ศาสนาและหน้าที่พลเมือง (สค31002) ม.ปลาย กศน.

รายวิชาศาสนาและหนา ทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 41

รอนบนราง กษัตริยชาหันครีรบังคับใหทานเลิกประกาศศาสนาซิกขและหันมาประกาศ
ศาสนาอสิ ลามแทน แตท า นไมย อมทาํ ตาม จงึ ถกู นาํ ตวั ไปใสห มอ ตม และถกู นาํ ตวั ไปถว งใน
แมน าํ้ ระวี จนเสยี ชวี ติ พ.ศ. 2149

ครุ เุ ทคบาหาทรุ ถกู กษตั รยิ อ สิ ลามประหาร เพราะเรอ่ื งการประกาศศาสนาซกิ ขเ ชน กนั
ในการกูเอกราชของประเทศอินเดีย ปรากฏวาชาวซิกขไดสละชีวิตเพ่ือการนี้เปน
จํานวนมาก
เกี่ยวกับฐานะของสตรี ศาสนาซิกขยกสตรีใหมีฐานะเทาบุรุษ สตรีมีสิทธิใน
การศึกษา รวมสวดมนตหรือเปนผูนําในการสวดมนตเทากับบุรุษทุกประการคุรุนานักให
โอวาทแกพ วกพราหมณผูเครง ในวรรณะสีไ่ วว า
“พวกทา นประณามสตรีดว ยเหตุใด สตรีเหลา น้เี ปน ผูใหกาํ เนดิ แกร าชา ครุ ุศาสดา
และแมแ ตต วั ทา นเอง”

เกย่ี วกบั เสมอภาค และเสรภี าพ ครุ นุ านกั สอนวา “โลกทง้ั หมดเกดิ จากแสงสวา ง
อันเดยี วกนั คือ (พระเจา ) จะวา ใครดีใครช่วั กวากันไมได”

ครุ โุ ควนิ ทสงิ ห สอนวา สเุ หรา มณเฑยี ร วหิ าร เปน สถานทบี่ าํ เพ็ญธรรมของคน
ทงั้ หลายเหมอื นกัน ท่เี ห็นแตกตางกันบาง เพราะความแตกตางแหง กาลกาละและเทศะ

วิหารของซิกขม ปี ระตสู ีด่ าน หมายความวาเปด รับคนทัง้ ส่ที ศิ คือ ไมจ ํากดั ชาติ
ศาสนา เพศ หรือวรรณะใด ในการประชุมทางศาสนาทุกคน ไดรับการปฏิบัติท่ีเสมอภาค
ผแู จกหรอื ผรู บั แจกอาหารจากโรงทานของกองการกศุ ล จะเปน คนในวรรณะใดๆ ชาติใดก็
ไดคนทกุ ฐานะ ตองนงั่ กินอาหารในทเ่ี สมอหนา กนั

เรอ่ื งของโรงอาหารเปน ส่ิงสาํ คัญมากของศาสนสถาน ครุ ุรามทาส ไดต ้ังกฎไววา
ใครจะเขาพบทานตองรับอาหารจากโรงทานเสียกอน เพื่อเปนการแสดงใหเห็นประจักษวา
รับหลักการเสมอภาคของทานคุรุคร้ังหนึ่งอักบารมหาราชไปพบทานเห็นทานนั่งกินอาหาร
ในทเี่ ดยี วกับสามญั ชน ทําใหอักบารมหาราชพอพระทยั ถวายเงินปแดท านครุ ุผูน้ี

อีกประการหนึ่งจะเปนผูใดก็ตามจะตองปฏิบัติสังคีต (พิธีชุมนุมศาสนิก)
ดวยมือของตนเองคือตองเชด็ รองเทา ตกั นาํ้ ทาํ ทกุ อยา งดว ยตนเอง ไมม ใี ครไดร บั ยกเวน
เปน พเิ ศษ ผใู ดปฏบิ ตั ติ ามไดม าก ยง่ิ เปน ซกิ ขท ด่ี มี าก

4. ศาสนาซิกขเขาสปู ระเทศไทย

ชาวซิกขสวนมากยึดอาชีพขายอิสระ บางก็แยกยายถ่นิ ฐานทํามาหากินไปอยู
ตางประเทศบาง ก็เดินทางไปมาระหวางประเทศ ในบรรดาชาวซิกขดังกลาว มีพอคา
ชาวซิกขผูหนึ่งช่ือนายกิรปารามมาคาน ไดเดินทางไปประเทศอัฟกานิสถาน เพื่อหาซื้อ
สินคาแลวนําไปจําหนายยังบานเกิด สินคาที่ซ้ือครั้งหนึ่งมีมาพันธุดีรวมอยูหน่ึงตัว เมื่อ
ขายสินคาหมดแลว ไดเดินทางมาแวะที่ประเทศสยาม โดยไดนํามาตัวดังกลาวมาดวย
เขาไดม าอาศยั อยใู นพระบรมโพธสิ มภารของพระมหากษตั รยิ ส ยาม ไดร บั ความอบอนุ ใจเปน

42 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม

อยา งยง่ิ ดงั นน้ั เขามโี อกาสเขา เฝา พระบาทสมเดจ็ พระ
จลุ จอมเกลา เจา อยหู วั และไดถ วายมา ตวั โปรดของเขา
แดพระองคดวยความสํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ
พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั เหน็ ในความ
จงรกั ภกั ดขี องเขา ไดพ ระราชทานชา งใหเ ขาหนง่ึ เชอื ก
ตลอดจนขา วของเครอ่ื งใชท่จี าํ เปน ในระหวา งเดนิ ทาง
กลบั อนิ เดยี

เมอื่ เดนิ ทางกลบั มาถงึ อนิ เดยี แลว เหน็ วา ของ
ทไ่ี ดรับพระราชทานมานนั้ สงู คาอยางย่งิ ควรท่ีจะเก็บ
รักษาใหสมพระเกยี รตยิ ศแหงพระเจา กรงุ สยาม จึงได
นําชางเชือกนั้นไปถวายพระราชาแหงแควนแคชเมียร
และยํามูพรอมทั้งเลาเรื่องที่ตนไดเดินทางไปประเทศสยามไดรับความสุขความสบายจากพี่
นองประชาชนชาวสยามซึ่งมีพระเจาแผนดินปกครองดวยทศพิธราชธรรมเปนที่ยกยอง
สรรเสริญของประชาชน

พระราชาแหง แควน แคชเมยี รไ ดฟ ง เรอ่ื งราวแลว กม็ คี วามพอพระทยั อยา งยง่ิ ทรงรบั ชา ง
เชอื กดงั กลา วเอาไวแลวขึ้นระวางเปนราชาพาหนะตอไป พรอมกับมอบแกวแหวนเงินทอง
ใหน ายกริ ปารามมาคานเปน รางวลั จากนน้ั เขากไ็ ดเ ดนิ ทางกลบั บา นเกดิ ณ แคว นปญ จาป แต
ครง้ั นเ้ี ขาไดร วบรวมเงนิ ทองพรอ มทง้ั ชกั ชวนเพอ่ื นพอ งใหไ ปตงั้ ถน่ิ ฐานอาศยั อยใู ตร ม พระบรม
โพธสิ มภารพระเจา กรุงสยามตลอดไป

ต อมา ไมนาน ผู คน ที่ เข า ไ ด
ชักชวนไวก็ทยอยกันมาเร่ือยๆ ดังน้ัน
ศาสนาสถานแหงแรกจึงไดถูกกําหนด
ขนึ้ โดยศาสนกิ ชนชาวซกิ ข ไดเ ชา เรอื น
ไมห นึง่ คหู าทบี่ ริเวณบา นหมอ หลงั โรง
ภาพยนตรเฉลิมกรุงปจจุบัน เมื่อป
2455 มาตกแตงใหเหมาะสม เพื่อใช
ประกอบศาสนากิจ

ตอ มาเมอ่ื สงั คมซกิ ขเ ตบิ โตขน้ึ
จงึ ไดย า ยสถานทจี่ ากทเ่ี ดมิ มาเชา บา นหลงั ใหญก วา เดมิ ณ บรเิ วณยา นพาหรุ ดั ในปจ จบุ นั แลว
ไดอ ญั เชญิ พระมหาคมั ภรี อ าทคิ รนั ถม าประดษิ ฐานเปน องคป ระธาน มกี ารสวดมนตป ฏบิ ตั ศิ าสน
กจิ เปน ประจาํ ทกุ วนั ไมม วี นั หยดุ นบั ตง้ั แตป  พ.ศ. 2456 เปน ตน ไป จนถงึ ป พ.ศ. 2475 ศาสนิ
กชนชาวซกิ ขจ งึ ไดร วบรวมเงนิ เพอ่ื ซอ้ื ทด่ี นิ ผนื หนง่ึ เปน กรรมสทิ ธเ์ิ ปน จาํ นวนเงนิ 16,200
บาท และไดก อ สรา งอาคารเปน ตกึ สามชน้ั ครง่ึ ดว ยเงนิ จาํ นวนประมาณ 25,000 บาท เปน
ศาสนสถานถาวรใชช อ่ื วา ศาสนาสถานสมาคมศรคี รุ สุ งิ หส ภา สรา งเสรจ็ เมอ่ื ป พ.ศ. 2476

รายวชิ าศาสนาและหนา ทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 43

ตอ มาเกดิ สงครามมหาเอเชยี บรู พา ศาสนสถานแหง นถ้ี กู ระเบดิ จากฝา ยสมั พนั ธมติ ร
ถงึ สองลกู เจาะเพดานดาดฟา ลงมาถงึ ชน้ั ลา งถงึ สองชน้ั แตล กู ระเบดิ ดงั กลา วดา น แตท าํ ใหต วั
อาคารรา ว ไมส ามารถใชง านได หลงั จากไดท าํ การซอ มแซมมาระยะหนง่ึ อาคารดงั กลา วใชง าน
ไดด งั เดมิ และไดใ ชป ระกอบศาสนากจิ มาจนถงึ ปจ จบุ นั

ตอ มาเมอ่ื ศาสนกิ ชนชาวซกิ ขม จี าํ นวนมากขน้ึ ตามลาํ ดบั จงึ ตา งกแ็ ยกยา ยไปประกอบ
กจิ การคา ขายตามหวั เมอื งตา งๆ อยา งมสี ทิ ธเิ สรภี าพยง่ิ และทกุ แหง ทศ่ี าสนกิ ชนชาวซกิ ขไ ป
อาศยั อยกู จ็ ะรว มกนั กอ ตง้ั ศาสนสถาน เพอ่ื ประกอบศาสนกจิ ของตน ปจ จบุ นั มศี าสนสถาน
ของชาวซิกขท่ีเปนสาขาของสมาคมอยู 17 แหง คือ ศาสนสถานสมาคมศรีคุรุสิงหสภา
(ศนู ยร วมซกิ ขศ าสนกิ ชนในประเทศไทย) กรงุ เทพฯและตง้ั อยใู นจงั หวดั ตา งๆ อกี 16 แหง
คอื จงั หวดั นครสวรรค ลาํ ปาง เชยี งใหม เชยี งราย นครราชสมี า ขอนแกน อดุ รธานี นครพนม
อบุ ลราชธานี ชลบรุ ี (พทั ยา) ภเู กต็ ตรงั สงขลา (อาํ เภอเมอื งฯ) สงขลา (อาํ เภอหาดใหญ)
ยะลา และจงั หวดั ปต ตานี

ในป พ.ศ.2525 มีศาสนิกชนชาวซิกขอยูในประเทศไทยประมาณสองหม่ืนคน
ทุกคนตางมุงประกอบสัมมาอาชีพอยูภายใตพระบรมโพธิสมภารแหงพระมหากษัตริยไทย
ดว ยความมั่งค่ังสขุ สงบทงั้ กายและใจ โดยทัว่ หนา

สมาคมศรีคุรุสิงหสภา (ศูนยรวมซิกขศาสนิกชนในประเทศไทย) ไดอบรมส่งั สอน
กลุ บตุ รกลุ ธดิ าใหเ ปน มคี วามรคู วามสามารถ เปน ผดู มี ศี ลี ธรรม รจู กั รกั ษาธรรมเนยี มประเพณี
อนั ดงี าม ละเวน จากสง่ิ เสพตดิ ทง้ั ปวง ดาํ เนนิ การอปุ การะชว ยเหลอื เออ้ื เฟอ เผอ่ื แผต อ ผปู ระสบ
ทกุ ขย ากอยเู สมอมไิ ดข าด

จดั สรา งโรงเรยี นซกิ ขว ทิ ยา ทส่ี าํ โรงเหนอื จงั หวดั สมทุ รปราการ มหี อ งเรยี น 40 หอ ง
มนี กั เรยี น 300 คน ทง้ั ชายและหญงิ สอนตามหลกั สตู รกระทรวงศกึ ษาธกิ าร

จัดสรางสถานพยาบาล คลินิกนานักมิชชัน เพ่ือเปดการรักษาพยาบาล มีคนไข
ท่ียากจนเขารับการรักษาพยาบาลโดยไมเสียเงิน โดยไมจํากัดชั้น วรรณะ และศาสนา
แตป ระการใด

เปด บรกิ ารหอ งสมดุ นานกั บรกิ ารหนงั สอื ตา งๆ ทง้ั ในภาคภาษาไทย ภาษาองั กฤษ
และภาษาปญ จาบี

เปด สถานสงเคราะหค นชรา เพอ่ื สงเคราะหช ว ยเหลอื ผสู งู อายทุ ย่ี ากจน ขดั สน และ
ขาดแคลนผอู ปุ การะ

จดั ตง้ั มลู นธิ ิพระศาสดาครุ ุนานกั เทพ เมอ่ื ป พ.ศ. 2512 นาํ ดอกผลมาสงเคราะห
นกั เรยี นทเ่ี รยี นดแี ตข ดั สนทนุ ทรพั ย

ใหค วามรวมมือในการชวยเหลือสังคมในดานตางๆ กับหนวยงานตางๆ เชน กรม
การศาสนา สภากาชาดไทย มลู นธิ เิ ดก็ พกิ าร มลู นธิ ชิ ว ยคนปญ ญาออ น สภาสงั คมสงเคราะห
แหง ประเทศไทย (ในพระบรมราชถู มั ภ) เพอ่ื ใหเ กดิ ความสมคั รสมานสามคั คใี นหมศู าสนกิ ชน
ศาสนาตา งๆ เชญิ ชวนใหช าวซกิ ขอ อกบาํ เพญ็ ตนเพอ่ื ใหป ระโยชนต อ สงั คมสว นรวม

44 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม

เรือ่ งที่ 7 การเผยแผศาสนาตางๆ ในโลก

ในจาํ นวนประชากรประมาณ 4,500 ลา นคน มผี นู บั ถอื ศาสนาตา ง ๆ ดงั ตอ ไปนค้ี อื
1) ศาสนาครสิ ตป ระมาณ 2,000 ลา นคน
2) ศาสนาอสิ ลามประมาณ 1,500 ลา นคน
3) ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู ประมาณ 900 ลา นคน
4) ศาสนาพทุ ธ ประมาณ 360 ลา นคน
5) ทเ่ี หลอื เปน นบั ถอื ลทั ธติ า งๆ เทพเจา หรอื ไมน บั ถอื ศาสนาอะไรเลย

ศาสนาทีส่ ําคัญของโลกทุกศาสนาตางเกิดในทวีปเอเชียซึ่งแหลงกําเนิดดังนี้ เอเชีย
ตะวันตกเฉียงใต เปนตนกําเนิดของศาสนายูดาย ศาสนาคริสตและอิสลาม ศาสนายูดาย
เปนศาสนาที่เกาแกที่สุดในเอเชียตะวันตกเฉียงใตเปนตนกําเนิดของศาสนาคริสต ซ่ึงเปน
ศาสนาทม่ี ผี นู บั ถอื มากทสี่ ดุ ในโลกขณะนโี้ ดยไดเ ผยแผไ ปสยู โุ รปซกี โลกตะวนั ตกอนื่ ๆ และ
ชาวยุโรปนํามาเผยแผส ทู วปี เอเชียอีกครัง้ หนึ่ง

ศาสนาอสิ ลามเกดิ กอ นศาสนาครสิ ตป ระมาณ 600 ป เปน ศาสนาทส่ี าํ คญั ของเอเชยี
ตะวันตกเฉียงใตปจจุบันศาสนานี้ไดเผยแผไปทางภาคเหนือของอินเดีย ดินแดงทาง
ตอนเหนอื ของอา วเบงกอล คาบสมทุ รมลายูและประเทศอนิ โดนเี ชยี

เอเชยี ใตเ ปน แหลง กาํ เนดิ ศาสนาฮนิ ดู ศาสนาซกิ ข ศาสนาพทุ ธ ศาสนาฮนิ ดมู คี วามเชอ่ื
มาจากศาสนาพราหมณซ งึ่ เปน ศาสนาเกา แกข องโลกเมอื่ ประมาณ 5,000 ป และเปน แนวทาง
การดาํ เนนิ ชวี ติ ของชาวอนิ เดยี จนกระทงั่ ถงึ ปจ จบุ นั นี้ สว นพทุ ธศาสนาเกดิ กอ นศาสนาครสิ ต
500 ป และถงึ แมจ ะเกดิ ในอนิ เดียแตช าวอนิ เดยี นับถือพระพุทธศาสนานอ ย แตม ผี นู บั ถือ
กันมากในทเิ บต ศรีลงั กา พมา ไทย ลาว และกมั พชู า

เอเชยี ตะวนั ออกเปน แหลง กาํ เนดิ ของลทั ธขิ งจอ้ื เตา และชนิ โต ตอ มาเมอื่ พระพทุ ธ
ศาสนาไดเผยแผเขาสูจีน ที่ปรากฏวาหลักธรรมของศาสนาพุทธสามารถผสมผสานกับ
คําสอนของขงจ้ือไดดี สว นในญป่ี นุ ผนู ับถอื พุทธศาสนาแบบชินโต

1. โลกคริสเตียน

สืบเนื่องจากศาสนาคริสตมีอิทธิพลตอชาวตะวันตก โดยเฉพาะในสมัยกลางยุโรป
ศาสนาจักรเขา มามบี ทบาทแทนอาณาจักรโรมนั ท้งั ในดานศาสนา การเมอื ง การปกครอง
ประเพณี และวฒั นธรรม พระสันตะปาปา ไดรับการยกยองใหเปนราชาแหงราชาทั้งหลาย
มอี ํานาจเต็มทีใ่ นการกําหนดบทบาทวิถชี ีวิตของคนในสมัยนน้ั ตอ มาในตอนปลายยคุ กลาง
สบื ตอ จนกระทง่ั ยคุ แหง วทิ ยาศาสตรส มยั ใหม ศาสนจกั รถกู ลดบทบาททางการเมอื งและการ
ปกครอง แตศ าสนาครสิ ตย งั มอี ทิ ธพิ ลครอบคลมุ ทว่ั ทง้ั ทวปี ยโุ รป อเมรกิ า และแอฟรกิ า แมแ ต
ในปจจุบันศาสนาคริสตเปนท่ียอมรับของสังคมท่ัวๆ ไป ในฐานะท่ีเปนศาสนาหน่ึงท่ี
ผนู บั ถอื มากทส่ี ดุ เปน ลาํ ดบั หนง่ึ ของโลก

รายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 45

สาเหตทุ ศ่ี าสนาครสิ ตเ ผยแผไ ดท ว่ั โลก เพราะยคุ ลา อาณานคิ มพวกจกั รวรรดนิ ยิ มชาว
ยโุ รปและอเมรกิ า (ครสิ ตศ ตวรรษท่ี 15-16 ) ศาสนาครสิ ตไ ดถ กู นาํ ไปเผยแผใ นประเทศตา งๆ
ทน่ี กั ลา อาณานคิ มเหลา นพ้ี รอ มกบั มชิ ชนั นารี คอื นกั สอนศาสนาไปถงึ สง ผลใหค รสิ ตศาสนกิ ชน
มปี รมิ าณมากขน้ึ ทง้ั ในยโุ รป แอฟรกิ า อเมรกิ า เอเชยี และออสเตรเลยี ประเทศไทยมนี กั สอน
ศาสนาชาวโปรตเุ กสและสเปนเขา มาเผยแผโ ดยเดนิ ทางมาพรอ มกบั พวกทหารและพอ คา ของ
ประเทศเหลา นน้ั ทาํ ใหม คี นไทยนบั ถอื ศาสนาครสิ ตก ระจายไปทว่ั ประเทศ

2. โลกอสิ ลาม

การเผยแผศ าสนาอสิ ลามเกดิ จากพอ คา อาหรบั นาํ สนิ คา คอื นาํ เครอื่ งเทศมาขาย และ
เผยแผศาสนาดวยชาวมุสลิมเปนผูท่ีขยันขันแข็ง ซ่ือสัตยสุจริต และมีฐานะดี เปนพอคา
ประกอบกับหลักศาสนามีหลักการสําหรับผูครองเรือน จึงเผยแผไปไดอยางรวดเร็วในโลก
ศาสนาอสิ ลามมจี ํานวนผูที่นับถอื มากลําดบั ที่ 2 ของโลก ชาวมสุ ลมิ มอี ยปู ระมาณ 1,500
ลานคน หรอื 1 ใน 4 ของประชากรโลก และมกี ลมุ ชาตพิ นั ธุและภาษาท่แี ตกตางกันกระจาย
ตัวอยางกวางขวางไปท่ัวโลก ทั้งเอเชีย แอฟริกา และยุโรป โดยเฉพาะในเอเชียใตซ่ึงเปน
ภูมิภาคท่ีประชากรมุสลิมอยูหนาแนนท่ีสุดในโลกมีอยูราว 1 ใน 4 ของประชากรมุสลิม
ท้ังหมดรองลงมาคือประชากรมุสลิมในเอเชียตะวันออกเฉียงใตท้ังในอินโดนีเชีย มาเลเซีย
บรูไนกบั พื้นท่จี ังหวดั ชายแดนภาคใตของไทยและฟลิปปนส ซง่ึ ประกอบขึ้นเปน โลกมลายยู
มสุ ลมิ สว นตะวนั ออกกลางซง่ึ เปน ถน่ิ กาํ เนดิ ของศาสนาอสิ ลามเองนน้ั มปี ระชากรมสุ ลมิ มาก
ท่สี ุดเปนลาํ ดบั 3 มอี ยูประมาณ 200 ลา นคน ลาํ ดับตอ มาคือชาวมุสลมิ เชอ้ื สายเติรกทอ่ี ยู
ในตรุกีและดินแดนตางๆ ในภูมิภาคเอเชียกลาง โดยมีจํานวนประมาณ 90 ลานคนสวน
มุสลิมเปอรเซียมีประชากรอยูประมาณ 70-80 ลานคน และทเ่ี หลอื เปน มสุ ลิมชนกลุมนอย
ทีอ่ าศยั อยูต ามประเทศตา งๆ มากกวา 120 ประเทศทว่ั โลก มสุ ลิมประกอบดว ยประชากร
3 กลมุ ดังตอ ไปนี้คือ

1. กลุมประเทศมุสลิมอาหรับ คือประเทศมุสลิมซ่ึงประชากรสวนใหญเปนชาว
อาหรบั ใชภาษาอาหรับเปนภาษากลาง กลมุ นี้ คอื แอลจีเรยี บาหเรน อียิปต อิรกั จอรแ ดน
คเู วต เลบานอน ลิเบีย โมร็อกโก โอมาน กาตาร ซาอุดอี าระเบีย โซมาเลยี ซเี รีย ตูนเิ ซีย
สหรัฐอาหรบั เอมเิ รตตและเยเมน

2. กลุมประเทศมุสลิมที่ไมใชอาหรับ คือ ประเทศท่ีประชากรสวนใหญนับถือ
ศาสนาอสิ ลาม แตไมใ ชชาวอาหรบั และไมไดใ ชภาษาอาหรับเปน ภาษากลาง กลมุ น้ีแบง เปน
ภูมภิ าคตา งๆ ดังนี้

ภมู ภิ าคเอเชยี กลาง ไดแ ก อฟั กานสิ ถาน อาเซอรไ บจนั บงั คลาเทศ บรไู น อนิ โดนี
เชีย อิหรานคาซัคสถาน คีรกิสถาน มาเลเซีย มัลดีฟส ปากีสถาน ทาจิกิสถาน ตุรกี
เติรกเมนสิ ถาน อุซเบกสิ ถาน

ภูมิภาคแอฟริกา ไดแก มอริตาเนีย บูรกินาฟาโซ แคเมรูน แอฟริกากลาง
ชาด คอโมโรส โกตดิววั ร เอริเทรีย เอธิโอเปย แกมเบยี กินี กินบี สิ เซา จบิ ูตี มาลี ไนเจอร
ไนจีเรีย เซเนกัล เซียรร าลีโอน แทนซาเนยี โตโก และซาฮาราตะวันตก

ภูมภิ าคยโุ รป ไดแก อัลบาเนยี บอสเนยี -เฮอรเ ซโกวนี า และปาเลสไตน

46 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม

3. กลมุ มุสลิมชนกลมุ นอ ยในประเทศท่ีไมใชมสุ ลิม คือ มสุ ลมิ ที่กระจัดกระจาย
อยใู นประเทศทปี่ ระชากรสว นใหญไ มใ ชม สุ ลมิ ซง่ึ มอี ยทู กุ มมุ โลก เชน ออสเตรเลยี ฟล ปิ ปน ส
จนี อนิ เดีย รสั เซยี มาซิโดเนยี ฝร่ังเศส อังกฤษ สหรัฐอเมริกา อารเจนตินา ไทย ฯลฯ
กลุมมุสลิมเหลานี้เปนประชากรสวนนอยในประทศตางๆ ไมน อ ยกวา 120 ประเทศทว่ั โลก

3. ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู

เปนศาสนาเกาแกท่ีสุดในโลกนับมาประมาณ 5,000 ป ในชมพูทวีปแมวาศาสนา
พุทธจะเกดิ ในอนิ เดยี เมื่อ 2,500 ปลว งมา แตศาสนาพทุ ธเส่อื มลง และมารุงเรอื งอกี คร้ังใน
สมยั พระเจา อโศกมหาราชและเสอ่ื มลงอกี และศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดรู งุ เรอื งอกี ในอนิ เดยี จนถงึ
ปจจุบัน และในบังกลาเทศมีผูนับถือศาสนาพราหมณ-ฮินดู 10.5% สวนในอินโดนีเซีย
ยงั มผี นู ับถอื ศาสนาฮนิ ดูอยบู างราว 3%

4. โลกพุทธศาสนา

ประเทศไทยในปจจุบันเปนประเทศที่เปนศูนยกลางของศาสนาพุทธ ศาสนาพุทธ
เปน ศาสนาทเ่ี กา แกร องลงมาจากศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู เมอื่ ศกึ ษาประวตั กิ ารเผแผพ ระพทุ ธ
ศาสนาไปยงั ประเทศตา ง ๆ ในโลกพบวาทสี่ ําคญั คอื พระเจาอโศกมหาราช ซงึ่ เปนกษตั รยิ 
ที่มีแสนยานุภาพของอินเดีย ทรงนับถือศาสนาพุทธ และเปนกําลังท่ีสําคัญในการเผยแผ
ศาสนาพทุ ธใหร งุ เรอื ง ประมาณพทุ ธศตวรรษท่ี 3 เผยแผพ ระพทุ ธศาสนาไปยงั ประเทศตา งๆ
โดยสง สมณทตู ไปเผยแผไ ดแ ก ประเทศลงั กา ไทย พมา ทาํ ใหศ าสนาพทุ ธประดษิ ฐานมน่ั คง
จนถึงทกุ วันนี้

คณะพระธรรมทูตดังกลาวมี 9 คณะประกอบดว ยรายละเอยี ดดงั นี้
สายที่ 1 มพี ระมัชฌันติกเถระ เปนหัวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทุ ธศาสนา ณ
แควนกัษมิระ คอื รฐั แคชเมยี ร ประเทศอินเดียปจ จุบนั และแควนคันธาระ ในปจ จบุ นั คือ
รัฐปญจาป ทง้ั ของประเทศอินเดยี และประเทศปากสี ถาน
สายท่ี 2 พระมหาเทวเถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนาในแควน
มหิสมณฑล ปจจุบันไดแก รัฐไมเซอรและดินแดงแถบลุมแมน้ําโคธาวารี ซึ่งอยูในตอนใต
ประเทศอินเดยี
สายท่ี 3 พระรักขิตเถระ เปนหวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนา ณ วนวาสี
ประเทศ ในปจจบุ ัน ไดแ ก ดินแดนทางตะวันตกเฉียงใตข องประเทศอินเดีย
สายที่ 4 พระธรรมรกั ขิตเถระ หรอื พระโยนกธรรมรักขติ เถระ (ซง่ึ เขา ใจกันวา
เปนฝรั่งคนแรกในชาติกรีกที่ไดเขาบวชในพระพุทธศาสนา) เปนหัวหนาคณะไปเผยแผ
พระพุทธศาสนา ณ อปรันตกชนบท ปจ จบุ นั สันนิษฐานวา คือดนิ แดนแถบชายทะเลเหลือง
เมอื งบอมเบย
สายท่ี 5 พระมหาธรรมรกั ขิตเถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนา
ณ แควน มหาราษฏรป จจุบนั ไดแก รฐั มหาราษฎรข องประเทศอินเดยี

รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 47

สายท่ี 6 พระมหารกั ขติ เถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนาในเอเชยี
กลาง ปจ จุบนั ไดแ กดินแดนทเ่ี ปน ประเทศอิหรา นและตรกุ ี

สายท่ี 7 พระมชั ณมิ เถระ พรอ มดว ยคณะ คอื พระกสั สปโคตรเถระ พระมลู กเทวเถระ
พระทนุ ทภสิ ระเถระ และพระเทวเถระ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนา ณ ดนิ แดนแถบภเู ขาหมิ าลยั
สนั นษิ ฐานวา คอื ประเทศเนปาล

สายท่ี 8 พระโสณเถระ และพระอตุ ตรเถระ เปน หวั หนา คณะ ไปเผยแผพ ระพทุ ธ
ศาสนา ณ ดนิ แดนสวุ รรณภมู ิ ซง่ึ ปจจุบนั คอื ประเทศในคาบสมุทรอินโดจีน เชน พมา ไทย
ลาว เขมร เปนตน

สายท่ี 9 พระมหนิ ทเถระ (โอรสพระเจา อโศกมหาราช) พรอ มดว ยคณะ พระอรฏิ ฐเถระ
พระอุทรยิ เถระ พระสมั พลเถระ และพระหทั ทสารเถระ ไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนา ลงั กาทวปี
ในรชั สมยั ของพระเจา เทวานมั ปย ตสิ สะ กษตั รยิ แ หงลังกาทวีป ปจ จุบนั คือประเทศศรีลงั กา

ศาสนาพุทธมี 2 นิกาย คือ นิกายมหายานและนิกายหินยาน นิกายมหายานยึด
คําสอนดั้งเดิมของพระพุทธเจา สวนนิกายหินยายเกิดจากการปรับตัวของศาสนาพุทธ
เนื่องจากศาสนาพราหมณเจริญขึ้นอยางรวดเรว็ ดงั นน้ั นกิ ายหนิ ยานมงุ เนน การบาํ เพญ็ บารมี
ของพระโพธสิ ตั วท เ่ี ปน คฤหสั ถก ไ็ ดโ ดยทพ่ี ระโพธสิ ตั วป รารถนาพุทธภูมิ จึงเปนการเปดโอกาส
ใหคฤหัสถเขามามีบทบาทมากขึ้น และนิกายมหายานนี้สามารถปรับตัวเขากับทอ งถน่ิ ได
งา ยกวา นกิ ายหนิ ยานหรอื เถรวาทซง่ึ เปน พทุ ธแบบดง้ั ดมิ ศาสนาพทุ ธในอนิ เดยี เรม่ิ เสอ่ื มตวั ลง
ชา ๆ ตง้ั แตพ ทุ ธศตวรรษท่ี 15 เปน ตน มา โดยอนิ เดยี ตะวนั ออกสง เสรมิ ศาสนาฮนิ ดู สว นใน
อินเดียเหนือชาวเติรกท่ีนับถือศาสนาอิสลามบุกอินเดียเผามหาวิทยาลัยนาลันทาซ่ึงเปน
ศนู ยก ลางของศาสนาพทุ ธตง้ั แต พ.ศ. 1742 ศาสนาพทุ ธจงึ โยกยา ยไปทางเหนอื เขา สเู ทอื กเขา
หิมาลัย และศรีลังกา พุทธศาสนาเขาสูจีนผานเอเชียกลาง ในพุทธศตวรรษท่ี 13 จีนเปน
ศนู ยก ลางทส่ี าํ คญั ของพทุ ธศาสนานกิ ายมหายานรงุ เรอื งมากในยคุ ราชวงศถ งั และตอ มาศาสนา
พทุ ธเสอ่ื มลงเพราะจกั รพรรดหิ วซู งุ หนั ไปสนบั สนนุ ลทั ธเิ ตา แทน แตพ ทุ ธศาสนานกิ ายมหายาน
ยงั คงรงุ เรอื งตอ มากลายเปน นกิ ายเซนในญป่ี นุ และยงั คงรงุ เรอื งมาจนถงึ ปจ จบุ นั พทุ ธศาสนาใน
เกาหลนี กิ ายเซนเผยแผม าในสมยั พ.ศ. 915 และตอ มาลทั ธขิ งจอ้ื เผยแผเ ขา มาทาํ ใหศ าสนา
พทุ ธเสอ่ื มลง ในพทุ ธศตวรรษท่ี 6 อารยธรรมอนิ เดยี มอี ทิ ธพิ ลมาก เผยแผอ ารยธรรมเขา สเู อเชยี
ตะวนั ออกเฉยี งใตค อื อารยธรรมทางภาษาบาลสี นั สกฤตและศาสนาพทุ ธนกิ ายมหายาน พรอ ม
กบั ศาสนาพราหมณเ ขา มาในชว งพทุ ธศตวรรษท่ี 10-18 สมยั อาณาจกั รศรวี ชิ ยั มศี นู ยก ลางท่ี
เกาะสมุ าตรา และอาณาจกั รขอมโบราณ ตอ มาอาณาจกั รศรีวชิ ยั เสอ่ื มลงและรบั อารยธรรม
อสิ ลามในพทุ ธศตวรรษท่ี 18 ศาสนาพทุ ธในปจ จบุ นั นกิ ายมหายานหรอื อาจารยวาท หมายถงึ
อาจารยร นุ ตอ ๆมาไมใ ชร นุ ทเ่ี หน็ พระพทุ ธเจา ยงั มอี ยทู อ่ี นิ เดยี ตอนเหนอื เนปาล จนี ญป่ี นุ เกาหลี
เวยี ดนาม มองโกเลีย บางสวนของรสั เซีย บางครงั้ เรยี กวา อตุ รนกิ าย หรือ นกิ ายฝายเหนอื

สว นทกั ษณิ นกิ ายหรอื นกิ ายฝา ยใตน กิ ายหนิ ยานหรอื เถรวาท หมายถงึ พระเถระทท่ี นั
เหน็ พระพทุ ธเจา ซง่ึ นบั ถอื พทุ ธแบบดง้ั เดมิ เครง ครดั นบั ถอื มากในไทย พมา เขมร ลาว ศรลี งั กา

48 หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม

ศาสนาพุทธเร่ิมเปนท่ีสนใจของชาวยุโรปอยางกวางขวางในพุทธศตวรรษท่ี 25
หลงั จากสงครามโลกคร้งั ที่ 2 เปนตน มา ความเชอื่ ทางศาสนาเปลยี่ นไป ศาสนาพทุ ธพสิ จู น
ไดดวยการปฏบิ ัติเอง อีกทั้งมีองคก รพทุ ธศาสนาระดบั โลก โดยมีชาวพทุ ธจากเอเชยี ยโุ รป
และอเมรกิ าเหนอื รวม 27 ประเทศ ตง้ั ชอื่ องคก ารวา “องคก รพทุ ธศาสนกิ สมั พนั ธแ หง โลก”
กอตั้งทป่ี ระเทศศรีลังกา เมื่อป พ.ศ. 2493

พุทธศาสนาเขาสปู ระเทศอังกฤษครั้งแรกในป พ.ศ. 2448 โดย J.R. Jackson
กอ ตง้ั พทุ ธสมาคมในองั กฤษและมภี กิ ษชุ าวองั กฤษรปู แรกคอื Charls Henry Allen Bernett
คณะสงฆไทยไดส งคณะทตู ไปเผยแผค รัง้ แรกเมอื่ พ.ศ. 2507 และสรา งวดั ไทย ชอื่ วัดพทุ ธ
ประทปี ในลอนดอน

ประเทศเยอรมนมี ีสมาคมพทุ ธศาสนา เมอื่ พ.ศ. 2446 มีชาวเยอรมนั ไปบวชเปน
พระภกิ ษุทศี่ รลี ังกาการเผยแผพุทธศาสนาชะงักไปในชว งสมครามโลกคร้งั ที่ 1 และถกู หา ม
ในสมยั ฮติ เลอร หลงั สงครามโลกครง้ั ท่ี 2 จงึ มกี ารฟน ฟพู ทุ ธศาสนาโดยตดิ ตอ กบั พทุ ธสมาคม
ในศรีลังกา มวี ัดไทยในเบอรลินเชนกนั

พระพุทธศาสนาทเี่ ขาสปู ระเทศสหรัฐอเมรกิ าในป พ.ศ. 2448 เปนพทุ ธศาสนาจาก
จนี และญป่ี นุ และทเิ บต ใน พ.ศ. 2504 มหาวิทยาลยั วสิ คอนซินเปด สอนปรญิ ญาเอกสาขา
พุทธศาสตรเปนแหงแรกในสหรัฐและคณะสงฆไทยสรางวัดไทยแหงแรกในสหรัฐเม่ือ
พ.ศ. 2515

ศาสนาพราหมณฮินดู เปนศาสนาเกาแกที่สุดของโลกปจจุบันน้ีสืบเน่ืองมาตั้งแต
อดีตจนถึงปจจุบันแมวาศาสนาพุทธจะเคยรุงเรืองในอินเดียสมัยพระพุทธเจา แลวเส่ือมลง
จากนั้นมารงุ เรอื งอกี ครง้ั ในสมัยพระเจา อโศกมหาราช

เรอื่ งที่ 8 กรณตี ัวอยา งปาเลสไตน

สาํ หรบั ความขดั แยง ในดนิ แดนปาเลสไตน เปน กรณที น่ี า ศกึ ษากรณหี นง่ึ เพราะสง ผล
เกดิ สงครามยดื ดเยอ้ื มานบั สบิ ๆป ยอ นหลงั ไปในชว งสมยั สงครามโลกครง้ั ท่ี 1 ดนิ แดนนอ้ี ยู
ในความครอบครองของจกั รวรรดอิ อตโตมนั เตริ ก (ตรกุ )ี ถา ปาเลสไตนส บื เชอ้ื สายมาจากชาว
ปาเลสไตนด ง้ั เดมิ ผสมกบั ชาวอาหรบั ชนเผา คะนาคนั และชนเผา อน่ื ๆ ทม่ี ถี น่ิ ทอ่ี ยใู นบรเิ วณ
น้ี สบื เนอ่ื งจากชาวองั กฤษซง่ึ เปน ชาตมิ หาอาํ นาจในขณะนน้ั สนบั สนนุ ใหเ อกราชแกป าเลสไตน
หลงั จากเปน พนั ธมติ รรว มรบในสงครามโลกครง้ั ท่ี 1 จนชนะ แตเมอ่ื สงครามโลกสน้ิ สดุ ลง
องั กฤษออกประกาศบลั โฟรใ หช าวยวิ อพยพเขา สดู นิ แดนปาเลสไตนใ นป ค.ศ. 1922 สนั นบิ าต
ชาตยิ กปาเลสไตนใ หอ ยใู นอาณตั อิ งั กฤษ ชาวยวิ อพยพเขา สดู นิ แดนปาเลสไตนป ล ะ 16,500
คน ขออธบิ ายความยอ นหลงั วา กอ นสงครามโลกครง้ั ท่ี 1 ยวิ ในเยอรมนั ถกู ฮติ เลอรฆ า ตาย
จาํ นวนมาก เพราะความขดั แยง ดา นเชอ้ื ชาติ เนอ่ื งจากชาวยวิ เปน ชาตทิ ฉ่ี ลาดมีฐานะดีเปน
พอ คา วศิ วกรตา งๆ ฮติ เลอรผ นู าํ เยอรมนั ประกาศวา ชาวเยอรมนั เปน ชาตบิ รสิ ทุ ธสิ์ งู สง และ
เขารงั เกียจยิวมาก ชาวยิวไมม ีประเทศอยู หลังจากสงครามสน้ิ สุดลงอังกฤษจึงสนบั สนุนให

รายวิชาศาสนาและหนา ทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 49

ยวิ มปี ระเทศอยแู ละเลอื กดนิ แดนปาเลสไตน ซง่ึ สอดคลอ งกบั ชาวยวิ แสดงความเปน เจา ของ
ดนิ แดนนโี้ ดยยกขอ ความคมั ภรี ไ บเบล้ิ วา ในวนั พระยะโฮวารไ ดท าํ สญั ญากบั อมั ซาฮามไวว า
เราไดมอบดินแผนดินนั้นไวใหแกพงศพันธุของเจาต้ังแตแมน้ําอายฒุบโตไปจนถึงแมน้ํา
ยูเฟรติสและตั้งรัฐอิสราเอลขึ้นในแดนปาเลสไตน แตขณะเดียวกันชาวปาเลสไตน
ไมพ อใจเพราะพวกเขายงั คงอยอู ยา งลาํ บาก แมว า องั กฤษจะชว ยปลดแอกจากชาวเตริ ก ขณะ
ทช่ี าวยวิ เปน ชนฉลาด เชน ทาํ ความเจรญิ ใหก บั อสิ ราเอลมาก ขณะเดยี วกนั องั กฤษ สหรฐั
องคก ารสหประชาชาติลว นสนบั สนนุ สง ยวิ อพยพจากประเทศตา งๆ เพอ่ื ใหมีดนิ แดนอยูใน
ปาเลสไตน

ตอ มาในราว 20 ป หลงั จากยวิ ชาติอสิ ราเอลอยใู นปาเลสไตนเกดิ สงครามกอ นหนิ
2 ครง้ั คอื ชาวปาเลสไตนต อ งการขบั ไลชาติน้อี อกไปจากดนิ แดนเกา แกของตนเองเพราะ
ตนเองยงั อยกู บั ความยากจนสน้ิ หวงั เชน
เดิม การสูคร้งั แรกของชาวปาเลสไตน
ไมมีอาวุธแตใชกอนหินขวางปารถถัง
ของอสิ ราเอลซง่ึ รบชนะไดอ ยา งงา ยดาย
และสหประชาชาตกิ ป็ ระนามการกระทาํ
ของอิสราเอล อิสราเอลไดรับความ
เหน็ ใจจากทว่ั โลกนอ ยลง ตอ มามีกลมุ
ฮา มาส เปนกลุม ท่ี ลุก ข้ึน มา ตอบโต
อิสราเอลดวยมาตรการรุนแรงเชนกัน
กลุมฮามาสเปนกระแสฟนฟูอิสลามจุด
ประกายรฐั อสิ ลามและเปา หมายคอื ขบั ไลอ สิ ราเอลจากปาเลสไตนแ ละกลมุ ฮามาสนย้ี นิ ดปี ฏบิ ตั ิ
การระเบดิ พลชี พี และสงครามชงิ ดนิ แดนยงั เกดิ ตอ มาเปน ระยะๆ มกี ารเจรจาเพอ่ื สงบศกึ หลาย
ครง้ั แตย งั ไมส าํ เรจ็

เร่ืองท่ี 9 แนวทางปองกันและแกไขความขัดแยง ทางศาสนา

ความหมายของคําวา “ความขดั แยง ”

ความขัดแยง ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 หมายถึง
“การไมลงรอยกันการไมถ ูกกนั ความคิดไมต รงกนั ความพยายามอยากเปน เจา ของ และ
ความเปน คนตางมุมมองกัน”

ความขดั แยง ในสงั คม เปน สง่ิ ทไ่ี มม ใี ครปรารถนา แตก ห็ ลกี เลยี่ งไดย าก เพราะตราบ
ใดทีม่ นุษยมชี ีวติ อยรู ว มกันในสังคม กย็ อ มมีความขัดแยง เปน ธรรมดา ความขดั แยง มที ั้ง
ประโยชนและโทษ

50 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม

สาเหตทุ ี่ทาํ ใหเ กิดความขัดแยง

ความขดั แยง มาจากสาเหตหุ ลายประการ เชน ความเชอื่ ศรทั ธาในคาํ สอนของศาสนา
แตกตางกนั ความมีทิฏฐมิ านะ ถอื ตวั วาความคิดของตวั เองดกี วาคนอ่นื ความมวี สิ ยั ทศั น
ทคี่ บั แคบ ขาดการประสานงานทีด่ ี ขาดการควบคุมภายในอยางมีระบบ สังคมโลกขยาย
ตัวเร็วเกินไป และการมีคานิยมในสิ่งตางๆ ผิดแผกกัน ความคิดแตกตางกนั

วธิ ปี องกนั และแกไขความขดั แยงทางศาสนาตอ การอยูรว มกันในสังคม

วิธีปอ งกัน แกไข ความขดั แยงทางศาสนาตอ การอยรู ว มกันมหี ลายวิธี เชน
1. วิธียอมกัน คือทุกคนลดทิฏฐิมานะ หันหนาเขากัน ใหเกียรติซึ่งกันและกัน
ไมด ถู กู ไมต ฉิ นิ นนิ ทาไมก ลา ววา รา ยปา ยสศี าสนาของกนั และกนั พบกนั ครง่ึ ทาง รจู กั ยอมแพ
รูจักยอมกัน หวังพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันถือวาทุกคนเปนเพ่ือนรวมโลกเดียวกัน โดยมี
ผูประสานสัมพนั ธท่ที กุ ฝา ยยอมรับนบั ถือ
2. วธิ ผี สมผสาน คอื ทกุ ฝา ยทกุ ศาสนาเปด เผยความจรงิ มกี ารแลกเปลย่ี น ทศั นคติ
ความคดิ เหน็ แลกเปลี่ยนขอ มลู ซ่ึงกนั และกนั รว มกนั คิด รว มกนั ทํา และรวมกันแกปญ หา
ทํากิจกรรมในสังคมรวมกัน เชน สรางสระพาน ถนน ฯลฯ
3. วิธีหลีกเล่ียง คือการแกปญหาลดความขัดแยงโดยวิธีขอถอนตัว ขอถอยหนี
ไมเอาเร่อื ง ไมเอาความ ไมไปกา วกายความคดิ ความเชอื่ ของผูนบั ถอื ศาสนาท่ีไมตรงกบั
ศาสนาที่ตนนบั ถือ
4. วิธีการประนีประนอม คือการแกปญหาโดยวิธีทําใหท้ังสองฝายยอมเสียสละ
บางสิ่งบางอยางลงมีท้ังการใหและการรับภาษาชาวบาน เรียกวาแบบยื่นหมู-ย่ืนแมว คือ
ทกุ ฝา ยยอ มเสียบางอยา งและไดบางอยา งมอี ํานาจพอๆ กัน ตางคนตางก็ไมเสยี เปรยี บ

เร่อื งที่ 10 หลกั ธรรมในแตล ะศาสนาทีส่ ง ผลใหอยรู วมกบั ศาสนาอ่นื ไดอ ยา งมีสุข
ศาสนาพุทธ มีหลักสําคัญคือการมุงเนนใหไมเบียดเบียน ไมจองเวรซึ่งกันและ

กนั จะเหน็ วา ศลี ขอ 1. ของศาสนาพทุ ธ คอื ปาณาตปิ าตา เวระมะณี สกิ ขา ปะทงั สะมาทยิ ามิ
คอื งดเวน การฆา เบยี ดเบยี น ทาํ รา ยรา งกายคนและสตั ว และหลกั สาํ คญั ตอ มาอกี คอื ยดึ หลกั
พรหมวิหาร 4 คอื

1. เมตตา คือ ความปรารถนาใหผ ูอ น่ื มคี วามสขุ
2. กรณุ า คอื ความปรารถนาใหผ อู น่ื พน จากความทกุ ข
3. มทุ ติ า คอื ความยนิ ดเี มอ่ื ผอู น่ื ไดด ี
4. อเุ บกขา คอื การวางเฉย ไมล าํ เอยี ง ทาํ ใจเปน กลาง ใครทาํ ดยี อ มไดด ี
หลักธรรมที่สําคัญอีกคือสังคหวัตถุ 4 คือ หลักธรรมที่เปนเครื่องยึดเหนี่ยวนํ้าใจ
ผอู ่นื ไดแก ทานคือการใหค วามเสียสละแบง ปนของตนเองใหผ ูอ ่ืน ปยวาจา คือ พูดจาดว ย

รายวิชาศาสนาและหนา ท่พี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 51

ถอยคําที่ไพเราะออนหวานพูดดวยความจริงใจไมหยาบคายกาวราว อัตถจริยา คือ
การสงเคราะหผ อู นื่ ทําประโยชนใ หผูอ่นื และสมานัตตาคอื ความเปนผูสมาํ่ เสมอ ประพฤติ
เสมอตนเสมอปลาย เนนคุณธรรมสําคัญในการอยกู ับผูอ่นื ในสังคม

และทส่ี าํ คญั ในการแกไ ขปญ หาความขดั แยง ในศาสนาพทุ ธ มงุ เนน ทกี่ ารเจรญิ ปญ ญา
นนั่ คอื ปญ หาตา งๆ คอื ผลและยอ มเกดิ จากสาเหตขุ องปญ หา การแกไ ขตอ งพจิ ารณาทสี่ าเหตุ
และแกท่ีสาเหตุ ดังนั้นแตละปญหาที่เกิดข้ึนสาเหตุที่เกิดจะแตกตางกันตามสถานการณ
นอกจากจะพิจารณาท่ีสาเหตุแลว ในการแกปญ หายังใชวธิ กี ารประชุมเปน สําคญั พอจะเห็น
รปู แบบการประชมุ รว มกนั ของสงฆท สี่ ง ผลถงึ ปจ จบุ นั ตวั อยา งคอื คาํ วา สงั ฆกรรม ซง่ึ เปน การ
กระทาํ รว มกนั ของพระสงฆ เชน การรบั บคุ คลเขา บวชในพทุ ธศาสนา พระสงฆป ระกอบดว ย
อุปช ฌาย พระคูส วด จะตองหารอื กัน ไถถ ามกันเปน ภาษาบาลีเพื่อพจิ ารณาคุณสมบัติของ
ผมู าบวชวาสมควรใหบวชไดไ หม

ศาสนาอสิ ลาม ไดวางหลกั เกณฑแ บบแผนในการประพฤติปฏิบัตใิ นสว นที่เปน ศีล
ธรรมและจริยธรรมอันนํามาซ่ึงความสามัคคีและความสงบสุขในการอยูรวมกันของกลุมใน
สงั คม ศาสนาอสิ ลามมคี าํ สอนซง่ึ เปน ขอ ปฏบิ ตั สิ าํ หรบั ครอบครวั และชมุ ชน โดยมหี ลกั ศรทั ธา
หลักจริยธรรม และหลกั การปฏบิ ตั ิ

สาสนแหง อิสลามทีถ่ ูกสงมาใหแ กมนุษยท ง้ั มวลมจี ดุ ประสงค 3 ประการคอื
1. เปน อดุ มการณท สี่ อนมนษุ ยใ หศ รทั ธาในอลั ลอห พระผเู ปน เจา เพยี งพระองคเ ดยี ว
ท่ีสมควรแกการเคารพบูชาและภักดี ศรัทธาในความยุติธรรมของพระองค ศรัทธาในพระ
โองการแหง พระองค ศรทั ธาในวนั ปรโลก วนั ซง่ึ มนษุ ยฟ น คนื ชพี อกี ครง้ั เพอื่ รบั การพพิ ากษา
และผลตอบแทนของความดีความชั่วที่ตนไดปฏิบัติไปในโลกนี้ ม่ันใจและไววางใจตอ
พระองค เพราะพระองคคอื ทีพ่ ึ่งพาของทกุ สรรพส่ิง มนุษยจ ะตองไมสนิ้ หวังในความเมตตา
ของพระองค และพระองคค ือปฐมเหตุแหงคณุ งามความดที ั้งปวง
2. เปนธรรมนูญสําหรับมนุษย เพ่ือใหเกิดความสงบสุขในชีวิตสวนตัว และสังคม
เปนธรรมนูญที่ครอบคลุมทุกดาน ไมวาในดานการปกครอง เศรษฐกิจ หรือนิติศาสตร
อิสลามสั่งสอนใหมนุษยอยูกันดวยความเปนมิตร ละเวนการรบราฆาฟน การทะเลาะเบาะ
แวง การละเมิดและรกุ รานสทิ ธขิ องผูอ่นื ไมลกั ขโมย ฉอ ฉล หลอกลวง ไมผ ดิ ประเวณี หรือ
ทําอนาจาร ไมด่ืมของมึนเมาหรือรับประทานสิ่งท่ีเปนโทษตอรางกายและจิตใจ ไมบอนทํา
ลายสงั คมแมว าในรูปแบบใดก็ตาม
3. เปน จริยธรรมอนั สูงสงเพอื่ การครองตนอยางมีเกียรติ เนนความอดกลั้น ความ
ซ่อื สตั ย ความเออ้ื เฟอ เผอ่ื แผ ความเมตตากรณุ า ความกตญั กู ตเวที ความสะอาดของ
กาย และใจ ความกลา หาญ การใหอ ภยั ความเทา เทยี มและความเสมอภาคระหวา งมนษุ ย การ
เคารพสทิ ธขิ องผอู น่ื สง่ั สอนใหล ะเวน ความตระหนถ่ี เ่ี หนยี ว ความอจิ ฉารษิ ยา การตฉิ นิ นนิ ทา
ความเขลาและความขลาดกลวั การทรยศและอกตญั ญ การลว งละเมดิ สทิ ธขิ องผอู น่ื

52 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม

อิสลาม เปนศาสนาของพระผูเปนเจาท่ีทางนําในการดํารงชีวิตทุกดานแกมนุษย
ทกุ คน ไมย กเวน อายุ เพศ เผา พนั ธุ วรรณะ

ศาสนาครสิ ต นอกจากบญั ญตั ิ 10 ประการทส่ี าํ คญั ในการอยรู ว มกบั ผอู น่ื ของศาสนา
ครสิ ต คอื จงอยา ฆา คน จงอยา ลว งประเวณใี นคคู รองของผอู น่ื จงอยา ลกั ขโมย จงอยา พดู
เทจ็ จงอยา มกั ไดใ นทรพั ยข องเขา และคาํ สอนทส่ี าํ คญั คอื ใหร กั เพอ่ื นบา นเหมอื นรกั ตวั เอง ให
มเี มตตาตอ กนั จงรกั ผอู น่ื เหมอื นพระบดิ ารกั เรา ใหอ ภยั แลว ทา นจะไดร บั การอภยั ลว นแต
เปน คณุ ธรรมพน้ื ฐานทส่ี าํ คญั ทท่ี าํ ใหก ารอยรู ว มกนั ในสงั คมอยา งมคี วามสขุ

ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู สอนใหม คี วามมน่ั คง มคี วามเพยี ร ความพอใจในสง่ิ ทต่ี น
มี ใหอ ดทน อดกลน้ั มเี มตตากรณุ า ขม ใจไมห วน่ั ไหวไปตามอารมณ ไมล กั ขโมย ไมโ จรกรรม
ทําตนใหสะอาดท้ังกายและใจ มีธรรมะสําหรับคฤหัสถคือจบการศึกษาใหกลับบานชวย
บดิ ามารดาทาํ งาน แตง งานเพอ่ื รกั ษาวงศต ระกลู ประกอบอาชพี โดยยดึ หลกั ธรรมเครอ่ื งดาํ เนนิ ชวี ติ

เรื่องท่ี 11 วธิ ีฝก ปฏบิ ตั พิ ัฒนาจติ ในแตละศาสนา

หลักธรรมคําสอนของศาสนาชวยสรา งคนใหเปนคนดี

คนดเี ปนทีป่ รารถนาของทุกคน โลกนีย้ ังขาดคนดอี ยูม าก ยิ่งกวาขาดแคลนผูทรง
ความรูแขนงตางๆ เสียอีก ความจริงโลกไมไดขาดแคลนผูมีความรูหรือผูเชี่ยวชาญใน
สาขาตา งๆ มากนกั แตทีข่ าดแคลนมากกค็ อื คนดี โลกจงึ วุนวายดังปจจุบนั คนจะเปน คน
ดีไดก็ตองมีหลักยึดมั่นประจําใจคือ มีศาสนายิ่งมีจิตใจยึดมั่นมากเทาไร ก็ชวยใหเปนคนดี
มากและมน่ั คงเทา นน้ั อยา งอนื่ กพ็ ลอยดดี ว ย ตรงกนั ขา มถา ใจไมด กี ารกระทาํ ตา งๆ กพ็ ลอย
รา ยไปดว ย คนมศี าสนาหรอื มหี ลกั ธรรม มคี ณุ ธรรมในใจเปน คนดแี ตถ า ไมม กี อ็ าจเปน คนดไี ด
แตเปนคนดนี อกจากจะทาํ ความดกี ต็ อเม่อื มีผอู ื่นรู จะไมท ําความชว่ั ก็ตอ เมอื่ มีคนเหน็ ถา
ไมม ใี ครรใู ครเหน็ กอ็ าจจะทาํ ความชวั่ ไดง า ย แตค นดใี นสามารถทาํ ความดไี ดท งั้ ตอ หนา และ
ลบั หลงั คน ทง้ั ไมท าํ ความชว่ั ทง้ั ตอ หนา และลบั หลงั ทง้ั นก้ี เ็ พราะหลกั ธรรมทว่ี า หริ โิ อตตปั ปะ
ละอายและเกรงกลัวตอความช่ัว “ศาสนาเปนแรงอํานาจเรนลับท่ีเหนี่ยวร้ังจิตใจของผูท่ีมี
ความเชือ่ ความศรั ทธาในคําสอนของศาสดาทุกศาสนาทีใ่ หล ะบาป บาํ เพ็ญบญุ ”

ลกั ษณะของคนดี

การยึดตามหลักธรรมคําสอนของศาสนาเปนลักษณะของคนดีท่ีสังคมตองการ
ท้งั การเปนคนดใี นฐานะบุตร ฐานะลูกศษิ ย และฐานะศาสนกิ ชน

คนที่ไดชื่อวาเปนคนดีท่ีสังคมตองการมักจะเปนคนมีเหตุมีผล กลาหาญ อดทน
อดกลน้ั มคี วามซอ่ื สตั ย สจุ รติ มกี ริ ยิ ามารยาทดี มเี สนห  มจี ติ ใจงาม เมตตาตอ สตั วท งั้ หลาย
รูจักชวยเหลือ สงเคราะหผูอื่นเคารพในความคิดและความเปนเจาของของผูอ่ืน พูดจาใน
ส่ิงท่ีถูกตองเปนความจริง พูดจาไพเราะ ออนหวาน กอใหเกิดความสามัคคีกลมเกลียว
ในหมคู ณะ เปนตน

รายวชิ าศาสนาและหนาท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 53

ศาสนาทกุ ศาสนามหี ลกั ธรรมคาํ สอนเปน เครอ่ื งยดึ เหนย่ี วจติ ใจของศาสนกิ ชน โดย
ทกุ ศาสนามเี ปา หมายเดียวกันคือ “มุงใหทุกคนมีธรรมะ มีคุณธรรม และสอนใหค นเปน
คนดี” ดังนั้นศาสนาแตละศาสนาจึงมีหลักธรรมคําสอนของตนเองเปนแนวทางในการ
ประพฤติปฏิบตั ิ

โทษของการขาดคุณธรรม จรยิ ธรรม

ธรรมะเปนสิ่งสําคัญสวนหนึ่งของชีวิต การขาดธรรมะอาจทําใหประสบกับความ
ลมเหลวและทําใหชีวติ อบั ปางได ท้งั โทษที่เกิดกบั ตนเอง สงั คมและประเทศชาติ ตัวอยา งท่ี
เหน็ ไดอ ยา งชดั เจนในปจ จบุ นั เชน การทคี่ นในชาตขิ าดคณุ ธรรม จรยิ ธรรมในการดาํ เนนิ ชวี ติ
ไมร ูจ ักพอ ไมเหน็ แกความเดือนรอ นของสังคมและประเทศชาติ ทําใหเกดิ การลักลอบเสพ
ขายยาเสพติดจนเกิดความเดือดรอนโดยท่ัวไป จนหนวยงานท่ีรับผิดชอบตองออกมา
ปราบปรามขนั้ เดด็ ขาด ขา วสาร ขอ มลู จากสอื่ มวลชนทกุ แขนงนาํ เสนอขา วการจบั กมุ ผเู สพ
ผูคาและผูอยูเบ้ืองหลังอยางตอเนื่อง ปญหาทั้งมวลที่กลาวมานี้เปนตัวอยางที่มีสาเหตุ
มาจากการขาดคณุ ธรรม จรยิ ธรรมของคนในสังคมทั้งส้นิ

การพฒั นาคุณธรรมและจรยิ ธรรมในศาสนาพทุ ธ

หลักธรรมในทางพระพุทธศาสนา พระพุทธเจาทรงแสดงวิธีการปฏิบัติท่ีเรียกวา
“สมาธ”ิ คําวา สมาธแิ ปลวา จติ ทส่ี งบตง้ั มั่นอยูใ นเรือ่ งใดเร่ืองหนึ่ง ไมฟ ุงซา น หรอื การจัด
ระเบียบความคดิ ได เชน ในขณะอา น
หนังสือจิตสงบอยูกับหนังสือที่เราอาน
กเ็ รยี กวา จติ มสี มาธิ หรอื ในขณะทที่ าํ งาน
จิตสงบอยูกับงานที่ทําก็เรียกวาทํางาน
อยางมีสมาธิ สติ สมาธิ และปญญามี
ลักษณะเกื้อกูลกัน และมีความสัมพันธ
อยางใกลชิด สติคือความต้ังมั่นเปน
จุดเร่ิม แลวมีสมาธิคอื จิตใจแนว แน และ
ปญญาคอื การไตรต รองใหร อบคอบ
จุดมงุ หมายของสมาธิ

1. เพื่อความต้ังม่นั แหงสติสมั ปชญั ญะ
2. เพื่ออยูเปนสุขในปจ จบุ นั
3. เพอ่ื ไดฌานทัศนะ
ประโยชนข องสมาธิ
1. ประโยชนข องสมาธใิ นชวี ติ ประจาํ วนั เชน ทาํ ใหจ ติ ใจสบาย มคี วามสดชน่ื ผอ งใส
และสงบ กระฉับกระเฉง วอ งไว มีความเพยี รพยายาม แนว แนใ นสง่ิ ทก่ี ระทาํ มปี ระสทิ ธภิ าพ
ในการทาํ งาน

54 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม

2. ประโยชนข องสมาธใิ นการพฒั นาบคุ ลกิ ภาพ เชน ทาํ ใหม คี วามแขง็ แรง หนกั แนน
ทง้ั ทางรา งกายและจติ ใจ มสี ุขภาพจติ ดี สสู ขุ ภาพท่ีดแี ละรกั ษาโรคบางอยางได

3. ประโยชนของสมาธิที่เปน จุดมงุ หมายของศาสนา เมอื่ ไดส มาธิข้ันสูงแลวจะเกิด
ปญ ญาและบรรลจุ ดุ มงุ หมายของศาสนาได

4. จะมีเหตผุ ลในการตัดสนิ ปญหาตางๆ ไดถกู ตอ งมากยิง่ ขนึ้

วิธกี ารฝก สมาธิ

ในคืนวนั เพ็ญเดอื น 6 พระพทุ ธเจาตรสั รโู ดยการนงั่ สมาธดิ วยวิธกี ารอานาปานสติ
คอื ตง้ั สตจิ ดจอ ทล่ี มหายใจเขา -ออก เปน อารมณเ ดยี วจนจติ แนว แนเ ขา สสู มาธซิ ง่ึ เปน สงบสขุ
สงดั มสี ตริ ตู วั บรบิ รู ณ จากนน้ั พระพทุ ธองคเ กดิ มหาปญ ญาคน พบทางดบั ทกุ ขแ กช าวโลกคอื
อรยิ สจั 4 ดงั ทก่ี ลา วมาแลว ในประวตั ศิ าสดาดงั นน้ั การฝก สมาธเิ ปน หนทางทพี่ ทุ ธศาสนกิ ชน
พึงปฏิบตั ิ เพ่ือใหเกดิ ปญญา แกปญ หาชีวติ และพัฒนาตนเองใหเกิดกาํ ลังใจเสยี สละยิ่งขึ้น
เมตตาย่ิงข้ึน มีปญญาประกอบการงานตนเอง มีความสุข สังคมโดยรวมมีความสุข แต
อยา งไรก็ตามพื้นฐานของผูปฏิบัตสิ มาธหิ รือฝกสมาธไิ ดผลรวดเร็วตองเปนผูท ีม่ ศี ีล 5 เปน
พื้นฐานและศรัทธายึดมัน่ ตอพระรตั นตรยั เปน พทุ ธศาสนิกชนที่ดคี อื การใหทาน รักษาศีล
และเจรญิ ภาวนา คอื การทาํ สมาธิและทาํ ใหต นเองดีขนึ้ สังคมเจรญิ ข้นึ

การฝกสมาธิตามแนวศาสนาพุทธนั้นฝกใหครบอิริยาบถทั้ง 4 คือ ยืน นอน น่ัง
เดิน ฝกใหจิตอยูในอารมณเดียว มีสติบริบูรณในอิริยาบถตางๆ และกอใหเกิดสมาธิหรือ
เรยี กวา เจรญิ กรรมฐาน นนั้ เรมิ่ ตน สวดมนตไ หวพ ระสรรเสรญิ คณุ พระศรรี ตั นตรยั อธษิ ฐาน
จติ เขา สมาธิ และพิจารณาสภาวธรรม คือความเปน ทุกขของชาติ ชรา มรณะ ความแหง ใจ
ความเสยี ใจ ความคบั แคน ใจ ความประจวบกบั สง่ิ อันไมเปน ทร่ี กั ความพลัดพรากจากส่ิงท่ี
เปนท่ีรัก ความไมไ ดสง่ิ ทป่ี รารถนา ความมอี ุปทานในขนั ธ 5 คือ รปู เวทนา สญั ญา สังขาร
วิญญาณ เปนทุกข พจิ ารณาขนั ธ 5 ไมเ ท่ยี ง เปนอนัตตา ไมม ีตัวตน การพิจารณาสภาวะ
ธรรมเนอื งๆ ชว ยใหเ กดิ เจรญิ ปญ ญาละวางกเ็ ลส เกดิ การพฒั นาคณุ ธรรมจรยิ ธรรมตามแนว
ศาสนาพุทธ และเปน แนวทางทพ่ี ทุ ธศาสนกิ ชนพงึ ปฏิบตั ิ

การพฒั นาคณุ ธรรม จรยิ ธรรมในศาสนาอนื่ ๆ

ศาสนาคริสต ศาสนาอิสลาม และศาสนาพราหมณ-ฮินดู ศาสนาซิกข ศาสนิกชน
ของแตล ะศาสนาทฝี่ ก พฒั นาคณุ ธรรมจรยิ ธรรมใหเ จรญิ ยงิ่ ๆ ขน้ึ นน้ั ลว นมพี น้ื ฐานเชน เดยี ว
กับพุทธศาสนิกชน คือ การศรัทธาในศาสดา คําสอนและแนวปฏิบัติของศาสนาของตน
ความมีศรทั ธาตัง้ มัน่ มจี ิตจดจอ ในศาสนาที่นบั ถือ ทําใหเกดิ อารมณมั่นที่ทําความดี ที่จะ
อดทน อดกลั้นตอความทุกขตางๆ ศาสนาคริสตมีการอธิษฐานกับพระเจาการสารภาพ
บาปเปน การชาํ ระมลทนิ ทางจติ ศาสนาอสิ ลามมกี ารสงบจติ มน่ั ทาํ ละหมาดเปน ประจาํ ทกุ วนั ๆ
หลายครง้ั เปนกิจวัตรสําคัญ และศาสนาพราหมณ-ฮินดู นั้น มีการปฏิบัติสมาธิหลากหลาย
แนวทางมีการวางเปาหมายชีวิตเพ่ือละกิเลสตางๆ ศาสนาซิกขสอนวามนุษยมีฐานะสูงสุด
เพราะมีโอกาสบําเพญ็ ธรรมเปน การฟอกวิญญาณใหส ะอาด

รายวิชาศาสนาและหนาท่พี ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 55

หลักสอนทส่ี อดคลองของศาสนาตางๆ

คําสอนของศาสนาแตละศาสนาสอนใหเปนคนดีตามแนวทางของตน แตเมื่อ
กลาวโดยรวมๆ แลวหลักธรรมของทุกศาสนามีลักษณะสอดคลองกันในเรื่องใหญๆ คือ
การอยูรวมกันอยางสันติโดนเนนประเด็นเหลา นี้ คอื

1. สอนใหร ูจกั รกั และใหอ ภยั กัน
2. สอนใหใจกวา งยอมรบั ความเชอ่ื ท่ีแตกตางกนั
3. สอนใหเปนคนดีตามหลกั ศาสนาของตน



56 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

กิจกรรม

กจิ กรรมท่ี 1
ใหผ เู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาประวตั บิ คุ คลในประเทศทน่ี าํ หลกั ธรรมศาสนามาแกไ ข

ปญ หาชวี ติ ของตนเอง แลว นาํ มาแลกเปลย่ี นเรยี นรกู นั ในชน้ั เรยี น
กจิ กรรมท่ี 2

ใหผเู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาประวตั ิศาสตรของประเทศตา ง ๆ ในโลกท่สี ามารถ
แกไ ขกรณขี ดั แยง ทเ่ี กดิ จากศาสนาจนกระทง่ั ประเทศชาตสิ งบสขุ แลว นาํ มาแลกเปลย่ี น
เรยี นรกู นั ในชน้ั เรยี น
กจิ กรรมท่ี 3

ใหผ เู รยี นฝก ปฏบิ ตั สิ มาธิ เจรญิ ปญ ญา แลว นาํ มาผลประสบการณท ไ่ี ดร บั จาก
การฝก ปฏบิ ตั ทิ ส่ี ง ผลใหส ามารถแกไ ขปญ หาชวี ติ และพฒั นาชวี ติ ของตนเองไดม าแลก
เปลย่ี นเรยี นรกู นั ในชน้ั เรยี น

รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 57

2บทที่ วัฒนธรรมประเพณีและคานยิ ม
ของประเทศไทยและของโลก

สาระสําคัญ

วัฒนธรรม ประเพณี คานิยมท่ีดีงามมีความสําคัญตอประเทศเพราะแสดงถึง
เอกลักษณความเปนชาติ เปนสิ่งท่ีนาภาคภูมิใจ ทุกคนในชาติตองชวยกันอนุรักษสืบทอด
วฒั นธรรมประเพณคี านยิ มที่ดงี ามใหค งอยูคูกบั ชาติ แตส งั คมในปจจุบนั ชาติท่มี วี ัฒนธรรม
ทางวตั ถเุ จรญิ กา วหนา จะมอี ทิ ธพิ ลสง ผลใหช าตทิ ด่ี อ ยความเจรญิ ดา นวตั ถรุ บั วฒั นธรรมเหลา
นัน้ ไดโ ดยงา ย ซึง่ อาจสงผลใหว ฒั นธรรมประเพณขี องชาติตนเองเสอื่ มถอยไป ดังนน้ั ชาติ
ตา งๆ ควรเลอื กรบั ปรบั ใชวฒั นธรรมตางชาติไดอยา งเหมาะสมกบั ตนเองและสังคมไทย

ผลการเรยี นทีค่ าดหวัง

1. มคี วามรคู วามเขา ใจในวฒั นธรรมประเพณขี องไทยและตา งๆ ในโลก
2. ตระหนกั ถงึ ความสาํ คญั ในวฒั นธรรมประเพณขี องไทยและชนชาตติ า งๆ ในโลก
3. มสี วนรว มสืบทอดวัฒนธรรมประเพณีไทย
4. ประพฤตติ นเปน แบบอยา งของผมู วี ฒั นธรรมประเพณอี นั ดงี ามของไทยและเลอื ก

รบั ปรบั ใชว ัฒนธรรมจากตางชาติไดอยางเหมาะสมกับตนเองและสังคมไทย
5. ประพฤตปิ ฏิบตั ิตามคานยิ มทพ่ี ึงประสงคของสังคมโลก
6. เปนผูนําในการปองกันและแกไขปญหาพฤติกรรมตามคานิยมท่ีไมพึงประสงค

ของสังคมไทย

ขอบขา ยเนื้อหา

เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของวฒั นธรรม
เร่ืองท่ี 2 ลักษณะวฒั นธรรมไทย
เรอ่ื งท่ี 3 การเปลย่ี นแปลงทางวัฒนธรรมและการสเลือกรับวัฒนธรรม
เรื่องที่ 4 ประเพณีในโลก
เร่ืองท่ี 5 ความสาํ คญั ของคานยิ มและคานยิ มในสงั คมไทย
เร่อื งที่ 6 คา นยิ มที่พงึ ประสงคข องสังคมโลก
เรือ่ งที่ 7 การปองกันและแกไขปญหาพฤติกรรมตามคานิยมท่ีไมพึงประสงค

ของสงั คมไทย

สอื่ ประกอบการเรียนรู

ซดี ี วัฒนธรรมประเพณี คานิยมของประเทศตา งๆ ในโลก
เอกสารคน ควา วัฒนธรรม ประเพณี คานยิ มของประเทศตา งๆ ในโลก
คอมพิวเตอร อินเทอรเนต็

58 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม

เร่อื งท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญของวฒั นธรรม

ความหมาย

คําวา “วัฒนธรรม”เปนคําสมาสระหวางภาษาบาลี และภาษาสันสกฤต โดยคาํ วา
“วัฒน” มาจากภาษาบาลีคาํ วา “วฑฒฺ น” แปลวา เจรญิ งอกงาม สวนคําวา “ธรรม”
มาจากภาษาสันสกฤตคาํ วา “ธรฺม” หมายถึง ความดี

เมื่อพิจารณาจากรากศัพท ดงั กลา ว “วัฒนธรรม” จงึ หมายถงึ สภาพอันเปนความ
เจรญิ งอกงามหรอื ลักษณะทแ่ี สดงถึงความเจรญิ งอกงาม

ปจจุบนั คาํ วา “วฒั นธรรม” พระราชบญั ญัตวิ ัฒนธรรมแหงชาติ พ.ศ. 2553 ไดให
ความหมายไววา หมายถงึ วถิ กี ารดาํ เนนิ ชวี ิต ความคิด ความเชอื่ คานยิ ม จารตี ประเพณี
พธิ ีกรรมและภูมิปญ ญา ซึง่ กลุมชนและสังคมไดรว มสรางสรรค สงั คม ปลูกฝงสืบทอด เรยี น
รูปรับปรุง และเปลี่ยนแปลง เพื่อใหเกิดความเจริญงอกงามท้ังดานจิตใจ และวัตถุ อยาง
สนั ติสขุ และยัง่ ยืน

ความหมายของวัฒนธรรมดงั กลา วขางตน

วฒั นธรรมเปน เครอ่ื งวดั และเครอ่ื งกาํ หนดความเจรญิ หรอื ความเสอื่ มของสงั คมและ
ขณะเดียวกันวัฒนธรรมยังกําหนดชีวิตตามความเปนอยูของคนในสังคมดังน้ันวัฒนธรรม
จงึ มีอทิ ธิพลตอ ความเปนอยขู องบคุ คลและตอความเจรญิ กา วหนา ของประเทศชาติมาก

ความสําคัญของวฒั นธรรมโดย สรปุ มีดงั นี้
1. วฒั นธรรมเปน เครอ่ื งสรา งระเบยี บแกส งั คมมนษุ ย วฒั นธรรมไทยเปน เครอ่ื ง
กาํ หนดพฤตกิ รรมของสมาชกิ ในสงั คมไทยใหม รี ะเบยี บแบบแผนทชี่ ดั เจนรวมถงึ ผลของการ
แสดงพฤติกรรมตลอดจนถึงการสรางแบบแผนของความคิด ความเช่ือและคานิยมของ
สมาชกิ ใหอ ยูในรปู แบบเดยี วกนั
2. วัฒนธรรมทําใหเกิดความสามัคคีความเปนอันหน่ึงอันเดียวกัน สังคมที่มี
วัฒนธรรมเดียวกันยอมจะมีความรูสึกผูกผันเดียวกันเกิดความเปนปกแผนจงรักภัคดีและ
อุทศิ ตนใหก ับสังคมทําใหส ังคมอยูรอด
3. วฒั นธรรมเปน ตัวกําหนดรปู แบบของสถาบัน เชน รปู แบบของครอบครวั จะ
เหน็ ไดว า ลกั ษณะของครอบครวั แตล ะสงั คมตา งกนั ไปทงั้ นเี้ นอ่ื งจากวฒั นธรรมในสงั คมเปน
ตวั กาํ หนดรปู แบบเชน วฒั นธรรมไทยกาํ หนดแบบสามภี รรยาเดยี วกนั ในอกี สงั คมหนง่ึ กาํ หนด
วาชายอาจมีภรรยาไดหลายคน ความสัมพันธทางเพศกอนแตงงานเปนส่ิงที่ดีหรือเปนเร่ือง
ขดั ตอ ศลี ธรรม
4. วัฒนธรรมเปนเคร่ืองมือชวยแกปญหา และสนองความตองการของมนุษย
มนุษยไมสามารถดํารงชีวิตภายใตส่ิงแวดลอมไดอยางสมบูรณ ดังนั้นมนุษยตองแสวงหา
ความรจู ากประสบการณท ต่ี นไดร บั การประดษิ ฐค ดิ คน วธิ กี ารใชท รพั ยากรนน้ั ใหเ กดิ ประโยชน

รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 59

ตอ ชวี ติ และถา ยทอดจากสมาชกิ รนุ หนง่ึ ไปสสู มาชกิ รนุ ตอไปโดยวฒั นธรรมของสงั คม
5. วัฒนธรรมชวยใหประเทศชาติเจริญกาวหนา หากสังคมใดมีวัฒนธรรมท่ีดี

งามเหมาะสม เชน ความมรี ะเบียบวนิ ัย ขยัน ประหยดั อดทน การเหน็ ประโยชนส ว นรวม
มากกวาสวนตัว เปน ตน สังคมนัน้ ยอมจะเจริญกา วหนา ไดอยางรวดเร็ว

6. วัฒนธรรมเปนเครื่องแสดงเอกลักษณของชาติ คําวา เอกลักษณ หมายถึง
ลกั ษณะพเิ ศษหรอื ลกั ษณะเดน ของบคุ คลหรอื สงั คมทแ่ี สดงวา สงั คมหนงึ่ แตกตา งไปจากอกี
สงั คมหนงึ่ เชน วฒั นธรรมการพบปะกนั ในสงั คมไทย จะมกี ารยกมอื ไหวก นั แตใ นสงั คมญปี่ นุ
ใชก ารคาํ นับกัน เปนตน

เรื่องท่ี 2 เอกลกั ษณข องวัฒนธรรมไทย

เอกลักษณหรือลักษณะประจําชาติในทางวิชาการมีความหมาย 2 ประการ คือ
ประการแรก หมายถึง ลกั ษณะทีเ่ ปน อดุ มคตซิ ง่ึ สงั คมตอ งการใหคนในสังคมน้ัน ยึดม่นั เปน
หลกั ในการดาํ เนนิ ชวี ติ เปน ลกั ษณะทส่ี งั คมเหน็ วา เปน สง่ิ ดงี ามและใหก ารเทดิ ทนู ยกยอ ง อกี
ประการหนง่ึ หมายถงึ ลกั ษณะนสิ ยั ทคี่ นทว่ั ไปในสงั คมนนั้ แสดงออกในสถานการณต า งๆเชน
ในการทาํ งานการพักผอนหยอนใจ การติดตอ สมั พนั ธกับผอู ื่น และในการดําเนินชวี ิตท่วั ไป
ในสงั คมเปน ลกั ษณะนสิ ยั ทพ่ี บในคนสว นใหญข องประเทศ และสว นมากมกั จะแสดงออกโดย
ไมรตู ัวเพราะเปน เรือ่ งของความเคยชินทีป่ ฏบิ ัติกนั มาอยา งน้ัน
เอกลักษณของวฒั นธรรมไทยทเ่ี ดน ๆ มดี งั น้ี

1. ความรักอิสรภาพหรือความเปนไทย คนไทยมีลักษณะนิสัยไมตองการอยูใน
อํานาจบังคับของผูอื่น ไมชอบการควบคุมเขมงวด ไมชอบการกดข่ีหรือใหผูอ่ืนเขามายุง
เกยี่ วสงั่ การในรายละเอยี ดในการทาํ งานและการดาํ เนนิ ชวี ติ สว นตวั คนไทยเปน คนทห่ี ยง่ิ และ
รกั ในศกั ดศ์ิ รขี องตนเอง การบงั คบั นา้ํ ใจกนั หรอื ฝา ฝน ความรสู กึ ของกนั และกนั ถอื วา เปน สง่ิ
ไมค วรทํา

2. การยา้ํ การเปน ตวั ของตวั เองหรอื ปจ เจกบคุ คลนยิ ม คอื การใหค ณุ คา ในความ
เปนตัวของตัวเอง ความนิยมน้ีสวนหน่ึงมาจากอิทธิพลของพุทธศาสนาซ่ึงย้ําความสําคัญ
ของตัวบุคคลเปนพิเศษถือวาบุคคลจะเปนอยางไรยอมแลวแตกรรมของบุคคลน้ันในอดีต
การยาํ้ สอนใหพ ง่ึ ตนเองทกุ คนมคี วามเทา เทยี มกนั สว นการทจี่ ะดหี รอื ชว่ั นนั้ อยทู ก่ี ารกระทาํ
ของตนเองมไิ ดอยทู ่ชี าตกิ ําเนิด

3. ความรูสึกมักนอย สันโดษ และพอใจในสิ่งท่ีมีอยู คนไทยไมมีความด้ินรน
ทะเยอทะยานที่จะเอาอยางคนอ่ืน ถือเสียวาความสําเร็จของแตละเปนเร่ืองของบุญวาสนา
ทุกคนอาจมคี วามสขุ ไดเทา เทียมกนั ทง้ั น้ันเพราะเปนเรื่องภายในใจ

4. การทาํ บญุ และการประกอบการกศุ ล คนไทยสว นใหญม คี วามเชอ่ื ในเรอ่ื งกรรม
การเวยี นวา ยตายเกิดจงึ มกั นิยมทาํ บญุ และประกอบการกศุ ลโดยท่วั ไป โดยถอื วา เปนความ
สุขทางใจและเปนการสะสมกุศลกรรมในปจ จุบันเพื่อหวงั จะไดร บั ผลประโยชนในอนาคต

60 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม

5. การหาความสุขจากชีวิต คนไทยมองชีวิตในแงสวยงาม ความกลมกลืนและ
พยายามหาความสุขจากโลก ซึ่งตรงกันขามกับชาวตะวันตกที่มักจะมองชีวิตในแงของ
ความขัดแยงระหวางอํานาจฝายตํ่าในรางกายมนุษยและอํานาจฝายสูง ซ่ึงไดแก ศีลธรรม
และความรบั ผดิ ชอบในใจคนไทยจงึ ไมม คี วามขดั แยง ในใจเกย่ี วกบั การปลอ ยตนหาความสาํ ราญ
เพราะถอื วา อยูในธรรมชาติมนษุ ย

6. การเคารพเชอ่ื ฟง อาํ นาจ คนไทยนยิ มการแสดงความนอบนอ มและเคารพบคุ คล
ผูมีอํานาจความสัมพันธระหวางบุคคลเปนไปตามแบบพิธีซ่ึงแสดงฐานะสูงต่ําของบุคคลท่ี
เกยี่ วขอ ง

7. ความสุภาพออนโยนและเผ่ือแผ คนไทยเปนมิตรกับทุกคนและมีช่ือเสียงใน
การตอ นรบั คนไทยนยิ มความจรงิ และชว ยเหลอื กนั ในการมคี วามสมั พนั ธร ะหวา งกนั และไม
คดิ เอาเปรยี บผอู นื่ มีความเมตตาสงสารไมซา้ํ เตมิ ผูแ พถือเปนคณุ ธรรมยงิ่ ของคนไทย

8. ความโออ า ลกั ษณะนสี้ บื เนอื่ งมาจากความเชอ่ื มนั่ และหยง่ิ ในเกยี รตขิ องตนเอง
คนไทยนนั้ ถงึ แมภ ายนอกจะดฐู านะตา่ํ แตใ นใจจรงิ เตม็ ใจยอมรบั วา ตวั เองตาํ่ กวา ผอู นื่ ถอื วา
ตัวเองมีความสามารถเทาเทียมกับผูอื่นถาตนมีโอกาสเชนเดียวกันคนไทยไมยอมใหมีการ
ดถู กู กนั งา ยๆและถือวา ตนมีสทิ ธ์เิ ทา เทียมกบั ผูอ่นื ในฐานะเปนมนษุ ยค นหน่งึ

เรื่องที่ 3 การเปลีย่ นแปลงทางวัฒนธรรมและการเลอื กรับวัฒนธรรม

เนื่องจากวฒั นธรรมเปนส่งิ ทมี่ นษุ ยส รางข้ึนจากวิถกี ารดําเนนิ ชวี ติ ซา้ํ ๆ ของคนใน
สังคมนั้นๆ ในอดีตการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมเกิดขึ้นนอยมากเพราะเปนลักษณะของ
สังคมปดตอมาเมื่อแตละสังคมมีการติดตอระหวางกันมากขึ้นโดยเฉพาะการติดตอกันใน
สงั คมขา มภมู ภิ าค เชน ชาตติ ะวนั ตกกบั ชาตติ ะวนั ออกซงึ่ เกดิ ขนึ้ มากในชว งยคุ ลา อาณานคิ ม
เม่ือชาวตะวันตกออกลาอาณานิคมทางทวีปเอเชีย พรอมกับนําวัฒนธรรมของชาติตน
เขามาดว ยเชน ศาสนา ภาษา การแตงกาย ทีอ่ ยูอาศัย อาหาร ความบนั เทิง ฯลฯ แนวโนม
ในการเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมของสังคมของชาติตางๆ ในภูมิภาคเอเชียซึ่งมีความออนแอ
กวา กเ็ รมิ่ การเปลยี่ นแปลงทางวฒั นธรรมดงั กลา วทาํ ใหเ กดิ แรงผลกั ดนั ชกั จงู ทง้ั สองทาง คอื
ทง้ั การกระตนุ ใหย อมรบั สงิ่ ใหม และการอนรุ กั ษว ฒั นธรรมเดมิ ทตี่ อ ตา นการเปลย่ี นแปลงนนั้

เมอ่ื พจิ ารณาเฉพาะสงั คมไทยการสรา งวฒั นธรรมและการเปลย่ี นแปลงทางวฒั นธรรม
ก็ดําเนินมาอยางตอเน่ืองในทุกยุคสมัยแตในสังคมในอดีตกอนยุคลาอาณานิคม(เร่ิมต้ังแต
สมัยรชั กาลที่ 4 แหง กรุงรตั นโกสนิ ทร) สงั คมไทยแมว า จะมกี ารตดิ ตอ กบั ชาวตา งชาตบิ างก็
ยงั ไมเปนทกี่ วางขวางนกั ในหมูร าษฎร ความเปลี่ยนแปลงทางวฒั นธรรมทเี่ กดิ ขนึ้ จงึ ดาํ เนิน
ไปอยา งคอ ยเปน คอ ยไป แตเ มอ่ื ถงึ ยคุ ลา อาณานคิ มเรม่ิ การตดิ ตอ กบั ชาวตา งชาตโิ ดยเฉพาะ
ชาติตะวันตกท่ีหลังไหลเขามาจํานวนมากขึ้นความเปลี่ยนแปลงจึงเกิดข้ึนเร็ว ซ่ึงสังเกตุได
จากการแตง กายของขนุ นางซง่ึ เปน อยา งตะวนั ตกมากขน้ึ ลกั ษณะอาคารบา นเรอื นแบบยโุ รป
เรมิ่ มีขึ้น

รายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 61

ดงั นน้ั หลายชาตเิ รม่ิ กนั มาพจิ ารณาหาแนวทางการอนรุ กั ษว ฒั นธรรมของชาตติ นเอง
ใหม จงึ เกดิ องคก รทั้งภาครัฐ เอกชนพากันเรงฟนฟวู ัฒนธรรมของตนเอง มกี ารแลกเปลี่ยน
เรียนรูยอมรับวัฒนธรรมที่แตกตางระหวา งกนั มกี ารบรรจเุ รอื่ งราวของวฒั นธรรมไวใ หเ ดก็
และเยาวชนไดศ กึ ษาเพอื่ ใหเ หน็ คณุ คา วฒั นธรรมของตนเอง สง ผลใหส ามารถสบื ทอดรกั ษา
วัฒนธรรมไวอยา งมัน่ คง

ตัวอยางสังคมไทยในอดีตไดรับวัฒนธรรมจากจีน อินเดีย เปนชาติท่ีมีวัฒนธรรม
เขม แข็ง ตอ มาเริ่มรบั วัฒนธรรมตะวันตกตั้งแตส มัยรัชกาลที่ 5 แหงกรงุ รตั นโกสนิ ทรเ ร่ือย
มาจนถงึ ปจ จบุ นั และเรม่ิ รบั วฒั นธรรม ญปี่ นุ เกาหลี เพราะมอี ทิ ธพิ ลดา นการบนั เทงิ รวมทง้ั
เทคโนโลยีตา งๆ

ดงั นน้ั สงั คมไทยจะตอ งรว มมอื กนั สรา งความเขา ใจใหป ระชาชนคนไทยตระหนกั ถงึ
คุณคา วฒั นธรรมไทย ในการรวมกนั อนรุ ักษส บื ทอดดวยความภาคภมู ใิ จ วัฒนธรรมไทยจึง
จะคงอยตู อ ไป

เรอื่ งที่ 4 ประเพณีในโลก

ประเพณี คือวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมา เปนเร่ืองท่ีแสดงถึงวิถีชีวิตของคนแตละ
ชาติตัง้ แตอ ดีตจนถึงปจจุบนั เราจะเห็นความเจรญิ รุงเรอื งของชาตติ า งๆ จากประเพณี สิง่ ท่ี
มีอิทธิพลตอประเพณี คือ ศาสนาความเชื่อของคนในชาติตางๆ ประเพณีท่ีเก่ียวของกับ
การเกิด การแตง งาน การตาย รวมทั้งประเพณีในศาสนาตางๆ ของแตละชาติจะแตกตาง
กนั ไป

เชน ประเพณกี ารแตง งานของชาวอนิ เดยี จะแตง งานกนั เมอื่ มอี ายนุ อ ยมาก และฝา ย
หญิงตองไปสขู อฝา ยชาย ขณะทีป่ ระเพณีจีนโบราณผชู ายเปน ผสู บื ตระกลู จะเปนผูน ําไดร บั
สทิ ธติ า งๆ ในครอบครัวมากกวา เพศหญงิ การสขู อตอ งผานแมส อื่ แตปจ จุบันประเพณใี น
จีนเปล่ียนแปลงไปตั้งแตจีนเปล่ียนแปลงการปกครอง เปนลัทธิเมาเจอตุง จีนมีการปฏิวัติ
วัฒนธรรมครง้ั ใหญ

โลกปจ จบุ นั มกี ารตดิ ตอ คมนาคมอยา งรวดเรว็ ประชากรในโลกสนใจเขา มาทอ งเทย่ี ว
ศึกษาวัฒนธรรมประเพณีของชาวตางชาติ ตางภาษา สงผลใหประเทศตางๆ เริ่มสนใจ
อนุรักษวฒั นธรรมประเพณีตา งๆ ทโ่ี ดดเดน เปน เอกลกั ษณเพอ่ื คงความเปน ชาติ และเปน
การสง เสรมิ อตุ สาหกรรมการทอ งเทย่ี วของชาตติ นเองไวป ระเทศไทยกเ็ ชน กนั คนตา งประเทศ
มาทอ งเทย่ี วประเทศไทยเปน จาํ นวนมากเพอ่ื เรยี นรูวฒั นธรรมประเพณีไทยทาํ ใหเงนิ ตราเขา
ประเทศเปน จํานวนมหาศาล

62 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

เร่ืองที่ 5 ความสาํ คัญของคานยิ มและคา นิยมในสังคมไทย

คา นิยม

สงั คมมนษุ ยจาํ เปน ตอ งมีบรรทดั ฐานเปน ตวั กําหนดแผนเชิงพฤติกรรม ซึ่งสมาชกิ
ของสังคมจะตองมีความสัมพันธกับบุคคลอื่นๆ เปนจํานวนมาก มีความจําเปนท่ีจะตอง
ตดั สนิ ใจตอ การกระทาํ สิ่งตางๆ เพ่ือเปนแนวทางในการประพฤติ ปฏิบัติ รูปแบบความคิด
ในการประเมนิ ตา งๆ ของสมาชกิ ในสังคม

ความหมายตอ คานิยม

คานิยม หมายถึง รูปแบบความคิดของสมาชิกในสังคมท่ีจะพิจารณาตัดสินและ
ประเมินวา สิง่ ใดมคี ุณคา มปี ระโยชนพงึ ปรารถนา ถูกตอง เหมาะสม ดีงาม ควรที่จะยดึ ถือ
และประพฤติปฏิบัติคานิยมท่ีเปนองคประกอบที่สําคัญของการจัดระเบียบสังคมมนุษยคือ
คานิยมทางสังคม (Social Value) ซึ่งหมายถึงรูปแบบความคิดท่ีสมาชิกสวนใหญตัดสิน
และประเมนิ วาเปน ส่ิงทม่ี ีคณุ คา มีประโยชน พงึ ปรารถนา ถูกตอ งเหมาะสมดงี าม ควรแก
การประพฤตปิ ฏบิ ตั ริ ว มกนั คา นยิ มทางสงั คมเกดิ จากการทส่ี มาชกิ ในสงั คมดาํ รงชวี ติ อยรู ว ม
กนั แลกเปลยี่ นประสบการณ ถา ยทอดความคดิ เห็นระหวางกัน เกดิ รปู แบบทส่ี อดคลองใน
แนวทางเดียวกนั

ความสําคญั ของคานิยม

สังคมมีคานิยมแตกตางกันตามวัฒนธรรม วิถีการดํารงชีวิต สภาพแวดลอมทาง
ธรรมชาติและท่ีต้ังถ่ินฐาน คานิยมของแตละสังคมเปนแนวความคิด ทัศนคติรวมกันของ
คนสว นใหญ จงึ เปน พนื้ ฐานทสี่ าํ คญั เกดิ บรรทดั ฐานทางสงั คม อนั เปน การกาํ หนดกฎเกณฑ
หรอื ระเบยี บในการปฏบิ ตั ติ อ กนั ทางสงั คมตามแนวทางของคา นยิ มทสี่ มาชกิ ในสงั คมยอมรบั
รวมกัน

คา นยิ มสามารถชว ยใหก ารดาํ เนนิ ชวี ติ ระหวา งสมาชกิ ในสงั คมมคี วามสอดคลอ งสมั
พันธตอกันลดความขัดแยงและความตึงเครียดของสมาชิกในสังคม คานิยมเปนสิ่งท่ีมีการ
เปลยี่ นแปลงไดต ามสภาพแวดลอ มและความเหมาะสมในแตล ะยคุ สมยั เนอ่ื งจากการเปลย่ี น
แปลงทางสงั คมทาํ ใหส งั คมนน้ั เกดิ มคี า นยิ มใหมม าทดแทนคา นยิ มเดมิ เชน การเปลยี่ นแปลง
ทางดานการผลิตทางการเกษตรของไทย จากการผลิตแบบเดิมมาสูการผลิตแบบใหมที่มี
การใชเทคโนโลยีทันสมัยมาทําการผลิตเพ่ือลดระยะเวลาและกําลังแรงงานจากแรงงานคน
หรอื สตั ว มผี ลทาํ ใหเ กษตรกร ชาวไรช าวนา มคี า นยิ มในการนาํ เอาเครอื่ งจกั รและสารเคมมี า
ใชทางเกษตรจนมาในปจจุบันมีการช้ีแนวทางการทําเกษตรแบบพอเพียง ก็ทําใหเกษตรกร
เร่ิมเปล่ียนแปลงคานิยมในวิธีการธรรมชาติมาชวยในการผลิตเนื่องจากพิษภัยจากสารเคมี
และรจู กั ประสมประสานความคดิ ทาํ ใหเ กดิ คา นยิ มวเิ คราะห วจิ ยั การทาํ เกษตรเพอ่ื ยงั ชพี และ
อตุ สาหกรรม

รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 63

คา นิยมที่สาํ คญั ของสังคมไทยไดแ ก

1) การนบั ถือพุทธศาสนา เปนคติความเช่ือระดับสงู ทางจิตใจของคนไทย ทาํ ให
เกิดคานิยมในการประกอบพธิ ีในประเพณี เทศกาล วนั สําคัญทางศาสนา และในวาระสําคัญ
ของชีวติ เปน คตินิยมท่ปี ฏบิ ตั สิ บื ตอมาจนเปนสว นหน่งึ ของวถิ ชี ีวิตไทย

2) การเคารพเทิดทูนพระมหากษัตริย เปนคตคิ วามเชื่อและศรัทธาภักดตี อพระ
มหากษัตริยของชาวไทยเปนคานิยม ธรรมเนียมของคนไทยที่แสดงความเคารพเทิดทูน
พระมหากษัตริย

3) การรักสังคมไทย เปนคานิยมที่พึงประสงคของสมาชิกภายในสังคมไทยที่
ตองมีความสามัคคีรวมมือ รว มใจ เปน หนึง่ เดยี วกันในการชว ยเหลอื สงั คมไทย ทง้ั ในภาวะ
ทเี่ กดิ เหตกุ ารณร า ยอนั เปน ภยั แกส งั คมและประเทศชาติ ชว ยกนั ปลกู ฝง จติ สาํ นกั ใหร คู ณุ คา
ของวฒั นธรรมไทย รกั ษามรดกไทย รักเมอื งไทย ใชของไทย

4) ความซื่อสัตย สุจริต คานิยมขอนี้เปนสิ่งสําคัญที่ควรปลูกฝงใหสมาชิกของ
สังคม เนื่องจากเปนรากฐานในการพัฒนาและสรางความเจริญใหกับตนเองและประเทศ
ชาติ เชน สมาชิกของสังคมไทยมีความซอ่ื สตั ยส จุ รติ ตอ ตนเองและผอู น่ื ในการอยรู ว มกนั
ของสงั คมการไมก ระทาํ การทจุ รติ ละเมดิ ฝา ฝน กฎหมาย เปน ตน

5) การเคารพผูอาวุโส คานิยมขอน้ีไดแสดงออกในพฤติกรรมของสมาชิกสังคม
ไทย เชน การมีกิริยา มารยาทสุภาพออนนอมตอผูอาวุโสหรือผูใหญ การเคารพใหเกียรติ
ผอู าวโุ ส ผใู หญ ผูท ี่สงั คมยกยอ งตามวาระตา งๆ

คา นยิ มที่ควรปลกู ฝงตามหลกั พระพทุ ธศาสนา

1. แนวทางปฏิบัตติ ามคา นยิ มพน้ื ฐาน มี 5 ประการ
1) การพึ่งตนเอง ขยันหม่นั เพียร และมคี วามรบั ผดิ ชอบ
2) การประหยดั และอดออม
3) มีระเบียบ วนิ ยั และเคารพกฎหมาย
4) การปฏิบตั ติ ามคณุ ธรรมของศาสนา
5) ความรกั ชาติ ศาสน กษตั รยิ 

2. ความเอื้อเฟอเผื่อแผ
คณุ ลกั ษณะเชน นไ้ี ดร บั อทิ ธพิ ลมาจากคาํ สอนทว่ี า มนษุ ยเ ราไมว า ยากดมี จี นอยา งไร

ตา งเปนเพ่ือนรวมทุกข รวมสุข เวยี นวายตายเกดิ อยูใ นสงั สารวัฎดวยกัน ความสํานกึ วาตน
เองตองตาย ยอมกอใหเกิดความเห็นใจกัน แสดงออกมาในรูปความเอื้อเฟอเผื่อแผ ชวย
เหลอื กันและกัน

3. ความเคารพและความออ นนอมถอมตน
คานิยมสะทอนลักษณะนิสัยของคนไทยคอนขางโดดเดน การเคารพผูอาวุโส

ความเกรงใจใหเ กยี รตผิ มู ปี ระสบการณเ หนอื กวา ตน จะปรากฏใหเ หน็ ทกุ ระดบั ของสถาบนั ไทย
นบั ตง้ั แตส ถาบนั ครอบครวั ไปจงึ ถงึ สถาบนั สงฆ ทงั้ ในระบบราชการคอื การไมก ลา แสดงความ

64 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม

คดิ เหน็ ขดั แยง เพราะเกรงจะกระทบกระเทอื นความรูสกึ ผอู ื่น ความออ นนอ ม นนุ นวล ไม
เพยี งแตส ะทอ นออกมาในรปู ของกริ ยิ ามารยาทเทา นน้ั ยงั สะทอ นออกมาในงานศลิ ปะตา ง ๆ
ของชาติดว ย ไมวา จะเปน จติ รกรรม ประติมากรรม นาฏกรรม หรือคีตกรรม

4. ความกตัญกู ตเวที

เปน คณุ ธรรมของบคุ คลผสู าํ นกึ ในอปุ การคณุ ทผี่ อู นื่ กระทาํ ตอ ตน และพยายาม
จะหาทางตอบแทนอปุ การคณุ นน้ั คณุ ธรรมขอ นพ้ี ระพทุ ธองคท รงกลา ววา เปน บคุ คลหาไดย าก

ความกตญั กู ตเวที จงึ เปน คา นยิ มอนั มรี ากฐานมาจากพทุ ธศาสนาเปน สง่ิ สาํ คญั
ในสงั คมยกยอ งวา “ตกนาํ้ ไมไ หล ตกไฟไมไ หม” หมายความวา ทาํ คุณกบั คนอ่นื นัน้ เม่ือ
ถงึ คราวตกอบั กม็ ผี ยู นิ ดยี น่ื มอื เขา มาชว ยเหลอื ความกตญั จู งึ เปน คา นยิ มทสี่ มควรจะปฏบิ ตั ิ
ใหเกดิ สริ มิ งคลกับตนเอง

5. ศรทั ธาและปญ ญา

ศรทั ธา แปลวา ความเชอ่ื คนสวนมากมกั พูดวา ศรัทธาปสาทะ
ปสาทะ แปลวา ความเลอื่ มใส
ศรัทธา เปน ความเชื่อ แตเ ปนความเช่อื บคุ คลอนื่ เชน เราเห็นความคดิ เห็นหรือ
การกระทาํ ของคนอน่ื เปน สง่ิ ทด่ี แี ละเหมาะสมนา จะนาํ มาปฏบิ ตั ิ แลว ปฏบิ ตั ติ ามแนวทางของ
บุคคลอน่ื ซ่งึ เปนผูคิด แสดงวาเรามศี รัทธาในบุคคลน้นั
ปญ ญา เปน ความรทู เี่ กดิ ดว ยตนเอง ซงึ่ เกดิ จาการคดิ พจิ ารณาไตรต รอง วเิ คราะห
อยา งรอบคอบมเี หตุผล
พทุ ธศาสนา พระพทุ ธเจา ทรงสอนใหบ คุ คลมที ง้ั ศรทั ธา และปญ ญาประกอบกนั
ดว ยเหตุผลผูศรทั ธา ถา มคี วามเชื่อมากเกนิ ไปจะกลายเปนความงมงาย คนจํานวนไมน อ ย
ที่หลงเชอื่ ส่งิ ตางๆโดยมิไดวเิ คราะหหรือพจิ ารณาอยา งแทจ รงิ เพ่ือประโยชนส ุขรว มกนั ของ
บคุ คลท้งั หลายในสงั คม ศรทั ธาอยางถกู ตอ งในพทุ ธศาสนา มดี งั น้ี
- เช่ือวา พระพทุ ธเจาตรัสรจู ริง
- เช่ือวาบญุ บาปมีจรงิ
- เชอื่ วา ผลของบญุ บาปมจี ริง
- เชอื่ วาบุญบาปทีต่ นทําเปนของตนจรงิ

6. ทํางานสุจริต

สุจรติ มาจาก สุ หมายถงึ ดี และจริต หมายถึง ความประพฤติ
สจุ รติ จึงเปน ความประพฤติที่ดีงาม ทงั้ กาย วาจา ใจ ซง่ึ นา จะหมายความไดว า
1) ไมผิดกฎหมาย ไมผิดตอกฎระเบียบของบานเมือง ไมทําลายทรัพยากร
ธรรมชาติ ไมป ระพฤตผิ ดิ เลน การพนนั ไมข ายยาเสพตดิ ทาํ ลายเยาวชน สงั คม และประเทศ
ชาติ

รายวชิ าศาสนาและหนา ทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 65

2) ไมผ ิดประเพณี ประกอบดว ย
(1) ขนบของบา นเมือง คอื ไมผิดกฎหมาย ระเบยี บของบา นเมือง
(2) ธรรมเนียม เปน ความประพฤติทีส่ งั คมยอมรับและปฏิบัติกันมา
(3) ไมผิดศีลธรรม หมายความวา มีความประพฤติอันถูกตองตามทํานอง

คลองธรรมทํากายวาจาใจสงบ ระวังสํารวมตนอยูเสมอ เม่ือบุคคลไมประพฤติผิดศีลธรรม
ตนเองครอบครัวและสงั คมกจ็ ะสงบสขุ

บุคคลพึงสรางคานิยมในการกระทําการอันเปนประโยชนตอตนเอง ชาติบานเมือง
พรอมทั้งรักษาความเปนไทยใหคงอยู อยาหลงผิด เห็นคานิยมวัฒนธรรมตางชาติกวาคา
นิยมวัฒนธรรมไทย สรา งพลังเพอื่ ทําใหช าตมิ ่นั คงโดยชวยกนั ดแู ลสง่ิ ท่เี ปนวัฒนธรรมอันดี
งามของไทย

เรือ่ งที่ 6 คา นิยมทพี่ งึ ประสงคของสงั คมโลก

ศลี ธรรม จรยิ ธรรมและคา นยิ ม คอื สงิ่ ทก่ี าํ หนดมาตรฐานความประพฤตขิ องสมาชกิ
ในสงั คมไวใ หป ฏบิ ตั ติ ามแนวทางทสี่ งั คมไดก าํ หนดวา เปน สงิ่ ดงี ามเหมาะสมกบั สภาพสงั คม
นนั้ ๆ รวมทงั้ เปน มาตรฐานทใี่ ชต ดั สนิ การกระทาํ ของบคุ คลในสงั คมวา ถกู หรอื ผดิ ดหี รอื ชวั่
เพ่ือใหสังคมดํารงอยูไดอยางปกติสุข ซึ่งเปนสิ่งสําคัญท่ีมีอยูคูกับการดําเนินชีวิตเปนสิ่งที่
สังคมยอมรับรว มกัน

คานิยมและจริยธรรม ในสังคมหนาเปนตัวกําหนดความเช่ือของบุคคลในสังคม
กอ ใหเ กดิ ประโยชนต อ สงั คม ชว ยในการพฒั นาสงั คม เพราะทาํ ใหบ คุ คลมคี วามตง้ั มน่ั อยใู น
ความดี ความรับผิดชอบความเสียสละ ความกตญั รู คู ุณ ความมีวนิ ยั ความกลาหาญ และ
ความเชอ่ื มน่ั ในคาํ สอนของศาสนา ดงั นน้ั คา นยิ มและจรยิ ธรรมของสงั คมจาํ ตอ งมจี ดุ มงุ หมาย
ในการละเวน จากการทําช่ัวเปนสง่ิ สาํ คัญ

คานยิ มและจริยธรรมท่ที ั่วโลกพึงประสงคใ หเกดิ ข้ึนในพลเมอื งของชาติตน มีดังน้ี
1. การไมเ บียดเบียนและกอ ความเดอื นรอ นใหแ กผูอ่ืน ทัง้ การเบยี ดเบยี นทางกาย
วาจา ใจ เชน การใชค าํ พดู ทเ่ี สยี ด เยาะเยย ถากถาง ดหู มนิ่ ผอู น่ื รวมทงั้ การกลน่ั แกลง ทาํ ลาย
ทรัพยส นิ ผูอื่น
2. ความเสียสละ โดยไมเปนผูเอื้อเฟอเผื่อแผใหแกผูอื่นโดยไมหวังผลตอบแทน
ลดละความเห็นแกตัวชวยเหลือผูอ่ืนในยามที่มีความจําเปนไดทั้งกําลังกายและกําลังทรัพย
หรือกาํ ลงั ทางสติปญ ญาเพอ่ื การอยูร วมกนั อยา งสงบสุขในสงั คมโดยรวม
3. มีความกลา หาญทางคณุ ธรรม จรยิ ธรรม หมายถงึ การทําในสง่ิ ที่เหน็ วาถูกตอง
ตามทํานองคลองธรรมและละเลิกไมกระทําความผิดอันเปนเหตุใหเกิดความเสียหายแกตน
เองและสว นรวม หรอื ทาํ ใหต นเองและสว นรวมเสยี ผลประโยชนก็ตาม
4. ความละอายและเกรงกลวั ตอ กระทาํ ความชว่ั โดยไมเ ขา ไปเกยี่ วขอ งกบั ความชวั่
ทัง้ ปวง มีจติ ใจทีย่ บั ยง้ั ผลประโยชนท ่ไี ดมาโดยมชิ อบ

66 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม

5. การรจู กั เคารพในความคดิ เหน็ ของตนเองและผอู น่ื มคี วามสาํ นกึ ในสทิ ธิ เสรภี าพ
ความเสมอภาคของแตล ะบคุ คล ไมว า จะเปน ของตนเองและผอู น่ื เปน การยอมรบั สตปิ ญ ญา
ความคดิ เหน็ ของผอู น่ื เทา กบั ของตนโดยไมห ลอกตนเอง หรอื มคี วามดอื้ รน้ั เอาแตค วามคดิ
ของตนเองเปนใหญ และเหยียดหยามผูอื่นเปนการฝกใหเปนคนมีเหตุผล รับฟงความคิด
เห็นรอบดา น แลว นํามาพจิ ารณาดวยตนเองเพือ่ ขจัดปญ หาความขัดแยง

6. มคี วามซอ่ื สตั ยส จุ รติ ตอ ตนเองและผอู น่ื หมายถงึ ความซอ่ื สตั ยต อ ตนเองเพอ่ื อยู
ในความไมป ระมาทขยนั ขนั แขง็ ในหนา ทกี่ ารงาน มีความรบั ผิดชอบในส่ิงทไี่ ดรับมอบหมาย
รวมท้งั มคี วามซ่ือสตั ยตอ ผูอื่น ประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ รงไปตรงมาอยา งสมา่ํ เสมอ ไมค ดิ โกงหรือ
ทรยศหกั หลัง หรอื ชกั ชวนไปในทางเสอ่ื มเสยี เพือ่ หาผลประโยชนสวนตน

7. ความมวี จิ ารณญาณในการตดั สนิ ปญ หาตา งๆ หรอื ความมเี หตผุ ลในการพจิ ารณา
ไตรตรองไมห ลงเชอ่ื ส่ิงใดงายๆ รจู ักควบคุมกาย วาจา โดยใชส ติอยา งรอบคอบ ไมท ําตาม
อารมณมีจิตใจ สงบเยือกเยน็ ไมววู าม สามารถรบั ฟง ความคดิ เห็นของคนอ่ืนทข่ี ัดแยงกับ
ตนอยางใจกวา ง ไมแสดงความโกรธ หรอื ไมพอใจไมม ที ิฏฐมิ านะ

8. ความขยันหมนั่ ศกึ ษาหาความรูใ หเฉลียวฉลาดในศลิ ปวิชาการทุกสาขาวิชา
9. ความสามารถในการประกอบอาชีพสาขาตา งๆ
10. การกั ษาสง่ิ แวดลอ ม และความเปน ชาติ วรรณกรรม ประเพณี ตลอดจนดนิ แดน
ของตนเอง
คา นยิ มและจรยิ ธรรม ทเ่ี ปนตัวกาํ หนดพฤตกิ รรมของแตล ะบุคคล
คา นยิ มและจรยิ ธรรมทเี่ ปน ตวั กาํ หนดพฤตกิ รรมของแตล ะบคุ คลจะเปน คา นยิ มและ
จริยธรรมที่เกิดประโยชนตอตนเอง สังคมและการพัฒนาตนเอง เพ่ือยกระดับความคิดสติ
ปญ ญา รวมทัง้ การเสียสละตอ สังคมประเทศชาติ
1. ตัวกาํ หนดพฤติกรรมของแตละบคุ คล เพื่อขจดั ความขัดแยง

1) เปนผูมีความอดทน อดกล้ัน เพ่ือเผชิญกับปญหาตางๆ อยางมีสติ ไม
แสดงออกทางอารมณมีจิตใจสงบเยือกเย็น

2) เปน ผมู จี ติ ใจกวา งขวาง เปดใจ ยอมรับความเหน็ ของผอู ่นื ดว ยใจเปน กลาง
ไมคดิ วาตนเองอยเู หนอื ผอู ืน่

2. ตัวกําหนดพฤติกรรมของแตละบุคคลเพือ่ นําไปสูการอยรู วมกันอยา งสันตสิ ุข
คานยิ มและจรยิ ธรรม ท่เี ปนตัวกําหนดพฤติกรรมของแตละบุคคล เพ่อื การอยูร วมกันอยาง
สนั ตสิ ขุ

1) มคี วามเสียสละ เปนผใู หด วยใจท่บี รสิ ทุ ธ์ิ โดยไมหวังผลตอบแทน
2) มีความรักความสามัคคี เปนที่ต้ัง ยอมรับในเหตุผลของการอยูรวมกันใน
สังคมอยางมคี วามสุข

รายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 67

เรอ่ื งท่ี 7 การปอ งกนั และแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นยิ มทไ่ี มพ งึ ประสงคข องสงั คมไทย
คานิยมของสังคมไทยท่ีไมพึ่งประสงค ควรไดรับการแกไขปรับปรุงพัฒนา เพราะ

เปน อปุ สรรคทส่ี าํ คญั ตอ ความมน่ั คงของตนเอง ครอบครวั ชมุ ชน สงั คม ตวั อยา งทส่ี าํ คญั คอื
1. ความเปนผูกลาไดกลาเสียในทางที่ผิด เชน นิสัยของนักพนันเร่ิมตั้งแตเด็ก

เยาวชน คือการพนนั ฟุตบอล กฬี าตา งๆ (การเลน หวย การพนันตางๆ) ทาํ ใหห มดตวั และ
ไมม านะในการประกอบอาชพี ที่สจุ ริต

2. ความเปน ผใู จกวา งรกั ษาหนา ตา โดยไมค าํ นงึ ถงึ ฐานะตนเอง ตวั อยา งเมอื่ ครอบ
ครวั มงี านบวช แตงงาน งานศพ จะไปกูเงิน หรือนําเงินทีเ่ กบ็ หอมรอมริบมาใชใ นการเล้ียง
ดูอยางสุรย สรุ าย จนมคี รอบครวั ลูกโตเขาโรงเรียนยังใชเ งนิ คืนคาแตงงานยงั ไมห มด

3. การชว ยเหลือพวกพอ งโดยไมคํานงึ ถึงความถูกตอ ง ตัวอยาง เมือ่ เพอ่ื นพนี่ อ ง
มีเร่ืองกับใคร พรอมท่ีจะยกพวกไปตอสูโดยไมคํานึงถึงเหตุผล ความถูกตองในวิธีการ
แกป ญ หา ตัวอยา งการยกพวกตีกันของวัยรนุ และของกลมุ พวกนักเลงตางๆ

4. เมอื่ เกดิ ปญ หาชอบใชค าํ วา ไมเ ปน ไร ไมค ดิ หาการแกไ ขปญ หาอยา งจรงิ จงั สง ผล
ใหปญ หายงั คงเปน ปญหาตอ ไป ปญหาทีเ่ กดิ ขนึ้ ไมไ ดรบั การแกไข

5. ชอบความสนกุ สนาน ดมื่ เหลา เฮฮาไมข ยันขนั แขง็ ในการประกอบอาชีพ สงผล
ใหเ กดิ ความประมาทในชวี ติ จะเหน็ เทศกาลปใ หม สงกรานต มคี นเสยี ชวี ติ จาํ นวนมากเพราะ
ความประมาท

6. ยกยองผมู ฐี านะ
การปอ งกนั และแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นยิ มทไ่ี มพ งึ ประสงคใ นสงั คมไทย คอื
1. คานิยมท่ีดีงามควรไดรับการปลูกฝงตั้งแตยังเปนเด็ก ในครอบครัว ชุมชน
โรงเรียน สถานศึกษารวมทั้งในสงั คมไทย
2. ผูใหญในสังคมไทย ทุกฐานะท่ีสําคัญคือผูที่อยูในบทบาทเปนผูนํา จะตอง
ประพฤติตนเปน แบบอยา งทด่ี ี
3. สังคมไทยจะตองยกยองใหเกียรติผูที่ประพฤติปฏิบัติตามคานิยมท่ีดีงาม ไม
ยกยอ งผมู ีอํานาจมีเงินแตเปนผูท่ีประพฤตติ ามคา นยิ มท่ีดงี ามของไทย
4. ส่ือจะตองรวมกันรณรงคใหคนไทยมีคานิยมท่ีดีงาม ไมสนับสนุนเผยแพรส่ิงท่ี
ไมดี เพราะส่อื มีอิทธิพลตอสงั คมไทยโดยเฉพาะเดก็ และเยาวชน
5. อยาปลอยใหปญหาความเสื่อมทรามท่ีเกิดจากการประพฤติตามคานิยมที่ไมดี
ผา นไป เพราะเหน็ เปน เรอ่ื งเลก็ ๆ ควรเรง ชว ยกนั หาทางแกไ ข ดว ยการถอื เปน หนา ทข่ี องทกุ คน
6. องคกรทัง้ ภาครฐั และเอกชนสนับสนุนใหเกิดชมรม สมาคม ในระดับทอ งถนิ่
ตา งๆ ทเ่ี ปน สงั คมแหง การเรยี นรู เพอื่ ใหส งั คมชมุ ชนเปน สงั คมทอี่ ดุ มดว ยปญ ญา ซง่ึ จะเปน
พนื้ ฐานทีส่ ง ผลใหสังคมไทยแขง็ แกรง ตอไป

68 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม

กิจกรรม

กจิ กรรมท่ี 1
ใหผูเรียนคน ควาวัฒนธรรม ประเพณี คานยิ มของประเทศตา งๆ ในโลก มา

คนละ 1 ประเทศ แลว นาํ มาแลกเปล่ยี นเรียนรูก นั
กิจกรรมท่ี 2

ใหผ เู รียนนํากรณตี ัวอยางปญ หาท่ีเกยี่ วขอ งกบั วฒั นธรรม ประเพณี คานิยมท่ี
เกดิ ขึน้ กับประเทศตางๆ ในโลกมาแลกเปลย่ี นเรียนรกู ัน
กิจกรรมท่ี 3

ใหผูเรียนศึกษาตัวอยางแนวทางท่ีประเทศตางๆอนุรักษวัฒนธรรมตาม
ประเพณแี ละคานิยมท่ีดขี องตนไวไ ด เชน ประเทศภฏู าน

รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 69

3บทท่ี รัฐธรรมนูญ
แหงราชอาณาจกั รไทย

สาระสาํ คัญ

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศไทย
นับแตประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย
เมื่อป พ.ศ. 2475 มาจนถึงปจจุบัน (2553) ประเทศไทยใชรัฐธรรมนูญฉบับที่ 18 ซึ่ง
ประชาชนชาวไทยทุกคนควรตองมีความรู ความเขาใจ หลักการ เจตนารมณต ลอดจน
สาระสําคัญของรฐั ธรรมนญู อยา งถอ งแท เพอ่ื จะไดป ฏบิ ตั ิหนา ทต่ี ามท่รี ัฐธรรมนญู กาํ หนด
ไวไดอ ยางถกู ตอ ง

ผลการเรยี นรทู ่คี าดหวัง

1. มีความรู ความเขาใจ ความเปน มาของรฐั ธรรมนญู
2. บอกหลกั เกณฑสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทยได
3. บอกสาระสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู ฉบบั ปจ จุบนั ที่เกย่ี วขอ งกบั ตวั เองได
4. มคี วามรู ความเขา ใจ เก่ียวกับบทหนาที่ขององคกรตามรัฐธรรมนูญ

ขอบขายเนื้อหา

เรอ่ื งท่ี 1 ความเปน มาและสาเหตขุ องการเปลย่ี นแปลงรฐั ธรรมนูญ
เรอ่ื งท่ี 2 สาระสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย
เร่อื งที 3 บทบาทหนา ทข่ี ององคก รตามรัฐธรรมนูญ
เรอื่ งท่ี 4 บทบัญญตั ขิ องรัฐธรรมนญู ทม่ี ีผลตอ การเปลี่ยนแปลงทางสงั คม

และสงผลตอฐานะของประเทศในสงั คมโลก
เรอื่ งท่ี 5 หนา ท่ีพลเมืองตามรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอน่ื

70 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

เรื่องท่ี 1 ความเปนมาการเปล่ียนแปลงรัฐธรรมนูญ

รฐั ธรรมนญู หมายถงึ กฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศ วา ดว ยการจดั ระเบยี บ
การปกครองประเทศ

รฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย ฉบับแรกเกดิ จากการเปลี่ยนแปลงการปกครอง
ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย เปนการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย
เปน ประมขุ เรม่ิ เมอ่ื วนั ท่ี 24 มถิ นุ ายน 2475 โดยกลมุ บคุ คลทเ่ี รยี กตนเองวา “คณะราษฎร”
ประกอบดว ยพลเรอื นและทหารมนี โยบายการปกครองทเ่ี หน็ แกป ระโยชนข องประชาชน ขณะ
นน้ั พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั ทรงปกครองประเทศ ทรงประทบั อยทู พี่ ระราชวงั ไกล
กังวล จังหวัดประจวบครี ขี ันธ ไดเหน็ ประโยชนสขุ ของราษฎรเปนสาํ คัญ จึงสละอาํ นาจของ
พระองคแ ละพระราชทานรฐั ธรรมนญู ฉบบั ชว่ั คราวประกาศใชค รง้ั แรกเมอ่ื วนั ท่ี 27 มถิ นุ ายน
2475 เรยี กวา “รฐั ธรรมนญู การปกครองแผน ดนิ สยามชว่ั คราว พทุ ธศกั ราช 2475” ตอ มา
เมอ่ื วนั ท่ี 10 ธนั วาคม พ.ศ. 2475 จงึ ไดม กี ารประกาศใช “รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั ร
สยาม พุทธศักราช 2475”

หลังการเปล่ียนแปลงการปกครองและประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับแรก เม่ือป
พทุ ธศกั ราช 2475 จนถงึ ปจ จบุ นั (พ.ศ. 2553) มีการยกเลกิ และประกาศใชรัฐธรรมนญู ไป
แลวรวม 18 ฉบับ ดังน้ี

ฉบบั ที่ 1 : พระราชบัญญตั ิธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชัว่ คราว
พทุ ธศักราช 2475 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 49 หนา 116
วนั ที่ 27 มถิ นุ ายน 2475)

ฉบบั ท่ี 2 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รสยาม พุทธศกั ราช 2475
(ราชกจิ จานุเบกษา เลม 49 หนา 529 วนั ที่ 10 ธนั วาคม 2475)

ฉบบั ที่ 3 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2489
(ราชกิจจานุเบกษา เลม 63 หนา 30 วันที่ 3 พฤษภาคม 2489)

ฉบับที่ 4 : รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย (ฉบบั ชว่ั คราว) พุทธศักราช 2490
(ราชกิจจานเุ บกษา เลม 64 ตอนที่ 53 วันที่ 9 พฤษภาคม 2490)

ฉบบั ที่ 5 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2492
(ราชกจิ จานุเบกษา เลม 66 ตอนท่ี 17 วนั ที่ 23 มนี าคม 2492)
แกไขเพ่ิมเตมิ พทุ ธศกั ราช 2495

ฉบับท่ี 6 : รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475
(ราชกจิ จานุเบกษา เลม 69 ตอนท่ี 15 วนั ที่ 8 มีนาคม 2475)

ฉบบั ที่ 7 : รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2502
(ราชกจิ จานุเบกษา เลม 76 ตอนท่ี 17 วนั ที่ 28 มกราคม 2502)

ฉบบั ที่ 8 : ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พทุ ธศักราช 2511
(ราชกิจจานุเบกษา เลม 85 ตอนพเิ ศษ วันท่ี 20 มถิ ุนายน 2511)

รายวชิ าศาสนาและหนา ท่พี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 71

ฉบบั ท่ี 9 : ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั ร พทุ ธศกั ราช 2515
(ราชกิจจานุเบกษา เลม 89 ตอนท่ี 192 วนั ท่ี 15 ธนั วาคม 2515)

ฉบับท่ี 10 : รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2517
(ราชกิจจานุเบกษา เลม 92 ตอนที่ 14 วนั ที่ 23 มกราคม 2518)

ฉบบั ท่ี 11 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2519
(ราชกจิ จานุเบกษา เลม 93 ตอนที่ 135(ฉบับพเิ ศษ)
วันท่ี 22 ตลุ าคม 2519)

ฉบับที่ 12 : ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2520
(ราชกิจจานเุ บกษา เลม 95 ตอนท่ี 111 วันท่ี 9 พฤศจิกายน 2520)

ฉบบั ท่ี 13 : รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2521
(ราชกิจจานุเบกษา เลม 95 ตอนท่ี 146 (ฉบบั พเิ ศษ)
วันที่ 22 ธนั วาคม 2521)

ฉบบั ที่ 14 : ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534
(ราชกิจจานุเบกษา เลม 108 ตอนที่ 40 วนั ท่ี 1 มนี าคม 2534)

ฉบับท่ี 15 : รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534
(ราชกิจจานเุ บกษา เลม 108 ตอนที่ 216 วันที่ 9 ธนั วาคม 2534)

ฉบับท่ี 16 : รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2540
(ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 114 ตอนท่ี 55 ก วนั ท่ี 11 ตลุ าคม 2540 )

ฉบับท่ี 17 : รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย (ฉบบั ชว่ั คราว) พทุ ธศกั ราช 2549
(ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 123 ตอนท่ี 102 ก วันท่ี 1 ตลุ าคม 2549)

ฉบับที่ 18 : รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550
(ราชกิจจานุเบกษา เลม 124 ตอนที่ 47 ก วันท่ี 24 สิงหาคม 2550)

การยกเลิกและประกาศใชร ฐั ธรรมนญู แตล ะครง้ั สว นใหญเ ปน ผลมาจากการปฏวิ ตั ริ ฐั
ประหาร ซ่งึ สามารถสรปุ เหตุผลของการเปลย่ี นแปลงรัฐธรรมนญู ไดด ังนี้

1. กลุมผูนําซึ่งมีอํานาจทางการเมืองในขณะน้ัน เห็นวาหลักการและวิธีการของ
รัฐธรรมนูญฉบับที่ใชอยูนั้นไมเหมาะสม จึงลม เลกิ และประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ใหม

2. กลุมผูนําซึ่งมีอํานาจทางการเมืองแตกแยกกันเอง จึงมีการลมเลิกรัฐธรรมนูญ
ฉบับท่ใี ชอ ยู เพื่อใชฉ บับใหมท ส่ี ามารถตอบสนองความพอใจของกลมุ ตนได

3. ภาวะเศรษฐกจิ การเมอื ง สภาพทางสงั คมและสถานการณข องประเทศในขณะนน้ั
ทาํ ใหต อ งมีการเปล่ียนแปลงแกไขรัฐธรรมนญู ใหเหมาะสม

72 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

เรือ่ งที่ 2 สาระสําคัญของรฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย

รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย เปนกฎหมายสูงสดุ ของประเทศ ทีร่ ูปแบบของ
รฐั รปู แบบการปกครองและการบรหิ ารประเทศ บทบญั ญตั ขิ องกฎหมายหรอื ขอ บงั คบั ใดขดั
หรอื แยง ตอ บทบญั ญตั ใิ นรฐั ธรรมนญู บทบญั ญตั นิ น้ั เปน อนั ใชบ งั คบั มไิ ด และไมว า กรณใี ดๆ
หากปรากฏวา ผใู ดใชก าํ ลงั ประทษุ รา ยเพอ่ื ลม ลา งหรอื เปลยี่ นแปลงรฐั ธรรมนญู ผนู น้ั กระทาํ
ความผิดฐานเปนกบฏตอประเทศชาติ มโี ทษถึงประหารชีวติ หรอื จาํ คกุ ตลอดชีวติ

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย โดยทั่วไปจะบัญญัติหลักการสําคัญของ
รัฐธรรมนูญไวด ังนี้

1. รูปแบบของรฐั ประเทศไทยเปน ราชอาณาจักรอนั หนง่ึ อันเดยี วจะแบง แยกมไิ ด
คําวา ราชอาณาจักรหมายความวา ประเทศไทยเปนประเทศท่ีมีพระมหากษัตริยทรงเปน
ประมุข และคาํ วา อันหน่งึ อนั เดียวจะแบงแยกมิได หมายความวา ประเทศไทยเปน รัฐเดี่ยว
หรอื เอกรฐั มรี ฐั บาลเปน ศนู ยก ลาง มอี าํ นาจบรหิ ารประเทศไดท ง้ั ภายในและภายนอกประเทศ
เพยี งรัฐบาลเดยี ว

2. รปู แบบการปกครอง ประเทศไทยมรี ปู แบบการปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย
อนั มพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ เปน การยนื ยนั วา ประเทศไทยมกี ารปกครองในระบอบ
ประชาธิปไตยท่ีมรี ากฐานมาจากประชาชน มงุ คมุ ครองสิทธิเสรภี าพของประชาชน โดยมี
พระมหากษัตริยท รงเปน ประมขุ

3. อาํ นาจอธปิ ไตยของรฐั รฐั ธรรมนญู กาํ หนดอาํ นาจอธปิ ไตยของประเทศไทยไว
3 ประการ ไดแก

1) อาํ นาจนติ บิ ัญญตั ิ คืออาํ นาจในการออกกฎหมาย
2) อํานาจบริหาร คืออาํ นาจในการบริหารการปกครองประเทศ
3) อาํ นาจตลุ าการ คอื อํานาจในการพิจารณาตัดสนิ คดใี นศาล
ท้งั 3 อํานาจน้ีเปนอาํ นาจของปวงชนชาวไทย คอื เปน ของชนชาวไทยทุกคน
โดยมีพระมหากษตั ริยผ ทู รงเปน ประมุข ทรงใชอาํ นาจนติ ิบญั ญัติผานทางรัฐสภา ใชอ าํ นาจ
บริหารผานทางคณะรฐั มนตรแี ละใชอ าํ นาจตุลาการผา นทางศาล
4. สิทธิเสรีภาพของชนชาวไทย รัฐธรรมนูญคํานึงถึงสิทธิเสรีภาพของบุคคลซึ่ง
เปน ชนชาวไทย โดยคาํ นงึ ถงึ วา ชนชาวไทยเปนมนษุ ยท ีม่ ศี ักด์ศิ รี หรือกลาววา ชนชาวไทย
มศี กั ดศิ์ รแี หง ความเปน มนษุ ย หา มปฏบิ ตั ติ อ มนษุ ยเ ยย่ี งทาสหรอื สตั ว นอกจากนท้ี กุ คนยอ ม
มีสิทธิเสรีภาพในรางกาย ในครอบครัว มีสิทธิไดรับการศึกษาขั้นพ้ืนฐานตามท่ีกฎหมาย
กําหนดโดยไมเสียคาใชจาย ทุกคนจะไดรับการคุมครองสิทธิในคดีอาญา สิทธิไดรับการ
ใหบริการสาธารณสุขที่ไดมาตรฐาน มีเสรีภาพในการสื่อสารโดยเสรี มีเสรีภาพในการเสนอ
ขา วสาร และเสรีภาพในทางวชิ าการ เปนตน
5. หนา ที่ของชนชาวไทย เม่ือรัฐธรรมนูญกําหนดใชส ิทธเิ สรภี าพแหง ชนชาวไทย
แลว กจ็ ะกาํ หนดหนาท่ีของชนชาวไทยใหไวดว ย โดยกาํ หนดใหทกุ คนมหี นาทต่ี องปฏิบัติ

รายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 73

ตามกฎหมาย มหี นาท่รี กั ษาไวซ ึง่ ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ  และการปกครองในระบอบ
ประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษัตรยิ ท รงเปนประมุข มีหนาที่ตอ งปองกนั ประเทศ รักษาผล
ประโยชนข องชาติ และปฏิบตั ติ ามกฎหมาย มหี นา ท่ตี องไปใชสทิ ธเิ ลือกต้งั ตามทีก่ ฎหมาย
กาํ หนด มีหนาทีต่ อ งเสยี ภาษีอากร มีหนาท่ีตองพิทักษ ปกปอง และสืบสานศิลปวฒั นธรรม
ของชาติภูมิปญ ญาทอ งถิน่ อนุรักษท รพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม เปนตน

6. นโยบายพืน้ ฐานของรฐั รัฐธรรมนญู จะกาํ หนดใหร ฐั บาลหรือผบู ริหารประเทศ
ตองแถลงนโยบายตอรัฐสภาวา รัฐมีนโยบายในการบริหารประเทศอยางไรในเรื่องเก่ียวกับ
ดา นความมน่ั คงของรฐั ดา นการบรหิ ารราชการแผน ดนิ ดา นการศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม
ดานการตางประเทศ ดานเศรษฐกิจ ดานทรัพยากรและสิ่งแวดลอม ดานวิทยาศาสตร
ทรัพยส ินทางปญ ญาและพลงั งาน ดานการมสี วนรว มของประชาชน เปนตน

7. ระบบรัฐสภา รัฐสภาทําหนาที่เปนฝายนิติบัญญัติ รัฐธรรมนูญจะกําหนดให
สมาชิกผูแทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภามีจํานวนก่ีคนและท่ีมาของสมาชิกดังกลาววิธีการ
ไดม าอยา งไร

8. คณะรฐั มนตรี ซง่ึ ทาํ หนา ทเี่ ปน ฝา ยบรหิ าร คอื รฐั บาลจะมรี ฐั มนตรจี าํ นวนเทา ใด
และมีวธิ กี ารไดมาอยา งไร

9. ศาล ซึ่งทําหนาที่เปนฝายตุลาการเปนองคกรพิจารณาพิพากษาอรรถคดี ตอง
ดําเนนิ ไปดวยความยุตธิ รรม มีศาลอะไรบา ง พรอ มกําหนดหนาทีอ่ ํานาจศาลไวโ ดยชัดแจง

10. องคก รอิสระตามรัฐธรรมนญู เปน องคกรทมี่ ีวัตถปุ ระสงคเพ่อื ตรวจสอบการ
ใชอํานาจรัฐของเจาหนาท่ีรัฐ วาถูกตองเปนธรรมหรือไม รวมทั้งอํานาจในการถอดถอน
เจาหนา ทีร่ ัฐออกจากตําแหนง ดวย

11. การปกครองสว นทอ งถน่ิ เปน การใชอ าํ นาจแกอ งคก รปกครองสว นทอ งถน่ิ ให
มีอิสระในการปกครองตนเองตามเจตนารมณข องประชาชนในทอ งถน่ิ และสง เสรมิ ใหอ งคก ร
ปกครองสว นทอ งถน่ิ เปน หนว ยงานหลกั ในการจดั ทาํ บรกิ ารสาธารณะ มสี ว นรว มในการตดั สนิ
ใจ แกป ญหาในพน้ื ที่

12. การแกไขเพิม่ เตมิ รัฐธรรมนญู รัฐธรรมนญู เมื่อประกาศใชบังคบั แลว ยอมมี
การแกไขเพิ่มเติมไดตามที่รัฐธรรมนูญบัญญัติไว กลาวคือ จะระบุใหอํานาจแกคณะบุคคล
โดยเฉพาะท่ีสามารถยื่นญัตติขอแกไขเพ่ิมเติมรัฐธรรมนูญได เวนมีขอหามบางประการจะ
ทาํ การแกไ ขเพมิ่ เตมิ มไิ ด คอื จะขอแกไ ขการปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหา
กษัตรยิ ทรงเปนประมุข หรอื เปลี่ยนแปลงรปู แบบของรฐั ท้งั 2 ประการน้จี ะกระทํามิได

สาระสําคญั ของรัฐธรรมนญู แตละฉบับ

นอกจากหลกั การทเ่ี ปน สาระสาํ คญั รว มของรฐั ธรรมนญู ดงั ทก่ี ลา วมาแลว รฐั ธรรมนญู
ท้งั 18 ฉบบั ยังมเี อกลกั ษณเฉพาะซึ่งเปน สาระสาํ คญั แตกตางกนั ไปโดยสรปุ ได ดังน้ี

1. พระราชบญั ญตั ริ ฐั ธรรมนญู การปกครองแผน ดนิ สยามชว่ั คราว พทุ ธศกั ราช 2475
เปน รฐั ธรรมนญู ฉบบั แรก สาระสาํ คญั คอื ประเทศไทยตอ งปกครองแบบประชาธปิ ไตย

74 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

โดยมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข อํานาจอธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดในการปกครอง
ประเทศเปน ของประชาชน

รัฐธรรมนูญฉบับน้ีกําหนดใหมีสภาเดียวคือ สภาผูแทนราษฎร มีอํานาจกวางมาก
คอื พิจารณารางกฎหมาย ดแู ลควบคมุ การบรหิ ารประเทศ มอี าํ นาจแตง ตง้ั และถอดถอนคณะ
กรรมการราษฎร (คณะรฐั มนตร)ี ฯลฯ และมอี าํ นาจวนิ จิ ฉยั คดซี ง่ึ พระมหากษตั รยิ เ ปน ผตู อ งหา
ซึง่ ศาลธรรมดาไมมสี ทิ ธร์ิ บั ฟอ งได

2. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รสยาม พุทธศกั ราช 2475
ประกาศใช 10 ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช 2475 มหี ลกั การสาํ คญั แตกตา งจากฉบบั ท่ี 1
อันเปนฉบับชวั่ คราวดงั นี้

1) ยกยองฐานะพระมหากษัตริยใหสูงขึ้น โดยบัญญัติวาใหทรงอยูในฐานะอัน
เปนที่เคารพสักการะ ผูใดจะลวงละเมิดหรือฟองรองมิได ใหองคพระมหากษัตริยและ
พระบรมวงศานุวงศต้ังแตหมอมเจาขึ้นไปอยูในฐานะเปนกลางทางการเมือง คือไมตองรับ
ผิดทางการเมือง

2) สภานติ บิ ญั ญตั ิ (สภาผแู ทนราษฎร) ไมม อี าํ นาจปลดพนกั งานประจาํ มอี าํ นาจ
ออกกฎหมาย มีอํานาจควบคมุ คณะรัฐมนตรใี นการบรหิ ารราชการแผนดิน (แตฝ า ยบรหิ าร
กม็ อี าํ นาจทจ่ี ะยบุ สภาผแู ทนราษฎรได)

3) ฝา ยบรหิ ารซง่ึ เดมิ เรยี กวา “คณะกรรมการราษฎร” เปลย่ี นเปน “คณะรฐั มนตร”ี
คณะรฐั มนตรีนพี้ ระมหากษัตริยท รงแตง ตง้ั มีจาํ นวนอยางนอ ย 14 คน แตไ มเ กิน 24 คน
และในจํานวน 14 คนตองเปน สมาชิกสภาผูแ ทนราษฎร

รัฐธรรมนูญฉบบั นีม้ อี ายุการใชย าวนานทส่ี ดุ คือ ประมาณ 15 ป
3. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2489

ประกาศใช 9 พฤษภาคม พุทธศักราช 2489 ยังคงยึดหลักการรัฐธรรมนูญ
พทุ ธศกั ราช 2475 เปน หลกั โดยตอ งการใหม กี ารปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยมากยง่ิ ขน้ึ
มีสาระสําคญั ดังนี้

1) กาํ หนดใหม สี ภา 2 สภา คอื สภาผแู ทนฯ กบั วฒุ สิ ภา (เดมิ เรยี กวา พฤฒสิ ภา)
ใหส มาชกิ สภาผแู ทนมาจากการเลอื กตง้ั โดยตรง สว นสมาชกิ สภามาจากการเลอื กตงั้ โดยออ ม

2) มีบทบัญญัติแยกขาราชการประจํากับขาราชการการเมืองออกจากกันเปน
ฉบบั แรก และกาํ หนดวา นายกรฐั มนตรี รฐั มนตรี สมาชกิ รฐั มนตรี ดาํ รงตาํ แหนง ขา ราชการ
ประจําใดๆ มิได

3) อนญุ าตใหม กี ารจดั ตง้ั พรรคการเมอื งไดเ ปน ครง้ั แรก (เดมิ มเี พยี งพรรคเดยี ว
คอื คณะราษฎร) รฐั ธรรมนญู นถี้ กู ยกเลกิ โดยคณะรฐั ประหาร เมอ่ื 8 พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช
2490 มีอายุการใชเพยี ง 18 เดือน

4. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย (ฉบบั ช่ัวคราว พุทธศักราช 2490)
ประกาศใช 9 พฤศจกิ ายน 2490 เหตุผลประกาศใชค ือ ฉบบั เดิมทถ่ี กู ยกเลกิ

ไมส ามารถแกป ญหาเศรษฐกิจและสงั คมได สาระสาํ คญั คอื

รายวิชาศาสนาและหนา ทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 75

1) มีสภา 2 สภา เชนเดิม คอื สภาผรู าษฎรและวุฒสิ ภา
2) อํานาจหนาท่ีวุฒิสมาชิกมีมากข้นึ คอื นอกจากยับยง้ั รา งกฎหมายแลว ยังมี
อาํ นาจใหค วามไวว างใจหรอื ไมไ วว างใจฝายบรหิ ารได
3) เพิ่มเติมใหมีอภิรัฐมนตรี 5 คน เปนผูบริหารราชการในพระองคและถวาย
คําปรกึ ษาแตพระมหากษัตริย แตไ มมอี ํานาจบริหารราชการแผนดิน
5. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2492
ประกาศใช 3 มีนาคม 2492 ฉบับนี้ผูรางใหความคาดหวังวาเปนฉบับที่ดี
มั่นคง และเปนประชาธิปไตยมาก เพราะไดวางหลักประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนไว
กวา งขวาง และปอ งกนั การใชอ าํ นาจของรฐั ตอ การละเมดิ สทิ ธเิ สรภี าพของประชาชนไวด ว ย
สว นสภาใหม ีสภา 2 สภา เชนเดิม
ฉบับนี้ใชได 2 ปเศษ กถ็ ูกยกเลิกโดยคณะรัฐประหาร เม่อื 29 พฤศจิกายน 2494
6. รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2475 แกไ ขเพม่ิ เตมิ พ.ศ. 2495
เหตผุ ลทคี่ ณะประหารนาํ รฐั ธรรมนญู ฉบบั นม้ี าใชค อื เหน็ วา เหมาะสมกบั สถานการณ
บา นเมอื งชวงน้นั
วธิ กี ารนํามาใช ประกาศใชร ัฐธรรมนญู พ.ศ.2475 (ฉบบั ที่ 2) กอ น พรอมตง้ั
คณะกรรมการแกไขปรบั ปรุงไปดว ย เม่อื เสร็จแลวจงึ นาํ มาประกาศใชเม่อื 8 ตุลาคม 2495
สาระสาํ คญั เหมอื นฉบบั เดมิ ทกุ ประการแตไ ดแ กไ ขเพมิ่ เตมิ เรอื่ งสาํ คญั คอื กาํ หนด
วธิ ลี ดจาํ นวนสมาชกิ วุฒสิ ภา
วนั ที่ 16 กนั ยายน 2500 จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ไดท าํ รัฐประหาร แตย งั คงใช
รัฐธรรมนูญฉบบั นี้ โดยแตงตัง้ รฐั มนตรีช่วั คราวและวุฒิสภาข้นึ มาใหม พรอมทั้งประกาศให
มกี ารเลอื กต้งั สมาชกิ สภาผแู ทนราษฎรใหม
วันที่ 20 ตุลาคม 2501 คณะรัฐประหารชุดเดิม ไดประกาศประกาศยกเลิก
รัฐธรรมนญู ฉบบั นี้
7. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2502
ประกาศใช 28 มกราคม 2502 ฉบบั นี้ คณะรฐั ประหารประกาศใชเ ปน รฐั ธรรมนญู
การปกครองช่วั คราว มเี พยี ง 20 มาตรา
สาระสําคัญ คือ ฝายบริหารหรือคณะรัฐมนตรีมีอํานาจมากขึ้น โดยเฉพาะ
นายกรฐั มนตรมี อี าํ นาจเดด็ ขาดตามมาตรา 17 ดว ยการขอมตคิ ณะรฐั มนตรใี นการใชอ าํ นาจ
ส่ังการหรือการกระทําใดๆ ก็ไดที่เห็นวาเปนประโยชนตอความมั่นคง ความสงบของ
ประเทศชาติ และราชบลั ลังก
รัฐธรรมนูญฉบับน้ีไมใหสิทธิเสรีภาพประชาชนในการมีสวนรวมในการปกครอง
รวมเวลาทใี่ ชอยถู ึง 9 ปเ ศษ จงึ มกี ารประกาศรฐั ธรรมนูญฉบับถาวร
8. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2511
ประกาศใช 20 มิถุนายน 2511 เปนฉบับที่ 2 ที่รางโดยสภารางรัฐธรรมนูญ

76 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสังคม

(ซึ่งแตงต้ังโดยหัวหนาคณะปฏวิ ตั ิ) ใชเ วลารางนานทส่ี ดุ คือกวา 9 ป สิน้ เปลอื งคาใชจายถงึ
100 ลา นบาท สาระสําคญั มดี งั นี้

1) ใหมีรัฐสภา 2 สภา วุฒิสภามีอํานาจมากกวาเดิมคือ เดิมมีอํานาจยับย้ัง
รางกฎหมายผานสภาผูแทนราษฎร ยังมีอํานาจเพิ่มเติมคือ สามารถควบคุมฝายบริหาร
เทาเทียมสภาผูแทนราษฎร

2) มใิ หน ายกฯ หรอื รัฐมนตรี เปนสมาชกิ รฐั สภา สภาผูแ ทนฯ จึงไมมบี ทบาท
พอทจ่ี ะทาํ ลายเสถยี รภาพของรฐั บาล และเรียกรองตําแหนง รัฐมนตรี

รัฐธรรมนญู ฉบับนี้ใชไ ดประมาณ 3 ป ก็ถกู ยกเลิก เพราะมีการรัฐประหาร
โดยกลมุ บุคคลทมี่ สี ว นรา งและประกาศใชรฐั ธรรมนญู ฉบับนเ้ี มื่อ 17 พฤศจิกายน 2514

9. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักร พทุ ธศกั ราช 2515
ประกาศใช 15 ธันวาคม 2515 ผูประกาศใชคือ รัฐบาลจอมพลถนอม กิติขจร

ผูทํารัฐประหารสาระสําคัญคือ ใชสภานิติบัญญัติแหงชาติมาจากการแตงตั้งมีหนาที่ออก
กฎหมายและอนุมัติรางรัฐธรรมนูญท่คี ณะรัฐมนตรีเสนอไปใหพิจารณาภายใน 3 ป และมี
สทิ ธิตั้งกระทถู ามรัฐมนตรไี ด แตไ มมีสิทธิเปด อภปิ รายไมไววางใจ สาระสาํ คัญอน่ื ๆ ยงั คง
เหมอื นกบั รฐั ธรรมนญู การปกครอง พ.ศ. 2505 โดยเฉพาะมาตรา 17 ซงึ่ เนน อํานาจสงู สุด
เดด็ ขาดของนายกรฐั มนตรี

รฐั ธรรมนญู ฉบบั นป้ี ระกาศใชไ ดเ พยี งปเ ศษ นสิ ติ นกั ศกึ ษาและประชาชนกไ็ ดร วม
พลงั เรยี กรอ งใหม กี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั ใหมโ ดยเรว็ วนั ท่ี 14 ตลุ าคม 2516 รฐั บาล
ชดุ จอมพลถนอม กติ ตขิ จร จงึ ออกไป นายสญั ญา ธรรมศกั ด์ิ ไดร บั การแตต ง้ั ใหเ ปน นายกฯ
และยงั ใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั นี้ และประกาศใชรฐั ธรรมนญู ฉบบั พ.ศ. 2517

10. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2517
ประกาศใช 7 ตลุ าคม 2517 เปน ฉบบั ทม่ี คี วามเปนประชาธิปไตยมากกวา ทกุ ฉบบั
ท่ใี ชม า มสี าระสาํ คัญดังนี้

1) มรี ฐั สภา 2 สภา คอื สภาผแู ทนและสภาวฒุ สิ ภา สภาผแู ทนมาจากการเลอื กตง้ั
วุฒิสภามาจากการแตงตั้งและมีอํานาจนอยกวาวุฒิสภาตามบทบัญญัติรัฐธรรมนูญฉบับ
กอ นๆ

2) การสบื ราชสมบตั ิ ในกรณไี มม พี ระราชโอรส รฐั สภาอาจใหค วามเหน็ ชอบในการ
ใหพ ระราชธดิ าสบื สนั ตติวงศได

3) หลกั การดาํ เนนิ งานทางการเมอื งใหเ ปน ไปโดยระบบพรรค ผแู ทนราษฎรตอ ง
มสี งั กดั พรรคการเมอื งมใิ หส มาชกิ รฐั สภาทาํ การคา หรอื กจิ การใดทอี่ าจทาํ ใหร ฐั เสยี ประโยชน

4) นายกรฐั มนตรตี อ งมาจากสมาชกิ สภาผแู ทนราษฎร รฐั มนตรตี อ งเปน สมาชกิ
สภาอยา งนอ ยครง่ึ ป รัฐมนตรตี อ งไมเ ปน ขา ราชการประจาํ หรอื พนักงานรฐั วสิ าหกจิ และทํา
การคามไิ ด

5) ใหป ระชาชนมบี ทบาทในการปกครองทอ งถน่ิ ของตนเองตามระบอบประชาธปิ ไตย

รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 77

6) มีบทบัญญัติประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนหลายประการรัฐธรรมนูญนี้
ใชไดเพียง 2 ป ก็ถูกคณะปฏิรปู การปกครองประกาศยกเลิกเมือ่ 6 ตุลาคม 2519

11. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2519
คณะปฎิรปู การปกครองประกาศใชเมอ่ื 22 ตลุ าคม 2519 มีโครงสรา งการปกครอง
คลายรฐั ธรรมนูญการปกครอง พ.ศ. 2502 และ พ.ศ. 2515 คอื ใหม ีรฐั สภารัฐสภาเดยี ว แต
เรยี กชื่อวา “สภาปฎริ ปู การปกครองแผนดิน” มีสมาชิกจากการแตง ต้ัง ไมมีอาํ นาจควบคมุ
คณะรฐั มนตรหี รอื ฝา ยบรหิ าร นายกฯมอี าํ นาจเดด็ ขาดในการบรหิ ารตามมาตรา 21 (เหมอื น
มาตรา 17 ของธรรมนญู การปกครอง พ.ศ. 2502 และ พ.ศ.2515)
รัฐธรรมนูญนยี้ กเลกิ ใชเมือ่ มีการปฏิวัติเกดิ ขึน้ เมือ่ 20 ตุลาคม 2520
12. ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2520
คณะรัฐประหารประกาศใชเม่ือ 11 พฤศจิกายน 2520 มีโครงสรางการปกครอง
คลา ยธรรมนญู การปกครองและรฐั ธรรมนญู พ.ศ. 2502 2515 2519 เพมิ่ เตมิ สาระสาํ คญั
คือ กําหนดใหมีสภานโยบายแหงชาติประกอบดวย บุคคลของคณะรัฐประหารทําหนาที่
กําหนดนโยบายแหงรัฐ ควบคุมฝายบริหาร แตงตั้งถอดถอนนายกรัฐมนตรี ใหความเห็น
ชอบเกย่ี วกับการใชอาํ นาจเดด็ ขาดของนายกฯ และมอี าํ นาจแตงตง้ั สมาชกิ สภานติ ิบัญญัติ
รฐั ธรรมนญู ถกู ยกเลกิ และมกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู แหง อาณาจกั รไทย พ.ศ. 2521
13. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2521
ประกาศใช 22 ธนั วาคม 2521 รฐั ธรรมนญู ฉบับนีร้ างโดยสภานติ บิ ัญญัตแิ หง ชาติ
มีสาระสาํ คญั คอื

1) โครงสรา งการปกครอง กําหนดดังน้ี

รัฐธรรมนญู

พระมหากษัตริย

ฝา ยนิตบิ ญั ญัติ ฝา ยบรหิ าร ฝา ยตุลาการ

สภาผูแทนราษฎร วุฒิสภา คณะรัฐมนตรี ฝายฎกี า
กระทรวง ทบวง กรม ศาลอุทธรณ

ศาลชั้นตน

78 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม

2) รฐั สภามี 2 สภา คอื สภาผูแทน และวฒุ สิ ภา สภาผแู ทนมาจากการเลอื กตงั้
วุฒสิ ภามาจากการแตงต้งั และอาํ นาจไมเกิน 3 ใน 4 ของสมาชกิ สภาผูแทน

3) ไมก าํ หนดวา คณะรฐั มนตรจี ะตอ งมาจากรฐั สภา แตจ ะตอ งแถลงนโยบายแก
รัฐสภา เม่ือเขามาบริหารแผนดิน และมีบทเฉพาะกาลใหนายกฯ มีอํานาจสั่งการหรือการ
กระทําการใดๆ ไดเ ด็ดขาดจนกวาคณะรฐั มนตรไี ดรับการจัดต้งั จะเขาปฏบิ ตั งิ าน

4) การเลอื กตง้ั 4 ปแ รกตง้ั แตเ รม่ิ ประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั น้ี ใหม กี ารเลอื กตง้ั
แบบแบงเขตผูเขารับการเลือกต้ังจะสังกัดพรรคการเมืองหรือไมก็ได หลังครบ 4 ปแลว
ใหถ อื เขตจงั หวดั เปน เขตการเลอื กตง้ั เวน แตก รงุ เทพมหานครใหแ บง เปน 3 เขต และผสู มคั ร
เขารับการเลอื กตั้งจะตอ งสงั กดั พรรคการเมือง

14. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2534 (ฉบบั ร.ส.ช.)
ร.ส.ช. หรอื คณะรักษาความสงบเรยี บรอ ยแหงชาติ ไดป ระกาศใชธรรมนูญฯ ฉบับนี้
ขึ้นเมื่อ 1 มนี าคม พ.ศ. 2534 กาํ หนดใหม สี ภานติ บิ ญั ญตั แิ หง ชาตสิ ภาเดยี ว มหี นา ทร่ี า ง
รฐั ธรรมนญู และพจิ ารณารา งและรฐั มนตรตี ามทน่ี ายกฯ กราบบังคมทูล เพ่ือบริหารราชการ
แผน ดิน
15. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534

แกไ ขเพม่ิ เตมิ ฉบบั ท่ี 6 พ.ศ. 2539 นบั เปน ฉบบั ท่ี 15 ประกาศใช 9 ธนั วาคม 2534
มสี าระสําคัญเพ่มิ เตมิ ดังน้ี

1) พระมหากษัตริยทรงเลือกและแตงตั้งผูทรงคุณวุฒิเปนประธานองคมนตรี
1 คน และ องคมนตรอี ื่นอีกไมเ กนิ 18 คน ประกอบเปนองคมนตรี

2) รัฐสภา ประกอบดวยสภาผูแทน และวุฒิสภา สภาผูแทน ประกอบดวย
สมาชิก 393 คน สมาชกิ วุฒสิ ภามี 260 คน ประธานสภาผแู ทนเปนประธานรัฐสภา

3) นายกรัฐมนตรี ตอ งเปนสมาชกิ สภาผูแทน
4) การผูเ ลือกตัง้ ใชการเลอื กตง้ั แบบแบงเขตและรวมเขต
16. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2540
ประกาศใชเมื่อวันท่ี 11 ตุลาคม 2540 มีความยาวถึง 336 มาตรา ยาวกวา
รฐั ธรรมนญู ทกุ ฉบบั ทเี่ คยประกาศใชใ นประเทศไทยหลงั เปลยี่ นแปลงการปกครองจากระบอบ
สมบรู ณาญาสทิ ธริ าชยม าเปน ระบอบประชาธปิ ไตยในวนั ท่ี 24 มถิ นุ ายน 2475 และเนอ่ื งจาก
ประชาชนทวั่ ไปกวา 800,000 คน มสี ว นรวมโดยตรงและโดยออ มในการยกรา งรฐั ธรรมนญู
ฉบับนี้ จึงทําใหรัฐธรรมนูญฉบับนี้คุมครองสิทธิเสรีภาพของพลเมืองไทยไวมากกวาของ
นกั การเมอื งเหมอื นในสมัยเรยี น ดวยเหตุนี้ จงึ มักนยิ มเรียกรัฐธรรมนญู ฉบบั ปจ จบุ นั วา เปน
“รัฐธรรมนญู ฉบบั ประชาชน”
17. รัฐธรรมนูญ แหง ราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พทุ ธศักราช 2549
ประกาศใชในวันท่ี 1 ตลุ าคม 2549 มี 39 มาตรา เปน รฐั ธรรมนญู ฉบบั ชว่ั คราวที่
หวั หนา คณะปฏริ ปู การปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย อนั มพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ

รายวิชาศาสนาและหนา ท่พี ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 79

เปนผูรับสนองพระบรมราชโองการ หลังการท่ีไดกระทําการรัฐประหารเปนผลสําเร็จ
เมื่อวันท่ี 19 กันยายน พ.ศ. 2549 โดยแตงต้ังทีมงานนักกฎหมายเพื่อรางรัฐธรรมนูญ
ฉบบั ชวั่ คราว และไดมกี ารตงั้ หนว ยงานในการดาํ เนินงานดังน้ี

1) สภานิติบัญญัติแหงชาติ ทําหนาที่แทนรัฐสภาผูแทนราษฎรและวุฒิสภา
มีสมาชกิ จาํ นวนไมเ กนิ 250 คน

2) คณะตุลาการรฐั ธรรมนญู ทาํ หนาทีแ่ ทนศาลรฐั ธรรมนญู
3) สภารา งรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550/สมัชชาแหงชาติของประเทศไทย ทาํ หนา ท่ี
รางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร พ.ศ. 2550
4) คณะกรรมการตรวจสอบการกระทาํ ทก่ี อ ใหเ กดิ ความเสยี หายตอ รฐั ทาํ หนา ท่ี
ตรวจสอบทรพั ยส นิ อดีตคณะรฐั มนตรีในรัฐบาลทผี่ า นมา
18. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2550
ประกาศใชต ง้ั แตว นั ท่ี 24 สงิ หาคม พ.ศ.2550 เปน ฉบบั ทมี่ กี ารจดั ทาํ รา งรฐั ธรรมนญู
โดยสภารางรัฐธรรมนูญจํานวน 100 คน ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
(ฉบบั ชัว่ คราว) พุทธศกั ราช 2549 มาตรา 25 ถงึ มาตรา 31 และสภารางรฐั ธรรมนญู ได
แตงต้ังคณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนูญจํานวน 35 คน ทําการยกรางแลวสงราง
รัฐธรรมนูญใหสมาชิกสภารางรัฐธรรมนูญและองคกรซ่ึงเปนคณะบุคคลพิจารณาและเสนอ
ความเหน็ รวม 12 คณะ หลงั จากนน้ั ไดน าํ รา งรฐั ธรรมนญู ดงั กลา วเผยแพรใ หป ระชาชนทราบ
แลวนําเสนอรางรัฐธรรมนูญตอสภารางรัฐธรรมนูญ เพ่ือพิจารณาใหความเห็นชอบรางท้ัง
ฉบบั เรยี งเปน รายมาตรา เมอื่ สภารา งรฐั ธรรมนญู พจิ ารณาใหค วามเหน็ ชอบแลว จงึ มกี ารเผย
แพรต อ ประชาชนเพอื่ ทราบทง้ั ฉบบั และจดั ใหป ระชาชนผมู สี ทิ ธเิ ลอื กตง้ั ออกเสยี งประชามติ
วาจะใหความเห็นชอบหรือไมเห็นชอบรางรัฐธรรมนูญท้ังฉบับ พรอมกันท้ังประเทศ
เมื่อวันอาทิตยท่ี 19 สิงหาคม 2550 ระหวางเวลา 08.00 ถึง 16.00 นาิกา ซึ่งเปน
การออกเสียงประชามติครง้ั แรกในประวัตศิ าสตรการเมอื งไทย การออกเสยี งประชามติของ
ประชาชน ผูมีสิทธิเลือกต้ังทั้งประเทศจํานวน 45,092,955 คน มาใชสิทธิออกเสียง
ประชามตจิ าํ นวน 25,978,954 คน คดิ เปน รอ ยละ 57.61 ผลการออกเสยี งประชามตยิ อมรบั
14,727,306 เสียง คดิ เปนรอ ยละ 56.69 ไมยอมรับ 10,747,441 เสยี ง คิดเปน รอ ยละ
41.37 มีบัตรเสียและอ่ืนๆ จํานวน 504,120 ฉบับ คิดเปนรอยละ 1.94 ผลการออก
ประชามติของประชาชนท่ัวราชอาณาจักรยอมรับรางรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ประธานสภา
นิติบัญญัติแหงชาติไดนํารางรัฐธรรมนูญข้ึนทูลเกลาทูลกระหมอมถวายแดพระบาทสมเด็จ
พระเจา อยูห วั ฯ ทรงลงพระปรมาภิไธย เมอื่ วันท่ี 24 สิงหาคม 2550
จากการปฏบิ ตั ิดงั กลา วจงึ เปน ประวตั ิศาสตรชาติไทยวา ไดมอบสทิ ธิและอาํ นาจให
ประชาชนชาวไทยใหม กี ารออกเสยี งลงประชามตวิ า จะยอมรบั หรอื ไมย อมรบั รา งรฐั ธรรมนญู
แหงราชอาณาจกั รไทยเปน ครั้งแรกของประเทศไทย
รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2550 มีผลบงั คบั ใชเม่อื วันที่ 24
สิงหาคม 2550 มีสาระสาํ คัญทแี่ กไขเพม่ิ เติมไปจากรฐั ธรรมนูญ 2540 หลายประเด็น ดังนี้

80 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

1. รัฐสภา
ประกอบดว ย สภาผแู ทนราษฎรและวฒุ สิ ภาทง้ั หมด 630 คน คอื สมาชกิ สภาผแู ทน
ราษฎร จํานวน 480 คน สมาชกิ วฒุ สิ ภา จํานวน 150 คน สภาผแู ทนราษฎร ประกอบดวย
สมาชกิ (สมาชิกสภาผแู ทนราษฎร หรอื ส.ส.) จาํ นวน 480 คน ไดมาจาก การเลอื กตั้งแบบ
แบง เขตเลอื กตั้ง จํานวน 400 คน การเลอื กต้ังแบบสัดสวน จํานวน 80 คน อายุของสภา
ผแู ทนราษฎร มกี าํ หนดคราวละ 4 ป นับตั้งแตก ารเลือกตง้ั วุฒิสภา ประกอบดว ยสมาชิก
(สมาชกิ วุฒสิ ภาหรอื ส.ว.) จํานวน 150 คนไดม าจากการเลอื กตงั้ ในแตล ะจังหวดั จงั หวัด
ละ 1 คน จํานวน 76 คน (รวมกรุงเทพมหานคร) การสรรหา จํานวน 74 คน (จาํ นวน ส.ว.
ทง้ั หมดหกั ดว ย ส.ว. ทมี่ าจากการเลอื กตงั้ ) สมาชกิ ภาพของสมาชกิ วฒุ สิ ภา (ส.ว.) ทม่ี าจาก
การเลือกต้ัง เริ่มต้ังแตวันท่ีมีการเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภาสมาชิกภาพของสมาชิกวุฒิสภาท่ี
มาจากการสรรหา เร่ิมตั้งแตวันที่คณะกรรมการการเลือกต้ังประกาศผลสรรหาสมาชิกภาพ
ของวุฒสิ ภา (ส.ว.) มีกําหนดวาระคราวละ 6 ป นบั แตว ันเลอื กตัง้ หรือวันทค่ี ณะกรรมการ
การเลือกต้ังประกาศผลการสรรหา แลวแตกรณี สมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) จะดํารงตําแหนง
ติดตอกนั เกนิ หน่งึ วาระไมไ ด
2. คณะรัฐมนตรี
คณะรัฐมนตรี (ครม.) ประกอบดวย นายกรฐั มนตรคี นหนง่ึ และรัฐมนตรีอนื่ อีกไม
เกิน 35 คน มหี นาทีบ่ รหิ ารราชการแผน ดนิ ตามหลักความรับผดิ ชอบรว มกนั ผูท่ีจะดาํ รง
ตําแหนง นายกรฐั มนตรี (ตามรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2550) ตอ ง
เปน สมาชิกสภาผแู ทนราษฎร (ส.ส.) นายกรฐั มนตรีจะดํารงตาํ แหนง ตดิ ตอกันเกนิ กวา 8 ป
ไมไ ด นายกรฐั มนตรีและคณะรัฐมนตรตี อ งมอี ายไุ มตาํ่ กวา 35 ป ตองสาํ เรจ็ การศกึ ษาไมตํ่า
กวา ปรญิ ญาตรหี รอื เทียบเทา
3. องคกรตามรัฐธรรมนญู ประกอบดว ย

1) องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ มี 4 องคกร ไดแก
(1) คณะกรรมการการเลือกตั้ง
(2) ผูตรวจราชการแผนดนิ
(3) คณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ ริตแหงชาต(ิ ป.ป.ช)
(4) คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน ดิน(คตง)

2) องคกรอนื่ ตามรฐั ธรรมนูญ มี 3 องคก ร ไดแ ก
(1) องคก รอัยการ
(2) คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหงชาติ
(3) สภาทป่ี รึกษาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ

4. หลักการอ่นื ๆ ตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550
1) การเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน ประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้ง จํานวน

10,000 คน (เดมิ กาํ หนดไว 50,000 คน) มสี ทิ ธเิ ขา ชอ่ื เสนอรา งพระราชบญั ญตั ติ อ ประธานสภา

รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 81

2) การเสนอถอดถอนนักการเมืองโดยประชาชน ประชาชนผูมีสิทธิในการ
เลือกตงั้ จํานวน 20,000 คน (เดิมกําหนดไว 50,000 คน) มสี ิทธิเขา ชอ่ื เสนอตอ ประธาน
วุฒสิ ภา เพ่ือใหว ุฒิสภาเริม่ กระบวนการถอดถอนนกั การเมือง

3) จริยธรรมของผดู ํารงตําแหนงทางการเมือง และเจาหนา ทขี่ องรฐั
รัฐธรรมนูญ 2550 เปนรัฐธรรมนูญฉบับแรก ท่บี ญั ญัติเรอ่ื งจริยธรรมไว

4) การตรวจสอบทรัพยสิน ผูดํารงตําแหนงทางการเมืองตองยื่นบัญชีแสดง
รายการทรพั ยสนิ และหนสี้ ินของตน คสู มรส และบตุ รที่ยงั ไมบรรลนุ ิตภิ าวะ เปนตน

เรอ่ื งที่ 3 บทบาทหนา ท่ีขององคกรตามรัฐธรรมนญู และการตรวจสอบ
การใชอ าํ นาจรฐั

แมวาประเทศไทยจะมีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศมา
ตั้งแตป พ.ศ. 2475 ในทางปฏิบตั ผิ ูบ รหิ ารประเทศทัง้ ฝา ยการเมืองและฝายประจําน้ันจะมี
อํานาจอยางมากมายและกวางขวางมาก หลายคร้ังประชาชนมีความคลางแคลงใจใน
พฤตกิ รรมของผบู รหิ ารประเทศทง้ั ฝา ยการเมอื งและฝา ยประจาํ วา นา จะเปน ไปเพอ่ื ประโยชน
ตนหรือพวกพองมากกวาเพื่อผลประโยชนของประเทศก็ไมสามารถดําเนินการตรวจสอบ
ใดๆ ได

จนกระทงั่ เมอื่ มกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2540
ซง่ึ ไดร เิ รม่ิ ใหม กี ารควบคมุ อาํ นาจรฐั โดยบญั ญตั ไิ วใ น หมวดท่ี 10 การตรวจสอบการใชอ าํ นาจ
รัฐ มาตรา 291 – มาตรา 311 ซง่ึ ไดกลา วถึงเร่อื ง

1. การแสดงบญั ชรี ายการทรพั ยส นิ หนสี้ ิน
2. คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจรติ แหง ชาติ
3. การถอดถอนจากตาํ แหนง
4. การดําเนนิ คดอี าญากับผูดาํ รงตาํ แหนง ทางการเมอื ง
นอกจากการกลาวถึงเรื่องการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ แลวยังไดมีการจัดตั้ง
องคก ารอสิ ระขน้ึ มาเพอ่ื ทาํ หนา ทใ่ี ดหนา ทห่ี นง่ึ โดยตรง เชน คณะกรรมการปอ งกนั และปราบ
ปรามการทุจริตแหงชาติ คณะกรรมการการเลือกต้ัง แตยังมิไดกลาวถึงองคกรอิสระตาม
รัฐธรรมนญู หรอื องคกรตามรัฐธรรมนญู ไวอยา งชัดเจน
ดังนั้นเม่ือการกลาวถึง “องคกรตามรัฐธรรมนูญ” หรือ “องคกรอิสระตาม
รัฐธรรมนูญ” ในรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2540 จึงยังมีความเขาใจ
ท่ีไมตรงกันวา หมายถึงองคกรใดบาง โดยคําวา “องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ” นั้น
ไมมีบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ แตเปนคําที่ใชเรียกรวมๆ ถึงองคกรที่รัฐธรรมนูญแหงราช
อาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2540 บญั ญตั ใิ หม ขี น้ึ เพอื่ ทาํ หนา ทใี่ นหนา ทห่ี นง่ึ โดยเฉพาะ เชน
คณะกรรมการการเลือกต้ัง หรอื กกต. ทําหนาทใ่ี นการจดั การการเลือกตงั้ คณะกรรมการ

82 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

ปอ งกันและปราบปรามการทจุ ริตแหง ชาติ หรอื คณะกรรมการ ป.ป.ช. ทําหนา ที่ในการปอ ง
กันและปราบปรามการทุจริตและประพฤติมชิ อบ เปนตน

สว นคาํ วา “องคก รตามรฐั ธรรมนญู ” มที ใี่ ชใ นมาตรา 266 ซง่ึ บญั ญตั วิ า “ในกรณี
ท่ีองคกรตางๆ ตามรัฐธรรมนูญมีปญหาเกี่ยวกับอํานาจหนาท่ีใหองคกรนั้นหรือประธาน
รฐั สภาเสนอเรอ่ื งพรอ มความเหน็ ตอ ศาลรฐั ธรรมนญู เพอ่ื พจิ ารณาวนิ จิ ฉยั ” ซง่ึ ตามคาํ วนิ จิ ฉยั
ของศาลรัฐธรรมนูญ ไดใหความหมายโดยสรุปของคําวา “องคกรตามรัฐธรรมนูญ” วา
หมายถึง องคก รท่ีรัฐธรรมนญู กําหนดใหมขี ้ึนและมอบหมายอาํ นาจหนา ที่ไวใ นรัฐธรรมนญู
เชน วุฒิสภา คณะกรรมการการเลอื กตง้ั ศาลยตุ ิธรรม เปนตน

จนกระทง่ั เมอื่ มกี ารประกาศใช รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550
ไดท าํ ใหเ รอ่ื งดงั กลา วมคี วามชดั เจนขน้ึ โดยกาํ หนดใหม หี มวดทว่ี า ดว ยองคก รตามรฐั ธรรมนญู
ไวในหมวด 11 มาตรา 299 – มาตรา 258 โดยแยกเปน 2 สว น รวม 7 องคกร คอื

สวนท่ี 1 องคกรอิสระตามรฐั ธรรมนูญ จํานวน 4 องคกร ประกอบดว ย
1) คณะกรรมการการเลอื กต้ัง
2) ผตู รวจการแผนดนิ
3) คณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ
4) คณะกรรมการตรวจเงินแผน ดนิ

สว นที่ 2 องคก รอื่นตามรฐั ธรรมนญู จํานวน 3 องคกร ประกอบดว ย
1) องคก รอัยการ
2) คณะกรรมการสทิ ธิมนษุ ยชนแหง ชาติ
3) สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ

บทบาทหนา ท่ีขององคก รอสิ ระตามรัฐธรรมนูญ

องคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มอี ํานาจ
หนาท่ี ดังนี้

1. คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ประกอบดวยประธานกรรมการ 1 คน
กรรมการอื่นอกี 4 คน ซง่ึ พระมหากษตั รยิ ทรงแตงตั้งตามคาํ แนะนําของวุฒิสภา คัดเลือก
จากผูมีความเปนกลางทางการเมืองและมีซ่ือสัตยสจุ รติ มวี าระการดาํ รงตาํ แหนง 7 ป นบั
ตง้ั แตว นั ทพ่ี ระมหากษตั รยิ ท รงแตง ตง้ั และดาํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระเดยี วโดยประธานวฒุ สิ ภา
เปนผูลงนามรบั สนองพระบรมราชโองการ

คณะกรรมการการเลือกตงั้ มอี ํานาจหนา ที่ ดังนี้
1) ออกประกาศหรือวางระเบียบกําหนดการทั้งหลายอันจําเปนแกการปฏิบัติตาม
กฎหมาย
2) วางระเบียบเกี่ยวกับขอหามในการปฏิบัติหนาท่ีของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรี
ขณะอยูในตําแหนงเพื่อปฏิบัติหนาท่ี โดยคํานึงถึงการรักษาประโยชนของรัฐ และคํานึงถึง
ความสจุ ริตเท่ียงธรรม ความเสมอภาค และโอกาสทัดเทียมกันในการเลือกตง้ั

รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 83

3) กําหนดมาตรการและการควบคุมการบริจาคเงินใหแกพรรคการเมือง การ
สนับสนุนทางการเงินโดยรัฐ การใชจายเงินของพรรคการเมืองและผูสมัครรับเลือกตั้ง รวม
ท้ังการตรวจสอบบัญชีทางการเงินของพรรคการเมืองโดยเปดเผย และการควบคุมการจาย
หรือรับเงนิ เพือ่ ประโยชนใ นการลงคะแนนเลือกต้ัง

4) มีคาํ สัง่ ใหข าราชการ พนกั งาน หรือลูกจางของหนวยราชการ หนว ยงานของรัฐ
รัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวนทองถ่ินหรือเจาหนาท่ีอื่นของรัฐปฏิบัติการทั้งหลายอันจําเปน
ตามกฎหมาย

5) สืบสวนสอบสวนเพ่ือหาขอเท็จจริงและวินิจฉัยชี้ขาดปญหาหรือขอโตแยงที่
เกดิ ข้ึนตามกฎหมาย

6) ส่ังใหมีการเลือกต้ังใหมหรือออกเสียงประชามติใหมในหนวยเลือกต้ังใดหนวย
เลอื กตง้ั หนง่ึ หรอื ทกุ หนว ยเลอื กตงั้ เมอ่ื มหี ลกั ฐานอนั ควรเชอ่ื ไดว า การเลอื กตง้ั หรอื การออก
เสยี งประชามติในหนวยเลือกตง้ั นั้นๆ มิไดเ ปน ไปโดยสุจริตและเทยี่ งธรรม

7) ประกาศผลการเลอื กต้ัง ผลการสรรหา และผลการออกเสียงประชามติ
8) สง เสรมิ และสนบั หรอื ประสานงานกบั หนว ยราชการ หนว ยงานของรฐั รฐั วสิ าหกจิ
หรอื ราชการสวนทองถิ่น หรือสนับสนุนองคกรเอกชน ในการใหการศึกษาแกประชาชน
เกี่ยวกับการปกครองระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ และสง เสรมิ
การมสี วนรว มทางการเมอื งของประชาชน
9) ดาํ เนินการอนื่ ตามที่กฎหมายบญั ญัตใิ นการปฏบิ ัตหิ นา ท่ี
คณะกรรมการการเลอื กตง้ั มอี าํ นาจเรยี กเอกสารหรอื หลกั ฐานทเ่ี กย่ี วขอ งจากบคุ คล
ใดหรอื คณะกรรมการการเลอื กตง้ั มอี าํ นาจเรยี กเอกสารหรอื หลกั ฐานทเ่ี กย่ี วขอ งจากบคุ คลใด
หรือเรียกบุคคลใดมาใหถอยคํา ตลอดจนใหพนักงานอัยการ พนักงานสอบสวน
หนว ยราชการ หนว ยงานของรัฐ รฐั วิสาหกจิ หรอื ราชการสว นทอ งถิ่นได
2. ผตู รวจการแผน ดนิ เปน คณะบคุ คลจาํ นวน 3 คน ซง่ึ พระมหากษตั รยิ ท รงแตง ตง้ั
ตามคําแนะนาํ ของวุฒสิ ภา จากผซู ่ึงเปนทย่ี อมรับนบั ถอื ของประชาชน มคี วามรอบรู และ
มปี ระสบการณใ นการบรหิ ารราชการแผน ดนิ วสิ าหกจิ หรอื กจิ กรรมอนั เปน ประโยชนร ว มกนั
ของสาธารณะ และมคี วามซอ่ื สตั ยส จุ รติ มวี าระการดาํ รงตาํ แหนง 6 ป นบั แตว นั ทพ่ี ระมหากษตั รยิ 
ทรงแตงต้ัง และใหดํารงตําแหนงไดเพียงวาระเดียว โดยประธานวุฒิสภาเปนผูลงนามรับ
สนองพระบรมราชโองการ และใหม สี าํ นกั งานผตู รวจการแผน ดนิ เปน หนว ยงานอสิ ระในการ
บริหารงานบคุ คล การงบประมาณ การดาํ เนนิ การอ่ืน ตามท่กี ฎหมายบญั ญตั ิ
ผูต รวจสอบการแผน ดิน มีอํานาจหนาท่ี ดังนี้
1) พิจารณาและสอบสวนหาขอเทจ็ จริงตามคาํ รองเรียนในกรณี

(1) การไมป ฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย หรอื ปฏบิ ตั นิ อกเหนอื อาํ นาจหนา ทต่ี ามกฎหมาย
ของขาราชการ พนักงาน หรือลกู จา งของหนวยราชการ หนว ยงานของรัฐ หรือรัฐวสิ าหกิจ
หรือราชการสว นทอ งถ่ิน

84 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม

(2) การปฏบิ ตั หิ รอื ละเลยไมป ฏบิ ตั หิ นา ทข่ี องขา ราชการ พนกั งาน หรลื กู จา งของ
หนวยงานราชการ หนว ยงานของรัฐ หรือรฐั วิสาหกิจ หรือราชการสว นทองถน่ิ ทก่ี อใหเกิด
ความเสยี หายแกผ รู อ งเรยี นหรอื ประชาชนโดยเปน ธรรม ไมว า การนนั้ จะชอบหรอื ไมช อบดว ย
อาํ นาจหนา ทก่ี ต็ าม

(3) การตรวจสอบการละเลยการปฏิบัติหนาท่ีหรือปฏิบัติหนาท่ีโดยไมชอบ
ดว ยกฎหมายขององคก รตามรฐั ธรรมนญู และองคก รในกระบวนการยตุ ธิ รรม ทง้ั น้ี ไมร วมถงึ
การพจิ ารณาพพิ ากษาอรรถคดขี องศาล

(4) กรณีอนื่ ตามทกี่ ฎหมายบัญญัติ
2) ดาํ เนนิ การเกย่ี วกบั จรยิ ธรรมของผดู าํ รงตาํ แหนง ทางการเมอื งและเจา หนา ที่
ของรัฐ
3) ตดิ ตาม ประเมนิ ผล และจดั ทาํ ขอ เสนอแนะในการปฏบิ ตั ติ ามรฐั ธรรมนญู รวม
ตลอดถงึ ขอ พจิ ารณาเพ่อื แกไ ขเพิ่มเตมิ รฐั ธรรมนญู ในกรณีทเี่ หน็ วา จําเปน
4) รายงานผลการตรวจสอบและผลปฏิบัติหนาท่ีพรอมขอสังเกตตอคณะ
รัฐมนตรี สภาผูแ ทนราษฎร และวฒุ ิสภา ทกุ ป
การใชอ ํานาจหนา ทีต่ าม (1) (ก) (ข) และ (ค) ใหผูตรวจการแผนดินดําเนินการ
เม่ือมีการรองเรียน เวนแตเปนกรณีที่ผูตรวจการแผนดินเห็นวาการกระทําดังกลาวมีผล
กระทบตอความเสียหายของประชาชนสวนรวมหรือเพ่ือคุมครองประโยชนสาธารณะ
ผตู รวจการแผน ดนิ อาจพจิ ารณาและสอบสวน โดยไมม กี ารรอ งเรยี นได
3. คณะกรรมการการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.)
เปนองคกรอิสระท่ีประกอบไปดวยประธานสภา 1 คน และกรรมการอ่ืนอีก 2 คน ซึ่งมี
พระมหากษตั รยิ ท รงแตงต้งั ตามคาํ แนะนาํ ของวุฒสิ ภา
กรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ ตอ งเปน ผมู คี วามซอ่ื สตั ยส จุ รติ
เปนทีป่ ระจักษ มวี าระการดาํ รงตําแหนง 9 ป นับตง้ั แตพระมหากษัตริยท รงแตง ต้งั และให
ดาํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระเดยี ว โดยมปี ระธานวฒุ สิ ภาเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการ
ใหม สี ํานกั งานทเี่ ปนอิสระ ในการบรหิ ารงานบุคคล การงบประมาณ และการดําเนินการอนื่
ทัง้ นต้ี ามกฎหมายบัญญัติ
คณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ มีอาํ นาจหนา ท่ี ดงั น้ี
1) ไตสวนขอเท็จจริงและสรุปสํานวนพรอมทั้งทําความเห็นเก่ียวกับการถอดถอน
ออกจากตําแหนงเสนอตอวฒุ สิ ภา
2) ไตสวนขอเท็จจริงและสรุปสํานวนพรอมทั้งทําความเห็นเกี่ยวกับการดําเนินคดี
อาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง สงไปยังยังศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารง
ตําแหนงทางการเมือง
3) ไตสวนและวินิจฉัยวาเจาหนาท่ีของรัฐต้ังแตผูบริหารระดับสูงหรือขาราชการซ่ึง
ดาํ รงตงั้ แตผ ูอํานวยการหรือเทียบเทาขึ้นไปร่ํารวยผิดปกติ กระทําความผิดฐานทุจริตตอ
หนาที่หรือกระทําความผิดตอตําแหนงหนาที่ราชการ หรือความผิดตอตําแหนงหนาท่ีใน

รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 85

การยุติธรรม รวมท้ังดําเนินการกับเจาหนาที่ของรัฐหรือขาราชการในระดับต่ํากวาที่รวม
กระทาํ ความผดิ กบั ผดู าํ รงตาํ แหนง ดงั กลา วหรอื กบั ผดู าํ รงตาํ เหนง ทางการเมอื ง หรอื ทกี่ ระทาํ
ความผดิ ในลกั ษณะทค่ี ณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาตเิ หน็ ควรดาํ เนนิ
การดวย ทั้งน้ี ตามพระราชบญั ญัตปิ ระกอบรัฐธรรมนูญวา ดว ยการปอ งกนั และปราบปราม
การทุจริต

4) ตรวจสอบความถูกตองและความมีอยูจริง รวมท้ังความเปลี่ยนแปลงของ
ทรัพยสินและหนส้ี นิ ของผูด ํารงตาํ แหนง

5) กาํ กบั ดูแลคณุ ธรรมและจริยธรรมของผดู าํ รงตําแหนง ทางการเมอื ง
6) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏิบัติหนาท่ีพรอมขอสังเกตตอคณะ
รฐั มนตรี สภาผแู ทนราษฎร และวฒุ สิ ภา ทุกป ทั้งนี้ ใหประกาศรายงานดังกลาวในราชกิจจา
นุเบกษาและเปดเผยตอสาธารณะดวย
7) ดาํ เนนิ การอน่ื ตามทีก่ ฎหมายบญั ญัติ
4. คณะกรรมการตรวจเงินแผน ดิน (คตง.)
การตรวจเงินแผนดินใหกระทําโดยคณะกรรมการตรวจเงินแผนดินท่ีเปนอิสระ
และเปน กลางประกอบดวย ประธานกรรมการ 1 คน และกรรมการการอนื่ อกี 6 คน ซ่ึงพระ
มหากษตั รยิ ท รงแตง ตง้ั จากผมู คี วามชาํ นาญและประสบการณด า นการตรวจเงนิ แผน ดนิ การ
บัญชี การตรวจสอบภายใน การเงนิ การคลงั และดานอ่นื มวี าระการดํารงตําแหนง 6 ป นับ
ตง้ั แตว นั ทีพ่ ระมหากษตั รยิ ท รงแตง ตงั้ และใหดาํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระเดยี ว โดยประธาน
วฒุ สิ ภาเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการแตง ตงั้ ประธานกรรมการการตรวจเงนิ แผน
ดินและผูวาการตรวจเงินแผนดิน และใหมีสํานักงานการตรวจเงินแผนดินเปนหนวยงานที่
เปน อสิ ระในการบรหิ ารบคุ คล การงบประมาณ และการดาํ เนนิ การอน่ื ๆ ตามกฎหมายบญั ญตั ิ
คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน ดิน มีอาํ นาจหนาท่ี ดังน้ี
1. กาํ หนดหลักเกณฑมาตรฐานเกีย่ วกับการตรวจเงนิ แผน ดนิ
2. ใหคําปรึกษา แนะนาํ และเสนอแนะใหมีการแกไขขอบกพรองเกย่ี วกบั การตรวจ
เงนิ แผนดนิ
3. แตงตั้งคณะกรรมการวินัยทางการเงินและการคลังทีเ่ ปนอิสระ ทําหนาทีว่ ินิจฉัย
การดําเนินการที่เกีย่ วกบั วนิ ยั ทางการเงิน การคลงั และการงบประมาณ และใหค ดีทพี่ ิพาท
เกย่ี วกบั คาํ วนิ จิ ฉยั ของคณะกรมการวนิ ยั ทางการเงนิ การคลงั ในเรอื่ งดงั กลา ว เปน คดที อ่ี ยใู น
อํานาจของศาลปกครอง
ใหผูวาตรวจเงินแผนดิน มีอํานาจหนาที่เกี่ยวกับการตรวจเงินแผนดินท่ีเปนอิสระ
และเปนกลาง
จากบทบาทหนา ที่ขององคกรอสิ ระ 4 องคกร จะพบวา การตรวจสอบการใชอํานาจ
รัฐตามรฐั ธรรมนญู พุทธศกั ราช 2550 มกี ระบวนการและมาตรการตรวจสอบนกั การเมือง
ตั้งแตการเขาสูอํานาจโดยคณะกรรมการการเลือกต้งั กระบวนการใชอํานาจรัฐโดยคณะ
กรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน ดนิ และผตู รวจ

86 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม

การแผนดิน ท่ีคอยสอดสองและตรวจสอบการใชอํานาจรัฐตามกฎหมายอยางเครงครัด
ในสภาพตามเปนจริงในปจจุบันจะเห็นไดวา กลไกลทางกฎหมายและองคกรการอิสระไม
สามารถหยุดย้ัง แกไขปญ หาทจุ รติ คอรร ปั ชน่ั ของนกั การเมอื งได นอกจากการสง เสรมิ ใหมี
กระบวนการตรวจสอบการดาํ เนนิ ของภาครฐั โดยประชาชนทม่ี คี วามเขม แขง็ เขา มามสี ว นรว ม
ในการตรวจสอบอยางจรงิ จงั ตอไป

บทบาทหนาท่ีขององคกรอน่ื ตามรฐั ธรรมนญู

1 องคก รอยั การ มหี นว ยธรุ กจิ ทเ่ี ปน อสิ ระในการบรหิ ารงานบคุ ล การงบประมาณ
และการดําเนนิ การอืน่ โดยมอี ัยการสงู สดุ เปน ผูบงั คบั บัญชาการ มพี นักงานอัยการทําหนา
ท่ีตามทบี่ ัญญตั ใิ นรัฐธรรมนญู และตามกฎหมายทีเ่ กย่ี วขอ ง

พนกั งานอยั การมอี สิ ระในการพจิ ารณาสงั่ ทาํ คดี และการปฏบิ ตั หิ นา ทใ่ี หเ ปน ไปโดย
เทยี่ งธรรม

2. คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง ชาติ ประกอบดว ย ประธานกรรมาการ 1คน
กรรมการอ่ืนอกี 10 คน ซง่ึ มีพระมหากษัตริยทรงแตง ต้งั ตามคาํ แนะนาํ ของวุฒสิ ภา จากผู
มีความรูหรือประสบการณดานการคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน มีวาระการดํารง
ตําแหนง 6 ป นับตั้งแตวันที่พระมหากษัตริยทรงแตงตง้ั และใหด าํ รงตาํ แหนง ไดเ พยี งวาระ
เดยี ว โดยประธานวฒุ สิ ภาเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการ

คณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแหง ชาติ มอี ํานาจหนา ท่ี ดังนี้
1) ตรวจสอบและรายงานการกระทาํ หรอื การละเลยการกระทาํ อนั เปน การละเมดิ สทิ ธิ
มนษุ ยชน หรอื ไมเ ปน ไปตามพนั ธกรณรี ะหวา งประเทศเกยี่ วกบั สทิ ธมิ นษุ ยชนทป่ี ระเทศไทย
ภาคี และเสนอมาตรการแกไขท่ีเหมาะสมตอบุคคลหรือหนวยงานที่กระทําหรือละเลยการ
กระทาํ ดงั กลา ว เพอ่ื ดาํ เนนิ การ ในกรณที ป่ี รากฏวา ไมม กี ารดาํ เนนิ การตามทเี่ สนอ ใหร ายงาน
ตอ รฐั สภาเพื่อดาํ เนนิ การตอไป
2) เสนอเรอื่ งพรอมดวยความเห็นตอ ศาลรัฐธรรมนญู ในกรณีทเี่ หน็ ชอบตามทม่ี ผี ู
รอ งเรียนวา บทบัญญตั ิแหงกฎหมายใดกระทบตอ สทิ ธิมนษุ ยชนและมปี ญหาเกย่ี วกบั ความ
ชอบดว ยรฐั ธรรมนญู ทง้ั นี้ ตามพระราชบัญญตั ปิ ระกอบรัฐธรรมนูญวา ดวยวธิ ีพิจารณาของ
ศาลรฐั ธรรมนญู
3) เสนอเรื่องพรอมดวยความเห็นตอศาลปกครอง ในกรณีที่เห็นชอบตามที่มีผู
รองเรียนวา กฎ คาํ ส่งั หรอื การกระทาํ อื่นใดในทางปกครองกระทบตอสิทธิมนุษยชนและมี
ปญ หาเกย่ี วกบั ความชอบดว ยรบั ธรรมนญู หรอื กฎหมายทงั้ นี้ ตามพระราชบญั ญตั จิ ดั ตงั้ ศาล
ปกครองและวธิ ีพิจารณาคดปี กครอง
4) ฟองคดีตอศาลยุติธรรมแทนผูเสียหาย เม่ือไดรับการรองขอจากผูเสียหายและ
เปนกรณีที่เห็นสมควรเพ่ือแกไขปญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนเปนสวนรวม ท้ังน้ี ตามท่ี
กฎหมายบญั ญัติ
5) เสนอแนะนโยบายและขอ เสนอในการปรบั ปรงุ กฎหมาย และกฎ ตอ รฐั สภาหรอื คณะ

รายวิชาศาสนาและหนาทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 87

รฐั มนตรเี พือ่ สงเสรมิ และคมุ ครองสิทธมิ นุษยชน
6) สง เสริมการศกึ ษา การวจิ ยั และการเผยแพรความรดู า นสทิ ธมิ นษุ ยชน
7) สง เสรมิ ความรว มมอื และการประสานงานระหวา งหนว ยราชการ องคก รเอกชน

และองคก ารอ่ืนในดา นสทิ ธมิ นุษยชน
8) จัดทํารายงานประจําปเพ่ือประเมินสถานการณดานสิทธิมนุษยชนภายใน

ประเทศและเสนอตอรฐั สภา
9) อํานาจหนา ทอี่ ่นื ตามที่กฎหมายบัญญตั ิ
ในการปฏิบัติหนาท่ี คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติตองคํานึงถึงผล

ประโยชนสวนรวมของชาติและประชาชนประกอบดวย คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหง
ชาตมิ อี าํ นาจเรยี กเอกสารหรอื หลกั ฐานทเ่ี กยี่ วขอ งจากบคุ คลใดหรอื เรยี กบคุ คลใดมาใหถ อ ย
คํา รวมทั้งมีอํานาจอื่นเพอื่ ประโยชนใ นการปฏิบตั ิหนา ที่ ทงั้ น้ี ตามทกี่ ฎหมายบัญญัติ

3. สภาทป่ี รกึ ษาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ มหี นา ทใ่ี หค าํ ปรกึ ษาและขอ เสนอแนะ
ตอ คณะรฐั มนตรใี นปญ หาตา งๆ ทเ่ี กย่ี วกบั เศรษฐกจิ และสงั คม รวมถงึ กฎหมายทเ่ี กย่ี วขอ ง มี
สาํ นกั งานเปน หนว ยงานทเ่ี ปน อสิ ระ ในการบรหิ ารงานบคุ คล การงบประมาณ และการดาํ เนนิ
การอนื่ ตามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ิ

จากบทบาทหนา ทข่ี ององคก รตามรฐั ธรรมนญู ทง้ั 2 ประเภท พบความแตกตา งของ
บทบาทหนาทข่ี ององคก รอืน่ ตามรฐั ธรรมนูญ และองคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู คือ การที่
รฐั ธรรมนญู กาํ หนดใหอ งคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู สามารถเสนอรา งกฎหมายไดต ามมาตรา
139 องคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนญู สามารถเสนอรา งพระราชบญั ญตั ปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู ซง่ึ
ประธานองคกรน้นั เปนผรู กั ษาการ ตามมาตรา 182 สามารถเสนอรางพระราชบัญญตั เิ กย่ี ว
กบั การจดั องคก ร และรา งพระราชบญั ญตั ทิ ป่ี ระธานองคก รนน้ั เปน ผรู กั ษาไดด ว ย สว นองคก ร
อ่นื ตามรฐั ธรรมนูญไมม บี ทบัญญตั ใิ นลักษณะดังกลาว

เรื่องที่ 4 บทบัญญัตขิ องรฐั ธรรมนญู ทีม่ ีผลตอการเปลี่ยนแปลงทางสงั คม
และมีผลตอ ฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก

รปู แบบการเมอื งการปกครองของไทยตง้ั แตส มยั สโุ ขทยั จนถงึ ปพ ทุ ธศกั ราช 2475
เปนการปกครองในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช กฎหมายท่ีใชเปนหลักในการปกครองมีท่ี
มาจากกลมุ ผปู กครอง คอื ทหารและกลมุ ขนุ นาง สว นประชาชนเปน แคไ พรธ รรมดาหรอื ทาส
ทต่ี อ งทาํ ตามคาํ สงั่ ของกลมุ ผปู กครองเทา นน้ั ซง่ึ เปน ทมี่ าของระบบอปุ ถมั ภ ความอยตุ ธิ รรม
ตา งๆทเี่ กดิ ขนึ้ เกดิ จากบคุ คลทเี่ ปน กลมุ ผปู กครองในชว งเวลานนั้ ไมม รี ะบบทจี่ ะตรวจสอบ
หรือถวงดุลอํานาจกับคณะผูปกครองได จากรูปแบบการปกครองดังกลาวเม่ือมีชาวตะวัน
ตกเดนิ ทางเขา มายงั ประเทศไทยจงึ มองวา ไทยเปน บา นปา เมอื งเถอื่ น (อนารยชน) โดยเฉพาะ
อยา งยง่ิ เมอ่ื ชาวตะวนั ตกท่ีเดินเขามาประเทศไทยสมัยรชั กาลที่ 4 เขามาทาํ หนงั สือสัญญา

88 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

พระราชไมตรีกับประเทศไทย หนังสือสัญญาท่ีทําข้ึนมาน้ันไดยอมใหฝรั่งมี่สิทธิสภาพ
นอกอาณาเขต คอื ยอมใหฝรงั่ ตงั้ ศาลขึ้นเรยี กวา “ศาลกงสลุ ” ขึน้ พิจารณาคดีความของ
คนในบังคับของตนได อันเปนการไมยอมอยูใตบังคับบัญชาของกฎหมายไทย ทั้งนี้เนื่อง
มาจากวา ฝรง่ั ถอื วา กฎหมายและวธิ พี จิ ารณาความของประเทศไทยยงั ไมม รี ะเบยี บแบบแผนดี
พอ การท่ีฝร่ังตางประเทศมีศาลกงสุลพิจารณาคดีความของคนในบังคับของตนน้ัน ทําให
ประเทศไทยมีความยุงยากทางการปกครองเกิดขึ้นอยเู สมอ แมภายหลังในสมยั รัชกาลท่ี 5
ทไี่ ดยอมเสยี ดนิ แดนบางสว น เพ่ือแลกกบั การสิทธสิ ภาพนอกเขตไทย (สยามประเทศใน
เวลาน้ัน) ในสายตาชาวโลกก็ยงั เปนบา นปา เมอื งเถอ่ื น

แมวาจะมีการประกาศใหเลิกทาสในรัชกาลที่ 5 เมื่อปพุทธศักราช 2448 สภาพ
สงั คมไทยกย็ งั ไมม คี วามเปลยี่ นแปลงมากนกั เพราะประชาชนยงั ตดิ ขอ งอยกู บั ความเคยชนิ
ในการมคี นปกปอ งคมุ ครองและยงั ไมม กี ารจดั การศกึ ษาใหแ กป ระชาชนเปน ระบบ จนกระทง่ั
สมัยรัชกาลที่ 7 เม่ือกระแสนิยมตะวันตกหล่ังไหลเขามามีการสงนักเรียนไทยไปศึกษา
ยังตางประเทศจํานวนมาก กลุมนักศึกษาเหลาน้ีเมื่อสําเร็จการศึกษาก็ไดนํามาสิ่งท่ีพบเห็น
และองคความรูในเร่ืองการเมืองการปกครองแบบตะวันกลับเขามาดวย และพยายามที่จะ
พฒั นาประเทศไทยใหพ น จากคาํ วา บา นปา เมอื งเถอื่ นในหลายๆดา น หนงึ่ ในการเปลย่ี นแปลง
ประเทศคอื เรอ่ื งการปฏริ ปู การปกครองโดยการยดึ อาํ นาจของคณะราษฎร เมอ่ื ปพ ทุ ธศกั ราช
2475 (หลงั การเลกิ ทาส 27 ป) จากระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าช มาเปน การปกครองระบอบ
ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตรยิ ท รงเปน ประมุข มกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนูญคร้งั แรกใน
สยามประเทศ โดยถือวา รัฐธรรมนูญเปน กฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ กฎหมาย
อ่นื จะขดั หรือแยง มไิ ด หลกั การสําคัญยง่ิ ในรฐั ธรรมนูญคอื อาํ นาจสงู สดุ ของประเทศเปน
ของราษฎรทง้ั หลาย พระมหากษตั ริยท รงเปน ประมุขของประเทศ ภายใตร ฐั ธรรมนูญ

การประกาศใชร ฐั ธรรมนญู มไิ ดท าํ ใหส ภาพสงั คมไทยเกดิ การเปลยี่ นแปลงแบบถอน
รากถอนโคนเพราะกลมุ ผนู าํ ทางความคดิ สว นใหญเ ปน ผทู ไ่ี ดร บั ทนุ ไปศกึ ษาตอ ตา งประเทศ
ประชาชนสวนใหญของประเทศยังไดรับการศึกษานอยจนกระท่ังเมื่อมีการสงเสริมให
ประชาชนไดรับการศกึ ษาสงู ขึ้น ประชาชนกลุม น้จี งึ ไดเร่ิมตะหนกั ถงึ สถานภาพ บทบาท
หนาท่ี สิทธแิ ละเสรีภาพที่ตนเองพงึ ไดร ับจากรฐั

บทบญั ญตั ใิ นรฐั ธรรมนญู ทถ่ี อื วา มผี ลตอ การเปลยี่ นแปลงของสภาพสงั คมไทย ไดแ ก
1. การรับรองสทิ ธขิ องชายและหญงิ วามสี ิทธเิ ทาเทียมกนั
2. ความเสมอภาคในการบงั คบั ใชกฎหมายกบั ทุกบคุ คล : บคุ คลยอมเสมอกนั

ในกฎหมาย และไดรับความคมุ ครองตามกฎหมายเทา เทียวกนั
3. ท่มี าของรัฐบาล
4. การตรวจสอบการใชอาํ นาจรัฐ
5. สทิ ธิและเสรีภาพของชนชาวไทย ท้งั ทเ่ี ปน

รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 89

สทิ ธแิ ละเสรภี าพสว นบคุ คล เชน สทิ ธแิ ละเสรภี าพในชวี ติ และรา งกายของบคุ คล
การจบั และคมุ ขงั การคน ตวั บคุ คลหรอื การกระทาํ ใดอนั กระทบตอ สทิ ธแิ ละเสรภี าพตามวรรค
หนงึ่ จะกระทาํ มไิ ด เวน แตม เี หตตุ ามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ิ การเขา ไปในเคหสถาน โดยปราศจาก
การความยนิ ยอมของผคู รอบครอง เสรภี าพในการเดินทางและเสรีภาพในการเลือกถิ่นที่อยู
ภายในราชอาณาจักร เสรีภาพในการสื่อสารถึงกันโดยทางที่ชอบดว ยเสรภี าพบรบิ รู ณใ นการ
นับถือศาสนา

สิทธิในกระบวนการยุตธิ รรม
เสรภี าพในการแสดงความคิดเหน็ ของบุคคลและส่อื มวลชน
สิทธเิ สรภี าพในการศึกษา
สิทธกิ ารไดรบั บรกิ ารสาธารณสุขและสวัสดกิ ารจากรัฐ
เสรีภาพในการชุมชนและการสมาคม
ความเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่เปนผลจากการมีรัฐธรรมนูญบัญญัติไวจึงเปน
หลกั ประกนั ทป่ี ระชาชนจะตอ งไดร บั การคมุ ครองและดแู ลจากรฐั และมผี ลตอ การกระตนุ ให
ประชาชนเกิดความต่ืนตัวในการพิทักษสิทธิของตนเอง รวมทั้งการปฏิบัติตนที่จะไมไป
ละเมิดตอสิทธิของผูอื่น ความเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่ผลจากการมีรัฐธรรมนูญที่เห็นได
อยางเปน รปู ธรรมไดแ ก
1. ความตื่นตัวในภาคประชาชนท่ีจะเขามามีสวนรวมในการบรหิ ารจัดการประเทศ
โดยการตั้งพรรคการเมอื ง การเปนสมาชกิ พรรคการเมอื ง
2. เกดิ การรวมตวั ของกลมุ บคุ คลตงั้ เปน มลู นธิ เิ พอ่ื ปกปอ งดแู ลสทิ ธขิ องประชาชน
ตามรัฐธรรมนูญ เชนมลู นธิ ิคมุ ครองผูบ ริโภค มูลนธิ คิ มุ ครองสิทธสิ ตรี
3. การรวมตัวของกลุมบคุ คลในอาชีพเดยี วกนั เพ่อื เรียกรอ งความเปน ธรรม
4. มรี ะบบยตุ ธิ รรม ทพ่ี จิ ารณาตดั สนิ คดคี วามจากเอกสาร พยาน หลกั ฐาน มรี ะบบ
การไตส วน สืบสวนสอบสวน และยกเลกิ วธิ ีการลงโทษในทางทารุณกรรมเพื่อใหรบั สารภาพ
5. ประชาชนไดร บั บรกิ ารในส่งิ ท่เี ปนปจจัยพืน้ ฐานของการดํารงชีวติ ไดแก บริการ
การศึกษา บริการการรักษาพยาบาล
ความเปลย่ี นแปลงทเ่ี กดิ ขน้ึ ในสงั คมไทยดงั กลา ว มผี ลใหป ระเทศไทยไดร บั การยอมรบั
ในสายตาชาวโลกมากขึ้นวามิไดมีความเปนบานปาเมืองเถ่ือน โดยชาวตางชาติไดใหการ
ยอมรบั ในกฎหมายไทย

90 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม

เรื่องที่ 5 หนาทพ่ี ลเมืองตามรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอืน่

การอยูรวมกันเปนสังคมของมนุษยตั้งแตสองคนขึ้นไปยอมมีความขัดแยงกันใน
บางโอกาส เพราะแตละบุคคลยอมมีความปรารถนาท่ีแตกตางกันอันนําไปสูความขัดแยง
และทะเลาะวิวาทกันได ทุกสังคมจึงตองวางกฎ กติกาในการอยูรวมกันเพ่ือเปนขอตกลง
กลางในการอยูรวมกันวาสิ่งใดทําได สิ่งใดทําไมไดหากฝาฝนจะมีโทษอยางไร เม่ือสังคมมี
ขนาดใหญขึ้นเปนระดับประเทศที่มีประชากรรวมกันหลายลานคน ผูปกครองก็จําเปนตอง
วางกฎขน้ึ ซงึ่ เรยี กกันวา “กฎหมาย” เพ่ือเปน ขอตกลงในการอยรู วมกันของคนท้ังประเทศ

เมอ่ื ประเทศไทยเปลย่ี นแปลงเปน การปกครองแบบประชาธปิ ไตย เมอ่ื ป พ.ศ. 2475
และกาํ หนดใหร ฐั ธรรมนญู เปน กฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศ โดยกฎหมายอนื่ จะขดั
หรือแยงมิได รัฐธรรมนูญในยุคแรกๆแมวาจะเกิดจากการยกรางของคณะบุคคลเพียงไม
ก่ีคนแตก็เปนพัฒนาการทางกฎหมายที่คํานึงถึงความม่ันคงของชาติ สถานภาพ บทบาท
สทิ ธิ เสรภี าพและหนา ท่ขี องประชาชนในระดบั แตกตา งกันออกไป และมีการพฒั นาการใน
การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามีสวนรวมในการยกรางรัฐธรรมนูญมากข้ึนตั้งแต
รฐั ธรรมนญู ป 2540 เปน ตน มา ซง่ึ เราจะพบวา มกี ารระบถุ งึ หนา ท่ี สทิ ธแิ ละเสรขี องประชาชน
มากขึน้

การจะเขา ใจหนาที่ สทิ ธแิ ละเสรภี าพของตนเองทีม่ ใี นสงั คมไดน้นั จะตอ งทําความ
เขาใจกับความหมายของ “สถานภาพบทบาทหนาที่ สิทธิและเสรีภาพ” ดวยเพราะ
สถานภาพเปนตนทางของการกําหนดบทบาทหนา ท่ี สิทธแิ ละเสรีภาพของบคุ คลในสงั คม

สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพและหนาที่ มีความเกย่ี วขอ งเช่ือมโยงสัมพันธกนั
กลา วคอื สถานภาพเปนตวั กาํ หนดบทบาท สิทธิ เสรภี าพและหนา ทข่ี องบุคคล เราจะเขา ใจ
และสามารถเช่อื มโยงสถานภาพ บทบาทหนา ท่ี สิทธิและเสรภี าพ ไดตอเม่ือเรามคี วามเขา ใจ
ในความหมายของแตล ะคาํ ซึง่ เราจะเรม่ิ ทําความเขา ใจความหมายของแตละคาํ ดงั น้ี

ความหมาย
สถานภาพ หมายถงึ ตาํ แหนง ทบี่ คุ คลไดร บั จากการเปน สมาชกิ ของสงั คม ในบคุ คล
คนเดียวกันอาจจะมีหลายสถานภาพได เชน นายสมชาย เปนคนไทยอาชีพรับราชการคร
ูเปน ศษิ ยเกามหาวทิ ยาลัยรามคาํ แหง ไดแ ก
1. สถานภาพทีไ่ ดจ ากถ่ินทอ่ี ยูทถี่ อื กาํ เนดิ กจ็ ะไดส ญั ชาตขิ องประเทศที่เกิด เชน
คนไทย คนญี่ปนุ คนอังกฤษ คนจีน เปน ตน
2. สถานภาพท่ไี ดมาโดยกําเนิด เชน ปู ยา ตา ยาย พอ แม ลุง ปา นา อา พ่ี นอ ง
ลกู หลาน เปน ตน
3. สถานภาพทีไ่ ดม าจากการศึกษา เชน ศิษยเ กา กศน. ศิษยเกาโรงเรียนสตรวี ทิ ยา
4. สถานภาพที่ไดมาจากการประกอบอาชีพหรือการกระทาํ เชน ครู หมอ พอ คา
นายกรัฐมนตรี พระ นักบวช นกั โทษ เปน ตน
5. สถานภาพที่ไดจ ากการสมรส เชน สามี ภรรยา พอหมาย แมห มา ย เปนตน