कार्यक्रम कार्यान्वयन पुस्तिका आर्थिक वर्ष २०८०/८१

g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]Gb| ;fgf]l7dL, eStk'/ sfo{qmd sfof{Gjog k'l:tsf @)*)÷*!

शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयबाट स्वीकृत मिति २०८०।०५।०५ गते (माननीय मन्त्रीस्तरबाट स्वीकृत) स्थानीय र प्रदेश तहमा ससर्त अनदुान एवम श ्िक्षा विकास तथा समन्वय इकाइबाट कार्यान्वयन हु ने कार्यक्रमसँग सम्बन्धित कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्तिका ु आर्क वर थि २०८०/८१ ्ष नेपाल सरकार शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्र सानोठिमी, भक्तपर ु २०८०

प्रकाशक: नेपाल सरकार शिक्षा, विज्ञान प्रविधि मन्त्रालय शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्र, सानोठिमी, भक्‍तपर ु प्रकाशन : २०८० भाद्र वेबसाइट: www.cehrd.gov.np

हाम्रो भनाइ नेपालको विद्यमान शिक्षा नीति तथा कार्यक्रमहरू विद्यालय शिक्षामा समतामलक पह ू ुँच सनिश् ु चित गर्ने, शिक्षालाई रोजगारी उन्मुख बन ्मु ाउने, गणस ु ्तरमा सधा ु र एवम व् ्यवस्थापकीय क्षमतामा अभिवद् ृधि गरी आर्थिक सामाजिक विकासका लक्ष्यहरू हासिल गर्नेतर्फ लक्षित छन । ् नेपालको सं विधानले शिक्षालाई मौलिक अधिकारका रूपमा स्थापित गर्दै आधारभत श ू िक्षा अनिवार्य र निःशलु्क हु ने तथा माध्यमिक शिक्षा निःशलु्क हु ने व्यवस्था गरेको छ । सबैका लागि गणस ु ्तरीय आधारभत श ू िक्षाको सनिश् ु चितताका लागि नेपालले राष्ट्रिय एवम अन ् ्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रतिबद्धतासमेत जनाएको छ । नेपालले वि. सं . २०८३ सम्ममा अति कम विकसितबाट विकासशील देशमा पग ु्ने तथा सन २०३० सम ् ्ममा दिगो विकासका लक्ष्य हासिल गर्न सघाउ पग ु्ने गरी शैक्षिक कार्यक्रम तथा नीतिहरू तय भएका छन । ् नेपालको सं विधानको मार्गदर्शन, परिवर्तित सङ्घीय सं रचनाको आवश्यकता र उल्लिखित नीतिगत प्राथमिकताअनकुूल विद्यालय शिक्षा क्षेत्रको विकासलार्इदिशानिर्देश गर्ननेपालको विद्यालय तहको शिक्षाको विकासका लागि नेपाल सरकार शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले १० वर्षे(२०७९-२०८९) विद्यालय शिक्षा क्षेत्रको योजना (School Education Sector Plan-SESP) कार्यान्वयनमा ल्याएको छ । यस योजनामा शिक्षा विकासको १० वर्षे दृष्टिकोणसहित पहिलो पाँच वरक्ष ा लागि आवश्यक स्रोतको आँकलन गरी कार्यान्वयनको खाका तयार गरिएको छ । विद्यालय शिक्षाका योजनालाई प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्नविगतका वरहरूक ्ष ा उपलब्धिहरू र कार्यान्वयनमा देखिएका चनौतीहरूब ु ाट सिकिएका पाठका आधारमा स्वीकृत कार्यक्रमका निर्दिष्ट लक्ष्यहरूलाई समयमैप्राप्त गर्न तथा कार्यक्रम कार्यान्वयनमा एकरूपता कायम गर्न आ.व. २०६१ देखि नै कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु का स्वीकृत गरी कार्यान्वयन हुँदै आएको छ । प्रदेश सरकार, स्थानीय तह एवम सम ् ्बन्धित सरोकारवाला निकायहरूबाट प्राप्त सझुाव तथा पष्ठपो ृ षणसमेतका आधारमा परिष्कृत र सरलीकृत गरी यस पस्ति ु कालाई सङ्घीय सं रचना अनरूप ु जिल्लास्थित शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइ, प्रदेश सरकार तथा स्थानीय तहबाट कार्यान्वयन हु ने वार्षिक कार्यक्रम कार्यान्वयनमा सहजीकरण गर्न तथा कार्यान्वयनमा एकरूपता ल्याउन सहजताका लागि यो रूपमा तयार गरिएको छ । आर्थिक वर २०८० ्ष /८१ को नीति तथा कार्यक्रम एवम बजेट वक्तव ् ्यमा विद्यालय शिक्षासँग सम्बन्धित कार्यक्रम तथा प्रथामिकताहरूमा उल्लिखित पक्षहरूको कार्यान्वयन तथा प्रदेश स्थानीय तह एवम श ् िक्षा विकास तथा समन्वय इकाइमार्फत कार्यान्वयन हु ने कार्यक्रमहरू स्वीकृत दरबन्दी तथा अनदुानमा कार्यरत शिक्षक कर्मचारीको तलबभत्ता, पाठ्यपस ु्तक, विद्यालय सञ्चालन मसलन्द, प्रति विद्यार्थी लागत अनदुान, छात्रवत्तिृ , राष‍ट्र्पति शैक्षिक सधा ु र कार्यक्रमसहितका भौतिक सविधा ु विस्तार कार्यक्रम, सार्वजनिक विद्यालयमा अध्ययनरत छात्राहरूका लागि निःशलु्क सेनिटरी प्याड वितरण, माध्यमिक र निम्नमाध्यमिक तहमा शिक्षक अभाव परिपर्ति ू गर्न शिक्षण सहयोग अनदुान, कोभिड-१९ लगायतका विपद्बबाट पगेको शै ु क्षिक क्षतिको आपरण त ू था अन्य विपदको समयम ् ा सिकाइ निरन्तरता, शिक्षक तालिम, ठुला विद्यालय विकास, परिवर्तित पाठ्यक्रमको प्रबोधीकरण कार्यक्रम लगायतका शैक्षिक कार्यक्रमहरू रहेका छन । क् ार्यक्रम कार्यान्वयनका लागि ससर्त अनदुानको रूपमा वित्तीय हस्तान्तरण भएका कार्यक्रम कार्यान्वयनमा सहजीकरण गर्न शिक्षासँग सम्बद्ध सं रचनाहरू स्थानीय तह, प्रदेशस्तरीय निकाय, शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइ र विद्यालय तहसम्म कार्यक्रम कार्यान्वयनको अवधारणा, कार्यान्वयन प्रक्रिया, खर्च गर्ने आधार र कार्यान्वयनमा एकरुपता कायम गरी प्रभावकारी ढङ्गले कार्यान्वयनमा ल्याउने अभिप्रायले यो कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु का तयार पारिएको हो । यस पस्ति ु काबाट वित्तीय अनशुासन कायम राखी सम्बद्ध निकायहरूबाट पारदर्शी रूपमा कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्न मद्दत पग ु्ने अपेक्षा गरिएको छ । विशेष गरी कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने निकायले यस पस्ति ु काका अतिरिक्‍त प्रचलित ऐन काननको पर ु िधिभित्र रही औचित्यता, नियमितता, कार्यदक्षता, प्रभावकारिता र पारदर्शिताको आधारमा कार्यक्रम कार्यान्वयनका साथै अनगमनम ु ा सम्बद्ध सबैलाई यस पस्ति ु काको प्रयोग गरी कार्यक्रमका उद्देश्यहरू समय सीमाभित्रै हासिल गर्नठोस सहयोग पग ु्ने अपेक्षा गरिएको छ । अन्त्यमा यस पस्ति ु काको विषयमा प्राप्त हु ने सझुावहरूले शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रलाई आगामी दिनका लागि थप पष्ठपो ृ षण प्रदान गर्ने हु नाले सरोकारवालाहरूबाट रचनात्मक सझुावको अपेक्षा राख्दै पस्ति ु का तयार गर्ने कार्यमा सहयोग पर ु्‍याउनहुु ने सम्बद्ध सबैलाई हार्दिक धन्यवाद दिन चाहन्छौँ । भाद्र, २०८० शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्र

सङ्क्षिप्त शब्दावली च.न. : चलानी नम्बर आ. व. : आर्थिक वर्ष उपु : उत्तर पस्ति ु का खशीन : खर्च शीरक नम ्ष ्बर गापा : गाउँपालिका नपा : नगरपालिका पापु : पाठ्यपस ु्तक प्रअ : प्रधानाध्यापक प्रावि : प्राथमिक विद्यालय मावि : माध्यमिक विद्यालय बाविके : बालविकास केन्द्र मलेप : महालेखा परीक्षक वउशीन : बजेट उपशीरक नम ्ष ्वर विव्यस : विद्यालय व्यवस्थापन समिति शिताके : शिक्षा तालिम केन्द्र शिअस : शिक्षक अभिभावक सङ्घ शैस : शैक्षिक सत्र सासिके : सामदुायिक सिकाइ केन्द्र ASIP : Annual Strategic Implementation Plan AWPB : Annual Work Plan and Budget CBO : Community Based Organization CLC : Community Learning Centre DLI : Disbursement Linked Indicator DPR : Detail Project Report ELDS : Early Learning Development Standards ECD : Early Childhood Development EMIS : Educational Management Information System FMIS : Financial Management Information System FMR : Financial Monitoring Report FTP : File Transfer Protocol GMU : Grant Management Unit GPA : Grade Point Average

ICT : Information and Communication Technology IEMIS : Integrated Educational Management Information System INGO : International Non-Government Organization LMBIS : Line Ministry Budget Information System MGML : Multi Grade Multi Level MB : Measurement Book NASA : National Assessment for student Achievement PCF : Per Capita Funding PMEC : Prioritized Minimum Enabling Condition PPP : Public Private Partnership PPTS : Pro-Poor Targeted scholarship PRC : Print Ready Copy ReAL : Recovery and Accelerated Learning SIP : School Improvement Plan SESP : School Education Sector Plan VEP : Village Education Plan

विषय सची ू १. कार्यक्रम कार्यान्वयनसम्बन्धी सङ्क्षिप्त पष्ठभृ ूमि---------------------------------------------------------------------- २ १.१ पस्ति ु काको उद्देश्य:----------------------------------------------------------------------------------------------------------- २ १.२ कार्यक्रम कार्यान्वयन मार्गदर्शन :---------------------------------------------------------------------------------------------- २ १.३ आर्थिक अनशुासन तथा वित्तीय प्रतिवेदन------------------------------------------------------------------------------------ ६ १.४ स्थानीय तह, प्रदेश सरकार तथा इकाइबाट पेस गर्नुपर्नुर्ने प्रतिवेदनहरू------------------------------------------------------------- ८ १.५ कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु का परिमार्जन/सं सोधन------------------------------------------------------------------------------ ८ २ स्थानीय तहबाट सम्पादन हु ने ससर्त अनु दानका सब बजेट उपशीर्षकहरूका कार्यक्रमका कार्यान्वयन प्रक्रिया एवम माप ् दण्ड----------------------------------------------------------------------------------१० २.१ शिक्षकको तलब भत्ता: सबैका लागि शिक्षा - आधारभत तह ू एवम् माध्यमिक तह---------------------------------------------१० २.१.१ क्रियाकलाप न.. १.१.३.३. आधारभत तहक ू ा स्वीकृत दरबन्दीका शिक्षक, राहत अनदुान शिक्षकका लागि तलब भत्ता अनदुान (विशेष शिक्षा परिषदअन ् ्तर्गतका शिक्षक/कर्मचारीसमेत)-----------------------------------------------------१० २.१.२ क्रियाकलाप न.. १.१.३.४. माध्यमिक तहका स्वीकृत दरबन्दीका शिक्षक, राहत अनदुान शिक्षक लागि तलब भत्ता अनदुान (विशेष शिक्षा परिषदअन ् ्तर्गतका शिक्षक/ कर्मचारी, प्राविधिक धारका प्रशिक्षक र सहायक प्रशिक्षकसमेत)----११ २.२ शिक्षकको तलब भत्ता तथा सेवा सविधा ु विवरण -----------------------------------------------------------------------------१३ २.३ विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजना ------------------------------------------------------------------------------------------------१३ २.४ दीर्घकालीन सोच (Vision) : -----------------------------------------------------------------------------------------------१३ २.५ ध्येय (Mission) :----------------------------------------------------------------------------------------------------------१३ २.६ उद्देश्य -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------१३ २.७ कार्यक्रमका क्षेत्रगत उद‍दे्श्यहरू : --------------------------------------------------------------------------------------------१३ २.७.१ प्रारम्भिक बालविकास तथा शिक्षा ----------------------------------------------------------------------------------१३ २.७.२ आधारभतू शिक्षा---------------------------------------------------------------------------------------------------१३ २.७.३ माध्यमिक शिक्षा---------------------------------------------------------------------------------------------------१३ २.७.४ अनौपचारिक शिक्षा तथा आजीवन सिकाइ--------------------------------------------------------------------------१४ २.७.५ अन्तरसम्बन्धित विषयहरू------------------------------------------------------------------------------------------१४ २.८ कार्यक्रम कार्यान्वयन प्रक्रियाः -----------------------------------------------------------------------------------------------१६ २.८.१ क्रियाकलाप १.१.४.१ प्रारम्भिक बालविकास शिक्षकको पारिश्रमिक तथा विद्यालय कर्मचारी व्यवस्थापन अनदुान ----१६ २.८.२ क्रियाकलाप न २.७.१३.५० प्रति विद्यार्थी लागतका आधारमा सिकाइ सामग्री तथा डिजिटल सिकाइ सामग्री व्यवस्थाका लागि विद्यालयलाई अनदुान----------------------------------------------------------------------------१७ २.८.३ क्रियाकलाप न. २.४.६.१ सार्वजनिक विद्यालयका विद्यार्थीहरूका लागि नि:शलु्क पाठ्यपस ु्तक अनदुान --------------१९ २.८.४ क्रियाकलाप न.. ७.२.१.१ सार्वजनिक विद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरूका लागि छात्रवत्तिृ (आवासीय तथा गैरआवासीय)..२१ २.८.५ क्रियाकलाप न. २.७.१३.१० विद्यालय सञ्चालन तथा व्यवस्थापन अनदुान------------------------------------------२६ २.८.६ क्रियाकलाप न. २.७.१३.११ शैक्षिक पहुँच सनिश् ु चितता, अनौपचारिक तथा वैकल्पिक शिक्षा कार्यक्रम -----------------३१ २.८.७ क्रियाकलाप न. २.७.११.१ तोकिएका विद्यार्थीको दिवा खाजाका लागि विद्यालयलाई अनदुान-----------------------३५ २.८.७ क्रियाकलाप न. ११.१.२.२५०० केन्द्रबाट छनौट भएका नमनुा विद्यालय तथा विशेषविद्यालयको भवन निर्माण तथा पर्वाधा ू र व्यवस्थापन अनदुान ---------------------------------------------------------------------------------------३६ २.८.९ क्रियाकलाप न. २.७.१३.१३ विद्यालयमा शैक्षिक गणस ु ्तर सदृढीकरण ु एवम्कार्यसम्पादनमा आधारित प्रोत्साहन अनदुान----४१ २.८.१० क्रियाकलाप २.७.१३.२३ सामदुायिक विद्यालयका छात्राहरूलाई निःशलु्क सेनिटरी प्याड व्यवस्थापनका लागि प्रति विद्यार्थी अनदुान..४६ २.८.११ क्रियाकलाप २.७.१३.३०० भटुानी शरणार्थीका विद्यार्थी अध्ययनरत विद्यालयका लागि शिक्षक व्यवस्थाका लागि अनदुान---४६ २.८.१२ क्रियाकलाप २.७.१३.४० माध्यमिक तह कक्षा (९-१०) मा अङ्ग्रे जी,गणित र विज्ञान विषयमा शिक्षण सहयोग अनदुान ४७ २.८.१३ क्रियाकलाप २.७.१३.४१ आधारभत तह कक् ू षा (६-८) मा अङ्ग्रे जी,गणित र विज्ञान विषयमा शिक्षण सहयोग अनदुान--४७ २.८.१४ क्रियाकलाप २.७.१३.४९ कोभिड-१९ बाट पगेको शै ु क्षिक क्षतिको परिपरण त ू था अन्य विपद समयम ् ा सिकाइ निरन्तरताका लागि कार्यक्रम तथा २.७.१३.४९ ३०१. ReAL Plan कार्यान्वयन सहजीकरण तथा विपदको समयम ् ा सिकाइ निरन्तरताका लागि कार्यक्रम --------------------------------------------------------------------------------४८

२.८.१५ क्रियाकलाप न २.७.१३.३०२ शैक्षिक सशुासनका लागि सस्थागत क्षमता विकास, विद्यार्थी परीक्षण मलु्याङ्कन, शिक्षक मेन्टरिङ तथा विद्यालय सपर ु िवेक्षण-------------------------------------------------------------------------५१ क्रियाकलाप न. २.७.१३.९ द्वन्द्व पीडित परिवार शिक्षा कार्यक्रम (सहिद प्रतिष्ठानमार्फत सञ ् ्चालन हु ने) बउशीन. (३५०००१०५)------------------------------------------------------------------------------------------५५ ३ प्रदेश सरकारबाट कार्यान्वयन हु ने कार्यक्रमहरू----------------------------------------------------------------------५७ ३.१ विद्यालय शिक्षा क्षेत्र कार्यक्रम--------------------------------------------------------------------------------------------------------- ५७ ३.१.१ क्रियाकलाप न. ११.१.२.१२६. बौद्धिक अपाङ्गता भएका बालबालिकाहरूका लागि प्रत्येक प्रदेशमा पर्वाधा ू रयक्त ु आवासीय विद्यालय सञ्चालन----------------------------------------------------------------------------------------------- ५७ ३.१.२ क्रियाकलाप २.७.१३.३१ प्रदेश स्तरीय IEMIS व्यवस्थापन----------------------------------------------------------------- ५७ ३.१.३ क्रियाकलाप २.७.१३.१२ वार्षिक, त्रैमासिक प्रतिवेदन तयारी तथा प्रकाशन---------------------------------------------------- ५८ ३.१.४ क्रियाकलाप २.७.१३.४ शैक्षिक नीति, कार्यक्रम तथा निर्देशिका सम्बन्धमा अभिमखीकरण ु ------------------------------------- ५८ ३.१.५ क्रियाकलाप २.७.१३.१० विद्यालयहरूलाई विपद व् ्यवस्थापनका लागि अनदुान----------------------------------------------- ५८ ३.१.६ क्रियाकलाप ११.१.२.३१५ स्थानीय तह र प्रदेशसँगको साझेदारीमा ठुला विद्यालय विकास गर्न छनोट भइ DPR तयार भएका विद्यालयका लागि पर्वाधा ू र विकास अनदुान---------------------------------------------------------------------------------- ५९ ३.१.७ क्रियाकलाप २.७.१३.३५. शिक्षा तालिम केन्द्रको Digital Learning Centre को विकास तथा सदृढीकरण ु ------------------ ६० ३.१.८ क्रियाकलाप २.७.१३.३६ शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइसँग कार्यक्रम कार्यान्वयनको समीक्षा तथा समन्वय बैठक ---------- ६१ ३.२ राष्ट्रिय परीक्षा बोर्ड(ब.उ.शी.न.. ३५०३१०११) --------------------------------------------------------------------------------------- ६१ ३.२.१ क्रियाकलाप २.७.१३.२१ कक्षा १० (SEE) परीक्षा सञ्चालन---------------------------------------------------------------- ६१ ४ प्रदेश शिक्षा तालिम केन्द्रबाट सञ्चालन हु ने कार्यक्रम---------------------------------------------------------------६२ ४.१ क्रियाकलाप न.. २.६.१.१० शिक्षक तालिम ------------------------------------------------------------------------------------------ ६२ ५ प्राविधिक शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिम परिषद् (विशेष कार्यक्रमसमेत) ( व.उ.शी.न.. ३५०४१०११)----------७१ ६ शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइबाट कार्यान्वयन हु ने कार्यक्रम --------------------------------------------------७१ ६.१ शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइ----------------------------------------------------------------------------------------------------- ७१ अनु सची १ ू : तहगत शिक्षकको वार्षिक तलब र भत्ता नपग म ु ाग फाराम---------------------------------------------------------------------- ७९ अनु सची २ ू : विशेष शिक्षा परिषद अन ्‍ दुानबाट सञ्चालनमा रहेका विशेषविद्यालयहरूका लागि शैक्षिक सामग्री र मसलन्द (इन्धन खर्च ) वितरणका आधारहरू------------------------------------------------------------------------------------------ ८१ अनु सची ३ ू : विद्यालय बाहिर रहेका बालबालिकाहरूलाई लक्षित गरी विद्यालय शिक्षामा भर्ना तथा निरन्तरताका लागि शैक्षिक कार्यक्रमका लागि अनदुान बिनियोजित स्थानीय तहहरू --------------------------------------------------------------- ८२ अनु सची ४ ू : दिवा खाजाको मापदण्ड,गणस ु ्तरर व्यवस्थापनका नमनुा ----------------------------------------------------------------------- ८४ अनु सची ५ ू : विद्यालय भवन डिजाइन तथा निर्माणका लागि शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रको मापदण्ड -------------------------------- ८६ अनु सची ६ ू : कार्यसम्पादन प्रतिवेदन------------------------------------------------------------------------------------------------------- ८७ अनु सची ७ ू : स्थानीय तह र िवद्यालय व्यवस्थापन समितिबाट हु ने निर्माण कार्यकाे अनगमनसँग सम ु ्बन्धित रूजसुची ू --------------------------- ८९ अनु सची ८ ू : विद्यालय निर्माण समय तालिका --------------------------------------------------------------------------------------------- ९२ अनु सची ९ ू : विद्यालय भौतिक निर्माणमा वातावरणीय तथा सामाजिक सरक्ु षासम्बन्धी रूजसुची ू ---------------------------------------------- ९३ अनु सची १० ू : नमनुा विद्यालयको नामावली------------------------------------------------------------------------------------------------- ९६ अनु सची ११ ू : प्राविधिक धार सञ्चालन भएका विद्यालयको नामावली--------------------------------------------------------------------- १०७ अनु सची १२ ू : आर्थिक वर्ष२०८०/८१ को सङ्घ,प्रदेश तथा स्थानीय तहका लागि बजेट कार्यावयनसम्बन्धी मार्गदर्शन----------------------- १२३ अनु सची १३ ू : नमनुा विद्यालयका प्र.अ र शिक्षकका लागि कार्यसम्पादन करारका न्यूतमम आ ्यू धारहरू--------------------------------------- १३८ अनु सची १४ ू : स्थानीय तहबाट सम्पादन हु ने विद्यालय शिक्षा क्षेत्र कार्यक्रम प्रदेश तथा स्थानीय तहको लागि कार्यक्रमका क्रियाकलापगत उपक्रियाकलापहरूको इकाइ लागत ------------------------------------------------------------------------ १३९ अनु सची १५ ू : शिक्षा तालिम केन्द्रको वार्षिक कार्याक्रम, २०८०/८१ ----------------------------------------------------------------------- १४४ अनु सची १६ ू : सघन कार्यक्रम कार्यान्वयनका लागि छनौट भएका स्थानीय तहको विवरण --------------------------------------------------- १४७ अनु सची १७ ू : शिक्षकको तलबमान, आव २०८०/८१ ------------------------------------------------------------------------------------ १५७

खण्ड १ कार्यक्रम कार्यान्वयनसम्बन्धी मार्गदर्शन

१. कार्यक्रम कार्यान्वयनसम्बन्धी सङ्क्षिप्त पष्ठभृ ूमि शिक्षा क्षेत्रका समग्र योजना र कार्यक्रमहरूलाई नेपालको सं विधानमा उल्लिखित मौलिक हकसम्बन्धी व्यवस्था, राज्यको निर्देशक सिद्धान्त, नीति र दायित्व, शिक्षा ऐन तथा नियमावली लगायतका सम्बन्धित कानन, ु मानव अधिकारको विश्वव्यापी घोषणा तथा नेपाल पक्ष भएर गरिएका अभिसन्धिहरू र दिगो विकासका लक्ष्य लगायतका अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा नेपालले गरेका प्रतिबद्धताहरू, राप्ट्रिय शिक्षा नीति, २०७६ तथा पन्ध्रौँ योजना तथा कार्यान्वयनमा रहेको विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजना (आ.व. २०७९/८०- २०८८/८९)समेतले समष्टिगत रूपमा मार्गदर्शन गरेका छन । ् आ.व. २०८०/८१ को नीति तथा कार्यक्रम एवम बजेट वक् ् त्तव्यमाउल्लिखित सबै बालबालिकाहरूलाई विद्यालयमा “ल्याउने, सिकाउने र टिकाउने” कार्यलाई प्रोत्साहनमलक क ू ार्यक्रमसहित अभियानका रूपमा सञ्‍चालन गरिने, पढ् दै कमाउँदै कार्यक्रमलाई पढ् दै कमाउँदै¸ कमाउँदै पढ् दै कार्यक्रमका रूपमा सञ्चालन गर्ने, छात्रवत्तिृ हरूलाई एकद्वार प्रणालीमार्फत वितरण गर्ने, सामदुायिक विद्यालयहरूमा स्थानीय तहबाट विषयगत दक्ष शिक्षक दरबन्दीको व्यवस्था मिलाईने, सामदुायिक विद्यालयहरूलाई शैक्षिक नतिजाका आधारमा अनदुान दिने व्यवस्था मिलाउने जस्ता पक्षमा जोड दिएको छ । यसै गरी बजेट वक्तव्यले प्रारम्भिक बालविकास केन्द्रको नक्साङ्कन गरी पनुर्वितरण गर्ने, खलु्ला प्रतियोगिताबाट प्रधानाध्यापक छनौट गर्न स्थानीय तहहरूलाई प्रोत्साहित गर्ने जस्ता नीतिगत व्यवस्था भएकाले स्थानीय एवम प्रदेश तहम ् ा सोबमोजिमका कार्यक्रमहरू तय गरी कार्यान्वयन गर्नुपर्नुर्ने छ । प्रदेश एवम स्थानीय तहम ् ा कार्यक्रम कार्यान्वयनमा एकरूपता र प्रभावकारिता कायम गर्न, स्थानीय तहमा हस्तान्तरण भएको ससर्त अनदुानलाई तोकिएको लक्ष्य प्राप्त गर्ने गरी परिचालन गर्न, तोकिएको शीरक त ्ष था क्रियाकलापमा खर्च गर्ने वातावरण सनिश् ु चित गरी स्रोतको अधिकतम उपयोगका लागि सहजीकरण गर्न, आर्थिक अनशुासन कायम गरी तोकिएका शीरकहरूम ्ष ा नियमानसुार खर्च गर्न, स्वीकृत कार्यक्रमका अवधारणा, उद्देश्य, प्रक्रिया तथा रणनीतिहरूका सम्बन्धमा प्रदेश र स्थानीय तह तथा विद्यालय तहसम्मका सबै सरोकारवालाहरूलाई परिचित गराई कार्यक्रमहरू प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्न सघाउ पर ु्‍याउन यो पस्ति ु का तयार गरिएको छ । विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजनाका लागि प्राप्त हु ने वैदेशिक सहायता पनि नतिजामा आधारित रहेकाले तोकिएको नतिजामा आधारित सचक (Disbursement Linked ू Indicater- DLI) प्राप्तिको सनिश् ु चितता र कार्यक्रमको नतिजा ढाँचा (Programme Result Framework- PRF) प्राप्तिको सनिश् ु चितताका लागि यस पस्ति ु काले सहयोग पर ुय्ाउने छ । १.१ पुस्तिकाको उद्देश्य: १) प्रदेश, स्थानीय तह र इकाइ एवम्विद्यालयस्तरमा सञ्चालन हु ने शैक्षिक कार्यक्रम कार्यान्वयनमा समन्वय र सहकार्यलाई सदृढीकरण गरी शै ु क्षिक सेवा प्रवाह प्रभावकारी बनाउन सरोकारवालाहरूलाई ससुचीत ग ू र्नु, र्नु २) विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजनाअन्तर्गतका स्वीकृत कार्यक्रम कार्यान्वयनबाट बालबालिकामा न्यूनतम ्यू सिकाइ सनिश् ु चित गरी समग्र विद्यालय शिक्षाको पहुँच, गणस ु ्तर तथा सान्दर्भिकता अभिवद् ृधि गर्न सहजीकरण गर्नु ३) प्रदेश तथा स्थानीय तह र इकाइबाट सञ्चालन हु ने विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजनाअन्तर्गतका कार्यक्रमहरूको कार्यान्वयनमा एकरूपता कायम गरी प्रभावकारी शैक्षिक व्यवस्थापन गर्न मद्दत पर ुय्ाउन , ु ४) वार्षिक कार्यक्रम तर्जुमर्जुा तथा कार्यान्वयनमा प्रभावकारिता अभिवद् ृधि गर्न सम्बन्धित तह/ निकायको भमिू का स्पष्ट गरी अपेक्षित नतिजा हासिल गर्नजिम्मेवार र जवाफदेही बनाउन, ु ५) वार्षिक कार्यक्रम कार्यान्वयन र स्रोत परिचालन एवम प्र् तिवेदन पद्धतिलाई दिशानिर्देश गर्नु/ गर र्नु ाउन, ु ६) नतिजामा आधारित अनगमन प्रण ु ालीको माध्यमबाट कार्यक्रमको प्रभावकारी कार्यान्वयन गरी लक्षित नतिजा सनिश् ु चित गर्नु, र्नु ७) तेस्रो पक्षबाट हु ने कार्यक्रमको प्रभावकारिता मलू्याङ्कन, सामाजिक तथा लेखापरीक्षण लगायतका कार्यलाई आवश्यकताअनसुार सहजीकरण गर्नु । र्नु १.२ कार्यक्रम कार्यान्वयन मार्गदर्शन : कार्यक्रम कार्यान्वयनका लागि ससर्त अनदुानअन्तर्गत प्रदेश, स्थानीय तह जिल्ला एवम्विद्यालयलाई उपलब्ध गराईएको छ । आर्थिक वर २०८० ्ष /८१ को कार्यक्रम तथा बजेट कार्यान्वयन गर्दा देहायका बँदुाहरूलाई विशेष ध्यान दिनपुर्ने छ : 2

१) कार्यक्रम तथा बजेटको प्रभावकारी एवम न् तिजामलक रूपम ू ा कार्यान्वयन गर्नविनियोजन ऐन, २०८०, आव २०८०/८१ को बजेट कार्यान्वयनसम्बन्धी मार्गदर्शन, कार्यक्रम खर्चलाई मितव्ययी तथा प्रभावकारी बनाउनेसम्बन्धी मापदण्ड, २०७८ मा उल्लिखित विषयहरूको पालना गर्ने /गराउने, २) चाल आु र्थिक वरक्ष ा लागि स्वीकृत नर्म्स, प्राप्त निर्देशन र त्यससम्बन्धी अन्य निर्देशनसमेतलाई ध्यानमा राखी यस कार्यान्वयन पस्तिु काको आधारमा तोकिएको कार्यक्रम र बजेट निर्धारित समय सीमाभित्रै सम्पन्न हु ने गरी कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने/ गराउने, ३) स्थानीय तहले स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन¸ २०७४ को परिच्छेद १० दफा ७३ को उपदफा (१) र (२) मा उल्लेख भएबमोजिम खर्च गर्न अख्तियारी हु ने व्यवस्था मिलाउने, ४) सङ्घीय सरकारबाट ससर्त अनदुानका रूपमा स्थानीय तह/प्रदेशमा वित्तीय हस्तान्तरण भएका कार्यक्रमहरूको कार्यान्वयनका लागि योजना निर्माण, कार्यान्वयन, अनगमन त ु था प्रगति प्रतिवेदन तयार गरी सम्प्रेषण गर्ने प्रमख ु जिम्मेवारी बदुाँ न २अनसुार अख्तियारी प्राप्त अधिकारी वा प्रमख प्रश ु ासकीय अधिकृत/ प्रदेशको शिक्षा हेर्ने मन्त्रालयको सचिवको हु ने, ५) गणस ु ्तरीय शिक्षा, प्राविधिक शिक्षा, पर्वाधा ू र, प्रविधिको समचिु त प्रयोग गरी शिक्षा क्षेत्रको गणुात्मक विकास गर्न भगोल एवम ू ् विद्यार्थी सङ्ख्यासमेतका आधारमा प्रारभ्मिक बालविकास तथा शिक्षादेखि माध्यमिक शिक्षासम्मको नक्साङ्कन तयार पारी कार्यान्वयन गर्ने । विद्यालयको अनमुति दिँदा विद्यालय नक्साङ्कन तथा थप हु ने आर्थिक दायित्वसमेतलाई आधार बनाउने । यसरी नयाँ अनमुति दिनपुर्ने विद्यालयमा नेपाल सरकारको सं घीय अनदुान आवश्यकपर्ने भएमा शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयको पर्व ूस्वीकृतिपश्चात मात्र अनमुतिको प्रकिया अगाडि बढाउने । ६) स्थानीय तहले ससर्त अनदुानबाट विद्यालयमा हु ने क्रियाकलापगत बजेट विद्यालयबाट आवश्यक विवरण लिई खातामा निकासा दिने । सोको खर्चको फाँटवारी/बिल भरपाइ विद्यालयमा प्रमाणित गरी अभिलेख राख्ने व्यवस्था मिलाउने, ७) कम्तीमा ६ महिना करार सेवा गरेका कर्मचारीलाई सालवसाली रूपमा १ महिना बराबरको आधारभत प ू ारिश्रमिक बराबरको चाडपर्व खर्च र तोकिएको पोशाक खर्च उपलब्ध गराउने, ८) स्थानीय तह तथा प्रदेश सरकारलाई उपलब्ध ससर्त अनदुान बजेट उपशीरक्ष भित्र रहेका क्रियाकलापलाई यस कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु कामा मल ू क्रियाकलापका रूपमा राखी सोअन्तरगत कार्यान्वयन हु ने क्रियाकलापहरूलाई उपक्रियाकलापमा उल्लेख गरिएको छ । अद्यावधिक शैक्षिक तथ्याङ्कलाई आधार मानी त्रैमासिक रूपमा कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्नुपर्नुर्ने छ । विद्यालय शिक्षा क्षेत्र कार्यक्रमका लागि स्वीकृत क्रियाकलाप तथा सोअन्तर्गतका उपक्रियाकलापका लागि तोकिएको भौतिक तथा वित्तीय लक्ष्य पर ूा भई रकम बचत हु ने र सोही बजेट उपशीरकअन ्ष ्तरगत निःशलु्क पाठ्यपस ु्तक, छात्राका लागि सेनिटरी प्याड, दिवा खाजा कार्यक्रमका लागि स्वीकृत रकम अपग ह ु ु ने भएमा अद्यावधिक/प्रमाणित शैक्षिक तथ्याङ्कका आधारमा स्थानीय तहको निर्णयअनसुार आन्तरिक बजेट हिसाब मिलान गर्न सकिने छ, ९) सामदुायिक विद्यालयका शिक्षकसँग स्थानीय तहले कार्यसम्पादन करार गरी कार्यसम्पादन स्तरलाई वतिृ विकाससँग आबद्ध गने व्यवस्था गर्ने, १०) विषयगत र विद्यार्थी अनपुातको आधारमा शिक्षक दरबन्दी पनर ु ावलोकन गर्ने, ११) हरेक स्थानीय तहमा कम्तीमा एक विद्यालयलाई स्मार्ट विद्यालय बनाई प्रविधिको माध्यमबाट पठनपाठन हु ने व्यवस्था मिलाउने, १२) स्थानीय तहले विद्यालयमा स्वास्थ्य चेतना अभिवद् ृधि गर्न स्वास्थ्य सं स्थासँगको समन्वय र सहयोगमा प्रत्येक शैक्षिक सत्रको सरुमु ा सबै विद्यार्थीको अनिवार्य रूपमा आँखा, कान लगायतका आधारभत स ू ्वास्थ्य परीक्षणको व्यवस्था मिलाउने । प्रदेश तहबाट सञ्चालित यससम्बन्धी कार्यक्रम कार्यान्वयनमा सहजीकरण गर्न स्वास्थ्य सं स्थाबिच सहकार्य गर्ने प्रबन्ध मिलाउनकुा साथै विद्यार्थी विद्यालय भर्ना हु नपुर्व ू बालबालिकाको अपाङ्गताको प्रारम्भिक लेखाजोखा गर्ने प्रबन्धसमेत मिलाउने, १३) स्थानीय तथा प्रदेश सरकारले ससर्त अनदुानमा हस्तान्तरित कार्यक्रम र बजेटलाई आफ्नो नीति.कार्यक्रम एवम बजेटम ् ा अनिवार्य रूपले समावेश गर्ने । उक्त कार्यक्रमहरू भकु्तानीमा दोहोरोपन नहु ने गरी आवश्यकताअनसुार आफ्नो स्रोतबाट बजेट थप गरी कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्न सकिने, १४) स्थानीय तहमा वित्तीय हस्तान्तरण भएका कार्यक्रम केन्द्रको वेबसाइट (www.cehrd.gov.np) मा रहेको च. न. १६५ मिति २०८०।०३।०५ को पत्रमा उल्लेख भएअनसुारको भौतिक लक्ष्य तथा बजेटलाई आधार मानी कार्यान्वयन गर्ने । 3

१५) स्थानीय तहसँग प्रभावकारी समन्वय एवम क् ार्यसम्पादनमा सहजीकरण गर्नका लागि शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइले जिल्लाभित्रका स्थानीय तहका शिक्षा शाखा प्रमखहरू व ु ा प्रमखले तोके को पद ु ाधिकारीसहितको सं यन्त्रनिर्माण गर्ने । सं यन्त्रका पदाधिकारीसँग मासिक, त्रैमासिक रूपमा बैठक, छलफल, अन्तरक्रिया आयोजना गर्ने, १६) स्थानीय तहले साक्षर एवम अ् निवार्य तथा नि:शलु्क शिक्षा सनिश् ु चितताको घोषणा गर्न विशेष कार्ययोजना निर्माण गरी कार्यान्वयन गर्ने, १७) स्थानीय तहका लागि निर्धारण हु ने अनदुान विद्यालयबाट भरिने शैक्षिक तथ्याङ्क (IEMIS) मा आधारित हु ने र विद्यालयले तथ्याङ्क नभरेका/अद्यावधिक नगरेका कारणबाट स्थानीय तहले पाउने अनदुानमा फरक पर्न जाने भएकाले आफ्नो मातहतका सवै सामदुायिक तथा सं स्थागत विद्यालयहरूलाई IEMIS अनिवार्य रूपले भर्न/अद्यावधिक गर्न लगाउने । स्थानीय तहले विद्यालयबाट अद्यावधिक गरिएको शैक्षिक शत्र २०८० को तथ्याङ्कको सत्यापन गर्ने र सत्यापन भएको तथ्याङ्कका आधारमा अनदुान निकासा दिने , १८) एकीकृत शैक्षिक सचनू ा प्रणाली सञ्चालन तथा व्यवस्थापन निर्देशिका,२०७८बमोजिम तोकिएका कार्यहरूको प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्ने/गराउने, १९) स्थानीय तहले विद्यालयमा विभिन्न शीरकहरूम ्ष ा गरिएको निकासा कार्यान्वयनको अवस्था अनगमन ग ु र्न सम्बन्धित विषयगत/ प्राविधिक/ सरोकारवालाहरूको सहभागितामा अनगमन ग ु र्ने व्यवस्था मिलाउने, २०) आवासीय शैक्षिक सविधा ु सञ्चालन गर्ने विद्यालयले खानाको साप्ताहिक मेन तय ु ार गरी मेनबमो ु जिम खाना खवुाउने प्रबन्ध मिलाउने । दिवा खाजा कार्यक्रम सञ्चालित सबै सार्वजनिक विद्यालयले शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रले सार्वजनिक गरेको मापदण्डबमोजिम हु ने गरी दिवा खाजाको प्रबन्ध मिलाउने । स्वीकृत साप्ताहिक खाना/खाजाको मेन सबैले देख ु ्ने गरी टाँस्ने व्यवस्था गर्ने । २१) स्वीकृति/अनमुति प्राप्त विशेष/एकीकृत शिक्षा कार्यक्रम (नेपाल सरकारबाट सालवसाली अनदुान प्राप्त गर्ने विशेष विद्यालयसमेत) सञ्चालित सामदुायिक विद्यालयलाई अन्य सामदुायिक विद्यालयले प्राप्त गर्ने विद्यालय सञ्चालन खर्च, छात्रवत्तिृ , दिवा खाजा, सेनिटरी प्याड जस्ता अनदुान दोहोरो नपर्ने गरी उपलब्ध गराउने । २२) अपाङ्गता भएका बालबालिकाका लागि अभिभावकहरूको सं स्थाबाट सञ्चालित शैक्षिक कार्यक्रममा सहभागी विद्यार्थीहरूका लागि दोहोरो नपर्ने गरी पाठ्यपस ु्तक छात्रवत्तिृ , दिवा खाजा, सेनिटरी प्याड अनदुान उपलब्ध गराउने । यसका लागि त्यस प्रकृतिका कार्यक्रमहरूको नजिकको सामदुायिक विद्यालयसँग आबद्धता गराउने व्यवस्था मिलाउने । यसरी आबद्ध भएका कार्यक्रमका बालबालिकाहरूको विवरण आबद्धता कायम भएका विद्यालयले IEMIS अनिवार्य भर्ने र सोका आधारमा स्थानीय तहले उल्लिखित विषयका अनदुान विद्यालयलाई उपलब्ध गराउने । २३) आधारभत तहम ू ा अध्ययनरत विद्यार्थीका लागि विद्यालयले छात्रवत्तिृ रकम उपलब्ध गराउँदा छात्रवत्तिृ रकम सम्भव भए सम्म बैङ्कमार्फत उपलब्ध गराउने सो नभएमा भरपाइ गरी रकम उपलब्ध गराउने । माध्यमिक तहको हकमा विपन्न लक्षित छात्रवत्तिृ कार्यान्वयन मापदण्ड, २०७८बमोजिम गर्ने । आवासीय शैक्षिक छात्रवत्तिृ को हकमा विद्यालय छात्रवत्तिृ व्यवस्थापन निर्देशिका, २०७४बमोजिम गर्ने, २४) प्रदेशको शिक्षा हेर्ने मन्त्रालयले सङ्घीय सरकारबाट प्राप्त ससर्त अनदुानको कार्यक्रम र बजेटको अख्तियारी प्राप्त भएको मितिले पन्ध्र दिनभित्र आफ्नो मातहतका निकायहरूको कार्यजिम्मेवारीअनसुार कार्यान्वयन गर्न अख्तियारी उपलब्ध गराउने, २५) शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइले स्थानीय तहमा सञ्चालन हु ने वार्षिक शैक्षिक कार्यक्रम कार्यान्वयनका लागि आवश्यक शैक्षिक तथ्याङ्क र अभिलेखको उपलब्धता, क्षमता विकासमा सहजीकरण लगायतका प्राविधिक सहयोग उपलब्ध गराउने, २६) शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइले कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु काका सम्बन्धमा जिल्लाभित्रका स्थानीय तहका सम्बन्धित विषय क्षेत्रका पदाधिकारीलाई तथा स्थानीय तहले स्थानीय तहभित्रका विद्यालय एवम अन ् ्य सरोकारवालाहरूलाई अभिमखीकरण ग ु र्ने, २७) स्थानीय तहमा शिक्षा¸ यवुा तथा खेलकुद शाखा/महाशाखा प्रमखको स ु ं योजकत्वमा स्थानीय तहको कार्यक्षेत्रभित्रक्रियाशील गैह्र सरकारी सङ्घसं स्थासमेतको प्रतिनिधित्व रहने गरी स्थानीयस्तरको शिक्षा समह (Education Cluster) ग ू ठन गर्ने । यसरी गठन भएको स्थानीयस्तरको शिक्षा समहले ू जिल्ला/प्रदेश/सङ्घीय तहको शिक्षा समहसँग समन ू ्वय गरी कार्यसम्पादन गर्ने, 4

२८) प्रदेश र स्थानीय तहमा बालिका तथा समावेशी शिक्षा सञ्जाल गठन, क्षमता विकास र विस्तार गर्ने तथा  सोसँग सम्बन्धित कार्यमा विकास साझेदार सङ्घसं स्थाहरूसँग समन्वय र सहकार्य गर्ने, २९) स्थानीय तहले आफ्नो कार्यक्षेत्रभित्र शैक्षिक क्षेत्रमा क्रियाशील गैर सरकारी सं स्था/समदुायमा आधारित सं स्था/सामदुायिक सिकाइ केन्द्रहरू (I/NGOs/CBOs/CLCs) सँगको समन्वयमा कार्यक्रमको प्रकृतिअनसुार साझेदारीमा कार्यक्रम कार्यान्वयनका लागि वार्षिक कार्यक्रम कार्यान्वयन योजना तयार गरी स्थानीयस्तरको शिक्षा समह (Education Cluster) ू समेतको समन्वयमा कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने, प्रदेश तथा स्थानीय तहमा कार्यान्वयन हु ने कार्यक्रमको अनगमनको द ु ायित्व सम्बन्धित तहको हु ने छ । सं ङ्घीय निकाय र शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइ एवम प्रदेश सरक ् ारबाट अनगमन ग ु र्दा स्थानीय तहबाट आवश्यक सहयोग,समन्वय र सहजीकरण गर्नुपर्नुर्ने, ३०) तोकिएको समयमा तथ्याङ्क नभर्ने र झठुो विवरण दिने प्र.अ. र त्यस्तो विवरण प्रमाणित गर्ने पदाधिकारीसमेतलाई काननअन ु सुार कारवाही हु ने भएकाले यथार्थविवरण भएको यकिन गरी प्रमाणीकरण गर्ने गराउने, ३१) विद्यालयले यस पस्ति ु कामा उल्लेख भएका कार्यक्रम सञ्चालन गर्न आवश्यक बजेट त्रैमासिक रूपमा स्थानीय तहमा माग गर्ने । स्थानीय तहले प्राप्त माग फारामलाई अद्यावधिक तथ्याङ्कसँग रूज गरी य ु थाशीघ्र छिटो अनदुान दिने व्यवस्था मिलाउने । विद्यालयबाट वितरण गरिने प्रति विद्यार्थी लागतको आधारमा खर्च गरिने छात्रवत्तिृ , नि:शलु्क पाठ्यपस ु्तक लगायतका कार्यक्रम सार्वजनिक गर्ने । नि:शलु्क पाठ्यपस ु्तकको रकम विद्यालयमा निकासा दिँदा स्वीकृत मलू्यसचीक ू ा आधारमा विद्यार्थीलाई सेटमा नै उपलब्ध गराउनपुर्ने छ र सोको जानकारी शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइलाई दिनपुर्ने, ३२) स्थानीय तहबाट विद्यालयमा रकम निकासा दिँदा अनदुान शीरक, ग ्ष र्नुपर्नुर्ने काम र बजेट उल्लेख भएको अनदुान निकासा पत्र विद्यालयलाई उपलब्ध गराई सोको समष्टिगत विवरण स्थानीय तहको वेबसाइटमा राख्ने व्यवस्थासमेत मिलाउने¸ ३३) ससर्त अनदुानअन्तर्गत वित्तीय हस्तान्तरण भई स्थानीय तहमार्फत सोझै विद्यालयमा अनदुान जाने र विद्यालयबाटै कार्यान्वयन हु ने कार्यक्रमको अनदुान रकममा कन्टिनजेन्सी वापतको रकम कट्टा नगरी तोकिएको रकम सम्बन्धित विद्यालयको खातामा उपलब्ध गराउनपुर्ने, ३४) भौतिक सविधा ु विस्तारका लागि तोकिएको ससर्त अनदुान रकम अपर्याप्त भएमा स्थानीय तहले स्वीकृत लागत अनमुानका आधारमा आफ्नो स्रोतबाट थप गर्न सक्ने छ । निर्माण कार्यको प्राविधिक सपर ु िवेक्षण एवम प्रश् ासनिक अनगमन ग ु र्नु स्थानीय र्नु सरकारको दायित्व हु ने¸ ३५) प्रत्येक विद्यालयले IEMIS बाट विद्यार्थी परिचय पत्रविकास गरी वितरण गर्ने । विद्यार्थीले प्राप्त गर्ने सबै किसिमका सविधा ु का लागि परिचय पत्र अनिवार्य गर्ने । IEMIS बाट प्राप्त School Report Card प्रिन्ट गरी सार्वजनिक गर्नुकर्नुा साथै सामाजिक परीक्षणमा उपयोग गर्ने¸ ३६) विद्यालय सामाजिक परीक्षण मापदण्ड, २०७८ अनसुार सबै विद्यालयहरूलाई अनिवार्य रूपमा सामाजिक परीक्षण गर्ने लगाउने । मापदण्डबमोजिम विद्यालयको प्राप्ताङ्कका आधारमा उच्चदेखि न्यून अङ ्यू ्क प्राप्त गर्ने विद्यालयको नामावली प्रकाशन गर्ने र सधा ु रका लागि योजनाबद्ध रूपमा कार्य गर्ने, ३७) यस कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु कामा उल्लेख गरिएका क्रियाकलापहरूहरूलाई कार्यसम्पादन सचकको रूपम ू ा तयार गर्ने र सो सचकक ू ा आधारमा सबै तह तथा निकायमा अनगमन गरी क ु ार्यसम्पादन नतिजाप्रति सम्बन्धित व्यक्ति/पदाधिकारीलाई जवाफदेही बनाउने व्यवस्था गर्ने । विद्यालयबाट सञ्चालन हु ने क्रियाकलाप कार्यान्वयनको मखु्य जिम्मेवारी प्रधानाध्यापकको हु ने गरी स्थानीय तहले अनगमन स ु चक ू निर्माण गरी अनगमन ग ु र्ने/ गराउने, ३८) राष्ट्रिय पाठ्यक्रम प्रारूप, २०७६अनसुार कक्षा ११ र १२ मा विषयगत पाठ्यक्रम कार्यान्वयन भएको सन्दर्भमा स्थानीय तहले कक्षा ११ र १२ सञ्चालन भएका विद्यालयका प्रधानाध्यापकको बैठक राखी विद्यालयगत रूपमा पठनपाठन गर्ने विषय पहिचान गर्ने । स्थानीय तहभित्र जीव विज्ञान, भौतिक विज्ञान तथा रसायन विज्ञान विषय पठनपाठनको आवश्यकता र सम्भाव्यताको पहिचान गर्ने । यसरी पहिचान भएका विद्यालयमा आधारमा उक्त विषयहरूको पठनपाठन गर्ने व्यवस्था मिलाउने । यस प्रकारका विद्यालयको पर्वाधा ू र विकासलाई पठनपाठन हु ने विषयसँग आबद्ध गर्ने, स्रोत व्यवस्थापन र शिक्षक व्यवस्थापन गर्ने/गराउने¸ ३९) विद्यालय शिक्षामा हाल भइरहेको लगानीका आधारमा स्थानीय तहभित्र विद्यालयगत र स्थानीय तहको प्रति विद्यार्थी लागत 5

निकाल्ने र हाल भइरहेका विद्यालयको भौगोलिक अवस्था, जनघनत्व लगायतका आधारमा विद्यालयको तह थपघट¸ समायोजन/एकीकरण तथा बन्द गर्ने । अनिवार्य तथा नि:शलु्क शिक्षासम्बन्धी ऐन, २०७५ एवम्नियमावली २०७७ का आधारमा सबै बालबालिकालाई विद्यालय शिक्षामा भर्नाको सनिश् ु चितता गर्न वैकल्पिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने लगायतका आधारमा विद्यालय नक्साङ्कन गर्ने र र सोको प्रतिवेदन यस केन्द्रमा पठाउने, ४०) यस कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु कामा उल्लिखित कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्दा पस्ति ु कामा रहेका प्रावधानका साथै प्रचलित ऐन,काननको प्र ु तिकूल नहु ने गरी प्रदेश र स्थानीय तहबाट कार्य प्रक्रिया वा कार्यान्वयन मापदण्ड विकास गरी कार्यान्वयन गर्न सकिने, ४१) यस पस्ति ु कावमोजिम कार्यान्वयन हु ने तथा प्रदेश एवम स्थानीय तहब ् ाट आन्तरिक स्रोतबाट तय भएका कार्यक्रमलाई कार्यान्वयन सहजीकरण गर्न एकीकृत कार्यक्रम कार्यान्वयन मापदण्ड विकास गरी कार्यान्वयन गर्न सकिने छ । १.३ आर्थिक अनु शासन तथा वित्तीय प्रतिवेदन १) एक बजेट उपशीरकम ्ष ा विनियोजन भएको रकम अर्को सब-बजेट उपशीरकम ्ष ा खर्च नगर्ने, स्वीकृत नर्म्सको परिधिभित्र रहेर कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु कामा उल्लेख गरिएका आधार र प्रक्रिया अनरूप ख ु र्च लेख्ने व्यवस्था मिलाउने, २) वैदेशिक स्रोत समावेश भएको बजेट उपशीरकअन ्ष ्तर्गतका क्रियाकलापहरूमा विनियोजित बजेट खर्च गर्दा मल ू क्रियाकलापमा विनियोजित कुल रकमलाई दातृनिकायगत स्रोत अनपुात यकिन गरेर मात्र सोही अनपुातमा वैदेशिक स्रोतको रकमसमेत खर्च गर्ने, ३) विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजनाका सं यकु्त वित्तीय साझेदार (Joint Financing Partners) सँग नेपाल सरकारले गरेको सम्झौतामा आयोजना कार्यान्वयन गर्ने (Implementing Agency) निकायले प्रत्येक त्रैमासिक सकिएको ४५ दिनभित्र वित्तीय अनगमन प्र ु तिवेदन (Financial Monitoring Report - FMR) पेस गर्नुपर्नुर्ने व्यवस्था रहेको छ । सो व्यवस्था कार्यान्वयन गर्न प्रत्येक स्थानीय तहले त्रैमासिक अवधि समाप्त भएको १५ दिनभित्र सम्बन्धित कोष तथा लेखा नियन्त्रक कार्यालय (कोलेनिका) मा “मलेप फाराम न.. २७५ को अनसुची ७ र ८ (ख)” बमो ू जिम प्रतिवेदन गर्ने र सोको एक/ एक प्रति शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्र (योजना तथा अनगमन श ु ाखा र आर्थिक प्रशासन शाखा) तथा सम्बन्धित शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइमा पठाउनपुर्ने छ । प्रतिवेदन पेस नभएसम्म कोलेनिकाले त्रैमासिक निकासा रोक्का राख्न सक्ने छ । ( प्रतिवेदनको ढाँचा अनसुची १४ म ू ा समावेश छ ।) ४) शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइले जिल्लास्थित स्थानीय तहहरू तथा कोष तथा लेखा नियन्त्रक कार्यालयसँग समन्वय गरी सबै स्थानीय तहको एकीकृत त्रैमासिक प्रगति प्रतिवेदन त्रैमासिक अवधि समाप्त भएको २५ दिनभित्र केन्द्रमा अनिवार्य रूपमा पठाउने, ५) सबै प्रदेश सरकार/स्थानीय तहले वित्तीय हस्तान्तरण भएको ससर्त अनदुानका कार्यक्रमहरूको महालेखा परीक्षक कार्यालयबाट अन्तिम लेखापरीक्षण गराउनपुर्ने छ । साथै लेखा परीक्षणबाट औँल्याइएका बेरूजको समयमै ु फछ्‌र्यौट तथा सम्परीक्षण गराउने दायित्व सम्बन्धित प्रदेश सरकार/स्थानीय तहको हु ने । बेरुज सम ु ्परीक्षण तथा फर्स्यौटको विवरण त्रैमासिक रूपमा शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्र(आर्थिक प्रशासन शाखा) मा पठाउने, ६) माथि “ग” तथा “घ”बमोजिमको कार्य नगरेका कारण वैदेशिक अनदुान तथा ऋणको सोधभर्ना हु न नसके मा वा दात- ृ निकायलाई अनियमित खर्च (In-eligible Expenditure) फिर्ता गर्नुपरेम र्नु ा सम्बन्धित प्रदेश सरकार तथा स्थानीय तहको आगामी आ.व.को वित्तीय समानीकरण अनदुानबाट कट् टा गर्न शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रले अर्थ मन्त्रालयमा अनरो ुध गरी पठाउन सक्ने छ । ७) सङ्घीय सरकारबाट ससर्त अनदुानका रूपमा प्राप्त बजेट तथा कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्दा नेपाल सरकार अर्थ मन्त्रालयबाट स्वीकृत कार्य सञ्चालन निर्देशिकामा उल्लिखित खर्च गर्ने मापदण्ड (Norms) का आधारमा मात्र गर्ने¸ ८) विद्यालयमा हु ने खरिद कार्य प्रचलित आर्थिक कार्यविधि तथा वित्तीय उत्तरदायित्व ऐन, २०७६ तथा नियमावली तथा सार्वजनिक खरिद ऐन, २०६३ तथा सार्वजनिक खरिद नियमावली, २०६४, विद्यालय खरिद दिग्दर्शन र विद्यालय लेखाङ्कन दिग्दर्शनका आधारमा गर्ने । सो कार्यको अनगमन स्थानीय तहले ग ु र्ने व्यवस्था मिलाउनपुर्ने छ । (विद्यालय खरिद दिग्दर्शन, विद्यालय लेखाङ्कन दिग्दर्शन शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रको वेबसाइट (www.cehrd.gov.np) बाट प्राप्त गर्न सकिने, 6

९) ससर्त अनदुानबाट सञ्चालन हु ने विद्यालयका शैक्षिक कार्यक्रमहरू स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ ले गरेका व्यवस्थासमेतको आधारमा हु ने भएकाले लेखा परीक्षणबाट कायम भएको बेरूजुफछ्‌र्यौट गर्ने जिम्मा सम्बन्धित स्थानीय तहको हु ने छ । बेरुजुफर्स्यौटका लागि आवश्यक प्रमाण कागजात र विवरणहरू पेस गर्ने दायित्व सम्बन्धित विद्यालयको हु ने छ । साविकको जिल्ला शिक्षा कार्यालयको नाममा कायम भएका बेरूजुफर्स्यौट तथा सम्परीक्षण गराउने कार्य हालको शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइको हु ने छ । बेरुजुफछ्‌र्यौटका लागि आवश्यक कागजातसहित विद्यालयले प्राविधिक सहयोगका लागि स्थानीय तहमा अनरो ुध गर्नुपर्नुर्ने छ । बेरुजुफर्स्यौटको कार्यका लागि इकाइ तथा विद्यालयले मागेको प्राविधिक सहयोग स्थानीय तहले उपलब्ध गराउनपुर्ने¸ १०) स्वीकृत कार्यक्रमको कार्यान्वयन योजना, खरिद योजना र अनगमन योजन ु ाबमोजिमको कार्यक्रम कार्यान्वयन अवस्थाको त्रैमासिक रूपमा स्थानीय/ प्रदेश तहमा प्रगति समीक्षा गरी तोकिएको ढाँचामा त्रैमासिक अवधि समाप्त भएको १५ दिनभित्र स्थानीय तहले शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइमार्फत तथा प्रदेशले सोझै शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रमा अनिवार्य रूपमा प्रतिवेदन पठाउने, ११) स्थानीय तहले बेरूजुफर्स्यौट कार्यलाई उच्च प्राथमिकता दिने । म.ले.प. प्रतिवेदनमा औँल्याएका बढी अनदुान, दोहोरो अनदुानका सन्दर्भमा विद्यालयबाट सो रकम फिर्ता गराउने काम चाल आु र्थिक वरको प ्ष हिलो त्रैमासिकभित्रै गरिसक्नुपक्नुर्ने छ । यसरी वढी वा दोहोरो अनदुान गएका विद्यालयले रकम फिर्ता नगरेमा ती विद्यालयहरूको अनदुान रोक्का गर्ने । विद्यालयबाट फिर्ता गराएको अनदुान रकमको बैङ्क भौचरसहितको विवरण महालेखा परीक्षकको कार्यालयमा पेस गरी बेरूजुफर्छ्यौटको व्यवस्था मिलाउने र सोको प्रतिवेदन शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइ र शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रमा अनिवार्य रूपमा पठाउने, १२) महालेखा परीक्षकको कार्यालयबाट सार्वजनिक प्रतिवेदनमा औँल्याइएका बेरुजहरूल ु ाई प्राथमिकता साथ फर्स्यौट गर्नुपर्नुर्ने¸ १३) राष्ट्रपति शैक्षिक सधा ु र कार्यक्रमअन्तरगत कार्यक्रम तथा बजेट प्राप्त गर्ने विद्यालयले राष्ट्रपति शैक्षिक सधा ु र कार्यक्रम कार्यान्वयन कार्यविधि तथा केन्द्रबाट प्राप्त हु ने कार्यप्रक्रियाअनसुार कार्यसम्पादन गर्नुपर्नुर्ने¸ १४) विद्यालयको आर्थिक कारोवारको लेखाङ्कन गर्दा सक्कल बिल भरपाई लगायत आवश्यक कागजात सं लग्न राखी अभिलेखन गर्ने व्यवस्था मिलाउने । विद्यालयको भौतिक निर्माणसम्बन्धी कार्यहरू सम्पन्न भएपश्चात कार्यसम्पन्न प्रतिवेदन तयार गरी लेखा परीक्षणको व्यवस्था मिलाउनपुर्ने । महालेखा परीक्षकको कार्यालयबाट डोर खटिई आएका बखत स्थानीय तहले आवश्यक प्रमाण जटुाई सम्परीक्षण गराउने, १५) स्थानीय तहले विद्यालयमा जाने सबै प्रकारका अनदुानहरूलाई प्रभावकारी तथा सक्षमरूपमा कार्यान्वयन गर्न अनदुान व्यवस्थापन प्रणाली (Grant Management System)बमोजिम देहायअनसुार अनदुान निकासा कार्यान्वयन गर्नुपर्नुर्ने : क) विद्यालयलाई अनदुान निकासा गर्दा यस पस्ति ु कामा उल्लेख भएका मापदण्ड तथा प्रक्रिया अनिवार्य रूपमा परिपालना गर्ने, ख) प्रत्येक विद्यालयले बजेट निकासा माग गर्दा अघिल्लो आ.व. वा त्रैमासिकमा निकासा भएको बजेटको प्रगति विवरण, अनदुान मागको विवरण, विद्यालय व्यवस्थापन समितिको निर्णय र शैक्षिक तथ्याङ्कसहित स्थानीय तहमा अनिवार्य रूपमा पेस गर्नुपर्नुर्ने, ग) स्थानीय तहले विद्यालयमा बजेट निकासा दिँदा विद्यालयबाट पेस हु ने प्रगति विवरणलाई आधार बनाउनपुर्ने छ । १६) प्रदेश तथा स्थानीय तहमा ससर्त अनदुानको वित्तीय हस्तान्तरण तथा सोसम्बन्धी अन्य व्यवस्था अनसुची १२ म ू ा रहेको अर्थमन्त्रालयको मार्गदर्शनबमोजिम हु ने छ । शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइले केन्द्रबाट प्राप्त मार्गदर्शनअनसुार खर्च गर्ने व्यवस्था मिलाउने गरी सहजीकरण गर्नुपर्नुर्ने छ । १७) यो कार्यक्रम कार्यान्वयन पस्ति ु का कार्यसञ्चालन निर्देशिका २०७७, सार्वजिनक खर्चलाई मितव्ययी र प्रभावकारी बनाउने सम्बन्धी मापदण्ड २०७८ र मौजदुा अन्य काननसँग ब ू ाझिएमा यो पस्ति ु कामा उल्लिखित विषयहरू बाझिएको हदसम्म अमान्य हु ने छ । 7

१.४ स्थानीय तह, प्रदेश सरकार तथा इकाइबाट पेस गर्नुपर्ने प्रतिवेदनहरू १) प्रदेश तथा स्थानीय तहमा ससर्त अनदुानमा वित्तीय हस्तान्तरण भएका क्रियाकलाप तथा उपक्रियाकलापसहितको त्रैमासिक तथा वार्षिक भौतिक तथा वित्तीय प्रगति विवरण शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयबाट विकास भएको अनलाइनमा आधारित सफ्टवेयरमा प्रविष्टि गर्ने । २) प्रत्येक प्रदेश तथा स्थानीय तहले ससर्त अनदुानका रूपमा वित्तीय हस्तान्तरण भएका कार्यक्रमहरूको त्रैमासिक रूपमा अनसुची ू ११ को क्रियाकलापगत प्रगति प्रतिवेदनका अतिरिक्त तपसिलअनसुारका विषयको प्रगति विवरणको Hard Copy तथा Soft Copy केन्द्रमा अनिवार्य रूपले पठाउनपुर्ने छ । यस कार्यमा शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइले विशेष समन्वय र सहजीकरण गर्नुपर्नुर्ने छ । ३) ससर्त अनदुानका अतिरिक्त प्रदेश तथा स्थानीय तहबाट चाल आवक ु ा लागि तय भएका कार्यक्रम (प्रदेश तथा स्थानीय तह) ४) प्रदेश शिक्षा तालिम केन्द्रबाट सञ्चालन भएका तालिमका सम्पन्न गर्ने शिक्षक/कर्मचारीको तह, विद्यालय/कार्यालय र विषय खलु्ने नामनामेसी विवरण (प्रदेश तह) ५) शिक्षक दरबन्दी मिलानको प्रगति विवरण (प्रदेश तह, जिल्ला तथा स्थानीय तह) ६) विद्यालय लेखा प्रणाली (School Accounting System-SAS) कार्यान्वयन गर्ने विद्यालयको नाम नामेसी विवरण (इकाइ ) ७) तोकिएको सचकू ाङ्कका आधारमा कार्यसम्पादन सम्पन्न गर्ने विद्यालयलाई कार्यसम्पादनमा आधारित अनदुान (Performance Based Grants) प्राप्त गर्ने विद्यालयको नाम तथा ठेगाना (स्थानीय तह) ८) शिक्षक दरबन्दी तथा शिक्षक अनदुान प्राप्त नगरेका आधारभत स ू ामदुायिक विद्यालयहरूलाई एकमष्ठ अन ु दुान प्राप्त गर्ने विद्यालयको नाम तथा ठेगाना (स्थानीय तह) ९) ससर्त अनदुानमा वित्तीय हस्तान्तरण भएका क्रियाकलापअन्तर्गतका उपक्रियाकलापगतरूपमा विद्यालयमा भएको निकासा खलु्ने बले ुटिन, निकासा सिट वा निकासा पत्र (स्थानीय तह) १०) पढ् दै कमाउदै कार्यक्रम कार्यान्वयन भएका विद्यालयको कार्यप्रगति ( स्थानीय तह) ११) राष्ट्रपति शैक्षिक सधा ु र कार्यक्रमअन्तरगतका कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने विद्यालयको कार्य प्रगति ( इकाइ र स्थानीय तह) १२) नमनुा विद्यालय विकासका लागि छनोट भएका विद्यालयहरूको भौतिक निर्माण एवम शै ् क्षिक कार्यक्रमको प्रगति ( इकाइ र स्थानीय तह) १३) माध्यमिक तह (कक्षा ९-१०) र आधारभत तह (कक् ू षा ६-८) तर्फ अङ्ग्रे जी, गणित र विज्ञान विषय शिक्षणका लागि शिक्षण सहयोग अनदुान प्राप्त गर्ने विद्यालयको नामावली (स्थानीय तह) १४) विज्ञान प्रयोगशाला र पस ु्तकालय अनदुान प्राप्त विद्यालयको नामावली (स्थानीय तह) १५) स्थानीय तहमा कार्यरत शिक्षा¸ यवुा तथा खेलकुद शाखा/महाशाखा प्रमखको अ ु द्यावधिक नामनामेसी¸ सम्पर्क नम्बर र इमेल ठेगानासहितको विवरण (शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइ) १.५ कार्यक्रम कार्यान्वयन पुस्तिका परिमार्जन/ससं ोधन १) यस पस्ति ु कामा उल्लेख गरिएका प्रावधानहरूका सम्बन्धमा कुनै द्विविधा भएमा शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रले प्रष्ट पार्न सक्ने छ । यस पस्ति ु कामा कुनै सं शोधन/परिमार्जन गर्नुपरेम र्नु ा औचित्यका आधारमा केन्द्रले गर्न सक्ने छ । सोको जानकारी शिक्षा¸ विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयमा दिनपुर्ने छ । 8

खण्ड २ स्थानीय तहबाट सम्पादन हने सस ु र्त अनदु ानका सब बजेट उपशीर्षकहरूको कार्यक्रमका कार्यान्वयन प्रक्रिया एवम माप ् दण्ड

२. स्थानीय तहबाट सम्पादन हु ने ससर्त अनु दानका सब बजेट उपशीर्षकहरूका कार्यक्रमका कार्यान्वयन प्रक्रिया एवम माप ् दण्ड यस खण्डमा सबैका लागि शिक्षा - आधारभत तह ( ब.उ.शी.न..३५००००१४), म ू ाध्यमिक तह (ब.उ.शी.न. ३५००००१५), विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजना - (प्रदेश तथा स्थानीय तहका लागि) (ब.उ.शी.न.. ३५००१८०१), प्राविधिक शिक्षा तथा व्यावसायिक तालिम परिषद (् विशेष कार्यक्रमसमेत) (ब.उ.शी.न.. ३५०४१०११) द्वन्द्वपीडित परिवार शिक्षा कार्यक्रम (सहिद प्रतिष्ठानमार्फत सञ्चालन हु ने) (ब.उ.शी.न.. ३५०००१०५) बाट स्थानीय तहमा वित्तीय हस्तान्तरण भई गएका ससर्त अनदुानका शैक्षिक कार्यक्रमहरूको कार्यान्वयन प्रक्रिया निम्नानसुार हु ने छ : २.१ शिक्षकको तलब भत्ता: सबैका लागि शिक्षा - आधारभू त तह एवम माध ् ्यमिक तह २.१.१ क्रियाकलाप न.. १.१.३.३. आधारभू त तहका स्वीकृत दरबन्दीका शिक्षक, राहत अनु दान शिक्षकका लागि तलब भत्ता अनु दान (विशेष शिक्षा परिषद्अन्तर्गतका शिक्षक/कर्मचारीसमेत) २.१.२ क्रियाकलाप न.. १.१.३.४. माध्यमिक तहका स्वीकृत दरबन्दीका शिक्षक, राहत अनु दान शिक्षक लागि तलब भत्ता अनु दान (विशेष शिक्षा परिषद्अन्तर्गतका शिक्षक/कर्मचारी, प्राविधिक धारका प्रशिक्षक र सहायक प्रशिक्षकसमेत) क) स्थानीय तहले कार्यरत शिक्षकको तलब भत्ता निर्धारण गर्दा केन्द्रको च.न. १८९ मिति २०७६।११।१२ को पत्र र केन्द्रको वेबसाइट (www.cehrd.gov.np) मा प्रकाशित विवरणअनसुार यकिन भएको दरबन्दीलाई “शिक्षक दरबन्दी (मिलान तथा व्यवस्थापन) कार्यविधि २०७६”अनसुार मिलान/व्यवस्थापन अद्यावधिक गर्ने कार्य आर्थिक वरको प्र ्ष थम त्रैमासिकभित्र अनिवार्य सम्पन्न गर्ने । यसरी कायम भएका विद्यालयगत/विषयगत दरबन्दी, शिक्षक अनदुान कोटा (राहतसमेत), प्राविधिक धारतर्फका अनदुानमा कार्यरत शिक्षक तथा प्रशिक्षक, विशेष शिक्षा परिषदअन ् ्तर्गत सञ्चालनमा रहेका विद्यालयहरूले सालबसाली पाउँदै गरेको अनदुानमा कार्यरत शिक्षक तथा कर्मचारीको विवरण प्रमाणित गरी राख्ने व्यवस्था मिलाउने । सोका आधारमा विद्यालयबाट प्राप्त माग फाराम रूज गरी स ु ्वीकृत दरबन्दी तथा अनदुानका शिक्षकका लागि तलबभत्ता अनदुान उपलब्ध गराउने । राष्ट्रिय किताबखाना (शिक्षक) बाट तोकिएको ढाँचामा तयार पारिएको स्थायी शिक्षकको तलबी प्रतिवेदन शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइमार्फत राष्ट्रिय किताबखाना (शिक्षक) बाट पारित गराई सो आधारमा र विद्यालयको माग फाराम बिच भिडान गराई अनदुान निकासा दिने व्यवस्था मिलाउने । शिक्षकको तलब भत्ता हिसाब गर्दा अनसुची १८ म ू ा रहेको तलबमानका आधारमा गर्ने । यस क्रियाकलापमा देहायका शिक्षकको तलबभत्ता समावेश गरिएको छ: १) आधारभत तह कक् ू षा १-५ (प्राथमिक तह) र कक्षा ६-८ (निम्नमाध्यमिक तह) मा कार्यरत शिक्षकको तलब भत्ता (स्वीकृत दरबन्दीमा कार्यरत स्थायी तथा अस्थायी/करार र शिक्षण अनदुान कोटा (राहत) मा कार्यरत शिक्षक) २) माध्यमिक तहको कक्षा ९-१० मा कार्यरत शिक्षक (माध्यमिक शिक्षक) को तलब भत्ता (स्वीकृत दरबन्दीमा कार्यरत स्थायी तथा अस्थायी/करार र शिक्षण (राहत) अनदुान कोटा (राहत) मा कार्यरत शिक्षक) ३) माध्यमिक तह (कक्षा ११-१२) मा दरबन्दी र अनदुानमा कार्यरत शिक्षकको तलब भत्ता ४) प्राविधिक धारअन्तर्गत कक्षा ९-१० एवम कक् ् षा ११-१२ मा प्रशिक्षक/सहायक प्रशिक्षक र अनदुानमा कार्यरत शिक्षकको तलब भत्ता ५) लेखाजोखा सं योजकका रूपमा कार्यरत शिक्षकको तलब भत्ता ६) विशेष शिक्षा परिषद्अन्तर्गत सञ्चालनमा रहेका विद्यालयहरूले सालवसाली पाउँदै गरेको अनु दानमा कार्यरत शिक्षक तथा कर्मचारीको तलबभत्ता : विशेष शिक्षातर्फ विगतमा सं स्था वा विद्यालयबाट स्थायी नियकु्‍ति पाएका शिक्षक र कर्मचारीका लागि नेपाल सरकारबाट स्वीकृत दरबन्दी तथा अनदुानमा कार्यरत शिक्षकले तपसिलअनसुारका तलब भत्ता लगायतका सविधा ु प्राप्त गर्ने गरी प्रति व्यक्‍ति तहगत तथा श्रेणीगत शिक्षकको तलब भत्ता हिसाब गरी विद्यालय खातामा उपलब्ध गराउने । ७) नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषदको ् मिति २०७६।०५।०४ को निर्णयको आधारमा शिक्षा,विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयबाट पनुर्वितरित शिक्षक दरबन्दी विवरणअनसुार खद प ु लम ु ा रहेका दरबन्दी मिलान गर्न बाँकी रहेका शिक्षकको तलब भत्ता स्थानीय तहमा विनियोजन नगरिएकोले शिक्षक दरबन्दी मिलान गर्न बाँकी रहेका स्थानीय तहले आव २०८०।८१ को प्रथम त्रैमासिकभित्रमिलान कार्यसम्पन्न गरी सोको प्रतिवेदन केन्द्रमा पठाएपछि मात्र सो रकम निकास गरिने, ८) चाल आवम ु ा शिक्षक दरबन्दी मिलानपश्चात कायम भएको स्थानीय तहगत स्वीकृत दरबन्दी तथा अनदुानका शिक्षकका लागि नियमानसुार भक्ता ु नी दिनपुर्ने तलब भत्ता हिसाब गरी वित्तीय हस्तान्तरण भएको छ । यस अनदुानमा नपग भएम ु ा आधार र औचित्यसमेत उल्लेख गरी अनसुची १अन ू सुारको फाराम भरी प्रमाणित गराई २०८० माघ मसान्तसम्म शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइमा पठाउने र शिक्षा विकास तथा समन्वय इकाइले जिल्लाका लागि स्वीकृत दरबन्दी तथा राहत अनदुान कोटासँग भिडान गरी यकिन गर्ने । यकिन भएको विवरणअनसुार तलब भत्ता अपर्याप्त हु ने देखिएमा सिफारिस साथ २०८० फाल्गुण म ्गु हिनाको पहिलो हप्ताभित्र शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रको योजना तथा अनगमन श ु ाखा ([email protected]) मा आइपग ु्ने गरी पठाउने । 10

२.२ शिक्षकको तलब भत्ता तथा सेवा सविध ु ा विवरण सविध ु ा/ शिक्षक सबै तहका स्वीकतृ दरबन्दीमा कार्यरत स्थायी शिक्षक सबै तहका स्वीकतृ दरबन्दीमा कार्यरत अस्थायी/करार शिक्षक सबै तहका स्वीकतृ राहत अनदुान कोटामा कार्यरत शिक्षक साविकको उच्च माध्यमिक तह (कक्षा ११-१२) अनदुान कोटामा कार्यरत शिक्षक प्राविधिक धारमा कक्षा ९-१० मा कार्यरत प्रशिक्षक, सहायक प्रशिक्षक प्राविधिक धारमा कक्षा ११-१२ मा कार्यरत प्रशिक्षक विशेष शिक्षा परिषद्अन द् ्तर्गत सञ्चालनमा रहेका विद्यालयहरूले सालबसाली पाउँदै गरेको अनदुानमा कार्यरत शिक्षक तथा कर्मचारी तलब अर्थ मन्त्रालयबाट स्वीकत ृ स्केलअनसुारको १२ महिनाको तलब अर्थ मन्त्रालयबाट स्वीकत स ृ ्केल तलबअनसुारको १२ महिनाको तलब अर्थ मन्त्रालयबाट स्वीकत तलब ृ स्केलअनसुारको १२ महिनाको तलब अर्थ मन्त्रालयबाट स्वीकत तलब ृ स्केलअनसुारको १२ महिनाको तलब (माध्यमिक तह द्वितीय श्रेणी सरहको) प्रशिक्षकले अर्थ मन्त्रालयबाट स्वीकत तलब स ृ ्केल साविकको माध्यमिक तह ततीय ृ श्रेणी सरह र सहायक प्रशिक्षकले साविकको निम्न माध्यमिक तह ततीय ृ श्रेणी १२ महिनाको सरु ु स्केलअनसुारको तलब माध्यमिक तह द्वितीय श्रेणी सरह १२ महिनाको सरु ु स्केलअनसुारको तलब अर्थ मन्त्रालयबाट स्वीकत ृ तलब स्केलअनसुारको १२ महिनाको तलब ग्रेड नियमानसुारको ग्रेड रकम - - - - - सस्थाब ं ाट स्थायी नियक्तिु पाएका सञ्चय कोष थप सञ्चय कोष थप - - - - - सञ्चय कोष थप मासिक) बीमा कोष थप बीमा कोष थप - - - - - - चाडपर्वखर्च १ महिना बराबरको चाडपर्व खर्च १ महिना बराबरको चाडपर्व खर्च १ महिना बराबरको चाडपर्व खर्च १ महिना बराबरको चाडपर्व खर्च १ महिना बराबरको चाडपर्व खर्च १ महिना बराबरको चाडपर्व खर्च १ महिना बराबरको चाडपर्व खर्च महँगी भत्ता तोकिएअनसुारको महँगी भत्ता तोकिएअनसुारको महँगी भत्ता तोकिएअनसुारको महँगी भत्ता तोकिएअनसुारको महँगी भत्ता तोकिएअनसुारको महँगी भत्ता तोकिएअनसुारको महँगी भत्ता तोकिएअनसुारको महँगी भत्ता पोसाक सविधा ु पोसाक खर्च पोसाक खर्च पोसाक खर्च पोसाक खर्च पोसाक खर्च पोसाक खर्च पोसाक खर्च स्थानीय भत्ता स्थानीय भत्ता पाउने जिल्लामा भए वर्षभरिको जम्मा १०.५ महिनाको स्थानीय भत्ता पाउने जिल्लामा भए जम्मा वर्षभरिको १०.५ महिनाको - - स्थानीय भत्ता पाउने जिल्लामा भए जम्मा वर्षभरिको १०.५ महिनाको स्थानीय भत्ता पाउने जिल्लामा भए जम्मा वर्षभरिको १०.५ महिनाको - 11

सविध ु ा/ शिक्षक सबै तहका स्वीकतृ दरबन्दीमा कार्यरत स्थायी शिक्षक सबै तहका स्वीकतृ दरबन्दीमा कार्यरत अस्थायी/करार शिक्षक सबै तहका स्वीकतृ राहत अनदुान कोटामा कार्यरत शिक्षक साविकको उच्च माध्यमिक तह (कक्षा ११-१२) अनदुान कोटामा कार्यरत शिक्षक प्राविधिक धारमा कक्षा ९-१० मा कार्यरत प्रशिक्षक, सहायक प्रशिक्षक प्राविधिक धारमा कक्षा ११-१२ मा कार्यरत प्रशिक्षक विशेष शिक्षा परिषद्अन द् ्तर्गत सञ्चालनमा रहेका विद्यालयहरूले सालबसाली पाउँदै गरेको अनदुानमा कार्यरत शिक्षक तथा कर्मचारी प्राविधिक भत्ता - - - - प्राविधिक भत्ता (प्रति महिना ३ हजारका दरले १० महिनाको मात्र) प्राविधिक भत्ता (प्रति महिना ३ हजारका दरले १० महिनाको मात्र) - प्र.अ. भत्ता प्राथमिक : मासिक रू २००।, निम्नमाध्यमिक तह: मासिक रू ३००, माध्यमिक : मासिक रू ५००) द्रष्टव्य : १) उल्लिखित क्रियाकलाप न.. १.१.३.३ र क्रियाकलाप न.. १.१.३.४ को शीर्षक ससर्त अनदुानका रूपमा आएको हनुाले उकत रकमब ् ाट तलब भत्ता बाहेक अन्य शीर्षक (जस्तै शिक्षक सञ्चित बिदा, औषधी उपचार खर्चको भकु त् ानी र अन्य प्रयोजन) मा अनदुान तथा खर्च लेख्न पाइने छैन । २) बउशीन. ३५००००१४ र ३५००००१५ बाट पोसाक खर्च उपलब्ध गराउँदा तोकिएको उच्च हिमाली जिल्लामा (गोरखा जिल्लाको सिर्दिवास उत्तर, सोलखु मु्बु, रस ्बु वुा, मनाङ, मसु्ताङ, मगु, ु डोल्पा, हमु्ला, जमु्ला र कालिकोट) कार्यरतका लागि वार्षिक रू १५ हजार तथा अन्य जिल्लाका लागि वार्षिक रू १० हजार पोसाक खर्च उपलब्ध गराउने । ३) शिक्षक कर्मचारीको पोसाक भत्ता चैत्र महिनाको तलबसँगै उपलब्ध गराउनपुर्ने छ । यस आ.व. २०८० चैत्रमा दिइने पोसाक सविधा ु आगामी शैक्षिक सत्र २०८१ मा विद्यालयमा अध्यापन गर्ने शिक्षकका लागि भएकाले दोहोरो नपर्ने गरी वितरण गर्ने । ४) स्थानीय तहका लागि आधारभत त ू था माध्यमिक तहका स्वीकत दरबन ृ ्दी तथा अनदुानमा कार्यरत शिक्षकको तलबभत्ता निकासा गर्दा सबैका लागि शिक्षा -आधारभत तह र म ू ाध्यमिक तह उपशीर्षकमध्ये कनै एक बजेट उपशीर ु ्षकमा बचत र अर्को उपशीर्षकमा अपग भए बचत ह ु ने उपशीर ु ्षकबाट प्रक्रियागत रूपमा निर्णय गरी शिक्षकको तलब भत्ता निकासा दिन सकिने छ । ५) विद्यालयले शिक्षक र कर्मचारीको तलब भत्ता बैङकम ् ार्फत भ् कु त् ानी हने व ु ्यवस्था मिलाउनपुर्ने छ । विद्यालयले त्रैमासिकको पहिलो महिनामा ३ महिनाका लागि नियमानसुार आवश्यक तलब भत्ता स्थानीय तहमा माग गर्ने सोका आधारमा स्थानीय तहले विद्यालयलाई निकासा दिई विद्यालयले शिक्षकलाई नियमानसुार मासिक रूपमा तलब भत्ता भकु त् ानी हने व ु ्यवस्था मिलाउने । ६) प्राविधिक ग्रेडको रकम सम्बन्धमा केन्द्रको च.न. २०० मिति २०७८।२।०९ मा भएको परिपत्रअनसुार गर्ने । 12

२.३ विद्यालय शिक्षा क्षेत्र योजना (ब.उ.शी.न.. ३५००१८०१) २.४ दीर्घकालीन सोच (Vision) : सक्षम, सिर्जनशील र मलू्यउन्मुख न ्मु ागरिक तयार गरी नेपालको आर्थिक तथा सामाजिक रूपान्तरणका माध्यमबाट “समद्धृ नेपाल, सखी नेप ु ाली” को आकाङ्क्षा पर ूा गर्ने । २.५ ध्येय (Mission) : अन्तर्राष्ट्रिय स्तरसँग तलनु ायोग्य गणस ु ्तरयक्त त ु था सान्दर्भिक शिक्षा प्राप्त गर्ने नागरिकको हक सनिश् ु चित गर्न सक्षम, सशुासित, उत्तरदायी र प्रतिस्पर्धी सार्वजनिक विद्यालय शिक्षा पद्धति । २.६ उद्देश्य ः १) विद्यालय शिक्षामा विशेषतः आर्थिक तथा सामाजिक लगायतका कारणले सविधावि ु हीन, सीमान्तकृत तथा अपाङ्गता भएका बालबालिकाहरूको समतामलक पह ू ुँच र सहभागिता सनिु श्‍चित गर्नु । र्नु २) प्रत्येक बालबालिकामा न्यूनतम ्यू सिकाइ उपलब्धि सनिश् ु चित गर्दै समग्र विद्यालय शिक्षाको गणस ु ्तर तथा सान्दर्भिकता अभिवद् ृधि गर्नु । र्नु ३) सबै नागरिकलार्इ आधारभत कू ार्यमलक ू सिपसहित साक्षर बनाउन र ु निरन्तर शिक्षा तथा आजीवन सिकाइको अवसर विस्तार गर्नु । र्नु ४) विद्यालय तथा शिक्षाका सबै निकायमा सशुासन प्रबर्द्धन गर्नु र तीनओटै तहक र्नु ा सरकारबिच समन्वय र सहकार्य सदृढ बन ु ार्इ शैक्षिक सेवा प्रवाह प्रभावकारी बनाउनु। २.७ कार्यक्रमका क्षेत्रगत उद्देश्यहरू : २.७.१ प्रारम्भिक बालविकास तथा शिक्षा क) चार वर उमेरक ्ष ा सबै बालबालिकाको सर्वाङ्गीण विकास गरी आधारभत श ू िक्षाको तयारीका लागिसमेत सहयोग गर्न गणस ु ्तरीय प्रारम्भिक बालविकास तथा शिक्षामा सबैको सहज पहुँच तथा सहभागिता सनिश् ु चित गर्नु, र्नु ख) सबै प्रारम्भिक बालविकास केन्द्रहरू मापदण्डअनसुार सञच् ालन गरी प्रारम्भिक बालविकास तथा शिक्षाका सेवाहरूलार्इ गणस ु ्तरीय बनाउन । ु २.७.२ आधारभू त शिक्षा क) अनिवार्यतथा नि:शलु्क आधारभत श ू िक्षाको प्रभावकारी कार्यान्वयन गरी यस तहको शिक्षामा सबैको समतामलक ू पहुँच र सहभागिता सनिु श्‍चित गर्नु, र्नु ख) आधारभत ू विद्यालय उमेरका सबै बालबालिकालार्इ आधारभत ू तहको शिक्षाको सनिश् ु चितता गर्न विद्यालय नक्साङ्कन गरी वैकल्पिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्नु, र्नु ग) आधारभत श ू िक्षा पर ूा गरेका सबै बालबालिकाहरूको सिकाइ उपलब्धि सधा ु र गर्नु, र्नु घ) ‍‍विद्यालय शिक्षाको शासकीय तथा व्यवस्थापकीय प्रबन्धमा सधा ु र गर्नु र र्नु विद्यालय पद्धतिलार्इविविधता अनकुूल, उत्थानशील (Resilient) र जवाफदेही बनाउन । ु २.७.३ माध्यमिक शिक्षा क) माध्यमिक तहको शिक्षामा सबैको समतामलक पह ू ुँच र सहभागिता सनिु श‍चि् त गर्नु र म र्नु ाध्यमिक विद्यालयमा भर्ना तथा टिकाउ दर बढाउन, ु ख) माध्यमिक तहको शिक्षाको गणस ु ्तर र सान्दर्भिकता अभिवद् ृधि गरी विद्यार्थीको सिकाइ उपलब्धि सधा ु र गर्नु, र्नु ग) ‍‍विद्यालय शिक्षाको शासकीय तथा व्यवस्थापकीय प्रबन्धमा सधा ु र गर्नु र र्नु विद्यालय पद्धतिलार्इविविधता अनकुूल, उत्थानशील र जवाफदेही बनाउन, ु घ) माध्यमिक तहमा प्राविधिक तथा व्यावसायिक शिक्षा सं रचना तथा पाठ्यक्रममा सधा ु र गर्नु । र्नु 13

२.७.४ अनौपचारिक शिक्षा तथा आजीवन सिकाइ क) नेपालका सबै यवुा तथा प्रौढहरूलार्इ साक्षरताको सिप प्रदान गर्नु, र्नु ख) कार्यमलक स ू ाक्षरता, खलुा तथा आजीवन सिकाइका अवसर विस्तार तथा विविधीकरण गर्नु, र्नु ग) आजीवन सिकाइ सं स्कृति सापेक्ष अनौपचारिक शिक्षा, आजीवन तथा खलुा सिकाइका लागि संस्थागत सदृढीकरण ु गर्नु । र्नु २.७.५ अन्तरसम्बन्धित विषयहरू क) पाठ्य क्रम तथा मू ल्याङ्कन १. पाठ्यक्रम तथा पाठ्यसामग्रीलार्इगस ु्तरीय, सान्दर्भिक, समय सापेक्ष र अद्यावधिक बनाउन, ु २. प्रत्येक विद्यालयमा पाठ्यक्रमको प्रभावकारी कार्यान्यनका लागि आवश्यक सं रचना, क्षमता तथा स्रोत साधन विकास गर्नु, र्नु ३. विद्यार्थी निरन्तर मलू्याङ्कन र सार्वजनिक परीक्षा प्रणालीमा सधा ु र ल्याउन विभिन्न तहमा आवश्यक सं रचनाको विकास तथा क्षमता अभिवद् ृधि गर्नु । र्नु ख) शिक्षक व्यवस्थापन र विकास १. शिक्षक तयारीको वर्तमान स्वरूप तथा प्रक्रियामा पनर ु ावलोकन गरी सक्षम शिक्षक आपर्ति ू लार्इ सहयोग हु ने गरी परिमार्जन गर्नु, र्नु २. शिक्षक तालिम र शिक्षक सक्षमता प्रारूपको पनर ु ावलोकन गरी सान्दर्भिक र प्रभावकारी बनाउन, ु ३. शिक्षकको छनोट, नियकु्‍ति र पनुर्वितरणलाई सदृढ बन ु ाउन, ु ४. शिक्षक विकास तथा निरन्तर पेसागत सहायता प्रणाली स्थापना गर्नु, र्नु ५. शिक्षकलार्इ आवश्यक प्रोत्साहन तथा वत्तिृ विकासका अवसर तथा विद्यार्थीको सिकाइप्रति जवाफदेही पद्धतिको विकास गरी सक्षम, प्रतिबद्ध र अभिप्रेरित शिक्षकको प्रबन्ध गर्नु । र्नु ग) शैक्षिक समता र समावेशीकरण १. लक्षित समह (द ू लित, जनजाति, लोपोन्मुख सम ्मु दुाय, कठिन भौगोलिक अवस्थामा रहेका, जोखिममा परेका, अपाङ्गता भएकाहरू, आर्थिक रूपले विपन्न, द्वन्द्व प्रभावित, अल्पसङ्ख्यक समदुायका बालबालिकाहरू, सामाजिक तथा आर्थिक कारणले बञ्चितीमा परेका र बालिकाहरू) का व्यक्‍तिहरूको शिक्षामा सहज पहुँच पर ुय्ाउन, ु २. लक्षित समहकू ा बालबालिकाहरूको सिकाइमा सहभागिता वद् ृधि तथा सिकाइ उपलब्धि सधा ु र गर्नु, र्नु ३. विविधता, समता एवम सम ् ावेशी मलू्य, मान्यतामा आधारित भएर विद्यालय शिक्षा प्रणालीलार्इ सदृढ़ गरी ु गणस ु ्तरीय शैक्षिक सेवा प्रवाह गर्नु, र्नु ४. विद्यालयमा कुनै पनि प्रकारको विभेद, दर्व्य ु वहार, हेपार्इ नहु ने सनिश् ु चितता गरी बालबालिकाको नियमित उपस्थिति, सहभागिता र सिकाइ सहज हु ने वातावरण सिर्जना गर्ने । घ) दिवा खाजासहित स्वास्थ्य तथा पोषण कार्यक्रम १. विद्यालय खाजासँग सम्बन्धित सेवाहरूमा सधा ु र गरी प्रत्येक विद्यालयमा बालबालिकालार्इ स्थानीय उत्पादनमा आधारित स्वस्थकर तथा पौष्टिक खाना प्राप‍ति् सनिु श‍चि् त गर्नु, र्नु २. दिवा खाजालगायत अन्य स्वास्थ्य तथा पोषण कार्यक्रमका लागि आवश्यक भौतिक पर्वाधा ू र तथा क्षमता विकास गर्नु, र्नु 14

३. अभिभावक, स्थानीय सरकार तथा अन्य सरोकारवालाहरूको समन्वय तथा सहभागिता सदृढ बन ु ाउँदै ४. स्वास्थ्य, पोषण र सरसफाइ तथा स्वच्छतासम्बन्धी सेवाको गणस ु ्तर वद् ृधि गरी बालबालिकाको पोषण, स्वास्थ्य र सिकाइ उपलब्धिमा सधा ु र गर्नु, र्नु ४. सं स्थागत समन्वय एवम स् ाझेदारीका माध्यमबाट दिवा खाजासहित विद्यालय स्वास्थ्य, पोषण र सरसफाइ तथा स्वच्छतासम्बन्धी कार्यक्रमहरू कार्यान्वयनका लागि सहजीकरण गर्नु, र्नु ५. समदुायमा खाद्य सरक्ु षा तथा व्यवहार र स्थानीय अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्ने दिवा खाजालार्इ चाहिने खाद्य सामग्रीहरू कृषि क्षेत्रसहितको सहकार्यमा स्थानीय उत्पादन हु ने गरी व्यवस्था गर्नु । र्नु ङ) शिक्षामा सचना ू तथा सञ्चार प्रविधि १. सिकाइलाई प्रभावकारी, गणस ु ्तरीय र सान्दर्भिक बनाउन सचनू ा तथा सञ्चार प्रविधिको प्रयोग विस्तार गर्ने, २. विभिन्न किसिमका अपाङ्गता भएका व्यक्‍तिहरूलगायत सबैमा सचनू ा तथा सञ्चार प्रविधिमा आधारित शिक्षामा पहुँच पर ुय्ाउने, ३. शिक्षासम्बन्धी विभिन्न सेवामा सचनू ा तथा सञ्चार प्रविधि प्रयोग वद् ृधि गरी सेवाहरूलाई सहज र छिटो छरितो र सर्वसलभ बन ु ाउने, ४. शिक्षाको समग्र व्यवस्थापनलाई सचनू ा तथा सञ्चार प्रविधिको प्रयोग गरी प्रभावकारी, कार्यकुशल, पारदर्शी र समतामलक बन ू ाउने । च) विद्यालय शिक्षामा विपद व्यवस्थापन र सर ुक्षित विद्यालयआपतकालीन तथा सङ्कटपर्ण ू अवस्थामा शिक्षा १. विद्यालय तथा बालबालिकाहरूलार्इ सङ्कटको सम्भावित जोखिम कम गर्न औपचारिक तथा अनौपचारिक शिक्षाको माध्यमबाट पर्व ू सावधानी र तयारीको वातावरण तयार गर्नु, र्नु २. सम्भावित सङ्कटको सामना गर्ने अर्थात उत्थानशील (resilient) प्रण ् ालीका लागि विद्यालयमा भौतिक, मानवीय र आर्थिक स्रोतको तयारी गर्नु (preparedness) र र्नु विद्यालयमा हु नसक्ने सङ्कटको प्रतिकार्य (response) को सं यन्त्र र कार्यढाँचा तयार गरी अल्पकालीन तथा दीर्घकालीन पनुर्स्थापन (recovery) गरी बालबालिकाको सरक्ु षा. स्वास्थ्य र सिकाइ सनिश् ु चित गरी क्षतिको न्यूनीकरण ग ्यू र्नु, र्नु ३. बालबालिकाको सिकाइमा कोभिड-१९ लगायत अन्य विपदको नकारात्मक प्रभाव कम गरी क्षतिको आपरण ू गर्नु । र्नु ४. विद्यालय शिक्षामा विपद व्यवस्थापन र सर ुक्षित विद्यालयका प्रावधान अनकुूल हु ने भौतिक सं रचना निर्माण सम्बन्धी जनशक्ति विकास गर्नु । र्नु छ) विद्यालय भौतिक पू र्वाधार विकास • विद्यालयको भौतिक पर्वाधा ू र मापदण्ड कार्यान्वयन गरी सर ुक्षित विद्यालय पर्वाधा ू र विकास गर्नु, र्नु • गणस ु ्तरीय पर्वाधा ू र विकास एवम्विस्तारका लागि पारदर्शी एवम जव ् ाफदेही प्रणालीको विकास गर्नु, र्नु • सबै विद्यालयमा सिकाइका लागि आवश्यक भौतिक सनिश् ु चित गर्न पर्वाधा ू र विकास, मर्मत सम्भार तथा सबलीकरण गर्नु । र्नु 15

२.८.१ कार्यक्रम कार्ायन्वर्न प्रक्रक्रर्ााः २.८.१ क्रियाकलाप १.१.४.१ प्रारक्रभिक बालक्रिकास क्रिक्षकको पाररश्रक्रिक तथा क्रिद्यालय किमचारी व्यिस्थापन अनदुान क्रियाकलाप र कायाान्वयन प्रक्रिया क्रिम्मेवारी प्रगक्रि सचूक १.१ प्रारक्रभिक बालक्रिकास क्रिक्षकको पाररश्रक्रिक : प्रारक्रम्िक बालक्रवकास क्रिक्षकको पाररश्रक्रमक क्रविरण गनापनवूास्थानीय िहका लाक्रग स्वीकिृ कोटा र स्थानीय िहको आफ्नै स्रोिबाट सञ्चालनको अनमनक्रि प्राप्त बालक्रवकास के न्रको छट्टनाछट्टनैअक्रिलेख ियार गरी यस क्रियाकलापमा क्रवक्रनयोक्रिि रकमबाट सङघ् ीय सरकारबाट स्रोि व्यवस्थापन हनुेक्रवद्यालयगि बालक्रवकास केन्र सङ्् या यक्रकन गरी स्थानीय िहले क्रवद्यालय र क्रवद्यालयसँग मािसम्बन्ध स्थापना गरी सञ्चालनमा रहेका ृ प्रारक्रम्िक बालक्रवकास क्रिक्षकको पाररश्रक्रमक प्रक्रि मक्रहना रू १०,०००। का दरले १२ मक्रहना र चाडपवा खचाका लाक्रग हनु आउनेरकम क्रवद्यालयको खािामा अनदनान क्रदने। पाररश्रक्रमक अनदनान क्रदँदा सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयले प्रमाक्रणि हाक्रिरी र क्रसफाररस पेस गनापनने। सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयहरूले िैक्रक्षक िथ्याङक् (IEMIS) िदाा प्रारक्रम्िक बालक्रवकास के न्रसम्बन्धी िथ्याङक् अक्रनवाया रूपमा िने व्यवस्था क्रमलाउने । समदनायमा सञ्चाक्रलि प्रारक्रम्िक बालक्रवकास क्रिक्षकको पाररश्रक्रमक अनदनान क्रदँदा सम्बक्रन्धि सस्ं थालेिैक्रक्षक िथ्याङक् २०८० िरी प्रमाक्रणि िएको यक्रकन गरेर अनदनान क्रदने। स्थानीय िहबाट आफ्नो स्रोिलेखचाव्यहोनेगरी अनमनक्रि क्रदएका बालक्रवकास के न्रलाई Flash फाराम िदाा स्थानीय स्रोिबाट सञ्चाक्रलि उल्लेख गने । यस प्रकारका प्रारक्रम्िक बालक्रवकास क्रिक्षकको पाररश्रक्रमक ससिाअनदनानमा समावेि गररएको छैन । १.२ क्रिद्यालय किमचारी व्यिस्थापन अनदुान: आधारििू िथा माध्यक्रमक िह सञ्चालन िएका क्रवद्यालयहरूमा क्रवद्यालय सहयोगी कमाचारी र क्रवद्यालय सहायक कमाचारी व्यवस्थापनका लाक्रग यस क्रियाकलापबाट देहायअनसनारको रकम पाररश्रक्रमकका रूपमा अनदनानक्रदने: क) प्रत्येक सामदनाक्रयक क्रवद्यालयमा १ िना क्रवद्यालय सहयोगीका लाक्रग माक्रसक रू ८०००। का दरले १२ मक्रहना र चाडपवा खचाका लाक्रग पाररश्रक्रमक अनदनानउपलब्ध गराउने, क) प्रत्येक सामदनाक्रयक माध्यक्रमक क्रवद्यालयमा थप एक िना क्रवद्यालय सहायक कमाचारीका लाक्रग माक्रसक रू १३,५००। का दरले १२ मक्रहना र चाडपवा खचाका लाक्रग पाररश्रक्रमक अनदनानउपलब्ध गराउने। १.३. स्थानीय िहले प्रारक्रम्िक बालक्रवकास क्रिक्षक र क्रवद्यालय कमाचारीको पाररश्रक्रमक व्यवस्था गदाानेपाल सरकारले क्रनधाारण गरेबमोक्रिमको माक्रसक न्यनूिम पाररश्रक्रमकमा उक्रल्लक्रखि रकममा नपगन हनुेरकम थप गनापने छ न । यसरी पाररश्रक्रमक क्रनधाारण गदाास्थानीय िहले क्रवद्यालय सहायक कमाचारीलाई उक्रल्लक्रखि न्यनूिम पाररश्रक्रमकिन्दा बढीहनुेव्यवस्था क्रमलाउने, १.४. प्रारक्रम्िक बालक्रवकास क्रिक्षक, क्रिद्यालय सहयोगी एिि्क्रिद्यालय किमचारीलाई तोक्रकएको उच्च क्रहिाली क्रिल्ला (गोरखा क्रिल्लाको क्रसक्रदमिास उत्तर, सोलखु भुब, ुरसिुा, िनाङ, िस्ुताङ, िगु,ुडोल्पा, हभुला, िभलु ा र काक्रलकोट) िा कायमरतका लाक्रग िाक्रषमक रू १५ हिार तथा अन्य क्रिल्लाका लाक्रग िाक्रषमक रु १० हिार अरू क्रिक्षकले पाए सरह पोसाक खचम उपलब्ध गराउने, १.५. क्रवद्यालय कमाचारीका लाक्रग अनदनान क्रदनअगाक्रड नै सबै क्रवद्यालय न लेकमाचारीको क्रववरण IEMIS मा अद्यावक्रधक गनापननेर सोको अक्रिलेख स्थानीय िहमा पक्रन रा्ने व्यवस्था क्रमलाउने। िख्ुय क्रिभिेिार गाँउपाक्रलका/नगरपाक्रलका बालक्रवकास के न्र व्यवस्थापन सक्रमक्रि क्रवद्यालयहरू सहिीकरण/सिन्िय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ पाररश्रक्रमक अनदनान आदेि हाक्रिरी प्रक्रिवेदन क्रवद्यालयले िरेको िैक्रक्षक िथ्याङक् अनदनान प्राप्त गने क्रवद्यालय सङ्् या पाररश्रक्रमक बझनेको िरपाइ 16

२.८.२ क्रियाकलाप न २.७.१३.५० प्रक्रत क्रिद्याथी लागतका आधारिा क्रसकाइ सािग्री तथा क्रडक्रिटल क्रसकाइ सािग्री व्यिस्थाका लाक्रग क्रिद्यालयलाई अनदुान उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क २.१. यस िीर्ाकमा क्रनम्नानसनारकाउपक्रियाकलापको बिेट समावेि गररएको छ । क्रवद्यालयबाट िररएको IEMIS प्रक्रिवेदनमा उक्रल्लक्रखि क्रवद्याथी सङ्् याका आधारमा स्थानीय िहले बिेट बाँडफाँड गरी क्रवद्यालय (क्रविेर् र एकीकिृ क्रवद्यालयसमेि) लाई अनदनान क्रदने: क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री, क्रडक्रिटल क्रसकाइ सामग्रीका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी इकाइ लागिका आधारमा प्रारक्रम्िक बालक्रवकास /पवूाप्राथक्रमक कक्षाका लाक्रग अनदनान प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रु ५०० क्रसकाइका लाक्रग क्रनरन्िर क्रवद्याथी मल्ू याङक् न,आवश्यक सामग्री िथा सध नारात्मक क्रिक्षण अनदनान प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रु १०० क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री, क्रडक्रिटल क्रसकाइ सामग्री िथा बक कनार न व्यवस्थापनका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी लागि अनदनान (कक्षा १-५) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू. १५० क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री िथा क्रडक्रिटल क्रसकाइ सामग्री व्यवस्थापनका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी लागि अनदनान (कक्षा ६-८) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू. २०० क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री िथा क्रडक्रिटल क्रसकाइ सामग्री व्यवस्थापनका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी लागि अनदनान (कक्षा ९-१०) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू. २०० क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री िथा क्रडक्रिटल क्रसकाइ सामग्री व्यवस्थापनका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी लागि अनदनान (कक्षा ११-१२) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू. २५० क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री िथा Lab Assistant, equipments and Practical material, OJT, Operation cost) व्यवस्थापनका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी लागि अनदनान कक्षा ९-१२ (Digital Materials समेि) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू. १५ हिार २.२. क्रिक्षण क्रसकाइ सािग्री, क्रडक्रिटल क्रसकाइ सािग्री तथा बक कनमर ु व्यिस्थापनका लाक्रग प्रक्रत क्रिद्याथी लागत अनदुान: प्रत्येक सामदनाक्रयक क्रवद्यालयको बालक्रवकास कक्षा,कक्षा १-५, कक्षा ६-८, कक्षा ९-१० र कक्षा ११-१२ का क्रवद्याथी सङ्् या यक्रकन गने । यक्रकन गररएको प्रत्येक िहगि क्रवद्याथी सङ्् यालेउक्रल्लक्रखि िाक्रलकाबमोक्रिम िहअनसनार क्रनधाारण गररएको प्रक्रि क्रवद्याथी लागि रकमलेगणन न गरी आएको अङक् बराबरको रकम क्रवद्यालयलाई एकमष्टन अनदनान क्रदने। २.३. क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रिलेप्राप्त अनदनान रकमको पररक्रधक्रित्र रहेर यस कायािम कायाान्वयन पक्र न स्िकामा िोक्रकएका क्रियाकलापहरू कायाान्वयन गदाा सघन कायािम कायाान्वयनका लाक्रग िोक्रकएका स्थानीय िहमाफा ि क्रवद्यालयका लाक्रग क्रनधाारण गररएका क्रियाकलापमा क्रवक्रनयोक्रिि रकम अपगन िएमा सो क्रवर्यसमेिलाई आधार मानी क्रवद्यालयलेआवश्यकिाको प्राथक्रमकीकरण गरी क्रवद्यालय सध नार योिना कायाान्वयन गना देहायका क्षेत्रमा क्रनणाय गरी अनदनान उपयोग गने गरी स्थानीय िहले क्रवद्यालयलाई कायाान्वयन गना लगाउनेेः २.३.१ क्रवद्यालयमा आधारििू क्रसकाइ वािावरणको प्रबन्ध गना आधारििू क्रिक्षा (कक्षा १-५) मा बकन कनारको व्यवस्था गने। यसरी बकन कनारको व्यवस्था गदाापाठय् िम क्रवकास केन्रबाट स्वीकिृ िएका गक्रणि र पढाइ सीपसँग सम्बक्रन्धि सन्दिा सामग्री प्रक्रि कक्षा कम्िीमा १ सेट रा्ने । िख्ु य क्रिभिेिार गाँउपाक्रलका/नगरपाक्रलका क्रवद्यालय सहिीकरण/सिन्िय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ क्रनकासा आदेि अनदनान प्राप्त गने क्रवद्यालय/क्रवद्याथी स्या क्रनरन्िर क्रवद्याथी मल्ू याङक् नका लाक्रग ियार िएको पोटाफोक्रलयो OJT गने क्रवद्याथी सङ्् या प्रगक्रि प्रक्रिवेदन क्रवद्यालयलेिरेको िैक्रक्षक िथ्याङक् 17

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क २.३.२ प्रक्रवक्रधमैत्री वैकक्रल्पक क्रसकाइका लाक्रग आवश्यक पवूााधार¸ सामग्री र प्रक्रवक्रधको प्रयोग (इन्टरनेट र क्रवद्यिन- िडान र महसलन¸ क्रडक्रिटल क्रसकाइ सामग्रीको व्यवस्था र उपयोग ) गने । २.३.३. क्रवद्यालयमा सामान्य ममाि सम्िार र दैक्रनक अत्यावश्यकीय सेवा/वस्िकन ो व्यवस्था (क्रपउने पानी¸ टेक्रलफोन¸ कम््यटन र¸ इ-हाक्रिरी¸ सोलार¸ ल्याब¸ मेक्रसनरी सामान ममाि¸ फक्रनाचर लगायि क्रवद्यालयको सामान्य खालका ममाि सम्िार आक्रद) २.४ प्रारक्रम्िक बालक्रवकास कक्षाका लाक्रग िैक्रक्षक सामग्री, बालमैत्री कक्षा व्यवस्थापन िथा बालबाक्रलकाको पोटाफोक्रलयो क्रनमााण गनाका लाक्रग िैक्रक्षक िथ्याङक् २०८० िरेका क्रवद्याथीका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी ५०० का दरले क्रहसाब गरी प्रत्येक प्रारक्रम्िक बालक्रवकास कक्षालाई एकमष्टन अनदनान क्रदने। प्राप्त अनदनान रकमबाट क्रवद्यालय/बालक्रवकास के न्रलेप्रारक्रम्िक बालक्रवकास िथा क्रिक्षाका लाक्रग मात्र खचा गने गरी बालक्रवकास क्रिक्षकको राय सझनाव क्रलई प्रारक्रम्िक बालक्रवकास िथा क्रिक्षाको राक्ररिय न्यनू िम मापदण्डमाउल्लेख िएका क्रसकाइ सामग्रीहरू िथा बालक्रवकास के न्रका लाक्रग िय िएका ६ वटा क्रसकाइ क्षेत्र (िार्ा,गक्रणि,क्रवज्ञान, क्रसिानात्मक कला, क्रनमााण र िक्रमका अक्रिनय ू ) का लाक्रग कम्िीमा १०/१० सेट सामग्रीको व्यवस्था गने ।बालक्रवकास के न्रले यस्िा सामग्री प्रत्येक वर्ा थ्दै िाने र प्रत्येक वर्ा खररद एवम स् ङकलन गररएका सामग्री ् हरूको अक्रिलेख राखी प्रधानाध्यापकले प्रमाक्रणि गरी रा्ने व्यवस्था क्रमलाउने । वालक्रवकास के न्रका लाक्रग क्रनधााररि प्राथक्रमकिा प्राप्त न्यनू िम मापदण्ड (Prioritorised Minimum Enabling Condition-PMEC) : योग्यिा एवम्िाक्रलम प्राप्त क्रिक्षक, बालमैत्री धारा िथा साबन पानी न सक्रहिको िौचालय, छट्ट नैकक्षाकोठा, क्रचसो र धलन ोरक्रहि बसाइ व्यवस्थापन परा गनाका लाक्रग क्रवद्यालयलाई अक्रि ू प्रेररि गने र यसका लाक्रग स्थानीय िहबाटसमेि बिेट व्यवस्थापन गना सक्ने। यसअनसनारका मापदण्ड परा ू गरेका बालक्रवकास के न्रको क्रववरण IEMIS मा अध्यावक्रधक गना लागाउने । २.५.क्रसकाइका लाक्रग क्रनरन्तर क्रिद्याथी िल्ू याङक् न, आिश्यक सािग्री तथा सध ु ारात्िक क्रि क्षण अनदुान: स्थानीय िहले कक्षा १ मा नयाँ िनाािएका क्रवद्याथी सङ्् यालाई आधार मानी प्रक्रि क्रवद्याथी रू.१०० का दरलेक्रवद्यालयलाई रकम उपलब्ध गराउने। सो रकमबाट क्रवद्यालयले कक्षा १ देक्रख ३ सम्म अध्ययनरि प्रत्येक क्रवद्याथीको पाठय् िममा िोक्रकएबमोक्रिमको पोटाफोक्रलयो ियार गने, कक्षा ४ देक्रख ८ सम्मका क्रवद्याथीहरूका हकमा यस अक्रघदेक्रख नै पोटाफोक्रलयो ियार िएको पोटाफोक्रलयोलाई नै अद्यावक्रधक गरी क्रनरन्िर उपयोग गने। कक्षा १-८ का क्रवद्याथीको व्यक्रक् िगि क्रसकाइ योिना क्रनमााण र कायाान्वयन गने। िोक्रकएका क्रसकाइ उपलक्रब्ध र क्रवद्याथीको व्यक्रक् िगि क्रसकाइ योिनाअनसनार क्रसकाइ सक्र न नक्रिििा गना क्रसकाइ लेखािोखा र उपचारात्मक क्रिक्षण गने। क्रवद्याथीको फाइलमा आवश्यकिाअनसनार क्रवद्याथीका क्रसिानात्मक काया, पररयोिना काया, व्यवहार पररविान, कक्षा सहिाक्रगिा, हाक्रिरी िस्िा क्रवक्रिन्न अक्रिलेखसमेि राखी क्रिनीहरूको आधारमा मल्ू याङक् न गनेर उक् ि फाइल माक्रथल्लो कक्षामासमेि उपयोग गने । क्रनरन्िर क्रवद्याथी मल्ू याङक् न अक्रिलेख फाराम पाठय् िममाउपलब्ध छ । २.६. क्रिक्षण क्रसकाइ सािग्री तथा Lab Assistant, Equipments and Practical materials) व्यिस्थापनका लाक्रग प्रक्रत क्रिद्याथी लागत अनदुान कक्षा ९-१२ : स्थानीय िहले अनदनान क्रविरण गनापनवा ू साक्रवकको क्रिक्षा क्रविाग िथा हालको क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रबाट प्राक्रवक्रधक धार सञ्चालन अनदनान प्राप्त गने क्रनणाय िएका अनसन चू ी ११ मा उक्रल्लक्रखि क्रवद्यालयहरू िोक्रकएको मापदण्डअनसनार सञ्चालन िए निएको अनगन मन गने। यस प्रकृक्रिका क्रवद्यालयमा अध्ययनरि कक्षा ९-१२ सम्मका क्रवद्याथी सङ्् या यक्रकन गरी क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री, ल्याब अक्रस�ेण्टका लाक्रग पाररश्रक्रमक, उपकरण िथा प्रयोगात्मक सामग्री व्यवस्थापन िथा व्यवहाररक अभ्यासका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी रू.१५,०००।– का दरले हनु आउनेरकम एकम�न रूपमा क्रवद्यालयलाई अनदनान क्रदने। 18

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क स्थानीय तहबाट प्राप्त अनदुान रकि क्रिद्यालयलेप्राथक्रिकताका आधारिा क्रनभनानसु ार गने: क) प्राथक्रमक िह ििृ ीय श्रेणीका क्रिक्षक सरहको १ िना ल्याब अक्रस�ेण्टका लाक्रग पाररश्रक्रमकको व्यवस्था गने । ख) प्रावक्रधक धारअन्िगाि अध्ययनरि क्रवद्याथीले िोक्रकएको कक्षामा व्यावहाररक अभ्यास गना व्यावहाररक अभ्यास कायाान्वयन क्रनदेक्रिका, २०७३, प्राक्रवक्रधक िथा व्यावसाक्रयक माध्यक्रमक क्रिक्षामा गररएको दबैन ढाँचा अथााि कक्षा ् १० पक्रछ ३ मक्रहना, कक्षा ११ पक्रछ ३ मक्रहना, कक्षा १२ पक्रछ ६ मक्रहनाको व्यावहाररक अभ्यास वा कक्षा १२ पक्रछ १२ मक्रहनाको व्यावहाररक अभ्यास गराउने। यसको व्यवस्थापन िपक्रसलअनसार न गनेेः १. क्रिद्याथी क्रनिामह खचम : व्यावहाररक अभ्यास (OJT) मा सहिागी हनुेक्रवद्याथीका लाक्रग प्रक्रि मक्रहना १ हिारका दरले रकम सम्बक्रन्धि क्रवद्याथीको बैङक् खािामा उपलब्ध गराउने, २. आन्तररक अनगुिन सहिीकरण : सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयका प्रक्रिक्षकबाट अनगनमन गने व्यवस्था क्रमलाउने । सहिीकरण बढीमा ३ मक्रहनाका लाक्रग १ पटक, ६ मक्रहनाका लाक्रग ३ पटक गने। अनगनमनमा खक्रटनेप्रक्रिक्षकलाई माध्यक्रमक क्रिक्षक ििृ ीय श्रेणीले पाउनेक्रनयमानसनारको दैक्रनक भ्रमण ित्ता उपलब्ध गराउने, ३. िाह् य अनगुिन िल्ूयाङक् न : व्यावहाररक अभ्यासका लाक्रग क्रनधााररि ढाँचाअनसनार वर्ामा एकपटक गने। यसका लाक्रग अनगनमन मल्ूयाङक् न क्रनदेक्रिकामा उल्लेख िएको आधार क्रलई क्रिल्लाक्रित्रकै रोस्टर प्रक्रिक्षकलाई परीक्षा बोडालेिोक्नेछ । क्रिल्लाक्रित्र प्रक्रिक्षक नपाइएमा नक्रिकको क्रिल्लाबाट पठाइनेछ । अनगनमनमा खक्रटनेप्रक्रिक्षकलाई माध्यक्रमक क्रिक्षक ििीय ृ श्रेणीलेपाउनेक्रनयमानसनारको दैक्रनक भ्रमण ित्ता क्रवद्यालयले प्राप्त रकमबाट उपलब्ध गराउने। ग) बचि रकमबाट ल्याबमा प्रयोग हनुेदैक्रनक सामग्रीका अक्रिररक् ि क्रवद्याथीका लाक्रग पाठय् पस्निक/पाठय् सामग्री लगायिका क्रिक्षण क्रसकाइ सामग्री व्यवस्थापन गने। २.८.३ क्रियाकलाप न. २.४.६.१ सािमिक्रनक क्रिद्यालयका क्रिद्याथीहरूका लाक्रग क्रन:िल्ुक पाठय् पस्ुतक अनदुान उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ३.१. प्रक्रत क्रिद्याथी लागतका आधारिा कक्षा १देक्रख १२ सभि अध्ययनरत क्रिद्याथीका लाक्रग क्रनिःिल्ुक पाठय् पस्ुतक अनदुान : यस िीर्ाकमा रहेको अनदनानरकम क्रनम्नानसनार व्यवस्थापन गने: क) स्थानीय तह : १. IEMIS मा प्रक्रव� िथ्याङक् लाई स्थानीय िहअन्िरगि सञ्चाक्रलि सामदान क्रयक क्रवद्यालयमा कक्षा १-१२ सम्मका क्रवद्याथीहरूको यथाथा िथ् याङक् सँग सत्यापन गराई सत्याक्रपि क्रववरण क्रिक्षा अक्रधकिृ बाट प्रमाक्रणि गरी सोका आधारमा आवश्यक कक्षागि र क्रवर्यगि पाठय् यपस्निकको सङ्् या यक्रकन गने, २. यक्रकन िएका क्रवद्याथी सङ्् याका लाक्रग स्वीकिृ दररेटका आधारमा क्रहसाब गरी अनदनान उपलब्ध गराउने(स्वीकिृ दररेटको सचूी िख्ुय क्रिभिेिार गाँउपाक्रलका/नगरपाक्रलका क्रवद्यालय सहिीकरण/सिन्िय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ क्रनेःिल्नक पाठय् पस्निक प्राप्त गने क्रवद्याथी सङ्् या पस्निकालय अनदनान प्राप्त गने माध्यक्रमक (कक्षा ११-१२) क्रवद्यालय सङ्् या19

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क पाठय् िम क्रवकास केन्रर क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको वेबसाइटबाट प्राप्त गना सक्रकनेछ), ३. अनदनानउपलब्ध गराउँदा परम्परागि क्रवद्यालयका रूपमा सञ्चाक्रलि मदरसा, गम्नबा एवम ग् रून कलमा अध्ययनरि क्रवद्याथीका ू लाक्रगसमेि क्रवद्यालयले िरेको िैक्रक्षक िथ्याङक् का आधारमा उपलब्ध गराउने, ४. प्राक्रवक्रधक धारमा अध्ययन गने क्रवद्याथीका अक्रनवाया क्रवर्यका लाक्रग अन्य क्रवद्याथी सरह क्रनेःिल्नक पाठय् पस्निक उपलब्ध गराउने । पाठय् पस्निक क्रवकास निएका क्रवर्यहरूकोहकमा पाठय् सामग्रीहरू पस्निकालयमा व्यवस्था गने। उक् ि सामग्रीहरूलाई क्रवद्याथीले घरमा लक्रग अध्यययन गना चाहेमा क्रवद्यालयले आलोपालो लैिाने प्रबन्ध क्रमलाउने, ५. क्रवद्यालयलाई पाठय् पस्निक व्यवस्थाका लाक्रग कक्षा ११-१२ का लाक्रग आक्रथाक वर्ाको प्रथम त्रैमाक्रसक िथा कक्षा १-१० का लाक्रग िेस्रो त्रैमाक्रसकक्रित्र अनदनानक्रदने। यसरी अनदनानक्रदँदा पक्रहलो पटकमा क्रवद्याथी सङ्् याको ७५ प्रक्रििि सङ्् यालाई मात्र अनदनान क्रदने। िैक्रक्षक सत्रमा िएको नयाँक्रवद्याथी िनााको क्रववरण‚पाठय् पस्निक खररद र क्रविरण गरेको क्रववरणका आधारमा यक्रकन गरी नपगन हनुे रकम मात्र दोस्रो पटक अनदनानक्रदनेव्यवस्था गने, ६. क्रवद्याथीले िैक्रक्षक सत्रको सरुआन ि मै परूा सेटमा नयाँपाठय् पस्निक पाए नपाएको अनगनमन गरीउपलब्धिाको सक्रननक्रिििा गनेकाया स्थानीय िहको हनुे, ७. पाठय् पस्निक क्रविरण व्यवस्थापन: स्थानीय िहले िैक्रक्षक सत्रको सरुनमैपाठय् पस्निककोउपलब्धिा र क्रविरणको सम्बन्धमा क्रबिे िा र क्रवद्यालयक्रबच समन्वय गने । सोको प्रक्रिवेदन क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइमाफा ि क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको पाठय् िम िथा सामग्री िाखामा िेठको पक्रहलो हप्ताक्रित्र अक्रनवाया रूपमा पठाउने, ८. पाठय् पस्निक व्यवस्थापनसम्बन्धी काया“पाठय् िम िथा पाठय् सामग्री क्रवकास िथा क्रविरण क्रनदेक्रिका, २०७९”बमोक्रिम गने गराउने, ९. क्रिल्ला िथा स्थानीय िहलेपाठय् पस्निक समयमा उपलब्ध िए निएको, अनदनानबाटनयाँपाठय् पस्निक खररद गरी क्रवद्याथीलाई क्रविरण गरे नगरेको सम्बन्धमा सयं न्त्र बनाई आवश्यक अनगनमनको व्यवस्था क्रमलाउने । ख) क्रिद्यालयस्तर १. क्रवद्यालयले आवश्यक नयाँपाठय् पस्निकको कक्षागि र क्रवर्यगि यक्रकन क्रववरण स्थानीय िहमा समयमा नै उपलब्ध गराउने, २. स्थानीय िहबाट प्राप्त अनदनानरकमबाट िैक्रक्षक सत्रको सरुनमैपाठय् पस्निक खररद गरी क्रवद्याथी िनाासँगैपाठय् पस्निक उपलब्ध गराउने, ३. क्रवद्यालयले क्रवद्याथीहरूका लाक्रग हरेक कक्षामा ऐक्रछछक क्रवर्यसमेि सेटमानैनयाँपाठय् पस्निक खररद गरी क्रविरण गने, ४. क्रवद्याथीलेपाठय् पस्निक बझेको िरपाई स्थानीय िहमा न पेस गने, ५. क्रनेःिल्नक पाठय् पस्निकअन्िरगि अनदुान प्राप्तरकमबाट अननवार्यरूपमा पाठर्् क्रम नवकास केन्द्रबाट प्रकाक्रिि पाठय् पस्निक मात्र खररद गने¸ ६. कक्षा ११ र १२ काऐक्रछछक क्रवर्यका पाठय् पस्निकहरू क्रवद्यालयको पस्निकालयमा व्यवस्था गरी क्रवद्याथीहरूलाई अध्ययन गने व्यवस्था क्रमलाउने । अनगनमन प्रक्रिदेदन 20

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ३.२. स्थानीय तहले आक्रथमक िषमक्रित्र क्रिक्रिन्न चरणिा कक्षा १-१२ िा क्रन:िल्ुक पाठय् पस्तकका लाक्रग क्रिद्यालय ु लाईक्रनकासा क्रदइएको क्रिद्याथी सङख्् या तथा अनदुानको एकीकतृ अक्रिलेख तयार गरी प्रिाक्रणत गने र अक्रिलेखीकरण गने, ३.३. क्रनिःिल्ुक पाठय् पस्ुतकका लाक्रग अनदुानबाट क्रिद्यालयले सियिा नयााँ पाठय् पस्ुतक खररद नगरेिा‚ पराु ना पाठय् पस्ुतक प्रयोग गरी अनदुान रकि अन्य िीषमकिा खचम गरेिा‚ स्िीकतृ बाहेकका पाठय् सािग्री खररद गरेिा, अनिुक्रत प्राप्त नगरेको सस् ं थाबाट छपाइ िएको पाठय् पस्ुतक खररद गरी प्रयोग गरेिा काननुबिोक्रिि कारबाही हनुेछ । २.८.४ क्रियाकलाप न.ं ७.२.१.१ सािमिक्रनक क्रिद्यालयिा अध्ययनरत क्रिद्याथीहरूका लाक्रग छात्रिक्रत्तृ वआिासीय तथा गआरआिासीय) उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क क) बालबाक्रलकाको क्रवद्यालय क्रिक्षामा पहँचु अक्रिवक्रिृ गना, गणनस्िर सधनार िथा क्रसकाइ क्रनरन्िरिाका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ को प्रबन्ध गररएको छ । यस क्रियाकलापमा क्रनम्नानसनारका उपक्रियाकलापहरूको रकम समावेि गररएको छ । स्थानीय िहका कायािममा स्वीकिृ रकमको बाँडफाँड गरी क्रवद्यालयहरूमा अनदनान उपलब्ध गराउने । स्थानीय िहले क्रवगिदेक्रख आवासीय छात्रावास सञ्चालनमा रहेका िपक्रसलअनसनारको प्रकृक्रि पक्रहचान गरी सञ्चालनको अवस्था एवम्क्रवद्याथी सङ्् या यक्रकन गने । छात्रवक्रत्तृ को रकम उपलब्ध गराउँदा आवासमा बस्ने क्रवद्याथीलाई प्राथक्रमकिा क्रदई त्रैमाक्रसक रूपमा उपलब्ध गराउने। अन्य गैह्र आवासीय प्रकृक्रिका छात्रवक्रत्तृ क्रवद्यालयको मागका आधारमा िेस्रो त्रैमाक्रसकमा क्रवद्यालयहरूलाई अनदनान क्रदने। क्रवद्यालयलेिैक्रक्षक सत्र सरुन िएको दईन मक्रहनाक्रित्र क्रवद्याथीलाई क्रविरण गररसक्नपननेछ । स्थानीय िहले क्रवद्याललयले छात्रवक्रत्तृ क्रविरण गरेको िरपाई िथा समग्र कायािमको प्रिावकाररिा अनगनमन गने। ख) क्रवद्यालय क्रिक्षा क्षेत्र कायािमअन्िगाि क्रवद्यालय िहमा अध्ययनरि क्रवद्याथीहरूका लाक्रग मात्र छात्रवक्रत्तृ उपलब्ध हनुेिएकालेउछच क्रिक्षा िफा मक्तन कमलहरी, द्वन्द पीक्रडि, िक्रहदका छोराछोरी र अपाङग् िा िएका क्रवद्याथी लगायिको छात्रवक्रत्तृ का लाक्रग क्रवश्वक्रवद्यालय अनदनान आयोगबाट व्यवस्था हने छु । ४.१. आिासीय छात्रिक्रत्तृ (कक्षा १-१२) छात्रवक्रत्त ृ दर मक्तन कमलहरी छात्रवक्रत्तृ (आवासीय) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार अपाङग् िा िएका क्रवद्याथीका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ (आवासीय) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार क्रफडर छात्रावासमा अध्यनरि छात्रालाई छात्रवक्रत्तृ (आवासीय) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार सावािक्रनक क्रनिी साझेदारीमा सञ्चाक्रलि नमनना क्रवद्यालयमा स्वीकिृ कोटामा अध्यनररि छात्रछात्रालाई छात्रवक्रत्तृ (आवासीय) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार क्रहमाली आवासीय छात्रवक्रत्तृ प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार िख्ुय क्रिभिेिार गाँउपाक्रलका/नगरपाक्रलका क्रवद्यालय क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रि सहिीकरण/सिन्िय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ छात्रवक्रत्त ृ पाउने क्रवद्याथी सङ्् या क्रनणाय पक्रनस्िका छात्रवक्रत्त ृ क्रविरणको िरपाइ छात्रवक्रत्त ृ प्राप्त गने क्रवद्याथीको नामनामेसीसक्रहिको क्रववरण 21

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क क्रवद्यालयमा अध्ययनरि अक्रि सीमान्िकि ृ समदनायका क्रवद्याथीका लाक्रग आवासीय छात्रवक्रत्त ृ प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार सडक बालबाक्रलका िथा बालश्रक्रमकका लाक्रग आवासीय िैक्रक्षक प्रबन्धका लाक्रग छात्रवक्रत्त ृ प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार HIV प्रिाक्रवि बालवक्रलका िथा वादी समदनायका क्रवद्याथीका लाक्रग आवासीय प्रबन्ध प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४० हिार ४.१.१ सबैप्रकारका आवासीय छात्रवक्रत्तृ का लाक्रग क्रवद्यालय छात्रावास व्यवस्थापन क्रनदेक्रिका, २०७१ िथा क्रवद्यालय छात्रवक्रत्तृ व्यवस्थापन क्रनदेक्रिका, २०७४अनसनार हनुेगरी छात्रावासमा बसी अध्ययन गनेक्रवद्याथीहरूको बसाइलाई व्यवक्रस्थि गना रकम खचागने। ४.१.२ आवासमा बसी अध्ययन गने क्रवद्याथीहरूका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी प्रक्रि मक्रहना ४ हिारको दरले क्रहसाब गरी दि मक्रहनाको रू. ४०¸००० (चाक्रलस हिार) सम्मको रकम अनदनानक्रदने। ४.१.३ आवासीय क्रवद्यालयको छात्रावास व्यवस्थापन खचा क्रियाकलाप न. २.७.१३.१० मा क्रवक्रनयोिन िएको छ । ४.१.४ अपाङग् िा िएका क्रवद्याथीका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ क्रविरणका आधारहरूेः क) अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाहरूको अध्ययन अवसरमा अक्रिवक्रिृ र क्रसकाइमा गणनस्िर कायम गनाका लाक्रग आवासीय िैक्रक्षक सेवा, सहयोगी सहायिा सेवा, यािायाि सेवा र िैक्रक्षक सामग्री एवम प्र् ोत्साहन गरी चार प्रकारको छात्रवक्रत्तृ को व्यवस्था गररएको छ । क्रवद्यालयमा रहेका अपाङग् िा िएका क्रवद्याथीलाई अपाङग् िाको अवस्थाअनसनार पहँचु का आधारमा छात्रवक्रत्तृ को प्रकार क्रनधाारण गरी क्रवद्यालयगि छात्रवक्रत्त ृ को व्यवस्था क्रमलाई क्रवद्याथीलेपाउने गरी क्रवद्यालयमा अनदनानको व्यवस्था गने, ख) क्रवगिदेक्रख स्रोि कक्षा सञ्चालनमा रहेका क्रवद्यालयमा प्राप्त रकम उपयोग गरी क्रवद्यालयबाटै आवास सञ्चालन िएको िए क्रवद्यालयले साक्रवकबमोक्रिम आवासीय िैक्रक्षक सक्रवन धा व्यवस्थापन खचामा प्रयोग गने र अक्रििावकबाट आवास सञ्चालन गरेको िए अक्रििावकको रोहवरमा क्रवद्याथीलाई बझनाउने। कननैसस्ं थासँग सम्झौिा िई आवास व्यवस्थापन गरेको िए उक् ि सस्ं था र आवास व्यवस्थापन निएको अवस्थामा क्रवद्याथी डेरा क्रलई बसेको िएमासमेि क्रवद्यालयमाफा ि िोक्रकएको रकम क्रदने, ग) स्रोि कक्षामा आवासीय रूपमा नबस्नेवा स्रोि कक्षा निएको अन्य क्रवद्यालयहरूमा अध्ययन गने अपाङग् िा िएका िएका क्रवद्याथीहरूलाई छात्रवक्रत्त ृ रकम सम्बक्रन्धि अक्रििावकको रोहवरमा क्रवद्यालयलेक्रविरण गने, घ) अपाङि् ा िएका बालबाक्रलकाको सामाक्रिकीकरणको उद्देश्यलेसमदनायमा स्थाक्रपि िई सहि िीवनयापनमा मद्दि पग्नन ेगरी समदनाय/ पररवारमा बस्ने व्यवस्था गना प्रोत्साहन गने । ङ) छात्रवक्रत्तृ को प्रकार, क्रविािनका आधारहरू र क्रवद्याथीलेपाउनेछात्रवक्रत्तृ देहायबमोक्रिम रहेका छनेः् १. आिासीय छात्रिक्रत्त: स्थानीय िहले िौगोक्रलक अवस्था, क्रवद्यालय र घरको दरनी, अपाङग् िाको गम्िीरिा र समदनायमा उनीहरूलाई अध्ययनका लाक्रग अनकन ल क्रवद्यालय ू ⁄क्रसकाइ के न्र निएको कारणले घरबाट दैक्रनक रूपमा क्रवद्यालयमा आउन िान नसक्नेएवम् अध्ययनका लाक्रग डेरा गरी वा क्रवद्यालयले व्यवस्था गरेको आवास िथा सङघ् सस्ं था वा अक्रििावकलेसञ्चालन गरेको होस्टेलमा बस्ने 22

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाको सङ्् याको आधारमा प्रक्रि क्रवद्याथी प्रक्रि मक्रहना रू. ४,०००।- का दरले १० मक्रहनाका लाक्रग िम्मा रू. ४०,०००।– रकम क्रवद्यालयलाई अनदनानक्रदने। क्रवद्यालयले यस प्रकारको छात्रवक्रत्तृ रकमबाट छात्रावास वा क्रवद्यालय आसपासमा डेरा गरी बस्ने छात्र छात्राहरूका लाक्रग खाना िथा खािा, आवास व्यवस्थापन लगायिका कायामा खचा गने । सोमध्ये व्यक्रक् िगि सरसफाइका लाक्रग आवश्यकपनेसामग्रीहरू (िस्िै: साबनन, काइयो, दन्ि मञ्िन, बरून स, नेलकटर, कोल्डक्रिम, स्याम्प,नरूमाल आक्रद) खररद गना प्रक्रि क्रवद्याथी माक्रसक रू. ५००/- का दरले१० मक्रहनाको िम्मा रू. ५,०००।- सम्बक्रन्धि छात्र छात्रालाई िरपाइ गराई नगद नै अक्रनवाया रूपमा उपलब्ध गराउने र बाँकी रकमबाट आवास व्यवस्थापन गने, (पणूाश्रवण�क्र� क्रवहीनिा िई चौक्रबसै घण्टा अक्रििावकको सहयोग चाक्रहने क श्रेणीका गैरआवासीय बालबाक्रलकाहरूसमेिका लाक्रग यो सक्रवन धा उपलब्ध गराउने) २. सहयोगी सहायता सेिा छात्रिक्रत्तृ (गआर आिासीय): घरबाट आउँदा िाँदा र क्रवद्यालयमा रहँदा क्रनरन्िर रूपमा अरूको सहयोग र साधन आवश्यकपनेअपाङग् िा िएकालाई प्रक्रि क्रवद्याथी प्रक्रि मक्रहना रू.५००।- का दरले १० मक्रहनाको लाक्रग रू.५,०००।-, ३. यातायात सेिा छात्रिक्रत्त ृ (गआर आिासीय): घरबाट आउँदा िाँदा यािायािका साधन वा अन्य उपकरण प्रयोग गनापननेअपाङग् िा िएका बालबाक्रलकालाई प्रक्रि क्रवद्याथी प्रक्रि मक्रहना रू.३००।- का दरले १० मक्रहनाका लाक्रग रू.३,०००।- ४. िआक्रक्षक सािग्री छात्रिक्रत्तृ (गआर आिासीय): घरबाट क्रवद्यालयसम्म आउन िान सक्ने अवस्थाको अपाङग् िा िएकालाई प्रक्रि क्रवद्याथी प्रक्रि मक्रहना रू.१००।- का दरले १० मक्रहनाको रू.१,०००।- पननश्च: कननैसङघ् / सस्ं था/ िह/ व्यक्रक् िलेसम्झौिा गरी अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाका लाक्रग आवास व्यवस्थापन गनारकम उपलब्ध गराएको िएमा सोही प्रयोिनका लाक्रग दोहोरो नपनेगरी आवासीय छात्रवक्रत्तृ उपलब्ध गराउने, च) कननैपक्रन छात्रवक्रत्तृ दोहोरो नपनेगरी क्रविरण गनापननेछ । छात्रवक्रत्तृ क्रविरण गदााअपाङग् िापररचय पत्र अक्रनवायारूपमा पेस िएकोहनुपनने, छ) अपाङग् िा िएका क्रवद्याथी पक्रहचान गरी छात्रवक्रत्तृ को क्रनधाारण गनाका लाक्रग स्थानीय िहको क्रिक्षा हेनेप्रमखन को सयं ोिकत्वमा अपाङग् िा क्षेत्रमा काम गने सङघ् सस्ं थाका प्रक्रिक्रनक्रध, स्थानीय िहको स्वास्थ्य िाखाको प्रक्रिक्रनक्रध, स्रोि क्रिक्षक र सम्बक्रन्धि क्षेत्रका क्रवज्ञ प्रक्रिक्रनक्रधहरू र क्रिल्लाको लेखािोखा केन्रको सयं ोिकसमेिको सहिाक्रगिा रहने गरी प्रत्येक स्थानीय िहमा क्रवद्याथी लेखािोखा प्राक्रवक्रधक सक्रमक्रि गठन गने, ि) अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाहरूको िैक्रक्षक सहक्रलु यि िथा सक्रवन धाहरूको उपलब्धिाको सक्रननक्रिििा र प्रिावकाररिाको क्रवर्यमा अनगनमन र क्रनरीक्षण गनेर सधनारका लाक्रग आवश्यक काया गने दाक्रयत्व र क्रिम्मेवारी क्रवद्याथी लेखािोखा प्राक्रवक्रधक सक्रमक्रिको हनुे, झ) अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाको सामाक्रिक समावेिीकरणमासमेि मद्दि पग्नन ेगरी बालबाक्रलकालाई दैक्रनक रूपमा घरबाट आवििावि गना प्रोत्साक्रहि गने र सोका लाक्रग साधन (साइकल, िाइसाइकल, ररक्सा, क्रिलक्रचयर वा अन्य आवश्यक सहायिा सामग्री) खररदमा आवश्यक परेक्रनिलेसो आक्रथाक वर्ािररमा पाउन सक्नेगैरआवासीय छात्रवक्रत्त ृ रकमबाट एकम�न अक्रग्रम उपलब्ध गराउनेव्यवस्था क्रमलाउन सक्रकने। ञ) अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाहरूका लाक्रग सञ्चालनमा रहेका स्रोि कक्षामा क्रवद्याथी घटेर वा क्रवद्याथी निएको कारण बन्द हनुे अवस्थामा रहेमा स्थानीय िहले क्रवद्याथी लेखािोखा प्राक्रवक्रधक सक्रमक्रिको क्रसफाररसमा आफ्नो स्थानीय िहक्रित्र सोही प्रकृक्रिको अपाङग् िा 23

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क िएको स्रोि कक्षामा गाभ्न, न साना, न बन्द गनावा अको प्रकारको अपाङग् िा िएको स्रोि कक्षामा पररविान गना सक्रकने छ । िर एक स्थानीय िहबाट अको स्थानीय िहमा गाभ्न स न ानावा पररविान गनापन ने िएमा दबनैस्थानीय िहको सहमक्रिमा क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइले गना सक्ने छन्। यसको िानकारी अक्रवलम्ब के न्रको समावेिी क्रिक्षा िाखालाई गराउने। ट) हाल सञ्चालनमा रहेका स्रोि कक्षाहरूमध्ये क्रवद्याथी सङ्् या ५ िनािन्दा कम िएका स्रोि कक्षामा िोक्रकएको बिेट क्रनकासा नगरी त्यस्िा स्रोि कक्षालाई अपाङग् िाको क्षेत्र क्रमल्नेअको क्रवद्यालयको सम्बक्रन्धि अपाङग् िा क्षेत्रको स्रोि कक्षामा गाभ्ने । सोको िानकारी क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको समावेिी क्रिक्षा िाखामा पठाउने। िर उस्िैप्रकारको अपाङग् िाको स्रोि कक्षा निएको अवस्थामा र क्रवद्याथी सङ्् या ५ िनािन्दा कम िएिा पक्रन क्रवद्याथीहरूको अध्ययनको वैकक्रल्पक व्यवस्था निएसम्म अनदनानको क्रनरन्िरिा क्रदने। ४.१.५ सडक बालबाक्रलका तथा बालश्रक्रिकका लाक्रग आिासीय िआक्रक्षक प्रबन्ध : बिेट प्राप्त िएका महानगरपाक्रलकाहरूले क्रवद्यालय उमेर समहू का क्रवद्यालय बाक्रहर रहेका सडक बालबाक्रलका िथा बालश्रक्रमक पक्रहचान गरी उनीहरूको पढाइ सक्र न नक्रििाका लाक्रग क्रिक्षाका क्षेत्रमा क्रियािील सङघ् सस्ं थासँग सहकाया गरी आवासको प्रबन्ध क्रमलाउन नक्रिकको क्रवद्यालयसँग सहकाया गना गि आक्रथाक वर्ाबाट सञ्चालनमा रहेका क्रवद्यालयलाई क्रनरन्िरििा क्रदने । ४.१.६. क्रफडर छात्रावासमा अध्यनरि छात्रालाई आवासीय छात्रवक्रत्तृ , सावािक्रनक क्रनिी साझेदारीमा सञ्चाक्रलि नमनना क्रवद्यालयमा स्वीकिृ कोटामा अध्ययनरि छात्रछात्रालाई छात्रवक्रत्तृ , क्रहमाली आवासीय छात्रवक्रत्तृ , क्रवद्यालयमा अध्ययनरि अक्रि सीमान्िकिृ समदनायका क्रवद्याथीका लाक्रग आवासीय छात्रवक्रत्तृ को अनदनान उपलब्ध गराउँदा स्वीकिृ कोटा िथा क्रवद्यालय सञ्चालनको स्थलगि क्रनरीक्षण अनगन मन प्रक्रिवेदनका आधारमा यक्रकन गरी क्रनकासा क्रदनपने छ न । स्थानीय िहले HIV प्रिाक्रवि बालबाक्रलका िथा वादी समदनायका क्रवद्याथीका लाक्रग आवासीय िैक्रक्षक प्रबन्ध गदाायस प्रकृक्रिका बालबाक्रलकाको यक्रकन गरी सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयमा रकम क्रनकासा क्रदने । यस्िा क्रवद्याथी अध्ययनका लाक्रग डेरा गरी वा क्रवद्यालयले व्यवस्था गरेको आवासमा वस्न चाहेमा अन्य आवासीय क्रवद्याथी सरहको छात्रवक्रत्तृ अनदनान उपलब्ध गराउने । ४.१.७.HIV प्रिाक्रवि बालबाक्रलका िथा वादी समदनायका क्रवद्याथीका लाक्रग आवासीय प्रबन्ध वापिको छात्रवक्रत्तृ क्रवद्याथीलाई उपलब्ध गराउँदा देहायबमोक्रिमको प्रक्रिया अबलम्बन गनापन नेेः क. HIV सिं क्रमि वा प्रिाक्रवि बालबाक्रलकाका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ को रकम क्रनकासा िएको स्थानीय िहले आफ्नो स्थानीय िह वा सोिन्दा बाक्रहर स्थानीय िह वा क्रिल्लाका क्रवद्याथीहरू त्यस स्थानीय िहअन्िरगिका क्रवद्यालयमा अध्ययनरि रहेको अवस्थामा त्यस्िा प्रकृक्रिका क्रवद्याथीहरू क्रवद्यालयमा अध्ययनरि रहेको सक्रन न क्रिििा हनुेआधार प्रमाण राखेर छात्रवक्रत्तृ वापिको रकम क्रनकासा गने, ख. सम्बक्रन्धि क्रवद्याथीहरूको िन्मदिाा, क्रवद्यालयमा अध्ययनरि रहेको व्यहोरा खल्न नेसम्बक्रन्धि क्रवद्यालयको पत्र, अक्रििावकको स्थायी र अस्थायी ठेगानासक्रहिको क्रववरण – HIV सिं क्रमि पक्र� न िएको अस्पिाल/ क्रचक्रकत्सकको प्रमाक्रणि क्रववरणसमेिको अक्रिलेख रा्ने, ग. यस प्रकृक्रिका बालबाक्रलकाहरूलाई आवासीय सक्रव न धासमेि उपलब्ध गराउने गरी प्रत्यक्ष क्रनगरानीसमेि गने काया गने सङघ् सस्ं थाहरूबाट आवश्यक क्रववरणसक्रहि छात्रवक्रत्तृ वापिको रकम माग िई आएमा स्वीकिृ बिेटको पररक्रधक्रित्र रही छात्रवक्रत्तृ वापिको रकम उपलब्ध गराउन सक्रकने, घ. यस प्रकृक्रिका बालबाक्रलकाहरूको क्रववरणको गोपनीयिा कायम हनुेगरी क्रववरण सङक् लन गने र गो्य रूपमा रा्नेव्यवस्थाको सक्र न नक्रिििा गनापन ने। 24

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ४.१.८. क्रफडर छात्रवासमा िोक्रकएको कोटाबमोक्रिम क्रवद्याथी छनोट गदाा मौिदना व्यवस्थामा उल्लेख िएका क्रवर्यका अक्रिररक्त अक्रििावक क्रवहीन, अनाथ बाक्रलका िथा अक्रि क्रवपन्न छात्रालाई छनोट गरी छात्रावासमा बसी अध्ययन गने व्यवस्था क्रमलाउने । ४.२ गआरआिासीय छात्रिक्रत्त ृ : IEMIS मा प्रक्रव� िथ्याङक् लाई सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयबाट कक्षागि क्रवद्याथीहरूको यथाथा िथ् याङक् सँग सत्यापन गराई क्रिक्षा अक्रधकिृ बाट प्रमाक्रणि गरी सोका आधारमा क्रवद्यालयहरूलाई िपक्रसलअनसनार छात्रवक्रत्तृ रकम अनदनानक्रदने: छात्रिक्रत्त ृ दर छात्रा छात्रवक्रत्त ृ कक्षा १-८ कणााली ्याके िसमेि (गैर आवासीय) क) मगन,नडोल्पा, हम्ुला, िम्लन ा र काक्रलकोट क्रिल्लाको हकमा १-५ मा अध्ययनरि छात्राहरूका लाक्रग वाक्रर्ाक रू .१०००। (एक हिार) र कक्षा ६-८ मा अध्ययनरि छात्राहरूका लाक्रग वाक्रर्ाक रू .१५००। (एक हिार पाँच सय) का दरले । ख) अन्य क्रिल्लाको हकमा प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४००।- का दरले । दक्रलि छात्रवक्रत्त ृ कक्षा १-८ (गैर आवासीय) प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ४०० । आधारििू िहमा अध्ययनरि लक्रक्षि समहू क्रवद्याथीका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ५०० । मक्तन कम्लहरीका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ गैर आवासीय ४.२.१अनसनार अपाङग् िा िएका क्रवद्याथीका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ (कक्षा १-१२) गैर आवासीय ४.१.४अनसनार ४.२.१ िक्तु कभलहरीका लाक्रग छात्रिक्रत्तृ : क) क्रवद्यालय छात्रवक्रत्तृ व्यवस्थापन क्रनदेक्रिका, २०७४बमोक्रिम घरबाट आवििावि गनेमक्नि कम्लहरीहरूलाई स्प� पक्रहचान गरी देहायबमोक्रिम छात्रवक्रत्तृ प्रदान गने : आधारििू िह(कक्षा १-८) का लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी माक्रसक रू १५०/- का दरले १० मक्रहनाको वाक्रर्ाक रू १,५००/- माध्यक्रमक िहको छात्रवक्रत्तृ (कक्षा ९-१०) का लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी माक्रसक रू १८०/- का दरले १० मक्रहनाको वाक्रर्ाक रू १,८००/- माध्यक्रमक िहको छात्रवक्रत्तृ (कक्षा ११-१२) का लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी माक्रसक रू ५००/- का दरले १० मक्रहनाको वाक्रर्ाक रू ५,०००/- ४.२.२ अपाङग ् ता िएका क्रिद्याथीका लाक्रग छात्रिक्रत्तृ (कक्षा १-१२) : आवासीय छात्रवक्रत्तृ मा उक्रल्लक्रखि छात्रवक्रत्तृ क्रविरणका आधारमा अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकालाई (आवासीय बाहेक)पहँचुका आधारमा क्रवद्याथी वगीकरणको दररेटअनसनार यस िीर्ाकबाट छात्रवक्रत्तृ क्रविरण गने । छात्रवक्रत्तृ व्यवस्थापन गदााक्रवद्यालयले: क) यस िीर्ाकमा उक्रल्लक्रखि आवासीय एवम ग् ैर आवासीय छात्रवक्रत्तृ प्राप्त गनेसङ्् या यक्रकन गरी िोक्रकएको दरअनसनारको िीर्ाक खोली स्थानीय िहमा बिेट माग गने, 25

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ख) छात्रवक्रत्तृ अनदनान प्राप्त क्रवद्यालयको क्रवव्यसलेस्थानीय िहको क्रनदेिन एवम आ् धारहरूलाई ध्यानमा राखी क्रिक्षक, क्रिक्षक अक्रििावक सङघ् समेिको सहिाक्रगिामा क्रवद्यालयमाउपलब्ध अनदनान(छात्रवक्रत्तृ )मध्येबाट क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रिलेथप आधारहरू िय गरी छात्रवक्रत्तृ पाउने छात्रछात्राहरूको नामावलीसक्रहिको क्रववरण अद्यावक्रधक गने। सो नामावली क्रवद्यालयको सचू नापाटीमाअक्रनवायारूपमाटाँस्न लगाउने, ४.२.३ आधारितू तहिा अध्ययनरत लक्रक्षत सिहू क्रिद्याथीका लाक्रग छात्रिक्रत्तृ : नेपाल सरकारद्वारा घोक्रर्ि अक्रि सीमान्िकिृ , लोपोन्मखन िाििाक्रि तथा सीिान्तकतृ सिहू लगायत मसन हर, चेपाङ, राउटे, डोम, दसनाद, बनकररया, कस न न् न डा, हाय, न क्रकसान, कस न बाक्रडया, ले्चा, मेचे, रािी, सर नेल, बराम, न बोटे, दनवनार, धानकन, झाँगड, लोहमी, माझी, सिार/सन्थाल, क्रसयार, थामी, थडनाम, बादी एवम्मक्तन कमैया, वादी, हक्रलया, चरूवा िथा कोक्रिड-१९ को सडि् मणबाट मत्ृयन िएका पररवारका छात्रछात्राका लाक्रग आधारििू िह (कक्षा १-८) मा अध्ययनरि क्रवद्याथी सङ्् या यक्रकन गरी प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू ५ सयका दरलेक्रवद्यालयमा अनदनान उपलब्ध गराउने । क्रवद्यालयले अन्य छात्रवक्रत्तृ मा दोहोरो नपने गरी छात्रवक्रत्तृ को रकम उपलब्ध गराउनेसोको िानकारी स्थानीय िहको क्रिक्षा िाखामा गराउने । ४.२.४ क्रिपन्न लक्रक्षत छात्रिक्रत्तृ (PPTS) : माध्यक्रमक िहमा आवासीय र अपाङग् िा िएका क्रवद्याथीका लाक्रग छात्रवक्रत्तृ प्राप्त गने क्रवद्याथी बाहेकका अन्य क्रवद्याथीहरूलाई क्रवपन्न लक्रक्षि छात्रवक्रत्तृ कायाान्वयन मापदण्डमाउक्रल्लक्रखि आधार र प्रक्रियाबमोक्रिम छात्रवक्रत्तृ क्रविरण गररने छ । यससम्बन्धी सचू ना र कायाक्रवक्रध के न्रले प्रकािन गनेछ । ४.२.५ आवासीय छात्रवक्रत्तृ आवासमा क्रनरन्िर रहेर अध्ययनरि क्रवद्याथीलाई आधार मानी खचागने िथा गैर आवासीय छात्रवक्रत्तृ (अपाङग् िा िएका बालबाक्रलका बाहेकको हकमा)क्रवद्याथीहरूका लाक्रग िैक्रक्षक सत्र सरु न िएको २ मक्रहनाक्रित्रक्रविरण गररसक्नपन नेव्यवस्था क्रमलाउने। २.८.५ क्रियाकलाप न. २.७.१३.१० क्रिद्यालय सञ्चालन तथा व्यिस्थापन अनद ुान उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ५.१ यस क्रियाकलापमा क्रनम्नानसनारका उपक्रियाकलापहरूको बिेट समावेि गररएको छ । स्थानीय िहले क्रवद्यालय सञ्चालनको अवस्था यक्रकन गरी िपक्रसलका कायािमका लाक्रग स्वीकिृ बिेटको बाँडफाँड गरी क्रवद्यालयहरूमा अनदनान उपलब्ध गराउने: क्रवद्यालय सञ्चालन िथा व्यवस्थापन अनदनान कक्षा १-५ प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १५ हिार क्रवद्यालय सञ्चालन िथा व्यवस्थापन अनदनान कक्षा १-८ प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. २० हिार क्रवद्यालय सञ्चालन िथा व्यवस्थापन अनदनान कक्षा १-१० प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. २५ हिार क्रवद्यालय सञ्चालन िथा व्यवस्थापन अनदनान कक्षा १-१२ प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. ३० हिार आधारििू क्रवद्यालयहरूलाई क्रवद्यालय सध नार योिना क्रनमााण िथा अद्यावक्रधक, अक्रििावक क्रि क्षाएवम अक्रिररक् ि ् क्रियाकलाप सञ्चालनका लाक्रग एकमष्टन अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १५ हिार आधारििू िह सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयहरूलाई सामाक्रिक परीक्षण िथा आक्रथाक लेखा परीक्षण, क्रवद्याथी पररचय पत्र व्यवस्थापन, क्रवद्यालय िथ्याङक् व्यवस्थापन, बलनेक्रटन प्रकािन लगायिका क्रियाकलाप सञ्चालनका लाक्रग एकमष्टन अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १० हिार िख्ु य क्रिभिेिार गाँउपाक्रलका/नगरपाक्रलका क्रवद्यालय क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रि सहिीकरण/सिन्िय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ अनदनान प्राप्त गने क्रवद्यालय सङ्् या क्रवद्यालयमा उपलब्ध िैक्रक्षक सामग्री र प्रयोगको अवस्था क्रवद्यालयमा क्रदएको क्रनकासा पत्र क्रनमााण िथा अद्यावक्रधक िएका क्रवद्यालय सधनार योिना सङ्् या क्रवद्यालयको सामाक्रिक परीक्षण प्रक्रिवेदन 26

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क माध्यक्रमक क्रवद्यालयहरूलाई क्रवद्यालय सध नार योिना क्रनमााण िथा अद्यावक्रधक, अक्रििावक क्रि क्षाएवम अक्रिररक् ि ् क्रियाकलाप सञ्चालनका लाक्रग एकमष्टन अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. २० हिार माध्यक्रमक िह सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयहरूलाई सामाक्रिक परीक्षण िथा आक्रथाक लेखा परीक्षण, क्रवद्याथी पररचय पत्र व्यवस्थापन, क्रवद्यालय िथ्याङक् व्यवस्थापन, बलनेक्रटन प्रकािन लगायिका क्रियाकलाप सञ्चालनका लाक्रग एकमष्टन अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १५ हिार क्रवद्यालयमा इन्टरनेट िडान िथा सञ्चालन खचा प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १२ हिार आवासीय छात्रवक्रत्तृ प्राप्त बालबाक्रलकालाई आवास सञ्चालन गना क्रवद्यालयलाई अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. २ लाख ५० हिार स्रोि क क्षा व्यवस्थापन अनदनान प्रक्रि कक्षा वाक्रर्ाक रू. २ लाख २५ हिार अपाङग् ता िएका क्रिद्याथी अध्ययनरत क्रिद्यालयलाई अनदुान (दृक्रिक्रिहीनका लाक्रग क्रिद्यालय, बक्रहरा कक्षा सञ्चाक्रलत क्रिद्यालय) : प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रू. ४ हिार क्रविेर् क्रिक्षापररर्दअन्िगाि ् सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका लाक्रग िैक्रक्षक सामग्री िथा मसलन्द खचा क्रनदेक्रिकाअनसनार अनसन चू ी २ मा उल्लेख िएअनसनार प्राक्रवक्रधक क्रवर्य अध्यापन हनुेक्रवद्यालयलाईल्याब सामग्री सहयोग अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. २ लाख हाल सञ्चालनमा रहेका बहकु क्षा बहस्ु िर (MGML) सत्र्चालन अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. ५० हिार हाल सञ्चालनमा रहेका बहि ुाक्रर्क क्रिक्षा क्रवद्यालय अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. ५० हिार ५.२. क्रिद्यालय सञ्चालन तथा व्यिस्थापन : यस उपक्रियाकलापमा क्रवक्रनयोक्रिि बिेटबाट क्रवद्यालयका लाक्रग आवश्यक मसलन्द सामग्री व्यवस्थाका लाक्रग उक्रल्लक्रखि दरमा क्रवद्यालयलाई अनदनान उपलब्ध गराउने। यस क्रियाकलापबाट क्रवद्यालयलेअनदनान प्राप्त गरेपिाि िोक्रकएका कायाका अक्रिररक्त सबैक्रवद्यालयले कालोपाटी िथा चकको सट्टा White Board/Green Board मा माकार प्रयोग गरी धलन ोरक्रहि क्रि क्षण क्रसकाइको प्रबन्ध गने। यसका लाक्रग रकम नपगन िएमा प्रक्रिक्रवद्याथी लागि वापि प्राप्त हनुेरकमसमेि प्रयोग गना सक्रकने छ । ५.३. आधारितू तथा िाध्यक्रिक क्रिद्यालयहरूलाई क्रिद्यालय सध ुार योिना क्रनिामण तथा अद्यािक्रधक, अक्रििािक क्रि क्षा एिि् अक्रतररक् त क्रियाकलाप सञ्चालनका लाक्रग एकिष्ठु अनदुान : क) क्रवद्यालय सध नार योिना क्रनमााण सहयोगी पक्र न स्िका, २०७४बमोक्रिम क्रवद्यालय सध नार योिना (SIP) क्रनमााण िथा अद्यावक्रधक गरी IEMIS को क्रववरण प्रक्रव� गरेका क्रवद्यालयहरूलाई मात्र उपलब्ध गराउने । क्रवद्यालय सध नार योिना क्रनमााण/ अद्यावक्रधक गदाा अक्रनवाया रूपमा क्रवद्यालयस्िरीय कायािाला सञ्चालन गरी प्राप्त सझनावअनसनार क्रनमााण/अद्यावक्रधक गनापन ने। क्रवद्यालयले यस क्रियाकलापअन्िगाि प्राप्त रकमबाट सरोकारवालाहरूको सहिाक्रगिामा क्रवद्यालय सध नार योिनाका आधारमा ियार गररएको वाक्रर्ाक कायाान्वयन योिनाअनसनारको प्रगक्रि त्रैमाक्रसक रूपमा समीक्षा गने। क्रवद्यालय सध नार योिनामा क्रवद्यालय क्रवपद्पवूाियारी िथा प्रक्रिकाया योिना एवम्क्रिक्षण क्रसकाइ प्रक्रियालाई क्रनरन्िरिा क्रदने आपिकालीन योिना खण्डसमेि समावेि गरी योिना क्रनमााण/अद्यावक्रधक गनापने छ न । यसै गरी क्रवद्याथीहरूको प्रक्रििा क्रवकासका लाक्रग अक्रिररक् ि क्रियाकलाप सञ्चालन गने । सञ्चालनमा रहेका MGML िथा वहिुाक्रर्क क्रवद्यालय सङ्् या इन्टरनेट प्रयोग गने क्रवद्यालय सङ्् या27

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ख) कक्षा ९-१२ सञ्चाक्रलि माध्यक्रमक क्रवद्यालयले क्रवद्यालय िौक्रिक सध नार क्रनमााणसम्बन्धी मापदण्ड, २०८० अनसनार क्रवद्यालय िौक्रिक सध नारको गरु न योिनामा लैङक्र्गक सवाल, िलवायन पररविान, क्रवद्यालय िौक्रिक क्रनमााण कायािम िथा क्रवज्ञान क्रवर्य अध्यापन हनुे क्रवद्यालयले क्रवद्यालयमा िौक्रिक क्रवज्ञान, रसायन क्रवज्ञान िथा िीव क्रवज्ञानको छट्ट नाछट नैप्रयोगिाला िथा प्रयोगिालामा सामग्री व्यवस्था गने िथा क्रवर्यगि क्रिक्षक व्यवस्थापन गनेसक्रहिको क्रवद्यालय क्रवकास योिना क्रनमााण गरी स्वीकिृ गने। स्वीकिृ क्रवद्यालय क्रवकास योिना क्रवद्यालयको वेबसाइटमाफा ि प्रकािन गने । ग) एक स्थानीर् तहनित्र कक्षा ९-१२ सञ्चालन िएका क्रवद्यालयहरूमध्येकन नैपक्रन क्रवद्यालयमा हालसम्म िौक्रिक, रसायन िथा िीव क्रवज्ञान एवम्प्राक्रवक्रधक क्रवर्यका पठनपाठन निएका र देहायका आधार पगनेका स्थानीय िहले२०८० असोि मसान्िसम्म सङक्र्क्षप्त प्रस्िावना ियार गरी क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको क्रवद्यालय क्रिक्षा मापदण्ड क्रनधाारण िाखामा पठाउने । (अ) िैक्रक्षक सत्र २०८० मा स्थानीय िहक्रित्र कक्षा १० को कल क्रवद्या न थी सङ्् या कम्िीमा २५० िएका (आ) प्रस्िाक्रवि क्रवद्यालयको कक्षा १०मा कम्िीमा ५० िना क्रवद्याथी अध्ययनरि िएका र (इ) िौक्रिक, रसायन िथा िीव क्रवज्ञान क्रवर्य पठनपाठनका लाक्रग स्थानीय िहबाट लागि साझेदारी गने प्रक्रिबििा रहेको । घ) बँदना गअनसनार सङक्र्क्षप्त प्रस्िावनाका आधारमा छनोट िएका क्रवद्यालयहरूले िौक्रिक, रसायन िथा िीव क्रवज्ञानको छट्ट नाछट नैप्रयोगिाखा िथा प्रयोगिालामा सामग्री व्यवस्था गने िथा क्रवर्यगि क्रिक्षक व्यवस्थापन गने गरु न योिना क्रनमााण गरी स्वीकिृ गने। स्वीकिृ गरु न योिना क्रवद्यालय िथा स्थानीय िहको वेबसाइटमाफाि प्रकािन गने । ५.४. आधारितू तथा िाध्यक्रिक तह सञ्चाक्रलत क्रिद्यालयहरूलाई सािाक्रिक परीक्षण तथा आक्रथमक लेखा परीक्षण, क्रिद्याथी पररचय पत्र , क्रिद्यालय तथ्याङक् व्यिस्थापन, बलु ेक्रटन प्रकािन लगायतका क्रियाकलाप सञ्चालनका लाक्रग एकिष्ठु अनदुान : प्रत्येक क्रवद्यालयले क्रवद्यालय सामाक्रिक परीक्षण मापदण्ड, २०७८ अनसनार अक्रनवाया रूपमा सामाक्रिक परीक्षण गने व्यवस्था क्रमलाउने । यसरी सामाक्रिक परीक्षण गररएको क्रमक्रि IEMIS मा अध्यावक्रधक गना लगाउने । सामाक्रिक परीक्षण गदाा क्रवद्यालयले IEMIS बाट क्रवद्यालय ररपोटा काडा क्रप्रन्ट गरी सोको क्रववरण अक्रििावकहरूलाई िानकारी गराउने । सो काया नगने क्रवद्यालयहरूलाई यस क्रियाकलाप वापिको रकम उपलब्ध नगराउने । यसका साथै क्रवद्यालयले हाक्रसल गरेका म्न य म्न य सचू कसक्रहिका उपलक्रब्धहरू बलेक्रटन न माफा ि सावािक्रनक गने। सामाक्रिक परीक्षणको प्रक्रिवेदन स्थानीय िहमा पेस गदााउक् ि क्रवद्यालय ररपोटा काडासमेि सलं ग्न राखी पेस गने । क्रवद्यालयले आक्रथाक लेखा परीक्षण स्थानीय िहको अक्रन्िम लेखपरीक्षण हनु अ न गावैगराउनेसोको प्रक्रिवेदन स्थानीय िहमा पठाउने। सस्ं थागि क्रवद्यालयको हकमा सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयहरूले आफ्नो स्रोिबाट लेखा परीक्षण गरी गराई पारदक्रिािा, िवाफदेक्रहिा र क्रवद्यालयमा हनु पन ने सबैप्रकारका िथ्याङक् एवम स् चू नाहरूको व्यवस्थापनको सक्र न नक्रिििा गराउने। ५.५. क्रिद्यालयिा इन्टरनेट व्यिस्थापन अनदुान : सचू ना िथा सञ्चार प्रक्रवक्रधमा आधाररि क्रिक्षण क्रसकाइ व्यवस्थापन गनेसबै सामदनाक्रयक क्रवद्यालयहरूमा इन्टरनेट िडान गनेर िक्रडि इन्टरनेट िल्न क िक्न िानी गनेप्रयोिनले प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू.१२ हिारका दरलेअनदनान उपलब्ध गराउने। क्रवद्यालयमा इन्टरनेट सक्रव न धाको व्यवस्था िथा प्रयोगको क्रनयक्रमि अनगन मन गने। क्रवद्यालयको इन्टरनेट क्षमिा क्रवस्िारका लाक्रग स्थानीय िहले थप अनदनान उपलब्ध गराउन सक्ने छन्। इन्टरनेटको प्रयोग गरेका क्रवद्यालयको क्रववरण IEMIS मा अक्रनवाया अध्यावक्रधक गना लगाउने । 28

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ५.६. स्रोत कक्षा सञ्चालनका लाक्रग अनदुान : स्रोि कक्षाहरूको व्यवस्थापनका लाक्रग सम्बक्रन्धि स्रोि कक्षा रहेको क्रवद्यालयमा अनदनान उपलब्ध गराउने । स्रोि कक्षा सत्र्चालन गने क्रवद्यालयले प्राप्त रकम व्यवस्थापन गदाा िपक्रसलअनसनार खचा गने : क) स्रोि क्रिक्षक वा घम्निी क्रिक्षकलेअपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाहरूका लाक्रग क्रबहान साँझसमेि अक्रिररक् ि सहयोग गरेवापि क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रिको क्रनणायानसनार थप सक्रवन धा माक्रसक रू.५००।– का दरलेवाक्रर्ाक रू ६,०००।– ख) स्रोि कक्षाका लाक्रग िैक्रक्षक सामग्री व्यवस्थापन, क्रवद्याथीद्वारा क्रनक्रमाि सामग्री प्रदिानी आक्रदका लाक्रग प्रक्रि स्रोि कक्षा वाक्रर्ाक रू. १०,०००।– ग) आयाको पाररश्रक्रमकका लाक्रग माक्रसक रू. १५,००० ।- का दरले१२ मक्रहना र चाडपवा खचाका लाक्रग वाक्रर्ाक रू.१९५०००।०० प्रदान गने।नेपाल सरकारलेक्रनधाारण गरेको न्यनूिम पाररश्रक्रमकमानपगन हनुेरकम स्थानीय िहले थप गना सक्ने छन्। घ) स्रोि कक्षाका लाक्रग व्यवस्थापन सामग्री अनदनान (लगनाफाटा, िाँडाकडन ा, और्धी आक्रद) का लाक्रग रू. १०,०००।- ङ) अक्रिररक् ि क्रियाकलापका लाक्रग सामग्री खररदर परनस्कार क्रविरण गनावाक्रर्ाक रू. ४०००।– ५.७ आिासीय छात्रिक्रत्तृ प्राप्त बालबाक्रलकाहरूलाई आिास सञ्चालन अनदुान : छात्रावास सञ्चालन खचान्यनूिम २० िना आवासीय क्रवद्याथी िएका माक्रथ उक्रल्लक्रखि प्रकृक्रिका छात्रावासमा सञ्चालन व्यवस्थापनका लाक्रग स्रोि कक्षा सञ्चालनमा रहेका क्रविेर् प्रकृक्रिका क्रवद्यालय (अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाहरूका लाक्रग ) बाहेकका आवासीय छात्रवास सञ्चालनमा रहेका क्रवद्यालयले २५ िना बराबरको १ समहू मानी प्रक्रि समहू रू.२ लाख ५० हिार रकम क्रहसाब गरी क्रवद्यालयलाई एकमष्टन अनदनान उपलब्ध गराउने। छात्रावास व्यवस्थापन/ सञ्चालनका लाक्रग क्रवद्यालय सञ्चालन िथा व्यवस्थापन सञ्चालन अनदनान िीर्ाकबाट एकमष्टन अनदनान क्रदने। उक् ि रकम देहायअनसनार क्रवद्यालयले खचा गने : क) प्रत्येक छात्राबासका लाक्रग प्रक्रि समहू प्रक्रि मक्रहना वाडेनका लाक्रग रू. ३,०००।–, िान्सेका लाक्रग रू. ६,०००।– र पालेका लाक्रग रू.३०००।– का दरले १२ मक्रहनाको रकम उपलब्ध गराउने । ख) क्रवर्य क्रिक्षक, प्रअ िथा वाडेनको सहिाक्रगिामा क्रवर्यगि िाक्रलका बनाई क्रवद्यालय समयका अक्रिररक् ि समयमा अङग्र् ेिी, गक्रणि, क्रवज्ञान क्रवर्यमा कोक्रचङ कक्षा सञ्चालन गना प्रक्रि क्रदन प्रक्रि क्रवर्य १ घण्टाका दरले हप्तामा कम्िीमा ४ क्रदन अध्यापन गने गरी प्रक्रि मक्रहना प्रक्रि क्रिक्षक रू. २,५००। का दरले ६ मक्रहनाका लाक्रग रू. ४५,०००।– ग) क्रवव्यसको क्रनणायानसनार सञ्चालनहनुेअक्रिररक् ि क्रियाकलापका लाक्रग एकमष्टन रूपमा रू. ५,०००।– घ) धारा पानी, क्रबिलनी बत्ती, ममाि सम्िार र प्राथक्रमक उपचार लगायिका खचाका लाक्रग एकमष्टन रूपमा रू.१६,०००।– ङ) सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयमा क्रवव्यसको क्रनणायअनसनार क्रसकाइ सधनारमा टेवा पर्नयाउने सन्दिा सामग्रीहरू, श्रव्यदृश्य सामग्री, पाठय् िम, पाठय् पस्निक, क्रिक्षक क्रनदेक्रिका लगायिका सामग्रीसक्रहिको पस्निकालय सदृनढीकरणका लाक्रग रू. १५,०००।– च) छात्राहरूका लाक्रग क्रसप िाक्रलम सञ्चालनएवम स् ामग्री खररद गनाएकमष्टन रूपमा रू. २०,०००।– 29

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क छ) छात्रावास व्यवस्थापन सक्रमक्रिको बैठक खचा (बढीमा वाक्रर्ाक ६ ओटा) रू. ५,०००।– ि) नयाँ छनोट िई आएका क्रवद्याथीका लाक्रग पलङ, क्रसरक, डसना लगायिका बसाइ व्यवस्थापन गना एक पटकका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्याथी एकमष्टन रू. ६ हिार क्रवद्यालयलाई उपलब्ध गराउने । ५.८ अपाङग् ता िएका क्रिद्याथी अध्ययनरत क्रिद्यालयलाई अनदुान (दृक्रिक्रिहीनका लाक्रग क्रिद्यालय, बक्रहरा कक्षा सञ्चाक्रलत क्रिद्यालय) : यस िीर्ाकबाट प्राप्त अनदनान बाँडफाँड गदाायस प्रकृक्रिको के न्रबाट स्वीकिृ िई सञ्चालन िएको यक्रकन गने। क्रवद्यालयबाट अनदनान माग गना लगाई उक्रल्लक्रखि नम्साका आधारमा बिेट क्रहसाब गरी क्रवद्यालयलाई अनदनान उपलब्ध गराउने । सोअनसनार क्रवद्यालयलाई प्राप्त हनुे अनदनानबाट स्वीकिृ िलबमानको पररक्रधक्रित्र रहेर क्रिक्षक िलब िथा अन्य क्षेत्र क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रिको क्रनणायबाट िोक्रकएको नमासअ् नसनार दोहोरोनपनेगरी छात्रवक्रत्तृ मा खचागनासक्रकने छ । ५.९ क्रििेष क्रिक्षा पररषदअन्तगमत ् सञ्चाक्रलत क्रिद्यालयका लाक्रग िआक्रक्षक सािग्री तथा िसलन्द खचमअनदान ु : यस प्रकृक्रिका क्रवद्यालय सञ्चालनको अवस्था यक्रकन गरी अनसन चू ी २ मा उक्रल्लक्रखि अनदनानक्रविरणका आधारमा रकम उपलब्ध गराउने । ५.१० बहकु क्षा बहस् ु तर (MGML Methodology) क्रिद्यालयलाई सािग्री अनदुान : क्रवगिदेक्रख नै बहकु क्षा बहस् ु िर क्रिक्षण क्रवक्रधबाट पठन पाठन गरी कायािम सञ्चालनको क्रनरन्िरिा पाएको सक्र न नक्रिि गरी त्यस्िा क्रवद्यालयहरूलाई अनदनान उपलब्ध गराउने । स्थानीय िहले क्रवद्यालयलाई अनदनान माग गना लगाउने । कन नैक्रवद्यालयलाई अन्य सङघ् /सस्ं थाबाट अनदनान प्राप्त िएको िए दोहोरो नपनेगरी अनदनान उपलब्ध गराउने। क्रवद्यालयहरूलेसो रकमबाट क्रसकाइका सामग्रीहरू म्न यिया कायापक्र न स्िका (Work Book) को व्यवस्था गने। क्रसकाइका लाक्रग अन्य सामग्रीहरू नपगन िएमा वा छयाक्रिएमा सो सामग्रीको व्यवस्था गने। यसका लाक्रग फोटोकपी, लेक्रमनेसन आक्रद िस्िा व्यवस्थापन लगायि क्रसकाइ सामग्री क्रनमााण कायािालामासमेि खचा गना सक्रकनेगरी क्रनदेिनक्रदने। ५.११, बहि ुाक्रषक क्रिक्षा अभ्यासरत क्रिद्यालयलाई क्रि क्षण सािग्री अनदुान : स्थानीय िहलेमाििृ ार्ामा आधाररि बहि ुाक्रर्क क्रिक्षा क्रवगिदेक्रख सञ्चालन गरररहेको यक्रकन गरी सञ्चालनमा रहेका क्रवद्यालय िएमा सो क्रवद्यालयहरूलाई नै क्रनरन्िरिा क्रदनेगरी क्रवद्यालयबाट माग गनालगाई अनदनान क्रदने। अनदनानका लाक्रग िोक्रकएको सङ्् यािन्दा यक्रद क्रवद्यालय बढी िएमा उत्कष्टृ िवरमा सञ्चालन गरेका क्रवद्यालयलाई प्राथक्रमकिा क्रदई िोक्रकएको रकम अनदनान क्रदने। ससिा अनदुानको रकम अपगु िएमा स्थानीर् तहलेआफ्नो स्रोतबाट पनन अनदुान उपलब्ध गराउन सक्ने छ । क्रवद्यालयहरूलेकक्षाकोठामा माििृ ार्ालाई माध्यमका रूपमा प्रयोग गरी पठनपाठन गराउनका लाक्रग बहि ुाक्रर्क क्रिक्षा कायािम कायाान्वयन क्रनदेक्रिका, २०६६ अनसनार क्रवर्य क्रवज्ञको सहिाक्रगिामा थप सामग्री क्रवकास गरी प्रयोगमाल्याउनेव्यवस्था क्रमलाउने। क्रवस्ििृ क्रववरणसक्रहिको प्रक्रिवेदन के न्रमा पठाउने व्यवस्था क्रमलाउने । ५.१२ प्राक्रिक्रधक क्रिषय अध्यापन हनुेक्रिद्यालयलाई ल्याब सािग्री सहयोग अनदुान : स्थानीय िहले िैक्रक्षक सत्र २०८० बाट कक्षा ९ मा प्राक्रवक्रधक धार सञ्चाक्रलि यस केन्रबाट अनदनान प्राप्त गने गरी छनोट िएका क्रवद्यालय बाहेक साक्रवकको क्रिक्षा क्रविाग िथा क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रबाट बाट प्राक्रवक्रधक धार सञ्चालन अनदान प्राप्त गने गरी क्रनणाय ि न ई 30

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क सञ्चालनमा रहेका प्राक्रवक्रधक धारका क्रवद्यालयहरूका लाक्रग प्रयोगिालाको स्िरोन्नक्रि गना प्रक्रि क्रवद्यालय २ लाख रकम उपलब्ध गराउने । क्रवद्यालयले क्रनयक्रमि रूपमा ल्याब सञ्चालन गना ममाि, सम्िार एवम स् ामग्रीको व्यवस्था गरी क्रिक्षक एवम्क्रवद्याथीको प्रयोगको व्यवस्था क्रमलाउने । २.८.६ क्रियाकलाप न. २.७.१३.११ िआक्रक्षक पहाँचु सक्र ु नक्रितता, अनौपचाररक तथा िआकक्रल्पक क्रिक्षा कायमिि उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ६.१. यस क्रियाकलापमा क्रनम्नानसनारका उपक्रियाकलापहरूको बिेट समावेि गररएको छ । कायािमका लाक्रग स्वीकिृ बिेट बाँडफाँड गरी क्रवद्यालयहरूमा अनदनान उपलब्ध गराउने । प्रत्येक स्थानीय िहले िपक्रसलअनसनारका आधारमा कायािम सञ्चालन रहेका क्रवद्यालय िथा िैक्रक्षक सस्ं था यक्रकन गने। सस्ं थाबाट रकम माग गना लगाई क्रवद्यालयहरूलाई अनदनान क्रदने: कायािम दर परम्परागि क्रवद्यालय अनदनान कक्षा १-५ सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका लाक्रग वाक्रर्ाक एकमष्टन :रू. २ लाख ४१ हिार कक्षा १-८ सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका लाक्रग एकमष्टन : रू. ५ लाख कक्षा १-१२ सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका लाक्रग एकमष्टन : रू. १० लाख अक्रि क्रवकट क्रहमाली क्रिल्लाका लाक्रग घम् न िी क्रवद्यालय अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. ३ लाख ५० हिार खलना क्रवद्यालय (कक्षा ६-८) सञ्चालन अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १ लाख १० हिार अनौपचाररक प्रौढ क्रवद्यालय सञ्चालन अनदनान कक्षा १-५ सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका लाक्रग एकमष्टन : रू. २ लाख ४१ हिार कक्षा १-८ सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका लाक्रग एकमष्टन : रू. ५ लाख कक्षा १-१० सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका लाक्रग एकमष्टन : रू. १० लाख खलना क्रवद्यालय (कक्षा ९-१०) सञ्चालन अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १ लाख ५२ हिार क्रवद्यालयबाक्रहर रहेका बालबाक्रलकाहरूलाई क्रवद्यालय िनाा र क्रसकाइ क्रनरन्िरिाका लाक्रग अनदनान िोक्रकएका स्थानीय िहमा क्रवद्याथी सङ्् याअनसनार सामदनाक्रयक क्रसकाइ केन्र सञ्चालन अनदनान प्रक्रि के न्र वाक्रर्ाक २ लाख ५० हिार ६.२. परभपरागत क्रिद्यालयलाई अनदुान : क) अनमन क्रि प्राप्त गरी सञ्चालनमा रहेका र हरेक वर्ा क्रवद्यालयस्िरीय िैक्रक्षक िथ्याङक् िरेका परम्परागि क्रवद्यालयहरू (गरून कल न /आश्रम,गम् न बा/क्रबहार, मदरसा) को क्रववरण यक्रकन गरी िैक्रक्षक िथ्याङक् अनसनार क्रवद्याथी सङ्् या यक्रकन गरी पाठय् पस् न िक,छात्रवक्रत्तृ , सेक्रनटरी ्याड एवम्क्रदवा खािा वापिको रकम सम्बक्रन्धि िीर्ाकहरूबाट अनदनान क्रदने । दरबन्दी वा राहि अनदनान कोटा प्राप्त गरेका क्रवद्यालयलेसोहीबमोक्रिम र क्रिक्षक दरबन्दी/कोटा प्राप्त नगरेका क्रवद्यालयहरूलाई उक्रल्लक्रखि एकम�न िख्ु य क्रिभिेिार गाँउपाक्रलका/नगरपाक्रलका क्रवद्यालय क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रि सामदनाक्रयक क्रसकाइ केन्र सहिीकरण/सिन्िय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ अनदनान प्राप्त गने क्रवद्यालय िनाा िएका क्रवद्याथी सङ्् या सञ्चालन िएका साक्षरिा कक्षा साक्षर िएको िनसङ्् या अनदनान प्राप्त गने सामदनाक्रयक क्रसकाइ के न्र कायािम प्रगक्रि प्रक्रिवेदन 31

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क अनदनान उपलब्ध गराउने । स्थानीय िहलेअनदनान रकम कन न कन न क्रवद्यालयहरूलाई क्रनकासा क्रदएको हो ? सोको क्रववरण र क्रवद्याथी सङ्् यासमेि अक्रनवाया रूपमा क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइमाफा ि क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको अनौपचाररक िथा वैकक्रल्पक क्रिक्षा िाखामा पठाउने। अन्य व्यवस्थापकीय काया परम्परागि क्रिक्षण सस्ं था (सञ्चालन िथा व्यवस्थापन) मापदण्ड २०७९ वमोक्रिम गने। ६.३. घभ ु ती क्रिद्यालय सञ्चालनका लाक्रग अनदुान : अक्रि दगनाम क्षेत्र र क्रवकट क्रहमाली क्षेत्रमा सञ्चाक्रलि क्रवद्यालयका बालबाक्रलकाका लाक्रग उनीहरूलाई पायकपनेस्थानमा क्रनक्रिि समयका लाक्रग अध्ययन गनेव्यवस्था क्रमलाउनक्रवद्यालयलाई एकम�न रू. ३ लाख ५० हिार रकम अनदनानक्रदने। ६.४. अनौपचाररक प्रौढ क्रिद्यालय लाक्रग अनदुान : स्थानीय िहले प्रौढका लाक्रग सञ्चाक्रलि अनौपचाररक वा वैकक्रल्पक क्रवद्यालयहरूको क्रववरण (स्थापना क्रमक्रि,सञ्चालन क्रमक्रि, सञ्चाक्रलि कक्षा, क्रवद्याथी सङ्् या र सञ्चालनको अवस्थासक्रहिको) क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइबाटसमेि यक्रकन िई आएपक्रछ मात्र सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयको मागका आधारमा सहिकिााहरूको पाररश्रक्रमक िथा क्रिक्षण क्रसकाइका लाक्रग आवश्यक िनिक्रक् िका लाक्रग एकम�न क्रवद्यालयको खािामा अनदनान क्रदने । स्थानीय िहद्वारा सामदनाक्रयक रूपमा सञ्चालन गनाअनमन क्रि पाएका प्रौढका लाक्रग सञ्चाक्रलि अनौपचाररक क्रवद्यालयहरूले IEMIS अक्रनवाया रूपले िना लगाउने । क्रवद्यालयले प्राप्त रकमबाट लघन पस् न िकालय, िैक्रक्षक सामग्री र व्यवस्थापकीय क्षेत्रमा खचागनेव्यवस्था क्रमलाउने। यस प्रकृक्रिका क्रवद्यालयमाअध्ययनरि क्रवद्याथीकालाक्रग क्रनेःिल्न क पाठय् पस् न िक उपलब्ध गराउने । ६.५. खलु ा क्रिद्यालय (कक्षा ९-१०) सञ्चालन अनदुान : स्थानीय िहले सञ्चालनमा रहेका खलना क्रवद्यालय (कक्षा ९-१०)को अनगन मन गरी स्वीकिृ क्रवद्यालयहरूलाई मागको आधारमा िोक्रकएअनसनार एकम�न रूपमा क्रवद्यालयलाई अनदनान क्रदने । क्रवद्यालयले कायािम सञ्चालन प्रक्रियाका सम्बन्धमा “दर ू क्रिक्षा िथा खलना क्रसकाइ क्रनदेक्रिका, २०६३ र खलना क्रवद्यालय सञ्चालन कायाान्वयन पक्र न स्िकाअनसनार गने । क्रवद्यालयले प्राप्त रकमलाई कायािम सञ्चालनका लाक्रग देहायअनसनार खचागने: १. सयं ोिकका लाक्रग माक्रसक रू. ७००।- का दरले १२ मक्रहनाको िम्मा रू. ८,४००।– २. सहिकिााका लाक्रग प्रक्रि सेसन रू. ३००।- का दरले दैक्रनक ४ सेसन ३५ क्रदनका लाक्रग िम्मा रू. ४२,०००।– ३. सहायक कमाचारीका लाक्रग माक्रसक रू. ८००।– का दरले १२ मक्रहनाको रू. ९,६००।– ४. क्रवद्यालय सहयोगीका लाक्रग माक्रसक रू.५००। का दरले १२ मक्रहनाको रू.६०००। ५. िैक्रक्षक सामग्रीका लाक्रग माक्रसक रू ६००।– का दरले १२ मक्रहनाको रू.७,२००।– ६. सञ्चालन खचा (पानी, क्रबिलन ी, सरसफाइ) का लाक्रग माक्रसक रू. ५०० का दरले वाक्रर्ाक रू. ६,०००।– ७. इन्टरनेट/क्रमक्रडयाको प्रयोगका लाक्रग माक्रसक रू. १,५००।– का दरले ९ मक्रहनाको रू. १३,५००।– ८. गहृ काया परीक्षणका लाक्रग रू. ३,२००।– प्रक्रि पटकका दरले ४ पटकको रू. १२,८००।– कापी प्रक्रि क्रवर्य रू. ८।–का दरले ९. परीक्षा सञ्चालन (मध्यावक्रध र बाहय् ) रू. ६४००।– प्रक्रि पटकका दरले २ पटकको रू. १२,८००।– (प्रश्नपत्र क्रनमााण रू.३००।–प्रक्रि सेट, उ.प. न परीक्षण रू. ८।– प्रक्रि कापी प्रक्रि क्रवर्य) 32

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क १०. पस्निकालयका लाक्रग एकमष्टन रू. १०,०००।– ११. स्थानीय िहबाट अनगनमनका लाक्रग एकमष्टन रू. १०,०००।– उक्रल्लक्रखि बाँडफाँडमानघटन् ेगरी क्रवद्यालयलेआवश्यक अन्य क्षेत्रहरूमा खचागनासक्ने। ६.६. खलु ा क्रिद्यालय (कक्षा ६-८) सञ्चालन अनदुान : स्थानीय िहले सञ्चालनमा रहेका क्रवद्यालय यक्रकन गरी अनदनान माग गनालगाउने। क्रवद्यालयलाई िोक्रकएअनसनारको अनदनान उपलब्ध गराई क्रवद्यालयलेक्रनम्नानसनार खचा गने, क) स्रोत क्रिक्षकका लाक्रग पाररश्रक्रिकिः प्रक्रि घण्टा रू.२००का दरले दैक्रनक २ घण्टा सम्पका कक्षाका लाक्रग माक्रसक २४ क्रदनको दरले िम्मा रू.९,६००। क्रवद्यालयले स्रोि कक्षा क्रलने क्रिक्षकलाई पाररश्रक्रमक उपलब्ध गराउने । ख) प्रधानाध्यापकका लाक्रग ित्तािः माक्रसक रू. ५०० का दरले १२ मक्रहना बराबर हनु आउनेरकम रू. ६,००० क्रवद्यालयको खािामा अनदनान क्रदने। क्रवद्यालयलेसम्बक्रन्धि प्रधानाध्यापकलाई क्रनयमानसार माक्रसक रूपमा उपलब्ध गराउने । न ग) सहायक किमचारीको लाक्रग पाररश्रक्रिक : प्रक्रि व्यक्रक् ि माक्रसक रू. ३०० का दरले १२ मक्रहनाको रू. ३,६०० पाउने गरी प्रक्रि के न्र २ िनाका लाक्रग हनु आउनेएकम�न रकम रू. ७,२००।- सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयको खािामा क्रनकासा क्रदने । क्रवद्यालयले काम गना िोक्रकएका सहायक कमाचारीलाई क्रनयमानसनार माक्रसक रूपमा उपलब्ध गराउने । घ) क्रिद्याथीका लाक्रग सािग्री खचम: प्रक्रि क्रवद्याथी माक्रसक रू.५०।– ले २० िनाका लाक्रग कापी, डटपेन, पेक्रन्सल कटर, स्के ल, इरेिर, ज्याक्रमक्रि बक्स आक्रद िैक्रक्षक सामग्रीको व्यवस्था गना रू. १,०००।– का दरले प्रक्रि के न्र १० मक्रहनाको िम्मा रू.१०,०००।– ङ) क्रिद्यालयका लाक्रग िसलन्द खचमिः कक्षा सञ्चालनका लाक्रग मसलन्द प्रक्रि मक्रहना (चक, डस्टर, माका र, रक्रि�र, फोटोकपी आक्रद) रू.५००।– का दरले प्रक्रि के न्र १० मक्रहनाको रू.५,०००।– च) िआक्रक्षक सािग्री व्यिस्थापन खचमिः क्रवक्रिन्न क्रवर्यगि क्रसकाइ क्रियाकलापका लाक्रग आवश्यकपनेिैक्रक्षक सामग्री व्यवस्थापन गना प्रक्रि क्रवद्यालय प्रक्रि मक्रहना (क्रसकाइ सहयोगी सामग्रीहरूेः ग्लोब, चाटा, नक्सा, माका र, फोटोकपी आक्रद) रू.५००।– का दरले प्रक्रि के न्र १० मक्रहनाको िम्मा रू. ५,०००।– छ) क्रिद्यालयका लाक्रग पस्ुतकालय : स्थानीय िहले प्रत्येक क्रवद्याथीलाई पाठय् पस्निक पहँचु को सक्रनन क्रिििा गना पस्निकालय व्यवस्थापनका लाक्रग खलना क्रवद्यालय िह एक र दईनमा अध्ययनरि क्रवद्याथीका लाक्रग पाठय् पस्निक लगायि अन्य सन्दिासामग्रीको व्यवस्था पस्निकालयमाफा ि गना प्रक्रि के न्र प्रक्रि िहका लाक्रग एकम�न रू. १०,०००। का दरलेदईन िहका लाक्रग रू.२०,०००। रकम उपलब्ध गराउने । यस रकमबाट क्रवद्यालयलेक्रनयमानसनार पस्निकालयको व्यवस्थापन गने। क्रवद्याथीहरूलेपस्निकालयबाट पस्निक क्रलई अध्ययन गने र अध्ययनपिाि पस्निकालयमा क्रफिाा गनेव्यवस्था क्रमलाउने । पस्निकालयमा खररद गररएका पस्निकको सचूी स्थानीय िहको क्रिक्षा िाखामा उपलब्ध गराउने । 33

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ६.७. सािदुाक्रयक क्रसकाइ के न्रको सञ्चालन अनदुान : क) स्थानीय िहलेक्रनयक्रमि रूपमा सञ्चालनमा रहेका सामदनाक्रयक क्रसकाइ के न्रहरूको स्थलगि क्रनरीक्षण गरी िपक्रसलका मापदण्ड परूा गरेका सामदनाक्रयक क्रसकाइ के न्रहरूलाई एकमष्टन रु २ लाख ५० हिार रकम अनदनान उपलब्ध गराउने : १. वाक्रर्ाक साधारण सिा िएको, २. साधारण सिाबाट बिेट र कायािम पास गरेको, ३. गि आ व को खचास्वीकिृ गरेको, ४. लेखापरीक्षण गरी प्रक्रिवेदन पेस गरेको, ५. िैक्रक्षक सचूना व्यवस्थापन प्रणाली (NFE EMIS) िरेको ग) उक् ि अनदनान रकमबाट सामदनाक्रयक क्रसकाइ के न्रको व्यवस्थापन सक्रमक्रिको क्रनणायानसनार पररचालकको प्रमाक्रणि हाक्रिरी अक्रिलेख हेरी माक्रसक रू. १०,०००। का दरले१२ मक्रहना पाररश्रक्रमक र चाडपवा खचािक्निानी गने । घ) नेपाल सरकारलेक्रनधाारण गरेको न्यनूिम पाररश्रक्रमकबमोक्रिम नपगन हनुेरकम स्थानीय िहबाट थप हनुेगनासक्ने छन्। ग) पाररश्रक्रमक िक्निानीपिाि बाँकी अनदनानबाट सामदनाक्रयक क्रसकाइ केन्र सञ्चालन िथा व्यवस्थापन मापदण्ड २०७८ ले उल्लेख गरेबमोक्रिमका वाक्रर्ाक कायािमहरू ियार गरी व्यवस्थापन सक्रमक्रिबाट स्वीकिृ गरी कायाान्वयन गनापने छ न । सामदनाक्रयक क्रसकाइ केन्रले पेस गरेको प्रस्िावनाका आधारमा स्थानीय िह िथा अन्य सङघ् सस्ं थाहरूवाट थप बिेट उपलब्ध गराउन सक्रकने छ । घ) स्थानीय िहलेप्रिावकारी रूपमा सञ्चालनमा नरहेका सामदनाक्रयक क्रसकाइ के न्रहरू सामदनाक्रयक क्रसकाइ केन्रहरूको सञ्चालन िथा व्यवस्थापन मापदण्डबमोक्रिम स्थानान्िरण गरी सञ्चालनमा ल्याउन सक्ने छन्। ङ सामदनाक्रयक क्रसकाइ केन्रहरूले गरेका क्रनयक्रमि कायाहरूको प्रक्रिवेदन स्थानीय िहमाफा ि क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको अनौचाररक िथा वैकक्रल्पक क्रिक्षा िाखामा पठाउने व्यवस्था क्रमलाउने । ६.८. क्रिद्यालयबाक्रहर रहेका बालबाक्रलकाहरूलाई लक्रक्षत गरी क्रिद्यालय क्रिक्षािा िनाम तथा क्रनरन्तरताका लाक्रग िआक्रक्षक कायमििका लाक्रग अनदुान : यस कायािमका लाक्रग Equity Index का आधारमा छनोट िएका अनसनचूी ३ मा उक्रल्लक्रखि स्थानीय िहले सबै बालबाक्रलकालाई क्रवद्यालय क्रिक्षा सक्रननक्रिि गना क्रवद्यालयबाक्रहर रहेका बालबाक्रलकाको क्रवस्िि सवेक्षण गने । क्रवद्यालय ृ बाक्रहर रहेका बालबाक्रलकालाई क्रवद्यालयमा िनाा गनेसक्रननक्रिििा, क्रसकाइ क्रनरन्िरिा र क्रसकाइ उपलक्रब्ध अक्रिवक्रि लगायिका रणनीक्रिहरू िय गरी ृ समिा रणनीक्रि कायाान्वयन योिना (Equity Strategy Implementation Plan-ESIP) क्रनमााण गरी स्वीकिृ गने। स्वीकिृ समिा रणनीक्रि कायाान्वयन योिना अनरूनप क्रवद्याथी िनाासक्रननक्रिििा, क्रसकाइ क्रनरन्िरिा िथा क्रसकाइ उपलक्रब्ध अक्रिवक्रिृ सम्बन्धी कायािम िय गरी कायाान्वयन गने । यस कायािमका लाक्रग स्थानीय िहलेसमेि बिेट थप गरी आधारििू क्रवद्यालय उमेर समहूका सबैबालबाक्रलकाको क्रवद्यालय क्रिक्षा सक्रननक्रिििा िएको घोर्णा गने। 34

२.८.७ क्रियाकलाप न. २.७.११.१ तोक्रकएका क्रिद्याथीको क्रदिा खािाका लाक्रग क्रिद्यालयलाई अनदुान उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क क) नदवा खाजाको व्र्वस्थापनका लानग स्थानीर् तहले सबै प्रधानाध्र्ापकको बैठकबाट स्थानीर् तहनित्रका क्रवद्यालयहरूमा एकरूपता कार्म हनुेगरी नदवा खाजाको मेनु तर्ारी र खाजा व्र्वस्थापन नवनधको छनोट गने । खाजा व्र्वस्थापन गदाय सामदनाक्रयक क्रवद्यालयमा क्रदवा खािा मापदण्ड िथा कायािम सहिीकरण पक्र न स्िका, २०७६ मा उक्रल्लक्रखि मापदण्डबमोक्रिम हनुेगरी नवद्यालर्कै सहर्ोगी कमयचारीबाट वा अनििावकहरू नवशेषिेः आमा समहू बनाएर वा ननर्नमत Canteen बाट वा नवद्यालर्बानहरबाट क्र्ाटररङको व्र्वस्था गरेर वा स्थानीर् तहलेपनहचान गरेको अन्द्र् मोडेलबाट खाजा खवुाउनेव्र्वस्था नमलाउने। प्र.अ.को उक्त बैठकमा स्वास््र् र कृनष शाखाका प्रमखु लाई समेि सहिागी गराई आपसी सहर्ोग, समन्द्वर् एवम स् हकार्यका क्षेत्र पनहचान गरी कार्यर्ोजना बनाउनेर के न्रको वेबसाइटमा रहेको क्रदवा खािा व्यवस्थापन सहयोगी पक्र न स्िका, २०७७ का नवषर्मा जानकारी गराउने¸ ख) सङघ् ीय सरकारबाट िोक्रकए बाहेकका अन्य कक्षाका क्रवद्याथीहरूका लाक्रग स्थानीय िहले आफ्नैस्रोिबाट खािा व्यवस्थापन गना सक्रकने छ । यसरी स्थानीय िहबाट खािा व्यवस्थापन िएको िानकारी क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको क्रवद्यालय मापदण्ड िाखमा पठाउने, ग) गणु स्तरीर् खाजाको व्र्वस्थापनका लानग सङघ् ीय सरकारबाट ससिा अनदनानका रूपमा क्रवत्तीय हस्िान्िररि रकम अपयााप्त िएमा स्थानीर् तहलेथप स्रोिको व्र्वस्थापन गनयएवम्नवद्यालर्का अनििावक/गैरसरकारी सङघ् सस्ं थासँग वा अन्द्र् ननकार्सँग लागत साझेदारी गनय सक्रकने छ । लागत साझेदारी गदाय स्थानीर् तहले नवकास गरेको कार्यनवनध र साझेदारी िएको कार्यक्रमको जानकारी क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइलाई गराउने¸ घ) सङघ् ीय सरकारबाट ससिा अनदनानका रूपमा क्रवत्तीय हस्िान्िररि गदाा राक्ररिय स्िरमा देक्रखनेअनपन क्रस्थक्रि दर¸ क्रवद्यालय छाडने दर लगायिलाई आधार मानी प्रक्रि क्रवद्याथी वाक्रर्ाक रूपमा १८० क्रदनका दरले बिेट क्रहसाब िएको छ । स्थानीय िहले दोस्रो त्रैमानसकदेनख क्रवद्यालयमा बिेट क्रनकासा गदाा िौनतक रूपमा परा समर् चलेको नदन ( ू परीक्षामा सामेल िएको क्रदनसमेि) खािा उपलब्ध गराइएका क्रवद्यालयको प्रधानाध्यापक र क्रवव्यस अध्यक्षबाट नवद्याथीको सङख्र्ात्मक ् हाक्रिरी नववरण प्रमाक्रणि गराई स्थानीय िहमा सङक् लन गरी सङ्् या यक्रकन िएपिाि म् ात्र थप अनदनान क्रदनेव्यवस्था क्रमलाउने। यसरी प्रत्र्ेक त्रैमाक्रसकमा क्रनकासा गदाा उक्त समर्िन्द्दा अगानड क्रनकासा गररएको रकम सदपन योग िएको सक्रन न क्रिि गने¸ ङ) चाल आ न वको बिेट क्रहसाब हँदुा प्रारक्रम्िक बालक्रवकासदेक्रख कक्षा ५ सम्मको नवद्याथी सङख्् र्ाको आधारमा िएको छ । अन्य कक्षाको सम्बन्धमा थप सचू नापिाि कायाान्वयन हनुेव्यवस्था क्रमलाउने। नवद्यालर् सञ्चालन हना ु साथ नदवा खाजा व्र्वस्थापन गनयपु ने िएकाले आनथयक वषयको सरु न मैशैनक्षक व्र्वस्थापन सचू ना प्रणाली IEMIS मा समावेश िएको साक्रवकको कणााली अञ्चलका मगन¸ न डोल्पा¸ हम् ु ला¸ िम्ल न ा र काक्रलकोट क्रिल्लाका स्थानीय िहले प्रक्रि क्रवद्याथी दैक्रनक रू. २०।– का दरले िथा अन्य स्थानीय िहलेप्रक्रि क्रवद्याथी दैक्रनक रू. १५।– का दरले पनहलो त्रैमानसकको बजेट ननकासा गने । च) क्रवद्यालयले क्रवद्यालय सञ्चालन िएका क्रदनमा क्रवद्याथीलाई खािा खवनाउनेव्यवस्था क्रमलाउने। िख्ु य क्रिभिेिार गाँउपाक्रलका/नगरपाक्रलका क्रवद्यालय क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रि सामदनाक्रयक क्रसकाइ केन्र सहिीकरण/सिन्िय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ क्रदवा खािा प्राप्त गने क्रवद्याथी सङ्् या क्रवद्याथीको हाक्रिरी प्रगक्रि प्रक्रिवेदन 35

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क छ) अध्र्र्नरत नवद्याथी सङख्र्ाका आधारमा बढी ् िीडिाड नहनुेगरी नवद्यालर्ले खाजा समर् तोक्ने¸ ि) नदवा खाजा व्यवस्था गदाा बिारबाट खररद गररएको िङक् फड न नखवुाउने। ताजा र पोनषलो क्रदवा खािाका लानग उपलब्ध िएसम्म स्थानीर् कृनष उपजमा आधाररत खाद्यान्द्न¸ तरकारी¸ दध ु¸ दही¸ माछा-मास¸ ु फलफलू लगायिका सामग्रीहरू स्थानीर् कषृ कबाट खररद गने। स्थानीर् कषृ कसँग खररद गररएका खाद्यान्द्नको पररणाम खनेु नेनववरण र बीलिरपाई सर ु नक्षत रूपमा राख्ने र िएको खचय नवद्यालर् व्र्वस्थापन सनमनत वा खाजा व्र्वस्थापन उपसनमनतबाट अनमु ोदन गने व्र्वस्था नमलाउने¸ झ) क्रवद्यालयबाट सञ्चाक्रलि नदवा खाजा कायािमको ननरीक्षण अनगु मन स्थानीर् तहबाट गने। सबैसामदुानर्क नवद्यालर्मा एक नदवा खाजा अनगु मन क्रनरीक्षण पक्र न स्िका खडा गनापन ने छ । उक्त ननरी क्षण पन ु स्तकामा सङघ् ीर् सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीर् तहका पदानधकारी एवम् कमयचारी र ननरीक्षण अनगु मनमा खनटएका व्यक्रक् िले आफ्नो राय सझनाव उल्लेख गने¸ ञ) क्रवश्व खाद्य कायािमअन्िगाि क्रवद्यालयमा क्रदवा खािा कायािम सञ्चालन िइरहेका क्रिल्लाका िोक्रकएका क्रवद्याथीहरूका लाक्रग उक् ि सस्ं थाको मापदण्डअनसनार सबैक्रवद्याथीहरूलाई क्रदवा खािा उपलब्ध हने छ ु । क्रवश्व खाद्य कायािमको सहयोगमा क्रदवा खािा कायािम िएका क्रिल्लाहरू : दाचालना, बझाङ र बािर नाका क्रवद्यालयहरू । ट) क्रदवा खािाको मापदण्ड, गणन स्िर र व्यवस्थापनका नमनना अनसन चू ी ४ मा राक्रखएको छ । सोहीअनसनार कायाान्वयन गने । अन्य व्यवस्थापकीय प क्षहरू सामदनाक्रयक क्रवद्यालयमा क्रदवा खािा मापदण्ड िथा कायािम सहिीकरण पक्र न स्िका, २०७६ र क्रदवा खािा व्यवस्थापन सहयोगी पक्र न स्िका, २०७७ का आधारमा गने । २.८.८ क्रियाकलाप न. ११.१.२.२५०० के न्रबाट छनौट िएका निनुा क्रिद्यालय तथा क्रििेष क्रिद्यालयको ििन क्रनिामण तथा पिूामधार व्यिस्थापन अनदुान उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ८.१. प्रत्येक स्थानीय िहलेप्राप्त क्रवद्यालय िौक्रिक कायािमहरू कायाान्वयन गदाासम्पणूाक्रनमााण कायानेपाल राक्ररिय िवन सक्रंहिा, २०६० मा िएको व्यवस्थाअनसनार िकम्प ू प्रक्रिरोधी, अपाङग् मैत्री, बालमैत्री, छात्रामैत्री एवम् वािावरण मैत्री गना/ग न राउनपने छ न । क्रवद्यालय िौक्रिक सध नारसम्बन्धी काया गदाा वािावरणीय र सामाक्रिक पक्षलाई आधार मानी कायासम्पादन गने । Social/Environmental Framework ले िोके का वािावरणीय र सामाक्रिक पक्षहरूलाई ध्यान क्रदई कायाान्वयन गने । यसका लाक्रग अनसन चू ी ९ लाई प्रयोग गने । उपक्रियाकलाप इकाइ लागत नमनना क्रवद्यालय सध नार गरु न योिना अनरूपन िौक्रिक क्रनमााण अनदनान प्रक्रि क्रवद्यालय वाक्रर्ाक रू. १ करोडसम्म अपाङग् िाको प्रकृक्रि अनरूपन आवश्यकिाको आधारमा प्रत्येक प्रदेिमा पवूााधारयक्तन क्रविेर् क्रिक्षा आवासीय क्रवद्यालय सञ्चालन प्रक्रि क्रवद्यालय रू. ७५ लाख क्रचक्रनया सहयोगमा क्रनमााणाधीन क्रहमाली आवासीय क्रवद्यालयमा नेपाल सरकारको िफाबाट क्रनमााण गनापन ने पवूााधार ियारी प्रक्रि क्रवद्यालय रू. १५ लाख म्न य क्रिम्मेवार गाउँपाक्रलका/नगरपाक्रलका क्रवद्यालय प्राक्रवक्रधक िनिक्रक् ि (इक्रञ्िक्रनयर/सब इक्रन्िक्रनयर) सहिीकरण/समन्वय क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ स्वीकिृ कायािम िथा क्रनमााण सम्पन्न िौक्रिक पवााधार ू सङ्् या क्रनमााण िएका गरु नयोिना सङ्् या नापी क्रकिाव ल्याब सामग्री उपलब्ध गराएका क्रवद्यालय सङ्् या कायासम्पन्न प्रक्रिवेदन 36

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ८.२. क्रिद्यालय िौक्रतक क्रनिामण : कायािम सञ्चालन गदााक्रनम्नानसनारको प्रक्रिया अवलम्बन गनापने छ न : क) लागत अनिुान स्िीकतृ गने: यस कायािमअन्िगाि क्रवद्यालय िौक्रिक क्रनमााण कायाका लाक्रग स्थानीय िहको प्राक्रवक्रधकको सहिाक्रगिामा क्रवद्यालयअनसनार छट नाछृ ट्ट नैलागि अनमनान ियार गरी स्थानीय िहलेस्वीकिृ गने। लागि अनमनान ियार गदााक्रिल्लाको स्वीकिृ दररेट िथा स्वीकिृ सरकारी Norms को प्रयोग गनापने न छ । लागि अनमनानमा स्थानीय िहबाट बिेट थप गना सक्रकने छ । नमनना क्रवद्यालयको िौक्रिक क्रनमााण कायागदाास्वीकिृ गरु न योिनामा िौक्रिक क्रनमााण योिनामा प्रथाक्रमकिामा रहेका ड्रइङ क्रडिाइन क्रनमााण िएका िोक्रकएका कायािम छनोट गरी क्रनमााण गने । यस कायािमअन्िगाि कका टपािाले छाना छाउन चाहने क्रवद्यालयहरूले अक्रनवाया रूपमा ४ क्रम.क्रम. बाक्लो ्लाइउड वा कम्िीमा समान गणन स्िर िएका अन्य क्रनमााण सामग्रीको क्रसक्रलङग् सक्रहिको नयाँ िवन क्रनमााण गनापन ने छ । क्रसक्रलङग् लगाउन नचाहनेक्रवद्यालयहरूलेछानामा ककाटपािाको सट्टा गमी (Hot) र ठण्डी (Cold) रोक्न सक्ने क्षमिा िएका य.क्र न प.क्रि.क्रस. लगायिका समान गणन स्िर िएका ३ क्रम.क्रम. वा सोिन्दा बाक्लो छाना छाउने सामग्री प्रयोग गरी छाना छाउन सक्ने छन्। क्रवद्यालय िवन क्रनमााण गदाा अपाङग् िा िएका व्यक्रक् िलेसमेि प्रयोग गना सक्नेगरी Ramp राखी क्रिल क्रचयर (Wheel Chair) िानसक्ने गरी क्रनमााण गने व्यवस्थासमेि क्रमलाउनपने न छ । िवनका ढोकाहरू िडान गदाा सबैढोकाहरू बाक्रहर खल्न ने व्यवस्था अक्रनवाया रूपमा गनापने छ न । क्रवद्यालय िवन क्रनमााण कायािमको मापदण्ड अनसन चू ी ५ का आधारमा गने । ख) क्रिद्यालयहरूसाँग सभझौता गने: िौक्रिक क्रनमााणका कायािमको स्थानीय िहलेिार िसान्तक्रित्र क्रवद्यालयसँग सम्झौिा गने । सम्झौिा गनाअक्रघ न क्रवद्यालयहरूलाई अनसन चू ी ८ अनसनारको िौक्रिक क्रनमााण काया समय िाक्रलका पेस गना लगाउने । ग) क्रिद्यालयहरूलाई रकि अनदुान क्रदने: सम्झौिा िएका क्रवद्यालयहरूलाई देहायअनसनारका रकम क्रनकासा क्रदने । क्रनमााण कायाको अनगन मन/ क्रनरीक्षण स्थानीय िहका प्राक्रवक्रधकमाफा ि गने/ गराउने । िपक्रसलेः१. क्रवद्यालयसँग सम्झौिा िएपिाि्पक्रहलो क्रकस्िाको रूपमा कल न अनदनान रकमको ३० प्रक्रििि रकम अनदनान क्रदने। २. Structural Part को कायासम्पन्न िएपिाि्दोस्रो क्रकस्िाको रूपमा कल न अनदनान रकमको ५० प्रक्रििि रकम अनदनान क्रदने। ३. कायासम्पन्न गरेपिाि्नापी क्रकिाब िरी कायासम्पन्न प्रक्रिवेदनसमेि ियार गरी अक्रन्िम क्रकस्िाको रूपमा कल न अनदनान रकमको २० प्रक्रििि रकम अनदनान क्रदने। घ) क्रिद्यालय क्रनिामण कायमगररसक्नपुने अिक्रध: स्थानीय िहबाट अनसन चू ी ८ मा क्रदइएको ढाँचामा क्रवद्यालयबाट क्रनमााण समय िाक्रलका क्रनमााण गराई सोअनसनार क्रनमााण कायागरी, क्रवद्यालयहरूले आक्रथाक वर्ाको िेष्ट मसान्िसम्ममा कायासम्पन्न गरी सोको िानकारी स्थानीय िहलाई र क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइलाई क्रदनपने छ न । इकाइले प्राप्त क्रववरणका आधारमा क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको क्रवद्यालय मापदण्ड िाखालाई िानकारी क्रदनपने न छ । त्यसरी िवन क्रनमााण सम्पन्न गने क्रवद्यालयहरूले आर्ाढ १५ सम्ममा कायासम्पन्न प्रक्रिवेदन ियार िथा प्रमाक्रणि गरी एक प्रक्रि स्थानीय िह र एक प्रक्रि सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयमाउपलब्ध गराउनपने न छ । ङ) क्रनिामण कायमको रेखदेख गने: क्रवद्यालयमा सञ्चालन हनुेसम्पणूाक्रनमााण कायाको प्राक्रवक्रधक रेखदेख, अनगन मन र सपन ररवेक्षणको दाक्रयत्व स्थानीय िहको हने छु । स्थानीय िहमा कायारि इक्रन्िक्रनयर/सब–इक्रन्िक्रनयरहरू खटाई प्राक्रवक्रधक सपन ररवेक्षण गनापने छ न । क्रवद्यालय क्रनमााण 37

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क कायामा देहायका सम्वेदनिील चरणहरू प्राक्रवक्रधक कमाचारीको प्रत्यक्ष सपन ररवेक्षणमा सम्पन्न हनुपने छ न : साइट ले-आउट, िग ियारी काया टाइ क्रबम क्रनमााण, क्रड क्रप क्रस क्रनमााण (क्रसल व्याण्ड र क्रलन्टेल व्याण्डसमेि) छि ढलान कारणवि स्थानीय िहमा प्राक्रवक्रधकहरू कायारि निएमा क्रिल्लाक्रस्थि इक्रन्िक्रनयररङग् प्राक्रवक्रधक सेवा उपलब्ध हनु सक्नेकन नैपक्रन सरकारी कायाालयहरूबाट प्राक्रवक्रधक सेवा क्रलन सक्रकनेछ । क्रनमााण/ममाि कायाका लाक्रग छट्ट नैसाइट रक्रि�रको व्यवस्था गना लगाई क्रनरीक्षणका िममा प्राक्रवक्रधकबाट सो कायासम्बन्धी क्रनदेिन क्रदने व्यवस्था अक्रनवाया रूपमा गररनपन छा । स्थानीय िहहरूमा हनुेसम्पणूािौक्रिक सक्रव न धा क्रवस्िारका कायाहरूको क्रनयक्रमि अनगन मन गनापने छ । यसका लाक्रग न अनसन चू ी ७ मा िएको फाराम प्रयोग गनापने छ न । आफ्नो मािहिमा सञ्चाक्रलि िौक्रिक सक्रव न धा क्रवस्िार कायाको प्रगक्रि क्रववरण त्रैमाक्रसक िथा वाक्रर्ाक रूपमा के न्रलाई स्थानीय िहलेपठाउनपने छ न । च) नापी क्रकताब/कायमसभपन्न प्रक्रतिेदन लगायतका कागिात तयार गने: स्थानीय िहले अनसन चू ी ६बमोक्रिम क्रवद्यालयमा िए गरेका क्रनमााण कायाको कागिािहरू (िौक्रिक सवेक्षण फाराम, लागि अनमनान, सम्झौिा, मल्ू याङक् न प्रक्रिवेदन, नापी क्रकिाब (Measurement Book) िथा कायासम्पन्न प्रक्रिवेदन) २/२ प्रक्रि प्राक्रवक्रधकबाट ियार गना लगाई सम्बक्रन्धि साइट इन्चािा (इक्रन्िक्रनयर/सब–इक्रन्िक्रनयर), क्रवद्यालयको प्र.अ. िथा क्रव.व्य.स. अध्यक्ष वा क्रवद्यालय क्रनमााण सक्रमक्रिका अध्य क्ष िथा प्रमखन को दस्िखि गरी/गराई एक प्रक्रि स्थानीय िहमा र अको एक प्रक्रि क्रवद्यालयमा रा्न लगाउनपने न छ । सोको लेखा परीक्षण मौिदना कानननबमोक्रिम क्रवद्यालयलेआफ्नैस्रोिबाट गराउनपने न िएकाले उक् ि कागिािहरूको सक्कलै प्रक्रि क्रवद्यालयमा सर न क्रक्षि साथ रा्न लगाउनपने छ न । सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयले क्रवद्यालयको आक्रथाक लेखा परीक्षण िएको समयमा नापी क्रकिाबको समेि लेखापरीक्षण गना लगाई लेखा परी क्षकबाट प्रमाक्रणि गराई रा्नेव्यवस्था क्रमलाउनपने न छ । सम्बक्रन्धि प्राक्रवक्रधक कमाचारीले नापी क्रकिाब ियार गरे वा नगरेको िथा क्रवद्यालयलेसमेि सोअनसनार रा्न लाए वा नलगाएको स्थानीय िहबाट अनगन मन गरी गराइ त्रैमाक्रसक िथा वाक्रर्ाक प्रक्रिवेदन क्रलनेव्यवस्था क्रमलाउनपने न छ । माक्रथका बँदनामा उल्लेख िएअनसनार नयाँकक्षाकोठासक्रहि फक्रनचार क्रनमााण, िौचालय क्रनमााण, क्रवद्यालय िकू म्पीय सरक्ष न ा कायािमबाट क्रवद्यालयलाई अक्रन्िम क्रकस्िा वापि क्रदइनेरकम अनदनान क्रदँदा नापी क्रकिाब िरेर मात्र क्रदनपन ने व्यवस्था क्रमलाउनपने न छ । छ) क्रिगत आ.ि.हरूको िौक्रतक क्रनिामण कायमसभपन्न प्रक्रतिेदन तयार गने सभबन्धिा: गि क्रवगि आक्रथाक वर्ाहरूमा सम्पन्न क्रवद्यालयको िवन क्रनमााण, नयाँ कक्षाकोठा क्रनमााण, िवन ममाि, िौचालय क्रनमााण लगायिका िौक्रिक क्रनमााण कायाको “कार्यसम्पन्न प्रतिवेदन” अनसनची ू ६ मा िोक्रकएको ढाँचामा प्राक्रवक्रधकबाट ियार गना लगाई स्थानीय िहका क्रिक्षा अक्रधकिृ / प्रिासकीय प्रमखन , प्राक्रवक्रधक कमाचारी, सम्बक्रन्धि क्रवद्यालयका प्र.अ. िथा क्रवद्यालय व्यवस्थापन सक्रमक्रिका अध्यक्षबाट समेि प्रमाक्रणि गरी गराई क्रवद्यालय र स्थानीय िहमा एक एक प्रक्रि रा्ने व्यवस्था क्रमलाउनपने न छ । क्रवगि वर्ाहरूको िौक्रिक क्रनमााणिफा को बेरूिनरहेका कायासम्पन्न प्रक्रिवेदन ियार गदाा क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइ र साक्रवकको क्रिल्ला क्रिक्षा कायाालयबाट िएको क्रनणाय¸ सम्झौिा र अन्य कागिािका प्रक्रिक्रलपी आवश्यक िएमा स्थानीय िहको मागबमोक्रिम इकाइलेउपलब्ध गराउनपने न छ । ि) रकि असलु ी र क्रििागीय कारिाही तथा दण्ड सझाय : सम्झौिा अवक्रधक्रित्रसमेि क्रनमााण कायासम्पन्न नगरी स्थानीय िहबाट अनदनान प्राप्त रकमको क्रहनाक्रमना वा दरून पयोग गने वा क्रवद्यालय क्रनमााण नगने िथा िौक्रिक क्रनमााणका लाक्रग प्राप्त रकम अन्य प्रयोिनका लाक्रग खचा 38

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क गनेवा अनदनान क्रविरण गररएको प्रयोिनमा खचा नै नगरी क्रवद्यालयको खािामा रकम िम्मा गरी रा्नेवा िोक्रकएकोिन्दा कम गणनस्िरको क्रनमााण गनेक्रवद्यालयहरूबाट त्यस्िो रकम असलन उपर गनापने छ न । िर उक् ि रकम क्रफिाा गना आनाकानी गने क्रवद्यालयलाई आगामी आक्रथाक वर्ामा प्रथम वा दोस्रो त्रैमाक्रसक अनदनान क्रदँदा प्र.अ. को िलबित्ता रकम रोक्का गरेर मात्र अनदनान क्रदनेव्यवस्था क्रमलाउनपने न छ । उपयाक्तन बमोक्रिमको प्रक्रिया परूा नगने सम्बक्रन्धि क्रवद्यालय िथा स्थानीय िहका क्रिम्मेवार पदाक्रधकारीमाक्रथ प्रचक्रलि नेपाल कानननबमोक्रिमको कारबाही हनुेहनुाले सोबमोक्रिमको काया अक्रनवाया रूपमा गनापननेछ । िौक्रिक क्रनमााणिफा को बेरूिनरहेका क्रवद्यालयहरूको कायासम्पन्न प्रक्रिवेदन प्राप्त नहञ्ुिेलसम्म यस िीर्ाकबाट अनदनान क्रदनहनँदैन । ु क्रवद्यालय क्रनमााण कायाको गणनस्िरमा िोक्रकएबमोक्रिमको मापदण्ड परूा नगनेवा गणनस्िरमा हेलचियाइँगनेिो सकनैलाई प्रचक्रलि ऐन क्रनयमबमोक्रिम कारवाही हने छु । िसको कारणलेगणनस्िरमा समस्या वा कमी िएमा सोही व्यक्रक् ि वा पक्षबाट सम्पणूाक्षक्रिको असलन उपर गररनेछ । झ) गत क्रिगत आ.ि.देक्रखका बेरूिुसभबन्धिािः स्थानीय िहमाफाि् सञ्चालन हनुे िौक्रिक क्रनमााण िथा ममाि सधनारसम्बन्धी कायािमहरूका बेरूिकना सम्बन्धमा िि ि् ि आ् .व.का लाक्रग स्वीकिृ कायािम कायाान्वयनपक्रनस्िका िथा सो सम्बन्धमा क्रिल्लामा उपलब्ध गराइएका क्रनदेिनबमोक्रिम िदारूकिाका साथ कायािम सम्पन्न गरी गराई वेरूिनफरछयौ ् टलाई सम्बक्रन्धि कमाचारीको कायासम्पादन मल्ूयाङक् नको अधारको रूपमा कायाान्वनहनुेव्यवस्था गनापननेछ । ८.३. निनुा क्रिद्यालय सधुार गरूु योिना अनरूु प िौक्रतक क्रनिामण अनदुान : नमनना क्रवद्यालयलेस्वीकिृ गरून योिनाको पररक्रधक्रित्र रही न्यनूिम पवूााधारहरूको प्राथाक्रमकिामा उल्लेख गरेका कायािम सञ्चालन गनाचालन आवका लाक्रग स्वीकि ृ बिेटबाट क्रनमााण गने कायाको क्रवव्यसको क्रनणायसक्रहि सम्झौिाका लाक्रग स्थानीय िहमा पेस गने । गिवर्ािौक्रिक पवूााधार क्रनमााणाधीन रहेको क्रवद्यालयहरूको स्वीकिृ गरून योिना िोके को क्षेत्रमा क्रवद्यालय िौक्रिक क्रनमााण सम्पन्न गना िथा नयाँक्रनमााण गनायस आक्रथाक वर्ामा यस क्रनदेक्रिकाको अनसनचूी १० मा उक्रल्लक्रखि खण्ड “ग” र "घ" मा रहेका क्रवद्यालयका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्यालय १ करोड रकम सम्बक्रन्धि स्थानीय िहमा क्रवत्तीय हस्िान्िरण िएको छ । उक् ि बिेट क्रवद्यालयलाई उपलब्ध गराउँदा क्रवगि वर्ाबाट क्रनमााण कायाको प्रगक्रि, स्वीकिृ गरुनयोिनाको वाक्रर्ाक कायाान्वयन योिना र यस आवमा क्रनमााण गनेकायािमको लागि अनमनानसक्रहि अनदनान माग गना लगाई स्वीकिृ गरी िपक्रसलअनसनार अनदनान उपलब्ध गराउने : १. क्रवद्यालयसँग सम्झौिा िएपिाि पक्रहलो क्रकस्िाको रूपमा कलन अनदनानरकमको ५० प्रक्रििि रकम अनदनानक्रदने। २. Structural Part को कायासम्पन्न िएपिाि दोस्रो क्रकस्िाको रूपमा कलन अनदनानरकमको ३० प्रक्रििि रकम अनदनान क्रदने, ३. कायासम्पन्न गरेपिाि नापी क्रकिाब िरी कायासम्पन्न प्रक्रिवेदनसमेि ियार गरी अक्रन्िम क्रकस्िाको रूपमा कलन अनदनान रकमको २० प्रक्रििि रकम अनदनान क्रदने, ४. खण्ड “क” मा रहेका क्रवद्यालयलेचाल आन वमा क्रनमााणाधीन िौक्रिक पवूााधार सम्पन्न गने, ५. क्रवद्यालयले िौक्रिक क्रनमााण काया गदाा सावािक्रनक खररद ऐन िथा सावािक्रनक खररद क्रनयमावली र क्रवद्यालय खररद क्रदग्दिानक्रित्र रही क्रनमााण काया सञ्चालन गने । स्थानीय िह र क्रिक्षा क्रवकास िथा समन्वय इकाइले िौक्रिक क्रनमााण िथा िैक्रक्षक क्रवकासको क्रनयक्रमि 39

उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क अनगनमन गरी सोको प्रक्रिवेदनक्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रको क्रवद्यालय मापदण्ड क्रनधाारण िाखामा उपलब्ध गराउने, ६. नमनना क्रवद्यालय क्रवकासका लाक्रग ियार िएको िौक्रिक एवम्िैक्रक्षक गरुनयोिना क्रवद्यालयको प्रस्िावका आधारमा स्थानीय िहले आवश्यकिाएवम औ् क्रचत्यका आधारमा पररमािान/अद्यावक्रधक गनासक्रकने । ८.४. अपाङग ् ताको प्रकृक्रत अनरूु प आिश्यकताको आधारिा प्रत्येक प्रदेििा पिूामधारयक्तु क्रििेष क्रिक्षा आिासीय क्रिद्यालय सञ्चालन : छनोट िएका यस प्रकृक्रिका क्रवद्यालयहरूलाई क्रिक्षा िथा मानव स्रोि क्रवकास के न्रबाट क्रवकास िएको अवधारणा पत्र िथा िोक्रकएको मापदण्डका आधारमा क्रवद्यालयले क्रवकास गरेको स्थानीय िहबाट स्वीकिृ गरून योिनाको पररक्रधक्रित्र रही क्रवद्यालय िौक्रिक क्रनमााणसम्बन्धी काया बँदा न न. ८.२अनसनार गने । चाल आन वमा यस प्रकृक्रिका क्रवद्यालय क्रनमााण कायासम्पन्न गरी सोको काया प्रगक्रि के न्रमा उपलब्ध गराउने । यस प्रकृक्रिको क्रवद्यालयमा क्रनम्नानसनारका पवााधार ू क्रवकास िएको हनुपने छ न : १. आवासीय क्रवद्यालयमा २०० िना बालबाक्रलका आवासमा बस्न सक्नेक्षमिाकोहनुपने छ न , २. क्रवद्यालयमा Dark Room, Audio Proof Room, Counseling Room, प्रिासक्रनक िवन,वाडेन कक्ष, IT सक्रवन धासक्रहिको पस्निकालय, आधारििू उपकरणसक्रहिको थेरापी कक्ष र क्रवक्रिन्न क्रकक्रसमका अपाङग् िा िएका बालबाक्रलकाहरूका लाक्रग नमनना स्रोि कक्षाको व्यवस्था गनासक्रकनेगरी िवनक्रनमााण गनापननेछ, ३. अपाङग् िा िए अनकन लू खेलमैदान, सङग् ीि, योगाभ्यास र कमायोगको माध्यमबाट स्वावलम्बी बनाउन करेसाबारीका लाक्रग आवश्यकपनेिग्गाको समेि व्यवस्था गनापननेछ, ४. पवूाव्यावसाक्रयक क्रसपक्रवकासका लाक्रग अभ्यास गने आवश्यक सामग्रीसक्रहिको कक्ष क्रनमााण गने, ५. यस वर्ा यस कायाका लाक्रग प्रक्रि क्रवद्यालय रू. ७५ लाख क्रवक्रनयोिन गररएको छ । ८.६ क्रचक्रनया सहयोगिा क्रनिामणाधीन क्रहिाली आिासीय क्रिद्यालयिा नेपाल सरकारका तर्मबाट क्रनिामण गनमपुनेपिूामधार तयारी : क) क्रवद्यालय िवन क्रनमााणका लाक्रग छनोट िएका दोलखा क्रिल्लाको क्रिरी नगरपाक्रलकाको क्रिरी माध्यक्रमक क्रवद्यालयको िवन क्रनमााण गदाा सम्झौिामा उक्रल्लक्रखि नेपाल सरकारका िफाबाट सम्पादन गनापननेsite clearance, बाटो क्रनमााण, क्रनमााण सामग्री िण्डारण कक्ष, क्रवद्यिन आपक्रिा ू िस्िा काया गना प्रक्रि क्रवद्यालय रू. १५ लाख क्रवद्यालय अनदनान उपलब्ध गराउने । क्रवद्यालयले स्थानीय िहको समन्वयमा क्रनमााणका पवाियारीका ू कायाहरू गने । २.८.९ क्रियाकलाप न. २.७.१३.१३ क्रिद्यालयिा िआक्रक्षक गणु स्तर सदृुढीकरण एिि कायम ् सभपादनिा आधाररत प्रोत्साहन अनदुान उपक्रियाकलाप र कायामन्ियन प्रक्रिया क्रिभिेिारी प्रगक्रत सचू क ९.१. यस क्रियाकलापमा क्रनम्नानसनारका उपक्रियाकलापहरूको बिेट समावेि गररएको छ । कायािम कायाान्वयन गदाा प्रथममि: स्वीकिृ बिेटको िख्ुय क्रिभिेिार प्रोत्साहन अनदनान 40