เอกสารประกอบการเรียนรู้ ชุด เศรษฐศาสตร์น่ารู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และ วัฒนธรรม สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ได้จัดทำขึ้นเพื่อใช้เป็นเอกสารประกอบการเรียนรู้ ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ในสาระที่ 3 เศรษฐศาสตร์ โดยมีเนื้อหาสาระที่สอดคล้องตามหลักสูตร แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551 ซึ่งนักเรียนสามารถศึกษาค้นคว้า ฝึกทักษะ สร้างองค์ ความรู้ได้ด้วยตนเอง รวมทั้งเป็นการส่งเสริมให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ทั้งในและนอกเวลาเรียน สามารถนำ ความรู้ที่ได้รับไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในการเรียนรู้และนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้เป็นอย่างดี ซึ่งแบ่งเป็นหน่วยการเรียนรู้ย่อยเพื่อให้ครอบคลุมสาระที่ 3 เศรษฐศาสตร์ ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จำนวน 6 เล่ม ดังนี้ เล่มที่ 1 ผู้บริโภคฉลาดซื้อ ฉลาดใช้ เล่มที่ 2 รู้เท่าทันสิทธิผู้บริโภค เล่มที่ 3 ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เล่มที่ 4 ใช้ชีวิตแบบพอเพียง เล่มที่ 5 วิถีชีวิตเศรษฐกิจชุมชน เล่มที่ 6 เงินทองเป็นของมีค่า การจัดทำเอกสารประกอบการเรียนรู้ฯ แต่ละเล่มมีส่วนประกอบต่าง ๆ ได้แก่ คำชี้แจง คำแนะนำ สำหรับครู คำแนะนำสำหรับนักเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ตัวชี้วัด จุดประสงค์การเรียนรู้ สาระสำคัญ สาระการเรียนรู้ ผังสาระการเรียนรู้ที่สามารถสแกน QR Codeรับฟังเสียงบรรยายประกอบ ใช้ภาพประกอบ Infographic เพื่อให้เข้าใจง่าย ชัดเจน สีสันสดใสสวยงามกระตุ้นให้นักเรียนมีความสนใจในการเรียนรู้ด้วย การใช้คำถามกระตุ้นให้คิดจากโจทย์ปัญหาและกิจกรรมที่หลากหลาย มีแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน ใบกิจกรรม สรุปสาระสำคัญท้ายเล่ม กิจกรรมร่วมคิดร่วมทำ แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติมในรูปแบบสื่อเสริมเพิ่ม ความรู้เพียงแค่สแกน QR Codeเช่น Websiteเศรษฐศาสตร์น่ารู้,VDO ประกอบการเรียน, ตะลุยโลกเกม เศรษฐศาสตร์น่ารู้, 3D E-Book ออนไลน์ เป็นต้น เพื่อรองรับการเรียนรู้ผ่านดิจิทัล บรรณานุกรมภาคผนวก (เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน เฉลยใบกิจกรรม และเฉลยร่วมคิดร่วมทำ) สำหรับเอกสารประกอบการเรียนรู้ฯ เล่มนี้ เป็นเล่มที่ 3 เรื่อง ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง มีเนื้อหาสาระเกี่ยวกับความหมายและความเป็นมาหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และหลักการของเศรษฐกิจพอเพียง ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าเอกสารประกอบการเรียนรู้ฯ ชุดนี้ จะเป็นประโยชน์สำหรับนักเรียน เพื่อนครู และผู้สนใจ ขอขอบคุณคณะผู้เชี่ยวชาญ ผู้อำนวยการสถานศึกษา และคณะครูโรงเรียนวัดศาลาแดง ที่ให้คำแนะนำ ช่วยเหลือ แนะนำ และให้ความร่วมมือเป็นอย่างดียิ่ง ส่งผลให้เอกสารประกอบการเรียนรู้ฯ สำเร็จลุล่วงด้วยดี และสามารถนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อนักเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ก นายพัชรวัฒน์ พุฒิชัยธนาสิริ ผู้จัดทำ
คำนำ สารบัญ คำชี้แจง คำแนะนำสำหรับครู คำแนะนำสำหรับนักเรียน มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด สาระสำคัญและสาระการเรียนรู้ ก ข ค ฅ ฆ ง จ ใบกิจกรรมที่ 1 ใบกิจกรรมที่ 2 25 จุดประสงค์การเรียนรู้ เรื่อง ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง แบบทดสอบก่อนเรียน 3 1 ฉ ง ผังสาระการเรียนรู้ ความหมายของเศรษฐกิจพอเพียง ข ความเป็นมาของเศรษฐกิจพอเพียง โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ 6 9 14 12
หลักแนวคิดหลักของเศรษฐกิจพอเพียง 27 ฃ ความสำคัญของเศรษฐกิจพอเพียง ใบกิจกรรมที่ 3 ใบกิจกรรมที่ 4 31 35 37 สรุปสาระการเรียนรู้ ร่วมคิดร่วมทำ วิธีการใช้งานสื่อเสริมเพิ่มความรู้ สื่อเสริมเพิ่มความรู้ QR CODE บรรณานุกรม ภาคผนวก เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน-หลังเรียน เฉลยใบกิจกรรมที่ 1 เฉลยใบกิจกรรมที่ 2 เฉลยใบกิจกรรมที่ 3 เฉลยใบกิจกรรมที่ 4 เฉลยร่วมคิดร่วมทำ 44 45 47 48 49 50 51 53 55 57 59 39 42 แบบทดสอบหลังเรียน
รู้เท่าทัน พออยู่ พอกิน สิทธิผู้บริโภค ผู้บริโภคฉลาดซื้อ ฉลาดใช้ ของเศรษฐกิจพอเพียง ชีวิตดีตามหลักปรัชญา พอเพียง เศรษฐกิจในชุมชน เงินทอง สำหรับเล่มที่ 3 เรื่อง ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จะได้เรียนรู้ เกี่ยวกับความหมาย ความเป็นมาหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โครงการ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ และหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงที่เป็นการดำเนิน ชีวิตทางสายกลาง ยึดหลักความพอประมาณ มีเหตุผล มีภูมิคุ้มกันในตัวที่ดี มีความรู้ และคุณธรรม เมื่อนำไปใช้ชีวิตประจำวันจะส่งผลให้เกิดชีวิตที่มีดุลภาพ ค เป็นของมีค่า เอกสารประกอบการเรียนรู้ ชุด เศรษฐศาสตร์น่ารู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ได้จัดทำขึ้นเพื่อ ประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ และให้นักเรียนนำไปใช้เรียนรู้เพิ่มเติมด้วย ตนเอง โดยมีเนื้อหาเกี่ยวกับสาระที่ 3 เศรษฐศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคม ศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ตามหลักสูตรแกนกลาง การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 เอกสารประกอบการเรียนรู้ ชุด เศรษฐศาสตร์น่ารู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 แบ่งเป็น 6 เล่ม ซึ่งแต่ละเล่มประกอบด้วยหน่วยการเรียนรู้ย่อย ดังนี้
1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนรู้ และแผนการจัดการเรียนรู้ให้เข้าใจ 2. จัดกิจกรรมการเรียนการสอนตาม แผนการจัดการเรียนรู้ 3. แนะนำนักเรียนในการใช้เอกสารประกอบการเรียนรู้ ตามขั้นตอน 4. ให้คำปรึกษาแก่นักเรียน เมื่อมีปัญหา 5. ใช้เป็นสื่อการเรียนรู้ เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ที่คงทน รวมทั้งสามารถสแกน QR Code เรียนรู้ได้ด้วยตนเอง ฅ การจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้เอกสารประกอบการเรียนรู้ ชุด เศรษฐศาสตร์น่ารู้ เล่มที่ 3 เรื่อง ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ครูผู้สอนควรปฏิบัติ ดังนี้
1. ทำความเข้าใจมาตรฐานการเรียนรู้ตัวชี้วัด จุดประสงค์การเรียนรู้สาระสำคัญ และสาระการเรียนรู้ 2. ก่อนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนรู้ ให้นักเรียนทำ แบบทดสอบก่อนเรียน แล้วบันทึกคะแนนไว้ โดยไม่ เปิดดูเฉลยก่อนเด็ดขาด 3. ศึกษาเนื้อหาตามขั้นตอนให้เข้าใจ แล้วทำใบกิจกรรม ด้วยความตั้งใจ และซื่อสัตย์โดยไม่เปิดดูเฉลยก่อน เด็ดขาด 4. หากไม่เข้าใจหรือมีข้อสงสัย ให้ปรึกษาครูหรือศึกษา เอกสารประกอบการเรียนรู้นอกเวลาด้วยตนเองหรือ เป็นกลุ่มตามความสนใจ 5. เมื่อศึกษาจบแล้ว ให้ทำแบบทดสอบหลังเรียน พร้อมบันทึกผลการประเมิน เพื่อดูพัฒนาการของตนเอง ฆ เอกสารประกอบการเรียนรู้ ชุด เศรษฐศาสตร์น่ารู้ เล่มที่ 3 เรื่อง ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคม ศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เป็นสื่อการเรียนรู้ที่ นักเรียนสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง ซึ่งจะทำให้นักเรียนมีความรู้ ความเข้าใจ และนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้ ดังนั้นนักเรียนควรปฏิบัติดังนี้
มาตรฐานการเรียนรู้ สาระที่ 3 : เศรษฐศาสตร์ มาตรฐาน ส 3.1 : เข้าใจและสามารถบริหารจัดการทรัพยากรในการผลิต และการบริโภค การใช้ทรัพยากรที่มีอยู่จำกัดได้อย่างมีประสิทธิภาพและคุ้มค่า รวมทั้งเข้าใจ หลักการของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อการดำรงชีวิตอย่างมีดุลยภาพ ตัวชี้วัด ป.4/3 อธิบายหลักการของเศรษฐกิจพอเพียง และนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน ของตนเอง บอกความหมาย ความเป็นมาหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ได้ อธิบายหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงได้ 1 2 ง 3 อธิบายโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริได้
1. เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราชดำรัสชี้แนวทางในการ ดำรงอยู่และปรับตนให้แก่ประชาชนในทุกระดับ 2. โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริที่เน้นหลักมุ่งแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า ซึ่งต้องการแก้ไขปัญหาอย่างรีบด่วน 3. หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตามแนวพระราชดำริ คือ การยึด หลักทางสายกลางและความไม่ประมาท คำนึงถึงความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว ตลอดจนการใช้ความรู้ด้วยความรอบคอบ ระมัดระวัง และมีคุณธรรมเป็นพื้นฐานในการตัดสินใจและการกระทำ 1. ความหมาย ความเป็นมาหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 2. โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ 3. หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จ
ฉ
1
2
แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม จำนวน 10 คะแนน คำชี้แจง : ให้นักเรียนทำเครื่องหมาย X ทับอักษรหน้าคำตอบที่ถูกต้องเพียงคำตอบเดียว 1. เศรษฐกิจพอเพียงมีลักษณะตรงกับข้อใด ก. ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างเต็มที่ ข. ใช้เงินเพื่อซื้อความสะดวกสบาย ค. ใช้ทรัพยากรให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ ง. การดำเนินชีวิตอยู่ได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน 2. หลักสำคัญของเศรษฐกิจพอเพียง คือ ข้อใด ก. การพึ่งตนเอง ข. การไม่ฟุ้งเฟ้อ ค. การลงทุนน้อย ง. การอนุรักษ์ต้นน้ำลำธาร 3. การนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในชีวิตประจำวันข้อใดถูกต้อง ก. ซื้อสินค้าทุกชนิด ข. ซื้อสิ่งของฟุ่มเฟือย ค. ลดการซื้อของที่ไม่จำเป็น ง. ใช้เงินให้หมดพอดีกับที่ได้รับ 3
v 4. ข้อใดเป็นองค์ประกอบของหลักเศรษฐกิจพอเพียง ก. พอดี พออยู่ พอมี ข. พออยู่ พอกิน พอใช้ ค. พออยู่ พอกิน พอเก็บ ง. พออยู่ พอกิน พอประมาณ 5. ข้อใดไม่ใช่หลักการดำเนินงานตามโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ก. การพึ่งตนเอง ข. การแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า ค. การส่งเสริมปรับปรุงสิ่งแวดล้อม ง. การแก้ไขปัญหาประชากรเพิ่มขึ้น 6. โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริเป็นโครงการที่มุ่งพัฒนาสิ่งใด ก. คน ข. สิ่งแวดล้อม ค. หน่วยงานของรัฐ ง. ทรัพยากรธรรมชาติ 7. การปฏิบัติตนตามแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง ควรเริ่มจากที่ใด ก. ตนเอง ข. ชุมชน ค. จังหวัด ง. ครอบครัว 4
8. หัวใจสำคัญหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง คือ ข้อใด ก. หลักปรัชญา 3 เงื่อนไข 2 ห่วง ข. หลักปรัชญา 3 เงื่อนไข 3 ห่วง ค. หลักปรัชญา 3 ห่วง 2 เงื่อนไข ง. หลักปรัชญา 3 ห่วง 3 เงื่อนไข 9. การใช้จ่ายแบบใดเป็นการใช้จ่ายตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ก. ใช้จ่ายโดยไม่คิด ข. ใช้จ่ายฟุ่มเฟือย ค. ใช้จ่ายอย่างประหยัด ง. ใช้จ่ายตามความพอใจ 10. บุคคลใดไม่ปฏิบัติตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ก. แพรวาปลูกผักสวนครัวไว้ทำอาหารให้ทุกคนในครอบครัวรับประทาน ข. มินนาขอให้คุณพ่อซื้อ Smart phone รุ่นใหม่เพื่อนำไปโรงเรียน ค. เหมยอิงเก็บขวดพลาสติกที่ลูกค้าในร้านทิ้งไว้ไปขาย ง. แสตมป์บริหารธุรกิจของครอบครัวจนมีชื่อเสียง ผู้ผ่านประเมิน : ทำแบบทดสอบได้ 8 คะแนนขึ้นไป 5
เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราชดำรัสชี้แนะแนวทางการดำเนินชีวิตแก่ประชาชนชาวไทย เพื่อให้รอดพ้นจากสภาพเศรษฐกิจที่ตกต่ำ และสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างมั่นคงและยั่งยืนโดยยึด หลักความพอประมาณ ความมีเหตุผลและมีภูมิคุ้มกันที่ดี เศรษฐกิจพอเพียงเป็นปรัชญาชี้ถึงแนวทางการดำรงอยู่และปฏิบัติตนของประชาชนในทุก ระดับ ตั้งแต่ระดับครอบครัว ระดับชุมชน ถึงระดับรัฐทั้งในการพัฒนาและบริหารประเทศ ให้ดำเนิน ไปในทางสายกลางโดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจเพื่อให้ก้าวทันต่อยุคโลกาภิวัตน์ ความหมายของเศรษฐกิจพอเพียง *คำอ่าน พระ-บาด-สม-เด็ด-พระ-บอ-รม-ชะ-นะ-กา-ทิ-เบต-มะ-หา-พู-มิ-พน-อะ-ดุน-ยะ-เดด-มะ-หา-ราด-บอ-รม-มะ-นาด-บอ-พิด 6
ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจำเป็นที่จะต้องมี ระบบภูมิคุ้มกันในตัวดีพอสมควรต่อการมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายนอก และภายใน ทั้งนี้จะต้องอาศัยความรอบรู้ความรอบคอบ และความระมัดระวังอย่างยิ่งในการนำวิชา ต่าง ๆ มาใช้ในการวางแผนและดำเนินการทุกขั้นตอน และขณะเดียวกันจะต้องเสริมสร้างพื้นฐาน จิตใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจ้าหน้าที่ของรัฐ นักทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับให้มีสำนึก ในคุณธรรม ความซื่อสัตย์ สุจริต และให้มีความรอบรู้ที่เหมาะสม ดำเนินชีวิตด้วยความอดทน ความเพียร มีสติปัญญาและความรอบคอบ เพื่อให้สมดุลและพร้อมต่อการรองรับการเปลี่ยนแปลง อย่างรวดเร็วและกว้างขวางทั้งด้านวัตถุ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรมโลกภายนอกได้เป็นอย่าง ดี พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้ให้ความหมาย ของเศรษฐกิจพอเพียงไว้ว่า พอเพียงนี้มีความหมายกว้างขวาง คือคำว่า พอก็เพียงพอ เพียงนี้ก็พอ ทำ อะไรต้องพอเพียงหมายความว่า พอประมาณ ไม่สุดโต่ง ไม่โลภมาก พอเพียงนี้ อาจจะมีมาก อาจจะมีของหรูหราก็ได้แต่จะต้องไม่เบียดเบียนผู้อื่น ต้องให้ พอประมาณตามอัตภาพ พูดจาก็พอเพียง ทำอะไรก็พอเพียง ปฏิบัติตนก็พอเพียง ฉะนั้นความพอเพียงนี้ก็แปลว่า ความพอประมาณ และความมีเหตุผล 7
เศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมุ่งเน้นให้คนไทยพึ่งพาตนเอง ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้ได้ ประโยชน์อย่างคุ้มค่าที่สุด ซึ่งเป็นรากฐานอันจะนำไปสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืนทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจพอเพียงจึงเป็นแนวคิดหนึ่งในการพัฒนาเศรษฐกิจ ซึ่งสามารถ นำมาประยุกต์ใช้ตั้งแต่ระดับบุคคล ครัวเรือนชุมชน จนถึงระดับประเทศ เศรษฐกิจพอเพียง เป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับประชาชนในทุกระดับชั้นตั้งแต่ครอบครัว ชุมชน จนถึงระดับรัฐ โดยยึดเอาหลักธรรมต่าง ๆ มาใช้เป็นหลักปฏิบัติในการปฏิบัติงานและการ ดำเนินชีวิต 8
ความเป็นมาของเศรษฐกิจพอเพียง หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เป็นแนวทางการดำเนินชีวิต และวิธีปฏิบัติที่ พระบาทสมเด็จ-พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราช ดำรัสชี้แนะแก่พสกนิกรชาวไทยมานานกว่า 30 ปี ดังจะเห็นได้ว่าปรากฏความหมายเป็นเชิงนัยเป็น ครั้งแรกในพระบรมราโชวาท และพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิ พลอดุลย-เดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในปีพ.ศ. 2517 ทรงเน้นความสำคัญของการพัฒนาประเทศ ซึ่งจะ ต้องสร้างพื้นฐานคือ "ความพอมี พอกิน พอใช้" ของประชาชนส่วนใหญ่เบื้องต้นก่อนโดยใช้ หลักความพอประมาณ การคำนึงถึงการมีเหตุผล การสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีในตัวเอง และทรงเตือนสติ ประชาชนคนไทยไม่ให้ประมาท ตระหนักถึงการพัฒนาอย่างเป็นขั้นเป็นตอนที่ถูกต้องตามหลักวิชา และการมีคุณธรรมเป็นกรอบในการปฏิบัติและการดำรงชีวิต 9
"การพัฒนาประเทศต้องทำตามลำดับขั้นต้องสร้างพื้นฐาน คือ ความพอมี พอกิน พอใช้ ของประชาชนส่วนใหญ่เบื้องต้นก่อน โดยใช้ วิธีการและอุปกรณ์ที่ประหยัดและถูกตามหลักวิชาการ เมื่อได้พื้นฐาน ความมั่นคงพร้อมสมควรและปฏิบัติได้แล้ว จึงค่อยสร้างความเจริญ และฐานะเศรษฐกิจขั้นสูงโดยลำดับต่อไป" พระบรมราโชวาทในพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานแก่นิสิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เมื่อวันที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2517 10
ในช่วงที่ประเทศไทยประสบภาวะวิกฤติเศรษฐกิจในปี พ.ศ. 2540 นับเป็นบทเรียนสำคัญ ที่ทำให้ประชาชนเข้าใจถึงผล จากการพัฒนาที่ไม่คำนึงถึงระดับความเหมาะสมกับศักยภาพ ของประเทศ พึ่งพิงความรู้ เงินลงทุนจากภายนอกประเทศเป็นหลัก โดยไม่ได้สร้างความมั่นคงและ เข้มแข็งหรือสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีภายในประเทศ ให้สามารถพร้อมรับความเสี่ยงจากความผันผวน ของปัจจัยภายใน และภายนอกจนเกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจครั้งใหญ่ ส่งผลกระทบอย่างรุนแรง ต่อสังคมไทย รัฐบาลตระหนักถึงความสำคัญในการแก้ใขปัญหาดังกล่าวให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน ในสังคมไทยอย่างเป็นระบบด้วยการกำหนดนโยบายด้านการศึกษา โดยนำหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงมาเป็นแนวทางในการพัฒนาคุณภาพ และมาตรฐานการศึกษาทุกระดับใช้ คุณธรรมเป็นพื้นฐาน ของกระบวนการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงความร่วมมือระหว่างสถาบันการศึกษา สถาบันครอบครัว ชุมชน สถาบันศาสนาให้มีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา เพื่อให้ผู้เรียนเกิดทักษะ ความรู้ ทักษะ และเจตคติสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างสมดุล และยั่งยืน ในการบรรลุเป้าหมายสุดท้ายในการสร้าง "ความพออยู่พอกิน" ให้กับประชาชนชาวไทย ทุกคน โดยเฉพาะเกษตรกรผู้ยากไร้ในชนบทจากพระราชดำรัสในปีต่อ ๆ มา โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2537 ได้ทรงดำเนินพระราชกรณียกิจ โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริดังนี้ 11
ตอนที่ 1 ............................... 3. การนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้เพื่อการรู้จักพึ่งพาตนเอง และดำเนินชีวิตบนทางสายกลางอย่างมีขั้นตอน ............................... 2. หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเป็นวิถีการดำเนินชีวิตที่ใช้คุณธรรม นำเศรษฐกิจ ............................... 1. เศรษฐกิจพอเพียงประกอบด้วยความพอประมาณ ความมีเหตุผล ภูมิคุ้มกัน เงื่อนไขความรู้คู่คุณธรรม ............................... 5. เศรษฐกิจพอเพียงเป็นหลักการดำเนินชีวิตสำหรับประชาชนทุกระดับ ตั้งแต่ระดับครอบครัว ระดับชุมชน และระดับประเทศ ............................... 4. หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงช่วยพัฒนาจิตใจของประชาชนให้เข็มแข็ง พึ่งพาตนเองได้ และมีจิตสำนึกที่ดี เอื้ออาทรต่อผลประโยชน์ส่วนรวมเป็นสำคัญ คำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนเครื่องหมาย หน้าข้อความที่ถูกต้อง และเขียน เครื่องหมาย หน้าข้อความที่ผิด (ข้อละ 1 คะแนน) 12
เศรษฐกิจพอเพียง (5 คะแนน) ตอนที่ 2 คำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนบันทึกความรู้เกี่ยวกับความหมายและความเป็นมาของ ความหมายของเศรษฐกิจพอเพียง .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ประวัติความเป็นมาของเศรษฐกิจพอเพียง .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ผู้ผ่านประเมิน : ทำแบบทดสอบได้ 8 คะแนนขึ้นไป 13
1. ปรับแก้สภาพทางกายภาพของพื้นดินให้มีความอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่การเพาะปลูก ทฤษฎีการป้องกันการเสื่อมโทรมและพังทลายของดินโดยหญ้าแฝก พืชจากพระราชดำริ : กำแพงที่มีชีวิตในการอนุรักษ์และคืนธรรมชาติสู่แผ่นดิน พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงตระหนักถึงสภาพปัญหาการชะล้างพังทลาย ของดินและการสูญเสียหน้าดินที่อุดมสมบูรณ์จึงทรงศึกษาถึงศักยภาพของ “หญ้าแฝก” ซึ่งเป็นพืชพื้นบ้านของไทยที่มีคุณสมบัติพิเศษ ในการช่วยป้องกันการชะล้างพังทลายของหน้า ดินและอนุรักษ์ความชุ่มชื้นใต้ดิน ทฤษฎีการป้องกันการเสื่อมโทรมและพังทลายของดินโดยหญ้าแฝกพืชจาก พระราชดำริ: กำแพงที่มีชีวิตในการอนุรักษ์และคืนธรรมชาติสู่แผ่นดิน 14 โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
2. โครงการฝนหลวง โครงการพระราชดำริฝนหลวง เกิดขึ้นจากพระราชดำริส่วนพระองค์ ในพระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อคราวเสด็จพระราชดำเนิน เยี่ยมราษฎรในพื้นที่แห้งแล้งทุรกันดาร 15 จังหวัด ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ระหว่างวันที่ 2 - 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498 ในวันจันทร์ที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498 เสด็จพระราชดำเนินโดย รถยนต์เดลาเฮย์ ซีดานสีเขียว จากจังหวัดนครพนมไปจังหวัดกาฬสินธุ์ ผ่านจังหวัดสกลนครและ เทือกเขาภูพาน ได้ทรงรับทราบถึงความเดือดร้อน ทุกข์ยากของราษฎร และเกษตรกรที่ขาดแคลน น้ำอุปโภคบริโภค และการเกษตร เมื่อเสด็จพระราชดำเนินกลับถึงกรุงเทพมหานคร ทรงพระกรุณา โปรดเกล้าฯ ให้หม่อมราชวงศ์เทพฤทธิ์ เทวกุล วิศวกรและนักประดิษฐ์ควายเหล็กที่มีชื่อเสียงเข้า เฝ้าฯ แล้วพระราชทานแนวความคิดนั้นแก่หม่อมราชวงศ์เทพฤทธิ์ เทวกุล 15
"...แต่มาเงยดูท้องฟ้า มีเมฆ ทำไมมีเมฆอย่างนี้ ทำไมจะดึงเมฆนี่ลงมาให้ได้ ก็เคยได้ยินเรื่องการทำฝน ก็มาปรารภกับคุณเทพฤทธิ์ ฝนทำได้ มีหนังสือ เคยอ่าน หนังสือทำได้..." ทฤษฎีต้นกำเนิด "หลักการแรก คือให้โปรยสารดูดซับความชื้น (เกลือทะเล) จากเครื่องบิน เพื่อดูดซับ ความชื้นในอากาศ แล้วใช้สารเย็นจัด (น้ำแข็งแห้ง) เพื่อให้ความชื้นกลั่นตัวและรวมตัวเป็นเมฆ" ความคิดเริ่มแรกในการดัดแปรสภาพอากาศ เพื่อให้เกิดฝน 16
กังหันน้ำชัยพัฒนา เป็นกังหันน้ำเพื่อบำบัดน้ำเสียด้วยวิธีการเติมอากาศ เพื่อพัฒนาแหล่ง น้ำแก่ปวงชนทำงานโดย การหมุนปั่น เพื่อเติมอากาศให้น้ำเสียกลายเป็นน้ำดี สามารถประยุกต์ใช้ บำบัดน้ำเสีย จากการอุปโภคของประชาชน น้ำเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม รวมทั้งเพิ่มออกซิเจน ให้กับบ่อเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำทางการเกษตร กังหันน้ำชัยพัฒนาสร้างขึ้น เพื่อการแก้มลพิษทางน้ำซึ่งทวีความรุนแรงมากขึ้นในหลายพื้นที่ กังหันน้ำชัยพัฒนานั้น เริ่มจากการสร้างต้นแบบได้ครั้งแรกในปี 2532 แล้วนำไปติดตั้งยังพื้นที่ ทดลองเพื่อแก้ปัญหาไปพร้อมๆ กัน ทั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลย เดชมหาราช บรมนาถบพิตรได้มีพระราชดำริ ให้มูลนิธิชัยพัฒนาดำเนินการวิจัย และพัฒนากังหัน น้ำ ซึ่งโครงสร้างและส่วนประกอบ ในส่วนที่เป็นปัญหา ได้รับการแก้ไขมาโดยตลอด นับแต่มีการ สร้างเครื่องต้นแบบ 3. โครงการกังหันน้ำชัยพัฒนา 17
ในด้านโครงสร้างนั้นได้พัฒนาให้กังหันน้ำหมุนด้วยความเร็ว 1,450 รอบต่อนาที โดยที่ซองตักน้ำหมุนด้วยความเร็ว 5 รอบต่อนาที ขับด้วยมอเตอร์ขนาด 2 แรงม้า และ มีการปรับปรุง โครงสร้างในรูปแบบต่าง ๆ เช่น ออกแบบตัวเครื่องให้สามารถขับเคลื่อนด้วยคน เพื่อใช้ในแหล่งน้ำ ที่ไฟฟ้ายังเข้าไปไม่ถึง เป็นต้น ด้านประสิทธิภาพสามารถถ่ายเทออกซิเจนลงน้ำได้ 0.9 กิโลกรัมต่อแรงม้า-ชั่วโมง และ มีการพัฒนาให้ถ่ายเทออกซิเจนได้ 1.2 กิโลกรัมต่อแรงม้า-ชั่วโมง 18
4. โครงการแก้มลิง โครงการแก้มลิง เป็นแนวคิดในพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เพื่อแก้ปัญหาอุทกภัย โดยทรงตระหนักถึงความ รุนแรงของอุทกภัยที่เกิดขึ้น จึงมีพระราชดำริ "โครงการแก้มลิง" ขึ้น เมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2538 โดยให้จัดหาสถานที่เก็บกักน้ำตามจุดต่าง ๆ ในกรุงเทพมหานคร เพื่อรองรับน้ำฝนไว้ ชั่วคราว เมื่อถึงเวลาที่คลองพอจะระบายน้ำได้จึงค่อยระบายน้ำจากส่วนที่กักเก็บไว้ออกไป จึง สามารถลดปัญหาน้ำท่วมได้ ทั้งนี้ นอกจากโครงการแก้มลิงจะมีขึ้นเพื่อช่วยระบายน้ำ ลดความรุนแรงของปัญหาน้ำท่วม ในพื้นที่กรุงเทพมหานครและบริเวณใกล้เคียงแล้ว ยังเป็นการช่วยอนุรักษ์น้ำและสิ่งแวดล้อมอีกด้วย โดยน้ำที่ถูกกักเก็บไว้ เมื่อถูกระบายสู่คูคลอง จะไปบำบัดน้ำเน่าเสียให้เจือจางลง และในที่สุดน้ำ เหล่านี้จะผลักดันน้ำเสียให้ระบายออกไปได้ 19
แนวคิดของโครงการแก้มลิง แนวคิดของโครงการแก้มลิง เกิดจากการที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชดำริถึงลิงที่อมกล้วยไว้ในกระพุ้งแก้มได้ คราวละมาก ๆ จึงมีพระราชกระแสอธิบายว่า "ลิงโดยทั่วไปถ้าเราส่งกล้วยให้ ลิงจะรีบปอก เปลือก เอาเข้าปากเคี้ยว แล้วนำไปเก็บไว้ที่แก้มก่อน ลิงจะทำอย่างนี้จนกล้วยหมดหวีหรือ เต็มกระพุ้งแก้ม จากนั้นจะค่อยๆ นำออกมาเคี้ยวและกลืนกินภายหลัง" ด้วยแนวพระราชดำริ นี้จึงเกิดเป็น "โครงการแก้มลิง" ขึ้น เพื่อสร้างพื้นที่กักเก็บน้ำ ไว้รอการระบายเพื่อใช้ประโยชน์ ในภายหลัง ประเภทของโครงการแก้ม มี 3 ขนาด คือ 1. แก้มลิงขนาดใหญ่ ( Retarding Basin) คือ สระน้ำหรือบึงขนาดใหญ่ ที่รวบรวม น้ำฝนจากพื้นที่บริเวณนั้นๆ โดยจะกักเก็บไว้เป็นระยะเวลาหนึ่งก่อนที่จะระบายลงสู่ลำน้ำ พื้นที่ เก็บกักน้ำเหล่านี้ได้แก่ เขื่อน อ่างเก็บน้ำ ฝาย ทุ่งเกษตรกรรม เป็นต้น ลักษณะสิ่งก่อสร้าง เหล่านี้จะมีวัตถุประสงค์อื่นประกอบด้วย เช่น เพื่อการชลประทาน เพื่อการประมง เป็นต้น 2. แก้มลิงขนาดกลาง เป็นพื้นที่ชะลอน้ำที่มีขนาดเล็กกว่า ก่อสร้างในระดับลุ่มน้ำ มักเป็นพื้นที่ธรรมชาติ เช่น หนอง บึง คลอง เป็นต้น 3. แก้มลิงขนาดเล็ก (Regulating Reservoir) คือ แก้มลิงที่มีขนาดเล็กกว่า อาจเป็น พื้นที่สาธารณะ สนามเด็กเล่น ลานจอดรถ หรือสนามในบ้าน ซึ่งต่อเข้ากับระบบระบายน้ำ หรือคลอง ทั้งนี้แก้มลิงที่อยู่ในพื้นที่เอกชน เรียกว่า "แก้มลิงเอกชน" ส่วนที่อยู่ในพื้นที่ของราชการ และรัฐวิสาหกิจจะเรียกว่า "แก้มลิงสาธารณะ" 20
แกล้งดิน เป็นแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เกี่ยวกับการแก้ปัญหาดินเปรี้ยว หรือดินเป็นกรด โดยมีการขังน้ำไว้ในพื้นที่ จนกระทั่งเกิดปฏิกิริยา เคมีทำให้ดินเปรี้ยวจัดจนถึงที่สุดแล้วจึงระบายน้ำออกและปรับสภาพฟื้นฟูดินด้วยปูนขาว จนกระทั่งดินมีสภาพดีพอที่จะใช้ในการเพาะปลูกได้พระราชทานเมื่อพุทธศักราช 2527 เพื่อการ ทดลองที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองอันเนื่องมาจากพระราชดำริ เมื่อได้ผลแล้วจึงนำไป ประยุกต์ใช้ในพื้นที่ดินเปรี้ยว เช่น พรุในจังหวัดนราธิวาส และพื้นที่ดินเปรี้ยวในจังหวัดนครนายก เป็นต้น 5. โครงการแกล้งดิน 21
การแกล้งดิน คือการเร่งปฏิกิริยาเคมีของดินที่มีแร่กำมะถัน หรือสารประกอบไพไรต์ (Pyrite) โดยทำให้ดินแห้งและเปียกสลับกัน เมื่อดินแห้งสัมผัสกับอากาศ ทำให้แร่กำมะถัน กลายเป็นออกไซด์ของเหล็กและซัลเฟต เมื่อทำให้ดินเปียกซัลเฟตผสมกับน้ำกลายเป็นกรดอีก ครั้ง เมื่อดินถูกแกล้งสลับไปมาจนกลายเป็นดินที่เปรี้ยวรุนแรงหรือเป็นกรดจัด จากนั้นจึง ปรับปรุงดินโดยเติมฝุ่นปูนซึ่งเป็นด่าง ร่วมกับการใช้ระบบชลประทานควบคุมระดับน้ำใต้ดิน และนำน้ำมาเจือจางดินเปรี้ยวจนสามารถเพาะปลูกข้าว พืชไร่เช่น ข้าวโพด ผลไม้เช่นเสาวรส และเลี้ยงปลาเช่นปลานิลได้ จากการทดลอง ทำให้พบว่า วิธีการปรับปรุงดินตามสภาพของดินและความเหมาะสม มีอยู่ 3 วิธีการด้วยกัน คือ 1. ใช้น้ำชะล้างความเป็นกรด เพราะเมื่อดินหายเปรี้ยว จะมีค่า pH เพิ่มขึ้น หากใช้ปุ๋ย ไนโตรเจนและฟอสเฟต ก็จะทำให้พืชให้ผลผลิตได้ 3. ใช้ทั้งสองวิธีข้างต้นผสมกัน 2. ใช้ปูนมาร์ลผสมคลุกเคล้ากับหน้าดิน 22
หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สามารถนำไปประยุกต์ใช้ ในทุกอาชีพไม่ได้มุ่งเน้น เฉพาะภาคเกษตรกรรมเท่านั้น แต่เนื่องจากประชากรส่วนใหญ่ของประเทศประกอบอาชีพ ทางด้านการเกษตร และตัวอย่างในการนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ที่มุ่งเน้นการ พึ่งพาตนเอง การรู้จักพอประมาณ การมีเหตุผลในการตัดสินใจ รู้ว่าทำไมถึงทำ ทำอย่าง ทำแล้ว จะได้อะไร การมีภูมิคุ้มกันในตัวที่ดี คือ ความสามารถในการป้องกันและแก้ไขปัญหาวิกฤตและ ที่สำคัญคุณธรรมนำความรู้ คือความซื่อสัตย์ รับผิดชอบ เสียสละและการยอมรับเทคโนโลยี รู้เท่าทันการเปลี่ยนแปลง สามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้อย่างสมดุล เป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้ หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาชีวิตที่ขับเคลื่อนตนเอง ครอบครัว ชุมชน สังคม วัฒนธรรมสิ่งแวดล้อมให้ก้าวไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน 23
ของนักเรียนมีความพอเพียง ชีวิตประจำวัน เรื่องอะไรบ้าง 24
คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกโครงการตามพระราชดำริ 1 โครงการ แล้วสรุป ตามประเด็นที่กำหนดให้(10 คะแนน) 1. ชื่อโครงการ........................................................................................................................................... 2. ประวัติความเป็นมาของโครงการ .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 3. วัตถุประสงค์ .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 25
ผู้ผ่านประเมิน : ทำแบบทดสอบได้ 8 คะแนนขึ้นไป 4. ประโยชน์ที่ประชาชนได้รับจากโครงการ .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 5. นักเรียนประทับใจโครงการนี้เพราะ .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 26
เศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาชี้แนะแนวทางการดำรงอยู่และปฏิบัติตนในทางที่ควร จะเป็น โดยมีพื้นฐานมาจากวิถีชีวิตดั้งเดิมของสังคมไทยสามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้ตลอดเวลา และเป็นการมองโลกเชิงในระบบที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา มุ่งเน้นการรอดพ้นจากภัย และวิกฤติเพื่อความมั่นคงและความยั่งยืนของการพัฒนา แนวทางการดำเนินชีวิต และการปฏิบัติตนในทุกระดับ เรียบง่าย ประหยัด เก็บออม ส่วนร่วมกับชุมชน 27
หมายถึง ความพอดีที่ไม่น้อยเกินไป ไม่มากเกินไป โดยไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น เช่น ใช้เงินให้พอดีกับรายรับ การผลิตและการบริโภคที่อยู่ในระดับพอประมาณ เป็นต้น หมายถึง จะทำสิ่งใดต้องทำแบบมีหลักการทำตามขั้นตอนอย่างถูกต้อง ซึ่งเป็นการเตรียม ตัวให้พร้อมเพื่อจะได้ไม่เกิดปัญหาเมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลง หมายถึง การตัดสินใจทำสิ่งต่าง ๆ ด้วยเหตุผล เช่น ตัดสินใจซื้อดินสอแท่งใหม่เพราะ ดินสอแท่งเดิมใช้หมดแล้ว ไม่ใช่ตัดสินใจเพราะอยากได้ดินสอแท่งใหม่เพิ่ม เป็นต้น 1. ความพอเพียง ความพอเพียงประกอบด้วยคุณลักษณะ ดังนี้ 1.1) มีความพอประมาณ 1.2) มีเหตุผล 1.3) มีภูมิคุ้มกันที่ดี ในการดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจำเป็นต้องมีหลักสำคัญ ดังนี้ 28
หมายถึง ต้องมีความรอบรู้ในด้านต่าง ๆ มีการใช้ความรู้อย่างรอบคอบ และนำความรู้มา ใช้นำความรู้มาใช้ปฏิบัติด้วยความระมัดระวัง ประกอบด้วย ความซื่อสัตย์สุจริต ความขยันอดทน มีสติปัญญา แบ่งปัน เป็นพื้นฐาน จิตใจของคนในชาติ โดยเฉพาะด้านจิตใจ คือ การตระหนักในคุณธรรม รู้ผิดชอบชั่วดี ชื่อสัตย์ สุจริต ใช้สติปัญญาอย่างถูกต้องและเหมาะสมในการดำเนินชีวิต 2.1) เงื่อนไขความรู้ 2.2) เงื่อนไขคุณธรรม 2. เงื่อนไข การตัดสินใจและการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ให้อยู่ในระดับพอเพียงนั้น ต้องอาศัย ทั้งความรู้ และคุณธรรมเป็นพื้นฐาน ดังนี้ ยึดหลักความพอประมาณ ทานข้าวมื้อละ 1 หมื่นบาท ได้หรือไม่เพราะเหตุใด 29
หลักแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง ประกอบด้วย 3 ห่วง กับ 2 เงื่อนไข ซึ่งสรุปเป็นแผนภาพ ดังนี้ 30
ความสำคัญของเศรษฐกิจพอเพียง ความสำคัญของเศรษฐกิจพอเพียงที่ส่งผลต่อประชาชน มีดังนี้ 1. เกิดแนวคิดที่มุ่งเน้นพึ่งพาตนเองเป็นหลักที่มีอยู่ในตัวเอง เพื่อนำมาพัฒนา คุณภาพชีวิตให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อตนเอง ครอบครัวและชุมชน ซึ่งจะทำให้สามารถ ดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างยั่งยืน 2. ทำให้มีความเข็มแข็งในจิตใจ โดยยึดหลักการพึ่งพาตนเองเป็นหลัก เมื่อพึ่งตนเอง ได้แล้วทำให้จิตใจสงบเข็มแข็ง ไม่วิตกกังวล 31
3. เกิดความร่วมมือ ความกระตือรือร้น ความสามัคคีในชุมชนและประเทศชาติ 4. เกิดการมีส่วนร่วม คิดวิเคราะห์ แก้ปัญหาร่วมกัน 32
5. ทำให้มีความเป็นอยู่ พอมี พอกิน ลดปัญหาความยากจน เมื่อสังคมไทยเป็นสังคมเศรษฐกิจพอเพียงคนไทยดำรงชีวิตบนทางสายกลาง มีสามห่วงสำคัญคล้องใจในการดำเนินชีวิต ได้แก่ ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การมีภูมิคุ้มกันในตัวที่ดี มีสองเงื่อนไขกำกับชีวิตอย่างเคร่งครัด ได้แก่ เงื่อนไขความรู้ที่ ประกอบด้วย รอบรู้ รอบคอบ ระมัดระวัง เงื่อนไขคุณธรรม ซึ่งมีความซื่อสัตย์สุจริต ขยันอดทน เพียร มีสติปัญญาอยู่ในชีวิต ชีวิตมีแต่ความสุข เศรษฐกิจสดใส สังคมอุ่นใจ สิ่งแวดล้อมอุดมสมบูรณ์ วัฒนธรรมเข้มแข็งยั่งยืน 33
ทางสายกลาง มีความเกี่ยวข้องอย่างไร กับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 34
พอประมาณ ......................... ......................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... นำสู่ ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... คำชี้แจง ให้นักเรียนเติมข้อความลงในช่องว่างเกี่ยวกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงให้ถูกต้อง (ข้อละ 1 คะแนน) ตอนที่ 1 เงื่อนไขความรู้ เงื่อนไขคุณธรรม 35
ผู้ผ่านประเมิน : ทำแบบทดสอบได้ 8 คะแนนขึ้นไป ตอนที่ 2 คำชี้แจง ให้นักเรียนอ่านสถานการณ์ แล้วตอบคำถามเกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียง ในการดำเนินชีวิต (5 คะแนน) ครอบครัวของข้าวตังจะออกไปรับประทาน อาหารนอกบ้านเป็นประจำหรือไม่ก็ซื้ออาหาร เข้ามารับประทานในบ้านข้าวตังจะได้ของเล่น จากผู้ปกครองเป็นประจำ เมื่อตนเองอยากได้ นอกจากนี้แม่ของข้าวตังมักซื้อเสื้อผ้าใหม่ตาม รสนิยมอยู่เสมอ ครอบครัวของกานต์ปลูกผักสวนครัวไว้ รับประทานในบ้านและหากมีเหลือก็แบ่ง ขายกานต์มักจะประดิษฐ์ของใช้ส่วนตัวจาก วัสดุเหลือใช้ นอกจากนี้คุณแม่ของกานต์ จะซ่อมแซมเสื้อผ้าใส่เองเสมอ โดยไม่ต้อง จ้างช่างเย็บผ้า สถานการณ์ที่ 1 สถานการณ์ที่ 2 1. การปฏิบัติของครัวครอบในสถานการณ์ที่ 1 จะส่งผลต่อครอบครัวอย่างไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 2. การปฏิบัติของครัวครอบครัวในสถานการ์ที่ 2 จะส่งผลต่อครอบครัวอย่างไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 36
คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคำที่กำหนดให้เติมลงในช่องว่างให้ถูกต้อง (ข้อละ 1 คะแนน) เศรษฐกิจพอเพียง ทางสายกลาง สมดุล พอเพียง พอประมาณ เหตุผล ภูมิคุ้มกัน ความรู้ คุณธรรม พึ่งพา 1. ........................................หมายถึง ความสามารถของชุมชน เมือง ประเทศ หรือภูมิภาคในการผลิต การบริโภคการแลกเปลี่ยน เพื่อให้ดำรงชีวิตในสังคมโดยไม่พึ่งพาปัจจัยภายนอก 2. ความ..................................หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว พอสมควรต่อการมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลง 3. ..........................................หมายถึง การดำเนินชีวิตอยู่ด้วยความไม่ประมาทพึ่งพาตนเองได้มากขึ้น ทุกระดับตั้งแต่ระดับครอบครัว ระดับชุมชน จนถึงระดับรัฐ 4. ความ.....................................หมายถึง ความพอดีไม่น้อยเกินไปและไม่มากเกินไปโดยไม่เบียดเบียน ตนเองและผู้อื่น 5. เงื่อนไข........................................... ประกอบด้วย ความรอบรู้เกี่ยวกับวิชาการต่าง ๆ มีการใช้อย่าง รอบคอบและปฏิบัติด้วยความระมัดระวัง 6. เงื่อนไข...................................ประกอบด้วย การมีความซื่อสัตย์สุจริต มีความอดทน ขยันหมั่นเพียร ใช้สติปัญญาในการดำเนินชีวิต และรู้จักแบ่งปันให้ผู้อื่น 7. ความมี.............................................หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับความพอเพียงนั้น จะต้องเป็นไป อย่างมีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนคำนึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้น 8. การมี................................ที่ดีหมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบและความเสี่ยงจาก การเปลี่ยนแปลงด้านต่างๆ 37
ผู้ผ่านประเมิน : ทำแบบทดสอบได้ 8 คะแนนขึ้นไป 9. การ. ...................................................ตนเองเป็นการนำทรัพยากรที่มีอยู่มาใช้ให้เป็นประโยชน์ ต่อการดำเนินชีวิตโดยตอบสนองความต้องการพื้นฐานได้อย่างไม่ฟุ่มเฟือยและพอเพียงกับตนเอง 10. ความยั่งยืนและความ................................................................หมายถึง การเน้นการพัฒนา ที่มีความพอดีพอเหมาะ มีความหลากหลาย กลมกลืน และปกป้องทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล้อม ชีวิตประจำวัน ของนักเรียนมีความพอเพียง เรื่องอะไรบ้าง 38
เรื่อง ชีวิตดีตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม จำนวน 10 คะแนน คำชี้แจง : ให้นักเรียนทำเครื่องหมาย X ทับอักษรหน้าคำตอบที่ถูกต้องเพียงคำตอบเดียว แบบทดสอบหลังเรียน 1. การนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในชีวิตประจำวันข้อใดถูกต้อง ก. ซื้อสินค้าทุกชนิด ข. ซื้อสิ่งของฟุ่มเฟือย ค. ลดการซื้อของที่ไม่จำเป็น ง. ใช้เงินให้หมดพอดีกับที่ได้รับ 2. เศรษฐกิจพอเพียงมีลักษณะตรงกับข้อใด ก. ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างเต็มที่ ข. ใช้เงินเพื่อซื้อความสะดวกสบาย ค. ใช้ทรัพยากรให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ ง. การดำเนินชีวิตอยู่ได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน 3. ข้อใดเป็นองค์ประกอบของหลักเศรษฐกิจพอเพียง ก. พอดี พออยู่ พอมี ข. พออยู่ พอกิน พอใช้ ค. พออยู่ พอกิน พอเก็บ ง. พออยู่ พอกิน พอประมาณ 39