Eco - school Guideline แนวทางการดำเนินงานโรงเรียนอีโคสคูล

Eco
School
Guideline

โรงกเารรยี ดแนำนอเนวีโคนิ ทสงาคางูลน

Eco - School Guideline
แนวทางการดำเนินงานโรงเรยี นอีโคสคูล

สงวนลิขสทิ ธ์ิ โดยกรมสง เสริมคุณภาพสิ่งแวดลอม
หา มทำการลอกเลียน ทำซ้ำ หรอื ดัดแปลงเพ่ือจดั จำหนา ยโดยมิไดรับอนญุ าต
แตส ามารถทำซ้ำเพ่อื เปน วทิ ยาทาน โดยการขออนญุ าตจากเจา ของลขิ สิทธิ์

ทปี่ รึกษา

นายสรุ ชยั อจลบญุ
นายวรพล จนั ทรงาม
นางภาวนิ ี ณ สายบรุ ี

บรรณาธิการบรหิ าร

นายจกั รชัย ชมุ จติ ต

บรรณาธกิ ารทีป่ รกึ ษา

นายอลงกต ศรวี จิ ติ รกมล

บรรณาธกิ าร

นางสาวนชุ นารถ ไกรสวุ รรณสาร

กองบรรณาธิการ

นางสาวจฑุ า กฬี า // นางวรรณางค พรรณาไพร // นางสาวนัดดานันท วงษอนิ ทร
นายหริ ณั ย จนั ทนา // นายสราวุธ ขาวพุฒิ // นางสาวเพ่อื งลดั ดา ดวนขนั ธ
นายเอกรัฐ รมิ าชยั // นายกันตธ ีรพ ฒั น อยแู กว // นางสาวโชติกา ตงศริ ิ
นางสาวอรอุมา สงวนชีพ // นางสาววรรณรตั น แสงสวุ รรณ
นางสาวธญั ญารัตน รตั นถาวร // นายกมลสวุ รรณ ประวฑั ฒะนา
นายนัฐพงศ อน ตระการ

?โรงเรียนอีโคสคลู
คืออะไร
3

นิยาม

โรงเรียนอโี คสคลู (Eco-School) คือ

โรงเรียนท่มี ีการพัฒนาโรงเรยี นทั้งระบบ (Whole School Approach)
เพ่อื สนับสนนุ กระบวนการเรยี นรทู ่สี งเสริมและพฒั นานกั เรียน

ใหเติบโตขนึ้ เปนพลเมืองทีม่ คี วามรับผิดชอบ ตระหนักตอปญ หาสิ่งแวดลอ ม
และการพฒั นาของทองถ่นิ มีความรู ความเขาใจ

อันเปน ผลจากกระบวนการเรยี นรแู ละการลงมือปฏบิ ตั จิ รงิ
และพรอมที่จะเขาไปมบี ทบาทในการปองกัน ฟน ฟู รักษา

และใชประโยชนจากส่งิ แวดลอมอยา งย่งั ยนื ตอไป

4

โรงเรยี นอีโคสคูล (Eco-School)

หรือ โรงเรียนสิ่งแวดลอมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
โดยกรมสงเสริมคุณภาพสิ่งแวดลอม มีจุดเริ่มตนมาจาก
การรวบรวมประสบการณการทำงานของบุคลากรหลักจาก
ศูนยสิ่งแวดลอมศึกษาระดับจังหวัด ที่ตองการจะเห็นการพัฒนา
กระบวนการสิ่งแวดลอมศึกษา (Environmental Education)
ในโรงเรียน ที่ตอบสนองเปาหมายของการพัฒนาที่ยั่งยืน
(Sustainable Development) โดยทโ่ี รงเรียนสามารถดำเนนิ การ
ไดอยางกลมกลืนไปกับมิติการเรียนรูตาง ๆ ของนักเรียน
ทั้งในโรงเรียน ที่บาน ในชุมชนและสังคมภายนอกและที่สำคัญ
ตองไมเ ปนการเพมิ่ ภาระงานใหก บั โรงเรียน

5

เปา หมายของ
โรงเรยี นอโี คสคลู

เปา หมายสงู สดุ ของโรงเรียนอีโคสคูล คอื การพฒั นานกั เรยี นใหเตบิ โตขึ้นเปน
“พลเมือง” ที่ใชชวี ติ อยาง “พอเพยี ง” เพ่อื สังคม
และสิง่ แวดลอมท่ี “ย่งั ยืน”

65

การดำเนินงาน

อขอีโงคโรสงเครียูลน

7

การดำเนนิ งาน

การดำเนนิ งานของโรงเรียนอโี คสคลู
จะใชหลกั การจดั การโรงเรียนทั้งระบบ (Whole School Approach)
เปน แนวทางในการบริหารจัดการ โดยกำหนดเปนพนั ธกิจหลกั 4 ดาน
ที่เปรยี บเสมอื น “ฟนเฟอ ง” ในการขบั เคลื่อนการดำเนนิ งานโรงเรยี นอโี คสคูล

8

การมีสว นรวม นโยบาย
แสล่งิ ะแเควรดอื ขลาอยดมาศนกึ ษา
โดคารนงสส่งิ รแาวงดกลาอมรศบกึ รษาหิ แาลระ

จัดการ

การจัด

เกรระีบยวนนกรารู

การจัดการทรัพยากร

ใ น โ ร ง เ ร ี ย นธรรมชาติและสิ่งแวดลอม

9

พันธกิจที่ 1

นโยบายดา นส่งิ แวดลอ มศกึ ษา
และโครงสรา งการบรหิ ารจดั การ

10

โรงเรียนอโี คสคูล ตองกำหนดนโยบาย วสิ ยั ทัศน และ โครงสราง

การบริหารงานดา นสิ่งแวดลอมศกึ ษาที่ “ชัดเจน” และ“เออ้ื ” ตอ การนำนโยบาย
ไปสูการปฏบิ ตั ิภายในโรงเรียนและชมุ ชน นโยบายทช่ี ัดเจน เปรยี บเสมือนเข็มทศิ

ทจี่ ะชว ยใหท ุกฝายในโรงเรยี น สามารถดำเนนิ การไปในทิศทางเดยี วกัน

พนั ธกิจน้คี ือ กญุ แจดอกแรกสูความสำเร็จ ของโรงเรยี นอีโคสคูล

เพราะเปน พันธกจิ ที่เกยี่ วขอ งกบั ผบู ริหารโรงเรียนโดยตรง

11

พนั ธกิจท่ี 2

การจัดกระบวนการเรยี นรู

12

โรงเรยี นอีโคสคูล ตอ งใหความสำคัญกับ

การจัดกระบวนการเรียนรูสิ่งแวดลอมศึกษาที่หลากหลาย

เนนการจัดการเรียนรูที่เชื่อมโยงกับประเด็นทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม
ของทองถิ่น รวมถึงการใชประโยชนจากแหลงเรียนรูในโรงเรียนและชุมชน
ในการจดั การเรยี นรูโดยควรจัดกระบวนการเรยี นรูใหครอบคลมุ ทง้ั ...

การเรยี นรู เกีย่ วกับ ส่ิงแวดลอ ม
การเรียนรู ใน ส่ิงแวดลอม และ
การเรียนรู เพอื่ สิง่ แวดลอม

Learning
ABOUT - IN - FOR

Environment

13

พนั ธกิจที่ 3

การจดั การทรพั ยากรธรรมชาติและ
ส่งิ แวดลอ มในโรงเรยี น

14

โรงเรียนอโี คสคลู ตองมีการ

จัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม
ภายในโรงเรียน ที่เอื้อใหนักเรียน ครูและบุคลากรในโรงเรียน

เกิดการเรียนรู ฝกฝนและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อไมใหสงผล
หรือสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมนอยที่สุด ซึ่งโรงเรียนสามารถนำ

หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

มาประยุกตใชกับพันธกิจนี้ไดเปนอยางดี เพื่อนำไปสูการอนุรักษ
ทรัพยากรธรรมชาติและพัฒนาคุณภาพสิ่งแวดลอมในโรงเรียน
ไดอ ยา งเหมาะสมกับบริบทของโรงเรียน

15

พันธกิจนี้ จะใหความสำคัญกับการจัดการสิ่งแวดลอมภายในโรงเรียน
ไดแก การอนรุ กั ษดนิ - น้ำ - พลังงาน - ความหลากหลายทางชีวภาพ
การจัดการขยะ การจัดการน้ำเสีย การลดการใชสารเคมี การบริโภคที่
เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม การจัดการพื้นที่สีเขียว รวมถึงการจัดซื้อ -
จดั จา ง และการใชวัสดุอปุ กรณท ่ีเปน มติ รกบั สง่ิ แวดลอ ม ฯลฯ
ท้ังน้ี เปาหมายหลักเพอ่ื ใหโ รงเรยี นเปน “แบบอยา ง” หรือ“สงั คมจำลอง”
สำหรบั นกั เรียนครูและบุคลากรในโรงเรียนไดมสี ว นรว ม และฝกปฏบิ ตั ิ
ใหเ ปน วถิ ีชีวิตประจำวัน

16

พันธกจิ ท่ี 4

การมสี วนรว มและเครือขาย
ดานสง่ิ แวดลอ มศกึ ษา

17

โรงเรียนอีโคสคูล ควรเปดโอกาสใหผูปกครอง ชุมชน

ตลอดจนหนวยงานหรือองคกรตาง ๆ เขามา มีสวนรวมในการ
ดำเนินงานของโรงเรียน รวมถึงการแสวงหาความรวมมือจาก

หนวยงานตาง ๆ ในทองถิ่นใหเขามาสนับสนุนการดำเนินงานตามพันธกิจ
ของโรงเรยี นอโี คสคูล

พันธกิจนี้ถือเปน กลไกสำคัญ ที่ชวยผลักดันและขับเคลื่อนโรงเรียน

อโี คสคลู ใหบ รรลผุ ลสำเร็จ สามารถดำเนินการไดอยา งตอ เนื่องและยัง่ ยนื
โดยโรงเรียนควรสงเสริมใหเกิดการมีสวนรวมในทุก ๆ ระดับ ทั้งภายใน
โรงเรียน ระหวางโรงเรียนกับชุมชน รวมถึงระหวางโรงเรียนกับ
หนวยงานหรือองคกรตาง ๆ ที่มีสวนสำคัญในการสนับสนุนการ
ดำเนนิ งาน และการจดั กระบวนการเรยี นรขู องโรงเรียน

18

19

?

โรงเรียนอีโคสคูล

มกี ีร่ ะดบั

20

3โรงเรียนอีโคสคลู 1 ร(Bะeดgบั iตnnน er)
2 ร(Iะnดteบั rกmลeาdงiate)
แบงระดบั การดำเนินงาน
ออกเปน ระดบั 3 ร(Aะdดvับaสnงู ce)

โดยทกุ โรงเรยี นจำเปน ตอ งเร่ิมที่
ระดบั ตน เพอ่ื สรา งฐานความเขาใจ

และเตรียมความพรอ มสำหรบั การ
พฒั นาโรงเรยี นทง้ั ระบบ ตามพนั ธกิจ 4 ดา น

21

ระดับตน

Beginner

เปด รบั สมัครโรงเรียน
ท่สี นใจทกุ สงั กดั

ตั้งแตร ะดบั ประถมศกึ ษาตอนตนจนถึงมัธยมศึกษา
ตอนปลายหรอื เทยี บเทา ทมี่ ีความสนใจและดำเนนิ งาน

ดานสิ่งแวดลอ ม ทง้ั ในระดับโรงเรยี นและชมุ ชน
ตลอดจนการพฒั นานักเรยี นใหเ ติบโตขึ้นเปนพลเมอื ง

ทีม่ คี วามรบั ผิดชอบตอ สังคมและสิง่ แวดลอ ม

22

เง่ือนไขการดำเนนิ งาน

ไมมี

ขอคงณุ โรสงมเรบยีตั นิเฉทพีส่ ามะัคร

ทำแบบประเมนิ ตนเอง กอนเริ่มดำเนนิ โครงการ

ขอกำหนดการสมคั ร

ไมมี

เขารับการฝกอบรมฯ
กอ นเร่มิ ดำเนินโครงการ

ขอกำหนดการดำเนินงาน ดำเนินงานครบถวนท้ัง 4 พันธกิจตามทก่ี ำหนด
สงรายงานผลการดำเนินงาน (สำหรบั ระดับตน )
ตามแบบฟอรม ท่ีกำหนด
ทำแบบประเมนิ ตนเองหลงั การดำเนนิ งาน

สถาอนะีโคขสอคงลูกา(รรเะปดน ับโตรงน )เรียน 3 ป (เริม่ นับจากปที่ไดรบั เกยี รตบิ ัตร)

23

ระดับกลาง

Intermediate

รบั สมัครจากโรงเรียน
อโี คสคูลระดับตน

ท่สี นใจพัฒนาตอยอดการดำเนนิ งานโรงเรยี นอโี คสคลู
ยกระดบั ทกุ ๆ พันธกิจใหมคี วามเขมขนข้นึ โดย

ใหค วามสำคญั กบั พนั ธกจิ ท่ี 2
การจดั กระบวนการเรยี นรเู ปนหลกั โดยเนน
“กระบวนการสิ่งแวดลอมศึกษา” ตามแนวทาง

การจัดกระบวนการเรียนรบู นั ได 7 ข้นั

โดยโรงเรยี นจะไดร ับการพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากร
เพื่อสนับสนนุ การดำเนินงานตามพนั ธกิจที่ 2
ผา นการประชมุ เชงิ ปฏบิ ตั ิการ ท่จี ดั ข้นึ โดย
กรมสงเสริมคุณภาพสง่ิ แวดลอ ม

16 24

เง่ือนไขการดำเนนิ งาน

ขอคงณุ โรสงมเรบียตั นเิ ฉทพส่ี ามะคั ร เปนโรงเรียนอีโคสคูลระดบั ตน
และเกียรติบตั รยงั ไมหมดอายุ

ทำแบบประเมนิ ตนเอง กอ นเรม่ิ ดำเนนิ โครงการ

ขอกำหนดการสมัคร

กอเขนาเรรับ่มิ กดาำรเนฝินกโอคบรรงมกฯาร ผูบริหารสถานศกึ ษาและครผู ูรบั ผิดชอบเขา รบั การ
ฝกอบรมเชงิ ปฏิบัตกิ ารส่งิ แวดลอ มศกึ ษาและ
แนวทางการจัดกระบวนการเรยี นรบู ันได 7 ขน้ั (7 Steps)

ขอ กำหนดการดำเนนิ งาน ดำเนนิ งานครบถว นทั้ง 4 พนั ธกิจตามท่ีกำหนด
สง รายงานผลการดำเนินงาน (สำหรบั ระดบั กลาง)
ตามแบบฟอรม ท่ีกำหนด
ทำแบบประเมนิ ตนเองหลังการดำเนนิ งาน

สถานะของการเปน โรงเรียน 3 ป (เริม่ นบั จากปที่ไดร บั เกียรตบิ ัตร)
อโี คสคลู (ระดับกลาง)
17

25

ระดับสูง

Advance

รับสมคั รจากโรงเรียน
อโี คสคูลระดับกลาง

ที่มคี วามพรอมและสนใจพัฒนาตอยอดงานโรงเรยี นอีโคสคูล
เพือ่ กา วสูระดบั สงู (Advance) โดยโรงเรยี นจะตองดำเนินการ

ทั้ง 4 พนั ธกิจ อยางเปน รปู ธรรม และโรงเรยี นจะตองมี

รายวชิ าเพม่ิ เติมเกยี่ วกบั สง่ิ แวดลอ ม อยางนอย 1 ชน้ั เรยี น

และดำเนนิ การสอนตลอดปก ารศึกษา

โรงเรียนจะไดรับการพัฒนาศกั ยภาพ และจะมีการ ลงพื้นที่เพื่อนิเทศ
ติดตามผลการดำเนินงาน
บคุ ลากรเพื่อการดำเนนิ งานผานการ
ประชมุ เชิงปฏิบตั กิ าร และใหคำแนะนำโดยคณะกรรมการ
- สง่ิ แวดลอมศึกษา ซึ่งประกอบดวย ศึกษานิเทศหรือ
- การจดั ทำหลกั สูตรโรงเรยี นอโี คสคูล บุคลากรที่เกี่ยวของ ที่ไดรับการ
แตงตั้งโดยกรมสงเสริมคุณภาพ
(รายวชิ าเพิ่มเตมิ ) สิ่งแวดลอม เพื่อสนับสนุนการ
ดำเนินงานตามพันธกิจที่ 2
26

เง่ือนไขการดำเนนิ งาน

คณุ สมบัตเิ ฉพาะ เปนโรงเรียนอโี คสคลู ระดับกลาง
ของโรงเรียนที่สมคั ร และเกยี รตบิ ัตรยังไมห มดอายุ

ทำแบบประเมินตนเอง กอ นเรม่ิ ดำเนนิ โครงการ

ขอกำหนดการสมัคร

กเอ ขนาเรรับ่มิ กดาำรเนฝนิ กโอคบรรงมกฯาร ผบู รหิ ารสถานศึกษาและครูผูร บั ผดิ ชอบเขา รับการ
ฝกอบรมเชิงปฏิบตั ิการสิ่งแวดลอมศกึ ษาและ
การจดั ทำหลกั สตู รโรงเรยี นอโี คสคลู (รายวชิ าเพม่ิ เตมิ )
ตามกระบวนการเรียนรบู ันได 7 ขั้น

ขอ กำหนดการดำเนนิ งาน ดำเนินงานครบถวนทง้ั 4 พันธกิจ
สง รายงานผลการดำเนนิ งาน (สำหรบั ระดับสงู )
ตามแบบฟอรมทีก่ ำหนด
ทำแบบประเมนิ ตนเองหลงั การดำเนินงาน

สถานะของการเปนโรงเรียน ไมม กี ำหนดระยะเวลา
อโี คสคูล (ระดบั สงู )
27

ตกาา4มรดพำดเนันาินธนงกานิจ

28

เริม่ ตน งา ย ๆ

“ ”ดวยเคล็ดลบั ดงั น้ี
29





ทำความเขาใจ กับผูบริหารและ โรงเรียนตอง “สื่อสาร” นโยบาย

คณะกรรมการสถานศึกษา (รวมถึง วสิ ัยทศั น/ อตั ลักษณ หรอื เอกลกั ษณ
ครแู ละบคุ ลากร) ถงึ แนวคดิ / หลกั การ เพื่อใหทุกคนในโรงเรียนรับรูและ
และประโยชนที่นักเรียนและโรงเรียน เขาใจอยางทว่ั ถงึ วา
จะไดร บั จากการเปน โรงเรยี นอโี คสคลู
โรงเรียนของเรา
กำหนดนโยบาย/ วิสัยทัศน/ คือโรงเรียนอีโคสคูล

อัตลักษณ หรือเอกลักษณ ที่ใหความ ตัวอยางวธิ ีการสือ่ สาร
สำคัญกับสิ่งแวดลอมหรือการจัดการ - จดั ทำปา ยนิเทศติดบรเิ วณทีท่ กุ คน
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม สามารถมองเหน็ เชน บรเิ วณเสาธง/
ในโรงเรียนอยางชัดเจน ซึ่งจะเปน ทางเขา โรงเรียน
เสมือน “เครื่องยืนยัน” ความยั่งยืน - ขึ้น Pop-up ในเวบ็ ไซต หรอื
ของการดำเนนิ งานโรงเรยี นอโี คสคลู Facebook ของโรงเรยี น
- การประกาศเสียงตามสาย
โรงเรยี นอาจใชวธิ ีการ ... - ทำสปอตหรอื เพลงมารช เปดในทกุ
พกั กลางวัน เปน ตน
ผนวกนโยบายโรงเรียน
อีโคสคูลรวมกับนโยบายเดิม

ที่โรงเรียนมีอยูหรือกำหนดไวในแผน
ปฏิบัติการของโรงเรยี น เพ่อื สือ่ ใหเ ห็น
ถงึ ความเปน “โรงเรยี นอีโคสคูล”

ใหความสำคัญกับการ “ตอยอด”
งานเดมิ ไมใชก าร “ทำใหม”

30

ครทู กุ คน

ควรมีความรู ความเขาใจ
กระบวนการสงิ่ แวดลอ มศึกษา
หรอื Environmental Education

แนวทางการจดั กจิ กรรมการเรยี นรู
ตามหลกั การ “สง่ิ แวดลอ มศกึ ษา”

ครตู อ งจดั การเรยี นรู “เกย่ี วกบั สง่ิ แวดลอ ม” (ABOUT) เพอ่ื เปน การปพู น้ื ฐานใหเ ดก็ ๆ

ไดร แู ละเขา ใจถงึ สภาพแวดลอ ม (ภมู สิ งั คม - ระบบนเิ วศ) การใชป ระโยชน (ทง้ั ทางเศรษฐกจิ
และสงั คม) ผลกระทบและปญ หาสง่ิ แวดลอ มทเ่ี กดิ ขน้ึ (หรอื กำลงั จะเกดิ ขน้ึ ) กบั ชมุ ชนของตน

ครูตองจัดการเรียนรู “ในสิ่งแวดลอม” (IN) เพื่อเปดโอกาสใหเด็ก ๆ ไดเรียนรูจาก

ของจริง และประสบการณตรง การที่เด็ก ๆ ไดเขาไปเรียนรูในพื้นที่ธรรมชาติ ในทองถิ่น
และชุมชนของตน จะชวยใหเด็ก ๆ เขาใจวิถีชีวิตความเปนอยูของชุมชนของตนมากยิ่งขึ้น
ไดเรียนรูเรื่องราวความเปลี่ยนแปลงของชุมชนในอดีตถึงปจจุบัน เกิดความรักและผูกพันกับ
ทอ งถน่ิ และชมุ ชนของตนมากขน้ึ

ครูตองจัดการเรียนรู “เพื่อสิ่งแวดลอม” (FOR) เพื่อเปดโอกาสใหเด็ก ๆ ไดแสดงออก

ถึงความรับผิดชอบตอชุมชนของตนในฐานะที่เขาเปนทั้ง ผูใชประโยชน ผูมีสวนทำลาย และเปน
ผมู ีสว นในการดแู ลรักษาสงิ่ แวดลอม

31

แหลง เรยี นรสู ำหรบั โรงเรยี นอโี คสคลู
ในโรงเรยี น/ ชมุ ชน

ไมจำเปนตองมีจำนวนมาก และแหลงเรียนรูนั้นจะตองไมฝนบริบทหรือฝนธรรมชาติของ
โรงเรยี น เปน พน้ื ทท่ี ม่ี ปี ระโยชนแ ละเออ้ื ตอ การเรยี นรู สามารถรองรบั ผเู รยี นไดอ ยา งทว่ั ถงึ
แหลงเรียนรูที่ดีจะตองจัดบรรยากาศและสภาพแวดลอมใหเอื้อตอการเรียนรู รวมถึงวัสดุ
อุปกรณภายในแหลงเรียนรูอาจทำจากวัสดุที่หาไดงายในทองถิ่นหรือวัสดุที่นำกลับมา
ใชใ หม (Reuse) เพอ่ื เปน แบบอยา งทด่ี ี และประหยดั งบประมาณ
แหลงเรียนรูควร เชื่อมโยงเรื่องราว วิถีชีวิต และประสบการณจริงของทองถิ่น และควร
สอดคลอ งกบั ความตอ งการ/ ความคาดหวงั ของโรงเรยี นและชมุ ชน

ครูควรเนน การเรียนรูจาก ของจริง
และประสบการณตรง ซึ่งการพาเด็ก
ออกไปสำรวจชุมชน เด็ก ๆ จะสนุก
ตื่นเตน และจะมีคำถามเกิดขึ้นมากมาย
ซึ่งหนาที่สำคัญของครูก็เพียงแค
“ชี้แนะ” และ “กระตุน” ใหเกิดการเรียนรู

32

สง่ิ ทค่ี วรคำนงึ ในการจดั กระบวนการเรยี นรู

ครจู ะตอ งคำนงึ ถงึ การจดั กระบวนการเรยี นรู ตามจติ วทิ ยาการเรยี นรแู ละเหมาะสมตามวยั

ของผเู รยี น โดยเนน ทง้ั Head – Heart – Hand

สำหรบั เดก็ อนบุ าล

เนน กจิ กรรมทใ่ี ชป ระสาทสมั ผสั รบั รสู ง่ิ แวดลอ ม (Sensory Awareness) เชน
กลน่ิ หอมหรอื สสี นั ในธรรมชาติ การใชส มั ผสั การฟง เสยี งธรรมชาติ การลองชมิ เปน ตน
กจิ กรรมทเ่ี นน ใหเ ดก็ สนกุ เกดิ ความรสู กึ ชอบ ซาบซง้ึ ประทบั ใจในความงดงาม
และความมหศั จรรยข องธรรมชาติ
เรม่ิ ใหเ ดก็ รบั รถู งึ พฤตกิ รรมงา ย ๆ ทเ่ี หมาะสมตอ สง่ิ แวดลอ มทเ่ี ขาควรจะทำ เชน
ทง้ิ ขยะใหเ ปน ท่ี ปด นำ้ ใหส นทิ ทกุ ครง้ั หลงั ใชง าน เปน ตน
เนอ้ื หาไมค วรยาวเกนิ ไป

สำหรบั เดก็ ประถม

เนน เนอ้ื หา/ ขอ มลู สง่ิ แวดลอ มทม่ี ากขน้ึ
จดั กจิ กรรมทเ่ี นน ดา นความรแู ละพฒั นาเจตคตทิ ด่ี ตี อ สง่ิ แวดลอ ม
เรม่ิ สง เสรมิ ใหเ ดก็ รบั รถู งึ ปญ หาสง่ิ แวดลอ มทอ่ี ยรู อบตวั เขา

สำหรบั เดก็ มธั ยมตน

จดั กจิ กรรมทเ่ี นน ทกั ษะการคดิ วเิ คราะหแ ละคดิ เชงิ สรา งสรรค
เนน การพฒั นาเจตคติ และรถู งึ บทบาทของตนทเ่ี ปน ทง้ั “ผกู อ ” และ “ผแู กไ ข”
ปญ หาสง่ิ แวดลอ ม
สง เสรมิ ใหเ ดก็ ลงมอื แกไ ขปญ หาสง่ิ แวดลอ มงา ย ๆ ตามศกั ยภาพของเขา

สำหรบั เดก็ มธั ยมปลาย

จดั กจิ กรรมทเ่ี นน ทกั ษะการคดิ วเิ คราะหแ ละคดิ เชงิ สรา งสรรค
เนน ใหเ ดก็ รถู งึ บทบาทของตนในฐานะ “พลเมอื ง” ทต่ี อ งมคี วามรบั ผดิ ชอบ
ตอ สงั คมและสง่ิ แวดลอ ม
สง เสรมิ ใหเ ดก็ ลงมอื แกไ ขปญ หาสง่ิ แวดลอ มตามศกั ยภาพของเขา

33 17

ควรมกี ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม
ในโรงเรยี นทเ่ี ปน รปู ธรรม (สามารถมองเหน็ หรอื

จบั ตอ งไดจ รงิ ) อยา งนอ ย 3 ประเดน็ เชน

มถี งั ขยะแยกประเภท
เลกิ ใชโ ฟม/ ถงุ พลาสตกิ
การออกแบบอาคารทป่ี ระหยดั พลงั งาน
รา นคา ทง้ั ในและนอกโรงเรยี นขายสนิ คา ทด่ี ตี อ สขุ ภาพและสง่ิ แวดลอ ม
รว้ั โรงเรยี นและบรเิ วณโรงเรยี นปลกู พชื สมนุ ไพรทอ งถน่ิ
มกี จิ กรรมรณรงคป ระหยดั ทรพั ยากรตา ง ๆ ทห่ี ลากหลาย
มกี ารทำปยุ หมกั หรอื นำ้ หมกั ชวี ภาพจากเศษอาหาร/ ขยะยอ ยสลายได
ใชว สั ดแุ ละผลติ ภณั ฑท เ่ี ปน มติ รกบั สง่ิ แวดลอ ม เปน ตน

สามารถ “เรม่ิ ตน ” ไดด ว ยวธิ กี ารทห่ี ลากหลาย เชน กิจกรรมตาง ๆ ในโรงเรียนควรเกิดขึ้น
จากการใชก ระบวนการสง่ิ แวดลอ มศกึ ษา
การกำหนดใหเ ปน นโยบายรว มกนั
ใชโ อกาสเรม่ิ ตน จากวนั สำคญั ตา ง ๆ พแทลุกัฒะอทนส่ี ยาำผาคงูญัเรกีย“็จถนะทาเัท้งปำนHแไeลปaวโdด-สยHนeอุกaัต.r.tโ. -นHมaัตnิ”d
เชน วนั ปใ หม วนั สง่ิ แวดลอ มโลก วนั สง่ิ แวดลอ มไทย
เปน ตน และพยายามทำใหต อ เนอ่ื งเปน ประจำ ควรมีการเก็บขอมูลอยางเปนระบบ
รว มมอื กบั หนว ยงานทพ่ี รอ มใหก ารสนบั สนนุ
กจิ กรรมผา นโครงการตา ง ๆ เชน และเชื่อถือได ทั้งกอนและหลังทำกิจกรรม
โครงการโรงเรยี นปลอดขยะ
โครงการมหงิ สาสายสบื เพื่อใชเปนฐานขอมูลสำหรับการประเมิน
หอ งเรยี นประหยดั พลงั งาน
สวนผกั คนเมอื ง, Green Ranger เปน ตน ความสำเรจ็ และความกา วหนา ของโครงการ
รวมถึงเพื่อใชเปนแนวทางในการวางแผน
พฒั นาโครงการตอ ไป

34

“เปดโอกาส” ใหผูที่มีสวนเกี่ยวของในทุก ๆ ระดับ

(ทั้งบุคลากร ครู ผูปกครอง กรรมการสถานศึกษา
และตัวแทนนักเรียน) มีสวนรวมในทุก ๆ ขั้นตอนของ
การวางแผนและจัดการทรัพยากรธรรมชาติและ
สิ่งแวดลอมในโรงเรียน (ทั้งการกำหนดเปาหมาย
รวมรับรู รวมคิด รวมกันทำ รวมรับประโยชน และ
รว มภาคภมู ใิ จ)

การแบงความรับผิดชอบของนักเรียน ตวั อยา ง: แบง ความรบั ผดิ ชอบ
ตามสี (กฬี าส)ี
ในการดแู ลสง่ิ แวดลอ มแตล ะดา น โดยอาจแบง ความ พน้ื ทด่ี แู ลหรอื
รบั ผดิ ชอบสง่ิ แวดลอ มตามสหี รอื เขตพน้ื ทร่ี บั ผดิ ชอบ
ตามระดบั ชน้ั เปน ตน ประเดน็ รบั ผดิ ชอบ

สมี ว ง การจดั การขยะในโรงเรยี น
สเี หลอื ง พน้ื ทส่ี เี ขยี วในโรงเรยี น
สฟี า การจดั การ/ การประหยดั นำ้

มี “ชองทาง” หรอื “เวท”ี ทเ่ี ปด โอกาสใหค รใู นโรงเรยี นไดแ ลกเปลย่ี นเรยี นรรู ะหวา งกนั
รบั ฟง คดิ เหน็ และขอ เสนอแนะเพอ่ื การพฒั นางานโรงเรยี นอโี คสคลู เชน

หอ ง KM ทร่ี วบรวมแผนการจดั การเรยี นรขู องครทู กุ คนทค่ี รสู ามารถเขา มาศกึ ษาเรยี นรไู ด

การจดั การเรยี นการสอนแบบ Team Teaching

นทิ รรศการแสดงผลงาน โรงเรียนตอง “สื่อสาร” กิจกรรมตาง ๆ ดาน
การนเิ ทศกนั เอง สิ่งแวดลอมที่โรงเรียนดำเนินการเพื่อใหทุกคนเขามา

มีสวนรวม โดยการสื่อสารสามารถทำไดหลากหลาย

รปู แบบ เชน

การปฏิบัติตัวเปนแบบอยาง หรือหองเรียนตัวอยาง

การ PR ผา นชอ งตา ง ๆ ไดแ ก ปา ยนเิ ทศ เวบ็ ไซตห รอื

Facebook ของโรงเรยี น เสยี งตามสาย

กจิ กรรมการประกวด/ เชดิ ชู

การตดิ สตกิ เกอรร ณรงค เปน ตน

35

เปน โรงเรยี น
อีโคสคลู แลว

ไดอ ะไร

?
36

โรงชเุมรยีชนน
สิง่ แวดลอม

สิ่งแวดลอมในโรงเรยี น (และชมุ ชน) ดีขึ้น
ชุมชนเหน็ ความสำคญั และเขามามีสวนรวมในการจัดกจิ กรรมการเรยี นรขู องนกั เรยี น
โรงเรยี นไดร ับการพฒั นาใหเปน “สงั คมจำลอง” และเปน “พื้นทเ่ี รยี นรู” ดา นการ
จดั การทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอ ม
โรงเรยี นมีช่ือเสยี ง ไดรบั การยอมรับจากชุมชน และสามารถเปน แบบอยา งท่ดี ีใหกบั
โรงเรยี นอ่ืน ๆ
โรงเรยี นไดร บั โอกาสและการสนับสนนุ จากหนว ยงานตา ง ๆ ทงั้ หนวยงานของ
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม หนว ยงาน หรือองคก รท่ีทำงาน
ดา นส่งิ แวดลอม/ การจัดกระบวนการเรยี นรู

37

ไดรับการพัฒนาการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อสราง
นกั เรียนใหเติบโตข้นึ เปน “พลเมือง” ทม่ี วี ถิ ชี ีวติ “พอเพียง”
เพือ่ มงุ สสู งั คมและส่ิงแวดลอ มท่ี “ยั่งยืน”

ครู ไดแ นวทางการจดั กระบวนการเรยี นรใู นศตวรรษที่ 21
ไดป ระสบการณการสอนนอกหองเรียนและแนวทาง
ครู การจัดกิจกรรมทห่ี ลากหลาย

ครู ผูบริหารโรงเรียนและ
สามารถนำผลงานไปใชป ระกอบการประเมนิ
วทิ ยฐานะได

38

นักเรยี น

ไดเรียนรจู ากการปฏิบัตจิ ริง กลาพูด กลาแสดงความคดิ เหน็
และนำเสนอความคดิ ไดอยา งมเี หตผุ ล
สามารถคดิ วเิ คราะหไดด ีข้นึ
มีความตระหนกั รับผดิ ชอบ และดแู ลสภาพแวดลอ ม
ในโรงเรียนและชมุ ชน
รจู กั ชุมชนของตนและเขา ใจประเดน็ สิง่ แวดลอมของชมุ ชนมากยง่ิ ขึ้น
เตบิ โตขึน้ เปน “พลเมอื งเพอ่ื ส่ิงแวดลอ ม”
มจี ิตสำนึกรกั บา นเกิด

39

คุณลกั ษณะ

สำคญั

ขอองโี โครสงคเรูลียน

40

โมรกี งาเรรบยี รนหิทาง้ั รรจะดับกบาร มีการจัดการเรียนรู
มุงสูการพัฒนาที่ยั่งยืน
อยา งตอ เนอ่ื ง ตง้ั แตร ะดบั นโยบาย
หลกั สตู รสถานศกึ ษาและการจดั การ โดยใช “กระบวนการ
ดา นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละ สิ่งแวดลอมศึกษา” เปนเครื่องมือ
สง่ิ แวดลอ มในโรงเรยี น
ในการจัดการเรียนรูที่หลากหลาย สอดคลอง
กับบริบทของชุมชนและประเทศเพื่อพัฒนา
ทักษะการเรียนรูตามศตวรรษที่ 21

มกี ารบรู ณาการ มเนีสนวกนรระวบมวจนากกทาุกรคน

ประเด็นสิ่งแวดลอมทองถิ่นสูหลักสูตร ทั้งโรงเรียนและชุมชนทองถิ่น
การเรียนการสอน และกิจกรรมพัฒนา
ผูเรียน โดยเชื่อมโยงใหเห็นถึงความ โดยกระบวนการทำงานจะตองใหความ
สัมพันธของประเด็นสิ่งแวดลอมใน สำคัญกับการมีสวนรวมทั้งจากผูบริหาร
ระดับทองถิ่น ประเทศ ภูมิภาค และ โรงเรยี น ครู บคุ ลากรในโรงเรยี น นกั เรยี น
ระดบั โลก และผแู ทนชมุ ชน โดยรว มกนั คดิ คน แนวทาง
วิธีจัดการ ปองกัน และแกไขปญหา
ชว ยเสรมิ พลังการ สง่ิ แวดลอ มของโรงเรยี นชมุ ชน
ทำงานตามภารกิจ
ของโรงเรียนที่มอี ยูเดิม ECO
SCHOOL
ใหมีประสิทธิผลมากยิ่งขึ้น
โดยไมเปนการเพิ่มภาระใหแกโรงเรียน

41

คุณพลลักษเมณอื ะขงอง

เพอื่ สง่ิ แวดลอ ม

(Environmental Citizen)

42

เปาหมายสูงสดุของโรงเรียนอีโคสคลู คอื
พัฒนานกั เรียนใหเติบโตขึน้ เปน พลเมืองที่มีความรบั ผดิ ชอบ
ตอสงั คมและสงิ่ แวดลอม โดยใชหลกั การจดั การโรงเรยี นทั้งระบบ
(Whole School Approach) และนอ มนำหลักของปรชั ญาเศรษฐกจิ

พอเพยี ง มาเปนแนวทางในการดำเนนิ งาน

“ ”เพ่ือใหเกดิ ความยง่ั ยืนข้นึ ในทอ งถ่ินและสงั คม
43

1พ1ลเปมือรงเะพกอ่ื สา่ิงรแวดลอ ม

1. รจู กั และเขา ใจชมุ ชนอยา งถอ งแท
2. ตดิ ตามขา วสาร สภาพและปญ หาดา นสง่ิ แวดลอ ม เศรษฐกจิ และ สงั คม

อยา งตอ เนอ่ื งสมำ่ เสมอ
3. สามารถคาดการณถ งึ แนวโนม สถานการณป ญ หาสง่ิ แวดลอ มของชมุ ชนได
4. รถู งึ แนวทางปอ งกนั และแกไ ขปญ หาทเ่ี หมาะสมกบั สภาพสงั คมและบรบิ ททอ งถน่ิ
5. มจี ติ สำนกึ รกั ประเทศชาตบิ า นเกดิ
6. กลา แสดงความคดิ เหน็ ในเรอ่ื งตา ง ๆ ทเ่ี ปน ประโยชนต อ สว นรวมบนพน้ื ฐาน

หลกั การประชาธปิ ไตย
7. ไมเ พกิ เฉยตอ ความอยตุ ธิ รรมในสงั คม
8. มวี นิ ยั และเคารพกฎกตกิ าของสงั คม
9. มสี ว นรว มในกจิ กรรมของชมุ ชนและสงั คมเมอ่ื มโี อกาส
10. มพี ฤตกิ รรมและใชช วี ติ ประจำวนั อยา งเปน มติ รกบั สง่ิ แวดลอ ม
11. มคี วามเปน ผนู ำในงานหรอื กจิ กรรมการดแู ลรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาติ

และสง่ิ แวดลอ ม

44

ขนั้ ตอน
สูก ารเปน
โรงเรยี นอโี คสคลู

45

ปฏิทินการรับสมัครเขารวมและดำเนินโครงการโรงเรียนอีโคสคูล ระดับตน

พฤษภาคม ประชาสัมพันธโครงการ

มิถุนายน - สิงหาคม เปดรับสมัครผานระบบออนไลน

ตุลาคม ประกาศรายชื่อโรงเรียนที่ผานการพิจารณา

พฤศจิกายน - กุมภาพันธ โรงเรียนดำเนินการ

มีนาคม โรงเรียนสงรายงานสรุปผลการดำเนินงาน
(ตามแบบฟอรมที่กำหนด) และทำแบบประเมิน
ผลการดำเนินงานผานระบบออนไลน

เมษายน ประกาศผลการพิจารณา
โรงเรียนอีโคสคูล (ระดับตน) ประจำป

46

การพัฒนาโรงเรียนอีโคสคูลตองเริ่มตนดวยการสรางความรูความเขาใจ เกี่ยวกับ
โรงเรียนอีโคสคูลใหทุกฝายที่เกี่ยวของ ตระเตรียมทีมงานที่จะทำหนาที่ขับเคลื่อนการ
ดำเนินงาน และที่ขาดไมไดคือการสำรวจทุนเดิมที่โรงเรียนมีหรือดำเนินการอยูแลว
โดยใชแบบประเมินตนเองตามพันธกิจทั้ง 4 ดานเปนกรอบในการประเมินความพรอม
ของโรงเรียน

1 เตรียมความพรอมการตัดสินใจวาโรงเรียนตองการพัฒนาเปนโรงเรียนอีโคสคูลหรือไมนั้น
ควรเกิดจากทุกฝายที่เกี่ยวของ โดยเฉพาะอยางยิ่งผูบริหารโรงเรียน ครู
นักเรียน กรรมการสถานศึกษา และผูแทนชุมชน ดังนั้น การเตรียมความ
พรอมโดยการสรางความรู ความเขาใจถึงแนวทางในการดำเนินงาน
โรงเรียนอีโคสคูล ขอดีและประโยชนที่จะไดรับใหแกทุกฝายที่เกี่ยวของ
ไดรับรู จึงเปนกลไกสำคัญในการตัดสินใจที่จะเริ่มตนทำงานที่นำไปสู
การยอมรับ และความรว มมือทด่ี ตี อ ไป

ขน้ั ตอนนส้ี ำหรบั โรงเรยี นขนาดกลางและขนาดใหญจ ะยงุ ยากกวา โรงเรยี น
ขนาดเลก็ ทส่ี ามารถสอ่ื สารกบั ทกุ ฝา ยไดง า ยและทว่ั ถงึ จงึ จำเปน ทโ่ี รงเรยี น
ขนาดกลางและขนาดใหญต อ งดำเนนิ การในขน้ั ตอนนห้ี ลายครง้ั โดยในครง้ั
แรก ๆ อาจเปนการสรางความรูความเขาใจเบื้องตนเพื่อประเมินความ
เปนไปไดของทุกฝายวาเห็นดวยกับการพัฒนาโรงเรียนใหเปนโรงเรียน
อีโคสคูลหรือไม จากนั้นจึงเปนการเสริมและเติมเต็มความรู ความเขาใจ
ในระหวางดำเนนิ การควบคกู บั การเรยี นรูจ ากการปฏิบตั ิจรงิ

ถึงแมวาผูบริหารโรงเรียนจะเปนผูริเริ่ม
และใหความสำคัญกับการพัฒนาโรงเรียน
อีโคสคูลก็ตาม แตอยางไรก็ดี การสราง
ความเขาใจใหกับทุกฝายยังคงเปน
กระบวนการสำคัญตอการสรางความ
รวมมือในการพัฒนาโรงเรียนทั้งระบบ
อยางมีทิศทาง

47