นาฏศิลป์บาหลี

คำนยิ ม

การศึกษานาฏยศิลป์นับว่าเป็นการศึกษาวัฒนธรรมของชาติประเภทหน่ึง ด้วยนาฏยศิลปข์ องชาตใิ ด ๆ
ล้วนสื่อให้เห็นถึงวิถีชีวิต คติความคิด และความชาญฉลาดในการสร้างสรรค์ของชาตินั้น ๆ การสืบทอด
นาฏยศิลป์จึงต้องใช้ความเข้าใจ ความอดทนหมั่นศึกษาเรียนรู้และการฝึกฝนต่อยอดจนเกิดความชำนาญ
โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสืบทอดนาฏยศิลป์ของชนชาติอื่นนั้น อาจกล่าวได้ว่าต้องใช้ทักษะข้างต้นเพิ่มขึ้นอีก
หลายเท่าตวั จงึ จะประสบความสำเร็จได้

วิทยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช มีบุคลากรที่เชี่ยวชาญในเรื่องนาฏยศิลป์ไทยและนาฏยศิลป์
พื้นบ้านมาอย่างต่อเนื่อง ได้มีการเรียนการสอนจนผลิตบัณฑิตผู้มีความรู้ความสามารถมาหลายรุ่น และในปี
2561 อาจารย์เฉลิมพล จันทรโชติ ซึ่งเป็นผู้มีความรู้ความเชี่ยวชาญเรื่องนาฏยศิลป์อินโดนีเซีย โดยเฉพาะ
นาฏยศิลป์บาหลี มาเป็นอาจารย์ประจำ ยิ่งทำให้การเรียนการสอนมีความหลากหลาย เพิ่มศักยภาพในด้าน
นาฏยศิลป์ใหแ้ ก่นกั ศกึ ษาได้มากย่ิงขึน้ นอกจากการเรียนการสอนและถ่ายทอดความรเู้ รื่องนาฏยศิลป์บาหลีใน
วิทยาลัยฯ แล้ว อาจารย์เฉลิมพล ยังได้รับเชิญเป็นอาจารย์พิเศษและวิทยากรให้แก่สถาบันการศึกษา
ทั่วประเทศ สิ่งเหล่านี้เปน็ เครื่องยืนยันถงึ ความรู้ความเช่ียวชาญในเรื่องนาฏยศิลป์บาหลขี องอาจารย์เฉลิมพล
ได้เปน็ อยา่ งดยี ง่ิ

กระผมในนามของวิทยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช รู้สึกยินดีและชื่นชมที่อาจารย์เฉลิมพลได้มาเป็น
อาจารย์ประจำที่นี่ และนำองค์ความรู้ที่ได้สั่งสมมาอย่างยาวนาน มาเผยแพร่เพื่อเป็นประโยชน์ทางการศึกษา
ให้แก่นักเรียนนักศึกษาในวิทยาลัยฯ และบุคคลภายนอกที่สนใจ อันจะนำไปสู่การสืบทอดนาฏยศิลป์บาหลี
ซึง่ เปน็ วัฒนธรรมของภมู ิภาคอาเซียนให้คงอย่สู ืบไป

นายศวิ พงศ์ ก้งั สกลุ
ผู้อำนวยการวทิ ยาลยั นาฏศลิ ปนครศรธี รรมราช
สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม

ก

คำนำ

ประวัติและผลงานนาฏศิลป์บาหลี เป็นผลงานส่วนหนึ่งด้านนาฏศิลปท์ ี่ข้าพเจ้าได้ใช้เวลากวา่ 15 ปี
ในการเรยี นรู้และพัฒนาตนเองเพ่ือศึกษาประวัตคิ วามเป็นมาและองค์ประกอบต่าง ๆ ของการแสดงรวมถึงการ
ฝกึ ปฏิบัติทา่ รำนาฏศิลปบ์ าหลีให้เกดิ ความเข้าใจและความเชีย่ วชาญ ซงึ่ การศกึ ษาเรอื่ งนาฏศลิ ปบ์ าหลขี า้ พเจ้า
เริ่มต้นจากการได้รับทุนการศึกษาจากรัฐบาลอินโดนีเซียในชื่อทุน Indonesia Art and Culture
ในกลุ่มของจังหวัดบาหลีเป็นระยะเวลา 3 เดือน ในปี 2547 จึงทำให้เป็นจุดเริ่มต้นของการเรียนรู้และพัฒนา
ตนเองให้กลายเปน็ ผูท้ ่มี คี วามรู้ความเข้าใจในเรื่องนาฏศลิ ปบ์ าหลี

จากประสบการณ์การเรียนรู้นาฏศิลป์บาหลี ข้าพเจ้าได้นำความรู้ที่ได้รับจากคณาจารย์ที่มีความ
เช่ียวชาญในด้านนาฏศลิ ปบ์ าหลีมาใช้ในการเรยี นการสอนและการแสดง ซึ่งขา้ พเจา้ มหี น้าท่โี ดยตรงในเรือ่ งของ
การสอนนาฏศิลป์อาเซียนในสถาบันอุดมศึกษา จึงทำให้หน้าที่ที่ได้รับในการเรียนการสอนนั้นสัมฤทธิ์ผลและ
สามารถสร้างนักศึกษาให้มีความสามารถพิเศษด้านนาฏศิลป์บาหลีจนเป็นที่ยอมรับ เป็นผลให้ในปัจจุบัน
ข้าพเจ้าได้รับความไว้วางใจจากสถาบันการศึกษาทั่วประเทศเป็นวิทยากรในการบรรยายและสาธิตเรื่อง
“นาฏศิลป์บาหลี” และยังได้รับความไว้วางจากสถานกงสุลอินโดนีเซียประจำจังหวัดสงขลาเป็นตัวแทน
นกั แสดงของประเทศอินโดนีเซียในการทำหน้าทเ่ี ผยแพร่ศลิ ปวัฒนธรรมด้านนาฏศลิ ป์ให้เป็นทร่ี ู้จักในประเทศไทย
เพอ่ื รองรับการเขา้ สูป่ ระชาคมอาเซียน การปฏิบตั หิ น้าท่ีในเรื่องนาฏศลิ ป์บาหลีทผี่ ่านมากว่า 15 ปีนั้น ข้าพเจ้า
ทำงานในศิลปะแขนงนี้ด้วยความรัก ความศรัทธาและความมุ่งมั่น ด้วยหวังว่าการกระทำเหล่ านี้จะสร้าง
ประโยชน์และความสุขให้แกผ่ ูอ้ นื่ รวมถึงผทู้ ีม่ ีความสนใจในเรอื่ งนาฏศลิ ป์บาหลี

ประวตั แิ ละผลงานนาฏศลิ ป์บาหลีเล่มน้ีเกิดขึน้ ไดจ้ ากแรงสนับสนุนและแรงผลักดันของครูอาจารย์ทุกท่าน
ข้าพเจ้าขอขอบพระคุณคุณครู I Da Ayu Made Diastini คุณครู I Ketut Rena และครอบครัว Singapadu
ทุกท่านที่มีส่วนสำคัญในการสร้างข้าพเจ้าขึ้นมาจนได้สมญานาม “ครูเปี้ยวบาหลี” และขอขอบพระคุณ
ศาสตราจารย์กิติคุณ ดร.สุรพล วิรุฬห์รักษ์ ศาสตราจารย์ ดร.ชมนาด กจิ ขนั ธ์ รองศาสตราจารย์สุภาวดี โพธิเวชกุล
และ ดร.สมโภชน์ เกตุแก้ว ครูผู้สร้างแรงบันดาลใจและสร้างแรงผลักดนั ให้แก่ข้าพเจ้าจนประสบผลสำเร็จใน
หน้าทก่ี ารงาน

เฉลิมพล จนั ทรโชติ
ตำแหน่งอาจารย์ประจำภาควชิ านาฏศิลปศ์ กึ ษา

วทิ ยาลยั นาฏศลิ ปนครศรธี รรมราช

ข

สารบัญ ก
ข
คำนำ 1
คำนิยม 2
ประวัติสว่ นตัว 2
ประวัติการศึกษา 3
ประวัตกิ ารทำงาน 3
ประวัติและการศึกษานาฏศลิ ป์บาหลี 9
11
การศึกษานาฏศลิ ป์บาหลี 23
ผู้ถ่ายทอดการแสดงนาฏศิลปบ์ าหลี 59
การได้รบั ถ่ายทอดนาฏศลิ ปบ์ าหลี 65
ผลงานการถ่ายทอดนาฏศิลป์บาหลี 72
ผลงานทางดา้ นการแสดงนาฏศลิ ป์บาหลี 96
ผลงานสร้างสรรคท์ ไี่ ดร้ ับแนวคิดจากนาฏศิลป์อนิ โดนเี ซีย
ผลงานจากการผลักดันนักศึกษาสูท่ นุ รัฐบาลอนิ โดนเี ซีย
ภาคผนวก เกียรตบิ ัตรทางการศกึ ษาและกจิ กรรม

ประวัตสิ ่วนตวั

ชอ่ื นายเฉลมิ พล สกลุ จันทรโชติ

NAME CHALERMPHOL LAST NAME CHANTHARACHOT

เกิดวันที่ 20 เดือน มิถนุ ายน พทุ ธศกั ราช 2521 ปจั จบุ ันอายุ 41 ปี

ทีอ่ ย่เู ดมิ เลขที่ 7 ซอย 8 ถนนเตาอิฐ ตำบล บ่อยาง อำเภอ เมือง

จงั หวดั สงขลา รหัสไปรษณีย์ 90000

ท่อี ยู่ตามสำเนาทะเบยี นบ้านปัจจบุ ัน

เลขที่ 80/223 ซอย รัตนบรุ ี ถนน สงขลานาทวี ตำบล เขารปู ชา้ ง

อำเภอ เมอื ง จังหวัด สงขลา รหสั ไปรษณีย์ 90000

โทร.มอื ถือ 097-9519656

เชื้อชาติ ไทย สัญชาติ ไทย ศาสนา พุทธ

E-mail [email protected]

Facebook Chalermphol Chantharachot

ชือ่ บิดา นาย ฉอ้ ง สกลุ จนั ทรโชติ อาชพี พ่อบา้ น

ชอ่ื มารดา นางแดง สกลุ จันทรโชติ อาชพี แมบ่ ้าน (ถึงแก่กรรม)

1

ประวัติการศกึ ษา

สำเรจ็ การศึกษา ระดบั การศกึ ษา สาขาวชิ าเอก สถาบันการศึกษา
สาย วทิ ย-คณติ
2535 มธั ยมศึกษาตอนต้น นาฏศลิ ปไ์ ทย โรงเรียนวชริ านุกลู สงขลา

2539 ประกาศนียบัตร นาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศลิ ป
นาฏศิลปช์ ั้นกลาง นครศรธี รรมราช
นาฏศิลป์ไทย
2541 ประกาศนียบัตร ศลิ ปะการแสดง วิทยาลัยนาฏศลิ ป
นาฏศิลป์ชัน้ สงู Indonesia Art and Culture นครศรธี รรมราช
Indonesia Language and
2544 ปรญิ ญาตรี Culture Learning Service สถาบันบัณฑิตพฒั นศลิ ป์
กระทรวงวัฒนธรรม
2556 ปริญญาโท
มหาวิทยาลยั ราชภฎั สวนสนุ นั ทา
2547 Workshop Taman Budaya Bali
Indonesia
2550 Trianning
Gajah mada Universiti
Yogyakarta Indonesia

ประวัติการทำงาน

วัน/เดอื น /ปี ตำแหน่ง สังกัด
1 ม.ิ ย 2544 อาจารย์
โรงเรียนสหศาสตร์วิทยาคารหาดใหญ่
1 ก.ค. 2544 อาจารย์
โครงการจัดตั้งคณะศลิ ปกรรมศาสตร์
1 ก.ย. 2544 นกั วิชาการศกึ ษา สถาบันราชภฏั นครศรธี รรมราช
สถานบนั วัฒนธรรมศกึ ษากัลยานิวัฒนา
9 เม.ย. 2546 อาจารย์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี

1 ธ.ค. 2548 อาจารย์ คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ วิทยาเขตปตั ตานี
16 มี.ค. 2549 อาจารย์ คณะศลิ ปนาฏดรุ ยิ างค์
สถาบนั บัณฑิตพฒั นศลิ ป์ กระทรวงวัฒนธรรม
3 ก.พ. 2558 อาจารย์
คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
31 ส.ค. 2562 อาจารย์ มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ วิทยาเขตสงขลา
คณะพาณชิ ยศาสตรแ์ ละการจัดการ
มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ วทิ ยาเขตตรัง

วทิ ยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช
สังกดั สถาบันบัณฑิตพฒั นศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม

2

ประวตั แิ ละการศึกษานาฏศลิ ป์บาหลี

นาฏศิลป์อินโดนเี ซียเปน็ นาฏศิลป์ประเภทหนึง่ ที่มีความหลากหลายทางด้านวัฒนธรรมเนือ่ ง
ด้วยอินโดนีเซียเป็นประเทศที่มีหมู่เกาะเป็นจำนวนมากจึงทำให้เกิดเป็นกลุ่มของการแสดงที่มี
เอกลักษณ์เฉพาะประจำถิ่นเป็นของตนเองซึ่งสามารถแยกออกได้เป็น 4 กลุ่มใหญ่ ๆ เช่น กลุ่มของ
นาฏศลิ ป์ชวา กลุ่มของนาฏศิลปซ์ ุนดา กลุ่มนาฏศิลป์ทอ้ งถ่ินต่าง ๆ และสุดท้ายคอื กล่มุ ของนาฏศิลป์
บาหลี ซ่งึ ขา้ พเจ้าได้มีประสบการณ์ตรงในเรื่องของการศึกษาการแสดงนาฏศิลป์บาหลีในรูปแบบต่าง
ๆ รวมถึงการได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้จากผู้ทรงคุณวุฒิโดยผ่านกระบวนการทางการศึกษาจาก
จงั หวดั บาหลปี ระเทศอนิ โดนเี ซีย ดงั จะกล่าวไว้เป็นบทบาทในด้านตา่ งๆดังนี้

การศึกษานาฏศิลปบ์ าหลี

การศึกษาศิลปวัฒนธรรมของประเทศอินโดนีเซีย เป็นความรู้ใหมท่ ี่ตัวข้าพเจ้าไดร้ บั
การเรยี นรโู้ ดยผ่านการคัดเลือกจากสถานกงสุลประเทศอินโดนีเซียประจำจงั หวัดสงขลา ให้ได้โอกาส
รับทุนการศึกษา Indonesia Art and Culture ของประเทศอินโดนีเซียในกลุ่มของจังหวัดบาหลี
เปน็ เวลา 3 เดอื น ในปพี ุทธศกั ราช 2547 โดยได้รบั การถ่ายทอดความรู้จากคณาจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิท่ี
มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านมาถ่ายทอดความรู้ในด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นความรู้พื้นฐานทางด้าน
นาฏศิลป์ ความรู้พื้นฐานทางด้านดนตรี ความรู้พื้นฐานด้านการแกะสลักหน้ากาก Topeng และ
ความรู้พื้นฐานทางด้านการวาดภาพ รวมถึงกิจกรรมทางด้านการศึกษาดูงานทางวัฒนธรรม ณ
สถานที่ต่าง ๆ เพื่อให้ข้าพเจ้าเกิดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับศิลปะและวัฒนธรรมของคนบาหลีที่
ปรากฏอยู่กับสังคมและชุมชนที่แสดงถึงความเข้มแข็งของคนชาวบาหลีที่ใช้ความเชื่อและวัฒนธรรม
เป็นตัวหล่อหลอมจิตใจให้เป็นหนึ่งเดียวกัน ในส่วนของเนื้อหาเรื่องบทบาทของการศึกษานาฏศิลป์
บาหลีน้ีข้าพเจ้าจะขอพดู ถงึ ประสบการณ์ในการเรยี นดา้ นตา่ ง ๆ ดังน้ี

3

นกั ศกึ ษาท่ีได้รับทนุ Indonesia Art and Culture ปี 2547 ณ กรุงจาการต์ ้า ประเทศอนิ โดนีเซีย

นักศึกษาท้งั 8 คนที่ไดร้ ับคดั เลือกให้ศึกษา ณ Taman Budaya Provinsi Bali Indonesia
4

การศกึ ษาเรยี นรดู้ า้ นดนตรี

การศกึ ษาเรยี นรู้ทางด้านทฤษฎีดนตรกี าเมอลัน บาหลี Gamelan Bali
ฝกึ ประสบการณ์ ณ Taman Budaya Provinsi Bali Indonesia (Art center)

5

การศกึ ษาเรยี นรู้ด้านนาฏศิลปบ์ าหลี

การศกึ ษาเรียนรูท้ างดา้ นนาฏศิลป์บาหลีชุด Tari Wirauda และ Tari Kebyar duduk
ฝึกประสบการณ์ ณ Taman Budaya Provinsi Bali Indonesia ( Art center )

6

การศกึ ษาเรียนรดู้ า้ นงานศลิ ปะการแกะไม้

การศกึ ษาเรียนรทู้ างดา้ นงานช่างในการแกะสลักหนา้ กากโตแป๊ง ( Topeng)
ฝึกประสบการณ์ ณ ตำบล Singapadu เมือง Ginyar จงั หวดั Bali

หน้ากาก Topeng Bondrs ท่ไี ด้รบั การแกะเปน็ ท่ีเรยี บร้อยกอ่ นลงสี
ฝึกประสบการณ์ ณ ตำบล Singapadu เมือง Ginyar จงั หวดั Bali

7

การศกึ ษาเรียนรู้ดา้ นศิลปะการวาดภาพ

การศกึ ษาเรยี นรู้ทางด้านการวาดภาพในสไตล์บาหลี
ฝึกประสบการณ์ ณ MUSEUM BAJRA SANDHI เมือง Denpasar จงั หวัด Bali

8

ผถู้ า่ ยทอดการแสดงนาฏศลิ ปบ์ าหลี

การศกึ ษานาฏศลิ ปบ์ าหลีของข้าพเจ้าตั้งแต่ในช่วงปีพุทธศักราช 2547 ถึง 2561 ณ ปัจจุบัน
เป็นระยะเวลากว่า 14 ปีที่ข้าพเจ้าได้สั่งสมประสบการณ์ด้านการแสดงและการสอนในประเทศไทย
ซึ่งได้รับโอกาสจากหน่วยงานของประเทศอินโดนีเซีย หน่วยงานจากสถาบันการศึกษาต่าง ๆ และ
หน่วยงานจากภายนอกที่เชิญให้เข้าร่วมเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมในนามของนาฏศิลป์อินโดนีเซีย
ซึ่งบทบาทในการแสดงเหล่านี้ข้าพเจ้าได้รับความกรุณาจากบรรดาครูบาอาจารย์หลายท่านที่ได้
ถ่ายทอดองค์ความรู้ในวิชานาฏศิลป์บาหลีให้แก่ข้าพเจ้า รวมถึงคำแนะนำที่ดีในด้านของการแก้ไข
ร่างกายและเทคนิคของการรำต่างๆพร้อมกับองค์ประกอบอื่น ๆ ที่มีความสำคัญเพื่อให้ข้าพเจ้าเกิด
การพฒั นาตนเองในดา้ นของการแสดงทส่ี ามารถออกสู่สายตาประชาชนได้อย่างถูกต้องและดีเย่ียมจน
เปน็ ทยี่ อมรับของคนในวงการการนาฏศลิ ป์ในประเทศไทย ซึ่งจะขอกล่าวถึงครผู ้ปู ระสิทธปิ์ ระสาทวิชา
นาฏศิลปบ์ าหลีใหแ้ ก่ขา้ พเจ้าในดา้ นต่าง ๆ เพือ่ เป็นการยกยอ่ งเชญิ ชคู รู

ผู้ถ่ายทอดนาฏศลิ ปบ์ าหลี

MR. I Ketut Kodi Ni Ketut Arini
ผู้เช่ยี วชาญนาฏศลิ ป์บาหลีดา้ น Dalang ผูเ้ ชย่ี วชาญนาฏศิลปบ์ าหลีประเภทละครรำ

และ Topeng

I Da Ayu Made Diastini I Ketut Rena
ผเู้ ชี่ยวชาญนาฏศิลปบ์ าหลีประเภทละครรำ ผู้เชีย่ วชาญนาฏศลิ ปบ์ าหลีประเภทละครรำ

9

I DA BAGUS GEDE PURUHITA ผู้เชี่ยวชาญการแสดง Kecak Dance
ผถู้ ่ายทอดดนตรกี าเมอลนั บาหลี

I Made Artana Yasa B,S.Sos.,M.SI I Made Westra
ผู้เชย่ี วชาญดนตรีกาเมอลนั บาหลี ผเู้ ช่ียวชาญดนตรกี าเมอลนั บาหลี

ผู้ถา่ ยทอดการแกะสลักหน้ากากTari Topeng Bali

I Made Sutiarka ผูเ้ ชี่ยวชาญการแกะหนา้ กาก Topeng

10

ผถู้ า่ ยทอดการวาดภาพสไตลบ์ าหลี

I Made Madra Ariyasa ผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นทศั นศลิ ป์

การได้รับถ่ายทอดนาฏศิลป์บาหลี

การแสดงชุด ผ้ถู ่ายทอดท่ารำ
Tari Terunajaya
Tari Wiranata I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Sekarjagat I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Puspanjali I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Pendet I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Gabor I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Cendrawasih I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Wiranjaya I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Panji Semirang I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Oleg Tamulilingan I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Legong Kraton I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Kecak I DA AYU MADE DIASTINI
I DA AYU MADE DIASTINI
Ramayana ( Kicang ) I DA BAGUS GEDE PURUHITA
Tari Kebyer Duduk I PUTU BAGUS BANG SADA GRAHA s
I DA AYU MADE DIASTINI
Tari Markapati I KETUT RENA
Tari Kembang gilang I PUTU BAGUS BANG SADA GRAHA s
Tari Kalang Bulan I KETUT RENA
Tari Topeng Dalem I KETUT RENA
I KETUT RENA
I KETUT KODI

11

การแสดงชุด TARI WIRANATA

ตารี วีรานาตา (Tari Wiranata) การแสดงชุดน้ีเป็นการร่ายรำของผู้หญิงในรูปแบบของ
ผู้ชายที่สื่อให้เห็นถึงท่วงท่าอันสง่างามของกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ ออกแบบการแสดงโดย อี โยมัน รีเด็ต
(I Nyoman Ridet) ในปี 1960 (https://www.kamerabudaya.com 4 พฤษภาคม 2563)

12

การแสดงชุด TARI PANJI SEMIRANG

การแสดงชุดตารี ปันหยี เซอมีรัง (Tari Panji Semirang) เป็นการแสดงท่ีไดร้ บั แรงบนั ดาลใจจาก
เรื่องราวของนางจันดรากรี านา (Candra Kirana) ในชวาตะวนั ออก การแสดงชุดน้ีจัดอยู่ในหมวดเบอ
บาลี ที่สามารถแสดงได้ทั้งในวัดและภายนอกวัด โดยสื่อถึงตัวนางจันดรากีรานา (Candra Kirana)
ปลอมตัวเป็นผู้ชายเพื่อออกตามหาคนรักก็คือระเด่น ปันหยี อีนู เกอร์ตาปาตี (Raden Panji
Kertapati) ประดิษฐท์ ่ารำโดย อโี ยมนั กาเลอร์ (I Nyoman Kaler) ในปี 1942

13

การแสดงชุด TARI KEBYER DUDUK

ตารี เกอเบียร์ ดูดกุ๊ (Tari Kebyar duduk) เกอเบยี ร์ (Kebyar) (แปลวา่ ฟา้ แลบ) เกดิ ข้ึน
ภายหลังดัทช์ยึดครองเกาะบาหลีได้ ในปี พ.ศ. 2451 เพราะมีชมรมนาฏยศิลป์เกิดขึ้นหลายแห่งใน
ตอนเหนือของเกาะและมีการประชันดนตรีนาฏยศิลป์กันอยู่เสมอ ในปี พ.ศ. 2457 หมู่บ้าน จาการา
กา (Jagaraga) และบังกุหลัน (Bang – Kulan) ประดิษฐ์ เกอเบียร์ เลกอง ขึ้นโดยใช้เด็กผู้หญิงแต่ง
เปน็ ผชู้ าย แสดงเปน็ ระบำไม่มีเน้ือร้อง เพ่ือการประชนั กนั และเป็นทนี่ ิยมอย่างรวดเร็ว อโิ ยมัน มาริโอ
(l Nyoman Mario) นักรำหนุ่มผู้มีความสามารถได้ชมและนำความคิดไปประดิษฐ์ เกอเบียร์ ดูดุ๊ก
(Kebyar Duduk) ขึ้นในปี พ.ศ. 2468 การแสดงเป็นการร่ายรำสลับการบรรเลงดนตรีดว้ ยผู้แสดงคน
เดียวกัน ท่ารำเป็นท่านั่งรำ และนั่งไขว้ขาให้ส้นเท้าเดินไปข้างหน้า มือซ้ายถือชายผ้า มือขวาถือพัด
หรอื สองมอื ถือไม้ตีฆอ้ งราง แล้วแต่กรณี (สรุ พล วิรุฬห์รกั ษ์ 2544 : 43)

14

การแสดงชดุ TARI TERUNAJAYA

ตารี เตอรูนาจายา (Tari Terunajaya) หรือ จาเด็ต จายา (Cadet Jaya) เป็นการร่ายรำ
แบบดั้งเดิมของเมือง บูเลเล็ง (Buleleng) การร่ายรำน้ีชุดบอกเล่าเรื่องราวของชายหนุ่มที่กำลังเข้าสู่
ว ั ย ผ ู ้ ใ ห ญ่ ท่ี แ ส ด ง อ อ ก ถ ึ ง ค ว า ม แ ข ็ ง แ ก ร ่ ง แ ล ะ ค ว า ม ก ร ะ ฉ ั บ ก ร ะ เ ฉ ง ร ว ม ไ ป ถ ึ ง ค ว า ม อ ่ อ น โ ย น
(https://www.kamerabudaya.com 4 พฤษภาคม 2563)

15

การแสดงชุด TARI WIRANJAYA

ตารี วีรันจายา (Tari Wiranjaya) เป็นการแสดงที่กล่าวถึงวีรบุรุษแห่งนักรบทั้ง 4 ผู้มี
ความสามารถในการยิงธนูซึ่งเนื้อหาส่วนนี้มาจากละครเรื่องมหาภารตะ เป็นตอนที่ Panca Padawa
Nakula และ Sahadewa กำลังฝึกยิงธนู การแสดงชุดนี้ออกแบบโดย I Ketut Merdana จาก
หมู่บ้านเกอดิส(Kedis) เมืองบูเลเล็ง (Buleleng)ในปี1957 (https://bulelengkab.go.id 4
พฤษภาคม 2563)

16

การแสดงชดุ TARI LEGONG KERATON

ตารี เลกอง เกอราตอน (Tari Legong Keraton) เป็นละครรำอีกชนิดหนึ่งที่เกิดขึ้น
ประมาณพุทธศตวรรษที่ 24 ในราชสำนักบาหลี กล่าวกันว่า เจ้าชาย อิ เดวา อากุง มาเด การนา (l
Dewa Agung Made Karna)ทรงเข้าสมาธิและนิมิตเห็นนางอัปสร ซึ่งเป็นเด็กหญิงตัวน้อย ๆ ตกแต่ง
ร่างกายดว้ ยอาภรณ์ งดงาม ฟอ้ นรำอยูบ่ นสวรรค์ ในลักษณะรำเขา้ ทรงคล้ายสางหยาง เดอดารี จึงได้
ทรงประดิษฐ์ เลอกอง ขึ้นเลียนแบบ เรียกว่า สางหยาง เลอกองให้เดก็ ผู้หญิง 2 คน รำคู่กัน และสวม
หน้ากาก ซึ่งมี 9 อัน ตามแบบนางอัปสรทัง้ 9 ในศาสนาฮินดู ภายหลังได้มีการใช้เด็กผู้ชายแสดงและ
ไม่สวมหน้ากากเรยี กว่า นานดริ (Nandir)พระราชากิอันยาร (Gianyar)ทอดพระเนตรแลว้ โปรด จึงให้
ปรบั เลอกองผหู้ ญงิ ร่ายรำอย่างนานดริ และไม่สวมหน้ากากดงั ที่เหน็ ในปจั จุบันปัจจุบัน (สุรพล วิรุฬห์
รักษ์ 2544 : 35-36)

17

การแสดงชุด TARI OLEG TAMULILINGAN

ตารี ตมั บลู ิลงิ นั (Tambulilingan) เปน็ ระบำผ้งึ เก้ยี วกนั จากพน้ื ฐานการแสดงเลอกองช่วง
การร่ายรำเกีย้ วพาราสใี นท้องเร่ือง มาริโอประดิษฐ์การแสดงชุดนีข้ ึน้ เม่ือปี พ.ศ.2498 ในการเดินทาง
ไปแสดงเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมที่ประเทศสหรัฐอเมริกา สาเหตุเกิดจากการแสดงชุดสุดท้ายมีปัญหา
เพราะภาษาบาหลีท่ีไมเ่ หมาะกบั คนดตู ะวันตก มารโิ อจงึ ประดษิ ฐร์ ะบำชุดน้เี ปน็ การเปิดรายการ ครั้น
กลับมาบาหลี ตัมบูลิลิงันก็ไดร้ บั ความนิยมเปน็ อย่างดี การแสดงเริ่มด้วยผึ้งตัวเมียบินออกมาหาน้ำผึ้ง
ในสวนพฤกษชาติ และร่ายรำระเริงอยู่กับบรรดาดอกไม้นานาชนิด ผึ้งตัวผู้ก็บินออกมาหาน้ำหวาน
จากเกสรดอกไม้เช่นกัน ทั้งคู่พบกันและทำความรู้จักคุ้นเคยกันแล้วเกี้ยวพาราสีกันจนครองรักกัน
(สรุ พล วิรฬุ ห์รักษ์, 2544:28-50)

18

การแสดงชุด TARI TOPENG DALEM

ตารี โตแปง ดาเลิม (Topeng Dalem) หรอื วายัง โตแปง ของบาหลีมีผแู้ สดงเพยี ง 1-5 คน
ทุกคนสวมหน้ากากและร่ายรำอยู่ตลอดเวลา โตแปงตัวเอกในชวาอาจเจรจาได้ แต่ในบาหลีใช้ตาหลัง
เจรจาแทนหรือตัวละครที่เป็นผู้ติดตามพูดแทน ตัวเอกพูดภาษาบาหลีโบราณ ตัวประกอบแปลเป็น
ภาษาบาหลีปจั จุบัน โตแปงของบาหลีนิยมแสดงเรอ่ื ง กาจา มาดา (Gajah Mada)อคั รมหาเสนาบดีผู้มี
ชื่อเสียงสมัยมัชปาหิตและเรื่องของราชาฮายัมวูรุก (Hayam Wuruk) ในอาณาจักรอิสลามยุคหลัง
สถานที่แสดงเป็นลานวัด มีประตูวัดเป็นทางเข้าออกของตัวละครหน้ากากของโตแปง มี 3 ชนิดคือ
ชนดิ ปิดเตม็ หน้าชนดิ ปดิ เต็มหน้า แตฝ่ าปากและกรามให้พูดได้ และชนดิ ปิดคร่งึ หน้าเปิดให้ปากพูดได้
เต็มท่ี (สุรพล วิรุฬหร์ ักษ์ 2544 : 32)

19

การแสดงชดุ KIJANG MAS DALAM RAMAYANA

กีจงั มัส (Kijang Mas) หรือกวางทองเป็นตวั ละครหนึ่งในการแสดงรามยณะของนาฏศิลป์

บาหลีซึ่งอยู่ในตอนพระรามตามกวางซึ่งกล่าวถึงราวนาสั่งให้มารีชาแปลงกายเป็นกีจัง มัส เพื่อไป
ล่อลวงนางสิตาให้เกิดความรักใคร่ เมื่อนางสิตาได้เห็นกีจัง มัส จึงทูลขอพระรามาให้ออกไปตามจับ
แต่โดนพระลักษมานาทักท้วงนางสิตาจึงเกิดความโศกเศร้าจนทำให้พระรามาเกิดความสงสารจึงส่ัง
กำชับให้พระลักษมานาเฝ้านางสิตาอย่าได้ไปไหนแล้วพระรามาก็ทรงออกติดตามกีจัง มัส เพื่อ
ประทานแกน่ างสิตา

20

การแสดงชุด TARI WIRAUDA

ตารี วรี ายดู า (Tari Wirayuda) เป็นการแสดงที่ส่ือให้เหน็ ถึงการฝึกซ้อมรบของทหารด้วย
อาวุธหอก เพื่อเตรียมความพร้อมสู่สนามรบ การแสดงชุดนี้เป็นประเภทรำหมู่ ออกแบบการแสดง
โดย อี วายัน ดีเบีย (I Wayan Dibia) ในปี 1979 (http://sejarahtaribali.blogspot.com
4 พฤษภาคม 2563)

21

ตารี เกจัก๊ (Kecak)

จั๊ก หรือ เกอจั๊ก (Cak) หรือ (Kecak)เดิมเป็นการขับร้องของผู้ชายในการแสดง สางหยาง เดอดารี
ผแู้ สดง ออกเสียงจ๊ัก ๆ ๆ คลา้ ยเสยี งลงิ และออกท่าทางลิงอีกดว้ ยตลอดการแสดงมีการประสานเสียง
สูงต่ำเป็นทำนองเพลงด้วยการเปล่งเสียงจั๊ก ๆ ๆ ถี่บ้าง ห่างบ้าง เร็วบ้าง ช้าบ้าง สูงบ้าง ต่ำบ้าง
สลบั กันไป วอลเตอร์ สไปส์ (Walter Spies)ไดว้ า่ จ้างชาวหมู่บา้ นเบอดูลู (Bedulu)ในจังหวัดกิอันยาร์
(Gianyar) จดั แสดงรามายณะขน้ึ เป็นรูปแบบใหม่ให้มีจ๊ัก เปน็ เสียงแทนเครื่องดนตรี และเกิดนิยมกัน
แพรห่ ลายตอ่ มาการแสดง จัก๊ พัฒนาโดยเพิ่มจำนวนผู้แสดงข้ึนเป็นร้อยคน นั่งล้อมตะเกียงน้ำมันเป็น
วงกลม มีลานตรงกลางใช้ฟ้อนรำโดยนักร้องบางคนที่มีความสามารถด้านฟ้อนรำ เรื่องที่แสดงคือรา
มายณะน่นั เอง

ตารี เปนเดต (Pendet)

เป็นเด็ต เป็นระบำแสดงโดยผู้หญิงเพื่อเป็นเทวบูชา โดยธรรมเนียมปฏิบัติผู้แสดงควรเป็น
หญิงโสดผู้หญิงเหล่านี้มีชื่อเรียกว่า เมนเดต Mendet มือข้างขวาถือถาดเครื่องบูชา เปนเดต แสดง
ต่อเนื่องจากเรจาง และอาจแสดงอีกเป็นระยะ ๆ ตลอดพิธีต่าง ๆ ทั้งกลางวันและกลางคืน กระบวน
ท่าทำเหมือนกันและพร้อมกันตลอดเวลา

ตารี กาบอร์ (Gabor)

กาบอร เปน็ ระบำอีกชุดหน่งึ ในกลมุ่ นี้ แตก่ ารฟ้อนรำมลี ักษณะแตกตา่ งไปจากเรจางและเปน
เดต กล่าวคือ ผู้แสดงเป็นหญิงคู่มีกระบวนรำที่สลับซับซ้อนอย่างมีแบบแผน เป็นการตัดกันระหว่าง
ท่านิ่งจนดูเกือบเป็นประติมากรรมตายตัวสลับกับท่ารำที่สั่นพลิ้ว การพรมนิ้วมือ ลำตัวโยกโยนและ
เอนไปข้าง ๆ จนสุดความสมดุลของการทรงตัว อกแอ่นตึง บางครั้งมีท่าย่อเข่าลดตัวลงจนเกือบจรด
พน้ื ดนิ อยา่ งรวดเร็ว มกี ารยกั คอ ดวงตาเบิกกวา้ ง กลอกไปมา และเหลือบขึน้ บนลงล่างอยา่ งรวดเรว็

หมายเหตุ : การแสดงบางชุดที่ได้รับการถ่ายทอดยังไม่ได้ออกแสดงต่อสายตาประชาชนส่วนการ
แสดงที่ปรากฎในภาพจะเป็นการแสดงที่ได้รับเผยแพร่สู่สาธารณะชนเป็นที่เรียบร้อย รวมถึงการ
แสดงประเภทระบำของผู้หญิงซึ่งข้าพเจ้ามิได้แสดงด้วยตนเอง เป็นเพียงการถ่ายทอดท่ารำแก่
นักศึกษาเพื่อออกแสดงในโอกาสต่างๆตามคำร้องขอของหน่วยงานทั้งภายในและภายนอก
มหาวทิ ยาลัย

22

ผลงานการถา่ ยทอดนาฏศิลปบ์ าหลี

จากการศึกษาเรียนรู้ศิลปวัฒนธรรมของกลุ่มจังหวัดบาหลีประเทศอินโดนีเซีย ผู้เขียนได้นำ
ความรู้ที่ได้รับ มาถ่ายทอดสู่นักศึกษาในสถาบันการศึกษาต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น มหาวิทยาลัย
สงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี มหาวิทยาลยั ทักษิณ วิทยาเขตสงขลา มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา
และมหาวิทยาลัยอ่นื ๆ อีกมากมายในประเทศไทยดังรายละเอยี ดดังนี้

การถา่ ยทอดนาฏศิลป์บาหลีในสถาบนั การศึกษา

จากการปฏิบัติการสอนนาฏศิลป์บาหลีในสถาบันการศึกษา ข้าพเจ้ามีโอกาสได้รับเชิญจาก
กลุ่มมหาวิทยาลัยต่าง ๆ กลุ่มมหาวิทยาลัยราชภัฏ กลุ่มวิทยาลัยนาฏศิลป และกลุ่มโรงเรยี นในระดบั
มัธยมศึกษารวมทั้งสิ้น 29 สถานศึกษาเป็นจำนวน 38 ครั้ง รวมถึงการจัดกิจกรรมโครงการทีข่ ้าพเจา้
เป็นหวั หนา้ โครงการท่ีเกยี่ วกับการฝกึ อบรมนาฏศลิ ป์บาหลอี กี จำนวน 2 โครงการ

1 มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ กรุงเทพมหานคร
ครั้งท่ี 1 : วิทยากรในโครงการอบรมครูเชิงปฏิบัติการเพื่อพัฒนาองค์ความรู้ทางด้าน
นาฏศิลป์ไทยและประเทศในภูมิภาคเดียวกัน ให้แก่บุคลากรสาขาวิชานาฏศิลป์ของ
สถานศึกษาระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา ณ คณะศิลปกรรมศาสตร์
ในวันที่ 10-11 กรกฎาคม 2551 ตามหนังสือท่ี ศธ 0519.9/0482

ครั้งที่ 2 : วิทยากรในโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการ “บทบาทครูนาฏศิลป์ในประชาคม
อาเซียน” ให้แก่คณาจารย์และนักเรียนนักศึกษาในสังกัดกรุงเทพมหานคร ณ คณะ
ศลิ ปกรรมศาสตร์
ในวนั ท่ี 29 มนี าคม 2557
2 มหาวทิ ยาลยั หาดใหญ่ จังหวดั สงขลา
วิทยากรในการอบรมนาฏศลิ ปบ์ าหลีเนือ่ งในงานอำนวยวิทย์ Edutainment Fair และงาน
อนรุ กั ษส์ บื สานศลิ ปวัฒนธรรมไทย ณ อาคารศนู ยก์ ฬี าและกิจการนกั ศึกษา
ในวนั ที่ 17-19 มกราคม 2551 ตามหนังสือท่ี ม.ญ.021/2551
3 มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม จงั หวัดมหาสารคาม
ครั้งที่ 1 : วิทยากรในการบรรยายและสาธิตรายวิชาพื้นฐานนาฏศิลป์ตะวันออก ให้แก่
นักศึกษาในสาขาวชิ าศลิ ปะการแสดง ณ คณะศิลปกรรมศาสตร์
ในวันที่ 21-23 สิงหาคม 2552 ตามหนังสือท่ี ศธ 0530.15(3)/248

ครั้งท่ี 2 : วิทยากรในการบรรยายและสาธิตรายวิชาพื้นฐานนาฏศิลป์ตะวันออก ให้แก่
นกั ศึกษาในสาขาวชิ าศิลปะการแสดง ณ คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
ในวนั ที่ 6-8 ธันวาคม 2558

23

4 มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ วทิ ยาเขตหาดใหญ่
วิทยากรในโครงการสัมมนาเชิงปฏิบัติการด้านการเรียนการสอนนาฏศิลป์ หัวข้อเรื่อง :
กระบวนการเรียนการสอนนาฏศลิ ป์ไทยเพ่ือเข้าสู่ Asean ในแก่คณาจารยด์ า้ นนาฏศิลป์ใน
จังหวดั สงขลา ณ คณะเศรษฐศาสตร์
ในวนั ที่ 9-10 พฤษภาคม 2556 ตามหนงั สือที่ ศธ.0521.15/050

5 มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วทิ ยาเขตตรงั จังหวดั ตรัง
วิทยากรการบรรยายพร้อมสาธิตในหัวข้อนาฏศิลป์บาหลี ให้แก่นักศึกษาสาขาวิชา
ศิลปะการแสดง คณะพาณชิ ยศาสตร์และการจัดการ
ในวันท่ี 24, 25, 31 สิงหาคม และ 1 กันยายน 2555 ตามหนังสือท่ี ศธ 0521.5/81314

6 มหาวิทยาลยั นเรศวร จังหวัดพษิ ณุโลก
ครั้งที่ 1 : วิทยากรในโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการนาฏศิลป์อาเซียน ให้แก่นักศึกษา
ภาควิชาศิลปกรรมศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์
ในวนั ท่ี 13-17 กมุ ภาพันธ์ 2555 ตามหนงั สอื ท่ี ศธ 0527.03.01(4)/157

ครั้งท่ี 2 : วิทยากรในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้วัฒนธรรมในโครงการ “รามายณะอาเซียน”
เฉลมิ ฉลอง 25 ปี
ในวันท่ี 26-29 กรกฎาคม 2558 ตามหนงั สอื ที่ ศธ 0527/ว.10309
7 มหาวทิ ยาลยั บรู พา จังหวดั ชลบรุ ี
วิทยากรให้สัมภาษณ์ข้อมูลเรื่องนาฏศิลป์บาหลีแก่นักศึกษา สาขาวิชาศิลปะการแสดง
คณะดนตรีและการแสดง
ในวนั ท่ี 20-21 เมษายน 2558 ตามหนังสือท่ี ศธ 6635/0067
8 จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย กรงุ เทพมหานคร
อาจารย์พเิ ศษในรายวิชา 350361 นาฏยศิลปอ์ นิ โดนเี ซยี ใหแ้ ก่นกั ศึกษาวิชาเอกนาฏยศิลป์
ไทย คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
ในวันท่ี 10-13 มกราคม 2560 ตามหนังสือท่ี นย 001/2560
9 มหาวทิ ยาลัยวลยั ลกั ษณ์ จงั หวดั นครศรธี รรมราช
เป็นวิทยากรในการบรรยายเรื่องผ้าอินโดนีเซีย ภายใต้แนวคิด “ภูษาอาเซียน การ
เปลีย่ นแปลง การปรบั ตวั และพลังสร้างสรรค์” เน่ืองในงานประชุมวชิ าการระดับชาติและ
ระดับนานาชาติสานสัมพันธ์วัฒนธรรมอาเซียน ครั้งที่ 5 ประจำปี 2562 ณ อาคาร
ปฏบิ ตั ิการเทคโนโลยแี ละพัฒนานวัตกรรม
ในวันที่ 1 สิงหาคม 2562 ตามหนังสือท่ี อว.751700/5805

24

10 มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเชียงใหม่ จังหวดั เชียงใหม่
ครั้งที่ 1 : วิทยากรบรรยายและสาธิตประกอบวิชาการละครเอเชีย ให้แก่นักศึกษาคณะ
ครุศาสตร์ วิชาเอกนาฏศลิ ป์ไทยและนกั ศึกษาคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ วิชาเอก
นาฏศลิ ป์และการละคร
ในวนั ที่ 24-25 กรกฎาคม 2552 ตามหนังสอื ที่ ศธ 0533.41.5/43

ครั้งท่ี 2 : วิทยากรเพื่อถ่ายทอดความรู้ด้านนาฏยศิลป์บาหลีให้แก่นักศึกษาหลักสูตร
ศิลปะการแสดง ภาควิชาดนตรแี ละศิลปะการแสดง คณะมนษุ ยศาสตรแ์ ละสังคมศาสตร์
ในวนั ท่ี 22-24 เมษายน 2559 ตามหนังสือท่ี ศธ 0533.03/160
11 มหาวิทยาลัยราชภัฎสงขลา จังหวัดสงขลา
คร้งั ที่ 1 : วทิ ยากรอบรมและสาธติ นาฏศิลป์บาหลี “โครงการอบรมเชงิ ปฏิบตั ิการนาฏศลิ ป์
อาเซยี น” ณ คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
ในวนั ที่ 25 มถิ ุนายน 2552

ครั้งที่ 2 : วิทยากรในโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการเรื่อง “อารยนาฏกรรมแห่งอาเซียน”
ใหแ้ กน่ กั ศึกษาสาขานาฏยรังสรรค์ ณ คณะศิลปกรรมศาสตร์
ในวันที่ 31 กรกฎาคม ถึง 1 สิงหาคม 2562
12 มหาวิทยาลัยราชภฎั สวนสุนันทา กรงุ เทพมหานครฯ
ครั้งท่ี 1 : อาจารย์พิเศษรายวิชานาฏศิลป์ตะวันออก ให้แก่นักศึกษาสาขาวิชานาฏศิลป์ไทย
คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
ในวันท่ี 2 พฤศจกิ ายน 2552 ถึง 12 กมุ ภาพันธ์ 2553 ตามหนงั สือท่ี ศธ 0567.8/1589

ครั้งท่ี 2 : อาจารย์พิเศษรายวิชานาฏศิลป์ตะวันออก ให้แก่นักศึกษาสาขาวิชา
ศลิ ปะการแสดง (นาฏศิลป์ไทย) คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
ในวันท่ี 6 มกราคม 2557 ถงึ 25 เมษายน 2557 ตามหนังสือที่ ศธ 0567.7/4
13 มหาวทิ ยาลยั ราชภัฎบา้ นสมเดจ็ เจ้าพระยา กรงุ เทพมหานคร
เป็นวิทยากรให้ความรูเรื่องนาฏศิลป์บาหลีในรายวิชานาฏศิลป์เปรียบเทียบ “ประวัติและ
ถ่ายทอดทา่ รำนาฏศิลปอ์ นิ โดนเี ซีย” ณ คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร์
ในวนั ท่ี 25 กรกฎาคม 2554 และวันที่ 1 สิงหาคม 2554 ตามหนงั สอื ท่ี ศธ.0564.07
14 มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร จงั หวัดกำแพงเพชร
วิทยากรในการอบรมนาฏศิลป์บาหลี ในโครงการ “นาฏศิลป์อาเซียน” ให้แก่คณาจารย์
และนักศกึ ษาในเขตจังหวัดภาคเหนอื ตอนลา่ ง ณ สำนกั ศิลปะและวัฒนธรรม
ในวนั ท่ี 19-21 มถิ นุ ายน 2558

25

15 มหาวิทยาลัยราชภฏั บรุ ีรัมย์ จงั หวดั บุรีรมั ย์
วิทยากรในการอบรมนาฏศิลป์บาหลี ในโครงการพัฒนาศักยภาพนักศึกษา การอบรมเชิง
ปฏิบัติการนาฏศิลป์อาเซียน ให้แก่นักศึกษาสาขาวิชานาฏศิลป์ คณะคุรุศาสตร์ ณ ห้อง
ประชุมพุทธรักษา ชัน้ 3 อาคาร 5
ในวนั ที่ 16-20 พฤศจิกายน 2558

16 มหาวทิ ยาลัยราชภฏั อุดรธานี จงั หวัดอดุ รธานี
เป็นวิทยากรในโครงการอบรมเชิงปฏิบัตกิ ารการแสดงอาเซียน ชุด นาฏศิลป์บาหลี ให้แก่
นักศกึ ษาสาขาวชิ าศลิ ปะการแสดง คณะมนุษยศาสตร์และสงั คมศาสตร์ ณ หอ้ งปฏิบัติการ
นาฏศิลป์ ชั้น 2 อาคาร 19
ในวันท่ี 25-26 สิงหาคม 2561 ตามหนงั สือที่ ศธ 0543.4/380

17 มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏสุราษฎร์ธานี จงั หวดั สุราษฎรธ์ านี
วิทยากรในการถ่ายทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลีในโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการ “นาฏศิลป์
อินโดนีเซีย” ให้แก่คณาจารย์ในสาขานาฏศิลป์ในจังหวัดสุราษฏร์ธานี ณ คณะ
มนษุ ยศาสตร์และสงั คมศาสตร์
ในวนั ท่ี 7 กนั ยายน 2561 ตามหนงั สือที่ ศธ 0561.7/816

18 วทิ ยาลยั นาฏศิลปนครศรธี รรมราช จังหวัดนครศรธี รรมราช
วิทยากรในการบรรยายเรื่องขนบธรรมเนียม ประเพณี และวัฒนธรรมพร้อมทั้งฝึกปฏิบัติ
ศิลปะการแสดงนาฏศิลป์อินโดนีเซียให้แก่นักศึกษา รายวิชานาฏศิลป์นานาชาติ
ณ วทิ ยาลัยนาฏศิลปะนครศรธี รรมราช
ในวันท่ี 6-9 ธนั วาคม 2550ตามหนังสือท่ี ศธ 0807/59

19 วิทยาลยั นาฏศิลปนครราชสมี า จงั หวดั นครราชสมี า
วทิ ยากรในโครงการอบรมนาฏศิลป์นานาชาติประเทศอนิ เดียและประเทศอนิ โดนีเซียให้แก่
นักศึกษาสาขาวชิ านาฏศิลป์ไทยศกึ ษา
ในวันท่ี 19-20 กมุ ภาพันธ์ 2553 ตามหนงั สือท่ี วธ 0816/119

20 วทิ ยาลยั นาฏศลิ ปจนั ทบรุ ี จงั หวดั จนั ทบุรี
คร้งั ที่ 1 : วิทยากรอบรมให้ความรู้ในโครงการ “พัฒนาศกั ยภาพนักเรียนด้านศิลปะการแสดง”
หัวข้อนาฏศิลป์อินโดนีเซีย แก่นักเรียนวิทยาลัยนาฏศิลปจันทบุรี ในวันที่ 2-3 กันยายน
2553 ตามหนงั สอื ที่ วธ 0813/800

26

21 วทิ ยาลยั นาฏศิลปะอ่างทอง จังหวัดอา่ งทอง
ครง้ั ที่ 1 : วิทยากรอบรมเชงิ ปฏบิ ัตกิ ารเรื่อง “นาฏศิลป์บาหลี”
ในวนั ที่ 13-15 สิงหาคม 2553 ตามหนังสือท่ี วธ 0808/744

คร้งั ท่ี 2 : วิทยากรอบรมนาฏศิลป์บาหลีในโครงการอบรมเชิงปฏบิ ตั ิการนาฏศิลป์อาเซียน
ภายใตโ้ ครงการคนื ความสขุ ให้ประชาชน ณ อาคาร 2 ห้องแววพัชนี
ในวันท่ี 15-16 มถิ ุนายน 2556

ครั้งท่ี 3 : วิทยากรในการอบรมนาฏศิลป์บาหลี โครงการครูนาฏศิลป์เครือข่าย ประจำปี
2559 ณ อาคารอเนกประสงค์ ช้ัน 5
ในวนั ท่ี 22-24 ธนั วาคม 2559

ครง้ั ท่ี 4 : วิทยากรถ่ายทอดความรเู้ ร่ืองนาฏศลิ ปบ์ าหลี เนื่องในโครงการแลกเปล่ยี นเรียนรู้
สู่วัฒนธรรมอาเซียน ให้แก่นักศึกษาวิชาเอกนาฏศิลป์ศึกษา คณะศิลปศึกษา วิทยาลัย
นาฏศิลปอา่ งทอง ณ หอ้ งแววพชั นี อาคาร 2
ในวนั ท่ี 3-4 มกราคม 2563 ตามหนงั สอื ที่ วธ.0808/1213
22 วิทยาลัยนาฏศลิ ปสโุ ขทัย จังหวัดสุโขทยั
วิทยากรอบรมนาฏศลิ ป์บาหลีเนื่องในโครงการอบรมเชงิ ปฏิบตั กิ ารนาฏศิลป์-ดนตรี
อาเซยี นเพ่อื พัฒนาศักยภาพนักศกึ ษา ณ หอประชมุ รกั ษศ์ ิลป์ไทย
ในวันท่ี 15-17 กุมภาพันธ์ 2555
23 วิทยาลยั นาฏศิลปลพบรุ ี จงั หวัดลพบุรี
วทิ ยากรในโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการนาฏศลิ ป์อาเซียน (นาฏศลิ ป์อินโดนีเซีย) ให้แก่
นกั ศกึ ษาและผ้สู นใจ ณ วทิ ยาลยั นาฏศลิ ปลพบุรี ในวันท่ี 11-13 กรกฎาคม 2561
ตามหนังสือที่ วธ 0821/499
24 วทิ ยาลัยนาฏศลิ ปรอ้ ยเอด็ จังหวัดรอ้ ยเอด็
วิทยากรในการถ่ายทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลีในโครงการ “แลกเปลี่ยนเรียนรู้นาฏศิลป์
อาเซียน” ให้แก่นักศึกษาวิชาเอกนาฏศิลป์ศึกษา คณะศิลปศึกษา วิทยาลัยนาฏศิลป
ร้อยเอด็ ณ หอประชุมอาคารเทพบันเทิง
ในระหว่างวันท่ี 3-5 กนั ยายน 2561 ตามหนังสือท่ี วธ.0809/974

27

25 โรงเรียนสตรที ุ่งสง จงั หวัดนครศรีธรรมราช
วิทยากรให้ความรู้เรื่องการรองรับความเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับสังคมประชาคมอาเซียน
ตามโครงการพฒั นาทกั ษะนาฏศิลปไ์ ทยกา้ วไกลส่อู าเซียน
ในวนั ที่ 31 พฤษภาคม ถงึ 4 มิถนุ ายน 2555 ตามหนงั สือที่ ศธ 04242.21/ว 406

26 โรงเรยี นบา้ นลำทบั จังหวัดกระบ่ี
วิทยากรในการอบรมนาฏศิลป์บาหลีในโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการนาฏศิลป์อาเซียน
ให้แก่คณาจารยเ์ อกนาฏศลิ ป์ในเครอื ข่ายจังหวดั กระบี่
ในวนั ท่ี 13-15 มนี าคม 2555

27 โรงเรียนท้ายเหมืองวิทยา จังหวดั พงั งา
วทิ ยากรใหค้ วามร้เู รอื่ งนาฏศิลป์อินโดนีเซยี เนื่องในการอบรมเชงิ ปฏบิ ตั ิการโครงการเรียนรู้
นาฏศิลป์สู่ประชาคมอาเซียน ณ ห้องโสต
วันที่ 21-22 สิงหาคม 2555 ตามหนงั สอื ที่ ศธ 04244.10/394

28 โรงเรียนวทิ ยาศาสตร์จฬุ าภรณร์ าชวิทยาลัย
เป็นวิทยากรให้ความรู้ในหัวข้อ การเรียนรู้วัฒนธรรมนาฏศิลป์ในประเทศอาเซียน ณ
หอ้ งประชมุ อเนกประสงค์
ในวันท่ี 6-7 สิงหาคม 2562 ตามหนังสือที่ ศธ.04242.08/0592

29 เป็นวิทยากรในการบรรยาย เรื่อง “แนวทางการวจิ ยั นาฏกรรมอาเซียน” : กรณีศึกษาการ
ลงพื้นที่วิจัยในอินโดนีเซีย เนื่องในงาน “มหกรรมวิจัยแห่งชาติ 2558 (Thailand
Research Expo 2015)”ณ ห้องประชุม Lotus 5-6 ณ โรงแรมเซ็นทาราแกรนด์และ
บางกอกคอนเวนชันเซน็ เตอร์ เซน็ ทรัลเวลิ ด์ กรุงเทพมหานคร
ในวนั ที่ 17 สงิ หาคม 2558

30 จัดกิจกรรมโครงการฝึกอบรมนาฏศลิ ป์อนิ โดนเี ซียให้แก่นักศึกษาสาขาวิชาศลิ ปะการแสดง
คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ ณ ห้อง 17209 อาคารเรียนรวม 17
คระศลิ ปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั ทักษณิ วิทยาเขตสงขลา
ในวนั ท่ี 3-6 มีนาคม 2560 ตามหนังสอื ท่ี ศธ 64.15/086

31 จดั กิจกรรมโครงการอบรมเชิงปฏบิ ัติการนาฏศิลป์บาหลี ภายใต้โครงการ “ศิลปินแห่งชาติ
สัญจร” ให้แก่นักศึกษาสาขาวิชาศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ทกั ษิณณ อาคาร 1 ชั้น 3 คณะศลิ ปกรรมศาสตร์
ในวนั ท่ี 15-17 กรกฎาคม 2556 ตามหนงั สอื ท่ี ศธ 64.15/0808

28

มหาวิทยาลัยศรีนครนิ ทรวโิ รฒ ประสานมติ ร

การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศิลปบ์ าหลชี ดุ Tari Pendet
ใหแ้ ก่คณาจารย์สาขานาฏศลิ ปไ์ ทยและนักเรียนนักศึกษาในสังกดั กรุงเทพมหานคร

การแสดงรว่ มระหว่างนาฏศิลป์บาหลี นาฏศิลป์อนิ เดยี และนาฏศิลป์ไทย

ผูเ้ ขา้ รว่ มโครงการอบรมเชิงปฏบิ ัตกิ าร บทบาทครูนาฏศลิ ป์ในประชาคมอาเซียน
29

มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม

การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลีชุด Tari Galang Bulan
ใหแ้ ก่นกั ศกึ ษาสาขาวชิ าศิลปะการแสดง คณะศลิ ปกรรมศาสตร์

อาจารยแ์ ละนักศกึ ษามอบของทร่ี ะลึกให้แก่วทิ ยากร

การฝกึ ปฏบิ ตั ินาฏศิลปบ์ าหลี

30

มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
การถ่ายทอดท่ารำนาฏศิลปบ์ าหลชี ุด Tari Kalang Bulan
ให้แก่นกั ศึกษาสาขาวชิ าศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตร์

ถ่ายภาพร่วมกบั วทิ ยากรอาจารยแ์ ละนกั ศกึ ษาที่เข้าอบรมนาฏศิลป์บาหลี

31

จฬุ าลงกรณ์ มหาวิทยาลยั
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลชี ดุ Tari Pendet Penyambutan

ให้แก่นกั ศึกษาสาขาวิชานาฏยศลิ ป์ไทย คณะศลิ ปกรรมศาสตร์

ถ่ายภาพร่วมกบั นักศกึ ษาท่เี ข้ารว่ มอบรมนาฏศลิ ปบ์ าหลี

การฝึกปฏบิ ัตทิ ่ารำนาฏศิลป์บาหลี

32

มหาวิทยาลัยราชภัฎเชยี งใหม่
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลชี ุด Tari Galang Bulan ใหแ้ กน่ ักศกึ ษาวิชาเอกนาฏศิลป์

และการละคร คณะมนษุ ยศาสตรแ์ ละสงั คมศาสตร์

การฝกึ ปฏบิ ตั ินาฏศิลปบ์ าหลใี ห้แก่นกั ศึกษา

นกั ศึกษารว่ มถ่ายภาพกับวทิ ยากรในการอบรมนาฏศิลปบ์ าหลี

33

มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงใหม่
การถ่ายทอดท่ารำนาฏศลิ ป์บาหลชี ุด Tari Pendet Penyambutan

ให้แกน่ ักศกึ ษาวิชาเอกนาฏศิลปไ์ ทย คณะครุ ุศาสตร์
และนักศึกษาวชิ าเอกนาฏศิลปแ์ ละการละคร คณะมนษุ ยศาสตรแ์ ละสังคมศาสตร์

วิทยากรบรรยายพร้อมฝึกปฏิบตั ินาฏศิลป์บาหลใี หแ้ ก่นักศึกษา

การนำเสนอผลสมั ฤทธิ์ของนักศึกษา

34

มหาวิทยาลัยราชภัฎสงขลา
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศลิ ป์บาหลีชดุ Tari Pendet Penyambutan
ใหแ้ ก่นักศึกษาสาขาวิชานาฏศิลปย์ รงั สรรค์ คณะศลิ ปกรรมศาสตร์

คณาจารย์และนักศึกษาท่ีเข้าร่วมอบรมในโครงการอบรมเชิงปฏบิ ัติการเรื่อง
“อารยนาฏกรรมแห่งอาเซียน”

การบรรยายเพื่อสรา้ งความเขา้ ใจในเรื่องนาฏศิลปบ์ าหลี

35

มหาวิทยาลัยราชภัฎกำแพงเพชร
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศลิ ป์บาหลีชุด Tari Pendet Penyambutan
ให้แกค่ ณาจารย์สาขานาฏศลิ ปไ์ ทย จากกลุ่มโรงเรยี นภาคเหนอื ตอนบน

ผเู้ ข้าร่วมโครงการรบั วุฒบิ ตั รการอบรมนาฏศิลปอ์ าเซยี น

การฝึกพ้นื ฐานนาฏศิลป์บาหลี

36

มหาวิทยาลัยราชภฎั บรุ ีรมั ย์
การถ่ายทอดท่ารำนาฏศลิ ป์บาหลชี ุด Tari Pendet Penyambutan

ให้แก่นกั ศกึ ษาสาขาวิชานาฏศลิ ป์ คณะครุ ศุ าสตร์

การบรรยายและการฝึกปฏบิ ัติท่ารำนาฏศิลปบ์ าหลี

บรรยายเรอ่ื งนาฏศลิ ป์อินโดนเี ซียและนาฏศลิ ปบ์ าหลีแก่ผเู้ ข้ารว่ มอบรม
37

มหาวิทยาลัยราชภัฎสวนสนุ ันทา
การถ่ายทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลชี ดุ Tari Puspanjali
ให้แกน่ ักศึกษาสาขาวิชาศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตร์

ทำหน้าที่อาจารยพ์ ิเศษถา่ ยทอดทา่ รำนาฏศิลปบ์ าหลีและการแตง่ หน้าแต่งกาย

38

มหาวิทยาลัยราชภัฏอดุ รธานี
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลชี ุดTari Pendet Penyambutan
ให้แก่นกั ศกึ ษาสาขาศลิ ปะการแสดง คณะมนษุ ยศาสตร์และสังคมศาสตร์

คณาจารย์และนักศกึ ษาท่เี ข้ารว่ มในโครงการอบรมเชงิ ปฏิบตั ิการการแสดงอาเซียน

การฝึกปฏบิ ตั ิทา่ รำในเพลง

39

มหาวิทยาลัยราชภฏั สรุ าษฎรธ์ านี
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศิลปบ์ าหลีชุด Tari Pendet Penyambutan
ให้แกค่ ณาจารย์สาขาวิชาเอกนาฏศลิ ป์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์

คณาจารยด์ ้านนาฏศิลป์ในจังหวัดสรุ าษฏรธ์ านีทเ่ี ข้าร่วมอบรมนาฏศลิ ป์บาหลี

การฝกึ ปฏิบัติท่ารำนาฏศลิ ปบ์ าหลี

40

วทิ ยาลัยนาฏศิลปนครราชสมี า สถาบันบัณฑติ พัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม
การถ่ายทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลชี ดุ Tari Galang Bulan
ใหแ้ ก่นักศกึ ษาสาขาวิชานาฏศิลปไ์ ทยศกึ ษา คณะศิลปศึกษา

การบรรยายและสาธิตการแสดงนาฏศลิ ป์บาหลีแก่นักศึกษา

ฝกึ ปฏบิ ตั ทิ ่ารำนาฏศิลป์บาหลี

41

วิทยาลัยนาฏศิลปอ่างทอง สถาบนั บัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวฒั นธรรม
การถ่ายทอดท่ารำนาฏศลิ ป์บาหลีชดุ Tari Pendet Penyambutan
ใหแ้ ก่นกั ศึกษาสาขาวิชานาฏศิลปไ์ ทยศึกษา คณะศลิ ปศึกษา

ถ่ายภาพร่วมกับคณาจารย์และนกั ศึกษาวิทยาลัยนาฏศิลปะอา่ งทองที่เข้าร่วมอบรม

การฝกึ ปฏิบัติท่ารำ

42

วิทยาลัยนาฏศลิ ปอา่ งทอง สถาบนั บณั ฑติ พัฒนศลิ ป์ กระทรวงวัฒนธรรม
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศิลป์บาหลชี ดุ Tari Pendet Penyambutan
ใหแ้ ก่คณาจารย์สาขานาฏศลิ ปไ์ ทยในเขตจังหวัดภาคกลาง

ผู้เข้าร่วมอบรมนำเสนอผลงานจากการฝึกปฏิบตั นิ าฏศิลป์บาหลี

ผู้เขา้ รว่ มอบรมฝกึ ปฏิบัตนิ าฏศลิ ป์บาหลี

43

วทิ ยาลัยนาฏศิลปอ่างทอง สถาบันบัณฑิตพัฒนศลิ ป์ กระทรวงวัฒนธรรม
การถ่ายทอดท่ารำนาฏศิลปบ์ าหลชี ุด Tari Galang Bulan
ให้แกน่ ักศึกษาสาขาวชิ านาฏศลิ ป์ไทยศกึ ษา คณะศลิ ปศึกษา

ถา่ ยรูปร่วมกับนักศกึ ษาผ้เู ข้ารว่ มอบรมนาฏศลิ ปบ์ าหลี

การตอ่ ยอดการแสดงจากการอบรมนาฏศลิ ป์บาหลีของนักศกึ ษา

44

วิทยาลัยนาฏศิลปสโุ ขทยั สถาบนั บณั ฑติ พัฒนศลิ ป์ กระทรวงวัฒนธรรม
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศลิ ป์บาหลีชุด Tari Puspanjali

ให้แก่คณาจารยแ์ ละนกั ศึกษาสาขาวชิ านาฏศลิ ปไ์ ทยศึกษา คณะศิลปศึกษา

ถ่ายภาพรวมกับคณาจารย์วิทยาลยั นาฏศลิ ปะสุโขทยั
ในการเขา้ ฝึกอบรมเชิงปฏบิ ัติการนาฏศลิ ป์-ดนตรี อาเซยี นเพอ่ื พัฒนาศักยภาพนักศึกษา

45

วิทยาลัยนาฏศิลปลพบรุ ี สถาบันบณั ฑติ พัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม
การถา่ ยทอดท่ารำนาฏศลิ ปบ์ าหลีชดุ Tari Pendet dalam Ramayana

ใหแ้ กน่ กั ศกึ ษาสาขาวชิ านาฏศิลปไ์ ทยศกึ ษา คณะศลิ ปศึกษา

ผู้บรหิ ารคณาจารย์และนักศึกษาทเี่ ข้ารว่ มชมการนำเสนอผลสมั ฤทธ์จิ ากการอบรมนาฏศิลปบ์ าหลี

การฝึกปฏิบตั พิ ้ืนฐานนาฏศลิ ป์บาหลี

46