แผนการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติ พ.ศ. 2564 - 2570

หนว ยงาน แนวทางดาํ เนินงาน

3.2 กรงุ เทพมหานคร (2) จัดทําแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยจังหวัด ใหกําหนดประเด็นการจัดการ
3.3 อําเภอ ความเส่ียงจากสาธารณภัย เปนทิศทางการพัฒนาภายใตแผนพัฒนาจังหวัดและ
3.4 องคกรปกครองสวนทอ งถ่นิ กลุมจังหวัด และสอดคลอ งกับบรบิ ทของอาํ เภอและองคกรปกครองสว นทองถ่นิ
4. ภาคเอกชนและภาคธุรกจิ (3) สรา งการรบั รแู ผนการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั ในทกุ ระดบั
(4) วิเคราะหความเสี่ยงและนําขอมูลประเมินผลความเสี่ยงใหเปนสวนหน่ึง
5. สถาบนั การศึกษา สถาบนั วชิ าการ ในแผนพัฒนาจังหวัดและแผนพัฒนากลุม จังหวดั
ดา นการพฒั นา และหนว ยงานวิจัย (5) ประชุมหารือเพื่อจัดทําแผนปฏิบัติการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยระดับตาง ๆ
รวมถงึ ใหค วามรวมมอื ติดตามและประเมินผล
6. องคก รระดับชุมชน จัดทําแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยกรุงเทพมหานครใหสอดคลองกับ
7. ส่ือ แผนการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ
8. ภาคประชาสังคม
9. องคก รความรวมมอื ระหวางประเทศ จัดทําแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยอําเภอใหสอดคลองกับแผนการปองกัน
และบรรเทาสาธารณภยั จังหวัด

จัดทําแผนปฏิบัติการในการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยขององคกรปกครอง
สวนทอ งถ่ินใหส อดคลองกับแผนการปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั จงั หวดั

มสี ว นรวมในการขับเคล่อื นแผนการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยใหเปนรูปธรรม
ซ่ึงแตละองคกรสามารถนําประเด็นท่ีเกี่ยวของไปดําเนินงานเอง หรือรวมกับ
หนวยงานทั้งภาครัฐ ภาคเอกชนและภาคธุรกิจ และภาคีเครือขายที่เก่ียวของ
ท่ีมุงเนนความรับผิดชอบตอสังคมและสิ่งแวดลอมขององคกร (Corporate Social
Responsibility: CSR) ภายใตห ลกั จรยิ ธรรมและการจดั การความเส่ียงจากสาธารณภัย
อันนาํ ไปสกู ารพัฒนาอยา งยงั่ ยนื

ใหความรแู กภาคีเครอื ขา ยท้งั ดานวิชาการและการปฏิบัติ สนับสนุนเงินทุน ประสาน
ความรวมมือเครือขายการวิจัยเพื่อพัฒนาศักยภาพบุคลากรดานการปองกันและบรรเทา
สาธารณภยั รวมทง้ั การผลิตผลงานวจิ ยั การพัฒนานวตั กรรมและสรา งองคค วามรู

รวมขับเคล่ือนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย ทั้งการประชาสัมพันธการดําเนิน
กิจกรรมหรือโครงการท่ีเก่ียวของ รวมถึงการใหความชวยเหลือสนับสนุนดานตาง ๆ
แกผปู ระสบสาธารณภยั

ผลิตสื่อประชาสัมพันธกระตุนใหทุกภาคสวนของสังคมมีสวนรวมขับเคล่ือน
เผยแพรขอมูลขาวสาร และดําเนินงานภายใตแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย
แหงชาติ รวมถึงสะทอนสถานการณการจัดการความเส่ียงจากสาธารณภัยดานตาง ๆ
ท่ีชัดเจนสูประชาชน ชมุ ชน และหนว ยงานท่เี ก่ยี วขอ ง

ใหความรวมมือและมีสวนรวมกับหนวยงานทุกระดับเพ่ือใหการปองกันและบรรเทา
สาธารณภัยมีประสิทธิภาพ ทั้งการเฝาระวังสถานการณ การประชาสัมพันธ
แจงเตือนภัย การปฏิบัติตามประกาศหรือคําแนะนํา รวมถึงการใหความชวยเหลือ
สนับสนุนดา นตา ง ๆ แกผ ปู ระสบสาธารณภยั ทง้ั กอ น ระหวา งและหลงั การเกดิ สาธารณภยั

ประสานความรวมมือกับหนวยงานและภาคีเครือขาย และรวมขับเคล่ือน
การปองกันและบรรเทาสาธารณภัย โดยสนับสนุนทรัพยากรท้ังดานความรู
และเงินทุน รวมท้ังการติดตามและประเมินผลเพ่ือใหการดําเนินงานสอดคลองกับ
พันธกรณีและขอตกลงระหวา งประเทศทีป่ ระเทศไทยไดใหความตกลงไว

138

(6) การติดตามและประเมินผล โดยการมีสวนรวมของหนวยงานตางๆ กําหนดใหจัดทํารายงาน
ผลการดาํ เนินการเปนประจําทุกป และการติดตามและประเมินผลการนําแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย
แหงชาติไปสกู ารปฏิบัติทุกระดับ โดยมีการแตงต้ังคณะทํางานติดตามและประเมินผลที่เชื่อมโยงกับกลไกประเมินผล
ภายใน เพื่อใหการติดตามและประเมินผลครอบคลุม ท้ังในชวงกลางแผนและปลายแผน รวมทั้งเปนขอมูล
ประกอบการพิจารณาแนวทางในการปรบั ปรงุ หรือทบทวนแผนตอไป

(7) การสนบั สนุนการศึกษาวจิ ัยและพัฒนาองคความรูและนวัตกรรมการจัดการความเส่ียงจากสาธารณภัย
ของประเทศ รวมท้ังการถอดบทเรียน ภายใตแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ เพ่ือใช
ในการจัดการความรู การวางแผน พัฒนาและปรับปรุงการดําเนินงาน รวมถึงการปรับปรุงกฎหมายและระเบียบ
ตา ง ๆ ท่เี กี่ยวของใหม ีมาตรฐานและดําเนนิ การไดอยา งมีประสทิ ธิภาพมากยง่ิ ขนึ้

สรุปกระบวนการขับเคลื่อนแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ พ.ศ. 2564 - 2570
ไปสูการปฏิบตั ิ ดงั แผนภาพที่ 5-1

139

แนวทางขับเคลื่อน นโยบาย ยุทธศาสตร ไปสูก

140 การเสรมิ สราง พัฒนา (1) สรางการมสี วนรวมจากทกุ ภาคสว นในการนําองคความรูการลดความเส่ียง
ความเขาใจเกยี่ วกบั แนวคดิ ไปสกู ารปฏิบตั ริ ะดบั ตา งๆ (ระดับชาติ จงั หวัด อําเภอ และองคก รปกครองสว น
และกําหนดใหประเดน็ การลด (2) สื่อสารความเสย่ี งจากสาธารณภัยและเผยแพรความรูผา นส่ือตางๆ ท่คี รอบคล
ความเสี่ยงจากสาธารณภยั
เปน สาระสาํ คญั ของแผน (1) จดั ทาํ แผนการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยระดบั ตา ง ๆ (ระดับช
และองคก รปกครองสวนทอ งถนิ่ ) และแผนอ่นื ๆ ทเ่ี กี่ยวขอ งกบั การปอ ง
การเชือ่ มโยงเปาหมาย กลยุทธ (2) ประเมนิ ความเสยี่ งจากสาธารณภัย เพื่อการวางแผนและเลือกใชม าต
และมาตรการในการลดความเสย่ี ง (3) ลงทนุ ดานการจัดการความเส่ยี งจากสาธารณภยั แบบสรา งความเป
จากสาธารณภัยจากแผนในทุกระดับ (4) ฝก อบรม การฝก ซอม และการทดสอบแนวทางปฏิบตั ิในการปอ งกนั
ใหเกดิ การบรู ณาการการดาํ เนนิ งาน (5) พัฒนาชมุ ชนหรอื เมอื งใหมขี ีดความสามารถ รูเทาทนั ภัย โดยสงเสร
และการมสี ว นรวมจากทกุ ภาคสว น ในการจัดการความเสี่ยงจากสาธารณภัย (Smart Community/ City)

การจดั สรรทรัพยากรเพอื่ ใช (1) กาํ หนดใหหนว ยงานหลกั และภาคเี ครอื ขายความรวมมอื จัดสรรทร
ประโยชนรวมกันของหนวยงาน งบประมาณ บุคลากร องคค วามรู ขอ มลู เปน ตน ) และการลงทนุ เพอื่ กา
ภาครัฐรวมกบั องคกร ภาคเี ครอื ขาย (2) จัดใหม รี ะบบและกลไกการใชท รัพยากรรว มกนั อยา งมีประสิทธิภาพ
(3) เชอื่ มโยงระบบการจัดสรรทรัพยากรเชงิ พน้ื ที่ ทั้งในระดบั ภมู ิภาค และนาน
และภาคสวนตางๆ (4) เพ่มิ ความสามารถในการเขา ถึงขอ มลู ความเส่ยี งสาธารณภยั ระบบการแจงข

การติดตาม (1) ใหก ลไกติดตาม (2) ใหกลไกประเมนิ ผลลัพธ
และประเมนิ ผล ความกาวหนา การดําเนนิ งานการลด

การศกึ ษา วจิ ยั และพฒั นา และผลการดําเนนิ งาน ความเสี่ยงจากสาธารณภัย
ในรายไตรมาส และสงั เคราะหบทเรียน

เพอ่ื การปรบั ปรุง

(1) จดั การความรู และถอดบทเรียนเพอ่ื การพฒั นาและขยายผล
(2) วจิ ยั และพฒั นาองคค วามรูก ารกาํ หนดมาตรฐานตา งๆ
(3) สรางสรรคนวัตกรรมการจัดการความเสยี่ งจากสาธารณภัยเพื่อใ

เพ่ือใหสอดคลอ งกับสถานการณแ ละสามารถลดความเสยี่ งสาธา

แผนภาพที่ 5-1 กระบวนการขับเคลือ่ นแผนการปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั พ.ศ. 2564

การปฏิบัติ ผลผลติ ผลลพั ธ

งจากสาธารณภัยสูการขบั เคลอื่ นแผน (1) แผนของหนวยงานมีการบรรจุ (1) แผนงาน โครงการ กิจกรรม
นทองถิ่น) แนวคิดการลดความเสี่ยงจากสาธารณภัย และแผนปฏิบัติราชการ ทมี่ กี ารกําหนด
ลุมทุกภาคสวน รวมท้งั กลุมเปราะบาง วัตถุประสงค และตวั ช้ีวดั การลด
(2) ทกุ ภาคสว นสามารถถา ยทอด ความเสี่ยงจากสาธารณภัย
องคความรูก ารลดความเสย่ี งจาก

ชาติ ศูนย ปภ.เขต จังหวัด อาํ เภอ สาธารณภัยสูแนวปฏิบัติในลักษณะ (2) แนวปฏบิ ัตเิ ฉพาะความเสี่ยง
งกันและบรรเทาสาธารณภยั ตางๆ ได จากสาธารณภยั และภัยที่มีความคาบเกีย่ ว
ตรการลดความเส่ยี งจากสาธารณภยั ตอเนื่อง รวมทั้งมาตรการที่มเี ปาหมาย
ปนหุนสว น (3) หุน สว นความรวมมอื เพื่อ การลดความเสี่ยจาสาธารณภัย
นและบรรเทาสาธารณภัยทกุ รปู แบบ การลงทุนดานการจัดการความเสีย่ ง
ริมการพัฒนาระบบอจั ฉรยิ ะ จากสาธารณภัย (3) การลงทุนมาตรการในการลดความ
) เส่ยี งจากสาธารณภัยของทุกภาคสวน
(4) แผนมีความเชื่อมโยงในเปาหมาย รว มกัน ทั้งในภายในและระหวางประเทศ
และวัตถุประสงคก ารลดความเส่ียง
จากสาธารณภยั (4) หนว ยงานสามารถนําไปดําเนนิ การ

รัพยากร (อาทิ เคร่ืองมอื อปุ กรณ (5) หนวยงาน เครอื ขา ย และชุมชนมี ตามแผนและการจัดสรรทรัพยากร
ารลดความเส่ียงจากสาธารณภยั กจิ กรรมการเตรยี มพรอมเพือ่ การ อยางเปนระบบรวมกันทกุ ภาคสวน
ลดเความเสี่ยงจากสาธารณภัย และ
(5) เครือขา ยชมุ ชนปลอดภัยทม่ี ี

านาชาติ ทบทวนบทเรียนจากการฝก ซอ ม การทํากจิ กรรมการลดความเส่ียง
ขาวและการเตือนภยั ของสาธารณะ
(6) แผนการปองกันและบรรเทา จากสาธารณภัย
สาธารณภยั ทุกระดบั มีการดําเนินงาน (6) การจดั การในภาวะฉุกเฉิน

เชงิ บรู ณาการ และการสนธกิ าํ ลงั อยางเปน ระบบ

(1) มคี วามเช่อื มโยงการติดตามและประเมนิ ผล (7) ระบบการตดิ ตามและประเมนิ ผล ดวยมาตรฐานสากล มปี ระสทิ ธิภาพ
โดยมขี อเสนอแนะการดาํ เนินการหรอื เพม่ิ มากข้นึ
ยทุ ธศาสตร เพอ่ื ใหมีการปรบั แผน โดยไม (8) นวตั กรรม เทคโนโลยีท่ีเหมาะสม
ตอ งรอใหแผนส้นิ สุด รวมถงึ องคค วามรู เพื่อเปน แนวทาง (7) แผนไดรบั การปรบั ปรุง จากบทเรียน
(2) การใหชอ งทางการปรับปรุงระหวา ง การปรับปรุงแผนและการดาํ เนินงานใน และการประเมนิ ผล พรอ มทบทวน
การดําเนินการตามยทุ ธศาสตร ทุกมิติ โดยสามารถพัฒนาเปน แนวทาง โดยใหสอดคลองกบั กฎหมายและ
ปฏิบตั ิหรอื ประยุกตใชน วัตกรรม สถานการณสาธารณภยั ทเ่ี ปน ปจจุบัน

ลดความเสี่ยงจากสาธารณภัยใน (8) ชมุ ชน/ เมืองสรางแนวปฏิบตั กิ ารลด

ใชในการปรบั ปรงุ พัฒนา ชมุ ชน/ เมืองได ความเสย่ี งจากสาธารณภยั ตามองค
ารณภยั ไดอยางมปี ระสทิ ธิภาพ (9) รปู แบบขอ มลู ความเสย่ี งและระบบ ความรู/นวัตกรรมของตนเอง

เตอื นภัยที่ครอบคลมุ (9) ประชาชนเขา ถึงขอมลู ความเสี่ยง

4 - 2570 ไปสูการปฏิบตั ิ และสามารถเตรยี มพรอ มเพ่อื ความ

หมายเหตุ : สสสสสเีแีเีมีฟี หขดวาียลงงวอื ง ::::: ผผผผผลลลลล(รผผผผผาลลลลลงติิตติติติ )(((((5151แ8)))))ผแ(แ(น26ลล))กะะ(แา3((ล)7ร2ะ))(ป4(อ)9)(ง5ก)นั (7แ)ลแะลบะ ร(8ร)เทาสาธปาลรอณดภภยัยั แหงชาติ พ.ศ. …. I 140

5.2 การตดิ ตามและประเมนิ ผล

การขับเคล่ือนแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ พ.ศ. 2564 - 2570 ไปสูการปฏิบัติใหบรรลุ
เปาหมายตามท่ีกําหนด จําเปนตองมีกลไกการกํากับ ติดตามและประเมินผลเชิงยุทธศาสตรที่มีกระบวนการ
และการจัดการใหเกิดการทบทวนท้ังดานการจัดการ (Management Review) และการทบทวนผลงาน (Performance
Review) ที่เหมาะสมและทนั ตอ สถานการณ โดยมแี นวทางปฏิบัติ ดังน้ี

5.2.1 ระดับชาติ
(1) แนวทางการติดตามและประเมนิ ผล
ประกอบดวย หลักการประเมินผลสัมฤทธิ์ โดยวิเคราะหการบรรลุถึงเปาหมายการจัดการ

ความเส่ียงจากสาธารณภัย หลักการคิดเชิงเหตุผล โดยเช่ือมโยงความสัมพันธเชิงสาเหตุไปสูผลลัพธและผลกระทบ
ดว ยขอ มลู รวมถึงเหตุผลเชิงประจักษที่เชื่อถือได และหลักความรวมมือระหวางหนวยงาน และภาคสวนตาง ๆ ในสังคม
พรอมท้ังกําหนดใหมีการจัดทํารายงานผลการดําเนินงานเสนอตอประธานคณะกรรมการปองกันและบรรเทา
สาธารณภยั แหง ชาติทราบ

(2) ขอบเขตและกรอบเนือ้ หาการติดตามและประเมินผล
กาํ หนดใหครอบคลุมท้ังในมิติการประเมินภายในและการประเมินภายนอกใหมีความสอดคลอง

เช่อื มโยงสนับสนนุ กนั ทัง้ 2 มิติ ดังนี้
(2.1) การประเมินภายใน (Internal Evaluation)
การประเมินผลภายในใหมีความสอดคลองกับเปาหมายของแผนฯ โดยผูปฏิบัติงาน

ท่ีเกี่ยวของ ดวยระบบรายงาน เชน ระบบตรวจสอบภายใน ระบบประเมินผลเฉพาะเร่ืองที่จําเปน ระบบประเมิน
ความเส่ียงหรือระบบอื่น ๆ เปนประจําทุกป กรอบเน้ือหามุงเนนปจจัยที่นําสูความสําเร็จตามเปาหมายตัวชี้วัด
ของแผน เชน การบริหารจัดการ ระบบสนับสนุนตาง ๆ และกลยุทธ เปนตน โดยมีวัตถุประสงคเพ่ือกํากับ ติดตาม
และประเมินผลเพื่อปรับปรุงการดําเนินงานใหมีประสิทธิภาพมากข้ึน และใชเปนขอมูลประกอบการประเมิน
ภายนอกรองรับการตรวจสอบจากหนวยงานกลางระดับชาติและสื่อสารตอสาธารณะ ประกอบดวย

- การติดตามผลการดําเนินงานตามแนวทางปฏิบัติที่คณะทํางานติดตามและประเมินผล
แผนการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติกําหนด เปนระยะอยางตอเนื่อง เพื่อกําหนดแนวทาง วิธีการติดตาม
และประเมินผล การกํากับติดตามและประเมินผลกระบวนการดําเนินงานและผลผลิตท่ีเกิดข้ึน รวมท้ัง
ใหข อคิดเหน็ ขอ เสนอแนะเพือ่ เปนแนวทางการตดิ ตามและประเมนิ ผลการดําเนนิ งาน

- การประเมินโดยกระบวนการถอดบทเรียน เพ่ือวิเคราะหผลการดําเนินงานปจจุบัน
วิเคราะหห าประเดน็ ปญ หาสาํ หรบั การพัฒนาปรับปรุงการดาํ เนนิ งาน

- การศึกษา วิจัย และประเมินผลเฉพาะเร่ือง เพ่ือคนหาประเด็นการพัฒนางานที่ไม
สามารถจัดเกบ็ ไดจ ากระบบการรายงานการประเมนิ ภายใน

141

(2.2) การประเมินภายนอก (External Evaluation)
การประเมินผลโดยบุคลากรหรือสถาบันหรือหนวยงานภายนอก โดยมุงเนนการประเมินผล

สัมฤทธ์ิ พรอมวิเคราะหปจจัยเงื่อนไขที่สงผลตอการบรรลุเปาหมายของยุทธศาสตร โดยใชผลการประเมินภายใน
เปนสวนหน่ึงของการประเมินภายนอก กรอบการประเมินใหเปนไปตามท่ีคณะอนุกรรมการจัดทําแผนการปองกัน
และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติกําหนด โดยมีกรมปองกันและบรรเทาสาธารณภัยเปนฝายเลขานุการ เพื่อประโยชน
ในการวางแผนระยะยาวทัง้ ดา นปฏิบัติการและดา นนโยบาย

(3) กลไกการตดิ ตามและประเมินผล
คณะอนุกรรมการจัดทาํ แผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ เปนกลไกรับผิดชอบหลัก

ดําเนนิ งานตามแนวทางการขบั เคล่อื นนโยบายและยทุ ธศาสตรไปสกู ารปฏบิ ตั ิ โดยมแี นวทางปฏิบัติ ดงั นี้
- การติดตามและประเมินผลภายใน ใหคณะทํางานติดตามและประเมินผลแผนการปองกัน

และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติเปนกลไกดําเนินงานตามแนวทางการติดตามและประเมินผล และตามวิธีการ
รปู แบบทเ่ี หมาะสม โดยมีองคประกอบ ประกอบดวย บคุ ลากรของหนวยงานที่เกี่ยวของ และมีอํานาจหนาที่จัดทํา
กรอบแนวทางและพัฒนาระบบติดตามและประเมินผล พิจารณาปรับปรุง ทบทวนและกํากับติดตามความกาวหนา
รวมทั้งจดั ทาํ รายงานผลการดําเนินงานเสนอตอคณะอนุกรรมการจัดทําแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย
แหงชาติเพือ่ พิจารณาเสนอตอคณะกรรมการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั แหงชาติตอ ไป

- การติดตามและประเมินผลภายนอก ใหกรมปองกันและบรรเทาสาธารณภัยเปนกลไก
ดําเนินงานตามวิธีการ รูปแบบที่เหมาะสม โดยรับฟงความคิดเห็นจากผูเช่ียวชาญและผูทรงคุณวุฒิในเรื่องท่ีศึกษา
ผแู ทนหนวยงานและภาคีเครอื ขายทเ่ี กี่ยวของ เพื่อใหไดขอเสนอแนะตอกรอบการประเมินผลภายนอกและกํากับ
ดูแลกระบวนการประเมินผลใหเปนไปในทิศทางท่ีถูกตองเหมาะสม สรุปวิเคราะหและสังเคราะหขอเสนอเพ่ือจัดทํา
รายงานผลการดําเนินงานเสนอตอคณะอนุกรรมการจัดทําแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ
และคณะกรรมการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ

142

(4) ขน้ั ตอนการติดตามและประเมินผล ประกอบดว ย

1. กาํ หนดแนวทาง/ กรอบการติดตามและประเมนิ ผล
1.1 แนวทางการขบั เคล่อื นนโยบายและยุทธศาสตรไปสกู ารปฏบิ ัติ
1.2 กําหนดประเดน็ และตวั ชี้วัดการประเมนิ (กระบวนการ ผลผลติ ผลลพั ธ และผลกระทบ)
1.3 แหลงขอมูล ฯลฯ
2. รวบรวมขอมลู ภายใตกรอบการตดิ ตามและประเมินผล ทงั้ ขอมูลปฐมภูมแิ ละขอมูลทตุ ยิ ภมู ิ
3. วิเคราะหข อมูลและจัดทาํ รายงานผลการดาํ เนนิ งาน พรอ มขอ เสนอแนะ
4. นําเสนอผลการประเมนิ ดงั น้ี
4.1 กรณีประเมินภายใน เสนอตอคณะทาํ งานติดตามและประเมินผลแผนการปองกันและบรรเทา

สาธารณภัยแหง ชาติ
4.2 กรณีประเมนิ ภายนอก เสนอตอ กรมปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัย ในฐานะฝายเลขานุการ

5. ปรับปรงุ ผลการประเมินกอนเสนอใหคณะอนกุ รรมการจัดทาํ แผนการปอ งกันและบรรเทา
สาธารณภยั แหงชาติ

แผนภาพที่ 5-2 ขน้ั ตอนการตดิ ตามและประเมินผลแผนการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติ พ.ศ. 2564 - 2570

5.2.2 ระดับภมู ภิ าค/จังหวัด/กรงุ เทพมหานคร
คณะทํางานติดตามและประเมินผลระดับภูมิภาค/จังหวัด/กรุงเทพมหานคร เปนกลไกดําเนินงาน

ตามวิธีการ รูปแบบท่ีเหมาะสม โดยรับฟงความคิดเห็นจากทุกภาคสวน ท้ังหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ
และภาคประชาสังคม โดยประสานกับกลไกประเมินผลภายใน เพ่ือรวมกันกําหนดเปาหมายตัวช้ีวัด ขอบเขต
การประเมินผล โดยมุงเนนผลสัมฤทธ์ิของงานตามประเด็นยุทธศาสตรของแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย
แตละระดับและรายงานผลการดําเนินงานเสนอตอคณะทํางานติดตามและประเมินผลแผนการปองกันและ
บรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ

สรุปความเชื่อมโยงของกลไกการติดตามและประเมินผลแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย
แหงชาติ พ.ศ. 2564 - 2570 ดงั แผนภาพท่ี 5-3

143

คณะกรรมการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาติ รายงาน สาธารณชน

ระ ัดบชา ิต คณะอนุกรรมการจัดทําแผนการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ
(ประสานการขบั เคลอื่ นและการตดิ ตามและประเมนิ ผล)
กกาารรปปรระะเมเมนิ นิ ภภาายยนใอนก
คณะทํางานตดิ ตามและประเมนิ ผลแผนการปอ งกนั และบรรเทา การประเมินภายนอก
สาธารณภยั แหง ชาติ

ระดับภูมิภาค/ จังหวัด/ กทม. คณะทํางานติดตามและประเมินผลระดับภูมภิ าค/จังหวดั / การประเมนิ ภายใน
กรุงเทพมหานคร

แผนภาพท่ี 5-3 ความเช่อื มโยงของกลไกการตดิ ตามและประเมินผล
แผนการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหงชาติ พ.ศ. 2564 - 2570

5.3 การวิจัยและพฒั นา (Research and Development: R&D)

เปนกระบวนการศึกษา เรียนรู คน หาแนวคิด แนวทาง วิธีปฏบิ ัติ การสรางสรรคนวัตกรรม และศึกษาบทเรียน
(Lesson Learnt) ของการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยท่ีเปนเหตุการณสําคัญท่ีผานมา เพื่อนําไปประยุกตใชใน
การพัฒนาเทคนิควิธีการ รูปแบบการดําเนินงานหรือเทคโนโลยีในการจัดการความเสี่ยงจากสาธารณภัยที่เปน
ประโยชนท ง้ั แกป ระชาชนและหนว ยงานทเ่ี กี่ยวของในทกุ ภาคสวน รวมทั้งการนํานวัตกรรมจากการคิดคนหรือ
พัฒนามาปรับปรงุ เปลย่ี นแปลงการจดั การความเสย่ี งจากสาธารณภัยใหม ีประสิทธภิ าพดียง่ิ ข้ึนกวาเดิม

ใหกรมปองกันและบรรเทาสาธารณภัย เปนหนวยงานในการประสานความรวมมือกับกระทรวงการอุดมศึกษา
วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม สํานักงานคณะกรรมการสงเสริมวิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม สาํ นกั งาน
การวิจัยแหงชาติ สํานักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องคการมหาชน) สถาบันวิจัยเพ่ือการพัฒนา
ประเทศไทย (ทีดีอารไอ) สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย และหนวยงานที่เกี่ยวของเพ่ือใหเกิดการมีสวนรวม
ในการขับเคลื่อนการวจิ ัยสกู ารพัฒนาประเทศแบบบรู ณาการและยงั่ ยืน

144

5.4 การทบทวนแผนการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ

พระราชบัญญัติปองกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550 มาตรา 44 กําหนดวาในกรณีท่ีขอเท็จจริงเกี่ยวกับ
สาธารณภยั หรือการปองกันและบรรเทาสาธารณภยั ทีไ่ ดก ําหนดไวใ นแผนตา ง ๆ ตามพระราชบญั ญัตนิ ีเ้ ปลย่ี นแปลงไป
หรือแผนดังกลาวไดใชครบหาปแลว ใหเปนหนาที่ของผูซึ่งรับผิดชอบในการจัดทําแผน ปรับปรุง หรือทบทวน
แผนทอ่ี ยูในความรบั ผิดชอบของตนโดยเรว็

กรณีท่ีไดดําเนินการตามกระบวนการท่ีกําหนดไวในแผนการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ
และไดมีการติดตาม ประเมินผลสัมฤทธ์ิของแผน หรือมีการวิจัยและพัฒนา พบขอบกพรองหรือมีนวัตกรรม
การปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัยทที่ นั สมัยและเหมาะสม ใหพจิ ารณาทบทวนปรับปรุงแผนการปองกันและบรรเทา
สาธารณภยั แหง ชาตไิ ดต ามความเหมาะสม

145

คาํ ยอ ภาคผนวก ก

กห. คาํ ยอ : ชอื่ หนว ยงาน
สป.
ทท. หนว ยงาน
บก.ทท.
นขต.บก.ทท. : กระทรวงกลาโหม
นทพ. : สํานกั งานปลัดกระทรวงกลาโหม
สนภ. : กองทพั ไทย
นพค. : กองบญั ชาการกองทัพไทย
ทบ. : หนว ยข้ึนตรงกองบัญชาการกองทัพไทย
นขต.ทบ. : หนว ยบัญชาการทหารพฒั นา
ทภ. : สาํ นักงานพัฒนาภาค
มทบ. : หนว ยพัฒนาการเคลื่อนที่
ทร. : กองทพั บก
ทรภ. : หนวยขึ้นตรงกองทพั บก
ฐท.กท. : กองทพั ภาค
ฐท.สส. : มณฑลทหารบก
ฐท.พง. : กองทพั เรือ
กปช.จต. : ทัพเรอื ภาค
นรข. : ฐานทพั เรอื กรงุ เทพ
ฉก.นย.ภต. : ฐานทพั เรอื สตั หบี
ทอ. : ฐานทพั เรือพงั งา
นขต.ทอ. : กองบัญชาการปอ งกันชายแดนจันทบรุ ีและตราด
รร.การบนิ : หนวยเรอื รักษาความสงบเรยี บรอ ยตามลาํ แมน ํา้ โขง
บน. : หนว ยเฉพาะกิจนาวกิ โยธนิ ภาคใต
ศบภ.กห. : กองทัพอากาศ
ศบภ.ทบ. : หนว ยขึ้นตรงกองทพั อากาศ
ศบภ.ทร. : โรงเรียนการบนิ กองทัพอากาศ
ศบภ.ทอ. : กองบนิ
ศบภ.บก.ทท : ศูนยบรรเทาสาธารณภยั กระทรวงกลาโหม
ศบภ.สป. : ศูนยบรรเทาสาธารณภยั กองทพั บก
: ศนู ยบรรเทาสาธารณภัยกองทพั เรือ
: ศูนยบ รรเทาสาธารณภัยกองทพั อากาศ
: ศนู ยบ รรเทาสาธารณภัยกองบญั ชาการกองทพั ไทย
: ศนู ยบรรเทาสาธารณภัยสํานักงานปลัดกระทรวงกลาโหม

146

คํายอ หนว ยงาน
นร. : สํานักนายกรัฐมนตรี
สมช. : สํานกั งานสภาความมัน่ คงแหง ชาติ
กอ.รมน. : กองอาํ นวยการรักษาความมน่ั คงภายในราชอาณาจกั ร
ตร. : สํานกั งานตํารวจแหง ชาติ
มท. : กระทรวงมหาดไทย
รมว.มท. : รฐั มนตรวี า การกระทรวงมหาดไทย
ปมท. : ปลัดกระทรวงมหาดไทย
ผวจ. : ผวู าราชการจงั หวัด
อปภ. : อธิบดีกรมปองกันและบรรเทาสาธารณภยั
นอภ. : นายอาํ เภอ
องคก รปฏบิ ตั ิ
กอปภ.ก. : กองอํานวยการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยกลาง
กอปภ.กทม. : กองอํานวยการปองกันและบรรเทาสาธารณภยั กรุงเทพมหานคร
กอปภ.จ. : กองอํานวยการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยจงั หวดั
กอปภ.ทน./ทม./ทต. : กองอาํ นวยการปองกันและบรรเทาสาธารณภัยเทศบาลนคร/เทศบาลเมือง/เทศบาลตําบล
กอปภ.เมืองพทั ยา : กองอาํ นวยการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยเมอื งพัทยา
กอปภ.สนข. : กองอํานวยการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยสาํ นักงานเขต
กอปภ.อ. : กองอํานวยการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั อาํ เภอ
กอปภ.อบต. : กองอาํ นวยการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั องคก ารบริหารสวนตําบล
บกปภ.ช. : กองบัญชาการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ
สปฉ. : การสนับสนนุ การปฏิบตั งิ านในภาวะฉุกเฉนิ
ศบก.อ. : ศนู ยบัญชาการณเ หตกุ ารณอาํ เภอ
ศบก.สนข. : ศูนยบ ัญชาการณเ หตกุ ารณส าํ นกั งานเขต กรุงเทพมหานคร
ศบก.จ. : ศนู ยบ ัญชาการณเ หตกุ ารณจงั หวดั
ศบก.จ. (สวนหนา) : ศนู ยบัญชาการณเหตกุ ารณสวนหนา จงั หวัด
ศบก.กทม. : ศนู ยบัญชาการณเ หตุการณก รุงเทพมหานคร
ศบก.กทม. (สว นหนา ) : ศูนยบญั ชาการณเหตกุ ารณส วนหนา กรุงเทพมหานคร
ศปก.อปท. : ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารฉกุ เฉนิ ทอ งถ่ิน
คณะกรรมการ
ก.ช.ภ.จ. : คณะกรรมการใหค วามชว ยเหลือผูประสบภัยพิบตั ิจังหวดั
กนช. : คณะกรรมการทรัพยากรน้าํ แหงชาติ
กปภ.ช. : คณะกรรมการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหงชาติ
กปอ. : คณะกรรมการปอ งกันอุบัตภิ ยั แหงชาติ
กภช. : คณะกรรมการบรหิ ารระบบการเตือนภัยพบิ ตั ิแหง ชาติ
นปท. : คณะกรรมการนโยบายการรกั ษาผลประโยชนของชาตทิ างทะเล

147

คาํ ยอ หนว ยงาน
ผูบัญชาการและผอู าํ นวยการ
ผบ.ปภ.ช. : ผบู ญั ชาการปองกันและบรรเทาสาธารณภยั แหง ชาติ
(รมว.มท.) (รฐั มนตรีวา การกระทรวงมหาดไทย)

ผอ.กลาง : ผูอํานวยการกลาง
(อปภ.) (อธิบดกี รมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั )

ผอ.จว. : ผูอํานวยการจงั หวดั
(ผวจ.) (ผวู า ราชการจงั หวดั )

ผอ.กทม. : ผูอาํ นวยการกรงุ เทพมหานคร
(ผว.กทม.) (ผูวา ราชการกรุงเทพมหานคร)

ผอ.อําเภอ : ผูอํานวยการอาํ เภอ
(นอภ.) (นายอาํ เภอ)

ผช.ผอ.กทม. : ผชู วยผอู าํ นวยการกรงุ เทพมหานคร
(ผอ.เขต) ผูอํานวยการเขต

ผอ.ทองถิ่น : ผอู ํานวยการทองถน่ิ
(นายกเทศมนตร/ี นายกเมอื งพัทยา/นายกองคการบรหิ ารสว นตําบล)

148



ภาคผนวก ข

ตวั อยา งลกั ษณะภัยและนยิ ามศพั ท

ตัวอยางลกั ษณะภัย
สาธารณภัย หมายถึง อัคคีภัย วาตภัย อุทกภัย ภัยแลง โรคระบาดในมนุษย โรคระบาดสัตว

โรคระบาดสัตวนํ้า การระบาดของศัตรูพืช ตลอดจนภัยอื่นๆ อันมีผลกระทบตอสาธารณชน ไมวาเกิดจาก
ธรรมชาติ มีผูทําใหเกิดขึ้น อุบัติเหตุ หรือเหตุอ่ืนใด ซ่ึงกอใหเกิดอันตรายแกชีวิตรางกายของประชาชน
หรือความเสียหายแกทรัพยสินของประชาชนหรือของรัฐ และใหหมายความรวมถึงภัยทางอากาศและการกอ
วินาศกรรมดวย

1. ภัยจากอคั คีภยั
อัคคีภัย หมายถึง ภยันตรายอันเกิดจากไฟที่ขาดการควบคุมดูแล ทําใหเกิดการติดตอลุกลามไป

ตามบริเวณท่ีมีเช้ือเพลิงเกิดการลุกไหมตอเน่ือง สภาวะของไฟจะรุนแรงมากข้ึน ถาการลุกไหมที่มีเช้ือเพลิง
หนุนเนือ่ ง หรือมีไอของเชือ้ เพลิงถกู ขบั ออกมามากความรอ นแรงก็จะมากยิ่งข้นึ

2. ภัยจากวาตภยั
2.1 ภยั จากพายุหมนุ เขตรอ น (Tropical Cyclone Storm) หมายถึง พายทุ กี่ อ ตัวจากหยอมความ

กดอากาศต่ํากําลังแรง บริเวณใกลเสนศูนยสูตร ซ่ึงมีกระบวนการพาความรอนเกิดข้ึน อุณหภูมินํ้าทะเล
มากกวา 26 องศาเซลเซียสข้ึนไป อากาศไมเสถียรภาพมีการลอยตัวของอากาศไดดีและมีความชื้น ไอนํ้าจะ
กลน่ั ตัวเปนหยดน้ําเล็กๆ ลอยข้ึนลงและจับตัวกันจับตัวกันเปนเมฆในขณะเดียวกันก็ปลดปลอยพลังงานความ
รอนแฝงออกมาจํานวนมากในช้ันบรรยากาศ นอกจากนี้อากาศที่อุนกวาสิ่งแวดลอมเหนือพื้นนํ้าเลื่อนลอยข้ึน
ไปในบรรยากาศทําใหเกิดหยอมความกดอากาศต่ําบริเวณใกลพ้ืนน้ํา เกิดลมหมุนพัดทวนเข็มนาฬิกาเขาสู
ศูนยกลาง (บริเวณซีกโลกเหนือ) และลมหมุนตามเข็มนาฬิการเขาสูศูนยกลาง (บริเวณซีกโลกใต) แลวพัฒนา
ตอไปเปนพายุหมุนเขตรอน (ดีเปรสชั่น พายุโซนรอน และพายุไตฝุน บริเวณมหาสมุทรแปซิฟก ซ่ึงเรียกตาม
แหลง ท่ีเกิดตอ ไป ผลกระทบที่เกดิ ขึ้น กอใหเ กิดความเสียหายของอาคารบานเรือน ตนไม และส่ิงกอสรางตาง
ๆ เปนบริเวณกวางจากความแรงของลมตามแนวเสน ทางเดนิ ของพายุเคลื่อนผาน โดยปกติจะมีความกวาง 50-
300 กิโลเมตรจากศูนยกลางพายุ ซึ่งข้ึนอยูกับขนาดและความแรงของพายุแตละลูก โดยลมจะแรงบริเวณใกล
ศูนยกลางของพายแุ ละความเสียหายจะมีมากท่สี ุด

2.2 ภยั จากคลน่ื พายุซัดฝง (Storm Surge) หมายถงึ ภัยธรรมชาติท่ีเกดิ จากพายุหมุนเขตรอนเคลื่อน
เขาหาฝง ลมระดับ 10 เมตร วัดไดมากกวา 35 นอต (65 กิโลเมตรตอช่ัวโมง) ข้ึนไป ความสูงของคลื่นข้ึนกับ
ความแรงของลมทเี่ กิดจากพายหุ มนุ เขตรอน ทาํ ใหเกดิ ความเสียหายตอ พื้นชายฝงทะเล ระดับความรุนแรงของ
ความเสยี หายจะข้ึนอยกู ับความแรงลมของพายุ สภาพภูมิประเทศ และขนาดของชมุ ชน

2.3 ภัยจากพายุฤดูรอน หมายถึง พายุท่ีเกิดในชวงที่มีลักษณะอากาศรอนอบอาวติดตอกันหลายวัน
และเมื่อมีอากาศเย็นจากความกดอากาศสูงในประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนพัดมาปะทะกับอากาศรอนจะ
ทาํ ใหอากาศรอ นชน้ื ทีเ่ บากวา ลอยตวั ขนึ้ เหนืออากาศเยน็ อยา งรวดเร็ว เกิดเปนเมฆและพายุฟาคะนองที่มียอด
เมฆสูงมาก (เมฆควิ มโู ลนิมบัส) เกิดพายุฟาคะนอง ลมกรรโชกแรง ฟาผา และมักมีลูกเห็บตกตามมาดวย พายุ
ฤดูรอนมักเกิดขึ้นและส้ินสุดลงในชวงเวลาส้ันๆ ไมเกินหนึ่งชั่วโมง และครอบคลุมบริเวณพ้ืนท่ีไมเกิน 20-30
ตารางกิโลเมตร แตจะมีลมกรรโชกแรงท่ีเริ่มสรางความเสียหาย เมื่อมีความรุนแรงลมต้ังแต 50 กิโลเมตร
ตอ ชว่ั โมงขนึ้ ไป

149

2.4 ภัยจากพายุฝนฟาคะนอง หมายถึง ภัยที่เกิดจากพายุลมแรง บางครั้งมีฟาผา และลูกเห็บตก
มักกอตัวข้ึนในพื้นท่ีแคบ ๆ และระยะเวลาสั้น ๆ ซึ่งบอยครั้งมีความเร็วลมเกินกวา 100 กิโลเมตรตอชั่วโมง
สรางความเสยี หายแกพชื ผลทางการเกษตร อาคารบา นเรอื น ตนไม และสง่ิ กอ สรางตาง ๆ

2.5 ภัยจากลูกเห็บ (Hail) หมายถึง กอนน้ําลักษณะเหมือนน้ําแข็งท่ีตกลงมาจากช้ันบรรยากาศใน
รูปของแข็ง ซึ่งรูปรางกอนน้ําแข็งจะมีรูปรางไมแนนอน เกิดจากละอองหยาดฝนซ่ึงเย็นแบบย่ิงยวด (ยังอยูใน
สภาพของเหลวที่อุณหภูมิตํ่ากวาจุดเยือกแข็ง) ในเมฆฝน ปะทะกับวัตถุแข็ง เชน ผงฝุน หรือ กอนลูกเห็บที่
เกาะตัวอยูกอนแลว และแข็งตัวเกาะรอบวัตถุนั้น ๆ เปนกอนนํ้าแข็งขนาดเล็กจับกันเปนกอนขนาดใหญ และ
ลอยตัวข้ึนลงในระยะเวลาหน่ึงเน่ืองจากกระแสอากาศพัดข้ึนลง เมื่อกอนน้ําแข็งเกาะตัวจนเปนกอนใหญมี
นาํ้ หนักเกินกวา ทกี่ ระแสอากาศจะพยงุ ใหลอยอยไู ดแ ละตกลงมา

3. ภัยจากอุทกภยั
3.1 ภัยจากอุทกภัย หมายถึง เหตุการณท่ีมีนํ้าทวมพ้ืนดินสูงกวาระดับปกติ ซ่ึงมีสาเหตุจาก

มีปริมาณนํ้าฝนมากจนทําใหมีปริมาณน้ําสวนเกินมาเติมปริมาณน้ําผิวดินท่ีมีอยูตามสภาพปกติจนเกินขีด
ความสามารถการระบายนํ้าของแมนํ้า ลําคลอง และยังมีสาเหตุมาจากการกระทําของมนุษย โดยการปดกั้น
การไหลของนํ้าตามธรรมชาติ ทั้งเจตนาและไมเจตนา จนเปนอันตรายตอชีวิต ทรัพยสินของประชาชน
และส่งิ แวดลอ ม สามารถจาํ แนกตามลักษณะการเกิดได ดังน้ี

(1) นํ้าทวมขัง/น้ําลนตลิ่ง หมายถึง สภาวะน้ําทวมหรือสภาวะนํ้าลนตลิ่งที่เกิดข้ึนเนื่องจาก
ระบบระบายนํ้าไมมีประสิทธิภาพ มีลักษณะคอยเปนคอยไป อันเปนผลจากการเกิดฝนตกหนัก ณ บริเวณนั้น ๆ
ติดตอกันเปนเวลาหลายวัน มักเกิดข้ึนในบริเวณท่ีราบลุมริมแมน้ําและบริเวณชุมชนเมืองใหญๆ นํ้าทวมขัง
สว นใหญจ ะเกิดบริเวณทา ยนา้ํ และแผเ ปนบรเิ วณกวางเนื่องจากไมสามารถระบายนํ้าไดท ัน

(2) นา้ํ ทว มฉับพลนั หมายถงึ สภาวะน้ําทว มทเ่ี กิดข้ึนอยางฉับพลันในพ้ืนทีเ่ นื่องจากฝนตกหนัก
ในบริเวณพ้ืนท่ีซ่ึงมีความชันมาก และมีคุณสมบัติในการกักเก็บน้ําหรือตานน้ํานอยหรืออาจเกิดจากสาเหตุอ่ืน ๆ
เชน เข่ือนหรืออางเก็บน้ําพังทลาย น้ําทวมฉับพลัน มักเกิดขึ้นหลังจากฝนตกหนัก และมักเกิดข้ึนในบริเวณ
ทรี่ าบระหวางหบุ เขา ซงึ่ อาจจะไมม ีฝนตกหนักในบริเวณน้ันมากอนเลย แตมีฝนตกหนักมากบริเวณตนน้ําท่ีอยู
หางออกไป การเกิดนํ้าทวมฉับพลันมีความรุนแรงและเคลื่อนที่ดวยความเร็วมาก โอกาสท่ีจะปองกันและ
หลบหนจี งึ มนี อย

3.2 ภัยจากดนิ ถลมหรือโคลนถลม หมายถึง ภยั ทเี่ กดิ จากปรากฏการณที่มวลดินหรือหินไถลเล่ือน
ลงจากพ้ืนท่ีสูงสูพ้ืนท่ีต่ํากวาภายใตอิทธิพลแรงโนมถวงของโลก และการมีน้ําเปนตัวกลางทําใหมวลวัสดุเกิด
ความไมมีเสถียรภาพ อัตราการไถลเล่ือนดังกลาวขางตนอาจชาหรือเร็วข้ึนกับประเภทของวัสดุ ความลาดชัน
สภาพสิ่งแวดลอม และปริมาณน้ําฝน ในบางกรณีแผนดินถลมอาจเกิดจากแผนดินไหวหรือภูเขาไฟระเบิด
การเคลื่อนตัวของวัสดุดังกลาวอาจพัดพาตนไม บานเรือน รถยนต สิ่งปลูกสรางอ่ืนๆ ชํารุด หรือพังทลาย
และยังอาจทําใหชองเปดของสะพานและแมนํ้าลําคลองอุดตันจนเปนสาเหตุใหเกิดอุทกภัยข้ึนไดในเสนทาง
การเคลอื่ นตัวปรากฏการณด ังกลาวเปนอันตรายตอ ชีวติ ทรพั ยสินของประชาชนและสิ่งแวดลอม

150

4. ภัยแลง หมายถึง ภัยที่เกิดจากความแหงแลงของลมฟาอากาศ อันเกิดจากการท่ีมีปริมาณฝนนอย
หรือฝนไมตกเปนระยะเวลานานและครอบคลุมพื้นท่ีเปนบริเวณกวาง ทําใหเกิดการขาดแคลนน้ําด่ืม นํ้าใช
พืชพันธุไมตาง ๆ ขาดนํ้าไมสามารถเจริญเติบโตไดตามปกติ เกิดความเสียหายและสงผลกระทบอยาง
กวา งขวางรนุ แรงตอประชาชนโดยภัยแลงเกดิ จากสาเหตุ ดงั นี้

(1) ฝนแลง หมายถึง สภาวะท่ีมีฝนนอยหรือไมมีฝนเลยในชวงเวลาหน่ึงซ่ึงตามปกติจะตองมีฝน
(ภาวะที่ปริมาณฝนตกนอยกวาปกติหรือไมต กตองตามฤดูกาล) โดยข้นึ อยกู ับสถานทแี่ ละฤดูกาล ณ ทน่ี นั้ ๆ

(2) ฝนท้ิงชว ง หมายถงึ ชว งที่มปี ริมาณฝนตกไมถึงวันละ 1 มิลลิเมตรติดตอกันเกิน 15 วัน ในชวง
ฤดูฝน เดือนทีม่ ีโอกาสเกดิ ฝนทงิ้ ชว งสงู คอื เดือนมิถนุ ายนและกรกฎาคม

5. ภัยหนาว หมายถึง ภัยท่ีเกิดจากสภาพอากาศที่มีความหนาวจัด อุณหภูมิต่ํากวา 8 องศาเซลเซียส
และลดลงตอเน่อื งซ่ึงประชาชนไดร ับผลกระทบอยางรุนแรงและกวางขวาง

6. ภยั จากโรคระบาดในมนษุ ย หมายถึง ภัยจากโรคซงึ่ ปรากฏขึ้นในประชากรกลุมหนึ่งในระยะเวลาหนึ่ง
ในอัตราที่สูงขึ้นมากกวาที่คาดการณไว โดยเทียบกับประวัติการเกิดโรคในอดีตโรคน้ันอาจเปนโรคติดตอทาง
สัมผัสหรือไมก็ได แตสง ผลตอชีวิตความเปน อยขู องประชาชนท้งั ในพื้นท่ีเกดิ โรคระบาดและพนื้ ท่ีใกลเ คียง

7. ภัยจากโรคระบาดสัตว หมายถึง ภัยที่เกิดจากโรคซ่ึงปรากฏข้ึนในประชากรสัตวเลี้ยงหรือสัตวปา
โดยเปนโรคติดตอทั้งในสัตวชนิดเดียวกัน ตางชนิดกัน รวมถึงการติดตอมาสูคน ในระยะเวลาหนึ่ง ในอัตรา
ที่สูงขึ้นมากกวาที่คาดการณไว โดยเทียบกับประวัติการเกิดโรคในอดีต สรางความเสียหายตอเศรษฐกิจ
และสขุ ภาพของประชาชน

8. ภัยจากโรคระบาดสัตวน้ํา หมายถึง ภัยที่เกิดจากโรคซึ่งปรากฏข้ึนในประชากรสัตวนํ้า โดยเปน
โรคติดตอทั้งในสัตวนํ้าชนิดเดียวกัน ตางชนิดกัน รวมถึงการติดตอมาสูคน ในระยะเวลาหน่ึง ในอัตราที่สูงข้ึน
มากกวาท่ีคาดการณไว โดยเทียบกับประวัติการเกิดโรคในอดีต สรางความเสียหายตอเศรษฐกิจและสุขภาพ
ของประชาชน

9. ภัยจากการระบาดของศัตรูพืช หมายถึง ภัยที่เกิดจากสิ่งซ่ึงเปนอันตรายแกพืช เชน เชื้อโรค พืช
แมลง สตั ว หรือพืชทอี่ าจกอ ใหเกดิ ความเสยี หายแกพ ืช สงผลใหสว นหน่งึ สว นใดของพืช เชน ตน ตา ตอ แขนง
หนอ กิ่ง ใบ ราก เหงา หัว ดอก ผล เมล็ด เช้ือ และสปอรของเห็ด ไมวาที่ยังทําพันธุไดหรือตายแลว และให
หมายความรวมถึงตัวห้ํา ตัวเบียน ตัวไหม ไขไหม รังไหม ผ้ึง รังผึ้ง และจุลินทรีย จนสงผลกระทบในวงกวาง
ตอ เศรษฐกจิ สงั คม และประชาชน

10. ภยั จากไฟปาและหมอกควัน หมายถึง ภยั ท่เี กดิ จากไฟปาไมวาจะจากสาเหตุใดก็ตาม เกิดขึ้นใน
ปา ธรรมชาติหรือสวนปา กต็ าม แลวลกุ ลามไปไดโดยอสิ ระปราศจากการควบคุม ตลอดจนสงผลใหเกิดฝุน ควัน
และอนุภาคแขวนลอยในบรรยากาศ ภายใตกระแสลมออน และอากาศไมสามารถลอยตัวข้ึนไปในบรรยากาศ
ได ทาํ ใหเกิดอันตรายตอ ทรัพยส ินและสุขภาพของประชาชน

11. ภัยจากมลพิษทางอากาศประเภท PM2.5 หมายถึง เหตุการณที่มลพิษทางอากาศประเภท
ฝุนละอองขนาดไมเกิน 2.5 ไมครอน หรือ PM2.5 ที่มีแหลงกําเนิดจากเหตุการณทางธรรมชาติหรือ
จากกิจกรรมของมนุษยเกิดการสะสมในบรรยากาศ อันเนื่องมาจากสภาพอากาศ ทําให PM2.5 ปกคลุมพ้ืนท่ี
อยอู าศยั ของประชาชน จนมคี วามเส่ียงทจ่ี ะเกดิ ผลกระทบตอสุขภาพของประชาชนจาํ นวนมาก

151

12. ภยั จากแผนดินไหวและอาคารถลม
12.1 ภัยจากแผนดินไหว หมายถึง ภัยธรรมชาติซ่ึงเกิดจากการปลดปลอยพลังงานใตพิภพ ทํา

ใหเกดิ การสัน่ สะเทอื นของพืน้ ดิน การสนั่ สะเทอื นนี้อาจมีระดบั ความรุนแรงข้ันต่ําที่ไมกอใหเกิดความเสียหายใด ๆ
แตบางครั้งกอ็ าจมีระดบั ความรนุ แรงในขน้ั ท่เี ปนอนั ตรายจนกอ ใหเ กิดความเสยี หายอยางใหญหลวงได

12.2 ภัยจากอาคารถลม หมายถึง ภัยท่ีเกิดจากอาคารและสิ่งปลูกสราง ไดแก ตึก บาน โรงเรือน
ราน แพ คลังสินคา สํานักงาน ที่ไดรับความเสียหายจากการโยกไหวตัวรุนแรงของแผนดิน ซึ่งเปนผลมาจาก
แผนดินไหวและกอใหเ กิดความเสยี หายหรือพงั ทลายลงมาได

13. ภยั จากสึนามิ หมายถึง ภัยที่เกิดจากคล่ืนยักษ คําวา สึนามิ เปนภาษาญี่ปุน แปลวา คลื่นทาเรือ
สามารถแบงไดเปน 2 ประเภท ประเภทแรก คือ คลื่นสึนามิเฉพาะแหง (Local Tsunami) มักจะเกิดใกล ๆ
ชายฝงและเคล่ือนเขาถลมชายฝงอยางทันทีทันใด และประเภทท่ีสอง คือ คล่ืนสึนามิที่เดินทางขามทวีป
(Distance Tsunami) มักจะเกดิ จากแผนดินไหวที่คอนขางรุนแรงและสามารถเคลื่อนตัวขามทวีปไปยังชายฝง
ท่ีอยูหางไกลหลายหม่ืนกิโลเมตร โดยสาเหตุของการเกิดคลื่นสึนามิ มีหลายสาเหตุ เชน แผนดินไหว ภูเขาไฟ
ระเบิด ดินถลม และอุกกาบาตตกลงสูมหาสมุทร โดยภัยจากสึนามิกอ ใหเ กดิ ความเสียหายทั้งตอชีวิตประชาชน
และสงิ่ ปลกู สรา งตลอดแนวพืน้ ที่ราบชายฝง

14. ภัยจากการคมนาคม หมายถึง ภัยจากอุบัติเหตุจากการจราจรทางบก ทางน้ํา และทางอากาศ
ภัยจากระบบขนสงมวลชนขนาดใหญ ภัยจากกระบวนการขนสงสารเคมีและวัตถุอันตราย และภัยจาก
การรว่ั ไหลของนาํ้ มันและวตั ถุอันตรายในแหลง นา้ํ รวมถึงการเทท้ิงน้าํ มันหรอื ของเสียในแมน ้าํ หรือทะเล

15. ภยั ทางอากาศ หมายถึง ภัยอันเกิดจากการโจมตที างอากาศ โดยอากาศยาน อาวธุ นาํ วถิ ี ขีปนาวธุ
หรอื สง่ิ ใด ๆ ทสี่ ามารถเคลอ่ื นที่หรือทรงตัวบนอากาศ และการโจมตีดงั กลา วสง ผลกระทบตอชีวิตและทรัพยสิน
ของประชาชน

16. ภัยจากการกอวินาศกรรม
16.1 ภัยจากการกอวินาศกรรม หมายถึง ภัยท่ีเกิดจากการกระทําใด ๆ อันเปนการมุงทําลาย

ทรพั ยส ินของประชาชนหรอื ของรัฐหรอื ส่ิงอนั เปน สาธารณปู โภค หรือการรบกวน ขัดขวาง หนวงเหนี่ยว ระบบ
การปฏิบัติงานใด ๆ ตลอดจนการประทุษรายตอบุคคลอันเปนการกอใหเกิดความปนปวนทางการเมือง การ
เศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ โดยมุง หมายทีจ่ ะกอ ใหเกดิ ความเสยี หายตอความม่นั คงของรฐั

16.2 ภัยจากการกอการราย หมายถึง ภัยที่เกิดจากการกระทําใด ๆ ท่ีสรางความปนปวนให
ประชาชนเกิดความหวาดกลัว หรือเพ่ือขูเข็ญหรอื บบี บงั คับรฐั บาล หรือองคการระหวางประเทศใหกระทําหรือ
ละเวนกระทําการอยา งหนึ่งอยา งใด อันกอใหเ กิดความเสียหายตอชีวติ และทรพั ยส นิ ท่ีสําคัญ

16.3 ภัยจากการกอการรายสากล หมายถึง ภัยท่ีเกิดจากการปฏิบัติการของบุคคล หรือกลุม
บคุ คลทม่ี งุ หวงั ผลตามเง่ือนไขขอเรียกรองทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ซ่ึงสวนใหญจะปฏิบัติการลวงลํ้า
เขตแดน หรือเก่ียวพันกับชาติอื่น การกระทํานั้นอาจเปนไปโดยเอกเทศ ปราศจากการสนับสนุนจากรัฐใด ๆ
หรือมีรัฐใดรัฐหน่ึงสนับสนุนรูเห็นก็ได เม่ือเกิดข้ึนยอมมีผลกระทบโดยตรงตอผลประโยชนของชาติ พันธกรณี
ระหวางประเทศ นโยบายของชาติทั้งดานการเมืองและการปองกันประเทศ การเศรษฐกิจและสังคมจิตวิทยา
ชื่อเสียงและเกียรติภูมิของชาติ

152

นยิ ามศพั ท

กลยุทธ (Strategy) หมายถึง แผนท่ัว ๆ ไป หรือคําแนะนําท่ีเลือกมาใชเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงค
ของการปองกันและบรรเทาสาธารณภยั

กลุมเปราะบาง (Vulnerable Group) หมายถึง กลุมบุคคลที่มีความสามารถจํากัดในการเผชิญ
เหตกุ ารณสาธารณภัย ซง่ึ ตอ งการความดูแลเปนพิเศษ เชน เด็ก สตรีมคี รรภ ผูส ูงอายุ บุคคลทุพพลภาพ ผูปวย
ผูพ ลัดถิน่ ผลู ภี้ ยั คนตางดาว เปน ตน

การควบคมุ พื้นท่ี (Area Command) หมายถงึ การกาํ กบั ดแู ลการจัดการเหตฉุ ุกเฉนิ ท่เี กิดขึ้น ในชวง
เวลาเดียวกันหลายเหตกุ ารณ และมีองคกรระบบการบัญชาการเหตกุ ารณหลายองคกรแยกกันทําหนาท่ีจัดการ
เหตฉุ กุ เฉินท่ีเกดิ ขนึ้ แตล ะเหตกุ ารณ หรอื ทําหนา ที่กํากับดูแลการจัดการเหตุฉุกเฉินขนาดใหญหรือเหตุฉุกเฉินท่ี
กําลงั ลุกลามขยายตัวซ่ึงมที ีมงานจัดการเหตฉุ ุกเฉนิ หลายทมี งานเขา มามีสวนเกีย่ วของ

การเขาใจและตระหนักถึงความเส่ียง (Risk - Informed) หมายถึง กระบวนการสรางความเขาใจ
ความเสี่ยง โดยมีขอมูลความเส่ียงครบถวนและรอบดาน และนําไปสูแนวทางปฏิบัติเพื่อลดความเส่ียง เชน
การลงทุนเพ่ือการลดความเส่ียง (Risk – Informed Investment) หมายถึง การสรางความเขาใจความเส่ียง
ดานการลงทุน ซ่ึงนําไปสูการปฏิบัติเพื่อลดความเส่ียงโดยเนนไปที่ความคุมคาของการลงทุน เพราะหากไมมี
การลงทุนมลู คาความสูญเสยี และความเสียหายจะมากกวา มลู คาของการลงทุน

การจัดการในภาวะฉุกเฉิน (Emergency Management) หมายถึง การจัดระบบและบริหารจัดการ
ทรพั ยากรและความรบั ผดิ ชอบเพือ่ เผชิญเหตุการณฉ ุกเฉินทุกรปู แบบ

การซอมสราง (Reconstruction) หมายถึง การฟนฟูโครงสรางและส่ิงกอสรางที่ไดรับความเสียหาย
จากเหตุการณสาธารณภยั ใหกลับมาสสู ภาพทีส่ ามารถใชง านไดด ังเดมิ

การเตรียมความพรอม (Preparedness) หมายถึง ความพยายามในการเตรียมการรับมือ
กบั สาธารณภยั มงุ เนนกิจกรรมตาง ๆ ที่ทําใหผูคนมีความสามารถในการคาดการณ เผชิญเหตุ และจัดการกับ
ผลกระทบจากสาธารณภัยอยางเปนระบบ หากมีการเตรียมความพรอมไดดีจะทําใหสามารถดําเนินการตาง ๆ
ไดอยางเหมาะสมท้ังในชวงกอน ระหวาง และหลังการเกิดสาธารณภัย และเพิ่มโอกาสในการรักษาชีวิต
ใหป ลอดภัยจากเหตุการณสาธารณภยั ไดมากขึ้น

การเตือนภัยลวงหนา (Early Warning) หมายถึง การใหขอมูลขาวสารที่เปนประโยชนและทัน
เหตุการณผานทางหนวยงาน/องคกรตาง ๆ เพ่ือใหบุคคลที่กําลังเผชิญความเส่ียงตอการเกิดสาธารณภัย
สามารถกระทําการอยางใดอยางหนึ่งเพ่ือหลีกเลี่ยงหรือลดความเสี่ยงและพรอมท่ีจะรับมือกับสถานการณได
อยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ

การบริหารจัดการความเสี่ยงจากภัยพิบัติ/สาธารณภัย (Disaster Risk Management: DRM)
หมายถึง กระบวนการอยางเปนระบบของการใชคําส่ัง ทางการบริหารองคกรและทักษะ ความสามารถ
เชิงปฏบิ ตั กิ ารเพื่อดําเนินยทุ ธศาสตร นโยบาย มาตรการ หรือกิจกรรมตาง ๆ เพื่อหลีกเล่ียง ลด หรือถายโอน
ความเปน ไปไดใ นการเกดิ ภัยพบิ ัติ รวมทงั้ การเพิ่มศักยภาพในการจัดการปญหา เพ่ือเตรียมพรอมรับผลกระทบ
ทางลบของภยั

153

การบริหารจัดการความเส่ียงแบบธรรมาภิบาล (Risk Governance) หมายถึง ระบบควบคุมและ
จัดการความเส่ยี ง รวมถงึ การตรวจสอบและประเมนิ ผลจากหนวยงานภายในและหนวยงานภายนอกองคกรที่มี
ประสิทธิภาพ โดยนําผลของการประเมินดงั กลาวเสนอใหผ มู ีอาํ นาจตัดสินใจตอไป

การบริหารจัดการภัยพิบัติ/สาธารณภัย (Disaster Management: DM) หมายถึง การใชกลไก
กระบวนการและองคประกอบในการดําเนินงาน เพ่ือจุดมุงหมาย ในประสิทธิผลและประสิทธิภาพของ
ปฏิบัติการดานภัยพิบัติ เชน การปองกัน การลด ผลกระทบ การเตรียมพรอม การเผชิญเหตุ การชวยเหลือ
บรรเทาทุกข ตลอดจนการบรู ณะซอมแซมและพัฒนา

การบรรเทาทุกข (Relief) หมายถึง การใหค วามชว ยเหลอื เบือ้ งตน ในทนั ทที ี่เกิดสาธารณภัยเพ่ือรักษา
ชีวติ และตอบสนองความตอ งการข้นั พ้นื ฐานใหผปู ระสบภัยสามารถดาํ รงชพี อยูได

การบัญชาการ (Command) หมายถึง การทําหนาที่อํานวยการ ส่ังการหรือการควบคุมโดยอาศัย
อํานาจท่กี าํ หนดไวอยา งชดั เจนในกฎหมาย กฎระเบยี บหรืออาํ นาจหนาท่ีทไี่ ดร บั มอบ

การบัญชาการแบบมีเอกภาพ (Single Command) หมายถึง โครงสรางการบัญชาการพื้นฐานที่
ผบู ญั ชาการเหตุการณจ ะรบั ผิดชอบการบริหารจดั การเหตกุ ารณท ั้งหมดโดยลําพัง

การบัญชาการรว ม (Unified Command) หมายถึง การประยุกตใชระบบบัญชาการเหตุการณเมื่อมี
หนวยงานท่ีมีอํานาจหนาที่ตามกฎหมายในการจัดการเหตุฉุกเฉินที่เกิดขึ้นมากกวาหนึ่งหนวยงาน หรือเม่ือเหตุ
ฉกุ เฉินท่ีเกดิ ขึ้นขยายตวั ขามขอบเขตอํานาจหนา ทท่ี างการเมือง หนวยงานตางๆ จะทํางานรวมกันผานตัวแทน
ของแตละหนวยงานท่ีไดรับการแตงต้ังเปนสมาชิกในหนวยบัญชาการรวม มีหนาที่หลักในการกําหนด
วตั ถุประสงคและกลยทุ ธรว ม และจดั ทาํ แผนเผชิญเหตุที่จะใชรวมกนั เพียงแผนเดยี ว

การบัญชาการเหตุการณ (Incident Command) หมายถึง หนวยบัญชาการที่ทําหนาที่รับผิดชอบ
การจัดการเหตุการณฉุกเฉินที่เกิดข้ึนในภาพรวม และประกอบดวยผูบัญชาการเหตุการณ และเจาหนาที่
สนบั สนุนทไี่ ดร บั การมอบหมาย

การประเมินความเสียหายและความตองการความชวยเหลือ (Damage and Needs Assessment :
DANA) หมายถึง การประเมินผลกระทบจากสาธารณภัยเพ่ือวิเคราะหความสามารถของผูประสบภัยในการ
เผชิญสถานการณฉุกเฉินดวยตนเอง รวมทั้งความตองการความชวยเหลือเพิ่มเติมจากหนวยงานภายนอก เชน
ความชว ยเหลอื ดานอาหาร นา้ํ ด่มื การรักษาพยาบาล สุขอนามัยและการกําจัดส่ิงปฏิกูล ดานสุขภาวะ ที่พักพิง
อปุ กรณยังชพี

การประเมินความเสียหายและความสูญเสีย (Damage and Loss Assessment : DALA) หมายถึง
การวิเคราะหผลกระทบจากสาธารณภัย เปนการประมาณการเชิงปริมาณวาเกิดผลกระทบอะไรข้ึนจาก
เหตุการณสาธารณภัย โดยอาศัยการเก็บขอมูลทุติยภูมิจากพ้ืนท่ีประสบภัย ขอมูลจากการประเมินจะนําไปใช
ในการประมาณการซอ มสรา งส่ิงกอ สรา งท่ีเสยี หายไป และเพ่อื ใชในการวางแผนเพื่อการฟน ฟจู ากความสูญเสยี

154

การประเมินความเส่ียง (Risk Assessment) หมายถึง กระบวนการกําหนดลักษณะ ขนาด หรือ
ขอบเขตของความเสี่ยงโดยการวิเคราะหภัยท่ีเกิดขึ้น รวมท้ังประเมินสภาวะการเปดรับตอความเสี่ยง
ความเปราะบาง ในการรับมือของชุมชนที่อาจเปนอันตรายและคาดการณผลกระทบตอชีวิต ทรัพยสิน
การดํารงชีวิตและสิ่งแวดลอม เปนการวิเคราะหความนาจะเปนในการเกิดผลกระทบจากภัยในพ้ืนท่ีหนึ่ง ๆ
มปี ระโยชนในการวางแผนเพื่อการจัดการความเสีย่ งท่ีอาจเกดิ ขึน้ ในอนาคต

การประสานงาน ณ จุดเดียว (National Single Window: NSW) หมายถึง การเชื่อมโยงขอมูล
ทางอิเล็กทรอนิกสแบบไรเอกสาร ระหวางหนวยงานท่ีเกี่ยวของในกระบวนการ นําเขา สงออกสินคา
เพื่ออํานวยความสะดวกใหแกผูประกอบการ ในการตรวจสอบใบอนุญาต และใบรับรองตางๆ
ทางอิเล็กทรอนิกสกอนการตรวจปลอยสินคา ระบบนี้จะทําหนาที่ประสานกิจกรรมทางอิเล็กทรอนิกส
แบบครบวงจร ผูประกอบการสามารถรับสงขอมูลทางอิเล็กทรอนิกสกับองคกรที่เกี่ยวของไดอัตโนมัติ
ตลอด 24 ช่วั โมง โดยไมตอ งเดนิ ทางไปตดิ ตอ กับหนวยงานตา งๆ ดว ยตวั เอง

การปรับตัว (Adaptation) หมายถึง การปรับตัวในระบบธรรมชาติหรือระบบมนุษยเพ่ือตอบสนอง
ตอสิ่งเราทางภูมิอากาศหรือผลกระทบท่ีเกิดขึ้นจากสาธารณภัย ซ่ึงจะชวยลดความเสียหายท่ีอาจเกิดข้ึน
หรอื ชว ยสรางโอกาสจากสภาวะวิกฤตได

การปองกัน (Prevention) หมายถึง มาตรการหรือแนวทางตางๆ เพ่ือชวยขจัดผลกระทบเชิงลบ
จากเหตุการณสาธารณภัยท่ีอาจเกิดกับบุคคลหรือทรัพยสินใหหมดไปอยางสิ้นเชิง ครอบคลุมถึงมาตรการ
เชงิ โครงสรา งและมาตรการที่ไมใ ชเชงิ โครงสรา ง

การปองกันภัยฝายพลเรือน (Civil Defense) หมายถึง การปองกันพลเรือนใหปลอดภัยจากการ
โจมตีทางทหาร แตปจจุบันครอบคลุมถึงการชวยใหพลเรือนปลอดภัยจากการคุกคามทางสาธารณภัย
ดวย หนาท่ีของกองกําลังปองกันภัยฝายพลเรือน (Civil Defense Force) จากเดิมท่ีมีแตการฝกการทหาร
จงึ หมายรวมถึงการดูแลใหประชาชนปลอดภัยจากสาธารณภัยและการปฏิบัติการชวยเหลือเม่ือเกิดเหตุสาธารณภัย
เชน การชวยเหลือเคล่ือนยายในชวงอพยพ การชวยกระจายถุงยังชีพ การอํานวยความสะดวกในการขนสง
อปุ กรณและเครอ่ื งมอื เครอื่ งใช การชว ยซอ มแซม กอสรางบานเรือนที่เสียหายจากภัยธรรมชาติ

การเผชิญเหตุ (Response) หมายถึง มาตรการหรือการปฏิบัติการตาง ๆ ท่ีควรเกิดข้ึนอยางรวดเร็ว
และทันทว งทีเพอ่ื รักษาชวี ติ และใหความชวยเหลือบรรเทาทุกขขั้นพ้ืนฐานแกประชาชนที่ไดรับความเดือดรอน
จากเหตุการณสาธารณภัย เชน การกูชีพกูภัย การปฐมพยาบาล การแจกถุงยังชีพและสิ่งของบรรเทาทุกข
การบญั ชาการในเหตุการณฉกุ เฉนิ การประสานงานเพือ่ ลําเลยี งผูปวย การบรหิ ารจัดการศูนยอ พยพ

การฝกการปองกันและบรรเทาสาธารณภัย (Exercise) หมายถึง การจําลองสถานการณเพ่ือฝกฝน
ทักษะหรือซักซอมกระบวนการการดําเนินงานที่ไดวางแผนไว เปนแบบฝกหัดเพื่อใหผูที่มีบทบาทหนาที่และ
ความรับผิดชอบในการรับมือสถานการณฉุกเฉินไดฝกซอมข้ันตอนปฏิบัติท่ีจําเปน ทําใหมีทักษะสามารถใช
เคร่อื งมอื อปุ กรณต างๆ ไดอ ยางถูกตอง ซง่ึ ชวยใหพ รอมปฏบิ ัติงานไดจ รงิ หากเกิดสาธารณภยั ขนึ้

การฟนฟู (Recovery) หมายถึง การปรับสภาพระบบสาธารณูปโภค การดํารงชีพ และสภาวะวิถี
ความเปนอยูข องชุมชนทป่ี ระสบภัยใหกลบั สูสภาวะปกติ หรือพัฒนาใหดยี ่งิ ข้ึนกวาเกาตามความเหมาะสม โดย
การนําเอาปจจัยตางๆ ในการลดความเสี่ยงจากสาธารณภัยเขามาชวยในการฟนฟูดวย (Build back better)
หมายรวมถงึ การซอ มสราง (Reconstruction) และการฟน สภาพ (Rehabilitation)

155

การฟนสภาพ, การเยียวยา (Rehabilitation) หมายถึง การจัดการความเสียหายหรือผลท่ีเกิดจาก
สาธารณภัยเพื่อพลิกฟนสภาวะการดํารงชีพของชุมชนที่ไดรับผลกระทบจากการเกิดสาธารณภัยใหกลับคืนสู
สภาพที่เปนอยูกอนหนานี้ รวมทั้งการดูแลสภาพจิตใจและจิตสังคม (Psychosocial Support) ของผูไดรับ
ผลกระทบ ตลอดจนการกระตุน และชวยเหลอื ใหเกิดการปรบั ตวั ใหเขากับการเปลี่ยนแปลงตามความจําเปน

การรรู บั ปรบั ตัว และฟนคืนกลับ (Resilience) หมายถึง ความสามารถของระบบ ชุมชน หรือสังคมท่ีมี
ความเสยี่ งตอ สาธารณภยั ในการเรยี นรูเก่ียวกับสภาพความเสี่ยงภยั ของตน รวมทัง้ รจู กั วางมาตรการและการปฏิบตั ิตัว
เพ่ือชวยลดหรือถายโอนความเสี่ยงดังกลาว เพื่อลดโอกาสในการไดรับผลกระทบจากสาธารณภัยและหากประสบ
กับสาธารณภัยก็สามารถฟนตัวจากผลของภัยไดดวยแนวทางและในระยะเวลาที่เหมาะสม หมายรวมถึง
ความสามารถของชมุ ชนในการดูแลรกั ษาโครงสรา งและกลไกพื้นฐานที่จําเปน ใหปลอดภยั จากสาธารณภัยดวย

การลดความเส่ียงจากภัยพิบัติ (Disaster Risk Reduction: DRR) หมายถึง แนวคิดและวิธีปฏิบัติ
ในการลดโอกาสที่จะไดรับผลกระทบทางลบจากสาธารณภัยผานความพยายามอยางเปนระบบที่จะวิเคราะห
และบริหารจัดการปจจัยที่เปนสาเหตุและผลกระทบของสาธารณภัย เพ่ือดําเนินนโยบาย มาตรการ หรือ กิจกรรม
ตาง ๆ ในการลดความลอแหลม ลดปจจัยท่ีทําใหเกิดความเปราะบาง และเพ่ิมศักยภาพในการจัดการปญหา
มเี ปาหมายในการลดความเสีย่ งทีม่ ีอยูใ นชุมชนและสังคมในปจ จุบัน และปองกันความเส่ียงที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต

การลดผลกระทบ (Mitigation) หมายถึง ปฏิบัติการลดผลกระทบทางลบโดยตรงของภัยที่เปน
อันตรายตอสังคมและสิ่งแวดลอม เนื่องจากผลกระทบทางลบของภัยโดยมากไมสามารถขจัดใหหมดไป
อยางสิ้นเชิง แตขนาดและความรุนแรงของความเสียหายสามารถลดทอนลงไดจากการดําเนินนโยบาย
และกิจกรรมตาง ๆ

การวิเคราะหความเส่ียง, การประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment) หมายถึง กระบวนการ
กําหนดลักษณะ ขนาด หรือขอบเขตของความเส่ียงโดยการวิเคราะหภัยท่ีเกิดข้ึนและประเมินสภาวะการ
เปดรับตอความเสี่ยง (Exposure) ความเปราะบาง (Vulnerability) และศักยภาพ (Capacity) ในการรับมือ
ของชุมชนทอี่ าจเปน อันตรายตอ ชีวติ และทรพั ยสิน การดาํ รงชีวติ และส่ิงแวดลอม เปนการวิเคราะหความนาจะ
เปนในการเกดิ ผลกระทบจากภยั ในพ้ืนทีห่ นึ่ง ๆ มีประโยชนในการวางแผนเพอ่ื จดั การความเสย่ี งอยางมีระบบ

ทีมสนับสนุนการจัดการเหตุการณ (Incident Management Assistance Team: IMAT) หมายถึง
การจัดรูปแบบการบัญชาการเหตุการณ ซ่ึงประกอบดวยทีมงานบัญชาการและทีมงานปฏิบัติการ และ
เจาหนาท่ีท่ีเหมาะสมอ่ืนๆ ภายในโครงสรางระบบบัญชาการณ ท่ีสามารถจะจัดสงไปปฏิบัติงานหรือลงมือ
ปฏบิ ตั ิงานไดตามความจาํ เปน มีการกาํ หนดคุณสมบัติและการรบั รองอยางเปน ทางการ

การส่ือสารความเส่ียง (Risk Communication) หมายถึง การติดตอส่ือสาร เช่ือมโยงแลกเปลี่ยนขอมูล
ขาวสารและความคิดเห็นระหวางผูประเมินความเส่ียง (Risk Assessor) ผูจัดการความเสี่ยง (Risk Manager)
ผูบริโภค ภาคอุตสาหกรรม สถาบันการศึกษาและกลุมหรือองคกรอื่นที่เกี่ยวของและสนใจ (Stake Holder)
เพื่อใหไดมาซึ่งขอมูลท่ีถูกตองและแมนยํา อาจกลาวไดวาการส่ือสารความเสี่ยงนั้นมีอยูในทุกกระบวนการ
ของการวเิ คราะหค วามเสี่ยง

156

การอพยพ (Evacuation) หมายถึง การเคล่ือนยาย การกระจาย และการนําพลเรือนออกจากพื้นที่
อันตราย หรือพ้ืนที่ที่อาจเปนอันตรายอยางเปนระบบตามขั้นตอนและมีการกํากับดูแล รวมถึงการรับรอง
และการดแู ลบคุ คลเหลาน้ใี นสถานทปี่ ลอดภัยดว ย

ขาวสาร (Intelligence) หมายถึง ขาวสารที่เก่ียวกับเหตุฉุกเฉินท่ีเกิดข้ึนเปนองคประกอบที่สําคัญ
ของการบัญชาการเหตุการณ เปน ภารกิจของสวนแผนงานซ่งึ มงุ เนนไปทีข่ า วสารในเหตุฉกุ เฉนิ

ขดี ความสามารถ , ศกั ยภาพ (Capacity) หมายถึง ความสามารถท่ีจะกระทําการอยางใดอยางหน่ึง
หรอื ความสามารถที่อาจจะพฒั นาตอ ไปใหเปน ประโยชนม ากขึน้

คลังสํารองทรัพยากร (Stockpiling) หมายถึง วัสดุหรือเสบียงที่สะสมไวเพ่ือใชในเวลาฉุกเฉินหรือ
ยามเกดิ ภัยพิบัติ เชน อปุ กรณป ฐมพยาบาล อาหาร นํา้ ด่ืม ไฟฉาย ถุงนอน เคร่อื งนงุ หม เครอ่ื งประกอบอาหาร

ความปกติใหม , ฐานวิถีชีวิตใหม (New Normal) หมายถึง รูปแบบการดําเนินชีวิตอยางใหม
ทแ่ี ตกตางจากอดีตอันเนื่องจากมีบางสิ่งมากระทบ จนแบบแผนและแนวทางปฏิบัติที่คนในสังคมคุนเคยอยางเปน
ปกตแิ ละเคยคาดหมายลวงหนาไดต องเปล่ียนแปลงไปสูวถิ ใี หมภ ายใตห ลักมาตรฐานใหมท่ีไมคนุ เคย

ความเปราะบาง (Vulnerability) หมายถึง ปจจัยหรือสภาวะใดๆ ท่ีทําใหชุมชนหรือสังคม
ขาดความสามารถในการปกปองตนเอง ทําใหไมสามารถรับมือกับสาธารณภัย หรือไมสามารถฟนฟูไดอยาง
รวดเร็วจากความเสียหายอันเกิดจากสาธารณภัย ปจจัยเหลานี้มีอยูในชุมชนหรือสังคมมานานกอนเกิด
สาธารณภยั และอาจเปน ปจจัยท่ที าํ ใหผ ลกระทบของภัยมคี วามรนุ แรงมากขึน้

ความรวมมือระหวางภาครัฐและภาคเอกชน (Public-Private Partnership: PPP) หมายถึง
การรวมลงทุนระหวางภาครัฐและภาคเอกชนในกิจการของรัฐ โดยมักเปนการใหเอกชนรวมลงทุนในโครงการ
พื้นฐาน หรือโครงการใหบริการสาธารณะในระยะยาวท่ีมุงเนนการใหบริการที่มีประสิทธิภาพคุมคากับตนทุน
มากกวาภาครัฐจะดําเนินการเอง เปนทางเลือกในการพัฒนาประเทศอยางมีประสิทธิภาพ ซึ่งใหเอกชนมีสวน
รวมในกจิ กรรมตาง ๆ เชน การกอสราง การดําเนินการบํารุงรักษา การจัดหาเงินทุน การใหบริการ ซ่ึงเอกชน
เปนผบู ริหารจัดการความเสีย่ งของโครงการตามระยะเวลาและรายละเอียดของสัญญาที่กาํ หนดไว

ความลอแหลม (Exposure) หมายถึง การที่ผูคน อาคารบานเรือน ทรัพยสิน ระบบตางๆ หรือ
องคป ระกอบใดๆ มีที่ตงั้ อยใู นพืน้ ท่ีเส่ียงภัยและอาจไดร บั ความเสียหาย

ความเส่ียงจากภัยพิบัติ (Disaster Risk) คือ โอกาสหรือความเปนไปไดในการไดรับผลกระทบทางลบ
จากการเกิดสาธารณภัย โดยผลกระทบสามารถเกิดข้ึนกับชีวิต สุขภาพ การประกอบอาชีพ ทรัพยสิน และบริการ
ตา งๆ ในระดบั บุคคลชมุ ชน สังคม หรือประเทศ

ความสูญเสีย (Loss) หมายถึง ความเปล่ียนแปลงของการหมุนเวียนสินคาและบริการ รวมถึงสภาพ
ทางเศรษฐกิจซึ่งเปนผลจากสาธารณภัย ความเปลี่ยนแปลงน้ีเกิดขึ้นตั้งแตชวงระยะเวลาที่เกิดสาธารณภัย
จวบจนกระทง่ั มกี ารซอมแซมหรือสรางใหมของทรัพยสินที่เสียหาย และมีการฟนฟูทางเศรษฐกิจอยางสมบูรณ
ในบางกรณีอาจใชเวลาหลายป

157

ความเสียหาย (Damage) หมายถึง ทรัพยสินทางกายภาพ เชน อาคารและสวนประกอบ โครงสราง
พ้ืนฐาน สินคาท่ีเก็บไวในคลัง และทรัพยากรธรรมชาติ ท่ีถูกทําลายทั้งหมดหรือบางสวน โดยความเสียหาย
อาจเกิดขึ้นระหวางหรือภายหลังจากประสบเหตุการณภัยในทันที ความเสียหายถูกวัดในเชิงกายภาพและคิด
คํานวณดว ยมลู คา ทดแทนเปนตวั เงิน

ผลกระทบ (Impact) หมายถงึ ผลที่เกดิ ขึน้ หรืออาจเกิดข้ึนกับประชาชน สังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดลอม
จากการเกดิ เหตุการณใด ๆ

ผูบัญชาการเหตุการณ (Incident Commander) หมายถึง บุคคลท่ีมีหนาที่รับผิดชอบการดําเนิน
กจิ กรรมทั้งหมดทเี่ กยี่ วขอ งกบั เหตุฉุกเฉนิ ทเี่ กิดข้ึน และรับผิดชอบการพัฒนากลยุทธ และยทุ ธวิธี และการสั่งใช
และการจัดสงทรัพยากร ผูบัญชาการเหตุการณมีอํานาจหนาท่ีและความรับผิดชอบโดยรวมตอการปฏิบัติการ
ตอบโตเหตฉุ กุ เฉิน และรับผดิ ชอบการจัดการการปฏบิ ตั กิ ารตอบโตเ หตฉุ กุ เฉินในสถานทเี่ กดิ เหตทุ ั้งหมด

ผูอํานวยการ (Director) หมายถึง ผูอํานวยการกลาง ผูอํานวยการจังหวัด ผูอํานวยการอําเภอ
ผอู าํ นวยการทอ งถนิ่ และผอู ํานวยการกรุงเทพมหานคร

แผนที่เส่ียงภยั (Hazard Map) หมายถึง แผนทแ่ี สดงพื้นที่ซ่ึงมีความเสี่ยงตอการเกิดภัย เชน อุทกภัย
สึนามิ ภูเขาไฟ ระเบิด เปนผลของการประเมินความเปนไปได ความถ่ีของการเกิดภัย ตลอดจนความรุนแรง
ของภยั นน้ั ๆ

แผนเผชิญเหตุ (Incident Action Plan) หมายถึง แผนซึ่งจัดทําเปนลายลักษณอักษรหรือสั่งดวย
วาจาซึง่ ประกอบดวยวัตถุประสงคท ัว่ ไปทส่ี ะทอ นหรือแสดงถงึ กลยุทธในภาพรวมสําหรับการจัดการเหตุฉุกเฉิน
อาจรวมถึงการกําหนดทรัพยากรท่ีจะใชในการปฏิบัติงาน ภารกิจท่ีมอบหมาย และขอมูลขาวสารสําหรับ
จัดการเหตฉุ กุ เฉนิ ระหวา งชว งระยะเวลาการปฏบิ ัติการชว งหน่ึงหรอื หลายชว ง

ภัย (Hazard) หมายถึง เหตุการณท่ีเกิดจากธรรมชาติหรือการกระทําของมนุษยท่ีอาจนํามาซึ่ง
ความสูญเสยี ตอ ชวี ติ ทรพั ยส นิ ตลอดจนทาํ ใหเ กิดผลกระทบทางเศรษฐกิจ สงั คม และสงิ่ แวดลอ ม

ภัยพิบัติ (Disaster) หมายถึง การหยุดชะงักอยางรุนแรงของการปฏิบัติหนาท่ี ของชุมชนหรือสังคม
อันเปนผลมาจากการเกิดภัยทางธรรมชาติหรือเกิดจากมนุษย ซึ่งสงผลตอชีวิต ทรัพยสิน สังคม เศรษฐกิจ
และสงิ่ แวดลอมอยา งกวางขวางเกนิ กวา ความสามารถของชุมชนหรือสังคมท่ีไดรับผลกระทบดังกลาวจะรับมือ
ไดโ ดยใชท รัพยากรทมี่ อี ยู

ภาคประชาสังคม (Civil Society) หมายถึง บุคคล หนวยงาน หรือองคกรอิสระซ่ึงไมแสวงหาผลกําไร
ที่มีบทบาทในการดําเนินกิจกรรมเพ่ือสาธารณะ มีเปาหมายเพ่ือกอใหเกิดความเปลี่ยนแปลงที่ดีดานสังคม
และส่งิ แวดลอม

มาตรฐานการปฏิบัติงาน (Standard Operating Procedure: SOP) หมายถึง วิธีการท่ีไดกําหนด
หรือจัดทาํ ขึน้ เพือ่ ใหผ ูมีหนา ทีเ่ ก่ียวขอ งปฏบิ ัติตามอยา งเปน กจิ วตั รในการทาํ งานอยางใดอยางหน่งึ

ยุทธวิธี (Tactics) หมายถึง การใชงานและการกํากับดูแลทรัพยากรท่ีปฏิบัติการตอบโตเหตุฉุกเฉิน
เพ่อื ใหบรรลุวัตถุประสงคท ีก่ าํ หนดข้นึ ดวยกลยุทธ

ระบบเตือนภัยลวงหนา (Early Warning System) หมายถึง ระบบที่มีศักยภาพในการประมวลผล
ขอมูลและแจงเตือนตามชวงระยะเวลา เพื่อใหบุคคล ชุมชน และหนวยงานท่ีเสี่ยงตอภัยมีเวลาเพียงพอ
ในการเตรยี มการและรบั มอื ไดอยางเหมาะสม เพอื่ ลดโอกาสการเกิดอันตรายและความสญู เสยี

158

ระบบบัญชาการเหตุการณ (Incident Command System: ICS) หมายถึง แนวทางในการบริหาร
จัดการเหตุการณท่ีเกี่ยวของกับภัยทุกประเภทอยางมีมาตรฐานในพ้ืนท่ีเกิดเหตุ ต้ังแตเหตุฉุกเฉินขนาดเล็กไป
จนถึงเหตุฉุกเฉินท่ีมีความซับซอน โดยผูปฏิบัติงานในบทบาทหนาที่ตาง ๆ จากหนวยงานท่ีเก่ียวของสามารถ
ดําเนินการรวมกันไดภายใตการบัญชาการแบบรวมศูนย (unified command) โดยปกติมีการจัดโครงสราง
ระบบเพื่อการปฏิบัติงานใน 5 สายงานหลัก คือ สวนบัญชาการ (command) สวนปฏิบัติการ (operation)
สวนแผนงาน (planning) สวนสนับสนุนกําลังบํารุงหรือโลจิสติกส(logistics) และสวนการเงิน/การบริหาร
จัดการ (finance/administration) ซึ่งมีความยืดหยุนในการปรับลดหรือขยายสวนงานท่ีอาจจําเปนหรือไม
จําเปนตอ งใชงาน ขน้ึ อยกู ับลักษณะของเหตุการณนั้น ๆ

สวนสนับสนุน (Logistics Section) หมายถึง สวนที่ตอบสนองการสงกําลังบํารุงท่ีจําเปน และ
ตอบสนองการรองขอรับการสนับสนุนในดานเทคโนโลยีและการสื่อสาร สวัสดิการและความม่ันคงของมนุษย
พลังงาน ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม และงบประมาณและการบริจาค เพื่อใหการจัดการในภาวะ
ฉกุ เฉินดําเนนิ ไปอยางมปี ระสทิ ธิภาพและประสิทธผิ ล โดยใหห นวยงานที่รบั ผิดชอบภารกิจในแตละดานรวมกัน
จัดทาํ ขอบเขต แผนงาน ภารกจิ และโครงสรางภายในของสว นฯ

ศูนยบัญชาการเหตุการณ (Incident Command Post) หมายถึง สถานที่ท่ีจัดตั้งข้ึนในพื้นท่ีเพ่ือใช
ในการดําเนินภารกิจหลัก ศูนยบัญชาการอาจจะต้ังอยูรวมกันกับฐานท่ีตั้งหรือสถานท่ีอื่นๆ ท่ีจัดต้ังข้ึน
เพ่อื วตั ถปุ ระสงคในการจดั การเหตุฉกุ เฉนิ

ศนู ยป ฏบิ ตั ิการฉุกเฉนิ (Emergency Operations Center: EOC) หมายถึง สถานที่ทใี่ ชประสานงาน
ดานขอมูลขาวสารและทรัพยากรเพื่อสนับสนุนการดําเนินกิจกรรมการจัดการเหตุฉุกเฉิน (การปฏิบัติการใน
สถานท่ีเกิดเหตุ) ศูนยปฏิบัติการฉุกเฉินอาจเปนสถานที่ชั่วคราวหรืออาจเปนสถานที่ศูนยกลางหรือสถานท่ี
มั่นคงถาวรกวาหรืออาจจัดต้ังในองคกรในระดับสูงกวา หรืออาจจัดตามภารกิจหลักแตละดาน หรือจัดตาม
ขอบเขตอาํ นาจหนา ทีแ่ ละพ้ืนทีร่ บั ผดิ ชอบ

ศูนยประสานขอมูลรวม (Joint Information Center: JIC) หมายถึง สถานที่ท่ีจัดตั้งขึ้นเพื่อทําหนาท่ี
ประสานขอมูลขาวสารสาธารณะที่เก่ียวของกับการดําเนินกิจกรรมการจัดการเหตุฉุกเฉิน ศูนยประสานขอมูล
รว มเปนจดุ กลางของการตดิ ตอ สาํ หรบั ส่อื ขาวทุกประเภท

ศูนยพักพิงช่ัวคราว (Temporary shelter) หมายถึง สถานท่ีเพ่ือใหผูประสบภัยใชอยูอาศัยเมื่อไม
สามารถเขาถึงที่อยูอาศัยตามปกติได อาจเปนสถานท่ีที่สรางจากวัสดุชั่วคราว เชน เต็นท บานจากวัสดุ
สังเคราะห ท่ีพักอาศัยชั่วคราวชนิดอื่นหรือในสถานการณใดสถานการณหน่ึง อาจเปนสวนหน่ึงของนโยบาย
หรอื เปนเอกสารท่ีจดั ทําตางหาก โดยมีรายละเอยี ดดา นบุคลากร สถานที่ ระยะเวลา และแนวทางในการปฏิบัติ
อยา งชัดเจน

หนวยงานสนับสนุน (Supporting Agency) หมายถึง หนวยงานท่ีใหการสนับสนุน และ/หรือใหความ
ชวยเหลือดา นทรัพยากรแกหนวยงานอนื่ ๆ

เอกภาพในการบัญชาการ (Unity of Command) หมายถึง หลักการของระบบการบัญชาการ
เหตุการณที่กําหนดใหแตละบุคคลท่ีทําหนาท่ีตอบโตเหตุฉุกเฉินจะไดรับการมอบหมายใหอยูภายใต
ผูควบคมุ ดแู ลเพยี งหนงึ่ คนเทา นัน้

159



ภาคผนวก ค

หนว ยงานรบั ผิดชอบการดําเนนิ งานภายใตยทุ ธศาสตร

ยทุ ธศาสตรท ี่ 1 : การมุง เนน การลดความเส่ยี งจากสาธารณภัย

กลยุทธ / แนวทางปฏิบัติ หนวยงานรับผิดชอบ
หลัก สนบั สนนุ

กลยทุ ธท่ี 1 : พฒั นาและสง เสริมใหม รี ะบบการประเมนิ ความเสย่ี งจากสาธารณภัยทุกระดบั (ระดบั ชาติ จังหวัด อําเภอ องคกรปกครอง

สว นทอ งถ่ิน)

1. แนวทางปฏบิ ัตใิ นการประเมนิ ความเสยี่ งจากสาธารณภยั - กระทรวงมหาดไทย - องคก รภาครฐั
2. แนวทางปฏิบตั ใิ นการใชผลการประเมนิ ความเส่ียงเพือ่ - กระทรวงกลาโหม - ภาคประชาสังคม
- กระทรวงเกษตรและสหกรณ - องคกรปกครองสวนทอ งถ่ิน
การวางแผน
3. แนวทางปฏิบัติในการสรา งความรคู วามเขาใจเร่ือง - กระทรวงคมนาคม
การลดความเสี่ยงจากสาธารณภัยเพ่ือนาํ ไปสกู ารปฏิบัติ - กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ
และสงิ่ แวดลอ ม
- กระทรวงดจิ ิทัลเพอ่ื เศรษฐกิจ
และสงั คม
- กระทรวงพลังงาน
- กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
- กระทรวงสาธารณสขุ
- สาํ นกั งานสภาพฒั นาการเศรษฐกจิ
และสังคมแหง ชาติ
- สาํ นกั งานทรัพยากรนาํ้ แหง ชาติ

กลยทุ ธท ี่ 2 : พัฒนามาตรการลดความเสี่ยงจากสาธารณภัย

1. แนวทางปฏิบัตใิ นการหลกี เล่ียงความเสย่ี ง (Risk Avoidance) - กระทรวงมหาดไทย - องคก รปกครองสวนทองถนิ่
- กระทรวงการพฒั นาสังคม - หนว ยงานท่ีเกี่ยวขอ ง
2. แนวทางปฏิบัติในการปองกันและลดผลกระทบจากความเสี่ยง และความมน่ั คงของมนุษย
(Risk Prevention and Mitigation) - กระทรวงการคลัง
3. แนวทางปฏิบตั ใิ นการถา ยโอนความเสย่ี ง (Risk Transfer) - สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนา

ระบบราชการ
- สาํ นกั งานพฒั นาเทคโนโลยอี วกาศ
และภมู ิสารสนเทศ (องคการมหาชน)

4. แนวทางปฏบิ ตั ใิ นการยอมรบั ความเสยี่ ง (Risk Acceptance) - กระทรวงมหาดไทย - องคกรปกครองสวนทอ งถน่ิ
- กระทรวงกลาโหม - หนวยงานทเี่ กย่ี วของ

- กระทรวงดจิ ิทัลเพื่อเศรษฐกจิ และสงั คม
- กระทรวงพาณชิ ย
- กระทรวงเกษตรและสหกรณ
- กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ
และสง่ิ แวดลอ ม
- กรมประชาสัมพันธ
- กองทพั เรอื

160

กลยทุ ธ / แนวทางปฏบิ ัติ หนว ยงานรับผดิ ชอบ สนบั สนนุ

หลัก
- สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้าํ
(องคก ารมหาชน)
- สํานกั งานพฒั นาเทคโนโลยอี วกาศ
และภมู สิ ารสนเทศ (องคการมหาชน)

กลยุทธที่ 3 : สงเสริมใหทุกภาคสว นและทกุ ระดับเสริมสรา งความเปนหนุ สว นในการลดความเสี่ยงจากสาธารณภยั

1. แนวทางปฏบิ ตั ิในการกาํ หนดใหเ ปน นโยบายแหง รัฐ - กระทรวงการคลงั - หนว ยงานทเี่ ก่ียวของ
ที่สําคญั - กระทรวงมหาดไทย
2. แนวทางปฏิบัติในการรวมเปนหนุ สว นในการลดความ - ภาคประชาสังคม
เสย่ี งจากสาธารณภยั - สถาบันทางการศกึ ษา องคก รวจิ ยั
นกั วชิ าการ ผูเช่ยี วชาญ

ยุทธศาสตรท ่ี 2 : การเพ่ิมประสิทธภิ าพระบบบริหารจดั การและประยุกตใชนวัตกรรมดานสาธารณภัย

กลยทุ ธ / แนวทางปฏบิ ัติ หนวยงานรบั ผดิ ชอบ
หลัก สนับสนนุ

กลยุทธที่ 1 : พัฒนาระบบสารสนเทศดานสาธารณภยั

1. แนวทางปฏบิ ตั ิในการจัดทาํ แพลตฟอรม (Platform) - กระทรวงมหาดไทย - กระทรวงเกษตรและสหกรณ
2. แนวทางปฏิบตั ใิ นการจดั ทํามาตรฐานชดุ ขอมลู สาธารณภยั - กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจ - กระทรวงคมนาคม
3. แนวทางปฏิบัติในการพัฒนาระบบวิเคราะหและ และสงั คม - กระทรวงสาธารณสขุ
- สํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล - กระทรวงพลงั งาน
ประมวลผล - สํานกั งานทรัพยากรน้ําแหง ชาติ
4. แนวทางปฏิบัติในการจัดทําระบบนําเสนอขอมูลและการ (องคการมหาชน)
เขาถึงขอมลู - สํานักงานพฒั นาเทคโนโลยีอวกาศ
และภมู ิสารสนเทศ (องคการมหาชน)

กลยุทธท ี่ 2 : พัฒนาการจดั การองคความรดู า นการจัดการความเสีย่ งจากสาธารณภัย

1. แนวทางปฏิบัติในการสงเสริมใหมีการวิจัย และพัฒนา - กระทรวงการอุดมศึกษา - หนว ยงานทเ่ี ก่ยี วขอ ง
เทคโนโลยี วทิ ยาศาสตร วิจัยและนวตั กรรม
2. แนวทางปฏบิ ตั ใิ นการสงเสริมใหบ คุ ลากรไดรับการพัฒนา - กระทรวงศกึ ษาธิการ
องคค วามรูไปสกู ารเปน ผูเ ชี่ยวชาญดา นการจดั การความเสย่ี ง - กระทรวงมหาดไทย
จากสาธารณภัยตามมาตรฐาน

3. แนวทางปฏิบัติในการสงเสริมกระบวนการจัดการความรู
ดา นสาธารณภัย

กลยุทธท ี่ 3 : พัฒนาการส่ือสารความเส่ียงจากสาธารณภยั ท่ีมีประสทิ ธภิ าพ

1. แนวทางปฏิบตั ิในการพฒั นาและสรางรูปแบบการส่ือสาร - สํานักงานคณะกรรมการกิจการ - หนว ยงานที่เกี่ยวขอ ง
ความเสีย่ งจากสาธารณภัยสูสาธารณะ กระจายเสียง กิจการโทรทัศน
2. แนวทางปฏิบัติในการพัฒนาระบบเตือนภัยแบบครบวงจร และกิจการโทรคมนาคมแหง ชาติ
(End-to-End Early Warning System) ท่ีสามารถแจง - กระทรวงมหาดไทย
เตือนภัยท่ีหลากหลายประเภทภยั (Multi-Hazard)

161

กลยุทธ / แนวทางปฏิบัติ หนวยงานรับผิดชอบ
หลัก สนับสนุน

กลยทุ ธท ่ี 4 : สง เสรมิ การลงทนุ ดา นการจดั การความเส่ยี งจากสาธารณภยั แบบมีสว นรว มจากภาครัฐ เอกชน และภาคประชาสังคม

ในระดบั ชาติ จงั หวดั อําเภอ และองคก รปกครองสวนทอ งถน่ิ

1. แนวทางปฏิบัติในการสงเสริมใหภาครัฐ ภาคเอกชน - กระทรวงการคลงั - หนว ยงานทเี่ กย่ี วของ

และภาคประชาชนมีการลงทุนแบบมีสวนรวมดานการ - กระทรวงมหาดไทย

จดั การความเสี่ยงจากสาธารณภยั - กระทรวงการอดุ มศกึ ษา วทิ ยาศาสตร

2. แนวทางปฏบิ ัติในการเสรมิ สรา งความเปน หุนสว นระหวาง วิจยั และนวตั กรรม

ภาครัฐ เอกชน และประชาชนในการจัดการความเสี่ยงจาก - กระทรวงศึกษาธิการ

สาธารณภัยในทุกระดับ - กระทรวงวฒั นธรรม

3. แนวทางปฏิบัติในการกําหนดกลไก/มาตรการ - กระทรวงสาธารณสุข

ทางการเงินและการคลัง เพื่อสงเสริมการจัดการความ

เสี่ยงจากสาธารณภัย

4. แนวทางปฏิบัติในการสงเสริมธุรกิจประกันภัยเพื่อลด

ความเส่ียงจากสาธารณภยั

กลยทุ ธท ี่ 5 : เสรมิ สรางการมสี ว นรวมของทุกภาคสว นในการจัดการความเส่ียงจากสาธารณภัย

1. แนวทางปฏิบัติในการพัฒนาความรวมมือระหวางภาคี - กระทรวงมหาดไทย - หนวยงานทีเ่ กีย่ วของ

เครอื ขา ย ภาคประชาชน อาสาสมัคร และอน่ื ๆ - ก ร ะ ท ร ว ง ก า ร พั ฒ น า สั ง ค ม

2. แนวทางปฏิบตั ใิ นการพฒั นาศกั ยภาพชมุ ชนหรือเมอื งใหมี และความมัน่ คงของมนุษย

ขีดความสามารถในการจัดการความเสย่ี งจากสาธารณภัย - กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร

วจิ ัยและนวตั กรรม

- กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

- สภากาชาดไทย

ยุทธศาสตรท ี่ 3 : การสงเสริมความเปน หุนสว นระหวางประเทศในการจดั การความเสี่ยงจากสาธารณภยั

กลยุทธ / แนวทางปฏบิ ัติ หนวยงานรับผดิ ชอบ
หลัก สนับสนุน

กลยทุ ธท่ี 1 : เสริมสรางความเปนหุนสว นยุทธศาสตรด านการจดั การความเส่ียงจากสาธารณภยั ระหวางประเทศ

แนวทางปฏิบัติในการสงเสริมความเปนหุนสวนยุทธศาสตร - กระทรวงมหาดไทย - หนวยงานที่เก่ยี วขอ ง
ดานการจัดการความเส่ียงจากสาธารณภัยท้ังแบบทวิภาคี - กระทรวงการตา งประเทศ
และพหภุ าคขี องประเทศไทยและประเทศหุนสว น

กลยทุ ธท ่ี 2 : พฒั นาระบบการประสานความชว ยเหลอื ดา นมนษุ ยธรรมทม่ี เี อกภาพ

1. แนวทางปฏิบัติ “การรับ” ความชวยเหลือดาน - กระทรวงการตา งประเทศ - หนวยงานที่เกี่ยวของ

มนษุ ยธรรมจากตางประเทศ - กระทรวงมหาดไทย

- กระทรวงกลาโหม

- กระทรวงการคลัง

162

กลยุทธ / แนวทางปฏบิ ัติ หนว ยงานรับผดิ ชอบ
หลกั สนับสนุน

2. แนวทางปฏิบัติ “การให” ความชวยเหลือดานมนุษยธรรม - กระทรวงการตางประเทศ - ภาคเอกชน
แกต า งประเทศ - กระทรวงมหาดไทย - มลู นธิ ิ
- กระทรวงกลาโหม - หนว ยงานท่เี กีย่ วของ
- กระทรวงสาธารณสุข

กลยทุ ธท ี่ 3 : ยกระดบั มาตรฐานการปฏิบตั ิงานดา นมนษุ ยธรรม

แนวทางปฏิบัติเพื่อยกระดับมาตรฐานการปฏิบัติงาน - กระทรวงการคลัง - กระทรวงตา งประเทศ
ดานมนุษยธรรม - กระทรวงมหาดไทย - กระทรวงสาธารณสุข
- กระทรวงกลาโหม
- หนว ยงานทเี่ กย่ี วของ

กลยทุ ธที่ 4 : สง เสริมความเปนประเทศที่มีบทบาทนาํ ดานการจัดการความเส่ยี งจากสาธารณภยั

1. แนวทางปฏิบัติสงเสริมและพัฒนาการใหความชวยเหลือ - กระทรวงมหาดไทย - หนว ยงานที่เกี่ยวของ
ดานมนุษยธรรมท้ังภายในและระหวางประเทศตาม - สํานักงานคณะกรรมการพัฒนา
มาตรฐานตามหลกั สากล ขาราชการพลเรือน
- สํานักงานคณะกรรมการพัฒนา
ระบบราชการ
- กระทรวงสาธารณสุข

2. แนวทางปฏิบัติใหการสนับสนุนความเปนหุนสวนทาง - หนว ยงานทเี่ ก่ยี วของ
วิชาการ และจัดใหมโี ครงการศึกษาวจิ ยั ฝกอบรมและศึกษา
ดูงาน ดานการพัฒนามาตรฐานการลดความเส่ียงจาก
สาธารณภัยรว มกบั นานาชาติ

ยทุ ธศาสตรท่ี 4 : การจดั การในภาวะฉุกเฉินแบบบรู ณาการ

กลยทุ ธ / แนวทางปฏบิ ตั ิ หลัก หนว ยงานรบั ผิดชอบ
สนบั สนุน

กลยทุ ธท่ี 1 : พัฒนามาตรฐานการจดั การในภาวะฉกุ เฉินอยางมเี อกภาพ

1. แนวทางปฏบิ ัติในการแจง ระดับสถานการณสาธารณภัย - สํานักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี - กระทรวงพลังงาน
ใหหนว ยงานภาครฐั ในการจัดการสาธารณภัย - กระทรวงมหาดไทย - กระทรวงอุตสาหกรรม
2. แนวทางปฏิบัติในการจัดการเมอื่ เกดิ สาธารณภัยตาม - กรมประชาสมั พันธ - กระทรวงสาธารณสุข
พระราชบญั ญตั ปิ อ งกันและบรรเทาสาธารณภยั พ.ศ. 2550 - กระทรวงคมนาคม
3. แนวทางปฏบิ ตั ใิ นการจัดตง้ั องคกรปฏบิ ัติการจดั การใน - กระทรวงกลาโหม
ภาวะฉุกเฉิน - กระทรวงเกษตรและสหกรณ
4. แนวทางปฏบิ ัตใิ นการประกาศเขตพื้นที่ประสบสาธารณภยั / - กระทรวงดจิ ิทัลเพื่อเศรษฐกจิ และ
ประกาศเขตการใหความชวยเหลอื ผปู ระสบภยั พิบัติกรณี สงั คม
ฉกุ เฉนิ - กองอํานวยการรกั ษาความมั่นคง
5. แนวทางปฏบิ ัตใิ นการตดั สนิ ใจยกระดบั การจัดการสาธารณภยั ภายในราชอาณาจักร
6. แนวทางปฏิบัติในการอพยพ - องคกรปกครองสวนทองถน่ิ

163

กลยทุ ธ / แนวทางปฏิบัติ หนวยงานรับผดิ ชอบ
หลัก สนับสนุน

กลยทุ ธที่ 2 : พฒั นาระบบและเครอื่ งมอื สนับสนนุ การเผชิญเหตุ

1. แนวทางปฏิบตั ใิ นการส่อื สารและโทรคมนาคม - กระทรวงดิจิทัลเพ่อื เศรษฐกจิ - สาํ นกั งานตาํ รวจแหงชาติ
2. แนวทางปฏิบัติในการเผยแพรและประชาสัมพนั ธข อ มลู และสังคม - กระทรวงกลาโหม
ขา วสารในภาวะฉกุ เฉิน - กระทรวงมหาดไทย - หนวยงานท่ีเก่ียวขอ ง
3. แนวทางปฏบิ ตั ิในการบัญชาการเหตกุ ารณ (Incident - กรมประชาสัมพันธ
Command) - กระทรวงมหาดไทย
4. แนวทางปฏบิ ัตใิ นการสนบั สนนุ การปฏิบตั งิ านในภาวะ - กระทรวงมหาดไทย
ฉกุ เฉิน : สปฉ. (Emergency Support Function: ESF)
5. แนวทางปฏบิ ัติในการสนับสนนุ การจัดการเหตุการณ

กลยุทธท ี่ 3 เพ่มิ ประสิทธิภาพระบบและแนวปฏบิ ตั ใิ นการบรรเทาทุกข

1. แนวทางปฏิบัติในการขอใชเงินทดรองราชการเพื่อ - กระทรวงการพฒั นาสังคม - กระทรวงสาธารณสุข
ชว ยเหลอื ผปู ระสบภัยพบิ ตั กิ รณีฉุกเฉนิ และความม่นั คงของมนษุ ย - กระทรวงแรงงาน
2. แนวทางปฏิบัติในการประเมินความเสยี หายและความตองการ - กระทรวงมหาดไทย - กระทรวงวัฒนธรรม
ความชวยเหลือ (Damage and Need Assessment: - กระทรวงศกึ ษาธกิ าร - สาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาติ
DANA) - สภากาชาดไทย - กองอาํ นวยการรกั ษาความม่นั คง
3. แนวทางปฏบิ ตั ใิ นการรับบริจาค ภายในราชอาณาจกั ร
- องคกรปกครองสวนทอ งถิ่น
4. แนวทางปฏบิ ตั ิในการรายงานขอ มลู

5. แนวทางปฏบิ ตั ิในการจดั ตงั้ ศนู ยพกั พงิ ช่วั คราว

ยทุ ธศาสตรท ่ี 5 : การเพมิ่ ประสทิ ธิภาพการฟน ฟอู ยางยั่งยืน

กลยทุ ธ / แนวทางปฏบิ ัติ หลัก หนวยงานรบั ผดิ ชอบ
สนบั สนนุ

กลยุทธท ี่ 1 : พฒั นาระบบการประเมินความเสี่ยงหลังเกิดสาธารณภยั เพื่อการฟนฟทู ี่ดกี วาเดิม

1. แนวทางปฏิบัติการใหความชวยเหลือประชาชนเพ่ือ - กระทรวงมหาดไทย - หนว ยงานท่ีเกี่ยวขอ ง
การฟน ฟหู ลงั เกดิ สาธารณภยั
2. แนวทางปฏิบัติในการจัดทํามาตรฐานแบบประเมิน - กระทรวงสาธารณสุข - หนว ยงานท่เี กีย่ วขอ ง
ความตองการหลงั เกิดสาธารณภัย (PDNA) - กระทรวงมหาดไทย
- กระทรวงเกษตรและสหกรณ
- กระทรวงการคลงั
- กระทรวงการพัฒนาสงั คม
และความมั่นคงของมนษุ ย
- กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ
และสิง่ แวดลอม
- สํานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจ
และสงั คมแหง ชาติ

164

กลยทุ ธ / แนวทางปฏิบัติ หนว ยงานรับผดิ ชอบ
3. แนวทางปฏิบัตใิ นการจัดตั้งระบบและกลไกในการประเมนิ
ความตองการหลงั เกดิ สาธารณภยั (PDNA) หลกั สนบั สนุน

- สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนา
ระบบราชการ
- กระทรวงมหาดไทย - หนวยงานท่ีเกยี่ วของ
- กระทรวงสาธารณสุข
- กระทรวงการคลัง
- กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ
และส่งิ แวดลอ ม
- กระทรวงเกษตรและสหกรณ
- สาํ นกั งานสภาพฒั นาการเศรษฐกิจ
และสงั คมแหงชาติ

กลยุทธท ี่ 2 : พฒั นาแนวทางบริหารจัดการดา นการฟน ฟู

1. แนวทางปฏิบัติในการฟน ฟสู ขุ ภาวะของผูประสบภัย - กระทรวงสาธารณสขุ - องคกรภาครัฐ
2. แนวทางปฏิบตั ิในการฟน ฟูสภาพทางสงั คม - กระทรวงการพฒั นาสงั คมและ - ภาคประชาสังคม
3. แนวทางปฏบิ ตั ิในการฟน ฟแู ละเสรมิ สรางความเขม แข็ง ความมน่ั คงของมนุษย - หนว ยงานท่ีเกีย่ วขอ ง
ทางเศรษฐกจิ - กระทรวงการคลงั
4. แนวทางปฏบิ ตั ิในการฟน ฟูทรพั ยากรธรรมชาติและ - กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติ
สภาพแวดลอ ม และสิ่งแวดลอ ม

กลยทุ ธท ่ี 3 : เสริมสรา งแนวทางการฟน ฟูใหดกี วา และปลอดภยั กวา เดิม (Build Back Better and Safer)

1. แนวทางปฏิบตั ใิ นการวางแผน สนบั สนนุ การฟนฟู และ - กระทรวงมหาดไทย - กระทรวงพาณิชย
การพัฒนาศักยภาพชมุ ชน - กระทรวงสาธารณสุข - กรมโยธาธิการและผงั เมอื ง
2. แนวทางปฏบิ ตั ิในการวางแผนและสนบั สนนุ การฟนฟบู ริการ - กระทรวงการพัฒนาสังคม - องคกรสาธารณกศุ ล มูลนิธิ
ดา นสุขภาพและการบรกิ ารสังคม และความมั่นคงของมนษุ ย - ภาคเอกชน
3. แนวทางปฏิบตั ใิ นการวางแผนและสนบั สนุนการฟน ฟทู ี่ - กระทรวงการคลัง
อยอู าศยั - กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติ
และส่งิ แวดลอม
4. แนวทางปฏิบตั ิในการวางแผนและสนบั สนนุ การฟน ฟู - กระทรวงการทอ งเทย่ี วและกีฬา
ระบบโครงสรา งพนื้ ฐาน - กระทรวงเกษตรและสหกรณ
5. แนวทางปฏบิ ตั ิในการวางแผนและสนบั สนุนการฟน ฟู - กระทรวงคมนาคม
ทรัพยากรทางธรรมชาติ ส่งิ แวดลอ ม และวัฒนธรรม - กระทรวงดจิ ทิ ลั เพือ่ เศรษฐกจิ
6. แนวทางปฏบิ ตั ิในการวางแผนและสนบั สนุนการฟน ฟู และสังคม
ระบบเศรษฐกิจ - กระทรวงอตุ สาหกรรม
- กระทรวงวฒั นธรรม
- กองอํานวยการรักษาความม่นั คง
ภายในราชอาณาจกั ร
- สํานกั งานพระพุทธศาสนาแหงชาติ

165

การขบั เคลื่อนและติดตามประเมินผลแผน หลกั หนวยงานรบั ผดิ ชอบ
- กระทรวงมหาดไทย
กลยทุ ธ / แนวทางปฏบิ ตั ิ สนบั สนนุ

1. การขบั เคล่อื นแผนไปสกู ารปฏบิ ัติ - หนวยงานทเี่ ก่ยี วของ
2. การติดตามและประเมินผล
3. การวจิ ยั และพฒั นา - หนวยงานท่เี กี่ยวของ

- กระทรวงการอดุ มศึกษาวิทยาศาสตร
วิจัยและนวัตกรรม (สํานักงานการวจิ ยั
แหง ชาติ สาํ นกั งานพัฒนาเทคโนโลยอี วกาศ
และภมู สิ ารสนเทศ (องคก ารมหาชน))
- สถาบันวิจยั เพ่ือการพัฒนาประเทศไทย
(ทดี ีอารไอ)
- สํานักงานกองทนุ สนับสนุนการวจิ ัย
- หนว ยงานท่ีเก่ียวของ

166



บรรณานุกรม

กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย. แนวความคิด
ผ ล ป ร ะ โ ย ช น แ ห ง ช า ติ แ ล ะ ท า ง เ ลื อ ก ยุ ท ธ ศ า ส ต ร . เ ข า ถึ ง ไ ด จ า ก
http://www.dsdw2016.dsdw.go.th/doc_pr/ndc_2560-2561/PDF/8412st/5.2บทท่ี 2.pdf
(สบื คนเม่อื วนั ที่ 12 มิถุนายน 2563).

กรมปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั , กระทรวงมหาดไทย. กรอบการดําเนินงานเซนไดเพื่อการลดความเส่ียง
จากภัยพบิ ตั ิ พ.ศ.2558-2573. กรุงเทพฯ : กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภยั , ม.ป.ป.

กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภัย, กระทรวงมหาดไทย. การลดความเสี่ยงจากภัยพิบัติสูการพัฒนาท่ีย่ังยืน.
กรุงเทพฯ : กรมปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัย, 2557

กรมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย, กระทรวงมหาดไทย. พระราชบญั ญัติปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย
พ.ศ.2550 และอนบุ ัญญตั ิ. กรุงเทพฯ : สวนกฎหมาย สาํ นักมาตรการปอ งกนั สาธารณภยั , ม.ป.ป.

กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภัย, กระทรวงมหาดไทย. หนังสือคาํ ศัพทดานการบริหารจัดการความเสี่ยง
จากภัยพบิ ตั ิ. พิมพครงั้ ท่ี 2. กรุงเทพฯ : กรมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั , 2559.

คณะกรรมการปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหง ชาต.ิ แผนการปอ งกันและบรรเทาสาธารณภยั แหงชาติ
พ.ศ.2558. กรุงเทพฯ : กรมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย, กระทรวงมหาดไทย. 2558.

ดร.สรวิศ วิฑูรทัศน Dr. Marqueza Cathalina Reyes และ Mr. Matthew Sarsycki. คูมือการประเมิน
ความเส่ียงจากภัยพิบัติ. กรุงเทพฯ : สํานักงานโครงการพัฒนาแหงสหประชาชาติ สํานักงาน
ประเทศไทย, 2559

ประยุทธ จันทรโอชา, พลเอก. กองทัพไทยกับภัยคุกคามรูปแบบใหม. กรุงเทพฯ : สมาคมรัฐศาสตรแหง
มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร, 2551.

แผนแมบทภายใตยุทธศาสตรช าติ ประเด็นการตา งประเทศ (พ.ศ. 2561 - 2580). เขาถงึ ไดจ าก
http://www.mfa.go.th/main/contents/files/policy-20200602-164903-389698.pdf
(สืบคนเม่ือวันท่ี 12 มิถุนายน 2563).

รายงานความกา วหนาการพฒั นาระบบ National Single Window: NSW. เขาถึงไดจาก
http://www.thainsw.net/INSW/index.jsp (สบื คนเม่ือวันท่ี 12 มถิ ุนายน 2563).

สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอม. (ราง) แผนแมบทรองรับการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ พ.ศ.2558-2593 (ฉบับ
ปรับปรุง พ.ศ.2563). กรุงเทพฯ : 2562

167

สํานักงานศูนยวิจัยและใหคําปรึกษาแหงมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. รายงานฉบับสมบูรณ โครงการศึกษาวิจัย
ประเมนิ ผลการขบั เคลือ่ นแผนการปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหงชาติ พ.ศ.2558. กรงุ เทพฯ : ม.ป.ป.

สาํ นักงานสภาความม่นั คงแหง ชาต,ิ สํานักนายกรัฐมนตร.ี แผนปฏิบัติการดานการบูรณาการขอมูลดานความ
มั่นคง ระยะท่ี 1 (พ.ศ.2563-2565). กรงุ เทพฯ : 2563

สํานักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. หนังสือ ดวนที่สุด ที่ นร 0505/32627 ลงวันท่ี 18 ตุลาคม 2561 เร่ือง
ผลการประชุมคณะกรรมการพัฒนาระบบการบริหารจัดการขนสงสินคาและบริการของประเทศ
(กบส.) ครัง้ ท่ี 1/2561

องคการเพ่ือการพัฒนาระหวางประเทศของสหรัฐฯ. เอกสารประกอบการฝกอบรมหลักสูตรการบริหาร
จดั การความเสี่ยงดานอุทกภัยอยางบูรณาการ. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : ศูนยเตรียมความพรอม
ปองกนั ภัยพิบัตแิ หง เอเชยี , 2556.

ASEAN Secretariat. ASEAN Vision 2025 on Disaster Management. Jakarta : ASEAN
Secretariat, 2016.

Centre for Research on the Epidemiology of Disasters. Disaster Year in Review 2019. Cred
Crunch. 2020(58).

Department of Economic and Social Affairs, United Nations. Ten key findings.
World Population Prospects 2019 : Highlights. 2019. เขาถึงไดจาก
http://population.un.org/wpp (สืบคนเม่ือวันท่ี 1 ธนั วาคม 2562).

Eckstein, D., Künzel, V., Schäfer, L., & Winges, M., Global Climate Risk Index 2020. Bonn :
Germanwatch e.V., 2019.

Economic Research institute for ASEAN and East Asia. ASEAN Vision 2040: Towards a Bolder
and Stronger ASEAN Community Volume 1. ERIA, 2019.

Federal Emergency Management Agency. Incident Management Handbook, FEMA B-
761/Interim change 1

Hallegatte, S., Rentschler, J., & Walsh, B., Building Back Better Achieving resilience through
stronger, faster, and more inclusive post-disaster reconstruction. Washington, DC :
The World Bank, 2018.

Sarah Opitz-Stapleton, Rebecca Nadin, Jan Kellett, Margherita Calderone, Adriana Quevedo,
Katie Peters and Leigh Mayhew. Report Risk – Informed development, From crisis
to resilience. United Nations Development Programme. 2019.

United Nations Development Programme. Risk-informed development from crisis to
resilience. UNDP, 2019.

168

United Nations Office for Disaster Risk Reduction. Build Back Better in recovery,
rehabilitation and reconstruction. Geneva : United Nations Office for Disaster
Risk Reduction, 2017

United Nations Office for Disaster Risk Reduction. Global Assessment Report on Disaster
Risk Reduction. Geneva : UNDRR, 2019.

United Nations Office for Disaster Risk Reduction. How to make Cities more Resilient – A
Handbook For Local Government Leader, A contribution to Global Campaign
2010 – 2020 Making Cities Resilient – “My City is Getting Ready!”. 2017.

United Nations Office for Disaster Risk Reduction. Partnership and Stakeholder
Engagement Strategy. UNDRR, 2016.

United Nations Office for Disaster Risk Reduction. Words into action guidelines, National
Disaster Risk Assessment, Governance system, Methodology, and Use of results. 2017.

169

คณะกรรมการป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัยแหง่ ชาติ

ประกอบดว้ ย ประธานกรรมการ
1. นายกรฐั มนตรหี รือรองนายกรฐั มนตรี ซึ่งนายกรัฐมนตรมี อบหมาย รองประธานกรรมการคนทห่ี นึง่
2. รฐั มนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย รองประธานกรรมการคนทส่ี อง
3. ปลัดกระทรวงมหาดไทย กรรมการ
4. ปลดั กระทรวงกลาโหม กรรมการ
5. ปลัดกระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมั่นคงของมนุษย์ กรรมการ
6. ปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กรรมการ
7. ปลดั กระทรวงคมนาคม กรรมการ
8. ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม กรรมการ
9. ปลดั กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอ่ื สาร กรรมการ
10. ปลดั กระทรวงสาธารณสขุ กรรมการ
11. ผอู้ ำนวยการสำนักงบประมาณ กรรมการ
12. ผู้บญั ชาการตำรวจแหง่ ชาติ กรรมการ
13. ผบู้ ญั ชาการทหารสูงสดุ กรรมการ
14. ผ้บู ญั ชาการทหารบก กรรมการ
15. ผูบ้ ญั ชาการทหารเรอื กรรมการ
16. ผ้บู ญั ชาการทหารอากาศ กรรมการ
17. เลขาธิการสภาความม่ันคงแห่งชาติ ผู้ทรงคณุ วุฒิ
18. รองศาสตราจารยเ์ สรี ศภุ ราทติ ย์ ผทู้ รงคณุ วุฒิ
19. นายสมเกียรติ ประจำวงษ์ ผทู้ รงคณุ วฒุ ิ
20. รอ้ ยโท วโรดม สุจริตกลุ ผทู้ รงคุณวุฒิ
21. ผู้ช่วยศาสตราจารยท์ วดิ า กมลเวชช ผู้ทรงคุณวุฒิ
22. ศาสตราจารยส์ ุชัชวรี ์ สุวรรณสวัสด์ิ กรรมการและเลขานุการ
23. อธิบดีกรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั ผชู้ ่วยเลขานุการ
24. รองอธบิ ดีกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย ฝ่ายปฏบิ ตั กิ าร ผชู้ ว่ ยเลขานุการ
25. ผูอ้ ำนวยการกองนโยบายป้องกนั และบรรเทาสาธารณภยั

อำนาจหนา้ ที่
1. กำหนดนโยบายในการจัดทำแผนการป้องกนั และบรรเทาสาธารณภยั แห่งชาติ
2. พจิ ารณาใหค้ วามเหน็ ชอบแผนการปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติ ก่อนเสนอคณะรัฐมนตรี
3. บรู ณาการพัฒนาระบบการป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย ระหวา่ งหนว่ ยงานของรัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

และหน่วยงานภาคเอกชนทเี่ กีย่ วข้องให้มีประสิทธิภาพ
4. ใหค้ ำแนะนำ ปรึกษาและสนับสนนุ การปฏบิ ตั หิ น้าท่ีในการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย
5. วางระเบยี บเกย่ี วกบั คา่ ตอบแทน คา่ ทดแทน และค่าใช้จ่ายในการดำเนนิ การป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย

โดยความเหน็ ชอบของกระทรวงการคลงั
6. ปฏิบัติการอ่ืนทบ่ี ัญญัติตามพระราชบัญญัติป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550 หรือกฎหมายอื่น

หรือตามท่คี ณะรฐั มนตรมี อบหมาย







ทีป่ รกึ ษา

1. นายบญุ ธรรม เลิศสขุ เี กษม อธิบดกี รมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย
2. นายชัยณรงค์ วาสนะสมสิทธ์ิ รองอธบิ ดีกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย
3. นายเชษฐา โมสิกรตั น์ รองอธบิ ดกี รมป้องกันและบรรเทาสาธารณภยั
4. นายเธยี รชยั ชูกติ ติวิบลู ย์ รองอธบิ ดกี รมป้องกันและบรรเทาสาธารณภยั
5. ผศ.ดร. ทวดิ า กมลเวชช คณบดีคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

เรยี บเรียงโดย ผ้อู ำนวยการกองนโยบายปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย
ผู้อำนวยการสว่ นนโยบายภัยจากมนษุ ย์และความม่นั คง
1. นางสาวชชั ดาพร บญุ พีระณัช ผอู้ ำนวยการสว่ นนโยบายภัยจากธรรมชาติ
ผู้อำนวยการสว่ นนโยบายและยทุ ธศาสตร์
2. นางมณรี ัตน์ อดุลยประภากร ผอู้ ำนวยการส่วนงบประมาณและแผนงาน
ผอู้ ำนวยการส่วนตดิ ตามและประเมนิ ผล
3. นางสาวดวงนภา อตุ ตมางคพงศ์ นักวิเคราะหน์ โยบายและแผนชำนาญการพิเศษ
นกั วิเคราะหน์ โยบายและแผนชำนาญการพิเศษ
4. นางสาวฉัตราภรณ์ แก้วยนต์ นักวิเคราะห์นโยบายและแผนชำนาญการพเิ ศษ
นักจัดการงานทวั่ ไปชำนาญการ
5. นางสาวจุฑามาศ เดชพทิ กั ษ์ นักวเิ คราะห์นโยบายและแผนชำนาญการ
นักวิเคราะหน์ โยบายและแผนชำนาญการ
6. นางสาววิยดา โสภณ นกั วเิ คราะห์นโยบายและแผนชำนาญการ
นกั วิเคราะห์นโยบายและแผนชำนาญการ
7. นางสาวนันทนิตย์ ศรีจนั ทร์ นักวิเคราะหน์ โยบายและแผนชำนาญการ
นกั วเิ คราะหน์ โยบายและแผนชำนาญการ
8. นางสาวดาวหวนั แสงออ่ ง นักวเิ คราะหน์ โยบายและแผนชำนาญการ
นกั วเิ คราะห์นโยบายและแผนชำนาญการ
9. นายรัฐธิปัตย์ ปางวชั รากร นกั วเิ คราะห์นโยบายและแผนปฏบิ ัติการ
พนักงานนโยบายและแผนงาน
10. นางสาวภาปวิอร ฉันทเนรมิตร พนกั งานป้องกนั และบรรเทาสาธารณภยั

11. นางสริ พิ ิน ทิพยร์ ภสั กลุ

12. นางสาวนฤมล ตันสวุ รรณดี

13. นางสาวกรณิศนนั ท์ วลิ าวัลย์

14. นางสาวทัศนยี ์ ศรีสวัสดิ์

15. นางสาวอรอนงค์ มโนหรทัต

16. นางสุปรียา พนั ธสุ์ งั วร

17. นางสาวปรางคเ์ นตร เฟอ่ื งฟงุ้

18. นางสาวโสภติ า ธัญลกั ษณเ์ มธา

19. นายภาณวุ ัฒน์ จำปาศรี

20. นางสาวปารฉิ ัตร นิมติ กลุ

21. นางสาววนดิ า คลนื่ สน่นั