pgLx¿ v]n db} fgnfO{ ;kmf ug{], vfN8fvN' 8L k'g]{ u5{g\ . v]ndf kfnf]
kv{g] u5g{ \ . pgLx¿ ;wF} ldn]/ vN] g] u5g{ \ . lzIfsn] v]n v]nfpg'cl3
z/L/ ttfpg] ljm| ofsnfk u/fpgx' G' 5 . v]ln;sk] l5 klg lhp lr;fpg]
lj|mofsnfk u/fpgx' 'G5 .
lj|mofsnfk %=%
tkfOx“{ ¿n] vn] db} fgdf xg' ;Sg] b3' 6{ gfaf6 aRg s] s:tf ;/' Iffsf pkfox¿ cjnDag
ug'{ePsf] 5, 5nkmn ug{x' f];\ .
sIff rf/sf sx] L ljBfyLx{ ¿ b3' {6gfaf6 aRg] pkfox¿ ;fyLnfO{ ;'gfpb“ } 5g\ M
;se/ wfl/nf] xltof/ grnfpg'xf];\ . olb rnfpg'kèof]
eg] xfl] ;of/kj" s{ rnfpgx' f];\ . o;sf nflu cfkm" eGbf
7n' fsf] ;xof]u lngx' f];\ . sFr} L jf rSsn' ] sfuh sf6\bf
bfO, lbbL, aa' f jf cfdfsf] ;xofu] lng ;lsG5 .
9fs] f jf ‰ofn vfN] bf xfl] ;of/kj" s{ xo\ fG8n ;dft/] vfN] gx' f;] \ . 9fs] f
jf ‰ofnsf] Rofkdf xft gnh} fg'xf];\ . eèofª r9b\ f / cf]nF{bf
xtf/ gugx'{ f;] \ . la:tf/} r9\g] / cfn] g{ ] ugx'{ f];\ . olb eèofª
lrKnf] 5 eg] ;S' vf /fVgx' f;] \ . afbn{ Lsf] j/k gv]Ngx' f];\ .
sIffsf]7fsf] 8:] s a]Grdfly gplk|mg'xf];\ . 8:] s aG] rdf
lsnf 5 eg] lzIfsnfO{ va/ ug{'xf;] \ . v]n vN] bf ;fjwfgL
ckgfP/ lzIfssf] lgb]{zgcg';f/ v]Ng'xf];\ . sIffdf
hyfefjL gbf8} g'xf];\ . lr;f] xftn] lahn' Lsf] l:jr af8] {
grnfpgx' f;] \ .
olx gd'gf cg;' f/ 7f“p ldNg] u/L lrq agfpg]
46 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
ljm| ofsnfk %=^ l7s a]l7s
cfkmg\ f] afgLdf l7s lrxg\ nufpgx' f];\ M
d/] f] afgL Jojxf/
!= d wfl/nf] xltof/ -h:t} M sF}rL, rSs' jf
xlF ;ofnfO_{ xfl] ;of/ eP/ rnfp5F ' .
@= d 9fs] f jf ‰ofn xfl] ;of/Lkj" s{ vfN] 5' .
#= d lr;f] xftn] lahn' Lsf] tf/ rnfplF bg .
$= d eèofª r9b\ f / cf]n{Fbf xtf/ u5'{ .
%= d sIffsf]7fsf] 8]:s aG] rdfly plk|mG5' .
^= d a:g] 8:] s a]Grdf lsnf 5 eg] lzIfsnfO{
va/ u5{' .
&= d lzIfssf] lgbz{] gcg';f/ v]Nb5' .
%=$ kfn] fOaf6 aRg] ;/' Iffsf pkfox¿ (Preventive measures from
burning)
>L /fli6«o cfwf/et" ljBfnosf ljBfyLx{ ¿ cfuf], tftf] t/n kbfy{ /
/f;folgs kbfys{ f] kfn] fOaf6 aRgsf nflu ckgfpg'kg{] ;/' Iffsf pkfox¿
;DaGwdf s/' fsfgL ub{} 5g\ M
zfGtf M d ;nfO,{ nfO6/ tyf cfufaf6 ;wF} xfl] ;of/ xg' ] u5'{ . olb oL j:tx' ¿sf]
ko| fu] ugk'{ èof] eg] 3/sf ;b:ox¿sf] ;xofu] df dfq u5'{ .
nIdL M d kfgL / b'w h:tf t/n kbfy{ ;]nfP/ dgtftf] ePkl5 dfq
lkpg] u5'{ .
;? M d]/L cfdfn] efG;fsf j:t' rnfpFbf / sfd ubf{ xfl] ;of/ eP/
ugx{' 'G5 . o;n] kfN] g, 3fp xg' , sf6\gaf6 hf]ufpF5 .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 47
;'dg M d dl6t]n, k6] f« ]n, l8hn, l:kl/6 h:tf HjngZfLn kbfy{x¿nfO{
rnfplF bg . d]/f] 3/df o:tf kbfy{nfO{ ;'/lIft :yfgdf /flvPsf]
5.
;'gLn M d Pl;8 h:tf] hng xg' ] kbfy{nfO{ rnfplF bg .
O;fg M d cfunfuL ePsf] / 89]nf] nfus] f 7fpFdf hfGgF . o:tf 36gf
bv] ]sf] a]nf c¿nfO{ eGg] u5{' .
lj|mofsnfk %=&
tn pNnv] ul/Psf b'36{ gf tyf rf]6k6sx¿af6 aRg tkfOn“{ ] ;'/Iffsf s:tf
pkfox¿ ckgfpge' Psf] 5 <
b3' {6gfsf k|sf/x¿ ;'/Iffsf pkfox¿
!= 3/df xg' ] b'36{ gf
@= v]n db} fgdf xg' ] b'3{6gf
#= sIffsf7] fdf xg' ] b3' {6gf
$= ;8sdf x'g] b'36{ gf
kl| tlaDag
!= b'3{6gfaf6 hfl] ugsf nfuL ckgfOg] ;fjwfgLnfO{ ;'/Iff elgG5 .
@= c:ktfn kè' ofpgk' lxn] b3' 6{ gf :yndf 3fOtn] fO{ ul/g] ;j] fnfO{ kf| ylds
pkrf/ elgG5 .
#= 3/, ljBfno / vn] db} fgdf ;/' Iffsf pkfox¿ cjnDag ubf{ b3' 6{ gfaf6
aRg ;lsG5 .
$= srF} L, rSs' / xlF ;of h:tf wfl/nf xltof/x¿ xfl] ;of/L ;fy rnfpgk' 5{ .
%= ;nfO,{ nfO6/, cfuf,] tftf] kfgL, tftf] b'w, t]n, dl6tn] , k]6«fn] , l8h]
n, l:kl/6 h:tf kbfy{x¿;uF xf]l;of/ /xg'k5{ .
48 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
cEof;
!= pko'St zAbx¿sf] kf| o] f]u u/L vfnL 7fp“ eg{x' f];\ M
-s_ b3' 6{ gfaf6 hf]lugsf nflu ckgfOg] ;fjwfgL g}============== xf] .
-v_ Jo:t ;8sdf ================jf ================== af6f] sf6\g'k5{ .
-u_ lr;f] xftn] lah'nLsf] l:jr af8] { =====================xb'F }g .
-3_ vn] vN] g'cl3 z/L/ ttfpg] vn] vN] gfn] ====================== af6
arfpF5 .
-ª_ dl6t]n, k]6«f]n, l8hn, l:kl/6========================================
kbfyx{ ¿ xg' \ .
@= wsf{] tfg/] hf8] f ldnfpg'xf];\ M
dl6tn] , k6] f« n] / l8hn s/]G6 nfUg'
ha] f| j|ml;ª / cfsfz] k'n xft sf6g\ '
sF}rL, rSs' / xFl;of v]nsf] tof/L
9fs] f jf ‰ofnsf] r]k HjngZfLn kbfy{
lr;f] xft xft RofKg'
z/L/ ttfpg] v]n ;8s ;'/Iff
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 49
#= pQ/ n]Vgx' f;] \ M
-s_ ;/' Iff egs] f] s] xf] <
-v_ kf| ylds pkrf/sf] kl/ro lbg'xf];\ .
-u_ 3/df b'3{6gfaf6 aRg tkfO{F s] s:tf ;'/Iffsf pkfox¿
ckgfpgx' G' 5 <
-3_ ljBfnodf x'g] b3' 6{ gfaf6 s;/L aRg ;lsG5 <
-ª_ vn] db} fgdf b3' 6{ gfaf6 aRg s] s:tf ;/' Iffsf pkfox¿ ckgfpg
;lsG5, n]Vgx' f];\ .
-r_ kf]nfOaf6 aRg tkfO{Fn] cjnDag u/]sf ;'/Iffsf pkfox¿
pNnv] ug{x' f];\ .
$= kl/of]hgf sfo{ ug'x{ f];\ M
-s_ lzIfssf] ;xofu] df kf| ylds pkrf/ afs; lgdf0{ f ugx{' f;] \ / Tof]
afs;df rflxg] ;fduL| x¿ klg ;ªs\ ng u/L ldnfP/ /fVgx' f;] \ .
-v_ lzIfssf] ;xofu] df PSn,} hf8] L jf ;dx" df af6f] sf6\g] tl/sf
k|bz{g u//] b]vfpg'xf];\ .
50 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
sjfh / zf/Ll/s Jofofd ^PsfO
(Drills and Physical Training)
lrq x]/f}“ / 5nkmn u/f}“ M
kZ| gx¿
-s_ dflysf] lrqdf ljBfyL{n] s] ul//x]sf 5g\ <
-v_ zf/Ll/s Jofofd / sjfh ubfs{ f kmfObf s] s] xg' ;S5g\ <
^=! sjfh (Drill)
xfdf| ] ljBfnodf cfh cleefjs lbj; xf] . cleefjs lbj;df k|bzg{ sf
nflu xfdLn] klxnb] ]lv g} ljleGg vn] s'b, g[To, sjfh cflbsf] cEof; u/s] f
lyof}F.sjfhsf]cEof;k|bzg{ n]cf1fsfl/tf/cgz' f;gsf]ljsf;xG' 5 .o;sf]
lgoldt cEof;n] zf/Ll/s tGb?' :tL, ;dGjo, ;fdflhs u'0f cflbsf] ljsf;df
;xofu] kU' 5 . cleefjs lbj;df cleefjsx¿nfO{ :jfut ug{ sjfhsf]
k|bz{g ug{] sfo{j|md lyof] .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 51
lzIfsn] sjfhsf] kb| z{gsf nflu tof/L ug{ cfb]z lbg'eof] . lzIfssf]
cfb]z / ;ª\uLtsf] tfndf xfdL rf/cf6] } ;bgsf ;fyLx¿n] Ps};fy sjfh
kb| zg{ u/s] f lyof}F . bfx] f]¥ofO bf]xf¥] ofO ;ts{, uf]8fkmf6, bfofF kms{, afofF
kms{, cufl8 a9, l56f] lxF8 cflb sfox{ ¿ ubf{ ljBfnosf] v]n db} fgdf
lgs} /dfOnf] ePsf] lyof] . xfdLnfO{ klg 5'6\6} pT;fx ldns] f] lyof] .
cleefjsx¿n] klg sjfhsf l;k k|bzg{ ubf{ v;' Ln] tfnL ahfpge' of] .
^=!=! bfof“ kms{, afof“ kms{ / k"/f kms{ (Right turn, Left turn and
about turn)
xfdf| ] ljBfno laxfg !) ahs] f] b}lgs
kf| y{gfaf6 ;'? xG' 5 . k|fyg{ fdf ;d"x
6fn] Lgt] fn] ljleGg cfb]z lbgx' G' 5 . pSt cfb]
zcg;' f/ xfdL ;an} ] ;ts{, uf8] fkmf6, bfofF
kms{, afofF kms,{ k"/f kms{ cflb cgz' fl;t eP/
u5fF} . ;a} ljBfyL{n] cg'zfl;t eP/ ;ªu\ Lt
jf dfbnsf] tfndf Ps;} fy oL sfo{x¿ ubf{ /
dfOnf] cg'ej x'G5 . To;}n] xfdL ;wF} laxfgsf]
kf| yg{ f ;dodf sjfh u5f{}F .
52 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
-s_ bfof“ kms{ (Right turn)
bfofF kmss{ f] cfbz] lbgc' ufl8 ;xefuLx¿ ;ts{ cj:yfdf xg' 'k5{ .
lzIfsn] bfofF kmss{ f] cfb]z lbgf;fy ;an} ] Ps;} fy bfofF uf]8fnfO{ bfoflF t/
kmsf{pFb} afofF uf8] fnfO{ lrqdf b]vfP h:t} sx] L k5fl8 nu/] p7fpbF } bfofF
uf]8f s'sR'{ rf ;uF } xg' ] u/L ahfg'{k5{ .
lj|mofsnfk ^=@ lrqdf h:t} z/L/nfO{ bfof“tkm{ kms{g] cEof; cf7 bz k6s u/f}“ .
lrq x/] f“} / cEof; u/f}“ M
-v_ afof“ kms{ (Left turn)
ljm| ofsnfk ^=#
lrqdf bv] fP h:t} z/L/nfO{ afoft“ km{ kmsf{pg] cEof; cf7 bz k6s u/f“} .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 53
-u_ k"/f kms{ (About turn)
v]ns'b ;df/f]x k'/:sf/ ljt/0f jf cGo sfo{jm| ddf ;xefuL x'Fbf l7s
ljk/Lt lbzftkm{ hfgk' bf{ k/" f kmss{ f] cfbz] lbg] ul/G5 . z/L/nfO{
l7s ljk/Lt lbzftkm{ jf !*) l8uL| sf] sf]0fdf kmsfp{ g'nfO{ k"/f kms{
elgG5 . k/" f kmsbF{ f hlxn] klg bfoflF t/af6 kms{gk' 5{ .
^=!=@ l56f] lx“8 / c8 (Quick march and halt)
-s_ l56f] lx“8 (Quick march)
ljm| ofsnfk ^=$ lrq x]/f“} / cEof; u/f}“ M
54 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
l56f] lx8F cfb]z kfpgf;fy afofF v6' \6fnfO{ #) bl] v #% ;=] ld= hlt
cufl8 nh} fg'k5{ . To;kl5 bfofF v'66\ fnfO{ ^% b]lv &% ;]=ld= hlt cufl8
nu/] ss' r{' fdf a9L ef/ kfg{k' 5{ . afofF v6' \6f cufl8 xFb' f bfofF xft cufl8
/ bfofF v'66\ f cufl8 xb'F f afofF xft cufl8 kfg{'k5{ .
-v_ c8 (Halt)
;xefuLx¿n] afofF v'66\ fn] hldgdf 6s] ]sf] cj:yfdf 6f]nL c8sf] cfbz]
lbg] ul/G5 . cfbz] kfpg;fy r]sdf bfofF v6' 6\ f, Psdf afofF v'66\ f /
b'O{df bfofF v6' \6fn] hldgdf 6]Sb} /fl] sgk' 5{ . of] l;k l;Sg bl} gs bz afx|
k6s cEof; ug'{k5{ .
^=!=# bfof“ gh/ / l;wf gh/ (Eyes right/ eyes front)
xfdf| ] ljBfnodf cfh cGt/ljBfno vn] sb' sfo{j|mdsf] clGtd lbg xf] .
ljht] f / pkljht] f v]nf8Lx¿nfO{ k'/:sf/ / k|df0fkq lbg] sfoj{ m| d 5 .
;dfkg sfo{j|mddf ljleGg cltyLx¿sf] pkl:ylt eO;ss] f] 5 . pxfxF ¿nfO{
:jfut / ;Ddfg ug{ lzIfsn] xfdLnfO{ sjfhsf] cfbz] lbge' of] . xfd|f]
6f]nL cufl8 al9/x]sf] lyof] . 6fn] L cltlysf] glhs k'u]kl5
xfdLnfO{ ;/n] bfofF gh/sf] cfbz] lbg'eof] . To;kl5 xfdL ;an} ] 3f6F LnfO{
bflxg]lt/ df]8\b} bfofF gh/ u/L ;Dk0" f{nfO{ ;Ddfg / :jfut u¥ofF} . bfofF
gh/sf] cj:yfdf cul8 a9b\ } hfbF f cltlyx¿ a;]sf] 7fpFaf6 cufl8
uO;sk] l5 lzIfsn] l;wf gh/sf] cfbz] lbg'eof] . l;wf gh/sf] cfbz]
cfpg;fy 3f6F L / 6fpsfnfO{ l;wfu/L xft dRrfpFb} cufl8 a9\ofF} . o;/L
sjfhsf ljleGg l;k kb| zg{ ubf{ xfdLnfO{ xf;} nf ldNof] . cltlyx¿ klg
xfd|f] k|bz{g bv] /] v';L xg' 'eof] .
ljm| ofsnfk ^=%
6f]nL gt] fsf] cfbz] fg';f/ tfFtL jf kªl\ Stdf a;]/ bfofF gh/ / l;wf
gh/sf] cEof; ug{x' f;] \ . 55
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
^=!=$ ;dx" df ;fd]n -Fall in_
6f]nL g]tfn] sjfhsf] ;?' cft ug{ ljleGg :yfgdf 5l/P/ /x]sf 6fn] Lx¿nfO{
æ;d"xdf ;fd]nÆ sf] cfbz] lbG5g\ . To:t} Pp6f ljm| ofsnfk ;s/] ltt/
lat/ ePkl5 kg' M csf]{ ljm| ofsnfk ug{sf nflu klg æ;d"xdf ;fd]nÆ
cfb]z lbg] 5g\ . 6fn] L gt] fsf] o:tf] cfb]zkl5 5l/P/ /xs] f ljBfyL{ tftF L
jf kªl\ Stdf ldn]/ a:g'k5{ .
lj|mofsnfk ^=^
ljleGg :yfgdf 5l/P/ /x]sf 6f]nLx¿ 6fn] L gt] fsf] ;d"xdf ;fdn] eGg]
cfbz] kfpgf;fy tftF L jf kªl\ Stdf ldn]/ a:g'xf;] \ . of] l;k l;Sg
af/Daf/ cEof; ugx{' f;] \ .
lj|mofsnfk ^=&
cfÇgf] kl| tljm| of lbgx' f];\ M
jm| =;= syg ;xdt c;xdt
!= sjfhn] c1fsfl/tf / cgz' f;gsf] ljsf; u5{ .
@= sdfG8/sf] cfb]zdf af/Daf/ bfx] f]¥ofP/ ul/g]
ljm| ofsnfk g} sjfh xf] .
#= sjfh ;ª\uLt jf dfbnsf] tfndf ul/g] ljm| ofsnfk
xf] .
$= sjfhn] c;n :jf:Yo tyf tGb'?:tLsf] ljsf; ub{g} .
^=@ zf/Ll/s Jofofd (Physical training)
;j+ fb k9f}“ / ae' mf}“ M
;fl] gsfsf] ljBfno k|Tos] lbg laxfg !) ah] kf| yg{ faf6 ;'? xG' 5 . kf| yg{ fdf
clgjfo{ zf/Ll/s Jofofd / sjfh ugk{' g{] lgod 5 . pgnfO{ zf/Ll/s Jo-
fofd / sjfh k6Ss} dg kbg{} . Ps lbg pgL dfdf 3/ uOg\ . pgsf dfdf
56 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
k|To]s lbg laxfg zf/Ll/s Jofofd / of]u ug'x{ G' Yof] . dfdfn] s;/t u/s] f]
bv] ]/ pgL klg dfdf glhs} uP/ ;f]Wg yflng\ .
;fl] gsf M dfdf Û laxfg laxfg s] b'Mv ug{ dg nfu]sf] xh/' nfO{ Û
cf/fd u/]/ a:g'xf];\ g .
dfdf M zf/Ll/s s;/t u/]sf] lg efGhL . lgoldt zf/Ll/s s;/t
u¥of] eg] z/L/ :j:y / alnof] x'G5 lg Û
;f]lgsf M cF Û dfdf klg . s] z/L/ alnof] x'g' lg Û emg\ s:tf] b'V5 .
dfdf M xg} lg efGhL, ;'? ;'?df dfq z/L/ bV' g] xf] . lgoldt Jofofd
ug{ yfNg] xf] eg] t bV' bg} lg . lgoldt zf/Ll/s Jofofd
ug]{ afgL a;fn]df zf/Ll/s / dfgl;s j[l4 / ljsf; xg' ,]
/f]u;Fu n8g\ ] Ifdtf a9\g] / z/L/ klg cfsif{s b]lvG5 lg .
;f]lgsf M xf] / Û lgoldt zf/Ll/s Jofofd ugfn{ ] c¿ s] s] kmfObf x'G5
dfdf <
dfdf M lgoldt Jofofd ugfn{ ] dwd' x] / /Strfk ;DaGwL /f]u nfUbg} .
dflg;sf] sfd ug]{ Ifdtf a95\ . Zff/Ll/s tGb'?:tLsf] ljsf;
x'G5 . xf8 tyf df+;kz] Lx¿ alnof x'G5g\ . ef]s nfUg] / vfgf
/fdf| ];Fu kRg] x'G5 . o;sf t y'k}| kmfObfx¿ 5g\ lg efGhL .
;fl] gsf M zf/Ll/s Jofofdsf] t slt w/] } kmfObfx¿ Kff] x'g] /x]5 .
cabl] v d klg 3/ tyf ljBfnodf lgoldt zf/Ll/s Jofofd
u/L :j:y / tGb'?:t aG5' dfdf .
dfdf M ltdL dfq x}g efGhL, ltd|f ;fyLx¿nfO{ klg zf/Ll/s Jofofd
ug'k{ 5{ eg]/ eGg' lg .
;f]lgsf M xj;\ dfdf .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 57
lj|mofsnfk ^=*
dfbn jf 8«dsf] tfndf g= ! b]lv & ;Ddsf] kL= 6L=af/Daf/ bf]xf]¥ofP/
cEof; ugx{' f];\ .
!= kL= 6L= ! M lrqdf b]vfP h:t} cEof; ugx{' f];\ M
-s_ uGtL ! eGbf ;ts{ cj:yfdf pleg'xf;] \ .
-v_ uGtL @ eGbf lrqdf b]vfP h:t} u/L b'j} xftnfO{ la:tf/} l;wf dfly
nh} fgx' f;] \ .
-u_ uGtL # eGbf lrqdf b]vfP h:t} u/L k'gM b'j} xftnfO{ la:tf/} l;wf
cj:yfdf /xg'xf];\ .
-3_ To;kl5 $ eGbf lrqdf bv] fP h:t} u/L k]6dfly bj' } gf8LnfO{ j|m;
u/L pleg'xf];\ .
-ª_ nuftf/ uGtL ub{} !^ ;Dd o;nfO{ bf]xf]¥ofpgx' f];\ .
58 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
@= kL= 6L= @ lrqdf bv] fP h:t} cEof; ug'{xf];\ M
-s_ uGtL ! eGbf lrqdf bv] fP h:t} u/L k6] dfly b'j} gf8LnfO{ j|m; u/L
plegx' f;] \ .
-v_ uGtL @ eGbf lrqdf bv] fP h:t} u/L 38'F fnfO{ la:tf/} v'DRofpFb}
k]6dfly j|m; u/]sf] xftnfO{ oyfjt\ /fVgx' f]; .
-u_ uGtL # eGbf 38F' fnfO{ l;wf kfb{} bj' } xftnfO{ bfofF afofF kmn} fpgx' f;] \ .
-3_ uGtL $ eGbf uGtL ! df kms{gx' f];\ .
-ª_ nuftf/ uGtL !^ ;Dd o;nfO{ bfx] f¥] ofpg'xf];\ .
#= kL= 6L= # M lrqdf b]vfP h:t} cEof; ug'x{ f];\ M
-s_ uGtL ! eGbf lrqdf b]vfP h:t} u/L k6] dfly b'j} gf8LnfO{ jm| ; u/L
plegx' f];\ .
-v_ uGtL @ eGbf v6' 6\ fnfO{ sx] L kmf6\b} b'j} xftnfO{ s'dsf] l;wf x'g] u/L
bfofF afofF km}nfpg'xf];\ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 59
-u_ uGtL # eGbf xftnfO{ dfly nuL 5ftLnfO{ tGsfP/ k5fl8 nh} fgx' f;] \ .
-3_ uGtL $ eGbf xftnfO{ aundf 6fF;L v6' \6f s]xL km6fP/ plegx' f;] \ .
-ª_ nuftf/ uGtL !^ ;Dd o;nfO{ bfx] f]¥ofpgx' f];\ .
$= kL= 6L= $ lrqdf bv] fP h:t} cEof; ug'{xf;] \ .
-s_ uGtL ! eGbf lrqdf bv] fP h:t} u/L k6] dfly bj' } gf8LnfO{ j|m; u/L
pleg'xf];\ .
-v_ uGtL @ eGbf jm| ; u/s] f] xftnfO{ la:tf/} lgwf/dfly jm| ; u/L /fVgx' f;] \ .
-u_ uGtL # eGbf 38F' fnfO{ l;wf kfb{} bj' } xftnfO{ bfofF afofF kmn} fpgx' f;] \ .
-3_ uGtL $ eGbf uGtL ! df kmsg{ x' f;] \ .
-ª_ nuftf/ uGtL ub}{ !^ ;Dd o;nfO{ bfx] f]¥ofpgx' f];\ .
%= kL= 6L= % lrqdf b]vfP h:t} cEof; ug{'xf];\ M
60 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
-s_ uGtL ! eGbf xftnfO{ aundf 6fF;L v6' \6f sx] L km6fP/ plegx' f;] \ .
-v_ uGtL @ eGbf v'66\ fnfO{ sx] L km6o\ fpbF } bfofF xftnfO{ p6fP/ afoftF km{
9Nsfpgx' f];\ .
-u_ uGtL # eGbf v'6\6fnfO{ sx] L kmf6b\ } afofF xftnfO{ p6fP/ bfofFtkm{
9Nsfpgx' f;] \ .
-3_ uGtL $ eGbf xftnfO{ aundf 6f;F L v'6\6f sx] L km6fP/ plegx' f;] \ .
-ª_ nuftf/ uGtL ub}{ !^ ;Dd o;nfO{ bf]xf]¥ofpgx' f];\ .
^= kL= 6L= ^ lrqdf b]vfP h:t} cEof; ug{'xf;] \ M
-s_ uGtL ! eGbf xftnfO{ aundf 6fF;L v'66\ f s]xL km6\ofP/ plegx' f];\ .
-v_ uGtL @ eGbf v'66\ fnfO{ sx] L km6\ofpbF } z/L/nfO{ lrqdf bv] fP h:t}
u/L cufl8 ems' fpgx' f;] \ .
-u_ uGtL # eGbf v'6\6fnfO{ sx] L km6\ofpbF } z/L/nfO{ lrqdf b]vfP h:t}
u/L k5fl8 em'sfpg'xf;] \ .
-3_ uGtL $ eGbf xftnfO{ aundf 6f;F L v6' 6\ f sx] L km6o\ fpbF } plegx' f;] \ .
-ª_ nuftf/ uGtL !^ ;Dd o;nfO{ bfx] f¥] ofpg'xf];\ .
&= kL= 6L= & lrqdf b]vfP h:t} cEof; ug'x{ f;] \ M
-s_ uGtL ! eGbf xftnfO{ aundf 6fF;L v'6\6f s]xL km6o\ fP/ pleg'xf];\ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 61
-v_ uGtL @ eGbf v'66\ fnfO{ grnfOs{ g bj' } xftnfO{ lrqdf b]vfP h:t}
u/L bfofF afofF a6fgx{' f;] \ .
-u_ uGtL # eGbf v6' \6fnfO{ grnfO{sg bj' } xftnfO{ lrqdf b]vfP h:t}
u/L uGtL @ sf] ljk/Lt ugx{' f;] \ .
-3_ uGtL $ eGbf xftnfO{ aundf 6fF;L v6' \6f s]xL km6\ofP/ pleg'xf];\ .
-ª_ nuftf/ uGtL !^ ;Dd o;nfO{ bf]xf¥] ofpg'xf;] \
cEof;
!= sjfh eg]sf] s] xf] < o;sf s'g} tLgcf6] f cfb]zx¿ pNnv] ugx{' f;] \ .
@= sjfhn] d'Votof s'g s'g kIfsf] ljsf; u5{ <
#= zf/Ll/s Jofofd egs] f] s] xf] < o;sf sg' } rf/ kmfObf atfpg'xf];\ .
62 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
PYn]l6S; / lhDgfl:6s &PsfO
(Athletics and Gymnastic)
cjnfs] g u/f“} / 5nkmn u/f}“ M
&=! kl/ro(Introduction)
s] tkfO{Fn] klg lrqdf b]vfP h:t} zf/Ll/s ls|ofnfkx¿ ug]{ ug{e' Psf]
5 . o:tf lj|mofsnfkx¿ lsg ul/G5 xfn] f < xfdf| ] z/L/nfO{ :j:Yo,
alnof] / tGb'?:t agfpgsf nflu ;Gtl' nt ef]hgsf ;fy}
lgoldt s;/tsf] cfjZostf k5{ . lgoldt zf/Ll/s s;/t /
vn] sb' sf] cEof;n] ef]s nfUg], vfgf /fd|f;] uF kRg], lgGbf| nfUg,] /f]u
k|lt/f]wfTds Ifdtf a9\g,] hfFu/ a9\g,] z/L/ cfsifs{ x'g] u5{ . o;/L
z/L/nfO{ :j:y / tGb?' :t /fVg ul/g] ljleGg lj|mofsnfx¿nfO{ zf/Ll/s
s;/t elgG5 . oL lj|mofsnfkx¿ zf/Ll/s j[l4, dfgl;s, ;fdflhs /
;j+ u] fTds ljsf;sf nflu dxŒjk0" f{ 5g\ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 63
xfdLn] ;a} ks| f/sf zf/Ll/s ljm| ofsnfk / vn] sb' sf l;k l;Sbf / kb| z{g
ug'e{ Gbf klxnf lhp ttfpg] s;/t ug'k{ 5{ . zf/Ll/s ljm| ofsnfk /
vn] s'bkZrft\ lhp lr:ofpg] s;/t klg ug{'k5 . z/L/ ttfpg] s;/t
ljljw tl/sfn] ug{ ;lsG5 .
ljm| ofsnfk &=!
l7s jf a]l7s jfSo 5'6\ofpg'xf;] \ M
j|m= ;= jfSo l7s al] 7s
!= v]nsb' vN] gk' j" { lhp ttfpg] s;/t ugk'{ bg}{ .
@= bf8} ;a} vfn] v]ns'bsf nflu k"jfw{ f/ xf] .
#= lgoldt bf}8b\ f z/L/ :j:y tyf tGb'?:t x'G5 .
$= d]/f] lgoldt bf}8\g] afgL 5 .
-s_ lrqdf bv] fP h:t} u/L
tLg bl] v rf/ ldg6] lhp
ttfpg] s;/tsf] cEof;
u/fF} M
-v_ lrqdf b]vfP h:t} u/L
!) b]lv !% k6s pkm| g]
sfo{ u/fF} .
-u_ lrqdf bv] fP h:t} u/L :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
cf7 b]lv bz k6s ;a}
s;/tsf] cEof; u/f}F .
64
&=!= &% ld6/;Ddsf] bf}8 (Running up to 75 M)
kf| oM ;a} lsl;dsf v]ns'b / s]xL zf/Ll/s lj|mofsnfkx¿sf l;k kb| zg{ ug{
bf8} sf] cfjZostf k5{ . o;af6 xfdf| ] z/L/sf ;Dk"0f{ cªu\ / k0| ffnLx¿sf]
/fdf| ] s;/t xG' 5 . bf8} df xfdL sg' } Ps laGb'af6 csf]{ laGb;' Dd l56f]
ultdf k'Ug] sfo{ u5fF{} . o;/L sg' } lgwfl{ /t 7fFpdf kU' gsf nflu l56f] l56f]
¿kdf ul/g] zf/Ll/s rfn jf ultnfO{ bf}8 elgG5 .
ljm| ofsnfk &=@ lrq x]/f}“ / cEof; u/f}“ M
@) ld=
lrqdf h:t} u/L %) ld6/sf] b/' Ldf hlt;Sbf] l56f] bf}8g'xf;] \ . krf;
ld6/sf] b/' L kf/ ul/;sk] l5 la:tf/} lx8F /] bf8} ;?' ug]{ /v] flt/
cfpgx' f;] \ . bf}8 ;?' ug{] /v] fdf cfO;s]kl5 nfOgsf] clGtddf uP/ pleg'xf];\ .
;a} hgfn] cf7 bl] v bz k6s kfn}kfnf] cEof; ugx'{ f];\ .
lj|mofsnfk &=# cEof; u/f}“ M
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 65
krf; ld6/ bf8} sf] cEof; ul/;sk] l5 tn lrqdf u/h] :t} u/L ;an} ] %)
ld6/ / &% ld6/ bf}8sf] cEof; ug{'xf];\ .
&=@ nªhDk (Long jump)
lrqdf ljBfyLn{ ] s] ul//xs] f 5g,\
;fyLx¿;uF 5nkmn ugx{' f;] \ .
b]vfOPsf] lrqdf ljBfyL{n] pkm| g]
cEof; u/s] f 5g\ . nªhDk
ug{e' Gbf klxnf z/L/ ttfpg] s;/t
u5f+}{ . bf8} /] cfO{ 6s] ckm af8] {df Pp6f
uf]8fn] 6s] L z/L/nfO{ hlt;Sbf] 6f9f
k¥' ofpg] l;knfO{ nªhDk elgG5 .
-c_ nªhDksf] cEof;
ljm| ofsnfk &=#
cEof; u/f}“ M
pkm| g] Ifdtfsf] ljsf; ug{sf nflu ljleGg tl/sfn] pkm| g] cEof;
ug'{xf];\ . nfOgdf plePsfx¿dWo] klxnfn] bj' } uf8] f Ps} 7fpFdf /fv]/ hlt
;Sbf] cufl8 pkm| g'xf;] \ . klxnfn] NoflG8ª u/]sf] 7fpF bf];f| sf] pk|mg] 7fpF
aGb5 . To;u} /L ;an} ] kfn}kfnf] pkm| g] cEof; ug{'xf;] \ .
ljm| ofsnfk &=$
lzIfssf] lgb]{zgcg;' f/ nfOga4 eP/ plecf}F . To;kl5 kfnk} fnf]
nªhDksf] cEof; u/f}F . nªhDksf] cEof; ubf{ Pkf| r] bf8} , 6s] ckm,
ˆnfOª / NoflG8ª u/L rf/cf6] f r/0fdf u5f{ }+{ . NoflG8ª ubf{ z/L/nfO{
;s];Dd cufl8k6\l6 ems' fpg] k|of; u5fF{} .
66 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
&=# sr“} L tl/sfsf] xfOhDk
lj|mofsnfk &=%
lrq x]/f“} / cEof; u/f}“ M
k|Zgx¿
-s_ dflysf lrqdf ljBfyL{ s] ul//xs] f] 5g\ <
-v_ s] tkfOn“{ ] klg of] tl/sfaf6 xfOhDk
ug'e{ Psf] 5 <
-u_ lzIfssf] lgb]{zgdf o:t} cEof; ug{'xf;] \ .
k9f“} / ae' mf}“ M
xfdLn] ljBfnodf /dfOnf];Fu vN] g] ljleGg vn] x¿dWo] xfOhDk klg
Ps xf] . ;fyLx¿;uF Pscfk;df ldnL kfnk} fnf] xfOhDk ug{ ;lsG5 .
xfOhDksf] lgoldt cEof; ugfn{ ] z/L/ :j:y / alnof] xg' s' f ;fy} pkm| g]
Ifdftfsf] klg ljsf; xG' 5 . xfOhDk ljleGg tl/sfn] ug{ ;lsG5 . oxfF
xfdL sr}F L tl/sf xfOhDksf] cEof; u5f{}F .
lj|mofsnfk &=^
-s_ bf8} / nªhDkdf u/h] :t} u/L z/L/ ttfpg] ljleGg s;/tx¿ ugx'{ f;] \ .
-v_ lrqdf b]vfPh:t} u/L s}rF L tl/sfaf6 xfOhDk ug]{ cEof; ug'x{ f];\ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 67
&=$ hf8] Ldf vN] g] l:slkª
ljm| ofsnfk &=&
lrq x]/f}“ / cEof; u/f“} M
hf8] Ldf l:slkªsf] cEof; ubf{ e/k'/ dgf/] ~hg
xG' 5 . ;fdl" xs efjgfsf] ljsf; xG' 5 . xftuf8] f
/ cfvF flardf ;dGjosf] ljsf; x'G5 . To:t}
zf/Ll/s jl[ 4 / dfgl;s ljsf;df klg
ofu] bfg kU' 5 .
syf k9f}“ / a'emf“} M
n'lgef / ;'gfjtL sIff $ k9g\ ] ldNg] ;fyLx¿ xg' \ . n'lgefsf a'afcfdf
kT| o]s lbg laxfg zf/Ll/s s;/t / of]u ug{x' G5 . n'lgef klg aa' fcfdf;Fu}
zf/Ll/s s;/t, ofu] / l:slkª klg vl] N5g\ . ljBfnodf klg ;fyLx¿;uF
vN] g] ul5g{ \ . ;'gfjtLnfO{ eg] zf/Ll/s s;/tx¿ ug{ dg nfUb}g .
pgL sIffsf7] fdf g} k9]/ al:5g\ . Ps lbg lzIfsn] sIff rf/sf ;a}
hgfnfO{ glhs}sf] kxf8df kbofqfdf nfge' of] . n'lgef / cGo sx] L ;fyLx¿
/dfOnf;] Fu bZ[ o xb] }{ dgf]/~hg lnP . t/ ;g' fjtL / sx] L ;fyLx¿sf] v6' \6f
b'vs] f sf/0fn] kbofqf lard} 5f]8/] kms]{ .
kmls{g] an] fdf ;g' fjtLn] nl' gefnO{ ;fl] eg,\ æn'lgef ltdf| v'6\6f lsg gbv' ]
sf] xf]nf <Æ ænl' gefn] dSv kb}{ pQ/ lbOgÆ\ x]/ ;'gfjtL Û d t k|To]s laxfg
a'afcfdf;uF dlg{ªjfs hfG5' . ;fy} zf/Ll/s l:slkª, ofu] / cGo s;/t
klg u5{' . To;}n] d/] f] v'66\ f alnof] ePsf] xf] . nl' gef ltdL t lgoldt
zf/Ll/s s;/t u/]/ alnof] eO5f} . cab]lv d klg ;wF} ;fyLx¿;Fu
z/Ll/s s;/t ug]{ / vn] sb' v]Ng] u5{' .
cEof;
-s_ kbofqfdf n'lgefsf] uf]8f lsg gb'vs] f] xfn] f <
68 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
-v_ s] tkfOn{“ fO{ klg ;'gfjtLnfO{ h:t} lx“8b\ f l56\6} ysfO nfU5 <
-u_ of] syfaf6 s] kf7 l;Sge' of] <
&=% lbzf abnL ug]{ xk bf8}
s] tkfO{F ljBfnosf] vn] sb' sfoj{ m| ddf xk bf8} df ;xefuL xg' 'ePsf]
5 < tkfOF{ ;xefuL gePsf] eP tfklg tkfO{Fsf ;fyLx¿ t kSs} klg
;xefuL ePs} xf]nfg\ . olb ;fyLx¿n] klg xk bf8} bf}8s] f] bV] ge' Psf] 5}
g eg] tnsf] lrq x]/L xk bf8} sf] cEof; ug'x{ f];\ M
lj|mofsnfk &=*
xk bf}8 JolStut tyf ;fdl" xs ¿kdf bf}8g ;lsg] /dfOnf] v]n xf] . of]
bf}8sf] lgoldt cEof; ugf{n] d6' ' / kmf]S;fsf] sfd ug]{ Ifdtf a9\5 .
zf/Ll/s tGb?' :tL a95\ . df;+ k]zL alnof] x'G5 . zf/Ll/s nrstfsf]
ljsf; xG' 5 .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 69
&=^ bO' { xftn] an kmfNg] vn]
ljm| ofsnfk &=(
lrq x/] f}“ / cEof; u/f}“ M
k9f“} / a'emf“}
cfh xfdf| ] kfFrfF} 3G6L vfnL lyof] . vfnL 3G6Ldf ze' d\, O;{ f, bf]h,{] d':sfg
cflb ;fyLx¿ ldn/] bO' { xftn] an kmfNg] vn] v]NofF} . ;j{ky| d ze' dn]
annfO{ b'j} xftn] ;dftL kmfNg] / c¿ ;fyLx¿ efUg] lgoddf v]Ng]
;xdlt eof] . ze' dn] kmfns] f] ann] nfus] f] ;fyLn] an kmfNg] kfnf] kfpg]
lgod agfPsf] lyof}F . o;} u/L kfnk} fnf] ;an} ] an kmfNg] / efUg] u/L of]
vn] #) ldg6] ;Dd v]NofF} .
b'O{ xftn] an kmfNg] v]n ;dx" df v]Nbf Hofb} /dfOnf] x'g] /x5] . of]
v]nsf] cEof; ubf{ cfFvf / xftsf] ;dGjo, crs' tf, rkntf cflbsf]
/fdf| ] ljsf; xg' ] /x5] . ;dx" df bj' } xftn] an kmfNg] vn] vN] bfvN} b} kfFrfF}
3G6L ;lsPsf] xfdLnfO{ kQ} ePg . xfdLn] v]ns] f] bv] ]/ c¿ ;fyLx¿n] klg
efl] nb]lv vN] g] OR5f u/] .
70 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
&=& tfl] sPsf 7fpd“ f ann] lg;fgf nufpg] vn]
lj|mofsnfk &=!)
lrq x/] f}“ / cEof; u/f}“ M
lzIfsn] xfdLnfO{ ann] lgzfgf nufpg] v]n l;sfpg'eof] . ;jk{ y| d pxfFn]
vN] g] tl/sf k|bzg{ u//] bv] fpge' of] . xfdLnfO{ klg cEof; ug]{ cj;/
lbg'eof] . xfdL tftF Ldf a;L kfnk} fnf] ann] 6f]s/Ldf lg;fgf nufpg]
cEof; u¥ofF} . xfdL ;an} ] bz bz k6s lg;fgf nufpg] cEof; u¥ofF} . o;/L
kfnk} fnf] lgzfgf nufpg] cEof; ubf{ ˆofSg] l;k, ;dGjo / crs' tfsf]
ljsf; xG' 5 . o; v]naf6 ;d"xdf ldn/] v]Ng] ;fdflhs u'0fsf] klg ljsf;
x'bf]F /x]5 eGg] s/' f v]n dfkmt{ l;Sg ;lsG5 .
lj|mofsnfk &=!!
;a} hgf tftF Ldf plecf}F . To;kl5 af:s]6an l/ªsf] bz afx| lkm6 k/af6
af:s]6 annfO{ af:s]6df v;fNg] cEof; u/fF} . ;an} ] kfn}kfnf] af:s6]
annfO{ v;fNg] cEof; u/L lg;fgf nufpg] l;ksf] ljsf; u/fF} .
&=* e'mNg] / tlGsg] s;/t (Swinging and twisting exercise)
ljgo sIff rf/sf] h]x]gbf/ ljBfyL{ x'g\ . pgnfO{ lx8F b\ f l56\6} ysfO
nfUYof] . ljgosf a'af vn] sb' lzIfs x'g\ . pxfF ;w}F laxfg bf8} g] /
zf/Ll/s s;/t ug{] ug{'xG' 5 . ljgo klg cfhef]ln a'af;Fu} em'Ng,] tGsg]
/ nlRsg] s;/t u5{g\ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 71
lj|mofsnfk &=!@ lrq x/] f}“ / cEof; u/f“} M
zf/Ll/s s;/tsf sf/0fn] ljgonfO{ cfhefl] n Ps bO' 3{ 06f lxF8b\ f klg
ysfOsf] dx;;' xFb' g} . zf/Ll/s s;/t u/k] l5 z/L/ kml' t{nf] xg' ], vfgf
?lr x'g] / efs] nfUg] x'G5 . o;af6 z/L/df /fu] ;Fu n8\g] zlSt klg
a9s] f] a9\b} hfG5 . pgsf] z/L/ klg :j:y, tGb'?:t / alnof] ePsf] 5 .
kZ| gx¿
-s_ zf/Ll/s s;/tn] ljgonfO{ s] s] kmfObf eof] <
-v_ s] tkfO{“ klg o:t} s;/tx¿ ug'{xG' 5 <
&=( tfGg] / nlRsg] s;/t (Pulling and swinging exercise)
ljm| ofsnfk &=!# lrq x]/f}“ / 5nkmn u/f“} M
Dfflysf] lrqdf u/s] f] h:t} ;a}n] kfn}kfnf] cf7 bz k6s tfGg] / nlRsg]
s;/t u/f}F .
72 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
&=!) eml' G8g,] r9g\ ] / emg{] s;/t
cfhsf] sIffdf eml' G8g], r9\g] / emg{] s;/tsf] cEof; ug{ nfus] f lyof}F .
eml' G8g,] r9g\ ] / emg{] s;/t eGg] lalQs} xfdL 8/fPsf lyof}F . lzIfsn] oL
l;kx¿ k|bz{g u//] b]vfpg'eof] . lzIfssf] lgb{]zgdf xfdL tftF Ldf a;L
kfnk} fnf] af/df eml' G8g,] r9\g] / emg{] s;/tsf] cEof; u¥ofF} . xfdL ;an} ] oL
s;/tx¿sf] !)÷!) k6s cEof; u¥ofF} . o;/L lgoldt em'lG8g], r9\g] /
emg{] s;/tubf{ sfFw, xft, kfv/' f, v'66\ f cflbsf] df+;k]zL alnof] x'G5 /
zf/Ll/s tGb'?:tLsf] klg ljsf; xG' 5 .
lj|mofsnfk &=!$
lrq x]/f}“ / cEof; u/f“} M
&=!! lhDgfl:6s (Gymnastics) 73
ljm| ofsnfk &=!%
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
lrq x/] f“} / 5nkmn u/f}“ M
k|Zgx¿
!= lrqdf afnaflnsfx¿n] s] ul//x]sf 5g\ <
@= lrqdf u/s] f h:tf ljm| ofsnfkx¿ tkfOn“{ ] klxn] ug{e' Psf] 5 <
#= lrqdf u/s] f h:tf lj|mofsnfkx¿nfO{ lsg ug'k{ 5{ <
k9f,}“ / cEof; u/f}“ M
ljleGg pks/0fsf] k|ofu] u/]/ jf pks/0fsf] k|of]ulagf ul/g] zf/Ll/s
s;/t, Jofofd / z/L/ ;Gtn' g ug]{ sfo{nfO{ lhDgfl:6s elgG5 . o;sf
nflu vn] f8Lx¿df pRr ;Gtn' g, zlSt, nrstf, rkntf, ;dGjo cflbsf]
cfjZos k5{ . lgoldt lhDgfl:6ssf] cEof; ubf{ xfd|f kfv/' f, sfFw,
5ftL, k]6, v'6\6f cflb df+;kz] L alnof x'G5g\ .
-s_ kN6gafhL (Turning upside down)
kN6gafhL lhDgfl:6ssf] cfwf/e"t ljm| ofsnfk xf] . of] ljm| ofsnfksf]
cEof; ug'{eGbf klxn] /fdf| ];uF lhp ttfpg] s;/t ug{'k5{ . bIf kl| zIfssf]
;xof]u lnP/ kof{Kt ;fjwfgL ckgfP/ dfq cufl8 k5fl8 kN6g] cEof;
ugk{' 5{ .
74 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
ljm| ofsnfk &=!^
lrq x/] f“} / cEof; u/f}“ M
-v_ ;Gtn' g (Balancing)
lzIfsn] cfh z/L/ ;Gt'ng /fVg] ljleGg tl/sfx¿
l;sfpg'eof] . z/L/ ;Gt'ngdf /fVg] l;k lhDgfl:6ssf]
dxŒjk"0f{ cfwf/et" lj|mofsnfk xf] . of] ljm| ofsnfksf]
cEof; ug'{eGbf klxn] /fdf| ];uF lhp ttfpgk' 5{ . bIf
kl| zIfssf] ;xof]udf kofK{ t ;fjwfgL ckgfP/ dfq cEof;
ug'{k5{ . cfj]udf cfP/ / ha/h:tL z/L/ ;Gt'ngdf
/fVg] k|of; ug{' x'bF }g . o;f] ul/of] eGg] hf]gL{ / df+;k]
zLdf ljleGg rf6] k6sx¿ nfUg] ;Defjgf x'G5 .
lj|mofsnfk &=!&
xft cyjf 6fpsfn] 6]sL z/L/ ;Gt'ng /fVgsf nflu k|ofK{ t lhp ttfpg] s;/t
ug{x' f;] \ . To;kl5 bO' { bO' { hgfsf] hf8] L agL tfFtL cyjf kªl\ Stdf plegx' f;] \ .
…uf]Ú sf] cfb]z kfpg;fy b'O{ hgfdWo] Pp6fn] lrqdf bv] fP h:t} u/L xft jf 6fpsfn]
eO' Fdf 6]Sg] / csf{] ;fyLn] v'6\6f ;dfO{ ;fyLnfO{ ;Gt'ng agfpg ;xofu] ug{'xf;] \ .
Pp6fsf] kfnf] ;lsPkl5 csf]{ ;fyLn] klg klxnh] :t} cEof; ug'{xf];\ .
lrq x/] f}“ / cEof; u/f“} M
lj|mofsnfk &=!(
;jk{ |yd /fd|f];uF lhp ttfO;s]kl5 u'GbL| jf g/d j:t' cf5] o\ fP
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 75
cg'xf/nfO{ hldglt/ kf/]/ jf 3f]K6f] k/]/ ;'Tgx' f;] \ . To;kl5 lrqdf
u/s] f] h:t} u/L xft / uf8] fnfO{ tGsfpFb} la:tf/} hldgaf6 dfly p7fO{
k]6n] dfq 6S] g] k|of; ug'{xf];\ . o; cj:yfdf cf7 bz ;s] ]G8;Dd /xg]
k|of; ug'x{ f];\ . ;a} ljBfyLx{ ¿n] kfn}kfnf] kfFr bl] v 5 k6s ;Dd cEof;
ugx{' f;] \ .
k|ltlaDag
-s_ v]nsb' v]Ng'eGbf klxnf ul/g] s;/tnfO{ lhp ttfpg] s;/t /
vl] n;s]kl5 ul/g] s;/tnfO{ lhp lr:ofpg] s;/t elgG5 .
-v_ lhDgfl:6ssf cfwf/et" ljm| ofsnfkx¿ ubf{ /fd|f];Fu lhp ttfpg] /
lhp lr;fpg] ljm| ofsnfk ug'{k5{ .
-u_ of] ljm| ofsnfk bIf k|lzIfssf] ;xofu] df cfjZos ;fjwfgL ckgfP/
dfq ugk'{ 5{ .
-3_ ljleGg lsl;dsf kN6gafhL / z/L/ ;Gt'ng ug{] ljm| ofsnfkx¿
lhDgfl:6S;sf cfwf/e"t lj|mofsnfx¿ xg' \ .
-ª_ sg' } 7fpFdf kU' gsf nflu l56f] l56f] ul/g] zf/Ll/s rfn jf ultnfO{
bf8} elgG5 .
76 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
-r_ lgoldt zf/Ll/s s;/t ug{n] z/L/df :km"lt{ cfpg,] vfgf /fdf| ;] Fu
kRg] / /f]u ;Fu n8\g] Ifdtfsf] ljsf; x'G5 . o;sf ;fy} zf/Ll/s
tyf dfgl;s ljsf;df ;dt] ;xof]u k'U5 .
cEof;
tnsf kZ| gx¿sf] pQ/ lbg'xf;] \ M
! zf/L/s Jofofd / v]n v]Ngc' ufl8 z/L/ ttfpg] s;/t lsg
ul/G5 <
@= xk bf8} egs] f] s] xf] <
#= Zf/Ll/s s;/tsf] s'g} tLgcf]6f kmfObfx¿ eGg'xf;] \ .
$= b'O{ xftn] an kmfNg] vn] v]Nbf sg' kIfsf] ljsf; x'G5 <
%= lhDgfl:6S; eg]sf] s] xf] <
^= lhDgfl:6S; cfwf/et" ljm| ofsnfx¿dWo] sg' } bO' c{ f6] fsf] gfd nV] gx' f;] \ .
&= kN6gafhL ug{'eGbf klxn] s] ug'k{ 5{ <
*= lhDgfl:6ssf sg' } b'O{ kmfObfx¿ nV] gx' f;] \ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 77
;fwf/0f, :yfgLo / an v]nx¿ *PsfO
( Minar, Local and Ball Games)
k9f}“ / 5nkmn u/f}“ M
xfdLn] xfd|f] ufFp3/df ljleGg lsl;dsf v]n vN] g] u5f{ {+} . o:tf
vn] x¿ vfnL ;dosf] ;b'kofu] ug{ / dgf]/~hg ugv{ ]lnG5 . slxn]
sfxLF k|lt:kwf{sf ¿kdf klg v]n v]N5f}F . ;fwf/0f / :yfgLo v]
nx¿sf lgod / vN] g] tl/sf 7fpFcg';f/ km/s km/s x'g ;S5 . o:tf
vn] x¿sf] lgoldt cEof;n] zf/Ll/s / dfgl;s jl[ 4 / ljsf; x'G5 . ;fy}
;fdflhs efjgfsf] ljsf; / dgf/] ~hgdf ;d]t 6j] f kU' 5 .
tnsf kZ| gsf] pQ/ lbg'xf];\
!= km';b{ sf] ;dodf tkfO{“ sg' s'g v]n v]Ngx' G' 5 <
@= tkfOs“{ f] ufp“3/df vl] ng] ;fwf/0f tyf :yfgLo vn] x¿sf] ;r" L tof/ ugx{' f];\ .
*=! ljleGg 7fp“ ljz]ifdf v]lng] ;fwf/0f vn] x¿
lj|mofsnfk *=!
;fyLx¿ ldn]/ ufp3F /df vl] ng] v]nx¿dWo] tkfO{FnfO{ dg kg]{ bO' {cf]6f
v]nsf] vN] g] tl/sfx¿sf af/d] f 5nkmn ug{'xf;] \ . 5nkmn ul/;sk] l5
:yfgLo ;fyLx¿;uF ldn]/ pSt v]nsf] cEof; ug{'xf;] \ .
-c_ n67\ L l6Kg] v]n
n67\ L l6Kg] v]n ;fwf/0f v]n xf] . of] vn] v]Ng s]xL n6\7Lsf] cjZostf
k5{ . of] vn] a/fa/L ;ªV\ ofdf ;dx" df /dfOnf];uF v]Ng] ul/G5 .
78 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
lj|mofsnfk *=@
ljBfyL{x¿sf] rf/ ;dx"
agfpgx' f;] \ . ;d"xsf] cufl8
l;wf /]vfdf Ps Pscf6] f n67\ L
/flvlbg'xf;] \ . …ufÚ] sf] cfbz]
kfpg;fy klxnf] gDa/sf] ;a}
ljBfyLx{ ¿ bf8} \b} uP/ n67\ L
l6k/] tLj| ultdf kms{/] n6\7L
;fyLnfO{ lbO{ cfkm" tftF Lsf]
cGTodf uP/ pleg'xf;] \ . ;d"xsf ;a} v]nf8Lx¿sf] kfnf] g;lsP;Dd vn] hf/L
/fVg'xf;] \ . ;a}eGbf klxnf n67\ L l6k/] ;Sg] ;d"x ljhoL x'G5 .
-cf_ ;ª\Vofdf xfp] m vn]
lj|mofsnfk *=#
lrq x/] f“} / cEof; u/f“} M
lrqdf h:t} ;a} hgf rp/df hfgx' f;] \ . Pp6f ufn] f] 3/] f agfpgx' f;] \ .
ufn] fsf/ 3/] fdf ;a} hgf bf8} g\ x' f;] \ . lzIfsn] ;an} ] ;G' g] u/L sg' } cªs\ sf]
pRrf/0f ugx{' G' 5 . ;fx] L lgbz{] gadfh] d cªs\ ldNg] u/L Pscfk;df xft ;dft/]
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 79
cfˆgf] ;dx" agfpgk' 5{ . ;dx" agfpg g;Sg] ljBfyL{ 3/] faflx/ hfgk' 5{ . of] v]
n af/Daf/ cEof; u//] dgf/] ~hg ug{ ;lsG5 .
ljm| ofsnfk *=$
tkfOs{F f] ufp3F /df v]Ng] :yfgLo tyf ;fwf/0f v]nx¿sf] ;"rL agfpg'xf;] \ .
jm| = ;= tkfOn“{ ] v]Ng] u/s] f v]n tkfO{n“ ] gv]ns] f v]n
!=
@=
#=
$
(=@ :yfgLo v]nx¿
(=@=! 8lG8laof] vn]
8lG8laof] vn] nfO{ k/Dk/fut tyf
:yfgLo v]nsf ¿kdf lnOG5 . of]
vn] ;ft ;ft hgfsf] b'O{
-8G8L ;dx" / laof] ;dx" _ ;d"x ldn/]
vl] ng] vn] xf] . of] v]n vN] g] :yfg
;fgf] ePdf kfrF kfrF hgfsf]
;d"xdf klg vN] g ;lsG5 . o;
vn] df Ps kIfn] 8G8Ln] laofn] fO{ 6f9f;Dd kmo\ fSF g] sfd ul/G5 . o;}
u/L csf{] kIfn] laof] ;dfPdf laof] kmfNg] JolSt :jtM cfp6 xG' 5 .
olb ;dfpg g;sd] f 8G8Ln] laof]nfO{ 7o\ fs nufP/ 6f9f k'¥ofpg] sfo{
ul/G5 . 7\ofssf] cfwf/ / b'/Lsf] u0fgf u/L xf/ lht 56' o\ fOG5 . lgwf{l/t
;do -#) b]lv $% ldg]6_ df a9L cªs\ kf| Kt ug{] ;d"x ljho xG' 5 .
80 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
lj|mofsnfk *=%
km';{bsf] ;dodf ;fyLx¿ hDdf eO{ 8G8L laof] v]nsf] lgod / vN] g]
tl/sfsf af/d] f 5nkmn u/L vN] g] cEof; ug{'xf];\ .
-cf_ af3rfn (Bagchhal)
tkfOnF{ ] af3rfn vN] g'ePsf] 5 < s]
tkfOnF{ fO{ af3rfn vN] g] tl/sf /
lgodx¿sf] Hffgsf/L 5 < af3rfn
ufpF3/df v]lng] :yfgLo v]nx¿dWo]
nfs] lko| v]n xf] . o; v]ndf rf/cf6] f
af3 / @) cf6] f afv|f xG' 5g\ . vn] sf]
jm| ddf af3n] ;a} afvf| vfPdf af3 kIf /
af3nfO{ yG' g ;s] afvf| kIfsf] lht xG' 5 .
ljm| ofsnfk *=^
;?' df af3 af8] s{ f] rf/ s'gfdf /fVgx' f;] \ . afv|fx¿ htf htf /fv] klg
xG' 5 t/ la;cf6] f afvf| /flv;s]kl5 afvf| yKg kfObF }g / rfNg' dfq
xf];\ . olb af3n] ;a} afv|f vfPdf af3 kIfsf] / af3nfO{ y'Gg ;s] afv|f
kIfsf] lht ePsf] 3f]if0ff ug'x{ f;] \ .
(=# an v]nx¿ (Ball games)
(=#=! km6' an (Football)
k9f}“ / a'emf“} M
km6' an ;ae} Gbf vl] ng] nf]slko| v]n xf] . P3f/ P3f/ hgf vn] f8Lx¿lar
annfO{ v6' \6fn] xfg]/ /dfOnf];Fu vl] ng] vn] nfO{ k'm6an elgG5 . l56f]
ultdf annfO{ cfˆgf] lgoGq0fdf /fv]/ v]Ngk' g{] x'bF fn] b3' {6gf xg' ;S5 /
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 81
rf]6k6s nfUg] pRr ;Defjgf x'G5 . To;}n] v]nsf] lgod / cg;' fzgsf]
kfngf ub}{ ;fjwfgLkj" s{ vN] gk' 5{ .
-s_ lslsª / 6«oflkª (Kicking)
lj|mofsnfk *=&
lrq x/] f}“ / cEof; u/f}“ M
lslsª 6«oflkª ======$÷% ld==== 6«oflkª lslsª
82 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
lj|mofsnfk *=*
km'6ansf] lslsª / 6«oflkª l;k l;Sgsf nflu ;jk{ y| d lhp
ttfpg] s;/t ug'{xf;] \ . lhp ttfO;sk] l5 b'O{ a/fa/ ;ªV\ ofdf ljefhg
x'gx' f;] \ . ;dx" s n] lrqdf u/s] f] h:t} u/L Og;f8 / Og:6k] lssª u/L
;dx" v df an k¥' ofpg'xf];\ . ;d"x v n] klg ljk/Lt lbzfaf6 cfPsf]
annfO{ k}tfnf, v6' 6\ f cflbn] /f]sL kg' M annfO{ lssª ugx'{ f]; . kfn}kfn]
;an} ] af/Daf/ cEof; ugx{' f];\ .
ljm| ofsnfk *=(
lhp ttfpg] cEof; u/L ;s]kl5 ;Dk"0f{ ljBfyLx{ ¿ rf/ ;d"xdf
ljefhg x'g'xf;] \ . bO' c{ f]6f ;dx" d}bfgsf Pp6f ;fO8 / csf{] bO' c{ f]6f
;dx" rf/ kfrF ld6/sf] b'/Ldf csf{] ;fO8df pleg'xf;] \ . To;kl5 tftF Lsf]
;ae} Gbf cufl8sf] ljBfyLn{ ] lrqdf u/]sf] h:t} u/L annfO{ lslsª u/L
cfkmg\ f] ;dx" df k¥' ofpg'xf];\ . csf]{ ;d"xsf] ljBfyL{n] annfO{ /fs] L kg' M
lslsª u/L csf]{ ;dx" df k'¥ofpgx' f;] \ . o;/L ;a} ljBfyLn{ ] kfn}kfnf]
lslsª / 6«oflkªsf] cEof; ug{x' f;] \ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 83
(=#=@ af:s6] an (Basketball)
k9f“} / ae' mf“} M
Aff:s6] an ;fdl" xs vn] xf] . of] kfFr kfFr hgf vn] f8Llar annfO{ kf;
ub{} ljkIfsf] af:s]6df l5/fP/ vl] nG5 . af:s]6an 9nfg ul/Psf] sf6] {df
tLj| ultdf vl] ng] ePsfn] b'36{ gf xg' ;S5 . To;n} ] of] v]n lzIfssf]
pkl:yltdf cg'zfl;t eP/ v]Ngk' 5{ .
kfl;ª / Soflrª (Passing and Catching)
lrq x/] f“} / cEof; u/f“} M
af:s6] annfO{ ljleGg tl/sfn] cfˆgf] ;fyL ePsf] :yfg;Dd k'¥ofpgn' fO{
kfl;ª elgG5 . ;fyLn] kf; lbPsf] annfO{ ;fjwfgLkj" {s ;dfpgn' fO{
Soflrª elgG5 .
ljm| ofsnfk *=!)
lhp ttfpg] s;/t ul/;sk] l5 ;a} ljBfyL{sf] bO' { ;dx" agfpgx' f];\ .
;j{k|yd tftF Lsf] cufl8 /x]sf] ;fyLn] ljkIfL ;fyLnfO{ an kf; u/]kl5
tfFtLsf] clGtddf uP/ plegx' f];\ . ljkIfL ;fyLn] lbPsf] annfO{ lrqdf
u/s] f] h:t} u/L an ;dfP/ k'gM ljkIfL ;fyLnfO{ kf; u/L cfkm" tfFtLsf]
clGtddf uP/ plegx' f;] \ . o;}u/L ;a}n] kfn}kfnf] an ;dfpg] / kf;
ug]{ cEof; ug{x' f];\ .
84 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
ljm| ofsnfk *=!!
ljBfyL{ bO' { ;dx" df ljefhg xg' 'xf];\ . lrqdf b]vfPsf] h:t} tftF Ldf pleP/
a:gx' f;] \ . uf] sf] cfb]z kfpg;fy tfFtLsf] ;a}eGbf cufl8sf] ljBfyL{
annfO{ sx] L cufl8;Dd l8«lalnª u/L kms{]/ csf]{ ;dx" nfO{ an kf;
lbg'xf];\ . cfkm\Gff] ;d"xaf6 cfPsf] annfO{ ;fjwfgLkj" s{ ;dftL sx] L
cufl8;Dd l8l« alnª u/L kms{]/ csf]{ ;fyLnfO{ an kf; lbgx' f];\ . o;} u/L
;a} ljBfyLn{ ] kfn}kfnf] cEof; ug{x' f;] \ .
(=#=# l/n] an
l/n] an ;d"xdf ul/g] /dfOnf] vn] xf] . of] v]nsf] cEof;n] ljBfyL{x¿df
an kf; ug]{ / ;dfpg] l;ksf] ljsf; ug{ ;lsG5 . o;n] z/L/sf ljleGg
cªu\ x¿sf] ;Gt'ng ug{] Ifdtfsf] klg ljsf; xG' 5 .
ljm| ofsnfk *=!@
;dx" df ljefhg eO{ tfFtLdf plegx' f;] \ . …uf]Ú sf] cfbz] kfpg;fy cluNnf]
kª\lStsf ljBfyL{ an lnP/ lgwfl{ /t b/' L kf/ ugx{' f;] \ . To;kl5 bf8} bF } cfP/
an ;fyLnfO{ kf; u/L cfkm" tfFtLsf] clGtddf uP/ pleg'xf];\ . kfn}kfnf]
;a} ljBfyLn{ ] l/n] an v]nsf] cEof; ugx'{ f];\ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 85
lj|mofsnfk *=!#
;'? kfl;ª kfl;ª ;dfKt
;jk{ |yd lrqdf h:t} ;dx" agfpgx' f];\ . To;kl5 lrqdf bv] fPh:t} u/L
plegx' f];\ . lzIfsn] …ufÚ] eGgf;fy cfkm" cufl8 ePsf] an l6k/] bf8} Fb}
uP/ ;fyLnfO{ kf; lbg'xf;] \ . To;} u/L clGtdsf] ;fyLn] l/n] an bf}8
k/" f ugx'{ f;] \ .
ljm| ofsnfk *=!$
tkfOn{F ] v]ns] f / gv]ns] f an v]nx¿sf] ;r" L agfpg'xf;] \ M
jm| = ;= tkfO“{n] v]ns] f an vn] tkfO{n“ ] gv]ns] f an vn]
!=
@=
#=
$
86 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $
cEof;
tnsf kZ| gx¿sf] pQ/ lbg'xf];\ M
!= tkfO{Fsf] ufp3F /df v]lng] sg' } tLgcf]6f :yfgLo vn] x¿sf] gfd
nV] gx' f];\ .
@= 8G8Llaof] vn] vN] g] tl/sfx¿ pNnv] ug'{xf;] \ .
#= :yfgLo v]n egs] f] s] xf] <
$= ;fwf/0f tyf :yfgLo v]nsf kmfObfx¿sf] ;r" L tof/ ugx{' f;] \ .
%= km6' an v]nsf sg' } b'O{ l;k pNn]v ugx'{ f];\ .
^= af:s6] an ;fyL ePsf] :yfg;Dd k'¥ofpg] l;knfO{ s] elgG5 <
&= l/n] an eg]sf] s] xf] <
*= ;fyLn] kf; lbPsf] km'6an /fS] g] l;knfO{ s] elgG5 <
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;hg{ fTds snf sIff $ 87
of]uf;g (Yog Pose) (PsfO
ljm| ofsnfk (=!
lrq x]/f}“ / cEof; u/f“} M
of]u Ps k|sf/sf] s;/t xf] . ofu] sf ljleGg cf;gx¿ xG' 5g\ . lgoldt
¿kdf ;xL tl/sfn] ofu] f;gsf] cEof; ug]{ u/]df /f]u;Fu n8\g] Ifdtf
a95\ . o;n] z/L/nfO{ nrsbf/, :j:y, tGb?' :t / alnof] agfp5F .
dl:tisnfO{ cf/fd lbg] / Zjf;kZ| jf; sfo{df klg ;'wf/ Nofp5 .
(=! ah|f;gsf] kl/ro / cEof;
lrqdf lbP h:t} 3F8' f v'DRofP/
3F'8fdf xft /fvL sDd/ l;wf kf//]
u/Lg] cf;g g} ah|f;g xf] . of]
cf;gsf] cEof;n] 38'F f, v6' 6\ f,
uf]lnuf7F f, k}tfnf cflbdf /fdf| ] s;/t
88 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
x'G5 . ah|f;gn] kfrg k|0ffnLnfO{ alnof] agfpg], Psfu|tf a9fpg] /
lrGtg zlStsf] ljsf; u5{ . To:t} hfg] Ls{ f] bv' fO sd ug{], 6fpsf] bV' g]
/f]u sd ug{], /Strfksf] ;d:of klg sd u5{ .
ljm| ofsnfk (=@
38F' f vD' RofP/ Dof6dfly a:gx' f;] \ . o;/L a:bf b'j} k}tfnfsf] a9' Lcf}nF f
5fP] / /fVgx' f];\ . To;kl5 bj' }xftnfO{ tgSs tGsfP/ 38'F fdfly /fVg'xf;] \ .
5ftL, 3fF6L / 6fpsfnfO{ l;wf /fvL Zjf;kZ| jf;df Wofg sl] Gb|t ug'{xf];\ .
of] cj:yfdf kfFrbl] v !) ldg6] ;Dd /xg'xf;] \ . cGTodf z/L/nfO{ xn'sf
5f8] \b} klxnfsf] cj:yfdf kms{g'xf];\ .
(=@ ds6{ f;gsf] kl/ro / cEof;
of] d?] b08 / sDd/ df8] \g] ;ae} Gbf
nfs] lko| cf;g xf,] h;n] d]?b08sf]
nrstf / tGb'?:tL a9fpg]
u5{ . ds6{ f;gnfO{ afFb/ cf;g klg
elgG5 . o;sf] ;xL / lgoldt tl/sfn]
cEof; u/d] f sDd/ tyf d]?b08sf]
tNnf] efusf] b'vfOnfO{ sd ug{ ;xof]u u5{ . To:t} slAhotsf] /fs] yfd
ug,{ z/L/ zfGt agfpg, :d/0f Ifdtf ;w' f/ ug{ ;xofu] u5{ .
ljm| ofsnfk (=$
;jk{ y| d lhp /fdf| ;] uF ttfP/ cgx' f/nfO{ cfsfzlt/ kmsfP{ / ;T' gx' f;] \ .
Ps xftnfO{ 6fpsf] dfly / csf{] xftnfO{ 3F'8fdf /fvL bj' } uf]8fnfO{
v'DRofpgx' f;] \ . To;kl5 uf]8fnfO{ bfofF df8] b\ f cgx' f/nfO{ afofF df8] \gx' f;] \
/ s]xL ;]s]G8 ToxL cf;gdf a:gx' f;] \ . o:t} tl/sfn] bj' } uf8] fsf] kfnk} fnf]
!)–@) k6s cEof; ugx'{ f;] \ .
:jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $ 89
k|ltlaDag
-s_ z/L/, dg / dl:tisnfO{ :j:y tyf tGb?' :t /fVgsf nflu ul/g]
s;/t of]u xf] .
-v_ b'j} uf8] f v'DRofP/ a;L xftnfO{ tgSs tGsfP/ 38F' fdfly /fv]/ a:g]
of]uf;gnfO{ ah|f;g elgG5 .
-u_ pQfgf] k//] cf/fd;uF ;t' L bj' } uf8] fnfO{ vD' RofP/ bfofF df8] b\ f cgx' f/
afofF df8] g\ ] / uf8] f afofF df8] b\ f cgx' f/ bfofF df8] g\ ] cf;g ds6{ f;g
xf] .
cEof;
!= ofu] f;gsf] s'g} b'O{ dxŒj atfpg'xf;] \ .
@= ahf| ;g eg]sf] s] xf] <
#= ds{6f;gn] z/L/sf] sg' cªu\ sf] nrstf a9fp5F <
$= tkfOF{ ds6{ f;g s;/L ug{x' G' 5 <
$= ah|f;g / ds{6f;gsf kmfObfsf] ;"rL tof/ ug{'xf;] \ .
90 :jf:Yo,zf/Ll/s tyf l;h{gfTds snf sIff $
/]vflrq / /ª !)PsfO
(Drawing and Colour)
/]vfªs\ g (Drawing)
xfdLn] ljleGg ;fdu|Lsf] ;xfotfn] lrq sf]g{ ;S5f}F . sfuhdf /]vfª\sg ug{
kl] G;n, j|m]og, rf/sfn] h:tf ;fduL| sf] ko| fu] ug{ ;lsG5 . /]vfªs\ g ubf{ xNsf
dl;gf] /]vf sfb] }{ ug'{k5{ . gldns] f 7fpFdf O/]h/sf] ;xfotf lng ;lsG5 . /]vflrq
agfpbF f b?' :t} xg' k' 5{ eGg] 5g} . o;/L /v] fªs\ g ubf{ cfjZostfcg;' f/ ljleGg
lsl;dsf /]vfx¿ sf]g{ ;lsG5, h:t} M l;wf /v] f, afª\ufl6ª\uf /]vf, rjm| Lo /]vf
cflb . tn lbOPsf] lrq cjnf]sg ug'{xf;] \ . sg' sg' k|sf/sf /]vfx¿ b]lvG5g\ <
5nkmn ugx{' f;] \ .
ljm| ofsnfk !)=!
tkfOn{“ fO{ dg kg{] ljleGg lsl;dsf /v] fx¿ sfkLdf sfg] {'xf];\ / tL /v] fx¿sf]
gfd n]Vgx' f;] \ M
:jf:Yo,zf/Ll/s lzIff tyf l;h{hgfTds snf, sIff $ 91
HofldtLo cfsf/af6 j:t'sf] lrq lgdf{0f (Drawings based on
geometrical shapes)
xfdf| jl/kl/ ljleGg k|sf/sf j:t' x'G5g\ . tL j:tx' ¿ ljleGg gfk -size_ / cfsf/
sf -shape_ x'G5g\, h:t} M s;' L,{ dr] , 6a] 'n, ef8f, ufuf| ,] l;;L, an, k'mnbfgL,
cflb . tL j:tx' ¿ sg' } rf/kf6] 5g\ eg] s'g} uf]nfsf/, sg' } l;lnG8/ h:t} 5g\ eg]
sg' } tLgsg' ] cfsf/sf 5g\ . o:tf cfsf/ ePsf j:tx' ¿nfO{ HofldtLo cfsf/sf j:t'
;lsG5 . o:tf cfsf/k|sf/ ePsf j:tx' ¿sf] cjnf]sg u//] lrq agfpg ;lsG5 .
o:tf s]xL HofldtLo cfsf/sf lrqx¿ o;ks| f/ 5g\ .
sIffdf ePsf ljleGg HofldtLo cfsf/sf j:tx' ¿sf] lrq agfpg ;lsG5 . o:tf
HofldtLo cfsf/sf ks| f/sf lrqsf] cEof;n] c¿ vfnsf lrq agfpg ;xofu] k¥' ofp5F .
lrq agfpFbf To; j:ts' f] gfk, cfsf/ / j:t' stflt/ kmlsP{ sf] 5 eGg] Vofn
ugk{' 5{ . oxfF sIff $ df k9g\ ] ljBfyL{n] cfk\mgf] sIffsf]7fsf s;' L{sf] lrq agfPsf]
bv] fOPsf] 5 .
92 :jf:Yo,zf/Ll/s lzIff tyf l;hg{ fTds snf, sIff $
ljm| ofsnfk !)=@
tkfOs“{ f] jl/kl/ ePsf HofldtLo cfsf/sf ljleGg j:tx' ¿ ;ª\sng ugx'{ f];\ /
tL j:tx' ¿sf] cjnf]sg u/L /v] flrq agfpg'xf];\ M
5fof (Shading)
Ps k6s sf/] s] f] bO' { k6s sf]/s] f t];|f] k6s sf/] s] f rf}yf] k6s sf]/]sf
j:t'df k|sfz k/]sf] efu first coat Second coat third coat forth coat
pHofnf] x'G5 eg] j:t'sf]
k|sfz gk/]sf] efu cWof/f]
x'G5 . l;;fsndaf6 5fof
ks| fzsf] ke| fj bv] fpbF f pHofnf]
efudf la:tf/} jf Ps k6s
dfq -lkmSsf_ / 5fof k/]sf]
efudf k6s k6s bfx] f]¥ofpbF }
uf9f kfg{ ;lsG5 .
:jf:Yo,zf/Ll/s lzIff tyf l;h{hgfTds snf, sIff $ 93
/]vflrqdf 5fof -shading_ ugfn{ ] lrq0f ul/Psf] j:t'df ulx/fO -depth_ sf]
k|efj k}bf x'G5 . j:t'df 5fof k/]sf] efu uf9f cyjf sfnf] xG' 5 . tn HoldtLo
cfsf/sf j:tx' ¿ /v] fªs\ g ul/Psf 5g\ . tL j:t'x¿df 5fof s;/L k/s] f] 5
cjnf]sg ug{x' f;] \ .
lj|mofsnfk !)=#
ca jf:tljs j:t' x]b{} lrq sf]g]{ cEof; u/f“} M
ljm| ofsnfk !)=$
uf]nf], rf/kf6], zª\s' -cone_ h:tf ljleGg cfsf/ k|sf/ ePsf ;fdu|Lx¿sf]
/]vflrq agfO{ To;df 5fof ug]{ cEof; ug'{xf];\ .
cjnfs] gåf/f /]vflrq (Drawing from observation)
xfd|f jl/kl/ ljleGg j:t'x¿ 5g\ . o:tf j:t'x¿ /fd|/L cjnf]sg ug'{xf];\ .
94 :jf:Yo,zf/Ll/s lzIff tyf l;hg{ fTds snf, sIff $
x]/]/ agfPsf j:t'x¿ cem oyfy{k/s b]lvG5g\ . s'g} klg j:t' x]/fOsf]
sf]0fcg';f/ km/s km/s b]lvG5 . cjnf]sgåf/f j:t'sf] lrq agfpFbf To;df
b]lvg] u'0f, df]6fO, nDafO, ulx/fO, cfsf/, 5fof, k|sfz cflb cWoog ug{
;lsG5 . o;/L cjnf]sg u/L lrq agfpg'k5{ . cEof; ubf{ klxnf Pp6f dfq j:t'
-simple shape_ sf] lrq agfpg] To;kl5 jm| dzM bO' { jf bO' e{ Gbf a9L j:tx' ¿sf]
/v] fªs\ g ugk'{ 5{ . tn sx] L cjnfs] g u/L agfPsf lrqx¿ lbOPsf 5g,\ cWoog ugx{' f;] \ M
lj|mofsnfk !)=%
sIff jf 3/aflx/sf bi[ ox¿ cjnfs] g u/L j:t'sf] lrq agfpg'xf];\ .
sNkgfdf cfwfl/t /]vflrq (Imagination Drawing)
xfdL ljleGg s/' fx¿ sNkgf u5fF{} . cfkm\ gf cge' j, efjgf, ;fr] / sNkgfnfO{ ljleGg
dfWoodaf6 k|:t't ug{ ;lsG5 . cfkm\ gf dgdf nfu]sf s'/fx¿ lrqdfkmt{ k:| t't ug{
;lsG5 . tn lbOPsf afnaflnsfsf lrq cjnfs] g u/fF} / cfk"mn] klg cEof; u/fF} M
:jf:Yo,zf/Ll/s lzIff tyf l;hh{ gfTds snf, sIff $ 95