แก้ปัญหาด้วยตนเอง ง. สอนให้เข้าใจความเป็นจริงของธรรมชาติ 7. ข้อใด คือ ความหมายของคำว่า “นิโรธ” ก. ความสูญสิ้น ข. ความดับสนิท ค. ความดับทุกข์ ง. ความเสื่อมสลาย

35 รายวิชาสังคมศึกษา รหัสวิชา ส16101 สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เล่มที่ 2 อริยสัจ 4 และหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง 8. การแก้ปัญหาตามหลักธรรมอริยสัจ 4 มีลักษณะอย่างไร ก. ช่วยสัตว์ทั้งหลายให้ต่อสู้กับความทุกข์ ข. ป้องกันคนทั้งหลายไม่ให้เกิดความทุกข์ ค. ช่วยสัตว์ทั้งหลายให้อดทนต่อความทุกข์ ง. ช่วยคนทั้งหลายให้หลุดพ้นจากความทุกข์ 9. สิ่งใดที่มนุษย์ไม่สามารถหลีกพ้นได้แต่ต้องกำหนดรู้ในอริยสัจ 4 ก. ทุกข์ ข. สมุทัย ค. นิโรธ ง. มรรค 10. การที่เราสามารถกำหนดรู้สาเหตุของปัญหาในชีวิตของเราได้คือข้อใดในอริยสัจ 4 ก. ทุกข์ ข. สมุทัย ค. นิโรธ ง. มรรค