คู่มือนักเรียน

คู่มอื นักเรียน โครงกาศรลีสธ่งรเสรมรนมิ ำ�คกุณ�รธศรกึ รษม� 1

2 ศคีลูม่ ธอื รนรักมเนรำ�ียกน�รโศคกึ รษง�การส่งเสริมคณุ ธรรม

คำ�น�ำ

ในการจััดทำคู่่�มืือนักเรียนโคู่รงการส่�งเส่ริมืคูุ่ณธรรมื
ศีีลธรรมื นำการศีึกษาของส่ำนกั งานเขตพื้�นื ที� การศีกึ ษาประถมื
ศีึกษานนทบุรุ ี เขต ๑ โดยมืจี ัุดประส่งคู่เ์ พื้�อื ปล่กฝัังคูุ่ณลักษณะ
หนา้ ทท�ี พ�ี ื้งึ ปฏิบิ ุตั ทิ ง�ั ในส่ว� นของคู่ร ่ และนกั เรยี น โดยใช้ห้ ลกั ธรรมื
ในการดำเนินช้ีวิต และยังได้ส่อดแทรกเกร็ดคู่วามืร่้เพื้�ิมืเติมื
ในหัวข้อประวัติ ส่ถานที�วันส่ำคู่ัญ และบุุคู่คู่ลส่ำคู่ัญทาง
พื้ระพืุ้ทธศีาส่นา รวมืทั�งการประกอบุศีาส่นพื้ิธีที�จัำเป็นส่ำหรับุ
พืุ้ทธศีาส่นิกช้นได้อย�างเหมืาะส่มื ซึ่�ึงนับุเป็นประโยช้น์อย�างย�ิง
ต�อนกั เรียน ในการศีึกษาศีีลธรรมืในส่ถานศีกึ ษา

ส่ำนกั งานเขตพื้น�ื ทก�ี ารศีกึ ษาประถมืศีกึ ษานนทบุรุ ี เขต ๑
หวังเป็นอย�างย�ิงว�า คู่�่มืือนักเรียนโคู่รงการส่�งเส่ริมืคูุ่ณธรรมื
ศีีลธรรมืนำการศีึกษา เล�มืนี� จัะเป็นประโยช้น์ต�อคู่ร่ นักเรียน
ผู้บ่้ ุรหิ ารส่ถานศีกึ ษา และผู้ท้่ ส�ี ่นใจั ส่ามืารถนำไปใช้เ้ ปน็ แนวทาง
ในการพื้ัฒนาคูุ่ณธรรมื ศีีลธรรมืให้แก�นักเรียน ขอขอบุคูุ่ณ
คู่ณะกรรมืการผู้จ่้ ัดั ทำทกุ ทา� นทไ�ี ดใ้ ช้ค้ ู่วามืเพื้ยี ร จัดั ทำคู่ม�่ ือื ฉบุบั ุน�ี
ใหส้ ่ำเรจ็ ัลลุ ว� งดว้ ยด ี หากมืขี อ้ ผู้ดิ พื้ลาด ขาดตกบุกพื้รอ� งประการใด
ทางคู่ณะผู้่้จััดทำตอ้ งขออภัยั มืา ณ ท�นี ด�ี ้วย

นายนพพร มากคงแก้ว
ผู้อ่้ ำนายการส่ำนกั งานเขตพื้น�ื ท�ีการศีกึ ษาประถมืศีึกษานนทบุุร ี เขต ๑

คู่มือนกั เรียน โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนมิ �ำคกณุ �รธศรึกรษม� 3

ค�ำ นยิ ม

จัุดมืงุ� หมืายส่ำคู่ัญของการพื้ัฒนาการศีึกษา คู่อื ต้องการ
พื้ัฒนาให้ผู้่้เรียนเป็นเด็กดี เก�ง และมืีคู่วามืสุ่ข ซึ่ึ�งเป็นลักษณะ
ของเด็กไทยท�ีช้าติต้องการ โคู่รงการส่�งเส่ริมืคูุ่ณธรรมื ศีีลธรรมื
นำการศีึกษา จััดทำข�ึนเพื้�ือส่�งเส่ริมืให้นักเรียนเป็นคู่นดี คู่นเก�ง
ของส่งั คู่มื มื�งุ ส่�งเส่ริมืพื้ัฒนาใหน้ ักเรยี นมืีคู่วามืรแ้่ ละคู่วามืเขา้ ใจั
ในหลกั ธรรมืทางพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นา เรอ�ื ง ของศีลี ๕ ประกอบุศีาส่น
พื้ธิ ที างศีาส่นาไดอ้ ยา� งถก่ ตอ้ ง ส่ามืารถนำหลกั ธรรมืศีลี ๕ มืาเปน็
แนวทางปฏิิบุัติในการดำรงช้ีวิตได้อย�างเหมืาะส่มืให้เป็นมืนุษย์
ทส�ี ่มืบุร่ ณ ์ เปน็ ผู้น้่ ำในการจัดั กจิ ักรรมืทางพื้ทุ ธศีาส่นา ส่นบั ุส่นนุ
การฝัึกฝันให้นักเรียนมืีภั่มืิร่้ และภั่มืิธรรมืเป็นพืุ้ทธศีาส่นิกช้น
ท�ีดี โดยการดำเนินการส่�งเส่ริมืพื้ัฒนานักเรียนในโคู่รงการน�ัน
ได้ส่นับุส่นุนทุนการศีึกษาเพื้�ือขับุเคู่ล�ือนการดำเนินงาน
ตามืโคู่รงการส่ง� เส่รมิ ืคู่ณุ ธรรมื ศีีลธรรมืนำการศีกึ ษาดังกลา� ว

ขอขอบุคูุ่ณ ส่ำนักงานเขตพื้ื�นที�การศีึกษาประถมืศีึกษา
นนทบุุรี เขต ๑ ที�ได้จััดทำคู่�่มืือโคู่รงการส่�งเส่ริมืคูุ่ณธรรมื
ศีลี ธรรมืนำการศีกึ ษา อนั จัะเปน็ ประโยช้นอ์ ยา� งยงิ� ตอ� คู่ร ่ นกั เรยี น
และผู้่้ท�ีเกี�ยวข้องทุกฝั่ายในการพื้ัฒนานักเรียนซึ่ึ�งเป็นอนาคู่ต
ของช้าตสิ ่บื ุไป

(ดร.เสรมิ วุฒิิ สวุ รรณโรจน์)
ประธานบุรษิ ัท เฉากว๊ ยช้ากังราว จัำกัด

ท�ปี รกึ ษาโคู่รงการ

4 ศคลีูม่ ธือรนรกั มเนร�ำยี กน�รโศคึกรษง�การสง่ เสรมิ คุณธรรม

ส�รบัญั

เร�อ่ ง หนา้
อนโุ มทนากถา ๑
คำนำ ๒
คำนยิ ม ๓
สารบัญ ๔

บทท่� ๑ บทสวดมนต์์ ๖

- ระเบุียบุกระทรวงศีึกษาธิการ ๖

วา� ดว้ ยการส่วดมืนตไ์ หว้พื้ระของนกั เรียน พื้.ศี. ๒๕๐๓

- บุทส่วดมืนต์ไหว้พื้ระประจัำตอนเช้า้ (หลังจัากเคู่ารพื้ธงช้าต)ิ ๘

- บุทส่วดมืนตไ์ หวพ้ ื้ระวนั ส่ดุ ท้ายของส่ปั ดาห ์ (ตอนเลกิ เรยี น) ๙

- บุทส่วดมืนตส์ ่ำหรบั ุนักเรยี นกอ� นนอน ๑๔

- บุทส่วดพื้ระคู่าถาช้ินบุญั ช้รของส่มืเดจ็ ัพื้ระพืุ้ฒาจัารย ์ (โต พื้รฺ หฺมืรํส่ี) ๑๕

- คู่ำแปลพื้ระคู่าถาช้นิ บุญั ช้ร ๑๗

บทท่� ๒ ศาสนพิธี่ ๑๙

- คู่วามืหมืายของศีาส่นพื้ิธ ี ๑๙
- ประเภัทของศีาส่นพื้ธิ ีทางพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา ๒๐
- ขั�นตอนการประกอบุศีาส่นพื้ธิ ี ๒๐

บทท�่ ๓ วนั สำคญั ทางพระพุทธีศาสนา ๒๖

- วันวสิ ่าขบุช่ ้า ๒๖
- วนั มืาฆบุ่ช้า ๒๘
- วันอาส่าฬหบุช่ ้า ๓๐
- วันอัฏิฐมืีบุช่ ้า ๓๒
- วนั เข้าพื้รรษา ๓๓
- วนั ออกพื้รรษา ๓๖

คู่มือนักเรียน โครงกาศรลีสธ่งรเสรมรนิมำ�คกุณ�รธศรึกรษม� 5

บทท�่ ๔ ประวตั ์ิสถานท�่สำคญั ทางพระพุทธีศาสนา ๓๙
- ส่วนลุมืพื้นิ ี ๔๐
๔๑
- พืุ้ทธคู่ยา ๔๒
- ส่ารนาถ ๔๔
- กสุ ่ินารา
๔๕
บทท�่ ๕ หลัักธีรรมท�่ใช้ใ้ นการดำเนนิ ช้ว่ ิต์ ๔๕
- คู่วามืหมืายของหลกั ธรรมื ๔๖
๔๙
- หลกั ธรรมืส่ำหรบั ุนักเรียน
- หลักธรรมืส่ำหรบั ุคู่ร่ ๕๒
๕๒
บทท่� ๖ ประวตั ์ิบุคคลัสำคญั ทางพระพทุ ธีศาสนา ๕๔
- รายพื้ระนามืส่มืเดจ็ ัพื้ระส่ังฆราช้แห�งกรงุ รตั นโกส่นิ ทร ์ ๖๓
- พื้ระธรรมืโกศีาจัารย ์
- พื้ระพื้รหมืมืังคู่ลาจัารย ์ ๗๐
๗๐
บทท่� ๗ คณุ ลักั ษณะท�่ด่แลัะหน้าท�ข่ องครแู ลัะนกั เรย่ น ๗๑
- คู่ณุ ลกั ษณะทดี� ีของคู่ร ่ ๗๒
๗๓
- หน้าที�ของคู่ร ่
- คูุ่ณลักษณะทด�ี ีของนกั เรียน ๗๕
- หนา้ ทข�ี องนักเรยี น
๗๗
บรรณานกุ รม
๗๘
ภาคผนวก

คณะทำงาน

6 ศคีลู่มธอื รนรกั มเนรำ�ยี กน�รโศคึกรษง�การส่งเสริมคุณธรรม

บัทท่ี ๑
บัทสวดมนต์

ศีาส่นาในโลกทุกศีาส่นามืีองคู่์ประกอบุอย�างหน�งึ ท�ีส่ำคู่ัญ คู่ือ การส่วดมืนต์หรือคู่าถา
ประกอบุพื้ิธีกรรมื โดยคู่วามืส่ำคู่ัญและคูุ่ณคู่�าของการส่วดมืนต์ใน พื้ระพืุ้ทธศีาส่นาและ
เพื้อื� ศีกึ ษาคู่ณุ คู่า� ทม�ี ืผี ู้ล ตอ� พื้ทุ ธศีาส่นกิ ช้นในส่งั คู่มืไทย การพื้ฒั นาคู่ณุ ภัาพื้ช้วี ติ การเส่รมิ ืส่รา้ ง
คูุ่ณภัาพื้ช้วี ติ ใหม้ ืคี ู่ณุ ธรรมื จัริยธรรมื มือี ารมืณ์ คู่วามืคู่ิด ส่ติ ปญั ญาดแี ละ เปน็ ส่ขุ เพื้�มิ ืพื้่นข�ึน
ทมี� ือี ทิ ธพิ ื้ลตอ� การดำเนนิ ช้วี ติ ของพื้ทุ ธศีาส่นกิ ช้นในส่งั คู่มืไทย ทงั� น ี� บุทส่วดมืนต ์ ในศีาส่นาพื้ทุ ธ
นิกายเถรวาทนิยมืใช้้ภัาษาบุาลี ซึ่ึ�งหากแปลคู่วามืหมืายออกมืาก็จัะพื้บุว�า ส่�วนใหญ�แล้ว
เป็นคู่ำส่วดบุ่ช้าเพื้ื�อรำลึกถึงพื้ระคูุ่ณของพื้ระรัตนตรัย อันได้แก�พื้ระพืุ้ทธ พื้ระธรรมื และ
พื้ระส่งฆ์ แทบุทั�งส่ิ�น จัึงเป็นอุบุายใน การเจัริญส่ติอย�างหนึ�ง ที�เรียก พืุ้ทธานุส่ติ ธรรมืานุส่ต ิ
และส่ังฆานุส่ติ ซึ่ึ�งเป็นแนวทางส่�งเส่ริมืพื้ัฒนาคูุ่ณธรรมื ศีีลธรรมืของนักเรียนตามืโคู่รงการ
ส่ง� เส่รมิ ืคู่ณุ ธรรมื ศีลี ธรรมืนำการศีกึ ษา ของส่ำนกั งานเขตพื้นื� ทกี� ารศีกึ ษาประถมืศีกึ ษานนทบุรุ ี
เขต ๑ ตอ� ไป

ระเบย่ บกระทรวงศกึ ษาธีกิ าร วา่ ดว้ ยการสวดมนต์ไ์ หวพ้ ระของนกั เรย่ น พ.ศ. ๒๕๐๓

ด้วยกระทรวงศีึกษาธิการเห็นส่มืคู่วรปรับุปรุงระเบุียบุว�าด้วยการส่วดมืนต์ไหว้พื้ระ
ของนักเรียน เพื้ื�อส่�งเส่ริมืศีีลธรรมื จัรรยามืารยาทและฝัึกอบุรมืให้นักเรียนมืีจัิตใจัและนิส่ัย
อนั ดงี ามื ประพื้ฤตติ นในทางทดี� ที ช�ี ้อบุ จังึ วางระเบุยี บุกระทรวงศีกึ ษาธกิ าร วา� ดว้ ยการส่วดมืนต์
ไหวพ้ ื้ระของนกั เรยี น พื้.ศี. ๒๕๐๓ ไวด้ งั ต�อไปน�ี

๑) ระเบุียบุนี�เรียกว�า “ระเบุียบุกระทรวงศีึกษาธิการ ว�าด้วยการส่วดมืนต์ไหว้พื้ระ
ของนกั เรียน พื้.ศี. ๒๕๐๓”

๒) ตั�งแต�วันใช้้ระเบุียบุน�ีให้ยกเลิกระเบุียบุข้อบุังคู่ับุ หรือคู่ำส่ั�งที�ขัดหรือแย้งกับุ
ระเบุียบุนี� หรือท�ีระเบุยี บุนก�ี ำหนดไวแ้ ล้ว

๓) ใช้้ระเบุียบุน�ีในโรงเรียนและส่ถานศีึกษา ในส่ังกัดและในคู่วามืคู่วบุคูุ่มืของ
กระทรวงศีึกษาธกิ าร

คูม่ อื นกั เรียน โครงกาศรลีสธ่งรเสรมรนมิ ำ�คกณุ �รธศรึกรษม� 7

๔) ให้คู่ร่ใหญ� อาจัารย์ใหญ� หรือผู้่้อำนวยการ จััดให้นักเรียนส่วดมืนต์ไหว้พื้ระเวลา
เข้าแถวภัายหลังเช้ิญธงช้าติก�อนเข้าเรียนทุกวันและตอนเลิกเรียนในวันสุ่ดท้ายของส่ัปดาห ์
เฉพื้าะโรงเรียนท�ีมืีนักเรียนประจัำ ก็จััดให้นักเรียนส่วดมืนต์ไหว้พื้ระตอนก�อนท�ีจัะเข้านอน
เปน็ ประจัำทุกคู่ืนด้วย
๕) การส่วดใหใ้ ช้แ้ บุบุส่วดมืนตไ์ หวพ้ ื้ระทา้ ยระเบุยี บุน�ี
๖) การส่วดมืนต์ไหว้พื้ระทุกคู่ร�ัง ให้คู่ร่ อาจัารย์ทุกคู่นเข้าร�วมืส่วดมืนต์ไหว้พื้ระ
โดยพื้รอ้ มืเพื้รยี งกนั
๗) ตอนเลิกเรียนในวันสุ่ดท้ายของส่ัปดาห์ ภัายหลังการส่วดมืนต์ไหว้พื้ระให้คู่ร่ใหญ�
อาจัารย์ใหญ� ผู้่้อำนวยการ หรือผู้่้ทรงคูุ่ณวุฒิเป็นผู้่้ให้โอวาทแก�นักเรียนเส่ร็จัแล้วให้ร้องเพื้ลง
ส่รรเส่ริญพื้ระบุารมืี
๘) ในกรณที ม�ี ืนี กั เรยี นทม�ี ืไิ ดน้ บั ุถอื ศีาส่นาพื้ทุ ธเรยี นรวมือยด่� ว้ ยเวลาส่วดมืนตน์ กั เรยี น
น�ันไมื�ต้องส่วด แต�ถ้านักเรียนที�นับุถือศีาส่นาอื�นมืีจัำนวนมืาก เมื�ือทางโรงเรียนเห็นส่มืคู่วร
จัะจััดให้มืกี ารส่วดมืนต์ตามืแบุบุศีาส่นาน�นั ๆ ด้วยก็ได้ โดยแยกนักเรยี นไวต้ ามืลัทธิศีาส่นา
๙) ให้ปลดั กระทรวงศีกึ ษาธกิ ารรกั ษาการให้เปน็ ไปตามืระเบุยี บุน�ี
๑๐) ให้ใช้ร้ ะเบุยี บุนีต� �งั แต�วันที � ๒๙ เมืษายน พื้.ศี. ๒๕๐๓ เป็นต้นไป

ป่�น มืาลากลุ
(มื.ล.ป่น� มืาลากุล)
รัฐมืนตรีว�าการกระทรวงศีึกษาธิการ

8 คศลีู่มธือรนรกั มเนร�ำยี กน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสริมคุณธรรม

บทสวดมนต์์ไหว้พระประจำาต์อนเช้า้ (หลังั จากเคารพธีงช้าต์)ิ

๑. คำานมสั การพระรัต์นต์รัย

อะระหัง สมั มาสมั พทุ โธี ภะคะวา,

พื้ระผู้้ม่ ืีพื้ระภัาคู่เจั้า, เปน็ พื้ระอรหันต์๑ ดบั ุเพื้ลิงกิเลส่เพื้ลิงทกุ ขส์ ่ิน� เช้ิง

ตรสั ่ร่ช้ ้อบุไดโ้ ดยพื้ระองคู่์เอง

พทุ ธีงั ภะคะวนั ต์ัง อะภิวาเทมิ.

ข้าพื้เจั้าอภัวิ าทพื้ระผู้้ม่ ืีพื้ระภัาคู่เจัา้ , ผู้้่ร้่ ผู้้ต่ �นื ผู้่เ้ บุิกบุาน

(กราบ)

สวากขาโต์ ภะคะวะต์า ธีมั โม,

พื้ระธรรมืเปน็ ธรรมืที�พื้ระผู้่ม้ ืีพื้ระภัาคู่เจัา้ , ตรสั ่ไว้ดแี ล้ว

ธีัมมัง นะมัสสามิ.

ข้าพื้เจั้านมืสั ่การพื้ระธรรมื.

(กราบ)

สุปะฏปิ ันโน ภะคะวะโต์ สาวะกะสังโฆ,

พื้ระส่งฆ์ส่าวกของพื้ระผู้ม้่ ืีพื้ระภัาคู่เจั้า, ปฏิบิ ุตั ดิ ีแลว้ ;

สังฆัง นะมามิ.

ขา้ พื้เจัา้ นอบุน้อมืพื้ระส่งฆ.์

(กราบ)
๒. บทแผเ่ มต์ต์า

สัพเพ สตั ์ต์า

ส่ัตว์ทงั� หลายทเ�ี ปน็ เพื้อ�ื นทุกข ์ เกิดแก�เจั็บุตาย ด้วยกนั ท�งั หมืดทง�ั ส่ิ�น

อะเวรา โหนต์ุ

จังเป็นสุ่ขเป็นส่ขุ เถิด อยา� ไดม้ ืเี วรแกก� ันและกนั เลย

อัพะยาปชั ้ฌา โหนต์ุ

จังเป็นสุ่ขเปน็ ส่ขุ เถิด อยา� ได้เบุยี ดเบุยี นซึ่ึง� กันและกันเลย

อะนฆ่ า โหนต์ุ

จังเป็นสุ่ขเป็นส่ขุ เถดิ อยา� ไดม้ ืคี ู่วามืทกุ ขก์ าย ทกุ ข์ใจัเลย

สขุ ่ อตั ์ต์านัง ปะริหะรันต์ุ

จังมืีคู่วามืส่ขุ กาย ส่ขุ ใจั รักษาตนใหพ้ ื้้นจัากทุกข์ภััยทั�งส่�ินเถิด

๑ อ�านวา� (อะ-ระ-หัน)

คมู่ ือนักเรยี น โครงกาศรลีสธง่ รเสรมรนิม�ำคกุณ�รธศรึกรษม� 9

บทสวดมนต์ไ์ หว้พระวันสุดท้ายของสปั ดาห์ (ต์อนเลัิกเรย่ น)

๑. คำานมสั การพระรตั ์นต์รัย
อะระหงั ส่ัมืมืาส่มั ืพืุ้ทโธ ภัะคู่ะวา,
พื้ทุ ธงั ภัะคู่ะวันตงั อะภัวิ าเทมืิ.

(กราบ)
ส่วากขาโต ภัะคู่ะวะตา ธมั ืโมื,
ธัมืมืัง นะมืสั ่ส่ามื.ิ

(กราบ)
สุ่ปะฏิปิ ันโน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ,
ส่ังฆัง นะมืามืิ.

(กราบ)

๒. คำานมัสการพระผมู้ ่พระภาคเจา้

(หัวหนา้ กลัา่ วนาำ ) นะโมื ตัส่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต

(รับ) อะระหะโต ส่มั ืมืาส่มั ืพืุ้ทธัส่ส่ะ.

นะโมื ตัส่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต อะระหะโต ส่มั ืมืาส่ัมืพื้ทุ ธสั ่ส่ะ.

นะโมื ตัส่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต อะระหะโต ส่ัมืมืาส่มั ืพืุ้ทธสั ่ส่ะ.

๓. บทสวดสรรเสรญิ พระพุทธีเจ้า (พทุ ธีานสุ สต์ิ)
(หวั หนา้ กลั่าวนาำ ) อติ ปิ โ่ ส่ ภัะคู่ะวา
(รบั ) อะระหัง ส่ัมืมืาส่ัมืพืุ้ทโธ,
วชิ ้ช้า๒จัะระณะส่มั ืปันโน สุ่คู่โต โลกะวิท่,
อนตุ ตะโร ปุริส่ะทมั ืมืะส่าระถ,ิ
ส่ัตถา เทวะมืะนสุ ่ส่านงั , พืุ้ทโธ ภัะคู่ะวาติ.

(สวดทำานองสรภัญญะ)

(นาํ ) องคู่ใ์ ดพื้ระส่ัมืพืุ้ทธ (รบั ุ) สุ่วิส่ทุ ธส่นั ดาน

ตดั มื่ลกเลส่มืาร บุ มืิหมื�นมืิหมืองมืวั

หนงึ� ในพื้ระทยั ท�าน กเ็ บุกิ บุานคู่ือดอกบุวั

ราคู่ี บุ พื้ันพื้ัว สุ่วคู่นธกําจัร

องคู่์ใดประกอบุดว้ ย พื้ระกรณุ าดงั ส่าคู่ร

๒ วิช้ช้า ออกเส่ียง วิด-ช้า

10 คศลีมู่ ธอื รนรกั มเนรำ�ียกน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสรโิมปคุณรดธรหรมมืป่� ระช้ากร มืละโอฆกันดาร
ช้�ที างบุรรเทาทกุ ข์ และช้�ีสุ่ขเกษมืศีานต์
ช้ี�ทางพื้ระนฤพื้าน อันพื้น้ โศีกวโิ ยคู่ภัยั
พื้ร้อมืเบุญจัพื้ธิ จักั ษจุ ัรสั ่วมิ ืลใส่
เหน็ เหตุทใ�ี กล้ไกล ก็เจันจับุประจัักษจ์ ัริง
กาํ จััดนํ้าใจัหยาบุ ส่ันดานบุาปแหง� ช้ายหญิง
ส่ัตว์โลกไดพ้ ื้�งึ พื้ิง มืละบุาปบุําเพื้็ญบุุญ
ขา้ ขอประนตนอ้ มื ศีิระเกล้าบุงั คู่มืคู่ณุ
ส่มั ืพื้ทุ ธการุญ- ญ ภัาพื้น�นั นิรันดร

(กราบ ๑ ครั้ง)

๔. บทสวดสรรเสรญิ พระธีรรม (ธัมืมืานสุ ่ส่ต)ิ
(หัวหนา้ กลัา่ วนาำ ) ส่วากขาโต
(รับ) ภัะคู่ะวะตาธมั ืโมื ส่นั ทิฏิฐิโก อะกาลโิ ก เอหิปสั ่ส่ิโก โอปะนะยโิ ก
ปจั ัจัตั ตัง เวทติ พั ื้โพื้ วิญญห่ ตี .ิ

(สวดทำานองสรภญั ญะ)

(นาํ ) ธรรมืะคู่อื คู่ณุ ากร (รับุ) ส่�วนช้อบุส่าทร
ดุจัดวงประทีปช้ัช้วาล ส่�องส่ตั ว์ส่ันดาน
แหง� องคู่์พื้ระศีาส่ดาจัารย เปน็ แปดพื้ึงยล
ส่ว�างกระจัา� งใจัมืล อนั ลึกโอฬาร
ธรรมืใดนบั ุโดยมืรรคู่ผู้ล นามืขนานขานไข
และเก้ากับุทัง� นฤพื้าน อันลว� งลปุ อง
ส่มืญาโลกอดุ รพื้สิ ่ดาร นบุธรรมืจัาํ นง
พื้ิส่ทุ ธิ์พื้เิ ศีษสุ่กใส่
อกี ธรรมืตน้ ทางคู่รรไล (กราบ ๑ ครั้ง)
ปฏิิบุตั ิปริยตั เิ ป็นส่อง
คู่อื ทางดําเนินดจุ ัคู่ลอง๓
ยงั โลกอุดรโดยตรง
ขา้ ขอโอนออ� นอตุ มืงคู่
ดว้ ยจัิตและกายวาจัา

๓ ดุด-จัะ-คู่ลอง

๕. บทสวดสรรเสริญพระสงฆ์ (สงั ฆานสุ สต์ิ) คู่มือนกั เรียน โครงกาศรีลสธ่งรเสรมรนมิ ำ�คกณุ �รธศรึกรษม� 11

(หัวหนา้ กลั่าวนาำ ) ส่ปุ ฏิิปันโน

(รับ) ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ

อุชุ้ปะฏิปิ ันโน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ ญายะปะฏิปิ นั โน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ

ส่ามืีจัิปะฏิปิ นั โน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ ยะททิ ัง จัตั ตาริ ปุริส่ะยคุ ู่าน อฏั ิฐะ ปรุ สิ ่ะปุคู่คู่ะลา

เอส่ะภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่ังโฆ อาหุเนยโย๔ ปาหเุ นยโย๕ ทักขิเนยโย๖ อัญช้ะลิ

กะระณีโย

อะนตุ ตะรัง ปุญญักเขตตงั โลกสั ่ส่าต.ิ

(สวดทำานองสรภญั ญะ)

(นาํ ) ส่งฆใ์ ดส่าวกศีาส่ดา (รบั ุ) รับุปฏิบิ ุัตมิ ืา

แต�องคู่ส์ ่มืเดจ็ ัภััคู่วันต์

เห็นแจั้งจัตสุ ่ัจัเส่รจ็ ับุรร- ลุทางทอ�ี นั

ระงับุและดบั ุทกุ ข์ภััย

โดยเส่ดจ็ ัพื้ระผู้่้ตรสั ่ไตร ปัญญาผู้อ� งใส่

ส่ะอาดและปราศีมืัวหมือง

เหินห�างทางขา้ ศีึกปอง บุ มืลิ ําพื้อง

ด้วยกายและวาจัาใจั

เปน็ เนอ�ื นาบุุญอันไพื้- ศีาลแด�โลกยั

และเกดิ พื้บิ ุ่ลย์พื้น่ ผู้ล

ส่มืญาเอารส่ทศีพื้ล มืคี ูุ่ณอนนต์

อเนกจัะนบั ุเหลอื ตรา

ข้าขอนบุหมื�่พื้ระศีรา- พื้กทรงคู่ณุ า

นุคูุ่ณประดจุ ั๗ รําพื้นั

ดว้ ยเดช้บุุญขา้ อภัิวันท์ พื้ระไตรรัตน์อนั

อดุ มืดิเรกนิรัตศิ ียั

ขอจังขจััดโภัยภััย อนั ตรายใดใด

จังดบั ุและกลับุเส่ือ� มืส่ญ่

(กราบ ๑ ครั้ง)

๔ ออกเส่ยี ส่ระ ไ- ได้แก � อา-หุ-ไน-โย
๕ ออกเส่ียส่ระ ไ- ไดแ้ ก� ปา-หุ-ไน-โย
๖ ออกเส่ียส่ระ ไ- ได้แก� ทกั -ขิ-ไน-โย
๗ อ�านวา� ประ-ดุด-รํา-พื้ัน / ประ-ดุด-จัะ-รํา-พื้นั

12 ศคีลูม่ ธอื รนรักมเนร�ำยี กน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสรมิ คณุ ธรรม (รบั ) ช้ะเนตติ ช้ะนะกา อุโภั
ปาเท วนั ทามื ิ ส่าทะรัง.
๖. บทสวดบูช้าคณุ มารดาบดิ า
(หวั หนา้ กลั่าวนำ) อนันตะคู่ณุ ะ ส่มั ืปันนา
มืัยหัง มืาตาป่ต่นังวะ

(สวดทำนองสรภัญญะ)

(นำ) ข้าขอนบุช้นกคูุ่ณ (รบั ุ) ช้นนีเปน็ เคู่า้ มืล่

ผู้ก้่ อบุนุก่ลพื้น่ ผู้ดุงจัวบุเจัรญิ วยั

ฟู่มืฟูักทะนุถนอมื บุ บุำราศีนริ าไกล

แส่นยากเทา� ไรไร บุ คู่ดิ ยากลำบุากกาย

ตรากทนระคู่นทกุ ข์ ถนอมืเลีย� ง ฤ ร้่วาย

ปกปอ้ งซึ่�งึ อันตราย จันไดร้ อดเปน็ กายา

เปรียบุหนกั ช้นกคูุ่ณ ช้นนีคู่อื ภั่ผู้า

ใหญพ� ื้ื�นพื้ส่นุ ธรา ก็ บุ เทียบุ บุ เทียมืทนั

เหลือท�ีจัะแทนทด จัะส่นองคูุ่ณานนั ต์

แทบ้ ุช่ ้ไนยอัน อุดมืเลิศีประเส่รฐิ คู่ณุ

๗. บทสวดบชู ้าครูอาจารย์ (กราบ ๑ คร้ัง)
(หัวหนา้ กลั่าวนำ) ปาเจัราจัะรยิ า โหนติ
(รบั ) คู่ณุ ตุ ตะรานสุ ่าส่ะกา ปญั ญา วุฑฒิกะเร เต เต
ทนิ โนวาเท นะมืามืหิ งั

(สวดทำนองสรภญั ญะ)

(นำ) อน�ึงขา้ ฯ คู่ำนับุน้อมื (รบั ุ) ต�อพื้ระคู่ร่ผู้่้การุญ

โอบุเอ�อื และเจัอื จันุ อนสุ ่าส่นท์ กุ ส่ง�ิ ส่รรพื้์

ยัง บุ ทราบุก็ได้ทราบุ ทั�งบุญุ บุาป ทุกส่งิ� อัน

ช้�แี จังและแบุง� ปัน ขยายอรรถให้ช้ดั เจัน

จัิตมืากด้วยเมืตตา และกรุณา บุ เอยี งเอน

เหมืือนท�านมืาแกลง้ เกณฑ ์ ใหฉ้ ลาดและแหลมืคู่มื

ขจััดเขลาบุรรเทาโมื- หะจัิตมืดื ที�งุนงมื

กงั ขา ณ อารมืณ ์ กส็ ่วา� งกระจัา� งใจั

คู่ณุ ส่�วนนี�คู่วรนับุ ถอื วา� เลศิ ี ณ แดนไตร

คู่วรนกึ และตรกึ ใน จัิตนอ้ มืนิยมืช้มืฯ

(กราบ ๑ คร้ัง)

๘. บทสวดช้ยสทิ ธีคิ าถา คมู่ ือนักเรียน โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนิม�ำคกณุ �รธศรกึ รษม� 13
(หัวหน้ากลัา่ วนำ) พื้าหงุ
(รับุ) ส่ะหัส่ส่ะมืะภัินมิ ื มืิตะส่าวุธันตงั
คู่รเี มืขะลัง อทุ ติ ะโฆระส่ะเส่นะมืารัง
ทานาทิธัมืมืะวิธินา ช้ิตะวา มืุนนิ โท
ตนั เตช้ะส่า ภัะวะตุเต ช้ะยะส่ทิ ธิ นจิ ัจังั .

(สวดทำนองสรภัญญะ)

(นำ) ปางเมื�ือพื้ระองคู่์ปะระมืะพืุ้ท- (รับุ) ธะวสิ ่ทุ ธะศีาส่ดา

ตรัส่ร้่อะนุตตะระส่ะมืา- ธ ิ ณ โพื้ธบิ ุัลลังคู่์

ขุนมืารส่ะหสั ่ส่ะพื้าหุพื้า- หุวิช้าวชิ ้ิตขลงั

ขค�ี ู่ีริเมืขะละประทัง คู่ะช้ะเห�ียมืกระเหิมืหาญ

แส่รง้ เส่กส่ะราวธุ ะประดิษฐ ์ กะละคู่ดิ จัะรอนราญ

รุมืพื้ลพื้ะหลพื้ะยหุ ะปาน พื้ระส่มืทุ ทะนองมืา

หวงั เพื้ือ� ผู้จัญวะระมืุนนิ - ทะส่ชุ ้นิ ะราช้า

พื้ระปราบุพื้ะหลพื้ะยหุ ะมืา- ระมืะเลืองมืลายส่่ญ

ด้วยเดช้ะองคู่์พื้ระทศีพื้ล สุ่วมิ ืลละไพื้บุ่ลย์

ทานาทิธมั ืมืะวิธิก่ล ช้นะนอ้ มืมืะโนตามื

ด้วยเดช้ะส่จั ัจัะวะจัะนา และนะมืามืิองคู่์ส่ามื

ขอจังนกิ รพื้ละส่ยามื ช้ะยะส่ิทธทิ กุ วาร

ถึงแมื้จัะมืีอะริวิเศีษ พื้ละเดช้ะเทียมืมืาร

ขอไทยผู้จัญพื้ชิ ้ติ ะผู้ลาญ อะริแมืน้ มืนุ ินทรฯ

(กราบ ๓ คร้ัง)

๙. บทสรรเสริญพระบารม่

(หัวหนา้ รอ้ งนำ) ข้าวรพื้ทุ ธเจัา้ เอามืโนและศีิรกราน

(รับ) นบุพื้ระภั่มืิบุาลบุญุ ดิเรก
เอกบุรมืจักั ริน พื้ระส่ยามืนิ ทร์ พื้ระยศียงิ� ยง
เยน็ ศีริ เพื้ราะพื้ระบุรบิ ุาล
ผู้ลพื้ระคู่ณุ ธ รกั ษา
ปวงประช้าเปน็ สุ่ขศีานต ์ ขอบุันดาล
ธ ประส่งคู่์ใด จังส่ฤษด ิ์ ดงั หวังวรหฤทยั
ดุจัถวายช้ยั ช้โย

14 คศีลูม่ ธอื รนรกั มเนร�ำยี กน�รโศคึกรษง�การสง่ เสรมิ คุณธรรม

บทสวดมนต์์สำาหรบั นักเร่ยนก่อนนอน

๑. คำนมัสการพระรัต์นต์รัย
อะระหงั ส่มั ืมืาส่มั ืพื้ทุ โธ ภัะคู่ะวา,

พื้ทุ ธงั ภัะคู่ะวันตัง อะภัิวาเทมืิ.

(กราบ)

ส่วากขาโต ภัะคู่ะวะตา ธมั ืโมื,
ธัมืมืงั นะมืสั ่ส่ามืิ.

(กราบ)

ส่ปุ ะฏิปิ นั โน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ,
ส่งั ฆงั นะมืามื.ิ

(กราบ)

๒. คำนมัสการพระผู้มพ่ ระภาคเจ้า
(หัวหนา้ กลั่าวนำ) นะโมื ตสั ่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต
(รบั ) อะระหะโต ส่มั ืมืาส่ัมืพื้ทุ ธสั ่ส่ะ.
นะโมื ตสั ่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต อะระหะโต ส่ัมืมืาส่ัมืพื้ทุ ธสั ่ส่ะ.
นะโมื ตัส่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต อะระหะโต ส่มั ืมืาส่ัมืพืุ้ทธัส่ส่ะ.

(กราบ)

๓. บทสดดุ พ่ ระรัต์นต์รัย
(หวั หนา้ กลั่าวนำ) อติ ปิ ่โส่ ภัะคู่ะวา
(รบั ) อะระหงั ส่มั ืมืาส่มั ืพืุ้ทโธ,
วชิ ้ช้าจัะระณะส่ัมืปนั โน ส่คุ ู่โต โลกะวิท่,
อนตุ ตะโร ปรุ ิส่ส่ะทัมืมืะส่าระถ,ิ
ส่ัตถา เทวะมืะนุส่ส่านงั , พืุ้ทโธ ภัะคู่ะวาต.ิ

(กราบ)

(หวั หนา้ กลั่าวนำ) ส่วากขาโต
(รบั ) ภัะคู่ะวะตาธัมืโมื ส่ันทฏิ ิฐิโก อะกาลโิ ก เอหิปสั ่ส่โิ ก โอปะนะยโิ ก ปัจัจัตั ตงั
เวทิตพั ื้โพื้ วิญญห่ ีติ.

(กราบ)

ค่มู ือนกั เรยี น โครงกาศรีลสธ่งรเสรมรนิมำ�คกณุ �รธศรึกรษม� 15

(หัวหนา้ กลัา่ วนำ) ส่ปุ ฏิิปันโน

(รบั ) ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่ังโฆ

อชุ ้ปุ ะฏิปิ นั โน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่ังโฆ

ญายะปะฏิปิ ันโน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ

ส่ามืีจัปิ ะฏิปิ นั โน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่ังโฆ

ยะทิทัง จััตตาริ ปุริส่ะยคุ ู่าน ิ อัฏิฐะ ปุริส่ะปุคู่คู่ะลา

เอส่ะ ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่งั โฆ อาหเุ นยโย๘ ปาหเุ นยโย๙ ทักขเิ นยโย๑๐ อัญช้ะลิ

กะระณโี ย

อะนตุ ตะรงั ปญุ ญกั เขตตัง โลกัส่ส่าติ.

(กราบ)

บทสวดพระคาถาช้ินบัญช้รของ สมเด็จพระพุฒิาจารย์ (โต์ พฺรหฺมรสำ ่)

นะโม ๓ จบ

นะโมื ตสั ่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต อะระหะโต ส่ัมืมืาส่มั ืพืุ้ทธัส่ส่ะ
นะโมื ตสั ่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต อะระหะโต ส่ัมืมืาส่มั ืพื้ทุ ธัส่ส่ะ
นะโมื ตสั ่ส่ะ ภัะคู่ะวะโต อะระหะโต ส่ัมืมืาส่ัมืพื้ทุ ธสั ่ส่ะ

พระคาถาช้ินบัญช้ร ฉบับย่อ
ช้ ิ นะ ปัญ ช้ะ ระ ปะ ริ ตงั มืงั รัก ขะ ต ุ ส่พั ื้ พื้ะ ทา (ภัาวนา ๑๐ จับุ)

พระคาถาช้ินบัญช้ร ฉบบั เต์ม็

กอ� นส่วดให้นึกถงึ ส่มืเดจ็ ัพืุ้ฒาจัารย ์ (โต พื้รหมืรํส่ี) แลว้ ตงั� จัิตอธษิ ฐาน วา�
ปตุ ตะกาโมื ละเภัปตุ ตัง ธะนะกาโมื ละเภัธะนงั
อตั ถิกาเย กายะ ญายะ เทวานงั ปย่ ะตงั สุ่ตตะวา
อติ ปิ ่โส่ภัะคู่ะวา ยะมืะราช้าโน ท้าวเวส่สุ่วัณโณ
มืรณงั สุ่ขงั อะระหังสุ่คู่ะโต นะโมืพืุ้ทธายะ

๘ ออกเส่ียส่ระ ไ- ไดแ้ ก � อา-หุ-ไน-โย
๙ ออกเส่ยี ส่ระ ไ- ได้แก� ปา-หุ-ไน-โย
๑๐ ออกเส่ยี ส่ระ ไ- ได้แก� ทกั -ขิ-ไน-โย

16 ศคีลูม่ ธอื รนรักมเนร�ำยี กน�รโศคึกรษง�การส่งเสรมิ คุณธรรม

บทพระคาถาช้ินบญั ช้ร ๑๕ บท

๑. ช้ะยาส่ะนากะตา พืุ้ทธา เช้ตวา มืารงั ส่ะวาหะนงั
จัะตสุ ่ัจัจัาส่ะภังั ระส่งั เย ป่วงิ สุ่ นะราส่ะภัา
๒. ตณั หงั กะราทะโย พื้ทุ ธา อฏั ิฐะวสี ่ะติ นายะกา
ส่ัพื้เพื้ ปะติฏิฐิตา มืัยหงั มืัตถะเกเต มืุนิส่ส่ะรา
๓. ส่ีเส่ ปะตฏิ ิฐโิ ต มืยั หัง พืุ้ทโธ ธมั ืโมื ทะวโิ ลจัะเน
ส่งั โฆ ปะตฏิ ิฐโิ ต มืัยหงั อเุ ร ส่ัพื้พื้ะคู่ณุ ากะโร
๔. หะทะเย เมื อะนรุ ทุ โธ ส่ารปี ตุ โต จัะทกั ขิเณ
โกณฑญั โญ ปฏ่ ิฐิภัาคู่ัส่มืงิ โมืคู่คู่ลั ลาโน จัะ วามืะเก
๕. ทกั ขิเณ ส่ะวะเน มืัยหัง อาสุ่ง อานันทะ ราหโุ ล
กัส่ส่ะโป จัะ มืะหานาโมื อภุ ัาส่งุ วามืะโส่ตะเก
๖. เกส่ันเต ปฏ่ ิฐภิ ัาคู่ัส่มืงิ ส่รุ โิ ย วะ ปะภัังกะโร
นสิ ่ินโน ส่ิริส่ัมืปนั โน โส่ภัิโต มืนุ ปิ งุ คู่ะโว
๗. กุมืาระกสั ่ส่โป เถโร มืะเหส่ ี จัติ ตะ วาทะโก
โส่ มืยั หัง วะทะเน นิจัจังั ปะตฏิ ิฐาส่ิ คู่ณุ ากะโร
๘. ปณุ โณ อังคูุ่ลมิ ืาโร จัะ อุปาล ี นันทะ ส่ีวะลี
เถรา ปัญจัะ อเิ มื ช้าตา นะลาเฏิ ตลิ ะกา มืะมืะ
๙. เส่ส่าส่ีต ิ มืะหาเถรา วิช้ติ า ช้ินะส่าวะกา
เอเตส่ตี ิ มืะหาเถรา ช้ติ ะวนั โต ช้ิโนระส่า
ช้ะลันตา ส่ลี ะเตเช้นะ อังคู่ะมืังเคู่ส่ ุ ส่ัณฐิตา
๑๐. ระตะนัง ปุระโต อาส่ ิ ทกั ขเิ ณ เมืตตะ ส่ตุ ตะกัง
ธะช้ัคู่คู่งั ปจั ัฉะโต อาส่ิ วาเมื อังคู่ลุ ิมืาละกงั
๑๑. ขันธะโมืระปะรติ ตัญจัะ อาฏิานาฏิยิ ะ ส่ตุ ตะกงั
อากาเส่ ฉะทะนัง อาส่ิ เส่ส่า ปาการะส่ัณฐิตา
๑๒. ช้ินา นานาวะระส่ังยตุ ตา ส่ัตตปั ปาการะ ลงั กะตา
วาตะป่ตตาทะส่ญั ช้าตา พื้าหริ ชั ้ ฌััตตปุ ัททะวา

๑๓. อะเส่ส่า วินะยัง ยันตุ คู่มอื นักเรยี น โครงกาศรลีสธ่งรเสรมรนมิ �ำคกณุ �รธศรึกรษม� 17
วะส่ะโต เมื ส่ะกิจัเจันะ
๑๔. ช้ินะปญั ช้ะระมืัช้ฌััมืหิ อะนันตะช้นิ ะ เตช้ะส่า
ส่ะทา ปาเลนตุ มืงั ส่ัพื้เพื้ ส่ะทา ส่มั ืพื้ทุ ธะปัญช้ะเร
๑๕. อจิ ัเจัวะมืนั โต วิหะรันตงั มืะหี ตะเล
ช้ินานภุ ัาเวนะ เต มืะหาปรุ สิ ่าส่ะภัา
ธัมืมืานุภัาเวนะ สุ่คูุ่ตโต ส่รุ กั โข
ส่งั ฆานุภัาเวนะ ช้ิตปุ ทั ทะโว
ส่ทั ธมั ืมืานภุ ัาวะปาลโิ ต ช้ติ าริส่ังโฆ
ช้ติ ันตะราโย
จัะรามื ิ ช้ินะ ปัญช้ะเรติ

คำาแปลัพระคาถาช้นิ บัญช้ร

๑. พื้ระพืุ้ทธเจั้าและพื้ระนราส่ภัาทั�งหลาย ผู้่้ประทับุน�ังแล้วบุนช้ัยบุัลลังก์ ทรง
พื้ิช้ิตพื้ระยามืาราธิราช้ผู้้่พื้ร�ังพื้ร้อมืด้วยเส่นาราช้พื้าหนะแล้ว เส่วยอมืตรส่คู่ือ อริยะส่ัจัธรรมื
ท�ังส่ป�ี ระการ เปน็ ผู้่น้ ำส่รรพื้ส่ัตวใ์ หข้ ้ามืพื้น้ จัากกิเลส่และกองทุกข์

๒. มืี ๒๘ พื้ระองคู่์คู่อื พื้ระผู้้ท่ รงพื้ระนามืว�า ตณั หังกรเปน็ ตน้ พื้ระพืุ้ทธเจั้าผู้้จ่ ัอมืมืุนี
ทง�ั หมืดนน�ั

๓. ข้าพื้ระพืุ้ทธเจั้าขออัญเช้ิญมืาประดิษฐานเหนือเศีียรเกล้า องคู่์ส่มืเด็จัพื้ระส่ัมืมืา
ส่มั ืพืุ้ทธเจัา้ ประดิษฐานอย�่บุนศีรี ษะ พื้ระธรรมือยท่� ี�ดวงตาทง�ั ส่อง พื้ระส่งฆ์ผู้่เ้ ปน็ อากรบุอ� เกิด
แหง� ส่รรพื้คู่ณุ อย�ท่ อ�ี ก

๔. พื้ระอนุรุทธะอย�่ที�ใจัพื้ระส่ารีบุุตรอย�่เบุ�ืองขวา พื้ระโมืคู่คู่ัลลาน์อย�่เบุ�ืองซึ่้าย
พื้ระอญั ญาโกณทญั ญะอย�เ่ บุื�องหลัง

๕. พื้ระอานนท์กบั ุพื้ระราหลุ อย่�หข่ วา พื้ระกัส่ส่ะปะกับุพื้ระมืหานามืะอย่ท� ีห� ซ่ ึ่้าย

๖. มืุนีผู้้่ประเส่ริฐคู่ือพื้ระโส่ภัิตะผู้้่ส่มืบุ่รณ์ด้วยส่ิริดังพื้ระอาทิตย์ส่�องแส่ง อย่�ท�ี
ทุกเส่้นขน ตลอดรา� งทง�ั ขา้ งหนา้ และข้างหลัง

๗. พื้ระเถระกุมืาระกัส่ส่ะปะผู้้่แส่วงบุุญทรงคูุ่ณอันวิเศีษ มืีวาทะอันวิจัิตรไพื้เราะ
อย่�ปากเป็นประจัำ

๘. พื้ระปณุ ณะ พื้ระองั คู่ลุ มิ ืาล พื้ระอบุ ุาล ี พื้ระนนั ทะ และพื้ระส่วี ะล ี พื้ระเถระทงั� ๕ น �ี
จังปรากฏิเกิดเป็นกระแจัะจัุณเจัมิ ืท�ีหน้าผู้าก

18 คศีลมู่ ธือรนรักมเนร�ำียกน�รโศคึกรษง�การสง่ เสรมิ คณุ ธรรม

๙. ส่�วนพื้ระอส่ีติมืหาเถระท�ีเหลือผู้่้มืีช้ัยและเป็นพื้ระโอรส่ เป็นพื้ระส่าวกของ
พื้ระพืุ้ทธเจั้าผู้้่ทรงช้ัย แต�ละองคู่์ล้วน รุ�งเรืองไพื้โรจัน์ด้วยเดช้แห�งศีีลให้ดำรงอย�่ทั�วอวัยวะ
น้อยใหญ�

๑๐. พื้ระรัตนส่่ตรอย�่เบุื�องหน้าพื้ระเมืตตาส่่ตรอย�่เบุื�องขวา พื้ระอังคูุ่ลิมืาลปริตรอย�่
เบุื�องซึ่้าย พื้ระธช้คั ู่คู่ะส่ต่ รอยเ�่ บุื�องหลัง

๑๑. พื้ระขนั ธปรติ ร พื้ระโมืรปรติ ร และพื้ระอาฏิานาฏิยิ ส่ต่ ร เปน็ เคู่รอ�ื งกางกน�ั ดจุ ัหลงั คู่า
อย�่บุนนภัากาศี

๑๒. อนงึ� พื้ระช้ินเจั้าทัง� หลาย นอกจัากที�ได้กล�าวมืาแล้วน� ี ผู้้ป่ ระกอบุพื้รอ้ มืด้วยกำลัง
นานาช้นิด มืีศีีลาทิคูุ่ณอันมื�ันคู่ง ส่ัตตะปราการเป็นอาภัรณ์มืาต�ังล้อมืเป็นกำแพื้งคูุ่้มืคู่รอง
เจัด็ ช้น�ั

๑๓. ด้วยเดช้านุภัาพื้แห�งพื้ระอนันตช้ินเจั้าไมื�ว�าจัะทำกิจัการใดๆ เมืื�อข้าพื้ระพืุ้ทธเจั้า
เข้าอาศีัยอย�่ในพื้ระบุัญช้รแวดวงกรงล้อมื แห�งพื้ระส่ัมืมืาส่ัมืพืุ้ทธเจั้า ขอโรคู่อุปัทวะทุกข์
ทัง� ภัายนอกและภัายใน อันเกดิ แต�โรคู่รา้ ย คู่ือ โรคู่ลมืและโรคู่ดีเปน็ ต้น เป็นส่มืฏุ ิฐานจังกำจัดั
ให้พื้ินาศีไปอยา� ไดเ้ หลือ

๑๔. ขอพื้ระมืหาบุุรุษผู้้่ทรงพื้ระคูุ่ณอันล�ำเลิศีท�ังปวงน�ัน จังอภัิบุาลข้าพื้ระพืุ้ทธเจั้า
ผู้่อ้ ย่�ในภัาคู่พื้ื�น ท�ามืกลางพื้ระช้นิ บุัญช้ร ขา้ พื้ระพืุ้ทธเจั้าได้รับุการคู่้มุ ืคู่รองปกปักรกั ษาภัายใน
เป็นอันดฉี ะนี�แล

๑๕. ข้าพื้ระพืุ้ทธเจั้าได้รับุการอภัิบุาลด้วยคูุ่ณานุภัาพื้แห�งส่ัทธรรมื จัึงช้นะเส่ียได้ซึ่�ึง
อุปัทวอันตรายใด ๆ ด้วยอานุภัาพื้แห�งพื้ระช้ินะพืุ้ทธเจั้า ช้นะข้าศีึกศีัตร่ด้วยอานุภัาพื้แห�ง
พื้ระธรรมื ช้นะอันตรายทั�งปวงด้วยอานุภัาพื้ แห�งพื้ระส่งฆ์ ขอข้าพื้ระพืุ้ทธเจั้าจังได้ปฏิิบุัติ
และรักษาดำเนนิ ไปโดยส่วสั ่ดเี ป็นนิจันิรันดรเทอญฯ

ค่มู ือนกั เรยี น โครงกาศรลีสธ่งรเสรมรนมิ �ำคกณุ �รธศรกึ รษม� 19

บัทที่ ๒
ศ�สนพิธี

ศีาส่นพื้ิธี เป็นพื้ิธีกรรมืทางศีาส่นาซึ่�ึงถือปฏิิบุัติเป็นแบุบุอย�างเป็นธรรมืเนียมืส่ืบุต�อกัน
มืาเพื้�ือคู่วามืเป็นระเบุียบุเรียบุร้อยส่วยงามืเป็นแบุบุเดียวกัน เหตุให้เกิดศีาส่นพื้ิธีนี�คู่ือคู่วามื
นิยมืทำบุุญของพืุ้ทธศีาส่นิกช้นซึ่�ึงไมื�ว�าจัะปรารภัเหตุอะไรทำกัน ก็มืักจัะให้ตรงและคู่รบุตามื
หลกั วธิ ที ำบุญุ ในทางพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นา ซึ่ง�ึ พื้ระส่มั ืมืาส่มั ืพื้ทุ ธเจัา้ ทรงแนะแนวไว ้ ๓ หลกั คู่อื ๑) ทาน
การบุรจิ ัาคู่วตั ถสุ ่งิ� ของของตนเพื้อื� ประโยช้นแ์ กผ� ู้อ้่ น�ื ๒) ศีลี การรกั ษากายวาจัาใหส้ ่งบุเรยี บุรอ้ ย
และ ๓) ภัาวนา การยกระดบั ุจัิตให้ส่่งขน�ึ ด้วยการอบุรมืใหส้ ่งบุนง�ิ และใหเ้ กดิ ปัญญา

ความหมายของศาสนพิธี่

ศีาส่นพื้ธิ ี คู่ือ แบุบุอย�างหรอื แบุบุแผู้นตา� งๆ ทพ�ี ื้งึ ปฏิิบุตั ิในทางศีาส่นา เรื�องศีาส่นพื้ิธนี ี�
ถา้ จัะวา� ไปแลว้ นา� จัะมืดี ว้ ยกนั ทกุ ศีาส่นา เปน็ เรอื� งทีเ� กดิ ขนึ� หลงั ศีาส่นา กลา� วคู่อื เมือ�ื มืศี ีาส่นา
เกิดขึ�นแล้วจัึงมืีพื้ิธีต�าง ๆ ตามืมืาพื้ระพืุ้ทธศีาส่นาก็เช้�นเดียวกัน เมื�ือมืีพื้ระพืุ้ทธศีาส่นาแล้ว
จัึงมืีศีาส่นพื้ิธี ส่ำหรับุปฏิิบุัติเพื้ื�อให้ทำการปฏิิบุัติตามืหลักธรรมืคู่ำส่อนได้อย�างถ่กต้อง เช้�น
พื้ระพืุ้ทธศีาส่นาส่อนวิธกี ารทำบุุญไวอ้ ยา� งกวา้ ง ๆ ๓ ประการ คู่ือ เรียกว�าบุญุ กิริยาวัตถุ ไดแ้ ก �
การให้ทาน การรักษาศีีล และการเจัริญภัาวนา แต�ละอย�างมืีขั�นตอนในการปฏิิบุัติผู้่้ประส่งคู่์
จัะศีกึ ษาหาคู่วามืรส้่ ่ามืารถจัะหาคู่วามืรไ่้ ด้จัากแหลง� คู่วามืร่้ตา� ง ๆ เช้น� เวบ็ ุไซึ่ตห์ นงั ส่อื ในทนี� ี�
จัะนำเส่นอตัวอย�าง เช้�น การให้ทาน ถ้าเป็นการให้กับุฆราวาส่ด้วยกันก็ไมื�มืีพื้ิธีการอะไรมืาก
ส่ามืารถจัะหยิบุย�ืนให้กันตามืคู่วามืเหมืาะส่มื แต�ต้องมืีคู่วามืเคู่ารพื้ในทาน คู่ือ ให้ด้วย
คู่วามืมืีน�ำใจั ไมื�ใช้�โยนให้หรือขว้างให้แต�ถ้าจัะให้กับุพื้ระส่งฆ์เช้�น ใส่�บุาตรพื้ระส่งฆ์ตอนเช้้า
อาหารทใ�ี ส่บ� ุาตรจัะตอ้ งไดม้ ืาดว้ ยคู่วามืบุรสิ ่ทุ ธอิ์ าหารนน�ั ไมืข� ดั กบั ุพื้ระวนิ ยั ส่งฆ ์ พื้ระส่งฆฉ์ นั ได้
ขณะใส่บ� ุาตรไมืค� ู่วรส่วมืหมืวก ส่วมืรองเท้า เน�อื งจัากพื้ระส่งฆ์เดนิ บุิณฑบุาตไมื�ไดส้ ่วมืรองเทา้
ไมื�ส่วมืหมืวก แต�ถ้าเปน็ การถวายส่งั ฆทานจัะมืวี ธิ กี ารดังน�ี

๑. ไปนมิ ืนตพ์ ื้ระส่งฆต์ ามืจัำนวนทีต� อ้ งการ โดยทวั� ไปคู่วรจัะนมิ ืนต ์ ๔ รป่ ขนึ� ไป เวน้ ไว้
แตห� าไมื�ได้

๒. เตรยี มือาหารให้พื้รอ้ มื เมื�ือพื้ระส่งฆ์มืาถึงบุริเวณพื้ิธี

๓. กลา� วคู่ำถวายตามืแบุบุทีก� ำหนด

20 คศีลมู่ ธือรนรักมเนร�ำียกน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสริมคณุ ธรรม

๔. ประเคู่นของหรอื อาหารให้พื้ระส่งฆ์ดว้ ยคู่วามืเคู่ารพื้

๕. พื้ระส่งฆร์ ับุของหรอื อาหารจัากผู้่้ถวาย

๖. พื้ระส่งฆก์ ล�าวคู่ำอนุโมืทนา-ใหพ้ ื้ร

๗. ผู้ถ้่ วายกรวดนำ� -อทุ ศิ ีส่ว� นกุศีล-รับุพื้ร

ประเภทของศาสนพธิ ี่ทางพระพุทธีศาสนา

๑. กุศีลพื้ิธี คู่ือ พื้ิธีกรรมืที�เนื�องด้วยการอบุรมืคู่วามืดีงามืทางพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา
เฉพื้าะ ตัวบุคุ ู่คู่ล เช้�น การแส่ดงตนเป็นพืุ้ทธมืามืกะ การเวียนเทียนในวันส่ำคู่ัญทางพื้ระพืุ้ทธ
ศีาส่นา การรกั ษาศีลี ตา� ง ๆ

๒. บุุญพื้ธิ ีคู่ือ พื้ธิ ีทำบุญุ เป็นประเพื้ณใี นคู่รอบุคู่รัว ในส่งั คู่มื เก�ยี วเน�ืองกบั ุการดำเนนิ
ช้วี ติ เช้น� พื้ธิ ีทำบุุญงานมืงคู่ล พื้ิธที ำบุญุ งานอวมืงคู่ล

๓. ทานพื้ธิ ี คู่ือ พื้ธิ ถี วายทานต�าง ๆ เช้น� การถวายปาฏิิบุคุ ู่ลกิ ทาน การถวายส่ังฆทาน
หรือ การถวายผู้า้ กฐิน ผู้า้ ป่า ผู้า้ อาบุน�ำฝัน และอ�ืน ๆ

๔. ปกณิ กพื้ธิ ี คู่ือ พื้ิธเี บุด็ เตลด็ เปน็ มืารยาทและวธิ ปี ฏิบิ ุัตศิ ีาส่นพื้ิธี เช้�น วิธตี ง�ั โตะ๊ หมื่�
บุ่ช้า และจััดอาส่นะส่งฆ์ วิธีวงด้ายส่ายส่ิญจัน์ วิธีจัุดธ่ปเทียน วิธีแส่ดงคู่วามืเคู่ารพื้พื้ระส่งฆ ์
วธิ ปี ระเคู่น ของพื้ระส่งฆว์ ธิ ที อดผู้า้ บุงั ส่กุ ลุ วธิ ที ำหนงั ส่อื อาราธนาและใบุปวารณา วธิ อี าราธนาศีลี
อาราธนา พื้ระปริตร อาราธนาธรรมื วิธีกรวดนำ� ฯลฯ

ส่ำหรับุในท�ีน�ีจัะกล�าวถึง พื้ิธีที�จัะมืีทั�ง วิธีจัุดธ่ปเทียน วิธีแส่ดงคู่วามืเคู่ารพื้พื้ระส่งฆ์
วิธีประเคู่นของพื้ระส่งฆ์ วิธีทอดผู้้า วิธีอาราธนาศีีล อาราธนา พื้ระปริตร อาราธนาธรรมื
วธิ กี รวดนำ� ซึ่งึ� ไดร้ บั ุคู่วามือนเุ คู่ราะหข์ อ้ มืล่ จัากโคู่รงการส่ง� เส่รมิ ืคู่ณุ ธรรมื ศีลี ธรรมืนำการศีกึ ษา
จัากบุริษัท เฉาก๊วยช้ากังราว จัำกัด จััดทำข�ึนเพื้�ือส่�งเส่ริมืให้เยาวช้นมืีทักษะมืัคู่นายกน้อย
รวมืถึงส่�งเส่รมิ ืคู่ณุ ธรรมื ศีลี ธรรมืแกเ� ยาวช้นทจี� ัะเป็นอนาคู่ตของช้าติ

ข้นั ต์อนการประกอบศาสนพิธี่

ขัน้ ต์อนพิธี่ท�่ ๑ เมื�ือคู่ณะส่งฆ์เดนิ ทางมืาถึงบุรเิ วณพื้ธิ ี “พื้ิธกี รนำกราบุคู่ณะส่งฆ์”

พื้ิธีกร.....ขณะนี�ท�านประธานส่งฆ์และคู่ณะส่งฆ์เดินทางมืาถึงศี่นย์กลางพื้ิธีแล้ว
ขอเรียนเช้ิญทุกท�านน�ังพื้นมืมืือเพื้�ือเคู่ารพื้ต�อคู่ณะส่งฆ์คู่รับุ/คู่�ะ (รอจันคู่ณะส่งฆ์ทั�งหมืดน�ัง
เขา้ ที�เรยี บุรอ้ ยแล้วทกุ คู่นเอามืือลง)

คู่มือนกั เรียน โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนมิ �ำคกณุ �รธศรึกรษม� 21

ช้�วงนี�พื้ิธีกร...ส่ามืารถประช้าส่ัมืพื้ันธ์เกี�ยวกับุกิจักรรมืของงานได้ เช้�น กำหนดการ
ของงาน หรือแจั้งให้ทราบุท�ัวกันว�า งานน�ีมืีการเทศีน์ให้คู่วามืร้่เก�ียวกับุเร�ือง....โดยพื้ระช้�อื ....
(ใหร้ ะบุยุ ศี ตำแหนง� ของพื้ระดว้ ย) พื้อถงึ เวลาพื้อส่มืคู่วร...

พธิ ีก่ ร.....ขอเรยี นเช้ญิ ทกุ ทา� นนง�ั คู่กุ เขา� พื้นมืมือื ตง�ั ใจักราบุพื้ระประธานโดยพื้รอ้ มืเพื้รยี ง
กันนะคู่รบั ุ/คู่ะ�
กราบุ..... กราบุ..... กราบุ.....
ต�งั ใจักราบุประธานส่งฆ์และคู่ณะส่งฆโ์ ดยพื้ร้อมืเพื้รียงกันนะคู่รบั ุ/คู่�ะ
กราบุ..... กราบุ..... กราบุ.....
เจั้าหนา้ ทถี� วายน�ำรบั ุรองพื้ระ

ขั้นต์อนพิธี่ท�่ ๒ พื้ธิ ีกรเรียนเช้ิญประธานในพื้ธิ ี “จัุดธป่ เทยี นบุ่ช้าพื้ระรัตนตรัย”

(พื้ธิ กี รเรยี นประธานในพื้ธิ ใี หร้ บั ุทราบุขน�ั ตอนวา� ตอ้ งจัดุ ธป่ เทยี น, กราบุ, ยกขนั นำ� มืนต/์
พื้านส่ายส่ิญจัน์ประเคู่นประธานส่งฆ์)
พื้ธิ กี ร......เรยี นเช้ญิ คู่ณุ .......ประธานในพื้ธิ จี ัดุ ธป่ เทยี นบุช่ ้าพื้ระรตั นตรยั ขอกราบุเรยี นเช้ญิ
คู่รับุ/คู่ะ�
พื้ธิ ีกร......เรยี นเช้ิญทกุ ท�านกล�าวคู่ำบุช่ ้าพื้ระรตั นตรัยโดยพื้ร้อมืเพื้รียงกันนะคู่รบั ุ/คู่�ะ
อิมืนิ า ส่กั กาเรนะ พืุ้ทธัง ปเ่ ช้มืะ
อมิ ืินา ส่ักกาเรนะ ธัมืมืัง ป่เช้มืะ
อมิ ืนิ า ส่กั กาเรนะ ส่งั ฆัง ปเ่ ช้มืะ
พื้ธิ กี ร.....เรยี นเช้ญิ ทกุ ทา� นกราบุนมืสั ่การพื้ระรัตนตรัยโดยพื้ร้อมืเพื้รยี งกนั นะคู่รับุ/คู่�ะ
อะระหัง ส่ัมืมืาส่ัมืพื้ทุ โธ ภัะคู่ะวา พื้ทุ ธัง ภัะคู่ะวนั ตงั อะภัิวาเทมื ิ (กราบุ ๑ คู่รั�ง)
ส่ะวากขาโต ภัะคู่ะวะตา ธัมืโมื ธมั ืมืัง นะมืัส่ส่ามืิ (กราบุ ๑ คู่รง�ั )
สุ่ปะฏิปิ ันโน ภัะคู่ะวะโต ส่าวะกะส่ังโฆ ส่ังฆัง นะมืามื ิ (กราบุ ๑ คู่รัง� )

ขนั้ ต์อนพธิ ี่ท�่ ๓ พื้ธิ ีกรกล�าวคู่ำนำ ก�อน “อาราธนาศีลี -ขอศีลี หา้ ”

พื้ิธีกร.....ลำดบั ุต�อไปเป็นพื้ิธอี าราธนาศีีลห้า

22 ศคีลมู่ ธือรนรกั มเนรำ�ียกน�รโศคึกรษง�การส่งเสรมิ คณุ ธรรม

บุัณฑิตท�ังหลายกล�าวว�า ศีีลเป็นเบุ�ืองต้น เป็นท�ีต�ัง เป็นบุ�อเกิดแห�งคูุ่ณงามืคู่วามืดี
ทง�ั หลาย และเปน็ ประธานแหง� ธรรมืทง�ั ปวง บุคุ ู่คู่ลใด ช้ำระศีลี ใหบ้ ุรสิ ่ทุ ธแิ์ ลว้ จัะเปน็ เหตใุ หเ้ วน้
จัากคู่วามืทจุ ัรติ จัติ จัะรา� เรงิ แจัม� ืใส่ และเปน็ ทา� หยงั� ลงมืหาส่มืทุ ร คู่อื นพิ ื้พื้าน ดงั นน�ั ขอเรยี นเช้ญิ
ทุกทา� น นัง� คู่กุ เข�าพื้นมืมืือ ต�ังใจักลา� วคู่ำอาราธนาศีลี ๕ โดยพื้ร้อมืเพื้รยี งกนั นะคู่รบั ุ/คู่ะ�
มืะยงั ภันั เต วิสุ่ง วสิ ่งุ รักขะนัตถายะ ตสิ ่ะระเณนะ ส่ะหะ ปัญจัะ ส่ลี าน ิ ยาจัามืะ
ทตุ ยิ มั ืป ่ มืะยงั ภันั เต วสิ ่งุ วสิ ่งุ รกั ขะนตั ถายะ ตสิ ่ะระเณนะ ส่ะหะ ปญั จัะ ส่ลี าน ิ ยาจัามืะ
ตะตยิ มั ืป ่ มืะยงั ภันั เต วสิ ่งุ วสิ ่งุ รกั ขะนตั ถายะ ตสิ ่ะระเณนะ ส่ะหะ ปญั จัะ ส่ลี าน ิ ยาจัามืะ
ประธานส่งฆ์กลา� วนำ (นะโมื...๓ จับุ ทุกคู่นกล�าวตามื ๓ จับุ)
ประธานส่งฆ์กลา� วนำไตรส่รณคู่มืณท์ ุกคู่นว�าตามืทีละขอ้ เหมือื นประธานส่งฆ์
พื้ระกลา� ว ตสิ ่ะระณะ คู่ะมืะนงั นิฏิฐติ ัง
พื้ธิ ีกร และทกุ คู่นกล�าว “อามืะ ภันั เต”
ประธานส่งฆก์ ลา� วนำใหศ้ ีลี พื้ธิ กี รและทกุ คู่นกลา� วตามืเปน็ ขอ้ ๆ โดยเวน้ วรรคู่ใหเ้ หมือื น
ท�านประธานส่งฆ์
ประธานส่งฆ์กล�าว อิมืานิ ปัญจัะ ส่ิกขาปะทานิ ส่ีเลนะ สุ่คู่ะติงยันติ (ทุกคู่นกล�าว
“ส่าธุ”) ส่ีเลนะโภัคู่ะส่ัมืปทา (ทกุ คู่นกลา� ว “ส่าธุ”) ส่ีเลนะนิพื้พืุ้ติงยันติ (ทุกคู่นกล�าว “ส่าธ”ุ )
ตสั ่มืาส่ีลัง วิโส่ทะเย..(ทุกคู่นกล�าว “อามืะ ภันั เต”)

ขั้นต์อนพิธีท่ �่ ๔ พื้ิธีกรเช้ิญกลา� วคู่ำ “อาราธนาพื้ระปรติ ร” พื้ร้อมืกัน คู่รบั ุ/คู่�ะ

วปิ ตั ตปิ ะฏิพิ ื้าหายะ ส่พั ื้พื้ะส่มั ืปตั ตสิ ่ทิ ธยิ า ส่พั ื้พื้ะทกุ ขะวนิ าส่ายะ ปรติ ตงั พื้รถ่ ะ มืงั คู่ะลงั
วปิ ตั ตปิ ะฏิพิ ื้าหายะ ส่พั ื้พื้ะส่มั ืปตั ตสิ ่ทิ ธยิ า ส่พั ื้พื้ะภัะยะวนิ าส่ายะ ปรติ ตงั พื้รถ่ ะ มืงั คู่ะลงั
วปิ ตั ตปิ ะฏิพิ ื้าหายะ ส่พั ื้พื้ะส่มั ืปตั ตสิ ่ทิ ธยิ า ส่พั ื้พื้ะโรคู่ะวนิ าส่ายะ ปรติ ตงั พื้รถ่ ะ มืงั คู่ะลงั
(ขอพื้ระส่งฆ์ท�ังหลาย จังส่วดพื้ระปริตอันเป็นมืงคู่ลเพื้�ือป้องกันคู่วามืวิบุัติ เพื้�ือคู่วามื
ส่ำเรจ็ ัในส่มืบุัตทิ �งั ปวง และเพื้�อื ใหท้ กุ ข์ทั�งปวงพื้นิ าศีไป เพื้�อื ใหภ้ ัยั ท�งั ปวงพื้นิ าศีไป เพื้ื�อใหโ้ รคู่
ทัง� ปวงพื้นิ าศีไป)
พื้อพื้ระส่วดมืงคู่ลส่่ตรถึงบุท อเส่วนา จัะพื้าลานัง ให้ประธานหรือตัวแทนจัุดเทียน
น�ำมืนตป์ ระเคู่นประธานส่งฆ์
พื้ระภัิกษุส่งฆ์เจัริญพื้ระพืุ้ทธมืนต์

คู่มอื นกั เรียน โครงกาศรีลสธ่งรเสรมรนิมำ�คกณุ �รธศรกึ รษม� 23

ขนั้ ต์อนพธิ ี่ท�่ ๕ พื้ธิ ีกรกล�าว คู่ำนำ “กอ� นถวายส่ังฆทาน”

พื้ระผู้ม่้ ืพี ื้ระภัาคู่เจั้าตรสั ่วา� ส่ปั บุุรษุ ย�อมืใหท้ าน เช้�น ให้ขา้ วและนำ� ที�ส่ะอาดประณีต
ตามืกาลส่มืคู่วรอยเ่� ปน็ นติ ย ์ แดผ� ู้ป้่ ระพื้ฤตพิ ื้รหมืจัรรย ์ ซึ่งึ� เปน็ บุญุ เขตอนั เยยี� มื ส่ำหรบั ุผู้ใ้่ หเ้ คู่รอ�ื ง
บุรโิ ภัคู่นน�ั ไดช้ ้�อื ว�า ให้ฐานะทัง� ๕ ประการแก�ปฏิิคู่าหก ดงั ต�อไปนค�ี ู่ือ ให้อาย ุ ให้วรรณะ ให้
ส่ขุ ะ ใหพ้ ื้ละ และให้ปฏิิภัาณ ผู้้่ใหก้ ็ย�อมืไดร้ บั ุฐานะทง�ั ๕ ประการนั�นด้วย
บุุญเท�านั�น ที�จัะเป็นท�ีพื้ึ�งของพื้วกเราท�ังหลาย ดังน�ัน ขอเรียนเช้ิญทุกท�าน พื้ึงต�ังใจั
กลา� วคู่ำถวายภััตตาหารเป็นส่ังฆทาน โดยพื้ร้อมืเพื้รียงกันนะคู่รบั ุ/คู่ะ�
พื้ธิ ีกร พื้ร้อมืดว้ ยทกุ คู่น กล�าว
“คู่ำถวายข้าวพื้ระพื้ทุ ธ”
ตง�ั นะโมื ๓ จับุ และ กลา� วด้วย
อมิ ืัง ส่่ปะพื้ยญั ช้ะนะ ส่มั ืปนั นงั ส่าลีนัง โภัช้ะนงั อุทะกัง วะรงั พืุ้ทธสั ่ส่ะ ปเ่ ช้มืะ
“คู่ำกล�าวถวายภัตั ตาหาร (ทว�ั ไป)”
อมิ ืาน ิ มืะยงั ภัันเต ภััตตานิ ส่ะปะริวาราน ิ ภัิกขสุ ่งั ฆสั ่ส่ะ โอโณช้ะยามืะ
ส่าธุ โน ภัันเต ภัิกขสุ ่ังโฆ อมิ ืาน ิ ภััตตานิ ส่ะปะริวาราน ิ ปะฎิคิ ู่คู่ัณหาตุ
อัมืหากัง ทีฆะรตั ตงั หติ ายะ ส่ขุ ายะ ฯ
คู่ำแปล
ขา้ แตพ� ื้ระส่งฆผ์ ู้เ้่ จัรญิ ขา้ พื้เจัา้ ทัง� หลาย ขอนอ้ มืถวาย ภัตั ตาหาร กบั ุทัง� บุรวิ ารทัง� หลาย
เหล�าน�ี แด�พื้ระส่งฆ์ ขอพื้ระส่งฆ์ จังรับุภััตตาหาร กับุท�ังบุริวารท�ังหลายเหล�าน�ี ของข้าพื้เจั้า
ท�งั หลายเพื้�อื ประโยช้น์ เพื้อื� คู่วามืสุ่ข แก�ขา้ พื้เจัา้ ทง�ั หลาย ตลอดกาลนานเทอญฯ

*** หมายเหต์ุ ถ้ามืีการถวายผู้้าป่าให้ถวายต�อจัากการถวายภััตตาหารหรือพื้ร้อมืกัน
กบั ุถวายภััตตาหาร

ข้ันต์อนพิธี่ท�่ ๖ “การแส่ดงพื้ระธรรมืเทศีนา” พื้ิธีกรต้องประช้าส่ัมืพื้ันธ์ก�อนว�า พื้ระที�

จัะเทศีนเ์ ป็นใคู่ร ช้ื�อ ตำแหนง� ยศี ใหร้ ับุทราบุกนั ท�ัวไปก�อน เมื�อื ถงึ กำหนดการเทศีน์
พื้ิธีกร.....เรียนเช้ิญคูุ่ณ.....“ประธานในพื้ิธีจัุดเทียนบุ่ช้าธรรมื (หรือ เทียนส่�องธรรมื)”
คู่รับุ/คู่�ะ

24 ศคลี่มู ธอื รนรกั มเนร�ำยี กน�รโศคกึ รษง�การส่งเสริมคุณธรรม

เมื�อื ประธานจัดุ เทยี นเส่ร็จัแลว้
พื้ธิ กี ร.....เช้ญิ ทกุ ทา� นนง�ั คู่กุ เขา� พื้นมืมือื กลา� วคู่ำอาราธนาพื้ระธรรมืโดยพื้รอ้ มืเพื้รยี งกนั
คู่รบั ุ/คู่ะ�
“คู่ำอาราธนาพื้ระธรรมื”
พื้๎รัห๎มืา จัะ โลกาธปิ ะตี ส่ะหัมืปะต ิ กัตอญั ช้ะล ี อันธวิ ะรัง อะยาจัะถะ
ส่ันตธี ะ ส่ัตตาปปะระช้กั ขะช้าติกา เทเส่ต ุ ธมั ืมืงั อะนุกัมืปม่ ืงั ปะช้งั ฯ

ข้ันต์อนพิธีท่ �่ ๗ พื้ิธกี รเช้ิญช้วนกลา� ว “คู่ำถวายไทยธรรมืและรับุพื้รเป็นภัาษาบุาล”ี

“กล�าวคู่ำถวายไทยธรรมื” อิมืานิ มืะยัง ภัันเต จัะตุปัจัจัะยานิ ส่ะปะริวารานิ
ภัิกข ุ ส่งั ฆัส่ส่ะ โอโณช้ะยามืะ ส่าธุโน ภัันเต ภัิกขสุ ่งั โฆ อมิ ืานิ จัะตปุ จั ัจัะยาน ิ ส่ะปะรวิ าราน ิ
ปะฎิคิ ู่คู่ณั หาต ุ อมั ืหากัง ทฆี ะรตั ตัง หิตายะ สุ่ขายะ นิพื้พื้านายะ จัะฯ
คู่ำแปล
ข้าแต�พื้ระภัิกษุส่งฆ์ผู้้เ่ จัริญ ข้าพื้เจั้าทั�งหลาย ขอน้อมืถวาย เคู่รื�องไทยธรรมื มืีปัจัจััยส่�ี
เปน็ ตน้ พื้รอ้ มืดว้ ยบุรวิ ารทง�ั หลายเหลา� น �ี แดพ� ื้ระภักิ ษสุ ่งฆ ์ ขอพื้ระภักิ ษสุ ่งฆ ์ จังรบั ุ เคู่รอื� งไทยธรรมื
มืีปัจัจััยส่ี�เป็นต้น พื้ร้อมืด้วยบุริวารท�ังหลายเหล�าน�ี ของข้าพื้เจั้าท�ังหลาย เพื้ื�อประโยช้น์
เพื้ื�อคู่วามืส่ขุ เพื้ื�อมืรรคู่ผู้ลนิพื้พื้าน แกข� ้าพื้เจั้าทัง� หลาย ตลอดกาลนานเทอญ
“พื้ระส่วดให้พื้รเปน็ ภัาษาบุาลี”
ตอนพื้ระขึ�น ยะถาวาริวะหา....ให้ทุกคู่นกรวดน�ำอุทิศีส่�วนกุศีลในใจัหรือเบุา ๆ
(พื้ร้อมืการกรวดนำ� )

ขนั้ ต์อนพิธี่ท่� ๘ พื้ธิ ีกรกล�าวให้ “ทกุ คู่นกรวดน�ำเป็นภัาษาบุาลี” โดยยอ� วา�

“อิทงั โน ญาตีนังโหต ุ ส่ขุ ิตาโหนตุ ญาตะโย”
ขอเดช้ะต�ังจัิต อุทิศีผู้ล บุุญกุศีลอันน�ีไปให้ไพื้ศีาล ถึงบุิดา มืารดา คู่ร่-อาจัารย์
ทั�งล่กหลานญาติมืิตรส่นิทกัน คู่นท�ีเคู่ยร�วมืงานการท�ังหลาย ขอให้มืีส่�วนได้ในบุุญกุศีล
ผู้ลของฉัน ท�งั เจั้ากรรมื นายเวรและเทวญั ขอใหท้ า� น มืารับุส่�วนบุญุ กุศีลผู้ลอนั นเ�ี ทอญ...
“พื้ธิ กี รกล�าวเช้ญิ ช้วนแผู้�เมืตตา”

ค่มู ือนักเรยี น โครงกาศรลีสธ่งรเสรมรนิม�ำคกณุ �รธศรึกรษม� 25

ส่ัพื้เพื้ ส่ัตตา ส่ัตว์ท�ังหลายท�ีเป็นเพื้�ือนทุกข์ เกิดแก�เจั็บุตายด้วยกันท�ังหมืดท�ังส่�ิน
อะเวราโหนต ุ จังเปน็ ส่ขุ เปน็ ส่ขุ เถดิ อยา� ไดม้ ืเี วรแกก� นั และกนั เลย อพั ื้ยาปชั ้ฌัาโหนต ุ จังเปน็ ส่ขุ
เป็นสุ่ขเถิด อย�าได้เบุียดเบุียนซึ่ึ�งกันและกันเลย อะนีฆาโหนตุ จังเป็นสุ่ขเป็นสุ่ขเถิด อย�าได้มืี
คู่วามืทกุ ข์กายทุกข์ใจัเลย สุ่ข ี อตั ตานัง ปะรหิ ะรันต ุ จังมืีแตค� ู่วามืสุ่ขกายสุ่ขใจั รักษาตนให้พื้้น
จัากทุกข์ภัยั ท�ังส่น�ิ เถิด

ข้นั ต์อนพิธี่ท�่ ๙ เส่รจ็ ัพื้ิธ ี พื้ิธีกรและทุกคู่น “กราบุลาพื้ระรตั นตรัย” พื้ร้อมืกัน

อะระหัง ส่ัมืมืาส่ัมืพื้ธุ โธ ภัะคู่ะวา,พื้ทุ ธัง ภัะคู่ะวนั ตงั อะภัวิ าเทมื ิ (กราบุ)
ส่วากขาโต ภัะคู่ะวะตา ธัมืโมื, ธัมืมืงั นะมืสั ่ส่ามืิ (กราบุ)
ส่ปุ ะฎิิปันโณ ภัะคู่ะวะโต ส่ำวะกะส่ังโฆ, ส่งั ฆัง นะมืามืิ (กราบุ)

หมายเหต์ุ : ลำดับุขั�นตอนพื้ิธีการน�ีเป็นเพื้ียงตัวอย�างในการปฏิิบุัติศีาส่นพื้ิธีเท�าน�ัน
โรงเรียนส่ามืารถปรับุให้เข้ากับุบุรบิ ุทวดั และส่งั คู่มืของท้องถิ�นไดต้ ามืคู่วามืเหมืาะส่มื

26 ศคีลู่มธือรนรักมเนร�ำยี กน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสริมคุณธรรม บัทท่ี ๓

วนั ส�ำ คัญท�งพระพทุ ธศ�สน�

วนั ส่ำคู่ญั ทางพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นาเปน็ วนั ทชี� ้าวพื้ทุ ธทวั� โลกยอมืรบั ุนบั ุถอื กนั วา� มืคี ู่วามืส่ำคู่ญั
เกี�ยวข้องโดยตรงกับุพื้ระรัตนตรัย และเหตุการณ์ส่ำคู่ัญอ�ืน ๆ ในรอบุหนึ�งปี โดยกำหนดไว้
๖ วัน คู่ือ วันมืาฆบุ่ช้า วันวิส่าขบุ่ช้า วันอัฏิฐมืีบุ่ช้า วันอาส่าฬหบุ่ช้า วันเข้าพื้รรษา และ
วันออกพื้รรษา โดยมืีรายละเอยี ดดังนี�

๑. Çนั Çสิ าขºูชา

ประวัต์คิ วามเป็นมาวันวสิ าขบูช้า

พื้ระนางส่ริ มิ ืหามืายาพื้ระมืเหส่ขี องพื้ระเจัา้ พื้ระเจัา้ ส่ทุ โธทนะศีากยราช้าทรงพื้ระคู่รรภั์
ได้ ๑๐ เดือน ก็มืีคู่วามืประส่งคู่์อยากจัะกลับุไปประส่่ติพื้ระราช้บุุตรที�บุ้านเกิดของพื้ระองคู่์
ยังเมืืองเทวทหะแต�ระหว�างทางเกิดเจั็บุพื้ระคู่รรภั์ ผู้้่ตามืเส่ด็จัจัึงจััดท�ีพื้ักใต้ร�มืไมื้ส่าละถวาย
พื้ระนางส่ิริมืหามืายาจัึงประส่่ติโอรส่ ณ ใต้ร�มืไมื้ส่าละ โดยท�ีพื้ระหัตถ์จัับุก�ิงส่าละประทับุยืน
เมื�อื ประส่่ตแิ ลว้ พื้ระโอรส่ดำเนนิ ได ้ ๗ กา้ ว กม็ ืดี อกบุัวมืารองรบั ุพื้ระบุาทไว้ เจั้าช้ายส่ทิ ธตั ถะ
เมืือ� ทรงเมืื�ออายไุ ด้ ๓๕ พื้รรษา ก็ทรงตรสั ่รเ้่ ปน็ พื้ระพื้ทุ ธเจัา้ ใตร้ ม� ืไมื้ศีรีมืหาโพื้ธ ์ิ ริมืฝััง� แมืน� �ำ
เนรัญช้รา หลังจัากผู้นวช้ได ้ ๖ ปี โดยปัจัจัุบุนั ส่ถานที�น�ันเรียกวา� พืุ้ทธคู่ยา และหลังจัากตรสั ่ร่้
แลว้ ทรงประกาศีพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นาข�นึ ทรงเผู้ยแผู้�หลกั ธรรมืคู่ำส่อนไปในท�ีตา� ง ๆ ทั�วช้มืพื้่ทวีป
เปน็ เวลา ๔๕ ป ี พื้ระพื้ทุ ธศีาส่นาไดข้ ยายและเผู้ยแผู้อ� อกไปอยา� งกวา้ งขวาง จันเมือ�ื พื้ระช้นมืายุ
ได ้ ๘๐ พื้รรษา ก็เส่ดจ็ ัดับุขันธป์ รินิพื้พื้าน ทัง� ๓ เหตกุ ารณน์ บั ุวา� มืคี ู่วามืส่ำคู่ัญยงิ� ในพื้ระพืุ้ทธ
ศีาส่นา และเป็นท�ีน�าอัศีจัรรย์ย�ิงเพื้ราะเหตุการณ์เหล�านั�นเกิดข�ึนในวันเดียวกัน แต�ห�างกัน

คู่มือนักเรียน โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนิม�ำคกุณ�รธศรกึ รษม� 27

หลายส่บิ ุป ี ไมืเ� พื้ยี งเทา� นน�ั วนั วสิ ่าขบุช่ ้ายงั ถก่ กำหนดใหเ้ ปน็ วนั ส่ำคู่ญั ส่ากลของส่หประช้าช้าติ
คู่ือ “วนั ส่ำคู่ัญของโลก” ( Vesak Day )

ความสำาคัญของวนั วสิ าขบูช้า

วนั ทเ�ี กดิ เหตกุ ารณส์ ่ำคู่ญั ขนึ� ในพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นา ๓ เหตกุ ารณด์ ว้ ยกนั คู่อื เปน็ วนั ประส่ต่ ิ
ตรสั ่ร ้่ และปรนิ พิ ื้พื้านของพื้ระส่มั ืมืาส่มั ืพื้ทุ ธเจัา้ โดยเหตกุ ารณต์ า� ง ๆ นไี� ดเ้ กดิ ขนึ� ในวนั เดยี วกนั
คู่ือ วันขน�ึ ๑๕ คู่�ำ เดอื น ๖ (ตา� งปกี นั )

กจิ กรรมท�่ทำแลัะการปฏิบัต์ติ ์นในวนั วิสาขบชู ้า

วนั วสิ ่าขบุช่ ้าเปน็ วนั ส่ำคู่ญั ทช�ี ้าวพื้ทุ ธเราใหค้ ู่วามืส่ำคู่ญั
เป็นอยา� งมืาก และไมืแ� ต�เพื้ียงคู่นไทยเทา� นั�น ช้าวพื้ทุ ธท�ัวโลก
ก็ให้คู่วามืส่ำคู่ัญกับุวันนี� เพื้ราะเป็นวันที�เราจัะได้ระลึกถึง
พื้ระส่มั ืมืาส่มั ืพื้ทุ ธเจัา้ และหลกั ธรรมืคู่ำส่อนตา� ง ๆ ทที� า� นไดเ้ คู่ย
ส่อนไว้ พืุ้ทธศีาส่นิกช้นจัะพื้ร้อมืใจักันเข้าวัดทำบุุญตักบุาตร
นำอาหารคู่าวหวานพื้รอ้ มืส่ังฆทานไปถวายพื้ระ และฟูงั เทศีน์
ฟูงั ธรรมื เพื้ือ� เปน็ ส่ิรมิ ืงคู่ลกบั ุช้ีวิต ในวนั นห�ี ลาย ๆ คู่นถอื เปน็
วนั ดไี ดถ้ อื ศีลี ปฏิบิ ุตั ธิ รรมืส่รา้ งบุารมืใี หก้ บั ุตวั เอง และเปน็ การ
ส่ะส่มืผู้ลบุุญให้กับุช้ีวิตตนเองด้วย ปัจัจัุบุันคู่นเราเข้าวัด
เพื้�มิ ืขนึ� โดยเฉพื้าะวัยร�นุ เพื้ราะมืีการจััดกิจักรรมื เปน็ แรงจั่งใจั
ใหเ้ ดก็ รนุ� ใหมืท� เี� กดิ มืา ไดท้ ราบุเหตผุ ู้ลวา� การทำบุญุ มืปี ระโยช้น์
กับุเราอย�างไร ทำไมืผู้่้ใหญ�หรือคู่นร�ุนเก�า ๆ ถึงช้ักช้วนให้เรา
เข้าวัดกัน เมื�ือเราร่้เหตุผู้ลและได้ลองส่ัมืผู้ัส่กิจักรรมืที�เกิดขึ�น
ในวัดแลว้ คู่รัง� ตอ� ไปเดก็ ๆ ก็อยากจัะเขา้ มืาวัดเอง

28 ศคลีูม่ ธอื รนรักมเนร�ำียกน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสริมคุณธรรม

๒. Çันมาฆºูชา

ความหมายของวนั มาฆบชู ้า

วนั ทม�ี ืกี ารบุช่ ้าในวนั เพื้ญ็ เดอื น ๓ เนอ�ื งในโอกาส่คู่ลา้ ยวนั ทพ�ี ื้ระพื้ทุ ธเจัา้ ทรงแส่ดงโอวาท
ปาติโมืกข์ ให้แกพ� ื้ระภัิกษจุ ัำนวน ๑,๒๕๐ รป่

ประวตั ์ิความเป็นมาของวนั มาฆบชู ้า

วนั นพ�ี ื้ระพื้ทุ ธเจัา้ ไดท้ รงแส่ดงโอวาทปาตโิ มืกขใ์ นทป�ี ระช้มุ ืส่งฆ ์ มืที งั� หลกั การอดุ มืการณ์
และการปฏิบิ ุตั ทิ สี� ่ามืารถนำไปใช้ไ้ ดท้ กุ ส่งั คู่มื เนอื� หาโดยส่รปุ คู่อื “ละคู่วามืช้วั� ทกุ ช้นดิ ทำคู่วามืด ี
ให้ถึงพื้ร้อมืและทำจัิตใจัให้ผู้�องใส่” หลังจัากพื้ระพืุ้ทธเจั้าเส่ด็จัเดินทางไปปฏิิบุัติพืุ้ทธกิจั
แส่ดงธรรมื ณ ถ�ำสุ่กรขาตาเส่ร็จัส่�ินแล้ว พื้ระองคู่์ทรงเดินทางกลับุมืาประทับุ ณ วันเวฬุวัน
เมืืองราช้คู่ฤห์ แคู่ว้นมืคู่ธ หลังทรงตรัส่ร่้ล�วงแล้ว ๙ เดือน ซึ่ึ�งวันท�ีพื้ระพืุ้ทธเจั้าเส่ด็จักลับุมืา
ประทับุ ตรงกับุวันเพื้็ญ เดือน ๓ เวลาบุ�าย ซึ่ึ�งวันน�ันถือเป็นวันส่ำคู่ัญของศีาส่นาพื้ราหมืณ์
พื้ระอรหนั ตต์ า� งระลกึ ได ้ แตเ� นอ�ื งจัากทกุ รป่ ไดเ้ ปลย�ี นลทั ธไิ ปนบั ุถอื พื้ระธรรมืวนิ ยั ของพื้ระพื้ทุ ธเจัา้
แล้ว จัึงพื้ร้อมืใจักันไปเข้าเฝั้าพื้ระพืุ้ทธเจั้าโดยมืิได้นัดหมืาย ถือเป็นเหตุการณ์อัศีจัรรย์ท�ีมืี
องคู่ป์ ระกอบุส่ำคู่ญั ๔ ประการ เรยี กวา� “วนั จัาตรุ งคู่ส่นั นบิ ุาต” หรอื วนั ทเ�ี กดิ เหตกุ ารณพ์ ื้เิ ศีษ
ขนึ� พื้ร้อมืกนั ภัายในวันนี� ดงั นี�
๑. พื้ระส่งฆ์จัำนวน ๑,๒๕๐ ร่ป มืาประชุ้มืพื้ร้อมืกัน ณ วัดเวฬุวัน เมืืองราช้คู่ฤห์
แคู่วน้ มืคู่ธ โดยไมืไ� ด้นดั หมืาย

คมู่ อื นักเรยี น โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนิม�ำคกุณ�รธศรกึ รษม� 29

๒. พื้ระภัิกษุส่งฆ์เหล�าน�ีล้วนเป็น “เอหิภัิกขุอุปส่ัมืปทา” หรือผู้่้ท�ีได้รับุการอุปส่มืบุท
โดยตรงจัากพื้ระพื้ทุ ธเจั้า
๓. พื้ระภักิ ษสุ ่งฆท์ กุ รป่ ทมี� ืาประช้มุ ืในคู่รงั� น ี�ลว้ นแลว้ แตเ� ปน็ พื้ระอรหนั ตผ์ ู้ท้่ รงอภัญิ ญา ๖
๔. เป็นวนั ทพ�ี ื้ระจันั ทร์เต็มืดวงกำลังเส่วยมืาฆฤกษ์

ความสำาคญั ของวันมาฆบชู ้า

วันมืาฆบุ่ช้า หรือวันขึ�น ๑๕ คู่�ำ เดือน ๓ เกิดเหตุการณ์อัศีจัรรย์ข�ึน นั�นคู่ือการท�ี
พื้ระภัิกษุส่งฆ์จัำนวน ๑,๒๕๐ ร่ปมืารวมืกันโดยไมื�ได้นัดหมืาย ณ วัดเวฬุวัน เมืืองราช้คู่ฤห ์
แคู่วน้ มืคู่ธ ซึ่ึง� ทกุ ร่ปเป็นผู้ไ้่ ด้อภัญิ ญา ๖ และไดร้ บั ุการอปุ ส่มืบุทจัากพื้ระพืุ้ทธเจั้าโดยตรง

กจิ กรรมท�ท่ าำ แลัะการปฏบิ ัต์ติ ์นในวันมาฆบชู ้า

ในช้�วงเช้้าจัะมืีการทำบุุญตักบุาตร ไมื�ก็จััดหาอาหารคู่าวหวานไปทำบุุญหรือฟูังเทศีน์
ท�ีวัด ในช้�วงบุ�ายจัะฟูังพื้ระแส่ดงพื้ระธรรมืเทศีนาและกลางคู่ืนจัะมืีการเวียนเทียนรอบุ
พื้ระอโุ บุส่ถพื้รอ้ มืกบั ุพื้ระภักิ ษุส่งฆ์ โดยส่�งิ ทีต� อ้ งเตรียมืไปคู่อื ดอกไมื้ และธ่ปเทยี น
วธิ กี ารเวยี นเทยี นคู่อื กจิ ักรรมืวนั มืาฆบุช่ ้า เจัา้ อาวาส่จัะนำส่วดนะโมื ๓ จับุ หลงั จัากนนั�
กลา� วคู่ำถวายดอกไมื ้ ธป่ เทยี น ทกุ คู่นวา� ตามื จับุแลว้ จังึ เดนิ เวยี นขวา ซึ่ง�ึ ตลอดเวลาใหร้ ะลกึ ถงึ
พื้ระพื้ทุ ธคูุ่ณ พื้ระธรรมืคูุ่ณ พื้ระส่ังฆคู่ณุ เดนิ เวียนรอบุอโุ บุส่ถจันคู่รบุ ๓ รอบุ แลว้ นำดอกไมื ้
ธ่ปเทียนไปปักบุช่ ้าตามืจัุดที�ทางวัดเตรยี มืไว ้ ถือเป็นอนั เส่รจ็ ัพื้ธิ ี

30 ศคีลูม่ ธอื รนรกั มเนร�ำียกน�รโศคกึ รษง�การส่งเสรมิ คณุ ธรรม

๓. Çันอาสาฬหºูชา

ความหมายของวนั อาสาฬหบชู ้า

“อาส่าฬหบุช่ ้า” ส่ามืารถอา� นได ้ ๒ แบุบุ คู่อื อา-ส่าน-หะ-บุ-่ ช้า หรอื อา-ส่า-ละ-หะ-บุ-่ ช้า
ซึ่งึ� จัะประกอบุดว้ ยคู่ำ ๒ คู่ำ คู่อื อาส่าฬห ทแี� ปลวา� เดอื น ๘ ทางจันั ทรคู่ต ิ กบั ุคู่ำวา� บุช่ ้า ทแี� ปลวา�
การบุช่ ้า เมื�อื นำมืารวมืกนั จัึงแปลวา� การบุ่ช้าในเดอื น ๘ หรือการบุช่ ้าเพื้ือ� ระลึกถึงเหตุการณ์
ส่ำคู่ญั ในเดอื น ๘

ประวตั ์ิความเป็นมาของวนั อาสาฬหบชู ้า

วันอาสาฬหบูช้า คู่ือ วันที�พื้ระพืุ้ทธเจั้าได้ทรงประกาศีพื้ระพืุ้ทธศีาส่นาเป็นคู่รั�งแรก
หลังจัากตรสั ่ร้่ได้ ๒ เดือน โดยแส่ดงปฐมืเทศีนาโปรดพื้ระปัญจัวคั ู่คู่ยี ท์ �ัง ๕ ไดแ้ ก� พื้ระอญั ญา
โกณฑญั ญะ พื้ระวัปปะ พื้ระภััททยิ ะ พื้ระมืหานามืะ และพื้ระอสั ่ส่ช้ ิ ท�ีปา่ อิส่ปิ ตนมืฤคู่ทายวัน
เมืืองพื้าราณส่ี แคู่ว้นมืคู่ธ จันพื้ระอัญญาโกณฑัญญะได้บุรรลุธรรมืและขอบุวช้เป็นพื้ระภัิกษุ
รป่ แรกในพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นา จังึ ถอื วา� วนั นม�ี ืพี ื้ระรตั นตรยั คู่รบุองคู่ส์ ่ามืบุรบิ ุร่ ณค์ ู่รงั� แรกในโลก คู่อื
มืีท�ังพื้ระพืุ้ทธ พื้ระธรรมื และพื้ระส่งฆ์ ซึ่ึ�งเหตุการณ์น�ีเกิดขึ�นก�อนพืุ้ทธศีักราช้ ๔๕ ปี ท�ังน �ี
พื้ระธรรมืทพี� ื้ระพื้ทุ ธเจัา้ ทรงแส่ดงแกป� ญั จัวคั ู่คู่ยี ท์ ง�ั ๕ เรยี กวา� “ธมั ืมืจักั กปั ปวตั นส่ต่ ร” แปลวา�
พื้ระส่่ตรแห�งการหมืุนวงล้อธรรมื ซึ่ึ�งหลังจัากปฐมืเทศีนา หรือเทศีนากัณฑ์แรกที�พื้ระองคู่์
ทรงแส่ดงจับุลง พื้ระอัญญาโกณฑัญญะก็ได้ดวงตาเห็นธรรมื ส่ำเร็จัเป็นพื้ระโส่ดาบุัน จัึงขอ
อุปส่มืบุทเป็นพื้ระภัิกษุในพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา พื้ระพืุ้ทธเจั้าก็ได้ประทานอุปส่มืบุทให้ด้วยวิธี
ที�เรียกว�า “เอหิภัิกขุอุปส่ัมืปทา” พื้ระอัญญาโกณฑัญญะจัึงได้เป็นพื้ระอริยส่งฆ์องคู่์แรก
ในพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา ตอ� มืาพื้ระวปั ปะ พื้ระภััททิยะ พื้ระมืหานามืะ และพื้ระอสั ่ส่ช้ิ ก็ได้ดวงตา
เห็นธรรมื และไดอ้ ุปส่มืบุทตามืลำดบั ุ

ส่ำหรับุใจัคู่วามืส่ำคู่ญั ของการปฐมืเทศีนา มืีหลกั ธรรมืส่ำคู่ญั ๒ ประการ คู่อื

๑. มืัช้ฌัิมืาปฏิิปทา หรือทางส่ายกลาง เป็นข้อปฏิิบุัติที�เป็นกลาง ๆ ถ่กต้องและ
เหมืาะส่มืที�จัะให้บุรรลุถึงจัุดหมืายได้ มืิใช้�การดำเนินช้ีวิตที�เอียงสุ่ด ๒ อย�าง หรืออย�างหนึ�ง
อย�างใด คู่ือ การหมืกมืุ�นในคู่วามืสุ่ขทางกาย มืัวเมืาในร่ป รส่ กล�ิน เส่ียง รวมืคู่วามืเรียกว�า
เปน็ การหลงเพื้ลดิ เพื้ลนิ หมืกมืนุ� ในกามืส่ขุ หรอื กามืส่ขุ ลั ลกิ านโุ ยคู่ การส่รา้ งคู่วามืลำบุากแกต� น
ดำเนนิ ช้วี ติ อยา� งเลอ�ื นลอย เช้น� บุำเพื้ญ็ ตบุะการทรมืานตน คู่อยพื้งึ� อำนาจัส่ง�ิ ศีกั ดสิ์ ่ทิ ธ ์ิ เปน็ ตน้
ซึ่งึ� การดำเนนิ ช้วี ติ แบุบุทก�ี อ� คู่วามืทกุ ขใ์ หต้ นเหนอื� ยแรงกาย แรงส่มือง แรงคู่วามืคู่ดิ รวมืเรยี กวา�
อัตตกลิ มืถานุโยคู่

ค่มู อื นกั เรยี น โครงกาศรลีสธ่งรเสรมรนิม�ำคกุณ�รธศรกึ รษม� 31

ดังน�ัน เพื้ื�อละเว้นห�างจัากการปฏิิบุัติทางสุ่ดเหล�าน�ี ต้องใช้้ทางส่ายกลาง ซึ่�ึงเป็น
การดำเนนิ ช้ีวติ ด้วยปญั ญา โดยมืีหลกั ปฏิิบุตั เิ ป็นองคู่์ประกอบุ ๘ ประการ เรียกว�า อริยอฏั ิฐัง
คู่กิ มืคั ู่คู่์ หรอื มืรรคู่มืีองคู่ ์ ๘ ได้แก�

- ส่ัมืมืาทฏิ ิฐ ิ เห็นช้อบุ คู่อื รเ้่ ข้าใจัถ่กต้อง เห็นตามืที�เป็นจัริง
- ส่ัมืมืาส่งั กัปปะ ดำริช้อบุ คู่อื คู่ิดส่จุ ัรติ ต�งั ใจัทำส่ิง� ทดี� งี ามื
- ส่มั ืมืาวาจัา เจัรจัาช้อบุ คู่ือ กล�าวคู่ำสุ่จัรติ
- ส่มั ืมืากมั ืมืันตะ กระทำช้อบุ คู่อื ทำการที�สุ่จัรติ
- ส่มั ืมืาอาช้วี ะ อาช้พี ื้ช้อบุ คู่อื ประกอบุส่มั ืมืาช้ีพื้หรอื อาช้พี ื้ทีส� ่จุ ัรติ
- ส่ัมืมืาวายามืะ พื้ยายามืช้อบุ คู่อื เพื้ียรละช้ั�วบุำเพื้็ญด ี
- ส่มั ืมืาส่ต ิ ระลึกช้อบุ คู่ือ ทำการดว้ ยจัิตส่ำนึกเส่มือ ไมืเ� ผู้ลอพื้ลาด
- ส่มั ืมืาส่มืาธ ิ ตง�ั จัติ มืัน� ช้อบุ คู่อื คูุ่มืจัิตให้แนว� แนม� ืนั� คู่งไมืฟ� ูุ้งซึ่�าน

อรยิ ส่จั ั ๔ แปลวา� คู่วามืจัรงิ อนั ประเส่รฐิ ของอรยิ ะ ซึ่ง�ึ คู่อื บุคุ ู่คู่ลทหี� า� งไกลจัากกเิ ลส่ ไดแ้ ก �

- ทุกข์ ได้แก� ปัญหาทั�งหลายที�เกิดขึ�นกับุมืนุษย์ บุุคู่คู่ลต้องกำหนดร่้ให้เท�าทันตามื
คู่วามืเปน็ จัริงวา� มืันคู่ืออะไร ตอ้ งยอมืรบั ุร่ ้ กลา้ ส่ห้่ น้าปัญหา กล้าเผู้ช้ญิ คู่วามืจัรงิ ต้องเขา้ ใจัใน
ส่ภัาวะโลกว�าทุกส่ง�ิ ไมืเ� ทย�ี ง มืีการเปลี�ยนแปลงไปเปน็ อยา� งอืน� ไมืย� ึดตดิ

- สมทุ ยั ไดแ้ ก � เหตุเกดิ แห�งทุกข ์ หรอื ส่าเหตขุ องปัญหา ตวั การส่ำคู่ญั ของทุกข ์ คู่ือ
ตณั หาหรอื เส่น้ เช้ือกแหง� คู่วามือยากซึ่�งึ ส่ัมืพื้ันธก์ บั ุปัจัจัยั อน�ื ๆ

- นิโรธี ได้แก� คู่วามืดับุทุกข์ เริ�มืด้วยช้ีวิตที�อิส่ระ อย�่อย�างร่้เท�าทันโลกและช้ีวิต
ดำเนินช้ีวิตดว้ ยการใช้้ปัญญา

- มรรค ได้แก� กระบุวนวิธีแห�งการแก้ปัญหา อันได้แก� มืรรคู่มืีองคู่์ ๘ ประการดัง
กลา� วขา้ งต้น

กิจกรรมท่�ทำาแลัะการปฏิบัต์ติ ์นในวนั อาสาฬหบชู ้า

พื้ิธีกรรมืโดยท�ัวไปที�นิยมืกระทำในวันน�ี คู่ือ การทำบุุญ ตักบุาตร รักษาศีีล ฟูังพื้ระ
ธรรมืเทศีนา และส่วดมืนต ์ ในตอนคู่ำ� กจ็ ัะมืกี ารเวยี นเทยี นทเ�ี ปน็ การส่บื ุทอดประเพื้ณอี นั ดงี ามื
ของไทยเรา ดังน�ัน พืุ้ทธศีาส่นิกช้นท�ังหลายคู่วรเข้าวัด เพื้ื�อน้อมืระลึกถึงคูุ่ณพื้ระรัตนตรัย
อกี ทง�ั ยงั เปน็ การช้ว� ยช้ะลา้ งจัติ ใจัใหป้ ลอดโปรง� ผู้อ� งใส่ จัะไดม้ ืรี า� งกายและจัติ ใจัทพี� ื้รอ้ มืส่ำหรบั ุ
การดำเนนิ ช้ีวิตในยคุ ู่ทคี� ู่�าคู่รองช้ีพื้ถบี ุตวั ส่ง่ ขึ�นอย�างน.�ี ..

32 ศคีลูม่ ธอื รนรักมเนรำ�ยี กน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสรมิ คณุ ธรรม

๔. Çนั อฏั ฐมºี ูชา

ประวัต์คิ วามเป็นมาของวนั อัฏฐมบ่ ชู ้า

เมือื� พื้ระพื้ทุ ธเจัา้ เส่ดจ็ ัปรนิ พิ ื้พื้านแลว้ ๘ วนั มืลั ลกษตั รยิ แ์ หง� นคู่รกสุ ่นิ ารา พื้รอ้ มืดว้ ย
ประช้าช้นและพื้ระส่งฆ์อันมืีพื้ระมืหากัส่ส่ปเถระเป็นประธาน ได้พื้ร้อมืกันกระทำการถวาย
พื้ระเพื้ลิงพืุ้ทธส่รีระ ณ มืกุฏิพื้ันธนเจัดีย์แห�งกรุงกุส่ินารา วันนั�นเป็นวันหน�ึงท�ีช้าวพืุ้ทธต้องมืี
คู่วามืส่งั เวช้ส่ลดใจัและวปิ โยคู่โศีกเศีรา้ เปน็ อยา� งยง�ิ เพื้ราะการส่ญ่ เส่ยี แหง� พื้ระพื้ทุ ธส่รรี ะ เมือ�ื วนั
แรมื ๘ คู่ำ� เดอื น ๖ ซึ่งึ� นยิ มืเรยี กกนั วา� วนั อฏั ิฐมืนี นั� เวยี นมืาบุรรจับุแตล� ะป ี พื้ทุ ธศีาส่นกิ ช้นบุางส่ว� น
โดยเฉพื้าะพื้ระส่งฆแ์ ละอบุ ุาส่กอบุ ุาส่กิ าแหง� วดั นน�ั ๆ ไดพ้ ื้รอ้ มืกนั ประกอบุพื้ธิ บี ุช่ ้าขน�ึ เปน็ การ
เฉพื้าะภัายในวดั เช้น� ทปี� ฏิบิ ุตั กิ นั อยใ�่ นวดั มืหาธาตยุ วุ ราช้รงั ส่ฤษฏิ ์ิ เปน็ ตน้ แตจ� ัะปฏิบิ ุตั กิ นั มืาแต�
เมือื� ใด ไมืพ� ื้บุหลกั ฐาน ปจั ัจับุ ุนั นกี� ย็ งั ถอื ปฏิบิ ุตั กิ นั อย� ่

ความสำาคญั ของวันอัฏฐมบ่ ชู ้า

โดยทวี� นั อฏั ิฐมืคี ู่อื วนั แรมื ๘ คู่ำ� เดอื น ๖ เปน็ วนั ทมี� ืเี หตกุ ารณส์ ่ำคู่ญั ทางพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นา
ถือเป็นวันที�ตรงกับุวันที�ตรงกับุวันถวายพื้ระเพื้ลิงพื้ระพืุ้ทธส่รีระเป็นวันที�ช้าวพืุ้ทธต้องวิปโยคู่
และส่่ญเส่ียพื้ระบุรมืส่รีระแห�งองคู่์พื้ระบุรมืศีาส่ดา ซึ่�ึงเป็นที�เคู่ารพื้ส่ักการะอย�างส่่งย�ิงและ
เปน็ วนั คู่วรแส่ดงธรรมืส่งั เวช้และระลกึ ถงึ พื้ระพื้ทุ ธคู่ณุ ใหส้ ่ำเรจ็ ัเปน็ พื้ทุ ธานสุ ่ส่ตภิ ัาวนามืยั กศุ ีล
พื้ธิ อี ฏั ิฐมืบี ุช่ ้า

พิธีอ่ ฏั ฐมบ่ ูช้า

การประกอบุพื้ธิ อี ฏั ิฐมืบี ุช่ ้านน�ั นยิ มืทำกนั ในตอนคู่ำ� และปฏิบิ ุตั อิ ยา� งเดยี วกนั กบั ุประกอบุ
พื้ธิ วี สิ ่าขบุช่ ้า ตา� งแตค� ู่ำบุช่ ้าเทา� นนั�

ค่มู ือนักเรียน โครงกาศรีลสธ่งรเสรมรนมิ ำ�คกุณ�รธศรกึ รษม� 33

๕. Çนั เขา้ พรรษา

ความหมายของวันเขา้ พรรษา

การเขา้ พื้รรษา หมืายถงึ การอธษิ ฐานอยป�่ ระจัำทไี� มืเ� ทย�ี วจัารกิ ไปยงั ส่ถานทตี� า� ง ๆ เวน้ แต�
มืกี จิ ัจัำเปน็ จัรงิ ๆ ซึ่งึ� เปน็ พื้ทุ ธบุญั ญตั ิ ทพี� ื้ระภักิ ษทุ กุ รป่ จัะตอ้ งปฏิบิ ุตั ติ ามื ช้ว� งจัำพื้รรษาจัะอย�่
ในช้ว� งฤดฝ่ ันคู่อื วนั แรมื ๑ คู่ำ� เดอื นแปด(๘) ถงึ วนั ขน�ึ ๑๕ คู่ำ� เดอื นส่บิ ุเอด็ (๑๑) ของทกุ ป ี ดงั นน�ั
วนั เขา้ พื้รรษา จังึ เปน็ วนั ทพี� ื้ระภักิ ษใุ นพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นาอยป�่ ระจัำในวดั และไมืไ� ปคู่า้ งแรมืในทอี� น�ื
ตลอด ๓ เดอื นในฤดฝ่ ัน

ประวัต์ิของวันเข้าพรรษา

วันเข้าพื้รรษา มืีคู่วามืส่ำคู่ัญต�อพืุ้ทธศีาส่นิกช้นและเป็นวันส่ำคู่ัญของพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา
ซึ่�ึงถือว�าเป็นกรณียกิจัพื้ิเศีษส่ำหรับุพื้ระภัิกษุส่งฆ์ จัะมืีการประชุ้มืกันในพื้ระอุโบุส่ถ ไหว้พื้ระ
ส่วดมืนต ์ ขอขมืาซึ่ง�ึ กนั และกนั เส่รจ็ ัแลว้ กป็ ระกอบุพื้ธิ เี ขา้ พื้รรษา ภักิ ษจุ ัะอธษิ ฐานใจัตนเองวา�
ตลอดฤดก่ าลเขา้ พื้รรษานตี� นเองจัะไมืไ� ปไหน

ช้าวบุา้ นกลม�ุ ืหนงึ� พื้ากนั กลา� วตำหนพิ ื้ระส่งฆ ์ ทเ�ี ดนิ ยำ� ไปเหยยี บุขา้ วกลา้ ของช้าวนาเส่ยี หาย
ไมืย� อมืหยดุ ยง�ั แมืใ้ นระหวา� งฤดฝ่ ัน เพื้ราะแมืแ้ ตฝ� ัง่ นกยงั หยดุ พื้กั ผู้อ� นไมืท� อ� งเทีย� วไปไหน และ
เมือ�ื เรอ�ื งนท�ี ราบุถงึ พื้ระพื้ทุ ธเจัา้ พื้ระองคู่จ์ ังึ ทรงรบั ุส่ง�ั ใหพ้ ื้ระส่งฆป์ ระช้มุ ืแลว้ จังึ ทรงบุญั ญตั เิ รอื� ง
การเข้าพื้รรษาไวว้ �า “อนชุ ้านามืิ ภัิกขะเว อุปะคู่ันตุง” หมืายถึง “ภักิ ษุทั�งหลาย เราอนุญาต
ใหพ้ ื้วกเธออยจ�่ ัำพื้รรษา”

ส่าเหตุท�ีพื้ระพืุ้ทธเจั้าทรงอนุญาตให้พื้ระส่งฆ์จัำพื้รรษาอย�ท่ �ีวัดตลอด ๓ เดือน เพื้�ือให้
พื้ระส่งฆไ์ ดห้ ยดุ พื้กั เพื้อ�ื เผู้ยแผู้ศ� ีาส่นาไปตามืส่ถานทต�ี า� ง ๆ เพื้ราะอยใ�่ นช้ว� งฤดฝ่ ันจัะเปน็ ไปดว้ ย

34 ศคีลู่มธอื รนรักมเนรำ�ยี กน�รโศคกึ รษง�การส่งเสรมิ คุณธรรม

คู่วามืยากลำบุากและเพื้ื�อป้องกันคู่วามืเส่ียหายจัากการอาจัเดินเหยียบุย�ำธัญพื้ืช้ของช้าวบุ้าน
ที�ปล่กลงแปลงในฤด่ฝัน และเป็นช้�วงเวลาหรือโอกาส่ส่ำคู่ัญในรอบุปีท�ีพื้ระส่งฆ์จัะได้มืาอย�่
จัำพื้รรษารวมืกนั เพื้อ�ื ศีกึ ษาพื้ระธรรมืวนิ ยั จัากพื้ระส่งฆท์ ที� รงคู่วามืร ้่ ไดแ้ ลกเปลยี� นประส่บุการณ์
และส่รา้ งคู่วามืส่ามืคั ู่คู่ใี นหมืค�่ ู่ณะส่งฆด์ ว้ ย

ความสำาคญั ของวันเข้าพรรษา

๑. ช้ว� งเขา้ พื้รรษานนั� เปน็ ช้ว� งเวลาทช�ี ้าวบุา้ นประกอบุอาช้พี ื้ทำไรน� า ดงั นน�ั การกำหนด
ใหภ้ ักิ ษสุ ่งฆห์ ยดุ การเดนิ ทางจัารกิ ไปในส่ถานทตี� า� งๆ กจ็ ัะช้ว� ยใหพ้ ื้นั ธพ์ุ ื้ชื ้ของตน้ กลา้ หรอื ส่ตั วเ์ ลก็
ส่ตั วน์ อ้ ย ไมืไ� ดร้ บั ุคู่วามืเส่ยี หายจัากการเดนิ ธดุ งคู่์

๒. หลงั จัากเดนิ ทางจัารกิ ไปเผู้ยแผู้พ� ื้ระพื้ทุ ธศีาส่นามืาเปน็ เวลา ๘ - ๙ เดอื น ช้ว� งเขา้ พื้รรษา
เปน็ ช้ว� งทใี� หพ้ ื้ระภักิ ษสุ ่งฆไ์ ดห้ ยดุ พื้กั ผู้อ� น

๓. เปน็ เวลาทพ�ี ื้ระภักิ ษสุ ่งฆจ์ ัะไดป้ ระพื้ฤตปิ ฏิบิ ุตั ธิ รรมืส่ำหรบั ุตนเองและศีกึ ษาเลา� เรยี น
พื้ระธรรมืวนิ ยั ตลอดจันเตรยี มืการส่ง�ั ส่อนใหก้ บั ุประช้าช้นเมือื� ถงึ วนั ออกพื้รรษา

๔. เพื้�ือจัะได้มืีโอกาส่อบุรมืส่�ังส่อนและบุวช้ให้กับุกุลบุุตรผู้้่มืีอายุคู่รบุบุวช้ อันเป็น
กำลงั ส่ำคู่ญั ในการเผู้ยแผู้พ� ื้ระพื้ทุ ธศีาส่นาตอ� ไป

๕. เพื้อ�ื ใหพ้ ื้ทุ ธศีาส่นกิ ช้น ไดม้ ืโี อกาส่บุำเพื้ญ็ กศุ ีลเปน็ การพื้เิ ศีษ เช้น� การทำบุญุ ตกั บุาตร
หลอ� เทยี นพื้รรษา ถวายผู้า้ อาบุนำ� ฝัน รกั ษาศีลี เจัรญิ ภัาวนา ถวายจัตปุ จั ัจัยั ไทยธรรมื งดเวน้
อบุายมืขุ และมืโี อกาส่ไดฟ้ ูงั พื้ระธรรมืเทศีนาตลอดเวลาเขา้ พื้รรษา

กจิ กรรมทท่� าำ แลัะการปฏบิ ัต์ิต์นในวันเขา้ พรรษา

ในวันเข้าพื้รรษาและช้�วงฤด่พื้รรษากาลตลอดท�ัง ๓ เดือน พืุ้ทธศีาส่นิกช้นช้าวไทย
ถือเป็นโอกาส่อันดีท�ีจัะบุำเพื้็ญกุศีลด้วยการทำกิจักรรมืต�าง ๆ ซึ่�ึงส่�วนใหญ�จัะเป็นกิจักรรมื
เกยี� วกบั ุทางพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นา ซึ่งึ� การทช�ี ้าวไทยไดม้ ืโี อกาส่ทำบุญุ ในวนั ส่ำคู่ญั ทางศีาส่นาน �ี ถอื วา�
เป็นส่�ิงท�ีดีต�อตัวเอง ซึ่ึ�งอาจัได้ทำบุุญกันแบุบุพื้ร้อมืหน้าคู่รอบุคู่รัวด้วยเพื้ราะเป็นวันหยุด
ตอ� เนอื� งจัากวนั อาส่าฬหบุช่ ้า

เข้าวัดทำบุุญเป็นอีกหน�ึงวันท�ีพืุ้ทธศีาส่นิกช้นช้าวไทย จัะได้เข้าวัดทำบุุญใส่�บุาตร
ฟูังพื้ระธรรมืเทศีนา หลังจัากวัน อาส่าฬหบุ่ช้า เรียกว�า ได้มืีโอกาส่ทำบุุญติดกันถึงส่องวัน
เลยทเี ดยี ว นอกจัากการทำบุญุ แลว้ ยงั มืกี ารถวายหลอดไฟู เทยี นเขา้ พื้รรษา และผู้า้ อาบุนำ� ฝัน

ค่มู อื นักเรียน โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนิม�ำคกณุ �รธศรกึ รษม� 35

แกพ� ื้ระส่งฆด์ ว้ ย เพื้อ�ื ส่ำหรบั ุใหพ้ ื้ระส่งฆไ์ ดใ้ ช้ส้ ่ำหรบั ุการอยจ�่ ัำพื้รรษา มืชี ้ายไทยทเ�ี ปน็ พื้ทุ ธศีาส่นกิ ช้น
หลายคู่นทนี� ยิ มืถอื บุรรพื้ช้าอปุ ส่มืบุทเปน็ พื้ระส่งฆเ์ พื้อื� อยจ�่ ัำพื้รรษาตลอดฤดพ่ ื้รรษากาลทง�ั ๓ เดอื น
หรอื ทช�ี ้าวบุา้ นเรยี กกนั วา� “บุวช้เอาพื้รรษา”
ทง�ั น ี� โดยปกตเิ คู่รอ�ื งใช้ส้ ่อยของพื้ระตามืพื้ทุ ธานญุ าตใหม้ ืปี ระจัำตวั นน�ั มืเี พื้ยี งอฐั บุรขิ าร
อนั ไดแ้ ก � ส่บุง จัวี ร ส่งั ฆาฏิ ิ รดั ประคู่ด, บุาตร เขม็ ื มืดี โกน, กระบุอกนำ� (ผู้า้ ๔ เหลก็ ๓ นำ� ๑)
และกวา� พื้ระทา� นจัะหาทพ�ี ื้กั แรมืได ้ บุางทกี ถ็ ก่ ฝันตน้ ฤดเ่ ปยี กปอนมืา ช้าวบุา้ นทใ�ี จับุญุ จังึ ถวาย
ผู้า้ อาบุนำ� ฝันส่ำหรบั ุใหท้ า� นไดผ้ ู้ลดั เปลย�ี นและถวายของจัำเปน็ แกก� จิ ัประจัำวนั ของทา� นเปน็ พื้เิ ศีษ
ในวนั เขา้ พื้รรษา นบั ุเปน็ เหตใุ หม้ ืปี ระเพื้ณที ำบุญุ เนอ�ื งในวนั นสี� ่บื ุมืา
- หลอ� เทยี นพื้รรษา
กอ� นวนั เขา้ พื้รรษาทม�ี ืกั จัะเหน็ กนั บุอ� ยๆ กค็ ู่อื พื้ธิ หี ลอ� เทยี นพื้รรษา ซึ่งึ� ตามืส่ถานศีกึ ษา
นกั เรยี นกจ็ ัะไดท้ ำกจิ ักรรมืนใ�ี นโรงเรยี นหรอื ตามืวดั ส่ถานทรี� าช้การ และตามืหา้ งส่รรพื้ส่นิ คู่า้
ทจ�ี ัะจัดั ใหม้ ืกี ารหลอ� เทยี น แมืว้ า� เทยี นอาจัไมืไ� ดม้ ืคี ู่วามืจัำเปน็ ทตี� อ้ งใช้ส้ ่กั เทา� ไหรแ� ลว้ แตก� เ็ ปน็
กิจักรรมืส่�งเส่ริมืและถือว�าให้คู่วามืส่ำคู่ัญกับุประเพื้ณีท�ีเกี�ยวข้องกับุพื้ระพืุ้ทธศีาส่นาท�ีส่ืบุต�อ
กนั มืานน�ั เอง

- ถวายเทยี นพื้รรษา
เมืื�อทำการหล�อเทียนพื้รรษาเส่ร็จัแล้วก็ต้องมืีพื้ิธีถวายเทียนพื้รรษา แล้วก็มืีประเพื้ณี
พื้ิธีแห�เทียนพื้รรษาที�ช้าวพืุ้ทธนิยมืทำกัน ซึ่�ึงจัะมืีขบุวนส่าธุช้น ดอกไมื้ อาจัมืีการเวียนรอบุ
พื้ระอโุ บุส่ถกอ� น แลว้ จังึ นำไปถวายแดค� ู่ณะส่งฆว์ ดั นนั� ๆ ส่มืยั นีน� อกจัากเทยี นแลว้ การถวาย
หลอดไฟู และอุปกรณ์ไฟูฟู้า ซึ่ึ�งก็เป็นการถวายแส่งส่ว�างให้กับุพื้ระภัิกษุส่งฆ์เหมืือนกับุเราได้
ถวายเทยี นพื้รรษานนั� เอง ซึ่ง�ึ ถอื เปน็ อกี กจิ ักรรมืหนงึ�

36 คศีลู่มธือรนรักมเนร�ำยี กน�รโศคึกรษง�การส่งเสริมคุณธรรม

- งดเวน้ อบุายมืขุ ตา� ง ๆ
ส่ำหรบั ุกจิ ักรรมืงดเหลา้ เขา้ พื้รรษา กเ็ ปน็ กจิ ักรรมืทมี� ืหี นว� ยงานใหก้ ารส่นบั ุส่นนุ แมืว้ า�
๓ เดอื น อาจัไมืเ� พื้ยี งพื้อตอ� การงดเหลา้ เพื้ราะเหลา้ ไมืด� ตี อ� ส่ขุ ภัาพื้ แตอ� ยา� งนอ้ ยกเ็ ปน็ ส่งิ� ด ี ๆ ทเี� รา
จัะไดเ้ รม�ิ ืตน้ ตง�ั ใจัในการทำคู่วามืดเี พื้อ�ื ตนเองและอาจัมืกี ำลงั ใจัในการเลกิ เหลา้ ไปตลอดช้วี ติ เลยกไ็ ด้

๖. Çนั ออกพรรษา

ความหมายของวันออกพรรษา

วันออกพื้รรษา หมืายถึง วันที�พื้้นจัากข้อกำหนดทางพื้ระวินัยที�ต้องอย�ป่ ระจัำที�หรือ
ในวดั แหง� เดยี วตลอด ๓ เดอื น ในฤดฝ่ ัน กลา� วคู่อื เมือื� พื้ระภักิ ษไุ ดอ้ ธษิ ฐานอยจ�่ ัำพื้รรษาในวนั แรมื
๑ คู่ำ� เดอื น ๘ แลว้ อยป�่ ระจัำทหี� รอื วดั นน�ั เรอ�ื ยไป จันส่น�ิ ส่ดุ ในวนั ขน�ึ ๑๕ คู่ำ� เดอื น ๑๑ หลงั จัาก
วนั ออกพื้รรษาแลว้ กส็ ่ามืารถจัารกิ ไปคู่า้ งแรมืทอี� นื� ได้
ในพื้รรษาท �ี ๗ นบั ุแตป� ที ตี� รสั ่ร ้่พื้ระพื้ทุ ธองคู่จ์ ังึ ไดเ้ ส่ดจ็ ัขน�ึ ไปจัำพื้รรษาบุนส่วรรคู่ช์ ้น�ั ดาวดงึ ส่์
เทศีนาพื้ระอภัิธรรมืป่ฎิกโปรดพื้ระพืุ้ทธมืารดาอย�ห่ น�ึงพื้รรษา (๓ เดือน) คู่รั�นถึงวันปวารณา

คมู่ อื นกั เรยี น โครงกาศรลีสธง่ รเสรมรนมิ �ำคกุณ�รธศรกึ รษม� 37

ออกพื้รรษา วนั แรมื ๑ คู่ำ� เดอื น ๑๑ พื้ระพื้ทุ ธองคู่จ์ ังึ เส่ดจ็ ัลงส่โ�่ ลกมืนษุ ยท์ างบุนั ไดทพิ ื้ย ์ ทง�ั ๓
ได้แก� บุันไดเงิน และ บุันไดทอง และ บุันไดแก้ว ซึ่�ึงส่ักกเทวราช้ (พื้ระอินทร์) ให้พื้ระวิษณุ
กรรมืเนรมืิต ทอดจัากส่วรรคู่์ช้ั�นดาวดึงส่์ ส่�โ่ ลกมืนุษย์ ท�ีประต่เมืืองส่ังกัส่นคู่ร ท�ีน�ัน บุรรดา
พื้ทุ ธศีาส่นกิ ช้นตา� งมืารอรบั ุตกั บุาตรภัตั ตาหารกนั อยา� งเนอื งแนน� ช้าวพื้ทุ ธจังึ ยดึ ถอื ปรากฎิการณ์
ในวนั แรมื ๑ คู่ำ� เดอื น ๑๑ ของทกุ ป ี เปน็ วนั คู่ลา้ ยวนั ทพี� ื้ระพื้ทุ ธเจัา้ เส่ดจ็ ัลงส่โ�่ ลกมืนษุ ย ์ เรยี ก
“วนั เทโวโรหณะ” และ วนั พื้ระพื้ทุ ธเจัา้ เปด่ โลกเพื้ราะวนั นน�ั โลกทง�ั ๓ คู่อื ส่วรรคู่ ์ มืนษุ ย ์ และ
บุาดาล (นรก) ตา� งส่ามืารถแลเหน็ กนั ไดต้ ลอดทงั� ๓ โลก

ความสำาคัญของวนั ออกพรรษา

วนั ออกพื้รรษาเปน็ วนั ส่ำคู่ญั ของพื้ทุ ธศีาส่นา ดว้ ยเหตผุ ู้ลดงั นี �

๑. หลงั จัากวนั ออกพื้รรษาพื้ระส่งฆไ์ ดร้ บั ุพื้ระบุรมืพื้ทุ ธานญุ าตใหจ้ ัารกิ ไปคู่า้ งแรมืทอี� น�ื ได้

๒. เมืื�อออกพื้รรษาแล้วพื้ระส่งฆ์จัะได้นำคู่วามืร้่จัากหลักธรรมืและประส่บุการณ์
ทไ�ี ดร้ บั ุระหวา� งพื้รรษาไปเผู้ยแผู้แ� กป� ระช้าช้น

๓. ในวนั ออกพื้รรษาพื้ระส่งฆไ์ ดท้ ำปวารณา เปด่ โอกาส่ใหเ้ พื้อื� นพื้ระภักิ ษวุ า� กลา� วตกั เตอื น
เรอ�ื งคู่วามืประพื้ฤตขิ องตนเพื้อ�ื ใหเ้ กดิ คู่วามืบุรสิ ่ทุ ธ ิ์ คู่วามืเคู่ารพื้นบั ุถอื และคู่วามืส่ามืคั ู่คู่กี นั

๔. พืุ้ทธศีาส่นิกช้นได้นำแบุบุอย�างไปทำปวารณาเป่ดโอกาส่ให้ผู้้อ่ ื�นว�ากล�าวตักเตือน
ตนเองเพื้อ�ื ประโยช้นต์ อ� การพื้ฒั นาตนและส่รา้ งส่รรคู่ส์ ่งั คู่มืตอ� ไป

ประวตั ์คิ วามเปน็ มาของวนั ออกพรรษา

เมืื�อพื้ระพืุ้ทธเจั้าทรงประทับุจัำพื้รรษาอย�่ ณ พื้ระเช้ตุวันมืหาวิหาร กรุงส่าวัตถี
มืีพื้ระภัิกษุเหล�านั�นเกรงจัะเกิดการขัดแย้งกันจันอย�ไ่ มื�สุ่ขตลอดพื้รรษา จัึงได้ตั�งกติกาว�าจัะไมื�
พื้่ดจัากัน (มื่คู่วัตร) เมื�ือถึงวันออกพื้รรษาพื้ระภัิกษุเหล�าน�ันก็พื้ากันไปเข้าเฝั้าพื้ระพืุ้ทธเจั้า
ท�ีพื้ระเช้ตวันมืหาวิหาร กราบุท่ลเรื�องท�ังหมืดให้ทรงทราบุ พื้ระพืุ้ทธเจั้าทรงตำหนิ แล้วทรงมืี
พื้ระบุรมืพืุ้ทธานุญาตให้พื้ระภัิกษุกระทำการปวารณาต�อกันว�า “ภัิกษุทั�งหลาย เราอนุญาต
ใหภ้ ักิ ษทุ ง�ั หลายผู้จ้่ ัำพื้รรษาแลว้ ปวารณากนั ในส่ามืลกั ษณะ คู่อื ดว้ ยการเหน็ กด็ ี ดว้ ยการไดย้ นิ
กด็ ี ดว้ ยการส่งส่ยั กด็ ”ี

38 คศีล่มู ธือรนรักมเนร�ำยี กน�รโศคึกรษง�การส่งเสริมคณุ ธรรม

การปฏิบตั ์ติ ์นแลัะกจิ กรรมท่�ทำาในวนั ออกพรรษา

๑. ทำบุญุ ตกั บุาตรอทุ ศิ ีส่ว� นกศุ ีลใหแ้ กญ� าตผิ ู้ล้่ ว� งลบั ุ
๒. ฟูงั พื้ระธรรมืเทศีนา รกั ษาศีลี ถวายส่งั ฆทาน ถวายภัตั ตาหาร หรอื จัดั ดอกไมื ้ ธป่ เทยี น
ไปบุช่ ้าทวี� ดั และฟูงั พื้ระธรรมืเทศีนา
๓. รว� มืกศุ ีลธรรมื “ตกั บุาตรเทโว”
๔. ปดั กวาดบุา้ นเรอื นใหส้ ่ะอาด ประดบั ุธงช้าตติ ามือาคู่ารบุา้ นเรอื นและส่ถานทรี� าช้การ
ประดบั ุธงช้าต ิ ธงธรรมืจักั รตามืวดั และส่ถานทสี� ่ำคู่ญั ทางพื้ระพื้ทุ ธศีาส่นา
๕. ตามืส่ถานท�รี าช้การ ส่ถานท�ศี ีึกษาและท�วี ัด คู่วรจััดให้มืีนิทรรศีการ การบุรรยาย
หรอื บุรรยายธรรมื เกย�ี วกบั ุวนั ออกพื้รรษา ฯลฯ เพื้อ�ื ใหค้ ู่วามืรแ้่ กป� ระช้าช้นและผู้ส้่ ่นใจัทว�ั ไป
๖. งดการเทยี� วเตร � ละเวน้ อบุายมืขุ รวมืทงั� ละเวน้ การฆา� ส่ตั วแ์ ละบุรโิ ภัคู่เนอ�ื ส่ตั ว์

คู่มอื นกั เรียน โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนิมำ�คกณุ �รธศรกึ รษม� 39

บัทท่ี ๔

ประวตั ิสถ�นท่ีส�ำ คญั ท�งพระพทุ ธศ�สน�

ศีาส่นาพืุ้ทธถือเป็นหนึ�งในศีาส่นาหลักของโลก นอกจัากปฏิิบุัติตามืหลักคู่ำส่อนของ
พื้ระพืุ้ทธเจั้าแล้ว ช้าวพืุ้ทธยังนิยมืปฏิิบุัติธรรมืหรือส่ักการะส่�ิงศีักดิ์ส่ิทธิ์ตามืส่ถานท�ีต�างๆ
อกี ดว้ ย ในพื้ทุ ธประวัตไิ ดป้ รากฏิช้อ�ื เมือื งตา� ง ๆ หลายแหง� ซึ่ึง� แตล� ะแห�งล้วนแล้วแต�เก�ยี วข้อง
กบั ุพื้ระพื้ทุ ธเจัา้ เรม�ิ ืตงั� แตป� ระส่ต่ ิ ออกบุวช้ แส่วงหาโมืกขธรรมื จันไดต้ รสั ่รพ้่ ื้ระส่มั ืมืาส่มั ืโพื้ธญิ าณ
และทรงออกประกาศีศีาส่นา จันกระทัง� ดบั ุขนั ธปรนิ พิ ื้พื้าน เมือื งส่ำคู่ญั ตา� ง ๆ เหลา� นี � บุางแหง�
อาจัเส่อื� มืส่ญ่ แปรส่ภัาพื้ไปตามืกาลเวลา แตห� ลาย ๆ แหง� ยงั คู่งทงิ� รอ� งรอยใหไ้ ดศ้ ีกึ ษาเกยี� วกบั ุ
พืุ้ทธศีาส่นาในอดีต (ในส่มืัยพืุ้ทธกาล) ได้เป็นอย�างดีและในท�ีนี�ส่ถานท�ีทางพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา
ท�ีส่ำคู่ัญของศีาส่นาพืุ้ทธ ซึ่ึ�งเป็นส่ถานที� ท�ีเกี�ยวข้องกับุเหตุการณ์ส่ำคู่ัญของพื้ระพืุ้ทธเจั้า คู่ือ
ส่ถานที�ประส่่ติ ตรัส่ร่้ ปฐมืเทศีนา และปรินิพื้พื้าน ช้าวพืุ้ทธเราเรียกว�า “สังเวช้น่ยสถาน”
หมืายถึง ส่ถานทีท� �ที ำใหพ้ ื้ทุ ธศีาส่นกิ ช้นเกดิ คู่วามืระลึกถึงพื้ระพื้ทุ ธเจัา้ โดยมืีรายละเอยี ดดังน�ี

40 คศีลู่มธือรนรักมเนร�ำยี กน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสรมิ คณุ ธรรม

สงั เวช้นย่ สถานแหง่ ท�่ ๑ : สวนลัุมพนิ ่วนั (Lumbini)
(สถานท�เ่ นอ�่ งดว้ ยการประสตู ์ิ)

ลมุ ืพื้นิ วี นั (Lumbini Vana) เปน็ พื้ทุ ธส่ังเวช้นียส่ถานทีส� ่ำคู่ญั แห�งท �ี ๑ ใน ๔ ส่ังเวช้นีย
ส่ถานของช้าวพื้ทุ ธ เปน็ ส่ถานทปี� ระส่ต่ ขิ องเจัา้ ช้ายส่ทิ ธตั ถะ ผู้ซ้่ ึ่ง�ึ ตอ� มืาตรสั ่รเ่้ ปน็ พื้ระบุรมืศีาส่ดา
ส่ัมืมืาส่ัมืพืุ้ทธเจั้า เป็นพืุ้ทธส่ังเวช้นียส่ถาน ๔ ตำบุลเพื้ียงแห�งเดียวที�อย�่นอกประเทศีอินเดีย
เดิมืเป็นส่วนป่าส่าธารณะหรือวโนทยานที�ร�มืรื�นเหมืาะแก�การพื้ักผู้�อน ปัจัจัุบุันอย�่ในประเทศี
เนปาล ภัาษาทางราช้การเรียกว�า “ลุมืมืนิ เด” แต�ช้าวบุ้านทัว� ไปก็ยังเรียกว�า “ลุมืพื้ิน”ี
ลุมืพื้ินีวันได้รับุการยกย�องจัากองคู่์การย่เนส่โกให้เป็นมืรดกโลก ประเภัทมืรดก
ทางวัฒนธรรมื ตั�งแต�ป ี พื้.ศี. ๒๕๔๐
ลุมืพื้ินีวันในส่มืัยพืุ้ทธกาล : ในส่มืัยพืุ้ทธกาลลุมืพื้ินีวันตั�งอย่�กึ�งกลางระหว�างเมืือง
กบุลิ พื้สั ่ด์กุ ับุเมือื งเทวทหะ ในแคู่วน้ ส่ักกะบุนฝััง� แมืน� �ำโรหิณี หลังจัากพื้ระพื้ทุ ธเจั้าปรินพิ ื้พื้าน
แล้วพื้ระเจั้าอโศีกมืหาราช้ได้โปรดให้ส่ร้างเส่าหินขนาดใหญ�มืาปักไว้ตรงบุริเวณที�ประส่่ติ
เรียกว�า เส่าอโศีก ท�จี ัารกึ ข้อคู่วามืเป็นอกั ษรพื้ราหมืีวา� พื้ระพืุ้ทธเจั้าประส่่ตทิ ี�ตรงน�ี
ลุมืพื้ินีในปัจัจัุบุัน : ลุมืพื้ินีวันได้รับุการบุ่รณะและมืีถาวรวัตถุส่ำคู่ัญที�ช้าวพืุ้ทธนิยมืไป
ส่ักการะ คู่ือ “เส่าหินพื้ระเจั้าอโศีกมืหาราช้” ท�ีระบุุว�าส่ถานท�ีน�ีเป็นส่ถานท�ีประส่่ติของเจั้า
ช้ายส่ิทธัตถะ นอกจัากนี�ยังมืี “วิหารมืายาเทวี” ภัายในประดิษฐานภัาพื้หินแกะส่ลักพื้ระร่ป

คู่มือนกั เรียน โครงกาศรีลสธ่งรเสรมรนิมำ�คกณุ �รธศรกึ รษม� 41

พื้ระนางส่ิรมิ ืหามืายาประส่ต่ ิพื้ระราช้โอรส่ โดยเป็นวิหารเก�ามือี ายรุ �วมืส่มืัยกบั ุเส่าหนิ พื้ระเจั้า
อโศีก ปัจัจัุบุันทางการเนปาลได้ส่ร้างวิหารใหมื�ทับุวิหารมืายาเทวีหลังเก�าและได้ขุดคู่้นพื้บุ
ศีิลาจัารึกร่ปคู่ล้ายรอยเท้า ส่ันนิษฐานว�าเป็นจัารึกรอยเท้าก้าวท�ีเจั็ดของเจั้าช้ายส่ิทธัตถะ
ทท�ี รงดำเนินได้เจั็ดกา้ วในวันประส่ต่ ิ

สงั เวช้นย่ สถานแหง่ ท�่ ๒ : พทุ ธีคยา (Bodhgaya) (สถานทเ�่ นอ�่ งดว้ ยการต์รสั ร)ู้

พื้ทุ ธคู่ยา (Bodhgaya) ส่งั เวช้นยี ส่ถานแหง� ท �ี ๒ จัดุ หมืายปลายทางส่ำคู่ญั ของนกั แส่วงบุญุ
ช้าวพืุ้ทธท�ัวโลก ส่ถานที�ตรัส่ร่้ของพื้ระพืุ้ทธเจั้ามืีอีกช้ื�อเรียก คู่ือ วัดมืหาโพื้ธิ อย�่ในรัฐพื้ิหาร
ประเทศีอินเดีย ส่ัญลักษณ์ที�ส่ำคู่ัญของพืุ้ทธคู่ยาคู่ือองคู่์เจัดีย์ส่�ีเหลี�ยมืท�ีส่่งใหญ� ล้อมืรอบุ
ดว้ ยโบุราณวตั ถ ุ โบุราณส่ถานส่ำคู่ญั บุรเิ วณโดยรอบุพื้ทุ ธคู่ยากเ็ ปน็ ทต�ี ง�ั ของวดั พื้ทุ ธนานาช้าต ิ
รวมืถึงวัดไทยพืุ้ทธคู่ยา วัดมืหาโพื้ธิ (พืุ้ทธคู่ยา) ส่ถานท�ีตรัส่ร่้ของพื้ระพืุ้ทธเจั้า ได้รับุการ
ขน�ึ ทะเบุยี นเปน็ มืรดกโลกประเภัทมืรดกทางวฒั นธรรมืขององคู่ก์ ารยเ่ นส่โกในป ี พื้.ศี. ๒๕๔๕
พื้ทุ ธคู่ยาในส่มืยั พื้ทุ ธกาล : ในส่มืยั พื้ทุ ธกาล พื้ทุ ธคู่ยาอยใ่� นดนิ แดนทเี� รยี กกนั วา� ช้มืพื้ท่ วปี
ตั�งอย่�ในหมื�่บุ้านนิคู่มืช้�ือว�าอุรุเวลาในแคู่ว้นมืคู่ธ เมืื�อพื้ระพืุ้ทธองคู่์ได้ตรัส่ร่้แล้ว พื้ระองคู่์ก็ได้
ประทบั ุอย ่� ณ พืุ้ทธคู่ยา เพื้�อื เส่วยวมิ ืตุ ตสิ ุ่ข (คู่วามืสุ่ขอันเกดิ จัากคู่วามืหลดุ พื้น้ ) อย�่ ๗ ส่ัปดาห ์
หลงั จัากการตรสั ่รแ้่ ละเส่วยวมิ ืตุ ตสิ ่ขุ ของพื้ระพื้ทุ ธองคู่แ์ ลว้ ไมืป� รากฏิหลกั ฐานวา� พื้ระพื้ทุ ธองคู่์
ได้เส่ด็จัมืา ณ ที�แห�งนี�แต�อย�างใด มืีกล�าวถึงในอรรถกถาแต�เมืื�อคู่ราวพื้ระอานนท์ ได้มืา

42 ศคีลู่มธือรนรักมเนรำ�ยี กน�รโศคึกรษง�การสง่ เสรมิ คณุ ธรรม

ณ พืุ้ทธคู่ยา เพื้ื�อนำเมืล็ดพื้ันธ์ุต้นพื้ระศีรีมืหาโพื้ธ์ิที�เจั้าช้ายส่ิทธัตถะตรัส่ร่้กลับุไปปล่ก
ณ วัดพื้ระเช้ตวัน เมืืองส่าวัตถี ตามืคู่วามืต้องการของอนาถบุิณฑิกเศีรษฐี ซึ่�ึงปรารถนาให้มืี
ส่ิ�งเตือนใจัเมืื�อพื้ระพืุ้ทธเจั้าเส่ด็จัไปประทับุที�อ�ืน ต�อมืาต้นโพื้ธิ์ต้นท�ีอย�่ ณ วัดพื้ระเช้ตวัน
จังึ ไดช้ ้อื� วา� อานันทโพื้ธแ์ิ ละยงั คู่งยืนตน้ มืาจันถงึ ปจั ัจับุ ุนั
พืุ้ทธคู่ยาในปัจัจัุบุัน : เป็นพื้�ืนท�ีอย่�ต�ำกว�าพื้�ืนปกติ เหมืือนหลุมืขนาดใหญ� เนื�องจัาก
ผู้�านระยะเวลากว�าส่องพื้ันปี ดินและตะกอนจัากแมื�น�ำได้ทับุถมืจันพื้ื�นที�ในบุริเวณนี�ส่่งขึ�น
กว�าในส่มืัยพืุ้ทธกาลหลายเมืตร ทำให้ในปัจัจัุบุันผู้่้ไปนมืัส่การส่ังเวช้นียส่ถานแห�งน�ีต้องเดิน
ลงบุนั ไดกวา� หลายส่ิบุขน�ั เพื้�อื ถงึ ระดับุพื้ื�นดนิ เดมิ ืที�เป็นฐานทต�ี �งั พืุ้ทธส่ถานโบุราณ

สังเวช้น่ยสถานแห่งท�่ ๓ : สารนาถ (Sarnath)
( สถานทเ่� น่อ� งดว้ ยการปฐมเทศนา )

ส่ารนาถ (Sarnath) ส่ังเวช้นยี ส่ถานแห�งที� ๓ ปัจัจับุ ุันอย�่ในรฐั อุตตรประเทศี ประเทศี
อินเดียเป็นหน�ึงในพืุ้ทธส่ถานท�ีมืีคู่วามืส่ำคู่ัญที�สุ่ดของช้าวพืุ้ทธ เนื�องจัากเป็นที�ตั�งของ
ส่ถานทพี� ื้ระพื้ทุ ธเจัา้ ทรงแส่ดงปฐมืเทศีนา ซึ่งึ� พื้ระพื้ทุ ธเจัา้ ไดแ้ ส่ดงปฐมืเทศีนาโปรดแกป� ญั จัวคั ู่คู่ยี ์
เกิดพื้ระส่งฆ์ร่ปแรกขึ�นในพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา และเร�ิมืต้นประกาศีพื้ระพืุ้ทธศีาส่นาเพื้ื�อเป็นท�ีพื้�ึง
แก�มืหาช้นทั�งหลาย

คมู่ ือนักเรียน โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนมิ ำ�คกุณ�รธศรกึ รษม� 43

ส่ารนาถในส่มืัยพืุ้ทธกาล : มืีช้ื�อว�า “ป่าอิส่ิปตนมืฤคู่ทายวัน” แปลว�า ป่าอันยกให้
แก�หมื่�กวาง หลังจัากท�ีพื้ระพืุ้ทธองคู่์ได้ตรัส่ร่้ที�ใต้ต้นพื้ระศีรีมืหาโพื้ธิ์ท�ีพืุ้ทธคู่ยาแล้ว พื้ระองคู่์
ก็ได้พื้ิจัารณาหาบุุคู่คู่ลผู้่้ท�ีมืีอัธยาศีัยเหมืาะแก�การแส่ดงธรรมืให้ฟูัง ทรงทราบุว�าปัญจัวัคู่คู่ีย์
ซึ่�ึงออกบุวช้ติดตามืพื้ระองคู่์ได้พื้ากันมืาอย�่ที�นี� พื้ระองคู่์จัึงเส่ด็จัมืาเพื้ื�อแส่ดงธรรมืโปรด
พื้ระธรรมืเทศีนาที�ทรงแส่ดงคู่ร�ังแรกมืีช้ื�อว�า “ธัมืมืจัักกัปปวัตตนส่่ตร” ผู้ลแห�งการแส่ดง
พื้ระธรรมืเทศีนาคู่รั�งแรกทำให้ท�านพื้ระโกณฑัญญะผู้้่เป็นหัวหน้าของปัญจัวัคู่คู่ีย์ได้ดวงตา
เห็นธรรมืคู่ือ บุรรลุธรรมื และขออุปส่มืบุทเป็นพื้ระส่งฆ์องคู่์แรกในพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา ทำให้
พื้ระรตั นตรยั คู่รบุบุรบิ ุร่ ณ ์ คู่อื พื้ระพื้ทุ ธ พื้ระธรรมื พื้ระส่งฆป์ ระมืาณ ๓๐๐ ปตี อ� มืาเมือ�ื พื้ระเจัา้
อโศีกมืหาราช้ได้หันมืานับุถือพื้ระพืุ้ทธศีาส่นา ได้เส่ด็จัมืานมืัส่การส่ถานท�ีน�ี พื้ระองคู่์ได้
ทรงส่รา้ งถาวรวัตถตุ า� ง ๆ ไว้มืากมืายเพื้ื�อเป็นอนสุ ่รณ์แกพ� ื้ระพืุ้ทธเจั้า

ส่ารนาถในปัจัจัุบุัน : ในส่มืัยพื้ระเจั้าอโศีกมืหาราช้ บุริเวณป่าอิส่ิปตนมืฤคู่ทายวัน
ได้รับุการบุ่รณะและก�อส่ร้างศีาส่นส่ถานเพื้�ิมืเติมืคู่ร�ังใหญ� เพื้ื�อถวายเป็นอนุส่รณียส่ถานแก�
พื้ระพืุ้ทธเจั้าและกลุ�มืพืุ้ทธส่ถานเหล�านี� ได้เจัริญร�ุงเรืองถึงขีดสุ่ด ในส่มืัยราช้วงศี์คูุ่ปตะ
(ซึ่ง�ึ ไดจ้ ัารกึ มืาราว พื้.ศี. ๑๓๐๐ ไดบ้ ุนั ทกึ ไวว้ า� “มืพี ื้ระอยป่� ระจัำ ๑,๕๐๐ รป่ มืพี ื้ระส่ถป่ ส่ง่ ประมืาณ
๑๐๐ เมืตร มืีเส่าศีิลาจัารึกร่ปหัวส่ิงห์และส่ิ�งอัศีจัรรย์มืากมืาย ฯลฯ”) และได้ถ่กทิ�งร้างไป
เมื�ือกษตั รยิ โ์ มืกลุ เขา้ ปกคู่รองอนิ เดยี จันท�านอนาคู่ารกิ ธรรมืปาละ ช้าวศีรีลงั กา ไดม้ ืาบุร่ ณะ
ใหมือ� กี คู่ร�งั และไดร้ บั ุการบุร่ ณะจัากรัฐบุาลอินเดยี เร�อื ยมืา

44 คศลีูม่ ธอื รนรกั มเนรำ�ียกน�รโศคกึ รษง�การส่งเสริมคณุ ธรรม

สังเวช้น่ยสถานแห่งท�่ ๔ : กสุ ินารา (Kusinala)
( สถานท�่เนอ�่ งด้วยการปรินิพพาน )

กสุ ่ินารา (Kusinala) เป็นหน�งึ ในพืุ้ทธส่ถานทีม� ืคี ู่วามืส่ำคู่ญั ที�สุ่ดของช้าวพืุ้ทธ เป็นทีต� ั�ง
ของส่งั เวช้นยี ส่ถานแหง� ท ี� ๔ ในส่มืยั พื้ทุ ธกาลเปน็ เมือื งเอกหนง�ึ ในส่องของแคู่วน้ มืลั ละ อยต�่ รงขา้ มื
ฝั�ังแมื�น�ำคู่�่กับุเมืืองปาวาเป็นท�ีต�ังของ ส่าลวโนทยานหรือป่าไมื้ส่าละที�พื้ระพืุ้ทธเจั้าเส่ด็จั
ดับุขนั ธปรินิพื้พื้านและเปน็ ส่ถานทีถ� วายพื้ระเพื้ลงิ พื้ระพื้ทุ ธเจัา้
กุส่นิ าราในส่มืยั พื้ทุ ธกาล : ในส่มืัยพื้ทุ ธกาล กุส่นิ าราน�นั เมือ�ื เปรียบุเทยี บุกับุแคู่วน้ อ�นื ๆ
ในส่มืัยพืุ้ทธกาล จััดว�าเป็นแคู่ว้นเล็ก ไมื�คู่�อยมืีคู่วามืส่ำคู่ัญมืากนักในด้านเศีรษฐกิจั แต�การที�
พื้ระพื้ทุ ธองคู่ท์ รงเลอื กเมือื งกสุ ่นิ าราอนั เปน็ เมือื งเลก็ แหง� นเ�ี ปน็ ส่ถานทป�ี รนิ พิ ื้พื้านมืหี ลายส่าเหต ุ
แต�ส่าเหตุส่ำคู่ัญ คู่ือ ทรงทราบุดีว�าเมื�ือพื้ระองคู่์ปรินิพื้พื้านไปแล้ว พื้ระส่รีระและพื้ระบุรมื
ส่ารีรกิ ธาตุของพื้ระองคู่จ์ ักั ถ่กแวน� แคู่ว้นตา� ง ๆ แย�งช้ิงไปทำการบุ่ช้า หากพื้ระองคู่์ปรินพิ ื้พื้าน
ในเมืืองใหญ� เมืืองใหญ�เหล�านั�นอาจัไมื�แบุ�งพื้ระบุรมืส่ารีริกธาตุให้เมืืองเล็ก ๆ เช้�น เมืือง
กุส่ินารา เป็นต้น ซึ่ึ�งก็เป็นคู่วามืจัริงเพื้ราะหลังพื้ระพืุ้ทธองคู่์ปรินิพื้พื้าน เจั้าผู้้่คู่รองแคู่ว้น
ต�าง ๆ ก็ได้ยกกองทัพื้หลวงของตนมืาล้อมืเมืืองกุส่ินาราเพื้�ือจัะแย�งช้ิงพื้ระบุรมืส่ารีริกธาต ุ
แต�ด้วยคู่วามืที�กุส่ินาราเป็นเมืืองเล็ก จัึงต้องยอมืระงับุศีึกโดยแบุ�งพื้ระบุรมืส่ารีริกธาตุให้
ทุกเมือื งโดยไมืต� อ้ งเกดิ ส่งคู่รามื

คมู่ อื นกั เรยี น โครงกาศรลีสธง่ รเสรมรนิม�ำคกณุ �รธศรกึ รษม� 45

กุส่ินาราในปัจัจัุบุัน : ปัจัจัุบุันกุส่ินาราได้รับุการบุ่รณะและมืีป่ช้นียวัตถุส่ำคู่ัญ ๆ
ท�ชี ้าวพื้ทุ ธนิยมืไปส่กั การะคู่อื “ส่ถป่ ปรนิ พิ ื้พื้าน” เป็นส่ถป่ แบุบุทรงโอคู่ว�ำที�เป็นทรงพื้ระราช้
นิยมืในส่มืัยพื้ระเจั้าอโศีกมืหาราช้ ส่ร้างโดยพื้ระเจั้าอโศีกมืหาราช้บุนส่ถ่ปมืียอดมืน มืีฉัตร
ส่ามืช้ั�น “มืหาปรินิพื้พื้านวิหาร” ตั�งอย่�ด้านหน้าในฐานเดียวกันกับุส่ถ่ปปรินิพื้พื้าน ภัายใน
ประดิษฐานพื้ระพืุ้ทธร่ปปางเส่ด็จัดับุขันธปรินิพื้พื้าน ปัจัจัุบุันพื้ระพืุ้ทธร่ปองคู่์น�ีถือได้ว�า
เปน็ จัดุ หมืายส่ำคู่ัญทช�ี ้าวพืุ้ทธจัะมืาส่ักการะ เพื้ราะเปน็ พื้ระพืุ้ทธรป่ ที�มืพี ื้ทุ ธลกั ษณะอนั พื้ิเศีษ
คู่อื เหมือื นคู่นนอนหลบั ุธรรมืดา แส่ดงใหเ้ หน็ วา� พื้ระพื้ทุ ธองคู่ไ์ ดเ้ ส่ดจ็ ัดบั ุขนั ธปรนิ พิ ื้พื้านจัากไป
อยา� งผู้่ห้ มืดกังวลในโลกทงั� ปวง

บัทที่ ๕
หลกั ธรรมที่ใช้ในก�รดำ�เนนิ ชวี ติ

ศีาส่นาทุกศีาส่นามืีหลักธรรมืคู่ำส่อนเป็นเคู่ร�ืองยึดเหน�ียวจัิตใจัของศีาส่นิกช้น โดย
ทกุ ศีาส่นามืเี ปา้ หมืายเดยี วกนั คู่อื “มงุ่ ใหท้ กุ คนมธ่ ีรรมะ มค่ ณุ ธีรรม แลัะสอนใหค้ นเปน็ คนด”่
ดงั นน�ั ศีาส่นาแตล� ะศีาส่นาจังึ มืหี ลกั ธรรมื คู่ำส่อนของตนเอง เพื้อ�ื เปน็ แนวทางในการประพื้ฤติ
ปฏิิบุัติตนในการดำรงช้ีวิตได้อย�างเหมืาะส่มื โดยมืีรายละเอียดหลักธรรมืต�างๆ ท�ีใช้้ใน
การดำเนินช้ีวติ ดังนี�

๑. ความหมายของหลัักธีรรม

หลักธรรมืประกอบุด้วยคู่ำศีัพื้ท์ ๒ คู่ำ คู่ือ หลักและธรรมื ซึ่ึ�งส่ามืารถให้นิยามืคู่วามื
หมืายได้ดงั นี�
๑. หลกั หมืายถึง เส่าทปี� ักไว ้ ที�ผู้ก่ ที�มืั�น เคู่รอ�ื งหมืาย เคู่รือ� งยึดเหนย�ี ว เคู่รื�องจับั ุยึด
ส่าระทม�ี ื�นั คู่งอนั เปน็ ที�ตงั� (ราช้บุณั ฑติ ยส่ถาน. ๒๕๔๖: ๑๒๗๑)
๒. ธรรมื มืผี ู้้ใ่ ห้คู่วามืหมืายไว ้ ดังน�ี
๑) ธรรมื หมืายถึง คูุ่ณคู่วามืดี คู่ำส่ั�งส่อนในศีาส่นา หลักประพื้ฤติปฏิิบุัติ
ในศีาส่นา คู่วามืจัริง คู่วามืยุติธรรมื คู่วามืถ่กต้อง กฎิเกณฑ์ กฎิหมืาย ส่�ิงทั�งหลาย ส่�ิงของ
(ราช้บุัณฑติ ยส่ถาน. ๒๕๔๖: ๕๕๓)

46 คศีลู่มธอื รนรกั มเนร�ำยี กน�รโศคกึ รษง�การสง่ เสรมิ คุณธรรม

๒) ธรรมื น�นั มืคี ู่วามืหมืาย ๔ คู่วามืหมืาย คู่ือ ทีเ� ป็นตวั ธรรมืช้าติ กเ็ รยี กว�า
ธรรมืะ ทเี� ปน็ ตวั กฎิของธรรมืช้าต ิ กเ็ รยี กวา� ธรรมืะ ทเี� ปน็ ตวั หนา้ ทตี� ามืกฎิธรรมืช้าตนิ น�ั กเ็ รยี กวา�
ธรรมืะ ทเี� ปน็ ตวั ผู้ลทเ�ี กดิ จัากหนา้ ทนี� น�ั กเ็ รยี กวา� ธรรมืะดว้ ยเหมือื นกนั จัำไดง้ า� ยๆ ส่นั� ๆ วา� ธรรมื
คู่อื (๑) ธรรมืช้าต ิ (๒) กฎิของธรรมืช้าติ (๓) หน้าที�ตามืกฎิธรรมืช้าติ และ (๔) ผู้ลจัากหนา้ ท� ี
(พืุ้ทธทาส่ภักิ ขุ. ๒๕๔๓:๙๐)
๓) ธรรมื หมืายถึง คู่วามืจัริง คู่วามืดี คู่วามืถ่กต้อง คู่วามืประพื้ฤติช้อบุ
หลกั การ แบุบุแผู้น คู่ำส่ง�ั ส่อนของพื้ระพื้ทุ ธเจัา้ ซึ่ง�ึ แส่ดงใหเ้ ปด่ เผู้ยปรากฏิขึ�น (พื้ระธรรมืปฎ่ ิก.
๒๕๔๐: ๒๓)
๔) ธรรมื คู่ือ ส่ภัาวะที�รักษาคู่นให้เป็นปกติ อะไรท�ีคู่นทำข�ึนแล้ว ส่ามืารถ
รักษาคู่นทำและคู่นไมื�ได้ทำ ให้อย่�ในคู่วามืเป็นปกติได้ ส่�ิงน�ันเรียก ธรรมื (พื้ระราช้วรมืุนี.
๒๕๔๕: ๘๕) จัากคู่วามืหมืายของ “หลกั ” และ “ธรรมื” ดงั กลา� วแลว้ อาจัส่รปุ ไดว้ า� หลกั ธรรมื
หมืายถงึ หลกั คู่ำส่อนทางศีาส่นา ทเ�ี ปน็ คู่วามืจัรงิ เปน็ คู่วามืดงี ามื คู่วามืถก่ ตอ้ ง เมือ�ื นำไปปฏิบิ ุตั ิ
แล้วช้ว� ยใหเ้ กิดคู่วามืดงี ามืในช้ีวติ และส่ังคู่มือย�่ร�วมืกนั อยา� งปกติส่ขุ

๒. หลัักธีรรมสำาหรบั นักเรย่ น

หลกั ธรรมืทีน� กั เรยี นคู่วรยดึ ถอื ในการศีกึ ษาเลา� เรยี น มืหี ลากหลายหลกั ธรรมืทีน� กั เรยี น
จัะนำมืาประยุกต์ใช้้ในช้ีวิตประจัำวันหรือในการศีึกษาเล�าเรียนได้ ทางส่ำนักงานเขตพื้�ืนท�ี
การศีึกษาประถมืศีึกษานนทบุุร ี เขต ๑ จังึ ยกตัวอย�างหลักธรรมืทเ�ี หมืาะส่มืกับุนักเรียน ดงั นี�

คู่มอื นักเรยี น โครงกาศรีลสธง่ รเสรมรนิมำ�คกณุ �รธศรึกรษม� 47

๒.๑ หวั ใจนกั ปราช้ญ์ (สุ จิ ปุ ลั)ิ

หวั ใจันกั ปราช้ญ ์ (http://www.sujipuli.com) เปน็ หลกั ธรรมืเบุอ�ื งตน้ ส่ำหรบั ุนกั เรยี น
ถ้าหากปฏิิบุัติตามืใน ๔ ประการจัะช้�วยให้การเรียนดีขึ�นส่ามืารถที�จัะจััดลำดับุคู่วามืส่ำคู่ัญ
ของเนื�อหากอ� นหลังไดด้ ี คู่อื

๒.๑.๑ สุ่ - สุ่ตตะ - คู่อื การฟูงั อยา� งต�ังใจั (ฟูงั )

๒.๑.๒ จัิ - จัิตตะ - คู่ือ คู่ิดตดิ ตามืและไตรต� รอง (คู่ดิ )

๒.๑.๓ ป ุ - ปุจัฉา - คู่อื การให้ถามืหากมืีคู่วามืส่งส่ยั (ถามื)

๒.๑.๔ ล ิ - ลขิ ติ - คู่อื การจัดบุนั ทึกย�อไวใ้ ห้อา� น (จัด)

ส่จุ ัปิ ุลิ วนิ ิมืุตฺโต กถํ โส่ ปณฑฺ โิ ต ภัเว “ผู้้่ปราศีจัาก ฟูงั คู่ดิ ถามื เขยี น จัะเปน็ บุัณฑิต
ได้อย�างไร”

๒.๒ อทิ ธีบิ าท ๔

อทิ ธบิ ุาท ๔ (ป.อ. ปยุตโฺ ต) (๒๕๔๖) เปน็ หลักธรรมื
ที�ทำให้การทำงานประส่บุคู่วามืส่ำเร็จั ซึ่ึ�งนักเรียนส่ามืารถ
นำหลกั ธรรมืนีไ� ปใช้้ในการดำเนนิ ช้วี ิตและการเรยี นได ้ ดงั น�ี

๒.๒.๑ ฉนั ทะ คู่อื คู่วามืพื้งึ พื้อใจั คู่วามืตอ้ งการ
ที�จัะทำ ใฝั่ใจัรักในส่�ิงนั�นอย�เ่ ส่มือ และปรารถนาจัะทำให้ดี
ยงิ� ขน�ึ

๒.๒.๒ วริ ิยะ คู่ือ คู่วามืเพื้ียร ขยนั หมืัน� เพื้ยี ร
ประกอบุส่ง�ิ นัน� ๆ ด้วยคู่วามืพื้ยายามืเขม้ ืแขง็ อดทน

๒.๒.๓ จัิตตะ คู่ือ คู่วามืคู่ิดตั�งจัิตรับุร่้ในส่ิ�ง
ทท�ี ำและทำส่งิ� นนั� ดว้ ยคู่วามืคู่ดิ เอาจัติ ฝักั ใฝั ่ ไมืป� ลอ� ยใหจ้ ัติ ใจั
ฟูุ้งซึ่�านจัากส่�งิ ทตี� นเองรับุผู้ดิ ช้อบุอย�่

๒.๒.๔ วิมืังส่า คู่ือ คู่วามืไตร�ตรอง หมืั�นใช้้
ปัญญาพื้ิจัารณาใคู่ร�คู่รวญตรวจัตราหาเหตุผู้ลและมืีการ
วางแผู้นปรับุปรงุ อยเ�่ ส่มือ

48 คศีลมู่ ธอื รนรักมเนรำ�ยี กน�รโศคกึ รษง�การส่งเสริมคณุ ธรรม วิริยะไซึ่ร้หมื�นั เพื้ยี รขยนั
วมิ ืังส่านน�ั หมืนั� ฝัึกตรึกตรอง”
“ฉันทะคู่อื คู่วามืพื้อใจั
จัิตตะตงั� ใจัไว้มื�นั

๒.๓ เบญจศ่ลั ๕ (ศล่ ั ๕)

ในบุรรดาหลักคู่ำส่�ังส่อนของพื้ระพืุ้ทธเจั้า “ศีีล ๕” นับุเป็นข้อปฏิิบุัติท�ีช้าวพืุ้ทธร้่จััก
กันดีเพื้ราะเป็นหลักธรรมืท�ีเริ�มืเรียนกันตั�งแต�ช้�ันประถมืศีึกษาไปจันถึงระดับุส่ังคู่มืใหญ� ๆ
อีกทั�งยังส่ามืารถนำมืาปรับุใช้้ในช้ีวติ จัรงิ ได้อกี ด้วย ศีลี ๕ ส่ามืารถจัำง�าย ๆ ไดด้ ังน ี� (พื้ระมืหา
วฒุ ิช้ัย ว.วช้ิรเมืธี) (๒๕๖๒)

ศ่ลัข้อท�่ ๑

ปาณาต์ปิ าต์า เวรมณ่ สิกฺขาปทสำ มาทิยามิ
เวน้ จัากฆา� ส่ัตว์ และการเบุียดเบุยี นช้วี ิตผู้้่อนื�

ศล่ ัขอ้ ท�่ ๒

อทนิ นฺ าทานา เวรมณ่ สิกฺขาปทำสมาทิยามิ
เวน้ จัากการลกั ทรพั ื้ย ์ ลกั ขโมืย และเอาส่ง�ิ ของผู้่้อื�นมืาคู่รอบุคู่รองอยา� งไมืถ� ่กต้อง

ศล่ ัข้อท่� ๓

กาเมสมุ จิ ฉฺ าจารา เวรมณ่ สิกฺขาปทสำ มาทิยามิ
เว้นจัากการประพื้ฤตไิ มืเ� หมืาะส่มืทางเพื้ศี ไมืป� ระพื้ฤติผู้ิดในกามื

ศ่ลัข้อท่� ๔

มสุ าวาทา เวรมณ่ สิกฺขาปทำสมาทิยามิ
เวน้ จัากการพื้ด่ โกหก และกลา� วเทจ็ ั

ศ่ลัขอ้ ท่� ๕

สรุ าเมรย มช้ชฺ ้ปมาทฏฺฐฺ านา เวรมณ่ สิกฺขาปทำสมาทยิ ามิ
เวน้ จัากการดืม� ืส่รุ ายาเมืรยั อนั เป็นที�ตั�งแหง� คู่วามืประมืาท

คมู่ ือนักเรยี น โครงกาศรลีสธง่ รเสรมรนมิ ำ�คกุณ�รธศรกึ รษม� 49

ศ่ลั ๕ เปน็ หลัักประกันช้น้ั เย�ย่ ม
ศีีลข้อท �ี ๑ ประกันช้วี ิต
ศีีลขอ้ ท� ี ๒ ประกันทรพั ื้ย์ส่นิ
ศีีลข้อท �ี ๓ ประกันคู่รอบุคู่รัว
ศีลี ขอ้ ท� ี ๔ ประกันส่ังคู่มื
ศีลี ข้อท �ี ๕ ประกนั ส่ขุ ภัาพื้

๓. หลักั ธีรรมสาำ หรบั ครู

คู่รม่ ืคี ู่วามืส่ำคู่ญั ตอ� การพื้ฒั นาประเทศีมืากทสี� ่ดุ วชิ ้าช้พี ื้หนงึ� เพื้ราะเปน็ อาช้พี ื้ทสี� ่รา้ งคู่น
ใหเ้ ปน็ คู่นด ี คู่นเกง� ดงั นนั� การทคี� ู่รจ่ ัะตอ้ งส่งั� ส่อนลก่ ศีษิ ยใ์ หด้ ใี หเ้ กง� ไดน้ น�ั คู่นเปน็ คู่รต่ อ้ งพื้ฒั นา
ตนเองท�ังในด้านคู่วามืร้่และการประพื้ฤติตนให้เป็นคู่นดี ทางส่ำนักงานเขตพื้ื�นที�การศีึกษา
ประถมืศีึกษานนทบุุรี เขต ๑ จัึงยกตัวอย�างหลักธรรมืที�เหมืาะส่มืกับุคู่ร่ ให้ส่อดคู่ล้องเกณฑ์
มืาตรฐานวชิ ้าช้ีพื้คู่รข่ องคูุ่รุส่ภัา คู่ือ บุคุ ู่คู่ลที�ประกอบุวิช้าช้พี ื้คู่ร่มืีลักษณะพื้น�ื ฐาน ๔ ประการ
คู่ือ รอบุร่้ ส่อนดี มืีคูุ่ณธรรมืตามืจัรรยาบุรรณและมืุ�งมืั�นพื้ัฒนาตนเอง (ส่ำนักงานเลขาธิการ
คูุ่รุส่ภัา. ๒๕๓๒: ๖ – ๙) ดงั นี�

๓.๑ มรรค ๘

มืรรคู่ คู่อื หนทางส่�ค่ ู่วามืดบั ุทกุ ข ์ เปน็ หนงึ� ในอริยส่จั ั ๔ จังึ เรยี กอีกอยา� งว�า ทกุ ขนโิ รธ
คู่ามืนิ ปี ฏิปิ ทา หรอื การลงมือื ปฏิบิ ุตั เิ พื้อ�ื ใหพ้ ื้น้ จัากทกุ ข ์ ประกอบุดว้ ยองคู่ป์ ระกอบุ ๘ ประการ
ในธมั ืมืจัักกปั ปวัตตนส่ต่ ร พื้ระพืุ้ทธเจัา้ ตรสั ่วา� อริยมืรรคู่มือี งคู่์ ๘ นีเ� ป็นทางส่ายกลาง คู่ือเป็น
ขอ้ ปฏิบิ ุัติอนั พื้อดีทีจ� ัะนำไปส่่�คู่วามืหลุดพื้้น

๓.๑.๑ ส่มั ืมืาทฏิ ิฐ ิ คู่อื การเหน็ ช้อบุ หมืายถงึ การเหน็ ช้อบุตามืทำนองคู่ลองธรรมื
เป็นแส่งส่ว�างส่�องทางให้พื้้นทุกข์ คู่ร่ทั�งหลายหากมืีส่ัมืมืาทิฏิฐิและถือปฏิิบุัติเป็นอย�างดี
ยอ� มืเปน็ คู่ร่

๓.๑.๒ ส่มั ืมืาส่ังกัปปะ คู่อื การดำริช้อบุ หมืายถงึ การคู่ดิ อย�างฉลาด รอบุคู่อบุ
ร่จ้ ักั ไตรต� รอง เป็นผู้้ม่ ืวี ิธคี ู่ิด ร้่จัักใช้ค้ ู่วามืคู่ดิ ในทางที�ถก่ ต้องดงี ามื คู่ิดในทางส่ร้างส่รรคู่์ และ
เปน็ ประโยช้น์ทัง� ต�อตนเอง ตอ� ศีิษย ์ และต�อส่ังคู่มื