ເຄມີກະສິກຳ - ຊອ.ປຕ. ລັດນາພອນ

ກມົ ສາ້ງຄ ູ ວທະິ ຍາໄລຄປາ ູ ກເຊ ພາກວຊິາຊວີະວທິ ະຍາ-ເຄມສີາດ 2022

ຮຽບຮຽງໂດຍ: ຊອ.ປຕ. ນາງ ລດັນາພອນ ຫາດາວເຮອ ື ງ ຜູກ້ ວດແກປ້ືມ້ : ປຕ. ນາງ ສອ ີ າ ພອນ ສລ ີ າເພດັ ຊອ.ປຕ.ນາງ ກາວອນ ພູວນັຄາ ຊອ.ປທ.ນາງ ດາວສະເດດັ ສທ ີ ອງໃບ

ຮຽບຮຽງໂດຍ: ຊ.ປຕ. ນາງ ລດັນາພອນ ຫາດາວເຮອືງ ຜູກ້ ວດແກປ້ືມ້ : ລາຍເຊນັ :............................................................ ປຕ. ນາງ ສອີາ ພອນ ສລີາເພດັ ລາຍເຊນັ :............................................................ ຊອ.ປຕ.ນາງ ກາວອນ ພູວນັຄາ ລາຍເຊນັ :............................................................ ຊອ.ປທ.ນາງ ດາວສະເດດັ ສທີ ອງໃບ ຄະນະກ າມະການບ ລຫິ ານຫ ກັ ສູດການສາ້ງຄູລະດບັປະລນິຍາຕຣີ ວທິ ະຍາໄລຄູປາກເຊ ໄດ້ ກວດກາ ແລະ ຮບັ ຮອງວ່າ ປື ້ມຫວົ ນີ ້ແມ່ ນມຄີວາມສອດຄ່ ອງໄປຕາມມາດຕະຖານຂອງວທິ ະຍາໄລຄູ ປາກເຊ ແລະ ໃຫຖ້ ືວ່າເປັນສ່ ວນໜຶ ່ ງຂອງການສກຶ ສາຕາມຫ ກັ ສູດການສາ້ງຄູລະດບັ ປະລນິ ຍາຕຣີ ພາກ ວຊິາຊວິະວະທະຍາ-ເຄມສີາດ ປາກເຊ,ວນັທ.ີ...........ເດອືນ............2022 .................................................... ( ອຈ.ປອ. ສມົໄຊ ເທບສມົ ບດັ ) ຜູອ້ ານວຍການ

ຄ ານາ ປືມ້ ປະກອບການສອນວຊິ າ ເຄມກີ ະສກິ າ ເປັນປືມ້ ສງັລວມເອກະສານປະກອບການຮຽນ-ການ ສອນ ໃນຫ ກັ ສູດ 12+4 ຂອງຫ ກັ ສູດປະລນີ ຍາຕີມດັທະຍມົ ມ 1 ຫາ ມ 7 ໄດຮ້ ຽບຮຽງຕາມຫ ກັ ສູດ ສາຂາເຄມສີາດຂອງນກັ ສກຶ ສາວທິ ະຍາໄລຄູ. ປື ້ມປະກອບການບນັ ຍາຍວິຊາເຄມກີ ະສິກ ານນີ ້ຈະຊ່ ວຍໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສາມີຄວາມຮູ,້ ຄວາມ ສາມາດສກຶ ສາຄົນ້ ຄວ້ າຫາບດົ ສອນແລະ ກດິຈະກ າການຮຽນ-ການສອນ ທ າຄວາມເຂົ ້າໃຈວທິ ແີກດ້ ວ້ ຍ ຕນົ ເອງໃຫດ້ຂີ ື ້ນພອ້ມທງັເປັນແບບປະກອບການສອນສ າລບັຄູແລະ ນກັ ສກຶ ສາ. ປື ້ມປະກອບການສອນນີ ້ປະມທີ ງັໝົດ 8 ບດົ ຄ:ືດນິ ແລະ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງດນິ , ທາດມູນ ອາຫານຂອງພດຶ , ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ ແລະ ຝ່ ຸນ, ການຜະລດິ ແລະ ການປະສມົ ຝ່ ຸນ, ການນ າໃຊ້ ຝ່ ຸນທ າມະຊາດ ແລະ ຝ່ ຸນເຄມ,ີການຜະລດິນ ້າສະກດັຊວີະພາບ ແລະ ມນົລະພດິທາງກະສກິ າ ; ດັ ່ງນັນ້ , ຫວັ ງຢ່ າງຍິ ່ ງວ່າ ປື ້ມຮຽບຮຽງປະກອບການຮຽ-ການສອນເຫ ັມ້ ນີ ້ຈະເປັນປະໂຫຍດ ສ າລບັ ນກັ ສກຶ ສາ ແລະ ຄູສອນວຊິ ເຄມກີ ະສກິ າ ໂດຍສະເພາະແມ່ນນກັ ສກຶ ສາປີທີ3 ແລະ ສາຍມນັທະ ຍມົ ເພື ່ອຄົນ້ຄວາ້ຫາຄ າຕອບດວ້ຍຕນົ ເອງ ແລະ ປະກອບເຂົ ້າໃນການຮຽນ - ການສອນໄດຢ້່ າງໝັນ້ ໃຈ. ດວ້ຍຄວາມປາດຖະໜາດີ ຊອ ປຕ ນາງ ລດັນາພອນ ຫາດາວເຮອືງ

ສາລະບານ ບດົທ ີ1 .............................................................................................................................1 ດນິ ແລະ ຄຸນລກັສະນະຂອງດນິ .............................................................................................1 1. ຂະບວນການກາ ເນດີດນິ ...............................................................................................1 ກ. ຂະບວນການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ....................................................................................1 ຂ. ຂະບວນການສາ້ງດນິ ................................................................................................3 2. ຄຸນລກັ ສະນະທາງກາຍຍະພາບຂອງດນິ ............................................................................6 ກ. ສ່ວນປະກອບຂອງດນິ ..............................................................................................6 ຂ. ເນື ້ອດນິ .................................................................................................................7 ຄ. ໂຄງສາ້ງຂອງດນິ ......................................................................................................9 3. ຄຸນລກັ ສະນະທາງເຄມຂີອງດນິ ...................................................................................10 ກ. ຄວາມສາມາດໃນການແລກປ່ ຽນໄອອອນບວກ ............................................................10 ຂ. ພເີຣສຂອງດນິ (Soil pH)......................................................................................12 ຄ. ຄວາມເຄມັ ຂອງດນິ ................................................................................................13 ບດົທ ີ2 ...........................................................................................................................15 ທາດມນູ ອາຫານຂອງພດື .....................................................................................................15 1. ທາດມູນອາຫານທີ ່ຈາ ເປັນສ າລບັພດື ...........................................................................15 ກ. ຊະນດິ ແລະ ແຫ່ ງທີ ່ມາຂອງທາດມູນອາຫານ ..............................................................15 ຂ. ໜາ້ທີ ່ຂອງທາດມູນອາຫານໃນພດື .............................................................................18 ຄ. ອາການຜດິປົກກະຕຂິອງພດືເມື ່ອຂາດທາດມູນອາຫານ ..................................................22 2. ທ າມະຊາດ ແລະ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງມະຫາທາດມູນໃນດນິ ................................................24 ກ. ທາດມູນໄນໂຕຣເຈນໃນດນິ .....................................................................................24 ຂ. ທາດມູນຟອສຟຣສັໃນດນິ .......................................................................................26 ຄ. ທາດມູນໂພແທສຊຽມໃນດນິ ...................................................................................27 ງ. ທາດມູນມາດໃນດນິ ................................................................................................29 ຈ. ທາດມູນແຄລຊໜມ ແລະ ທາດມູນແມກນຊິຽມໃນດນິ .................................................30 3. ທ າມະຊາດ ແລະ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງຈລຸ ະທາດມູນໃນດນິ...................................................31 ບດົທ3ີ ...........................................................................................................................33 ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ ແລະ ຝ່ ຸນ....................................................................................33 1. ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ .........................................................................................33 1.1 ການໄດຮ້ບັ ແລະ ສູນເສຍທາດມູນຂອງອາຫານພດືໃນດນິ .............................................33 1.2 ການປະເມນີລະດບັຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ .........................................................34 2. ຄວາມຮູທ້ ົ ່ວໄປກ່ ຽວກບັຝ່ ຸນ .........................................................................................37 2.1 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດ.....................................................................................................38 2.2 ຝ່ ຸນເຄມີຫ ືປຸຸ໋ຍເຄມີ.............................................................................................41

3. ເຮດັການທດົລອງເລື ່ອງການວເິຄາະດນິ ..........................................................................45 ບດົທ4ີ .........................................................................................................................47 ການຜະລດິ ແລະ ການປະສມົ ຝ່ ຸນ..........................................................................................47 1. ການຜະລດິຝ່ ຸນທ າມະຊາດ...........................................................................................47 1.1 ຝ່ ຸນຈາກຂີ ້ສດັ ......................................................................................................47 1.2 ການຜະລດິຝ່ ຸນໝກັ ..............................................................................................50 1.3 ຫ ກັ ການທີ ່ ໃຊໃ້ນການພຈິາລະນາລກັ ສະນະຝ່ ຸນໝກັ ....................................................57 1.4 ເຫດຜນົທີ ່ຕອ້ງໝກັ ເສດພດື ...................................................................................57 2. ການຜະລດິຝ່ ຸນເຄມີ...................................................................................................58 2.1 ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນ ...................................................................................................58 2.2 ປຸຸ໋ຍຟອສຟ ຣສັ .....................................................................................................59 2.3 ປຸຸ໋ຍໂພແທສັຊຽມ.................................................................................................60 2.4 ປຸຸ໋ຍທາດມູນອາຫານສ າຮອງ....................................................................................60 2.5 ປຸຸ໋ຍຈລຸ ະທາດມູນ.................................................................................................61 3. ການປະສມົ ຝ່ ຸນເຄມີ...................................................................................................61 ກ .ປະເພດປຸຸ໋ຍປະສມົ .................................................................................................61 ຂ .ຫ ກັ ການປະສມົ ປຸຸ໋ຍ................................................................................................61 ບດົທີ5 ...........................................................................................................................69 ການນາ ໃຊຝ້່ ຸນທ າມະຊາດ....................................................................................................69 1. ຫ ກັ ການໃຊຝ້່ ຸນທ າມະຊາດ...........................................................................................69 1.1 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດກບັທາດມູນອາຫານພດື .....................................................................69 1.2 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດກບັທາດຄຸນລກັ ສະນະທາງກາຍະພາບຂອງດນິ (Soilphysical properties) ..............................................................................................................................70 1.3 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດກບັການອະນຸລກັ ດນິ ແລະ ນ ້າ ............................................................71 1.4 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດກບັຄຸນລກັ ສະນະທາງເຄມຂີອງດນິ .......................................................71 1.5 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດກບັຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ ...........................................................72 1.6 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດກບັຄຸນລກັ ສະນະທາງຈລຸ ະຊບີວທິ ະຍາຂອງດນິ ......................................72 2. ສິ ່ ງທີ ່ຕອ້ງການພຈິາລະນາປະກອບໃນການໃຊຝ້່ ຸນທ າມະຊາດ...............................................73 2.1 ສິ ່ ງທີ ່ຈະຕອ້ງພຈິາລະນາທົ ່ວໄປ................................................................................73 2.2 ສິ ່ ງທີ ່ຈະຕອ້ງພຈິາລະນາເມື ່ອໃຊຝ້່ ຸນຄອກ..................................................................74 2.3 ສິ ່ ງທີ ່ຈະຕອ້ງພຈິາລະນາເມື ່ອໃຊຝ້່ ຸນໝກັ ...................................................................75 2.4 ສິ ່ ງທີ ່ຕອ້ງພຈິາລະນາເມື ່ອໃຊຝ້່ ຸນຂຽວ.......................................................................75 4. ການຮກັ ສາຝ່ ຸນທ າມະຊາດ...........................................................................................76 4.1 ການສູນເສຍຝ່ ຸນອງົຄະທາດ....................................................................................76 4.2 ການເກບັຮກັ ສາຝ່ ຸນອງົຄະທາດ................................................................................76 ບດົທ ີ6 ...........................................................................................................................78

ການໃຊຝ້່ ຸນເຄມີ.................................................................................................................78 1. ສະພາບການໃຊຝ້່ ຸນເຄມ................................ ີ ..............................................................78 2. ວທິ ກີ ານໃຊຝ້່ ຸນເຄມ................................ ີ ....................................................................79 ກ .ຊະນດິປຸຸ໋ຍເຄມທີ ີ ່ຖກືຕອ້ງ .......................................................................................79 ຂ. ປະລມິ ານຝ່ ຸນເຄມທີ ີ ່ ເໝາະສມົ ..................................................................................80 ຄ. ເວລາທີ ່ຄວາມໃຊ່ຝ່ ຸນເຄມ................................ ີ ........................................................80 ງ. ການເຄື ່ອນຍາ້ຍຂອງທາດມຸນປຸຸ໋ຍເຄມໃີນດນິ ................................................................81 ຈ. ວທິ ກີ ານໃສ່ຝ່ ຸນເຄມ................................ ີ ................................................................82 3. ພດັທະນາການໃຊຝ້່ ຸນເຄມີ...........................................................................................85 ກ .ບນັຫາການໃຊຝ້່ ຸນເຄມຂີອງຊາວກະສກິອນ.................................................................85 ຂ. ບນັຫານະໂຍບາຍຂອງລດັຖະບານກ່ ຽວກບັການໃຊຝ້່ ຸນເຄມີ............................................85 ຄ .ການແກໄ້ຂບນັຫາການໃຊປຸຸ້໋ຍເຄມຂີອງຊາວກະສກິອນ ..................................................85 .4. ການເຮດັການທດົລອງເລື ່ອງການທດົສອບຝ່ ຸນ ................................................................86 1. ການກຽມປຸຸ໋ຍຕວົຢ່ າງທີ ່ຈະນາ ເອາົມາທດົສອບ ແລະ ປຸຸ໋ຍມາດຕະຖານ. ..............................86 2. ການທດົສອບໄນໂຕຣເຈນໃນຮູບເເອມໂມນຽມ ............................................................88 3. ການທດົສອບຟອສຟ ຣສັ ........................................................................................89 4. ການທດົສອບປຸຸ໋ຍນາດອ້ຍມາດຖານ ...........................................................................90 5. ທດົສອບປຸຸ໋ຍສູດ )0-5-4(ຕ ່າກວ່າສູດມາດຖານ...........................................................92 6. ການທດົສອບປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນໃນຮູບຂອງໄນເຕຣຕ........................................................93 7. ການທດົສອບປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນໃນຮູບຂອງຢູເຣຍ............................................................94 ບດົທ ີ7 ...........................................................................................................................95 ນ ້າສະກດັຊວີະພາບເພື ່ອການປູກຝັງ-ລຽ້ງສດັ ແລະ ສິ ່ ງແວດລອ້ມ .................................................95 1. ນ ້າສະກດັຊວີະພາບເພື ່ອການປູກຝັງ ແລະ ສິ ່ ງແວດລອ້ມ...................................................95 2. ວທິ ເີຮດັນ ້າສະກດັຊວີະພາບ........................................................................................95 3. ການຂະຫຍາຍຫວົ ເຊື ້ອນ ້າສະກດັຊວີະພາບ .....................................................................96 4. ການນາ ນ ້າສະກດັຊວີະພາບໄປໃຊເ້ພື ່ອການປູກຝັງ...........................................................97 5. ການນາ ໃຊເ້ຂົ ້າໃນການລຽ້ງໝ, ູ ສດັປີກ ແລະ ລຽ້ງປາ ........................................................98 6. ການນາ ນ ້າສະກດັຊວີະພາບເຂົ ້າໃນການປູກເຂົ ້າ ແລະ ປາບສດັຕູພດື......................................99 6.1 ການໝນູ ໃຊບ້ອີໃີນນາເຂົ ້າ.....................................................................................99 6.2 ປາບສດັຕູພດື ....................................................................................................100 7. ນ ້າດື ່ມໝາກໄມເ້ພື ່ອສຸຂະພາບ.....................................................................................102 ບດົທ ີ8 .........................................................................................................................104 ມນົລະພດິທາງກະສກິ າ ......................................................................................................104 .1ທາດເຄມີແລະ ຢາຂາ້ສດັຕູພດື ...................................................................................104 1.1ຢາຂາ້ແມງໄມຈ້າ ພວກທາດອະນງົຄະທາດ ...............................................................104 1.2 ຢາຂາ້ແມງໄມຈ້າ ພວກສະກດັມາຈາກພດື ................................................................105

1.3ຢາຂາ້ແມງໄມຈ້າ ພວກຄ ຣເິນຕເຕຕໄຮໂດຣຄາຣບ໌ ອນ.................................................106 1.4 ຢາຂາ້ແມງໄມຈ້າພວກອ ກາໂນຟອສເຟຕ .................................................................107 2. ຜນົກະທບົ ໃນການໃຊຢ້າຂາ້ສດັຕູພດືຕ ່ມະນຸດ ...............................................................109

ບດົທ ີ1 ດນິ ແລະ ຄຸນລກັສະນະຂອງດນິ 1. ຂະບວນການກາ ເນດີດນິ ຂະບວນການກ າເນດີດນິທີ ່ ສ າຄນັມີ2 ຂະບວນການຄ:ືຂະບວນການຜຸງພງັສະຫ າຍຕວົ ແລະ ຂະບວນການສາ້ງດນ. ິ ກ. ຂະບວນການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ກ.1 ຂະບວນການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົຂອງທາດອະນຍງົຄະທາດ ອນັໄດແ້ກ່ຂະບວນຜຸພງັສະຫ າຍຕວົຂອງພວກຫນີ ແລະ ແຮ່ເປັນຂະບວນການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນໄດທ້ າງດາ້ນເຄມ,ີຟີຊກິ ແລະ ຊວີະພາບ ຊຶ ່ ງການປ່ ຽນແປງຂອງເປຶອກໂລກໃນສ່ ວນທີ ່ ເປັນຫນີ ແລະ ແຮ່ ກ ່ຄຂືະບວນການທີ ່ຈະເຮດັໃຫຫ້ ນີ ແລະ ແຮ່ກາຍເປັນວດັຖຸທີ ່ ເປັນຕົນ້ກາ ເນດີດນິຕ ່ໄປ. ຜນົຈາກການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົທາງດາ້ນເຄມ,ີຟີຊກິ ແລະ ຊວີະພາບຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ຈະເຮດັ ໃຫໄ້ດແ້ຮ່ ແລະ ຫນີ ຫ ືທາດໃໝ່ທີ ່ມຂີະໜາດນອ້ຍລງົ ແລະ ເກາະຕກິກນັແບບຫ ມົ ໆ. ຖາ້ເປັນການຜຸພງັ ສະຫ າຍຕວົ ທາງດາ້ນຟີຊກິ ສ່ ວນຫ າຍຈະໄດຊ້ ີ ້ນສ່ ວນໃໝ່ ທີ ່ ມຂີ ະໜາດບ ່ ນອ້ ຍກວ່າ 0,01 ມນິລແີມດັ . ແຕ່ການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົທາງເຄມີແລະ ຊວີະພາບຈະເຮດັໃຫໄ້ດຊ້ ີ ້ນສ່ ວນທີ ່ມຂີະໜາດນອ້ ຍເຖີງລະດບັ ອະນຸພາກ. ການຜຸພງັສະຫ າຍຂອງຫີນ ແລະ ແຮ່ທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນຊາ້ ຫ ືໄວ ແລະ ຈະມຄີວາມຮຸນແຮງຫ າຍ ນອ້ຍພຽງໃດຂຶ ້ນຢ່ ູກບັປັດໄຈ 3 ປະການຄ:ື 1. ສະພາບພູມອາກາດ: ເປັນປັດໄຈທີ ່ ສ າຄນັທີ ່ ສຸດ ເພາະເປັນການຄວບຄຸມຂະບວນການ ຕ່າງໆຕະຫ ອດເວລາ, ໂດຍເປັນຕວົ ຄວບຄຸມທງັຊະນດິ ແລະ ອດັ ຕາໃນການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ຂອງຫີນ ແລະ ແຮ່ . ຖາ້ສະພາບພູມອາກາດເໝາະສມົ ຕ ່ ສະພາບການຜຸງພງັສະຫ າຍຕວົກ ່ຈະສົ ່ງເສມີໃຫເ້ກດີການຜຸງ ພງັສະຫ າຍຕວົ ເປັນໄປດວ້ຍຄວາມຮຸນແຮງ ແລະ ວ່ອງໄວຂຶ ້ນ. 2. ຄຸນລກັ ສະນະທາງຟີຊກິ ຂອງຫີນ ແລະ ແຮ່ : ໄດແ້ ກ່ ຄວາມແຂງ, ຄວາມຄງົທນົ ຂອງ ທາດເຊື ່ອມ, ຂະໜາດ ແລະ ຄວາມຄງົຕວົຂອງເມດັມນິແິຮ່ , ຄວາມຫຍາບ, ຄວາມລະອຽດ ແລະ ຂະ ໜ າດຂອງຫນີ . ຖາ້ຫນີ ຫ ືໃດມຄີຸນລກັ ສະນະທາງຟີຊກິ ທີ ່ ເອື ້ອອ ານວຍຕ ່ ການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ກ ່ ຈະເຮດັ ໃຫກ້ ານຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ເກດີຂຶ ້ນໄດງ້່າຍຂຶ ້ນ. ຍກົ ຕວົ ຢ່ າງເຊັ ່ນການທີ ່ ຫນີມເີນື ້ອຫຍາບ, ແຮ່ມເີມດັມະນີ ຂະໜາດໃຫຍ່ ຈະຜຸພງັສະຫ າຍຕໄວທາງດາ້ນຟີຊກິໄດຫ້ າຍກວ່າຫນີ ເນື ້ອລະອຽດ ຫ ືແຮ່ທີ ່ມເີມດັມະນຂີະ ໜາດນອ້ ຍ. ແຕ່ ກງົກບັຂາ້ມຫນີ ເນື ້ອຫຍາບ ແລະ ແຮ່ທີ ່ມເີມດັມະນຂີ ະໜາດນອ້ ຍ ຈະຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ທາງເຄມໄີດຊ້າ້ກວ່າຫນີເນື ້ອລະອຽດ ແລະ ແຮ່ທີ ່ມເີມດັມະນຂີະໜາດໃຫຍ່ເປັນຕົນ້. 3. ຄຸນລກັ ສະນະທາງດາ້ນເຄມີແລະ ໂຄງສາ້ງຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ ຖາ້ຫາກຫນີ ແລະ ແຮ່ມີ ຂະໜາດເທົ ່າໆກນັ , ຄຸນລກັ ສະນະທາງເຄມີແລະ ໂຄງສາ້ງຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ ຈະເປັນບອກວ່າຫນີ ຫ ືແຮ່

ຊະນດິໃດຈະຜຸພງັສະຫ າຍຕວົໄດງ້່າຍ ຫ ືຍາກກວ່າກນັ ໂດຍສະເພາະທາງຜຸພງັສະຫ າຍຕວົທາງດາ້ນເຄມີ ເຊັ ່ນ: ແຮ່ທີ ່ ມນີ ້າຢ່ ູໃນໂຄງສາ້ງຈະຜຸງພງັສະຫ າຍຕວົໄດງ້່າຍກວ່າແຮ່ທີ ່ ບ ່ມນີ ້າຢ່ ູໃນໂຄງສາ້ງ. ຫນີ ຫ ືເຫ ກັ ເປັນອງົປະກອບຢ່ ູຫ າຍຈະຖກື ປະຕກິລິຍິາເຄມທີ າງອອກຊເີດຊນັ -ຣດີກັ ຊນັ , ເກດີການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົໄດ້ ງ່າຍກວ່າຫນີ ແລະ ແຮ່ທີ ່ ບ ່ມເີຫ ກັ ເປັນອງົປະກອບ ຫ ືແຮ່ທີ ່ມກີ ານຈບັຢືດຂອງໄອອອນຕ່າງໆໃນໂຄງສາ້ງແ ໜນ້ຈະສະຫ າຍຕວົທາງເຄມໄີດຍ້າກກວ່າແຮ່ທີ ່ມໄີອອອນຈບັຢືດກນັຢ່ າງບ ່ ແໜນ້ເປັນຕົນ້. ກ.2 ຂະບວນການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົຂອງທາດອງົຄະທາດ ຂະບວນການຜຸງພງັສະຫ າຍຕວົທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນກບັທາດອງົຄະທາດກ ່ມທີ ງັຂະບວນການທາງເຄມ,ີຟີ ຊກິ ແລະ ຊວີ ະພາບ ເຊັ ່ນດຽວກບັ ຜຸງພງັສະຫ າຍຕວົ ຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ . ແຕ່ ຂະບວນການຜຸພງັສະຫ າຍ ຕວົຂອງອງົຄະທາດທີ ່ສ າຄນັມີ2 ຂະບວນການຄ:ື 1. ປະຕກິ ລິຍິ າອອກຊເີດຊນັ : ເປັນການເຂົ ້າເກດີປະຕກິ ລິຍິ າທາງເຄມກີບັອງົຄະທາດ ໂດຍອອກຊີ ເຈນໂດຍມເີອນໄຊເປັນຕວົ ຊ່ ວຍ ຜນົ ຈາກປະຕກິ ລິ ຍິ ານີ ້ຈະເຮດັໃຫອ້ ງົຄະາດຜຸງພງັສະຫ າຍຕວົ ໄດນ້ ້າ, ຄາຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ໌ແລະ ພະລງັງານຄວາມຮອ້ ນພອ້ມທງັປົດປ່ ອຍທາດອາຫານທີ ່ ຈາ ເປັນຕ ່ການດ າລງົ ຊວີ ດິ ຂອງພດື ອອກມາ. ຊຶ ່ ງທາດອາຫານເຫ ົ ່ານີ ້ຈະຖືກປ່ ຽນສະພາບ ຫ ືຖືກຈ່ ອງໄວຕ້ າມຂະບວນການ ສະເພາະຂອງແຕ່ລະທາດນັນ້. 2. ການຍ່ ອຍສະຫ າຍໂດຍຈລຸ ນີຊ:ີ ເປັນການຜຸງພງັສະຫ າຍຕວົ ຂອງອງົຄະທາດທາງຊວີ ະພາບ,ຈຸ ລນີ ຊທີ ີ ່ ສ າຄນັ ໄດແ້ ກ່ : ແບກັ ທເີຣຍ, ການຍ່ ອຍສະຫ າຍຂອງຈລຸ ນີ ຊອີ າດເຮດັໃຫໄ້ດທ້ າດໃໝ່ ທີ ່ ຈະເປັນ ວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີຂອງດນິໂດຍກງົເລຍີກ ່ ໄດ້ຫ ືອາດຍງັບ ່ໄດທ້ າດໃໝ່ ທີ ່ ຈະເປັນວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີຂອງດນິ ໂດຍກງົໃນທນັທເີນື ່ອງຈາກສິ ່ ງທີ ່ ຈລຸ ນີຊຍີ່ອຍສະຫ າຍຈະຖກື ນ າໄປໃຊໃ້ນການດ າລງົຊວີດິຂອງຈລຸ ນີຊເີອງ ຈນົໝດົ . ແຕ່ ເມື ່ອຈລຸ ນີຊນີ ັນ້ຕອ້ງຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ເມື ່ອໃດ ກ ່ຈະປົດປ່ ອຍສິ ່ ງເຫ ົ ່ານີ ້ອອກມາເປັນວດັຖຸຕົນ້ ກາ ເນດີຂອງດນິໄປໃນທີ ່ສຸດ. ຜນົທີ ່ ໄດຈ້າກການສະຫ າຍຕວົຂອງອງົຄະທາດ ຈະໄດຣ້ ວິມສັ ເປັນສດີ າ ຫ ືສນີ ້າຕານໄໝທ້ າດນີ ້ ມຄີວາມສ າຄນັຕ ່ການກ າເນດີດນິ , ກ່າວຄຈືະເປັນທາດເຊື ່ອມໃຫອ້ ະນຸພາກຂອງດນິຈບັຕດິກນັ ແລະ ເປັນ ຕວົແລກປ່ ຽນໄອອອນຕ່າງໆ ແລະ ດູດຊບັ ໄອອອນພາຍໃນດນິ. ດນິທີ ່ມຣີ ິວມສັທເປັນອງົປະກອບຫ າຍຈະມສີຊີ ້າ, ມຄີວາມຜຸຜ່ ຸຸຍຈດັ ເປປັນດນິທີ ່ມໂີຄງສາ້ງ ແລະ ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຄເືໝາະສມົ ກບັການປູກພດື. ນອກຈາກນີ ້ຣິວມສັ ທີ ່ໄດແ້ ລວ້ ການຜຸພັງສະຫ າຍຕົວຂອງອົງຄະທາດ ກ ່ ໃຫອ້ າຫານຕ່ າງໆ ແລວ້ ແຕ່ຊະນດິຂອງອງົຄະທາດ. ເມື ່ອວດັຖຸໃຫກ້ າ ເນດີດນິທງັອງົຄະທາດ ແລະ ອະນງົຄະທາດເກດີການເນົ ່າເປື ່ ອຍ ຜຸພງັສະຫ າຍ ຕວົ ເຮດັໃຫສ້ ະພາບທາດເດມີ ປ່ ຽນແປງໄປໃນທາງດາ້ນຮູບຮ່າງ, ຂະໜາດ, ອງົປະກອບທາງເຄມີແລະ ຄຸນ ລກັ ສະນະທົ ່ ວໆໄປແລວ້ ທາດທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນໃໝ່ ເຫ ົ ່ານີກ້ ່ຈະເກດີການລວມຕວົກນັໃໝ່ , ໂດຍການສະສມົ ທບັ

ຖົມອດັ ແໜນ້ ກນັ ດວ້ ຍການປະສມົ ປົນເປເຂົ ້າກນັ ລະຫວ່າງທາດໃໝ່ ທີ ່ໄດຈ້ າການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ຂອງ ວດັຖຸໃຫກ້ າ ເນດີດນິກ ່ຄືວດັຖຸຕົນ້ກາ ເນດີດນິທີ ່ໄດກ້່າວມາແລວ້. ການເກດີວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິ ອາດຈະເກດີຢ່ ູບ ລເິວນທີ ່ມກີ ານຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ຂອງວດັຖຸໃຫ້ ກາ ເນດີດນິ ເລຍີ ຫ ືຈະເກດີໃໝ່ ໃນບ່ ອນໃໝ່ ເນື ່ອງຈາກມຂີະບວນການເຊາະພງັທະລາຍພດັພາເອາົສທາດໃ ໝ່ທີ ່ ເກດີຢ່ ູໃນບ່ອນຕ່າງໆມາລວມກນັຢ່ ູບ່ອນໃດບ່ອນໜຶ ່ ງ ທີ ່ບ ່ ແມ່ນແຫ່ ງເກົ ່າກ ່ໄດ.້ດັ ່ງນັນ້, ຈຶ ່ ງມກີ ານແບ່ງ ແຍກຊະນດິຂອງວດັຖຸຕົນ້ກາ ເນດີດນິ ອອກຕາມລກັ ສະນະບ່ອນເກດີ ຊຶ ່ ງມຢີ່ ູ 3 ຊະນດິດວ້ຍກນັຄ:ື 1. ວດັ ຖຸຕົນ້ ກ າເນດີ ດິນຢ່ ູກບັ ທີ ່ : ໝາຍເຖີງວັດຖຸຕົນ້ ກ າເນີດດນິ ທີ ່ ເກີດຈາກຫີນ, ແຮ່ , ອງົຄະທາດ ຫ ືວດັຖຸສະຫ າຍຕວົແລວ້ ຍງັມກີ ານເຄື ່ອນຍາ້ຍອອກໄປຈາກແຫ່ ງເດມີ ຂອງມນັ ເຊັ ່ນ: ເມື ່ອຫນີ ສະຫ າຍຕວົໃຫວ້ ກັ ຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິ ແລວ້ ວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນກ ່ ຈະສາ້ງດນິໃໝ່ ໃຫເ້ກດີຂຶ ້ນໃນ ບ່ ອນນັນ້ , ຕ ່ໄປດນິ ທີ ່ ເກດີ ຈາກວດັ ຖຸຕົນ້ ກ າເນດີ ດນິ ນີ ້ ເອີ ້ນວ່ າ: ດນິ ຢ່ ູກບັ ທີ ່ ຊຶ ່ ງມລີ ກັ ສະນະ ແລະ ຄຸນ ລກັ ສະນະຄາ້ນຄວືດັຖຸຕົນ້ກາ ເນດີດນິຫ າຍທີ ່ສຸດ. 2. ວດັຖຸຕນົກ າເນດີດນິທີ ່ມກີ ານເຄື ່ ອນຍາ້ຍລງົສ່ ູບ່ ອນຕ ່າດວ້ ຍແຮງດງຶດູດຂອງໂລກ: ເປັນ ວກັ ຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິບ່ ອນມຫີ ນີ , ແຮ່ ແລະ ອງົຄະທາດຫ າຍຕວົໄດທ້ າດໃໝ່ ທີ ່ ເປັນວດັຖຸຕນົ ກ າເນດີດນິ , ແລວ້ທາດນີຖ້ ກື ເຄື ່ອນຍາ້ຍອອກໄປຈາກບ່ ອນເດມີ ໂດຍເຄື ່ອນທີ ່ ລງົໄປຕາມຄວາມຊນັຂອງໜາ້ດນິ ດວ້ ຍ ແຮງດງຶດູດຂອງໂລກຊຶ ່ ງບ ່ຕອ້ງອາໄສພາຫະນະໃດເປັນຕວົພດັພາໄປ. ການເຄື ່ອນຍາ້ຍແບບນີ ້ຈະເກດີຢ່ ູບ ່ໄກ ປານໃດເຊັ ່ນ ເກດີຕາມຮ່ອມພູ, ຮ່ອມຫວ້ຍ ຫ ືບ່ອນລາດຊນັຕ່າງໆ. 3. ວກັ ຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິທີ ່ມກີ ານເຄື ່ອນຍາ້ຍໂດຍມຕີວົ ພາໄປ: ເປັນວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິທີ ່ ເມື ່ອຫນີ ຫ ືແຮ່ ສະຫ າຍຕວົ ແລວ້ມຕີວົພາຫະນະພດັພາເອາົສິ ່ ງສະຫ າຍຕວົນີ ້ອອກໄປຈາກແຫ່ ງເດມີ , ດນິ ທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນເອີ ້ນວ່າ: Transported Soils ໂດຍມສີ່ ວນຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ທີ ່ ສະຫ າຍຕວົ ປະປົນກນັຫ າຍ ຂະນດິ . ເຮາົສາມາດແບ່ງວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິລກັ ສະນະນີ ້ອອກເປັນຫ າຍຊະນດິຕາມພາຫະນະທີ ່ ເຮດັໃຫ້ ເກດີການເຄື ່ ອນຍາ້ຍທີ ່ ສ າຄນັ ເຊັ ່ ນ: ການເຄື ່ ອນຍາ້ຍທບັ ຖົມກນັ ຂອງດນິ ໂດຍນ ້າເປັນຕວົ ພາຫະນະການ ເຄື ່ອນຍາ້ຍ ແລະ ທບັຖມົ ກນັຂອງດນິໂດຍລມົ ເປັນຕວົພາຫະນະ, ການເຄື ່ອນຍາ້ຍແລວ້ ທບັຖມົ ກນັຂອງ ດນິໂດຍນ ້າກອ້ນ (ນ ້າແຂງ) ເປັນຕວົພາຫະນະ. ຂ. ຂະບວນການສາ້ງດນິ ໃນຂະນະທີ ່ ເກດີການສະສມົ ທບົຖມົ ກນັ ເປັນວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິ ຫ ືຫ ງັຈາກໄດສ້າ້ງວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິແລວ້, ສິ ່ ງທີ ່ ຈະເກດີຕາມມາກ ່ ຄກື ານສາ້ງຊັນ້ ດນິຂຶ ້ນມາເທງີວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິນັນ້. ຂະບວນ ການທີ ່ ເຮດັໃຫເ້ກດີຊັນ້ ດນິ ໃນລກັ ສະນະຕ່າງໆ ຈາກວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິທີ ່ມຢີ່ ູແຕ່ ເດມີ ເອີ ້ນວ່າ: ຂະບວນ ການສາ້ງດນິ. ຂະບວນການສາ້ງດນິ ເປັນສິ ່ ງທີ ່ມອີດິທພິນົ ຕ ່ ຮູບຮ່າງ ແລະ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງດນິທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນບ ່ ໜອ້ ຍກວ່າວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິ . ສ່ ວນໃຫຍ່ດນິທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນມາໃໝ່ ຈະມລີກັ ສະນະລວມ 2 ລກັ ສະນະເຂົ ້າ ນ າກນັ ໂດຍລກັ ສະນະທ າອດິ ເປັນລກັ ສະນະທີ ່ໄດຈ້າກວດັຖຸໃຫກ້ າເນດີດນິທີ ່ ເຫ ອືຢ່ ູ ແລະ ສະແດງອອກ

ມາໃຫເ້ຫນັໃນຮູບຮ່າງຂອງດນິ ເອີ ້ນວ່າ: ລກັ ສະນະຕກົ ຄາ້ງ ແລະ ລກັ ສະນະທີ2 ເປັນລກັ ສະນະທີ ່ໄດຈ້າກ ຂະບວນການສາ້ງດນິ ແລະ ປັດໄຈທີ ່ມອີດິທພິນົຕ ່ຂະບວນການສາ້ງດນິນີ ້ ເອງ. ຕາມຄວາມໝາຍທົ ່ ວໄປຂະບວນການສາ້ງດນິໝາຍເຖີງຂະບວນການທາງດນິກ ່ ໃຫເ້ກດີການ ພດັທະນາຈາກວດັຖຸຕົນ້ກາ ເນດີດນິໄປເປັນຊັນ້ດນິຕ່າງໆ. ເປັນຂະບວນການທີ ່ປະກອບດວ້ຍຂະບວນການ ຍ່ ອຍທີ ່ ສະລບັ ສບັ ຊອ້ ນ ຫ ືມລີ ກັ ສະນະຂັນ້ ຕອນຕ່ າງໆຢ່ າງຫ ວງຫ າຍ. ຂະບວນການປີກຍ່ ອຍແຕ່ ລະ ຂະບວນການທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນໃນຂະບວນການສາ້ງດນິອາດຈະເກດີພອ້ ມກນັ ຫ ືຕ ່ ເນື ່ອງກນັ ເປັນຂັນ້ ຕອນກ ່ໄດ້ ແລະ ອາດມອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ ່ ການສົ ່ງເສມີ ຫ ືຫກັ ລາ້ງກນັ ກ ່ໄດ້ແລະ ຂະບວນການທີ ່ ເກດີ ຂຶ ້ນອາດເຮດັໃຫ້ ສະພາບດນິປ່ ຽນແປງໄປຈາກເດມີ ຫ ືຄງົຢ່ ູໃນສະພາບເດມີ ກ ່ ໄດ.້ ເຖີງແມ່ ນວ່ າຂະບວນການສາ້ງດນິ ຈະມຫີ າກຫ າຍຂະບວນການ ຊຶ ່ ງແຕກຕ່ າງກນັໄປຕາມ ສະພາບແວດລອ້ ມທີ ່ ເກດີຕະຫ ອດທາງກນົໄກ ແລະ ຊະນດິຂອງແຮ່ທາດ ຫ ືທາດຕ່າງໆທີ ່ ກ່ ຽວຂອງໃນ ້ ປະຕກິ ລິຍິ າຂອງຂະບວນການກ ່ຕາມ ແຕ່ກ ່ບ ່ ສາມາດຈາ ແນກຂະບວນການສາ້ງດນິນັນ້ອອກເປັນຂະບວນ ການຕົນ້ຕໄ ດ້4 ຂະບວນການຕາມລກັ ສະນະການເກດີທີ ່ຄາ້ຍຄກືນັມດີ ັ ່ງນີ ້ : ຂ.1 ຂະບວນການເພີ ່ ມດິນ (Additions) ເປັນຂະບວນການທີ ່ ສາ້ງທາດອະນງົຄະທາດ ແລະ ອງົຄະທາດໃຫແ້ກ່ ດນິກ າລງັຈະເກດີຂຶ ້ນແດ່ ແລວ້ໃນລກັ ສະນະທີ ່ ເປັນທາດແຂງ, ທາດແຫ ວ ແລະ ແກ໊ສ ປະກອບດວ້ຍຂະບວນການຍ່ອຍທີ ່ສ າຄນັດັ ່ງນີ ້ : 1. ເປັນຂະບວນການເພີ ່ ມທາດ (Enrichment) ຫ ືການເພີ ່ມຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນທີ ່ ເກດີ ຈາກການຜຸພງົສະຫ າຍຕວົ ຂອງວດັຖຸໃຫກ້ າເນດີດນິ ໃຫແ້ກ່ ອະນຸພາກດນິທີ ່ ກ າລງັເກດີໃໝ່ ເພີ ່ມເຕມີ ຈາກ ບ ລເິວນໃກຄ້ ຽງ, ເຮດັໃຫດ້ນິສະແດງຄຸນລກັ ສະນະຂອງວດັຖຸໃຫກ້ າ ເນດີດນິຊດັ ເຈນຫ າຍຂຶ ້ນ. ມນັ ເກດີໃນ ເຂດທີ ່ມສີະພາບອບົອຸ່ນ, ການເຊາະລາ້ງມໜີ ອ້ຍ. 2. ເປັນຂະບວນການສະສມົ ວດັຖຸແຮ່ທາງເທງີຜວິ ໜາ້ດນິ (Cumlization) ທີ ່ ກ າລງັເກດີ ຂຶ ້ນໂດຍການພດັມາຂອງນ ້າ ແລະ ລມົ . ສ່ວນໃຫຍ່ພດັມາຈາກບ ລເິວນຂາ້ງຄຽງທີ ່ຢ່ ູສູງກວ່າ. 3. ເປັນຂະບວນການສະສມົ ເສດຊາກອງົຄະທາດ (Litening) ເທີງຜວິ ໜາ້ດນິ ເຮດັໃຫ້ ເກດີຊັນ້ດນິ. ຂ.2 ຂະບວນການສູນເສຍ (Removals) ເປັນຂະບວນການສູນເສຍວດັຖຸບາງຢ່ າງອອກໄປຈາກ ດນິດວ້ ຍພາຫະນະບາງຢ່ າງເຊັ ່ນ: ການສູນເສຍໄອອອນ ຫ ືທາດຕ່າງໆດວ້ ຍການເຊາະລາ້ງ, ປະກອບດວ້ ຍ ຂະບວນການຍ່ອຍທີ ່ສ າຄນັດັ ່ງນີ ້ : 1. ຂະບວນການເຊາະລາ້ງ, ອງົປະກອບທີ ່ ຈະເກດີເປັນດນິ (Leaching) ທີ ່ ສາມາດລະລາຍ ໄດອ້ອກມາເປັນຮູບແບບຂອງໄອອອນໃນທາດລະລາຍ. 2. ຂະບວນການເຄື ່ ອນຍາ້ຍວດັ ຖຸຊັນ້ ໜາ້ຜິວດນິ (Surficical Erosion) ໄປຕາມແນວ ຮາບໂດຍອາດຈະເກດີຈາກແຮງຕກົ ກະທບົ ຂອງຝົນ, ການໄຫ່ ບ່າຂອງນ ້າໄປຕາມໜາ້ດນິ , ການພດັ ພາໄປ ຂອງລມົ ເປັນຕົນ້.

ຂ.3 ຂະບວນການເຄື ່ ອນຍາ້ຍ (Translocation) ເປັນຂະບວນການເຄື ່ ອນຍາ້ຍວດັຖຸພາຍໃນດນິ ເຊັ ່ນ: ການເຄື ່ ອນຍາ້ຍວດັ ຖຸທີ ່ ມຂີ ະໜາດນອ້ ຍລະອຽດ ຈາກສ່ ວນເທງີມາສະສມົ ຢ່ ູສ່ ວນລ່ ຸມຂອງດນິທີ ່ ກາ ລງັສາ້ງຕວົໂດຍທີ ່ ວດັຖຸເຫ ົ ່ານັນ້ຍງັບ ່ ສູນເສຍໄປຈາກດນິ , ຈະປະກອບດວ້ ຍຂະບວນການຍ່ອຍທີ ່ສ າຄນັ ດັ ່ງນີ ້ : 1. ການເຄື ່ອນຍາ້ຍວດັຖຸດນິຈາກສ່ ວນໜຶ ່ ງ ມາສະສມົ ຢ່ ູອກີ ສ່ ວນໜຶ ່ ງຂອງດນິທີ ່ກ າລງັເກດີ ຊັນ້ດນິ (Eluviation and Illuviation) ໂດຍທີ ່ eluviation ເປັນການເຄື ່ອນຍາ້ຍສ່ ວນທີ ່ ເປັນວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິ ໃຫລ້ງົໄປຢ່ ູຊັນ້ ລ່ ຸມເຮດັໃຫເ້ກດີຊັນ້ ດນິ A1 ແລະ A2 ແລະ Illuviation ເປັນການເຄື ່ອນຍາ້ຍ ວດັຖຸປະກອບດນິບາງສ່ວນໃຫມ້ າປະສມົ ກນັຈນົ ເກດີເປັນຊັນ້ດນິ B. 2. ຂະບວນການເຄື ່ອນຍາ້ຍທາດຈາ ພວກຄາຣບ໌ ເນຕ ໃຫກ້ ະຈາຍຢ່ ູຊັນ້ຕ່າງໆ ຂອງທີ ່ ເກດີໃນ ແຖບທີ ່ມຝີົນຕກົ ໜອ້ຍ ຫ ືຢ່ ູໃກຄ້ ຽງກບັບ ລເິວນທີ ່ມຫີ ນີປູນ. 3. ຂະບວນການເຄື ່ອນຍາ້ຍເກອືມາສະສມົ ໃນຊັນ້ດນິ ແລະ ເປັນການເຄື ່ອນຍາ້ຍເກອືທີ ່ມຢີ່ ູ ໃນຊັນ້ ດນິດວ້ ຍການເຊາະລາ້ງໃຫອ້ ອກໄປໃນຮູບແບບຂອງທາດລະລາຍ. ສ່ ວນໃຫຍ່ ຈະເກດີໃນຂງົເຂດ ເຄີ ່ ງຫງ້ເຄີ ່ ງປຽກ, ເຂດແຫງ້ແລງ້, ບ ລເິວນແຄມທະເລ ແລະ ບ ລເິວນທີ ່ ເປັນອ່າງຕ ່າມດີນິໜຽວຫ າຍຢ່ ູ. 4. ຂະບວນການເຄື ່ ອນຍາ້ຍ ໂຊດຽມໄອອອນມາສະສມົ ໃນບ ລເິວນທີ ່ ມກີ ານແລກປ່ ຽນ ບນັຈໄຸຟຟາ້ຢ່ ູຜວິຂອງອະນຸພາກດນິໜຽວ ແລະ ຂອງອນິຊວີດັຖຸໃນຊັນ້ ດນິ (Alkalization) ຫ ືເອີ ້ນອກີ ຊື ່ໜຶ ່ ງວ່າ: (Solonization) ຖາ້ຂະບວນການນີ ້ ເກດີຂຶ ້ນດນົຈະເຮດັໃຫຊ້ ັນ້ ດນິນັນ້ມໂີຊດຽມໄອອອນຫ າຍ ຊຶ ່ ງຈະເກດີຂຶ ້ນດນົ ຈະເຮດັໃຫຊ້ ັນ້ ດນິມໂີຊດຽມໄອອອນຫ າຍ. ຊຶ ່ ງຈະເກດີມຄີຸນລກັ ສະນະເປັນດນິ ເບສ (ດັ ່ງ). ສ່ ວນຂະບວນການ Deallkalinization ຫ ືເອີ ້ນວ່າ: (Solidization) ເປັນຂະບວນການເຄື ່ ອນ ຍາ້ຍໂຊດຽມໄອອອນຈາກບ ລເິວນຜວິທີ ່ ແລກປ່ ຽນບນັ ຈໄຸ ຟຟາ້ຂອງດນິໜຽວ ແລະ ຂອງອນິ ຊວີດັ ຖໄຸ ປ ຈາກດນິນີ ້ . ຂະບວນການນີ ້ ເກດີຂຶ ້ນສະເໝໃີນດນິທີ ່ມນີ ້າຖວ້ມຂງັຫ າຍ. 5. ຂະບວນການເຄື ່ ອນຍາ້ຍໃນແງ່ຟີຊກິ ຂອງອະນຸພາກດິນໜຽວລິອຽດ, ຢ່ ູໃນຮູບທາດ ແຂວນລອຍ ຫ ືອະນຸພາກດນິໜຽວຫຍາບຈາກຊັນ້ ດນິສ່ ວນເທງີໄປຕາມຮອຍແຕກ ຫ ືຊ່ ອງວ່າງຂອງດນິ ມາເຄອືບ ຫ ືສະສມົ ຢ່ ູດນິສ່ວນລ່ ຸມ (Lessivage). 6. ຂະບວນການເຄື ່ອນຍາ້ຍຊັນ້ດນິຕ່າງໆທີ ່ກາ ລງັເກດີຂຶ ້ນເຮດັໃຫວ້ດັຖຸໃນຊັນ້ດນິຕ່າງໆເກດີ ການປະສມົ ໃໝ່ (Pedotuvation) ຊຶ ່ ງຖວື່າເປັນການລບົກວນການເກດີຊັນ້ ດນິ . ພາຫະນະທີ ່ ເຮດັໃຫດ້ ນິ ເກດີການລບົກວນອນັນີ ້ໄດແ້ກ່: ພດື, ແກ໊ສ, ນ ້າ ແລະ ອື ່ນໆ. ສິ ່ ງສ າຄນັທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນສະເໝໃີນການລບົກວນ ນີ ້ຄກື ານເຮດັໃຫທ້ າດເຄອືບຂອງດນິໜຽວຕາມເມດັດນິໝດົໄປ, ເກດີການເຄື ່ອນຍາ້ຍດນິໜຽວກບັມາຢ່ ູ ດນິຊັນ້ເທງີໄດ.້ 7. ຂະບວນການເຄື ່ອນຍາ້ຍອນິຊວີດັຖໄຸ ປຈາກຊັນ້ ດນິ (Lenscinization) ເຮດັໃຫຊ້ ັນ້ ດນິ ນີມ້ ສີເີຈອືຈາງລງົກວ່າເດມີ .

ຂ.4 ຂະບວນການປ່ ຽນແປງສະພາບ (Transformation) ເປັນຂະບວນການປ່ ຽນແປງສະພາບ ວດັຖຸດນິ ເຊັ ່ນ: ການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ຂອງວດັຖຸ ໃຫກ້ າເນດີດນິ ເດມີໃຫກ້ າຍເປັນສ່ ວນປະກອບຂອງດນິ ຊະນດິໃໝ່ . ຂະບວນການນີ ້ຕ່ າງຈາກຂະບວນການຜຸພັງສະຫ າຍຕົວທີ ່ ກ່ າວມາໃນຕອນຕົນ້ ນັນ້ ເປັນ ຂະບວນການທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນທາງທ ລະນວີທິ ະຍາ. ສ່ ວນຂະບວນການທີ ່ ກ າລງັກ່າວເຖີງຕ ່ ໄປນີ ້ ເປັນຂະບວນ ການທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນໃນດນິ ຂະບວນການນີ ້ຈະປະກອບດວ້ຍຂະບວນການຍ່ອຍທີ ່ສ າຄນັດັ ່ງນີ ້ : 1. Decomposition and synthesis ເປັນຂະບວນການສະຫ າຍຕວົ ແລະ ຂະບວນການ ສາ້ງຕວົໃໝ່ຂອງແຮ່ ໃນດນິ. 2. Humification ເປັນຂະບວນການປ່ ຽນແປງສະພາບຂອງວດັຖຸທີ ່ ເປັນອງົຄະທາດສດົ ໄປ ເປັນຣມີ ສັໃນລກັ ສະນະຂອງການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ . 3. Ripening ເປັນຂະບວນການປ່ ຽນແປງທາງກາຍຍະພາບ (ຟີຊກິ ), ເຄມີແລະ ຊວີ ະ ພາບຂອງອນິຊວີດັຖຸຕົນ້ກາ ເນດີດນິຫ ງັຈາກທີ ່ ໄດຮ້ບັອາກາດແຊກຊມື ລງົໄປໄດ.້ 4. Mineralization ເປັນຂະບວນການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົ ຂອງອນິຊວີດັ ຖຸທີ ່ ປົດປ່ ອຍທາດ ອາຫານຕ່າງໆອອກມາຢ່ ູໃນຮູບຂອງທາດອອກໄຊດຂ໌ ອງໂລຫະທີ ່ ເປັນທາດແຂງ. ນອກຈາກ 4 ຂະບວນການໃຫຍ່ ນີ ້ຍງັມຂີະບວນການປີກຍ່ອຍລະອຽດອື ່ນໆອກີ ຊຶ ່ ງຈະບ ່ ໄດກ້່າວໃນທີ ່ນີ ້ . 2. ຄຸນລກັສະນະທາງກາຍຍະພາບຂອງດນິ ກ. ສ່ວນປະກອບຂອງດນິ ເຮາົຈະມກັ ຈະໄດຍ້ ນີ ຄນົ ທົ ່ ວໄປເວົ ້າເຖີງດນິ ວ່າ: “ ດນິ ດີ” ຫ ື“ ດນິ ບ ່ ດີ” ຢ່ ູສະເໝີ. ຄາວ່າ: “ ດນິດີ” ນີຜ້ ູເ້ວົ ້າຈະໝາຍເຖີງດນິທີ ່ມຄີວາມອຸດມົ ສມົ ບູນສູງ, ຄມື ທີ າດອາຫານພຽງພ ຕ ່ ຄວາມຕອ້ງການ ຂອງພດື ຊຶ ່ ງຄວາມຈງິແລວ້ ຄວາມເຂົ ້າໃຈດັ ່ງກ່າວຍງັບ ່ຖກື ຕອ້ງໝດົ . ເພາະຄ າວ່າດນິດນີ ັນ້ຄວາມຈະໝາຍ ເຖີງດນິທີ ່ ເມື ່ອປູກພດືລງົໄປໃນດນິຊະນດິນີ ້ແລວ້ ພດືຈະໃຫຜ້ ນົ ຜະລດິສູງ. ແນ່ ນອນວ່າດນິຊະນດິນີ ້ຈະ ຕອ້ງມຄີວາມອຸດມົ ສມົ ບູນສູງ. ແຕ່ ດນິນັນ້ ຈາ ເປັນຕອ້ງມຄີຸນລກັ ສະນະອື ່ນໆເໝາາະສມົ ກບັການຈະເລນີ ງອກງາມຂອງພດືດວ້ ຍ ດນິທີ ່ມຄີວາມອຸດມົ ສມົ ບູນສູງພຽງຢ່ າງດຽວ, ອາດຈະປູກພດືແລວ້ ບ ່ ໄດຮ້ ບັ ຜນົ ຜະລດິສູງກ ່ໄດ.້ໃນທາງປັດຖະພວີທິ ະຍາມສີບັຊຶ ່ ງກ່ ຽວຂອ້ງຢ່ ຸກບັ ເລື ່ອງນີມ້ ີ2 ຄ າຄ:ື - ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຊອງດນິ (Soil Fertility) ໝາຍເຖີງຄວາມໜອ້ ຍຫ າຍຂອງທາດອາຫານທີ ່ ຈ າເປັນຕ ່ ພດືທີ ່ ຢ່ ູໃນດນິ ນັນ້ . ດນິທີ ່ ມຄີວາມອຸດມົ ສມົ ບູນສູງກ ່ ໝາຍເຖີງດນິທີ ່ ມທີ າດອາຫານຂອງພດືຢ່ ູ ຫ າຍພຽງພ ຕ ່ຄວາມຕອ້ງການຂອງພດືນັນ້ເອງ. - ຄວາມສາມາດໃນການໃຫຜ້ ນົ ຜະລດິ ຂອງດນິ (Soil Productivity) ໝາຍເຖີງຄວາມສາມາດ ຂອງດນິ ໃນການໃຫຜ້ ົນຜະລດິ ພດື ພາຍໃຕກ້ ານດູແລຮກັ ສາ ແລະ ສະພາບແວດລອ້ ມທີ ່ ເໝາະສົມ. ດັ ່ງນັນ້, ຄ າວ່າດນິດຈີ ຶ ່ ງໝາຍເຖງີດນິທີ ່ມຄີວາມສາມາດໃນການໃຫຜ້ ນົຜະລດິສູງນັນ້ເອງ.

ຄຸນລກັ ສະນະທີ ່ ສ າຄນັບາງປະການ ພ ທີ ່ ຈະເປັນແນວທາງໃຫຄ້າດຄະເນວ່າດນິນັນ້ຈະດຄີວນມີ ຄຸນລກັ ສະນະແບບໃດແດ່ ແລະ ດນິໃດເປັນດນິດີຫ ືບ ່ດ.ີ ໃນແງ່ຂອງການປູກພດື , ດນິ ປະກອບດວ້ ຍສ່ ວນສ າຄນັ 4 ສ່ ວນຄ:ືອະນນິ ຊີວດັ ຖຸ (ອະນງົ ຄະທາດ) ຊຶ ່ ງປະກອບດວ້ ຍພວກແຮ່ທາດສ່ ວນໃຫຍ່ , ອນິຊວີດັຖຸ (ອງົຄະທາດ), ນ ້າ ແລະ ອາກາດ. ດນິ ແຕ່ ລະຊະນດິຈະມສີ່ ວນປະກອບທງັ 4 ສ່ ວນນີ ້ບ ່ ເທົ ່າກນັ . ແຕ່ ໂດຍທົ ່ ວໄປແລວ້ ຖວື່າ ດນິທີ ່ ເໝາະສມົ ຕ ່ ການປູກພດື ຄວນຈະມສີ່ ວນປະກອບທີ ່ ເປັນທາດແຂງ 50% ໂດຍບ ລມິ າດ ແລະ ອກີ 50% ຄວນເປັນ ຊ່ ອງຫວ່າງ. ສ່ ວນທີ ່ ເປັນທາດແຂງນັນ້ 45% ຄວນຈະເປັນອະນນີຊວີດັຖຸ ແລະ 5% ຄວນຈະເປັນອນີຊີ ວດັຖຸ. ສ າລບັສ່ວນທີ ່ ເປັນຊ່ອງຫວ່າງນັນ້ຄວນຈະມນີ ້າຢ່ ູ 25% ແລະ ອກີ 25% ຈະເປັນສ່ວນຂອງນ ້າ. ຮູບ 8.1 ສ່ວນປະກອບຂອງດນິທີ ່ ເໝາະສມົ ແກ່ການປູກພດືໂດຍບ ລມິ າດ ຂ. ເນື ້ອດນິ ຄຸນລັກສະນະທາງກາຍຍະພາບຂອງດິນ (Physical Properties of soil) ໝ າຍເຖີງ ລກັ ສະນະ ແລະ ພກຶ ຕກິ າຂອງດນິທີ ່ ສະແດງອອກມາພາຍນອກເຊັ ່ນ: ສ,ີຄວາມຫຍາຍ, ຄວາມລະອຽດ, ການອຸມ້ ນ ້າ, ການຊມື ນ ້າ, ໂຄງສາ້ງຄວາມແໜນ້ ແລະອື ່ນໆ. ຄຸນລກັ ສະນະທາງກາຍຍະພາບທີ ່ ສ າຄນັ ໃນ ແງ່ຂອງການປູກຝັງໄດແ້ກ່ : ເນື ້ອນດນິ (Soil texture) ແລະ ໂຄງສາ້ງຂອງດນິ (Soil Structure) ຊຶ ່ ງຈະ ກ່າວໃນລາຍລະອຽດຕ ່ ໄປນີ ້ : ຂ 1.ປະເພດຂອງດນິ ໃນການພຈິ າລະນາວ່າ ດນິຊະນດິໜຶ ່ ງມເີນື ້ອດນິຫຍາບ ຫ ືລະອຽດພຽງໃດນັນ້ ຈະພຈິ າລະນາ ຈາກປະລມິ ານ ແລະ ຂະໜາດຂອງອະນຸພາກຂອງດນິ ເຊັ ່ນ ຊອກຫາຈາກນ ້າໜກັ ຂອງອະນງົຄະທາດທງັ ໝດົ ວ່າຈະມດີນິຊາຍ, ດນິຊາຍມຸ່ນລະອຽດ (ແປ້ງ) ແລະ ດນິໜຽວມແີນວລະຈກັ ເປີເຊນັ . ຈາກເປີເຊນັ ໂດຍນ ້າໜກັ ຂອງ 3 ກ່ ຸມອະນຸພາກນີ ້ກ ່ ຈະນ າໄປທຽບກບັ ສາມຫ່ ຽມມາດຖານ ຮູບ 8.2 ເພື ່ ອຈ າແນກ ປະເພດເນື ້ອດນິ. ແຮ່ທາດ 45% ອນິຊວີດັຖຸ 5% ອາກາດ 25% ນ ໍ້າ 25%

% ດນິຊາຍ ຮູບທີ8.2 ສາມຫ່ ຽໃມາດຖານເພື ່ອການຈາ ແນກປະເພດດນິ 1. ດນິ ເນື ້ອຫຍາບ (Coarse-texture soil) ຫ ືດນິຊາຍ (Sandy soil) ປະເພດເນື ້ອດນິ ທີ ່ຢ່ ູໃນກ່ ຸມນີ ້ໄດແ້ກ່ດນິຊາຍ (Sand) ແລະ ດນິຊາຍ (Loamy sand) ດນິໃນກ່ ຸມນີ ້ມເີນື ້ອຢ່ ູເທງີຜວິຂອງ ອະນຸພາກທີ ່ ເປັນທາດແຂງຂອງດິນຕ ່ ຫົວໜ່ ວຍນ ້າໜັກ ຫ ືຕ ່ ຫົວໜ່ ວຍບ ລມິ າດ (ເນື ້ອທີ ່ ຜິວຈ າເພາະ (Specific Surface) ຕ ່າ ເພາະອະນຸພາກມຂີະໜາດໃຫຍ່ , ຊ່ ອງຫວ່າງລະຫວ່າງເມດັດນິມຂີະໜາດໃຫຍ່ ຈຶ ່ ງເຮດັໃຫມ້ ຄີວາມສາມາດໃນການອຸມ້ ນ ້າ ແລະ ທາດອາຫານພດືໄວໄ້ດໜ້ ອ້ ຍ. ການລະບາຍນ ້າໄວເກນີໄປ ເຮດັໃຫມ້ ກີ ານເຊາະລາ້ງທາດອາຫານອອກໄປຈາກດນິໄດງ້່າຍ ຢ່ າງໃດກ ່ຕາມ, ດນິ ເນື ້ອຫຍາບຈະເຮດັການ ໄຖຄົນ້ ໄດງ້່າຍ, ບ ່ ໜຽວເໜິເພາະບ ່ ຄ່ ອຍມກີ ານຈດັ ຕດິ ກັນເອງ. ດິນໃນກ່ ຸມນີມ້ ກັ ເປັນດິນທີ ່ ມີຄວາມ ອຸດມົ ສມົ ບູນຕ ່າຫ າຍ. 2. ດນິ ເນື ້ອລະອຽດ (Fine-texture Soil) ຫ ືດນໜຽວ ( ິ Clay) ປະເພດເນື ້ອດນິທີ ່ ຈດັຢ່ ູ ໃນກ່ ຸນນີ ້ໄດແ້ ກ່ : ດິນໜຽວ (Clay), ດິນໜຽວປັນດິນຊາຍແປ້ງ (Silty Clay) ແລະ ດິນໜຽວປົນ ດນິຊາຍ (Sandy Clay) ດນິໃນກ່ ຸມນີ ້ , ອະນຸພາກດນິໜຽວຈະສະແດງຄຸນລກັ ສະນະເດັ ່ນກວ່າກ່ ຸມອະນຸ ພາກອື ່ນໆ. ດນິໃນກ່ ຸມນີ ້ຈະມເີນື ້ອດນິລະອຽດ, ມເີນື ້ອທີ ່ຜວິຈະເພາະສູງ ແລະ ຊ່ ອງວ່າງລະຫວ່າງເມດັດນິ ມຂີ ະໜາດນອ້ ຍຫ າຍ ເຮດັໃຫມ້ ຄີ ວາມສາມາດໃນການອຸມ້ ນ ້າ ແລະ ທາດອາຫານພດືໄວໄ້ດຫ້ າຍ. ດນິ ຊະນດິນີມ້ ກັ ຈະມຄີວາມອຸດມົ ສມົ ບູນສູງ, ແຕ່ ການລະລາຍນ ້າ ແລະ ອາກາດບ ່ ດເີມື ່ອປຽກຊຸ່ມຈະໜຽວ ແລະ ເມື ່ອແຫງ້ຈະແຂງແກ່ນເຮດັໃຫຍ້າກໃນການໄຖ່ ຄົນ້.

3. ດນິ ຮ່ ວນ (Loamy Soil) ດນິໃນກ່ ຸມນີ ້ຈະເປັນດນິ ທີ ່ ມເີນື ້ອປານກາງຢ່ ູລະຫວ່າງດນິ ເນື ້ອຫຍາບ ແລະ ດນິໜຽວປະເພດເນື ້ອດນິທີ ່ ຈດັຢ່ ູໃນກ່ ຸມນີ ້ໄດແ້ກ່ : ດນິຮ່ ວນປົນຊາຍ (Sandy loam), ດນິຮ່ ວນ (Loam), ດນິຮ່ ວນປົນຊາຍແປ້ງ, ດນິຊາຍແປ້ງ (Silty), ດນິຮ່ ວນໜຽວ (Clay loam), ດນິ ຮ່ ວນໜຽວປົນຊາຍແປ້ງ (Sandy Clay loam) ຄຸນລກັ ສະນະຂອງດນິ ໃນກ່ ຸມນີ ້ຈະຢ່ ູລະຫວ່າງດນິ ເນື ້ອ ຫຍາບ ແລະ ດນິ ໜຽວ, ມກີ ານອຸມ້ ນ ້າ ແລະ ທາດອາຫານພດືໄວໄ້ດຫ້ າຍພ ສມົ ຄວນ. ການລະລາຍນ ້າ ແລະ ອາກາດເໝາະສມົ ກບັການປູກພດື ແລະ ການໄຖຄົນ້ ດນິກ ່ ເຮດັໃຫໄ້ດສ້ ະດວກ ໂດຍທົ ່ວໄປດນິກ່ ຸມນີ ້ ນບັວ່າເປັນດນິທີ ່ ເໝາະສມົ ຕ ່ການປູກພດື. ຄ. ໂຄງສາ້ງຂອງດນິ ຄ.1 ຊະນດິໂຄງສາ້ງຂອງດນິ : ການຈ າແນກຊະນດິໂຄງສາ້ງຂອງດນິນັນ້ ໃຊຮູ້ບຊງົຂອງຫວົ ໜ່ ວຍ ໂຄງສາ້ງແບບເປັນເກນ ໂຄງສາ້ງຂອງດນິແບ່ງເປັນຊະນດິໃຫຍ່ໆໄດ້4 ຊະນດິຄ:ື 1. ໂຄງສາ້ງຄາ້ຍໜ່ ວຍກມົ (Spheroidal Sturctine) ໂຄງສາ້ງຂອງດນິຊະນດິນີ ້ອະນຸພາກຂອງ ດນິຈະເກາະກນັ ເປັນເມດັ ຂອ້ ນຂາ້ງກມົ , ບ ່ມຫີ່ ຽມມູມຊດັ ເຈນພ ປານໃດ. ໂຄງສາ້ງປະເພດນີມ້ ກັ ເກດີໃນ ດນິ ຊັນ້ ເທີງ ຊຶ ່ ງໄດຮ້ ບັ ການໄຖຄົນ້ ມາແລວ້ ໂດຍມອີ ນິ ຊີວດັ ຖຸ ແລະ ພກື ຈ າພວກຫຍາ້ເປັນຕວົ ກາງທີ ່ ສ າຄນັກ ່ ໃຫເ້ກດີການເປັນເມດັດນິ . ຊັນ້ ດນິທີ ່ມໂີຄງສາ້ງຊະນດິນີ ້ຈະໂລ່ງເພາະການທີ ່ມຮີູບຮ່າງໜ່ ວນກມົ ນັນ້, ແມ່ນແຕ່ມກີ ານອດັຕວົ ເຂົ ້າກນັກ ່ຍງັຈະມຊີ່ອງວ່າງລະຫວ່າງເມດັດນິຢ່ ູ ແລະ ເນື ່ອງຈາກການຈ່ອງກນັ ລະຫວ່າງເມດັດນິບ ່ ຄ່ ອຍແຂງແຮງເທົ ່າໃດເຮດັໃຫມ້ ຄີວາມຮ່ ວນຜຸຜຸຍນບັວ່າມໂີຄງສາ້ງທີ ່ ເໝາະສມົ ສ າລບັ ການປູກຝັງ (ຮູບ F, ໃນຮູບທີ ່ 8.3). 2. ໂຄງສາ້ງຄາ້ຍຄແືຜ່ ນເຈຍ້ (Plate-like Structure ຫ ືPlaty Structure) ໂຄງສາ້ງຊະນດິນີມ້ ີ ລກັ ສະນະເປັນແຜ່ ນໆ, ຄມື ຄີວາມກວາ້ງ ແລະ ຍາວຫ າຍກວ່າຄວາມໜາຫ າຍເທົ ່າ. ປົກກະຕຈິ ະພບົ ໂຄງ ສາ້ງຊະນດິນີ ້ໃນດນິທີ ່ຍງັບ ່ ເຄຍີເຮດັການປຸກຝັງມາກ່ອນ, ອາດຈະເຮດັຂຶ ້ນໄປໄດທ້ ງັດນິ ເທງີ ແລະ ດນິລ່ ຸມ. ໂຄງສາ້ງຊະນດິນີ ້ ເປັນແຜ່ ນຄາ້ຍຄແືຜ່ ນເຈຍ້ນີມ້ ກັ ເກດີຂຶ ້ນໃນດນິທີ ່ມແີຮ່ທີ ່ມລີກັ ສະນະເປັນແຜ່ ນເຊັ ່ນ: ແຮ່ ໄມກາ (mica) ຢ່ ູໃນປະລມິ ານຫ າຍ (ຮູບ E, ໃນຮູບທີ ່ 8.3). 3. ໂຄງສາ້ງຄາ້ຍກ່ ອນສີ ່ຫ່ ຽມ (Block-like Structure ຫ ືblocky Structure) ໂຄງສາ້ງຊະນດິ ນີ ້ຈະມຮີູບຊງົຄາ້ຍຄກື ອ້ ນສີ ່ຫ່ ຽມ ຫ ືລູກໝາກເຕົ ຸ໋າອາດມຫີ່ ຽມມູມຊດັ ເຈນ ຫ ືບ ່ ຊດັ ເຈນເທົ ່າໃດ ກ ່ໄດ້ ໂດຍປົກກະຕຈິະພບົຫ າຍໃນດນິຊັນ້ລ່ ຸມ (ຮູບ C ແລະ D ໃນຮູບທີ8.3). 4. ໂຄງສາ້ງຄແືທ່ ງວກັ ຖຸືຫ ືແທ່ງຫວົ ຕດັ (Prism-like Structure) ໂຄງສາ້ງຊະນດິ ນີພ້ ບົ ເຫັນ ຫ າຍໃນດນິຊັນ້ ລ່ ຸມຂອງດນິທີ ່ມດີນິ ເລກີ ແລະ ໄດມ້ ກີ ານສາ້ງຕວົ ຂອງດນິຢ່ າງຊດັ ເຈນແລວ້ . ຮູບຊງົຂອງ ໂຄງສາ້ງຊະນດິນີ ້ຈະມລີກັ ສະນະເປັນແທ່ງຍາວຕາມແນວດີ ່ ງ, ມຄີວາມສູງເປັນຫ າຍເທົ ່າຂອງຄວາມກວາ້ງ ແລະ ຄວາມຍາວ, ອາດມຫີ່ ຽມມູມທີ ່ຊດັ ເຈນ ຫ ືບ ່ຊດັ ເຈນເທົ ່າໃດກ ່ ໄດ້(ຮູບ A ແລະ B ໃນຮູບ 8.3).

ຮູບທີ8.3: ໂຄງສາ້ງຂອງດນິຊະນດິຕ່າງໆ 3. ຄຸນລກັສະນະທາງເຄມຂີອງດນິ ກ. ຄວາມສາມາດໃນການແລກປ່ ຽນໄອອອນບວກ ແຮ່ດນິໜຽວຈະມລີກັ ສະນະເປັນແຜ່ ນບາງເຕງັຊອ້ນກນັຢ່ ູ, ມຄີຸນລກັ ສະນະທີ ່ສ າຄນັຫ າຍຢ່ າງຄື ມເີນື ້ອທີ ່ ຜວິຕ ່ຫວົ ໜ່ ວຍນ ້າໜກັ ສູງຫ າຍ ອນັ ນີກ້ ່ ເນື ່ອງມາຈາກຮູບຮ່າງທີ ່ ເປັນແຜ່ ນບາງໆຊອ້ ນກນັ ເປັນ ຫ ື ບ ່ ເປັນຊັນ້ ນັນ້ເອງ. ເນື ້ອທີ ່ ຜວິຂອງແຮ່ ດນິໜຽວນີ ້ ເອງເປັນແຫ່ ງເກດີປະຕກິ ລິຍິ າໃນດນິ , ຄຸນລກັ ສະນະທີ ່ ສ າຄນັອກີປະການໜຶ ່ ງກ ່ຄືມໄີຟຟາ້ບນັຈລຸ ບົຢ່ ູເປັນຈາ ນວນຫ າຍເຮດັໃຫສ້າມາດຈ່ອງດງຶໄອອອນທີ ່ມໄີຟຟາ້ ບນັ ຈບຸ ວກ ຫ ືເອີ ້ນວ່າ: “ ແຄດໄອອອນ ” (Cation) ເຊັ ່ ນ: Ca2+, Mg2+, H+ , K+ , Na+ ແລະ ອື ່ ນໆ ເອາົໄວຢ້່ ູຜວິ ໄດ້(ຮູບທີ8.4) ແຄດໄອອອນເຫ ົ ່ານີ ້ຈະຖກື ດູດຈ່ອງເອາົໄວຫ້ ມົ ໆ, ອາດຈະຖກື ແຄດໄອອອນ ຊະນດິ ອື ່ ນເຂົ ້າມາແທນທີ ່ໄດ.້ ຂະບວນການແລກປ່ ຽນແທນບ່ ອນຊຶ ່ ງກນັ ແລະ ກນັ ນີ ້ ເອີ ້ນວ່ າ: “ ການ ແລກປ່ ຽນໄຟຟາ້ບນັ ຈບຸ ວກ ” (Cation Exchange) ແຄດໄອອອນທີ ່ຖກື ດູດຈ່ອງໄດຢ້່ ູຜວິ , ຊຶ ່ ງສາມາດ ຖກື ແທນບ່ ອນກນັໄດເ້ອີ ້ນວ່າ: “ ໄອອອນບວກທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້(Exchange Cation) ” ດັ ່ງນັນ້ , ຢ່ ູຜວິ ແຮ່ ດນິໜຽວນີ ້ຈະມແີຄດໄອອອນຕ່າງຊະນດິ ເກາະຕດິຢ່ ູເຕມັ ໄປໝດົ ແຕ່ ລະກ່ ຸມຈະເອີ ້ນວ່າ: “ ໄມເຊລ ” (Micelle).

ຮູບທີ8.4: ຮູບສມົ ມຸດຂອງ Clay Micelle ແລະ Cation ໃນ Soil Solution ຄວາມສາມາດໃນການແລກປ່ ຽນບນັ ຈໄຸ ຟຟ້າບວກ ຫ ືຊອີ ີຊີ(Cation exchange capacity ຫ ື C.E.C) ຂອງດນິໝາຍເຖີງປະລມິ ານໄອອອນບວກທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດຢ້່ ູໃນດນິນັນ້ ສາມາດດູດຈ່ອງເອາົໄວ້ ໄດ.້ການວດັ ແທກຄ່າຊອີຊີມີ ຫີ ວົ ໜ່ ວຍເປັນມລີລອິຄີວີວາເລນ / ນ ້າໜກັ ດນິ 100 ກຣາມ (me/100 g) ຄ່າຊອີຊີຂີອງດນິແຕ່ລະຊະນດິຈະຂຶ ້ນຢ່ ູກບັຊະນດິ ແລະ ປະລມິ ານຂອງຄອລລອຍດນິ. ຄ່າຊອີຊີຂີອງດນິ ນັນ້ ຈະມຄີວາມສ າພນັ ກບັ ເປີເຊນັ ຂອງດນິ ໜຽວ ແລະ ອນີຊວີດັຖຸຢ່ າງໃກຊ້ ດິ , ດນິທີ ່ມດີປີເຊນັດນິໜຽວ ແລະ ອນິຊວີດັຖຸຫ າຍຈະມຄີ່າຊອີຊີສີູງ. ຄວາມສ າພນັ ອນັນີ ້ ເຮດັໃຫສ້ າມາດປະ ເມນີຄ່າຊອີຊີຂີອງດນິຈກັ ເປີເຊນັ , ດນິໜຽວ ແລະ ອນິຊວີດັຖຸໄດຢ້່ າງລວມຄ:ືດນິໜຽວ 1% ຈະໃຫຊ້ອີຊີ ີ ປະມານ 0,5 me/100 g ແລະ ອນິຊວີດັຖຸ 1% ຈະໃຫຊ້ ອີຊີປີະມານ 2 me/100 g ຖາ້ດນິຊະນດິໜຶ ່ ງມີ ດນິໜຽວ 35% ແລະ ມອີນິຊວີດັຖຸ 1,8% ເຮາົສາມາດປະເມນີຄ່າຊອີຊີຂີອງດນິນັນ້ ໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ : ຊອີຊີຈີາກດນິໜຽວ 35 × 0,5 = 17,5 me/100 g ຊອີຊີຈີາກອນິຊວີດັຖຸ 1,8 × 2 = 3,6 me/100 g ດນິມຊີອີຊີ ີ 17,5 + 3,6 = 21,1 me/100 g ປະໂຫຍດຂອງຄ່າ ຊອີຊີຄີ ືຊ່ ວຍໃຫເ້ຮາົສາມາດປະເມນີຄຸນລກັ ສະນະອື ່ນໆ ຂອງດນິ ໄດຫ້ າຍ ປະການຄ:ື 1.ດນິທີ ່ມຊີອີຊີສີູງອາດດູດຈ່ອງທາດອາຫານພວກແຄດໄອອອນໄວໄ້ດຫ້ າຍເຮດັໃຫສູ້ນເສຍໄປ ໄດຍ້າກ. 2. ໃນການປັບປຸງຄວາມເປັນອາຊດິຂອງດນິ, ດນິອາຊດິທີ ່ມຊີອີຊີສີູງຕອ້ງການປູນຫ າຍກວ່າດນິ ອາຊດິທີ ່ມຊີອີຊີຕີ ່າ, ແມ່ນວ່າດນິທງັສອງຈະມຄີ່າ pH ເທົ ່າກນັກ ່ຕາມ. 3. ດນິທີ ່ມຊີອີຊີສີູງມກັຈະເປັນດນິໝຽວ ແລະ ອນິຊວີດັຖຸສູງນາ .

4. ດນິທີ ່ຊອີຊີເີອຊສີູງມແີນວໂນມ້ ທີ ່ຈະອຸດມົ ສມົ ບູນສູງກວ່າດນິທີ ່ມຊີອີຊີຕີ ່າ. ຂ. ພເີຣສຂອງດນິ (Soil pH) ພເິຮສຂອງດນິ ຫ ືປະຕກິ ລິຍິ າດນິ (Soil Reaction) ໝາຍເຖີງຄວາມເປັນອາຊດິ ແລະ ເບສ ຂອງດນິ, ໂດຍວດັແທກປະລມິ ານຂອງໄຮໂດຣເຈນໄອອອນ (H + ) ແລະ ໄຮດຣອກໄຊດໄ໌ອອອນ (OH−) ໃນທາດລະລາຍດນິ (Soil Solution) ພເີຣສຈະມຄີ່າເປັນໂຕເລກຕງັແຕ່ 0 ເຖີງ 14 ຖາ້ດນິມຄີ່າພເີຮສ ເທົ ່າກບັ 7,0 ໝາຍຄວາມວ່າດນິນັນ້ມປີິຕກິ ລິຍິ າເປັນກາງ, ຖາ້ດນິມຄີ່າສູງກວ່າ 7,0 ດນິນັນ້ມປີະຕກິ ລິຍິ າ ເປັນເບສ ແລະ ຖາ້ຕ ່າກວ່າ 7,0 ດນິນັນ້ຈະມປີະຕກິລິຍິາເປັນອາຊດິ. ຂ 1.ທີ ່ມາຂອງອາຊດິໃນດນິ ດນິທີ ່ ໃຊໃ້ນກະເສດໂດຍທົ ່ວໄປຈະມປີະຕກິລິຍິາເປັນອາຊດິ, ພາສາຊາວບາ້ນເອີ ້ນດນິທີ ່ມອາ ີ ຊດິວ່າ ດນິສົມ້ , ການທີ ່ດນິນັນ້ສົມ້ ຫ ືເປັນອາຊດິນັນ້ມສີາເຫດຫ າຍປະການຄ:ື 1) ເກດີຈາກການເຊາະລາ້ງຂອງໄອອອນທີ ່ບນັຈໄຸ ຟຟາ້ບວກ ທີ ່ປະຕກິລິຍິາເປັນເບສອອກ ໄປຈາກດນິໄດແ້ກ່: ແຄລຊຽມໄອອອນ (Ca2+), ແມກນຊີຽມໄອອອນ (Mg2+), ໂພແທສຊຽມໄອອອນ ( +) ແລະ ໂຊດຽມໄອອອນ (Na+). 2) ເກດີຈາກການລະລາຍຂອງແກ໊ສຄາຣບ໌ ອນໄດອອກໄຊດ໌(CO2), ໃນນ ້າຝົນເປັນຜນົ ໃຫເ້ກດີອາຊດິຄາຣບ໌ ນກິ (H2CO3) ຂຶ ້ນ. 3) ການສະຫ າຍຕວົ ຂອງອນິ ຊວີດັ ຖຸໃນດນິ ເຊິ ່ ງຈະກ ່ ໃຫເ້ກດີອາຊດິ ໄນຕຣິກ (HNO3), ອາຊດິຊລັຟິວຣກິ (H2SO4) ແລະ ອາຊດິອງົຄະທາດຕ່າງໆຫ າຍຊະນດິ. 4) ເກດີຈາກວດັຖຸຕົນ້ ກ າເນດີດນິ ຊຶ ່ ງເປັນພກືມປີະລມິ ານຂອງທາດຊລັ ເຟຕສາສມົ ຢ່ ູຫ າຍ, ທາດເຫ ົ ່ານີ ້ໄດຜ້່ານການປ່ ຽນແປງຕ່າງໆຈນົ ໃນທີ ່ ສຸດເກດີປະຕກິ ລິຍິ າກບັ ເຫ ກັ ແລະ ສະສມົ ຢ່ ູໃນດນິ ໃນ ຮູບຂອງໄພໄຣດ໌(FeS2) ເຊິ ່ ງຄງົຕວົ ຢ່ ໄູ ດດ້ ໃີນດນິຊັນ້ ລ່ ຸມທີ ່ ຂາດອອກຊເີຈນ ເມື ່ອໄພໄຣເກດີປະຕກິ ລິຍິ າ ກບັ ອອກຊເີຈນກຈະໃຫທ້ າດສເີຫ ອື ງຄເືຟືອງເອີ ້ນວ່າ: “ ຈາໂຣໄຊ ” (Jarosite) ແລະ ອາຊດິ ຂອງມາດ, ເປັນຜນົ ເຮດັໃຫເ້ກດີດນິສົມ້ . ຂ.2 ການວດັແທກພເີຣສຂອງດນິ ການວດັແທກຄວາມເປັນອາຊດິຂອງດນິ ໂດຍທົ ່ວໄປແລວ້ເປັນການວດັແທກຄວາມເປັນອາຊດິ ຈງິຂອງດນິ ເທົ ່ານັນ້, ຄວາມເປັນອາຊດິຈງິນີ ້ຈະບອກໃຫຮູ້ວ້່າຄວາມເປັນອາຊດິດນິຮຸນແຮງເຖງີລະດບັ ບ ່ ເ ໝາະສມົ ຕການຈະເລນີ ເຕບີໂຕຂອງພດືແລວ້ ຫ ືຍງັ ຖາ້ເຖີງລະດບັ ທີ ່ ເໝາະສມົ ແລວ້ ຈ າເປັນຕອ້ ງໄດຄ້່າ ພເີຣສ (pH) ຂອງດນິ ໃຫສູ້ງຂຶ ້ນໂດຍການໃຊປູ້ນ, ການວດັ ແທກພເີຣສ (pH) ຂອງດນິນັນ້ວດັ ແທກໂດຍ ໃຊເ້ຄື ່ ອງມທື ີ ່ ເອີ ້ນວ່ າ ພີເຣສມເີຕີ(pH meter) ເຊິ ່ ງເປັນເຄື ່ ອງມມື າດຕາຖານໃນການວດັ ແທກພີເຮສ (pH) ຫ ືອາດວດັ ແທກໂດຍການໃຊທ້ າດເຄມທີ າດເປັນສໄີດຕ້ າມຊ່ ວງຂອງພີເຣສ (pH) (indicator)

ໂດຍການຢອດທາດເຄມຊີະນດິນີ ້ລງົໄປໃນດນິແລວ້ ນ າສເີກດີຂຶ ້ນໄປປຽບທຽບກບັ ແຜ່ ນສມີ າດຕະຖານກ ່ ຈະເຮດັໃຫຮູ້ຈ້ກັວ່າດນິນັນ້ມຄີ່າພເີຣສ (pH) ເທົ ່າໃດ. ຄ. ຄວາມເຄມັ ຂອງດນິ ຄວາມເຄມັ ຂອງດນິນຍິມົ ເອີ ້ນກນັໂດຍທົ ່ວໄປວ່າ: ຄ່າອຊີ ີ(E.C) ເຊິ ່ ງຫຍ ມ້ າຈາກພາສາອງັກດິ ວ່າ: Electical Conductivity ຊຶ ່ ງແປວ່າ: ຄວາມສາມາດໃນການຊກັ ນ າໄຟຟາ້ຂອງດນິ ນັນ້ເອງ, ຄວາມ ສາມາດຊກັ ນ ານີ ້ຂຶ ້ນຢ່ ູກບັ ຄວາມເຂັມ້ ຂຸນ້ ຂອງເກອື ບາງຊະນດິ ເອີ ້ນວ່ າ: ອີເລັກໂຕໄລດ໌(Electrolite) ດັ ່ງນັນ້, ຄວາມເຂັມ້ ຫ ືຄ່າອຊີຈີ ຶ ່ ງໝາຍເຖງີການບອກຄວາມເຂັມ້ ຂຸນ້ຂອງເກອື ເຊິ ່ ງມຢີ່ ູໃນດນິນັນ້ເອງ. ຄ.1 ຊະນດິຂອງດນິເຄມັ ດນິເຄມັ ອາດແບ່ງໄດເ້ປັນ 3 ປະເພດຄ:ື 1) ດນິ ເຄມັ (Saline Soil) ເປັນດນິ ທີ ່ ມເີກອື (Neutral Salt), ພວກຄ ໄຣດ໌ແລະ ຊລັ ເຟຕຂອງໂຊດຽມ (Na),ແຄງຊຽມ (Ca) ແລະ ແມກນຊິ ຽມ (Mg) ຢ່ ູໃນປະລມິ ານສູງ ແຕ່ ປະລມິ ານ ຂອງໂຊດຽມທີ ່ສະມາດຖກື ປ່ ຽນໄດ້((Exchange Na), ມໜີ ອ້ ຍກວ່າ 15% ຂອງຄວາມສາມາດໃນການ ແລກປ່ ຽນໄຟຟາ້ບນັຈບວກ ຸ (Cation Exchange capacity) ຂອງດນິ , ດນິພວກນີ ້ໂດຍປົກກະຕພິ ເີຣສ (pH) ບ ່ ເກນີ 8,5. 2) ດນິ ເຄມັ ໂຊດກິ (Salin Sodic Soil) ດນິພວກນີ ້ຈະມເີກອື (neutral salt) ຢ່ ູສູງເຊັ ່ນ ດຽວກບັດນິພວກທ າອດິ ແຕ່ມປີະລມິ ານໂຊດຽມທີ ່ຖກື ແລກປ່ ຽນໄດໃ້ນດນິພວກນີມ້ ຢີ່ ູຫ າຍກວ່າ 15% ຂອງຄວາມສາມາດໃນການແລກປ່ ຽນໄຟຟາ້ບນັ ຈບຸ ວກຂອງດນິ , ດນິ ພວກນີ ້ຈະມພີ ເີຣສ (pH) ບ ່ ເກນີ 8,5 ເຊັ ່ນກນັ . 3) ດນິ ໂຊດິກ (Sodic Soil) ດນິ ພວກນີ ້ຈະມເີກອື (Neutral Salt) ຢ່ ູບ ່ ຫ າຍປານໃດ, ແຕ່ຈະມໂີຊດຽມຢ່ ູຫ າຍກວ່າ 15% ຂອງຄວາມສາມາດໃນການແລກປ່ ຽນໄຟຟາ້ບນັຈບຸ ວກຂອງດນິພວກ ນີ ່ຈະມພີ ເີຣສ (pH) ຢ່ ູລະຫວ່າງ 8,5-10,0 ອນັ ຕະລາຍ, ທີ ່ ເກດີຂຶ ້ນກບັພດືກ ່ ເນື ່ອງຈາກວ່າພເີຣສ (pH) ທີ ່ສູງເກນີໄປ ແລະ ລວມທງັປະລມິ ານຂອງໂຊດຽມທີ ່ຫ າຍເກນີໄປດວ້ຍ. ຄ.2 ການຈດັຂັນ້ຄວາມເຄມັ ໂດຍທົ ່ວໄປໃນການວດັ ແທກຄວາມເຄມັ ຂອງດນິນັນ້ ວດັ ແທກໂດຍການນ າເອາົດນິມາລະລາຍ ໃນນ ້າບ ລສິຸດສດົ ແລວ້ໃຊເ້ຄື ່ອງມເືຊງິເອີ ້ນວ່າ: ໂມມເິຕີ(Mho meter) ເອເລກັ ຕໜກິ ຄລັ ຄອນດດັຕວິຕິ ີ (Electical conducyivity meter) ວດັ ແທກຫາຄ່າການຊກັ ນ າໄຟຟ້າຂອງດນິ ຢ່ ູໃນອຸນຫະພູມ 25℃ ຄ່າວດັ ແທກໄດເ້ອີ ້ນວ່າ: ອຊີ ີ(EC) ຫ ື(Ekectical Conductivity) ຊຶ ່ ງມຫີ ວົ ໜ່ ວຍເປັນມນິໂີມ /ຊງັຕີ ແມດັ (millimho/centimeter) ການທີ ່ ຈະບອກວ່າດນິຊະນດິໜຶ ່ ງມຄີວາມເຄມັ ຫ າຍນອ້ ຍພຽງໃດກ ່ຈະ ພຈິາລະນາຈາກຄ່າອຊີ ີ(EC) ດັ ່ງນີ ້ : 1. ດນິບ ່ ເຄມັ : ໝາຍເຖງີດນິທີ ່ມຄີ່າ EC ຢ່ ູລະຫວ່າງ 4-8 ມນິໂີມ /ຊງັຕແີມດັ .

2. ດນິ ເຄມັ ໜອ້ ຍໝາຍເຖີງ ດນິທີ ່ ມຄີ່າ EC ຢ່ ູລະຫວ່າງ 4-8 ມນິ ໂີມ /ຊງັຕແີມດັ .ດນິ ມີ ຄວາມເຄມັ ລະດບັຈະປະກດົຄາບເກອືໃຫເ້ຫນັ , ແຕ່ພດືທີ ່ ປູກເລີ ່ມມອີາການຜດິປົກກະຕິແລະ ຜນົຜະລດິ ຕ ່າ. 3. ດນິ ເຄມັ ປານກາງ: ຈະມຄີ່າ EC ຢ່ ູລະຫວ່າ 8-16 4-8 ມນິ ໂີມ /ຊງັຕແີມດັ ໃນລະດູດ ແລງ້ຈະພບົ ເຫນັຄາບເກອືສຂີາວເປັນຫຍ່ອມໆຢ່ ູຕາມຜວິດນິ, ພດືທີ ່ປູກຈະບ ່ຄ່ອຍຈະເລນີເຕບໃຫຍ່ ແລະ ໃຫຜ້ ນົຜະລດິຕ ່າຫ າຍ. 4. ດນິ ເຄມັ ໂພດ: ຄ່າຂອງ EC ຈະສູງກວ່າ 16 4-8 ມນິ ໂີມ /ຊງັຕແີມດັ ໃນລະດູແລງ້ຈະ ພບົ ເຫນັ ຄາບຂອງເກອືຢ່ ູທົ ່ ວໄປຕາມຜວິໜາ້ດນິ ການປູກພດືຈະບ ່ ໄດຜ້ ນົ , ພກືທີ ່ ເກດີຢ່ ູເຖີງດນິຊະນດິນີ ້ ຈະເປັນພວກທີ ່ທນົຕ ່ຄວາມເຄມັ ເທົ ່ານັນ້.

ບດົທ ີ2 ທາດມນູ ອາຫານຂອງພດື 1. ທາດມນູ ອາຫານທີ ່ຈາ ເປັນສາ ລບັພດື ທາດມູນອາຫານຂອງພດື ຄືທາດມູນ ຫ ືກ່ ຸມທາດມຸນທີ ່ ພືດດູດດງຶນ າເຂົ ້າໄປໃຊ້ເພື ່ ອການ ຈະເລນີເຕບີໃຫຍ່ ແລະ ເພື ່ອນາ ໄປສາ້ງອາຫານ ແລະ ເນື ້ອເຫຍື ່ອຂອງພດືເອງ. ກ. ຊະນດິ ແລະ ແຫ່ ງທີ ່ມາຂອງທາດມນູ ອາຫານ ກ.1 ຊະນດິຂອງທາດມນູ ອາຫານພດື ທາດມູນອາຫານທີ ່ຈາ ເປັນ (Essential elements) ສ າລບັພດືທີ ່ມກີ ານຍອມຮບັ ເປັນຫ ກັ ການ ດັ ່ງນີ ້ : 1. ຖາ້ພດື ໄດຮ້ ບັທາດມູນອາຫານນັນ້ ໃນປະລມິ ານບພຽງພ ຫ ືເອີ ້ນວ່າພດືຂາດທາດນັນ້ ຈະມີ ຜນົ ເຮດັໃຫພ້ ດືບ ່ ສາມາດຈະເລນີ ເຕບີໃຫຍ່ ຫ ືດ າລງົຊວີດິຢ່ ູໄດຈ້ ນົບຄບົ ວງົຈອນຊວີດິ ນບັ ແຕ່ ການອອກ ງອກຈນົໃຫໝ້ າກ, ກ່າວຄພືດືຈະຕາຍເສຍກ່ອນຈະໃຫຜ້ ນົຜະລດິ. 2. ຖາ້ພດືໄດຮ້ບັທາດມູນນັນ້ໃນປະລມິ ານທີ ່ບ ່ພຽງພ , ພດືຈະສະແດງອາການຜດິປົກກະຕອິອກ ມາໃຫເ້ຫນັ ແລະ ເປັນລກັ ສະນະອາການໂດຍສະເພາະຂອງການຂາດທາດມູນແຕ່ ລະຊະນດິ ດັ ່ງກ່າວ. ລກັ ສະນະອາການຜດິ ປົກກະຕຂິອງພດືສາມາດທີ ່ ຈະປ້ອງກນັ ບ ່ ໃຫເ້ກດີຂຶ ້ນໄດ້ຫ ືເມື ່ອເກດີຂຶ ້ນແລວ້ ແຕ່ ຍງັບຮຸນແຮງກ ່ຈະແກໄ້ຂໄດໂ້ດຍການເພີ ່ມທາດມູນອາຫານນັນ້ແຕ່ພຽງຢ່ າງດຽວໃຫແ້ກ່ພດື. 3. ທາດນັນ້ຈະກ່ ຽວຂອ້ງໂດຍກງົກບັການເປັນທາດມູນອາຫານຂອງພດື, ຄພືດືຈະນາເອາົທາດ ມູນນັນ້ໄປໃຊໃ້ນຂະບວນການທີ ່ກ່ ຽວຂອ້ງກບັການຈະເລນີເຕບີໂຕຜະລດິດອກອອກຜນົຢ່ າງແທຈ້ງິ. ຈາກຫ ກັ ການ ທີ ່ ໃຊປ້ ະກອບການພຈິ າລະນາທາດມູນອາຫານທີ ່ ຈາ ເປັນສ າລບັການຈະເລນີເຕບີ ໃຫຍ່ຂອງພດື, ປັດຈບຸ ນັ ເພີ ່ນພບົວ່າມີ16 ຊະຮດິຄ:ືຄາບອນ (C), ໄຮໂດຣເຈນ (H), ອອກຊເີຈນ (O), ໄນໂຕຣເຈນ (N), ຟອສຟ ຣັສ (P), ໂພແທສຊຽມ (K), ແຄລຊຽມ (Ca), ແມກນຊີ ຽມ (Mg), ມາດ (S), ເຫ ກັ (Fe), ແມງການສີ (Mn), ສງັກະສີ(Zn), ທອງ (Cu), ໂບຣອນ (B), ໂມດບິນາ (Mo) ແລະ ຄ ຣນີ (Cl). ກ.2 ແຫ່ງ ທີ ່ມາຂອງທາດມນູ ອາຫານພດື ທາດມູນອາຫານທງັ 16 ທາດ, ພດືຈະໄດຮ້ບັຈາກແຫ່ ງໃຫຍ່ 3 ທາງຄ:ືຈາກອາກາດ, ນ ້າ ແລະ ດນິ ຊຶ ່ ງສະຫຸ ບໃຫເ້ຫນັໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ : ອາກາດ: ເປັນແຫ່ ງໃຫທ້ າດມູນ C, O ນ ້າ: ເປັນແຫ່ ງທີ ່ ໃຫທ້ າດມູນ H ດນິ: ເປັນແຫ່ ງມີ ່ໃຫທ້ າດມູນ N, P, K, Ca, Mg, S, Fe, Mn, Zn, Cu, B, Mo ແລະ Cl.

ດັ ່ງໄດກ້່າມາແລວ້ກ່ ຽວກບັສ່ວນປະກອບຂອງດນິ, ທີ ່ວ່າດນິປະກອບດວ້ຍສ່ວນທີ ່ ເປັນແຂງ ປະມານ 50% ໂດຍບ ລມິ າດນັນ້ຈະພບົວ່າ 45% ເປັນສ່ ວນທີ ່ ເອີ ້ນວ່າ: ແຮ່ທາດ ຫ ືອະນງົຄະທາດ ຫ ືອະ ນນິຊວີດັຖຸ ແລະ ອກີປະມມານ 5% ເປັນສ່ວນທີ ່ ເອີ ້ນວ່າອນິຊວີດັຖຸດັ ່ງນັນ້, ທາດມູນອາຫານພດືທງັ 13 ທາດນີ ້ໂດຍທ າມະຊາດທາງປະລມິ ານແລວ້, ສ່ວນໃຫຍ່ ຫ ືເກອືບຈະທງັໝດົທີ ່ພດືດູດດງຶເຂົ ້າໄປໃຊຈ້າກ ດນິໂດຍທາງຮາກ, ພດືຈະໄດມ້ າຈາກແຫ່ ງທີ ່ ເປັນອງົປະກອບຂອງດນິໃນສ່ວນຂອງອະນນິຊວີດັຖຸຍກົ ເວັນ້ ທາດມູນໄນໂຕຣເຈນທີ ່ປະລມິ ານສ່ວນໃຫຍ່ ແລະ ບາງສ່ວນຂອງທາດມູນມາດ ແລະ ທາດມູນຟອສຟ ຣສັ ພດືຈະໄດຮ້ບັຈາກສ່ວນຂອງອນິຊວີດັຖຸ ນອກຈາກນັນ້ທາດມູນທງັສາມດັ ່ງກ່າວແລວ້, ອນິຊວີດັຖຸກ ່ຍງັ ເປັນແຫ່ ງໃຫເ້ປັນທາດມູນອາຫານພດືຊະນດິອື ່ນດວ້ຍ. ແຕ່ເມື ່ອຄດິເປັນປະລມິ ານທີ ່ໜອ້ ຍຫ າຍ. ເມື ່ອ ປຽບທຽບກບັແຫ່ ງຂອງອະນນິຊວີດັຖຸ, ກ່ ຽວກບັ ເລື ່ອງດັ ່ງກ່າວພ ສະຫຸ ບໃຫເ້ຫນັໄດຢ້່ າງຈະແຈງ້ຂຶ ້ນດັ ່ງນີ ້ : ທາດມູນອາຫານພດືເຫ ົ ່ານີ ້ໃນດນິຢ່ ູໃນຮູບທາດປະສມົ ດັ ່ ່ ງນີ ້ : ຕາຕະລາງ1: ສະແດງຮູບທາດມູນອາຫານພດືທີ ່ ຢ່ ູພາຍໃຕຮູ້ບຮ່າງເປັນໄອອອນຂອງທາດປະສມົ ຊະນດິ ຕ່າງໆທີ ່ພບົ ກ່ ຸມທ ີ1 ກ່ ຸມທ ີ2 ທາດປະສມົ ຢ່ າງງ່າຍໆ ແລະ ເປັນປະໂຫຍດຕ ່ພດື ທາດປະສມົ ຮູບຂອງໄອອອນທີ ່ພດື ໃຊໄ້ດ້ 1. ໄນໂຕຣເຈນ: ອົງຄ ະທ າດ ເຊັ ່ ນ : ໂປ ຣ ຕີນ , ອ າ ຊດິນວິຄລອິກິ ແລະ ອາມໂິນຊູກາ 1. ເກອືແອມໂມນຽມ 2. ເກອືໄນໄຕຣ 3. ເກອືໄນເຕຣຕ NH4 + NO2 − NO3 − 2. ຟອສຟ ຣສັ : 1. ເກອືຟອສເຟຕຂອງແຄລຂອງ H2PO4 − ປະລມິ ານສ່ວນໃຫຍ່ພດື ໄດມ້ າຈາກແຫ່ ງທີ ່ ເອີ ້ນ ວ່າອະນຊິວີດັຖຸ ກ່ ຸມຂອງມະຫາທາດມູນ ໂພແທສຊຽມ ແຄລຊຽມ ແມກນຊີຽມ ປະລມິ ານສ່ວນໃຫຍ່ພດື ໄດມ້ າຈາກແຫ່ ງທີ ່ ເອີ ້ນ ວ່າອະນຊິວີດັຖຸ ຟອສຟ ຣສັ ມາດ ໄນໂຕຣເຈນ ກ່ ຸມຂອງຈລຸ ະທາດປະລມິ ານ ສ່ວນໃຫຍ່ພດືໄດມ້ າຈາກແຫ່ ງທີ ່ ວ່າອະນນິຊວີດັຖຸ ເຫ ກັ , ແມງການສິ ສງັກະສ,ີທອງ ໂບຣອນ, ໂມດບິນາ ຄ ຣນີ

- ພວກທາອດິເປັນອະນງົຄະທາດເຊັ ່ນ: ແຮ່ ອາພາໄທ ແລະ ທາດປະສມົ ຟອສເຟຕ ທີ ່ ມີແຄລຊຽມ, ເຫ ັກ ຫ ືອາລູມີນຽມ ເປັນອງົປະກອບຊບັຊອ້ນ. - ພວກທສີ ອງເປັນທາດອງົຄະທາດເຊັ ່ ນ: ໄຟຕນີ ແລະ ອາຊດິນວິຄລອີກິ . ແຄລຊຽມ 2 . ໂ ພ ແ ທ ສ ຊ ຽ ມ ຫ ື ແມກນຊິຽມ HPO4 2− 3. ໂພແທສຊຽມ: ແຮ່ ເຊັ ່ ນ: ແຮ່ ແຟລສະປາຕ ແລະ ແຮ່ ໄມກາ 1. ໂພແທສຊຽມທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້ 2. ໂພແທສຊຽມໄອອອນໃນ ທາດລະລາຍຂອງດິນມັກ ແຕກຕວົຈາກເກອືຊງັເຟຕ, ຄ ໄຣດ໌ຫ ືຄາຣບ໌ ເນຕ K + 4. ແຄລຊຽມ: ແຮ່ ເຊັ ່ ນ: ແຮ່ ແຄງໄຊ, ແຮ່ ໂດໂລໄມ ແລະ ແຮ່ ແຟລສະປາຕ 1. ແຄລຊຽມທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້ 2. ແຄລຊຽມໄອອອນໃນທາດ ລະລາຍຂອງດນິມກັ ແຕກຕວົ ຈາກເກອືຊງັເຟຕ, ຄໄ ຣດ໌ຫ ື ໄບຄາຣບ໌ ເນຕ Ca2+ 5. ແມກນຊິຽມ: ແຮ່ເຊັ ່ນ: ແຮ່ ໄມກາ, ແຮ່ ໂດໂລໄມ ແລະ ແຮ່ດນິໜຽວຊະນດິ Montmorillonite 1. ແມກນຊິຽມທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້ 2. ແມກນຊິ ຽມໄອອອນໃນທາດ ລະລາຍຂອງດນິມກັ ແຕກຕວົ ຈາກເກອືຊງັເຟຕ, ຄໄ ຣດ໌ຫ ື ໄບຄາຣບ໌ ເນຕ Mg2+ 6. ມາດ: - ພວກທາອິດເປັນແຮ່ ເຊັ ່ ນ: ແຮ່ ຢິບຊ າ (ຫນີກາວ) ແລະ ໄພໄຣ - ພວກທສີອງເປັນອງົຄະທາດເຊັ ່ນ: ໂປຣ ຕນີ ເກອືຊລັ ໄຟດ໌ແລະ ຊລັ ເຟຕຂອງ ແຄລຊຽມ, ແມກນຊິ ຽມ ແລະ ໂພແທສຊຽມ ເປັນຕົນ້. SO4 2− 7. ເຫ ກັ : ແຮ່ ເຊັ ່ນ: ແຮ່ ຮມີ າໄທ ແລະ ແຮ່ ແມກນິ ໄທ ອງົຄະທາດທີ ່ ຈບັ ເຫ ກັ ໄວເ້ປັນເຫ ກັ ຄເີລຕ ເຫ ກັ ທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້ແລະ ທີ ່ ຢ່ ູ ໃນທາດລະລາຍດນິ Fe2+ Fe3+ 8. ແມງການສິ: ແຮ່ ເຊັ ່ ນ: ແຮ່ ໄພໂຣລໄູ ຊອົງຄະທາດທີ ່ ຈບັແມງການສີໄວເ້ປັນແມງການສິຄເີລຕ ແມງການສິທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້ແລະ ທີ ່ຢ່ ູໃນທາດລະລາຍດນິ Mn2+ 9. ທອງ: 1. ທອງທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້ແລະ ຢ່ ູ

ແຮ່ເຊັ ່ນ: ແຮ່ຄາລໂຄໄພໂຣ ໃນທາດລະລາຍດນິ 2. ເກອື ຊລັ ເຟຕ, ຊລັໄຟດ໌ຫ ືຄ ໄຣດຂ໌ ອງທອງ Cu2+ 10. ສງັກະສ:ີ ແຮ່ ເຊັ ່ນ: ສະຟາເລໄີຣອງົຄະທາດທີ ່ ຈບັ ສງັກະສໄີປເປັນສງັກະສຄີເີລຕ 1. ສງັກະສທີ ີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້ແລະ ໄອອອນໃນທາດລະລາຍຂອງ ດນິ 2. ສງັກະສໄີຮດຣອກໄຊດ,໌ ເກອື ທີ ່ລະລາຍນ ້າງ່າຍຂອງສງັກະສ.ີ Zn2+ 11. ໂບຣອນ: ແຮ່ເຊັ ່ນ: ແຮ່ທວົມາລນີ ເກອືໂບເຣຕ BO3 3− 12. ໂມລບິດນີາ : ແຮ່ເຊັ ່ນ: ໂມດບິດໄີນ ເກອືໂມດບິເດຕ MoO4 2− 13. ຄ ຣນີ : ແຮ່ເຊັ ່ນ: ແຮ່ເຮໄລ ເກອືຄ ໄຣດຕ໌່າງໆ Cl− ຂ. ໜາ້ທີ ່ຂອງທາດມນູ ອາຫານໃນພດື ຂ.1 ທາດມນູ ຄາບອນໄຣໂດຣເຈນ ແລະ ອອກຊເີຈນ , ທາດມູນຄາບອນ, ໄຣໂດຣເຈນ ແລະ ອອກຊເີຈນທງັ 3 ທາດເປັນອງົປະກອບຕົນ້ ຕ ແລະ ເປັນ ອງົປະກອບ ສ່ວນໃຫຍ່ຂອງທາດປະສມົ ອງົຄະທາດຂອງພດຶ ເຊັ ່ນ: ທາດປະສມົ ຄາໂບໄຣເດຣຕ ແລະ ໂປຣ ຕນີ ເປັນຕົນ້ ເພື ່ ອຕອ້ ງ ການທງັ 3 ທາດມູນດັ ່ງກ່າວນີ ້ ເປັນວດັ ຖຸດບິໃນຂະບວນການສງັເຄາະແສງ ແລະ ເຮດັໃຫໄ້ດທ້ າດປະສມົ ອງົຄະທາດ ທີ ່ມໂີຄງສາ້ງງ່າຍໆ ເຊັ ່ນ: ນ ້າຕານກລູໂຄສ (Glucose) ເຊິ ່ ງພດຶຈະໃຊ້ ເປັນພື ້ນຖານຕ ່ໄປສ າລບັ ການສາ້ງທາດປະສມົ ອງົຄະທາດຊະນດິອື ່ ນໆ ທີ ່ ມໂີຄງສາ້ງ ແລະ ອງົປະກອບ ແຕກຕ່າງກນັໄປເຊັ ່ນ: ໂປຣຕນີ. ຂ.2 ທາດມນູ ໄນໂຕຣເຈນ ໄນໂຕຣເຈນເປັນອງົປະກອບທີ ່ ສ າຄນັຂອງທາດປະສມົ ຫ າຍຊະນດິໃນພດຶ ເຊັ ່ນ: ໂປຣຕນີ , ຄຣ ໂຣຟິລ, ອາຊດິ ນວິຄລອິກີ ແລະ ວຕິ າມນິ ເປັນຕົນ້. ເມື ່ອພດຶໄດຮ້ ບັທາດໄນໂຕຣເຈນ ໃນປະລມິ ານທີ ່ ເໝ າະສມົ ແລວ້ ພດຶ ຈະມກີ ານ ເຕີບໃຫຍ່ ດມີ ຄີວາມແຂງແຮງ, ໂດຍສະເພາະໃນພດື ຈະມຂີ ະໝາດໃຫຍ່ ຂື ້ນ ແລະ ມີສີຂຽວເຂັມ້ ໂດຍສະເພາະພຶດ ສວນຄວົ ທີ ່ ໃຊໃ້ບ, ລ າຕົນ້ ແລະ ຫົວເປັນອາຫານ, ພືດທີ ່ ໃຫ້ ນ ້າຕານເຊັ ່ນ: ອອ້ ຍ ແລະ ຫວົ ຜກັ ກາດຫວານເມື ່ອໄດ້ຮບັໄນໂຕຣເຈນເປັນປະລມິ ານທີ ່ ບ ່ ສູງເກນີໄປຈະ ເຮດັໃຫເ້ປີເຊນັ ນ ້າຕານໃນພດຶສູງ ພດຶທີ ່ ໃຫເ້ສັນ້ ໃຍເຊັ ່ນ: ຝ້າຍ, ປ່ ານ ແລະ ປ ບາງຄັ ້ງຖາ້ໄດຮ້ ບັ ໄນຣ ໂຕຣ ໌ ເຈນໃນປະລມິ ານທີ ່ສູງຫ າຍເກນີພ ຈະເຮດັໃຫຄຸ້ນນະພາບຂອງເສັນ້ ໃຍພດຶບ ່ ດີຈາກບນັຫາດັ ່ງກ່າວຈະເຫນັ ວ່າໄນຣໂ໌ຕຣເຈນມຄີວາມສ າຄນັຫ າຍຕ ່ ຜນົ ຜະລດິ ແລະ ຄຸນນະພາບຂອງພດຶ , ຊື ່ ງພດຶຕອ້ງການໄນຣໂ໌ຕຣ ເຈນເປັນປະລມິ ານຫ າຍລອງລງົມາຈາກຄາບອນ, ໂຣໂດຣເຈນ ແລະ ອອກຊເີຈນ.

ຂ.3 ທາດມນູ ຟອສຟ ຣສັ ຟອສຟ ຮສັ ເປັນທາດມູນທີ ່ ເປັນອງົປະກອບ ຫ ືສະສມົ ຢ່ ູໃນພດຶ ເປັນປະລມິ ານທີ ່ ໝອ້ ຍກວ່າ ທາດມູນໄນຣໂ໌ ຕຣເຈນ, ໂພແທສຊຽມ ແລະ ແຄລຊຽມ, ແຕ່ ສູງກວ່າທາດມູນແມກນຊິ ຽມ ແລະ ມາດ ທາດປະສງົອງົຄະທາດຂອງພດຶ ຫ າຍຊະນດິ ມຟີ ອສຟ ຮສັ ເປັນອງົປະກອບຢ່ ູນ າ ຊື ່ ງກ່າວສະຫຸ ບພ ເປັນ ຕວົຢ່ າງໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ : 1. ໄຟດນິ (phydin) ສ່ ວນໃຫຍ່ຈະສະສມົ ຢ່ ູໃນເມດັພດຶ ເຊິ ່ ງຈະເປັນແຫ່ ງສະສມົ ຟອສຟ ຮສັ ໃຫ້ ພດຶໄດໃ້ຊກ້ ານແຕກງອກເປັນເບຍ້ອ່ອນ. 2. ຟອສໂຟໄລປິດ (Phospholipids) ເປັນທາດປະສມົ ອງົຄະທາດທີ ່ ເປັນອງົປະກອບຂອງເຊລ ພດຶ 3. ນວິຄລໂິອໂປຣຕນິ (Nucleoprotcin) ກ່ ຽວກບັການສາ້ງອງົປະກອບຕ່າງໆ ຂອງເຊລພດຶ ເຊັ ່ນ: ການແບ່ງເຊລ ແລະ ການຖ່າຍທອດລກັ ສະນະທາງກາ ມະພນັ . 4. ເປັນອງົປະກອບສ າຄນັຂອງເອນໄຊຫ າຍຊະນດິ. ຄວາມສ າພນັອື ່ນໆ ຂອງຟອສຟ ຮສັຄ:ື ສົ ່ງເສມີ ການຈະເລນີເຕບີໃຫຍ່ຂອງຮາກຝ່ ອຍ ແລະ ຮາກແໝງ ໃນໄລຍະຕົນ້ຂອງການເຕບີໃຫຍ່ , ຊ່ວຍໃຫທ້ າດໂພແຫສຊຽມເຂົ ້າມາໃຊປ້ ະໂຫຍດ ໄດຫ້ າຍຂື ້ນຊ່ວຍໃນ ການອອກດອກ ແລະ ສາ້ງເມດັພດຶໃຫແ້ກ່ ໄວຂື ້ນ. ເຮດັໃຫຜ້ ນົຜະລດິ ຂອງພດຶມຄີຸນນະພາບດຂີ ື ້ນ ແລະ ຊ່ວຍເຮດັໃຫພ້ ດຶແຂງແຮງມຄີວາມຕາ້ນທານໂລກ ແລະ ແມງໄມ.້ ຂ.4. ທາດມນູ ໂພແທສຊຽມ ໂພແທສຊຽມ ບ ່ໄດເ້ປັນອງົປະກອບຢ່ ູໃນໂຄງສາ້ງຂອງທາດປະສມົ ອງົຄະທາດຂອງພດຶຄືກບັໄນ ໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຮສັ ແລະ ອກີ ຫ າຍໆ ທາດ ແຕ່ມນັ ກ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການທ າງານຂອງຂະບວນການທາງ ດາ້ນສະລລີະວທິ ະຍາຕ ່ໄປນີ ້ : 1. ຈາ ເປັນສ າລບັຂະບວນການສງັເຄາະແສງ, ການເຄື ່ອນຍາ້ຍນ ້າຕານພາຍໃນພດຶ ແລະ ຂະບວນ ການສງັເຄາະໂປຣຕນິ. 2. ຄວບຄຸມກດິຈະກາ ຂອງທາດມູນອາຫານ, ພດືຫ າຍຊະນດິໃຫດ້ າເນນີໄປໄດດ້ ໃີນພດຶ ແລະ ຍງັ ເປັນຕວົ ສ າຄນັ ທີ ່ຊ່ວຍກະຕຸນ້ການທ າງານຂອງ ເອນໄຊຫ າຍຊະນດິໃນພດຶ . 3. ຊ່ວຍແກຄ້ວາມເປັນອາຊດິ ຂອງອາຊດິອງົຄະທາດຫ າຍຊະນດິທີ ່ ເກດີຂື ້ນໃນພດຶ . 4. ສົ ່ງເສມີ ການເຕບີໃຫຍ່ຂອງຮາກ, ໃບ ແລະ ການສາ້ງເນື ້ອໄມທ້ ີ ່ ແຂງຂອງລ າຕົນ້. 5. ຈາ ເປັນສ າລບັການສາ້ງເນື ້ອຂອງໝາກໄມໃ້ຫຄຸ້ນນະພາບດ,ີ ຊ່ວຍໃຫໃ້ຍຢາສູບໄຫມໄ້ຟດຂີ ື ້ນ ແລະ ເຮດັ ໃຫພ້ ດືໃຫຫ້ ວົມຫີ ວົທີ ່ສມົ ບູນ. 6. ຊ່ວຍໃຫພ້ ດຶມຄີວາມຕາ້ນທານຕ ່ໂລກ ແລະ ແມງໄມເ້ພິ ່ມຫ າຍຂື ້ນ. ຂ.5 ທາດມນູ ແຄລຊຽມ ເຮັດໝ້າທິ ່ ເຊື ່ ອມຜະໜັງເຊລຂອງພຶດໃຫຕ້ ິດຕ ່ ກັນ, ຈ າເປັນສ າລັບການແບ່ ງເຊລ (Cell division), ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງເຊລ (cell elengation) ໂດຍສະເພາະສ່ ວນປາຍຂອງຍອດ ແລະ ຮາກອ່ອນ ກ່ ຽວຂອ້ງກບັການແຕກງອກ, ການເຕບີໃຫຍ່ຂອງລະອອງເກສອນຜູ້(Pollen) ຊ່ວຍແກພ້ ດິທີ ່ ເກດີຈາກພວກອາຊດິອງົຄະທາດ ແລະ ຊ່ ວຍການດູດດງືໄນໂຕຣເຈນ ມາໃຊຈ້ າກດນິ ນອກນັນ້ ກ ່ ແມ່ ນ ການຊ່ວຍກະຕຸນ້ການທ າງານຂອງເອນໄຊບາງ ຊະນດິໃນພດຶ .

ຂ.6 ທາດມນູ ແມກນຊິຽມ ທາດມູນແມກນຊິຽມ ເປັນອງົປະກອບຂອງທາດປະສມົ ບາງຢ່ າງ ແລະ ເປັນຕວົຊ່ວຍກະຕຸນ້ ໃຫ້ ຂະບວນການ ເມຕາບ ລສິບາງຢ່ າງໃນພດຶດ າເນນີໄປດວ້ຍດີເປັນອງົປະກອບຂອງເມດັຄລ ໂຣຟິລມເີຖງິ 2.7 % ຈາເປັນໃນຂະບວນ ການສງັເຄາະແສງ ແລະ ຂະບວນການໃຊຫ້ າຍໃຈ ຊ່ວຍການຕຸນ້ທາງານຂອງເອນ ໄຊຫ າຍຊະນດິ ໂດຍສະເພາະໃນ ຂະບວນການໃຊໃ້ນການສາ້ງນ ້າມນັ (oil) ໃນພດຶ . ຂ.7. ທາດມນູ ມາດ ສະສມົໃນພດຶໃຕຮຸ້ບຮ່າງທາດປະສງົອງົຄະທາດຫ າຍຊະນດິເຊັ ່ນ: ໂປຣຕນິ, ວຕິ າມນິບີ1 ທາດ, ທີ ່ລະເຫຍີໄດໃ້ນຫວົກະທຽມ, ກະລ ່າປີແລະ ອື ່ນໆ ມຜີນົທາງອອ້ມຕ ່ຂະບວນການສງັເຄາະຄລ ໂຣຟິລໃນ ພດຶ , ການແບ່ງເຊລພດຶ , ການເພິ ່ມປະລມິ ານນ ້າມນັ ໃນພດຶ ແລະ ສົ ່ງເສມີ ການເຕບີໃຫຍ່ ຂອງລະບບົ ຮາກ ພດຶ . ຂ.6 ທາດມນູ ເຫ ກັ ທາດມູນເຫ ກັ ເປັນອງົປະກອບທີ ່ ສ າຄນັທາດໝື ່ ງຂອງຄລໂ ຣຟິລ, ເຊິ ່ ງພດຶຈະຂາດບ ່ໄດເ້ພາະມນັ ກ່ ຽວຂອ້ງກບັ ຂະບວນການທາງດາ້ນການສະລລິະວທິ ະຍາຂອງພດຶດັ ່ງນີ ້ : 1. ຈາ ເປັນໃນລະບບົການທ າງານຂອງເອນໄຊຫ າຍຊະນດິເຊິ ່ ງຈະຂາດເຫ ກັ ບ ່ໄດ.້ 2. ເປັນທາດຈາ ເປັນໃນການສງັເຄາະໂປຣຕນິທີ ່ຢ່ ູໃນສ່ວນຂອງຄລໂ ຣພລາສ. 3. ກ່ ຽວຂອ້ງຢ່ ູກບັຂະບວນການສງັເຄາະແສງ ແລະ ຂະບວນການຫາຍໃຈຂອງພດຶ . 4. ຊ່ວຍໃນການດູດທາດອາຫານອື ່ນໆ ຂອງພດຶ . ຂ.9 ທາດມນູ ແມງການສີ ມບີດົບາດຕ ່ພດຶືໃນຫ າຍໆ ດາ້ນຄາ້ຍຄກືບັ ເຫລກັ ມດີ ັ ່ງນີ ້ ໊ : 1. ເປັນອງົປະກອບຂອງຄລໂ ຮລາສ ແລະ ມບີດົບາດສ າຄນັ ໃນຂະບວນການສງັເຄາະແສງ. 2. ເປັນຕວົກະຕຸນ້ການທ າງານຂອງເອນໄຊຫ າຍຊະນດິ. 3. ມບີດົບາດ ຫ ືກ່ ຽວຂອ້ງຢ່ ູກບັຂະບວນການໄນເຕຣຕຣດີກັ ຊນັ ເຊິ ່ ງມຜີນົຕ ່ ຂະບວນການສງັ ເຄາະໂປຣຕນິຂອງພດຶ . ຂ.10 ທາດມນູ ສງັກະສ ີ - ໜາ້ທີ ່ຂອງທາດມູນສງັກະສທີ ີ ່ມຜີນົຕ ່ການຈະເລນີເຕບີໃຫຍ່ຂອງພດຶພ ກ່າວໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ ໊ : 1. ມຄີວາມສ າຄນັຕ ່ການທ າງານຂອງລະບບົ ເອນໄຊຫ າຍຊະນດິ, ໂດຍຈະເປັນຕວົກະຕຸນ້ ຫ ື ຕວົ ເຊື ່ອມ ໃຫເ້ອນໄຊທ າງານໄດຢ້່ າງເຕມັ ທີ ່ . 2. ກ່ ຽວຂອ້ງກບັຂະບວນການສງັເຄາະທາດທີ ່ກ່ ຽວຂອ້ງຢ່ ູກບັການຂະຫຍາຍຕວົຂອງເຊລພດຶ . 3. ຈາ ເປັນສ າລບັຂະບວນການເມຕາໂບລສິຂອງໄມໂຕຣເຈນໃນພດຶ . 4. ມຜີນົຕ ່ຂະບວນການສາ້ງ ຄລໂ ຮຟິລ ແລະ ກ່ ຽວຂອ້ງຢ່ ູກບັການສາ້ງແປງ້ໃນພດຶ . ຂ.11 ທາດມນູ ທອງ ເປັນທາດມູນອາຫານທີ ່ ພດຶ ດູດດງືໄປໃຊເ້ປັນປະລມິ ານຂອ້ ນຂາ້ງໝອ້ ຍ ເມື ່ອປຽບ ທຽບກບັ ທາດມູນເຫ ກັ , ແມງກະນສີ ແລະ ສງັກະສີໜາ້ທີ ່ ຂອງທອງທີ ່ມຕີ ່ການຈະເລນີ ເຕບີໃຫຍ່ ຂອງພດຶ ສາມາດ ກ່າວໄດຄ້:ື

1. ກ່ ຽວກບັຂະບວນການສາ້ງ ຄລໂ ຮຟິລ ໂດຍຊ່ ວຍໃຫມ້ ໂີມເລກຸນຂອງກລ ໂຮຟິລ ເພິ ່ມຫ າຍ ຂື ້ນ ແລະ ຍງັເປັນທາດມູນທີ ່ ຊ່ວຍປອ້ ງກນັການຖກືທ າຫ າຍ ຂອງຄລ ໂຮຟິລ ອນັມຜີນົ ເຮດັ ໃຫພ້ ດຶມອີາຍຸຍນືຍາວຂື ້ນ. 2. ກ່ ຽວຂອ້ງກບັຂະບວນການສງັເຄາະແສງ. 3. ມບີດົບາດຢ່ ູໃນຂະບວນການເມຕາໂບລສິຂອງໂປຣຕນິ ແລະ ຄາໂບໄນເດຮຕ 4. ເປັນອງົປະກອບຊ່ວຍກະຕຸນ້ການທ າງານຂອງລະບບົ ເອນໄຊຫ າຍຊະນດິ. ຂ.12 ທາດມນູ ໂບຣອນ ຄວາມສ າຄນັ ຂອງທາດມູນໂບຣອນຕ ່ ການຈະເລີນເຕີບໃຫຍ່ ຂອງພດຶໄດມ້ ກີ ານສກື ສາ ຊື ່ ງພ ສະຫຸ ບໄດດ້ ັ ່ງນີ ້ : 1. ເປັນທາດມູນທີ ່ຊ່ວຍໃຫຜ້ ະໜງັເຊລ ຂອງພດຶມຄີວາມທນົຖາວອນ ແລະ ຈາ ເປັນໃນການແບ່ງ ເຊລ. 2. ຈາ ເປັນສ າລບັຂະບວນການແຕກງອກ ແລະ ເຕບີໃຫຍ່ຂອງຝ່ ຸນລະອອງເກສອນໂຕຜູ.້ 3. ຊ່ວຍເຮດັໃຫຂ້ ະບວນການເຄື ່ອນຍາ້ຍແປງ້ ແລະ ນ ້າຕານໃນພດຶ ເປັນໄປໄດດ້ຂີ ື ້ນ. 4. ຊ່ວຍເຮດັໃຫພ້ ດຶດູດດງຶເອາົທາດມູນ ແຄລຊຽມ ແລະ ໄນໂຕຣເຈນຈາກດນິມາໃຊໄ້ດດ້ຂີ ື ້ນ. 5. ກ່ ຽວຂອ້ງກບັການດູດ, ດງຶ, ຄາຍນ ້າ ແລະ ຂະບວນການສງັເຄາະແສງ. ຂ.13 ທາດມນູ ໂມລບິດນີາ ປະລມິ ານຂອງທາດໂມລບິດນີາ ທີ ່ສະສມົ ຢ່ ູໃນພດຶ ໂດຍປົກກະຕຈິະມຄີ່າໝອ້ຍຫ າຍ ຄວາມ ສ າຄນັ ຫ ືໜາ້ທີ ່ຕ ່ການຈະເລນີເຕບີໃຫຍ່ຂອງພດຶກ່າວໄດຄ້:ື 1. ເປັນອງົປະກອບຂອງເອນໄຊທີ ່ກ່ ຽວຂອ້ງຢ່ ູກບັຂະບວນການຈ່ອງແກ໊ສໄນໂຕຣເຈນຈາກ ອາກາດ, ໃນດນິໂດຍຈລຸ ນິຊທີ ີ ່ ຢ່ ູໃນຮາກພດຶກະຕຸນ້ໝາກຖົ ່ ວ, ເປັນຜນົ ເຮດັໃຫພ້ ດຶໄດຮ້ບັທາດ ມູນໄນໂຕຣເຈນເພິ ່ມຫ າຍຂື ້ນ. 2. ກ່ ຽວຂອ້ງຢ່ ູກບັຂະບວນການ ຣດີກັ ຊນັຂອງໄນເຕຣຕ, ຊື ່ ງມຜີນົຕ ່ ເນື ່ອງກບັຂະບວນການສງັ ເຄາະໂປຣຕນິຂອງພດຶ . 3. ຈາ ເປັນສ າລບັຂະບວນການສາ້ງຄລ ໂຣຟິລຂອງພດື. ຂ.14 ທາດມນູ ຄຣ ນີ ທາດນີພ້ ດຶຕອ້ງການຕ ່າຫ າຍ ເພື ່ອໃຊເ້ຂົ ້າໃນຂະບວນການເມຕາໂບລສິ ໜາ້ທີ ່ ຂອງຄລ ຣນິໃນພດຶ ເທົ ່າທີ ່ໄດຖ້ ຶກ ພສິູດ ແລະ ຍອມຮບັ ກນັໃນປະຈບຸ ນັ ຄ:ືຈ າເປັນສ າລບັ ຂະບວນການສງັເຄາະແສງ ແລະ ຊ່ວຍໃຫພ້ ດຶແກ່ ໄວຂື ້ນ. ໃນດນິ ແລະ ພດຶ ແຕ່ ລະຊະນດິຈະມທີ າດມູນອາຫານດຽວກນັນີ ້ສະສມົ ຫ ືເປັນອງົປະກອບຢ່ ູ ໃນປະລມິ ານ ແຕກຕ່າງກນັໄປໃນແຕ່ ລະກ ລະນຂີອງດນິກ ເນື ່ອງມາຈາກດນິຈະມວີດັຖຸຕົນ້ກ າເນດີທີ ່ ແຕກ ຕ່າງກນັການປຽບທຽບທາງປະລມິ ານທາດມູນອາຫານພດຶທງັ 13 ທາດມູນໃນດນິ ແລະ ພດຶ ຈະເຫນັໄດ້ ໃນຕາຕະລາງ 2 .

ຕາຕະລາງ 2 ປະລມິ ານທາດມູນອາຫານທີ ່ພບົ ໃນດນິ ແລະ ໃນພດຶ . ຊະນດິທາດມູນອາຫານ ປະລມິ ານທາດມູນອາຫານ (%ໂດຍນ ້າໝກັ ແຫງ້) ໃນດນິ ໃນພດຶ ໄນໂຕຣເຈນ (N) ຟອສຟ ຣສັ (P) ໂພແທສຊຽມ (K) ແຄລຊຽມ (Ca) ແມກນຊີຽມ (Mg) ມາດ (s) ເຫລກັ (Fe) ແມງການສີ (Mn) ສງັກະສີ (Zn) ທອງ (Cu) ໂບຣອນ (B) ໂມລບິດນີາ (Mo) ຄລ ຣນິ (Cl) 0,03 – 0,3 0,01 – 0,1 0,2 – 0,3 0,2 – 1,5 0,1 – 1,0 0,01 – 0,1 0,5 – 4,0 0,02 – 0,4 0,001 – 0,03 0,0005 – 0,01 0,0005 – 0,01 0,00005 – 0,0005 0,005 - 0,1 0,5 - 5,0 0,1 – 0,5 0,5 – 5,0 0,05 – 5,0 0,1 – 1,0 0,05 – 0,5 0,005 – 0,1 0,002 – 0,02 0,001 – 0,01 0,0002 – 0,002 0,0002 – 0,01 0,00002 – 0,001 0,02 – 1,0 ຄ. ອາການຜດິປົກກະຕຂິອງພດືເມື ່ອຂາດທາດມນູ ອາຫານ ບ ່ວ່າຄນົ , ສດັ ຫ ືພດຶຖາ້ໄດຮ້ ບັອາຫານບ ່ພຽງພ ຈະມກີ ານຈະເລນີເຕບີໃຫຍ່ບ ່ສມົ ບູນ ແລະ ຖາ້ ຂາດອາຫານຢ່ າງຮຸນແຮງ ກ ຈະສະແດງອາການຜດິປົກກະຕອິອກມາໃຫເ້ຫນັ ໃນຂັນ້ທ າອດິຜູວ້ ນິດິໄສຈະ ຕອ້ງໝັນ້ ໃຈເສຍກ່ ອນ ວ່າ ອາການຜດິ ປົກກະຕນິ ັນ້ ມສີ າເຫດເນື ່ອງມາຈາກຫຍງັເຊັ ່ ນ: ການເຂົ ້າທ າລາຍ ຂອງເຊື ້ອໂລກ, ແມງໄມສ້ ດັ ຕູພດຶ ຫ ືສະພາບແວດລອ້ ມອື ່ ນໆ ທີ ່ ຢ່ ູຮອບຕວົ ພດຶ ນັນ້ ຫ ືເນື ່ອງຈາກການ ຂາດທາດມູນອາຫານພດື , ເພາະບາງຄັ ້ງອາດຈະມີລກັ ສະນະຂອງອາການທີ ່ ໃກຄ້ ຽງກນັ ໃນຂັນ້ ຕ ່ ໄປຈື ່ ງ ພຈິ າລະນາວ່າພດຶ ຂາດທາດມູນອາຫານຊະນດິໃດ, ຕ ່ ກບັ ບນັ ຫາ ນີ ້ຕອ້ ງໄດອ້ າໃສປະສບົ ການ ແລະ ມີ ຄວາມຄຸນ້ເຄຍີດກີບັອາການຜດິປົກກະຕຕິ່າງໆຂອງພດຶ . ລກັ ສະນະອາກາດຜດິປົກກະຕທິ ີ ່ມພີດຶສະແດງອອກມາໃຫເ້ຫນັ ເມື ່ອຂາດອາຫານຊະນດິຕ່າງໆ ພ ກ່າວສະຫູ ບ ໄດດ້ ັ ່ງສະແດງໄວເ້ປັນຕາຕະລາງ (3). ຕາຕະລາງ 3 ລກັ ສະນະອາການຜດິປົກກະຕຂິອງພດຶ ເມື ່ອຂາດທາດມູນອາຫານ. ທາດມນູ ບລ ເິວນຂອງພດຶທີ ່ສະແດງ ອາການ ລກັສະນະອາການ - ກ່ ຸມທາດມູນທີ ່ ເຄື ່ ອນ ຍາ້ຍໄດ້ ພາຍໃນພດຶ - ໄນໂຕຣເຈນ ໃບລ່ ຸມຂອງຕົນ້(ໃບມອີາຍຸຫ າຍ ໄລຍະທ າອດິ ມສີ ເີຫ ອື ງປົນສສີ ົມ້ ,

ຫ ືໃບແກ່) ຂາດຮຸນແຮງຫ າຍຂື ້ນປາຍໃບ ແລະ ຂອບໃຈຈະແຫງ້. - ຟອສຟ ຣສັ ໃບລ່ ຸມ ແລະ ລ າຕົນ້ ສແີດງອມົ ສມີ່ວງ - ໂພແທສຊຽມ ໃບລ່ ຸມ ໄລຍະທ າອີດມສີ ີເຫ ືອງ, ຫ ັງຈາກ ນັນ້ ຈະປ່ ຽນເປັນສີນ ້າຕານໄຫມ້ ໂດຍເລີມ້ ຈາກປາຍໃບລູກລາມເຂົ ້າ ສ່ ູກາງ ໃບ - ແມກນຊີຽມ ໃບລ່ ຸມ ເນື ້ອເຍື ່ອລະຫວ່າງເສັນ້ ໃຍຈະເປັນ ສີເຫ ືອງແຕ່ ເສັນ້ ໃຍຍັງມີສີຂຽວ ປົກກະຕິ - ໂມລບິດານາ ໃບລ່ ຸມ ສເີຫ ອື ງ, ບາງຄັ ້ງຈະເກດີເປັນຈດຸ ສີ ນ ້າຕານໄຫມ້ ກ່ ຸມຂອງທາດມນູ ທີ ່ ເຄື ່ອນບ ່ ໄດ້ - ແຄລຊຽມ ໃບເທງິຂອງລ າຕົນ້ (ໃບມອີ າຍຸ ນອ້ຍ ຫ ືໃບອ່ອນ) ສເີຫ ອືງ, ບາງຄັ ້ງຈະມຈີດຸ ສນີ ້າຕານ ເກດີຂື ້ນ, ໃບອາດຈະມວ້ ນງ ແລະ ຍອດກດູ . - ມາດ ໃບເທງິ ຫ ືຍອດ ສເີຫ ອືງ ຫ ືສຂີຽວອ່ອນ - ເຫລກັ ໃບອ່ອນທີ ່ຍງັບ ່ທນັໃຫຍ່ເຕມັ ທີ ່ ເນື ້ອເຍື ່ອລະຫວ່າງເສັນ້ ໃຍຈະເປັນ ສີເຫ ອືງແຕ່ ເສັນ້ ໃຍຍງັເປັນສຂີ ຽວ ປົກກະຕິ - ແມງການສີ ໃບອ່ອນທີ ່ ໃຫຍ່ເຕມັ ທີ ່ ເນື ້ອເຍື ່ອລະຫວ່າງເສັນ້ ໃຍຈະເປັນ ສີເຫ ອືງແຕ່ ເສັນ້ ໃຍຍງັເປັນສຂີ ຽວ ປົກກະຕ.ິ - ສງັກະສີ ໃບເທງີ ເນື ້ອເຍື ່ອລະຫວ່າງເສັນ້ ໃຍຈະເປັນ ສີເຫ ອືງ ຫ ືສຂີຽວຊດິ ເສັນ້ ໃຍຍງັ ເປັນສຂີ ຽວປົກກະຕໃິບທີ ່ ສະແດງ ອາການ ຈະມຂີ ະໝາດນອ້ ຍກວ່ າ ປົກກະຕ.ິ - ທອງ ໃບເທງີ ພດຶພວກທນັຍາພດຶ , ປາຍໃບຈະມີ ສີຂາວຊີດ, ໝ າກເຫ ັ ່ ນ ແລະ ຢາສູບ, ໃບຈະມສີຂີຽວເຂັມ້ ແລະ ສເີຫ ອືງເປັນຈ ້າ. - ໂບຣອນ ໃບເທງິ ໃບຫຍ ້ແລະ ໜາຜິດປົກກະຕິ ແລະ ກອບ(ແຕກງ່າຍ) ໝາກຈະ ເກດີເປັນຈດຸ ສນີ ້າຕານ ຫ ືສດີ າ.

2. ທ າມະຊາດ ແລະ ຄຸນລກັສະນະຂອງມະຫາທາດມນູ ໃນດນິ ທາດມູນອາຫານທີ ່ຖກືຈດັຢ່ ູໃນກ່ ຸມມະຫາທາດມູນໃນດນິມດີ ັ ່ງນີ ້ : ທາດມູນໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣສັ , ໂພແທສຊຽມ, ແຄລຊຽມ, ແມກນຊິຽມ ແລະ ມາດ. ທາດເຫ ົ ່າ ນີພ້ ດື ໄດຮ້ ບັມາຈາກດນິຍກົ ເວັນ້ທາດມູນໄນໂຕຣເຈນ ຊຶ ່ ງໄດຈ້າກຫນີ ແລະ ແຮ່ທີ ່ມທີ າດມູນຕ່າງໆເຫ ົ ່ານີ ້ ເປັນອງົປະກອບຢ່ ູ. ກ. ທາດມນູ ໄນໂຕຣເຈນໃນດນິ 1. ໄນໂຕຣເຈນໃນດນິແບ່ງອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ:ືໄນໂຕຣເຈນໃນຮູບຮ່າງທາດອງົຄະທາດມີ ປະມານ 98% ແຕ່ພດືຈະໄດຮ້ບັໂດຍກງົໂລດບ ່ໄດຈ້ ະຕອ້ງຖກື ປ່ ຽນໃຫຢ້່ ູໃນຮູບແອມໂມນຽມໄອອອນ (NH4 +) ແລະ ໄນເຕຣຕໄອອອນ (NO3 −) ສາກ່ອນ. 2. ໄນໂຕຣເຈນຢ່ ູໃນຮຸບຮ່າງອະນງົຄະທາດໃນດນິປະມານ 2 %, ຊຶ ່ ງແຕ່ລະຮູບມດີ ັ ່ງນີ ້ : NH4 +, NO2 −, NO, N2O ແລະ N2 ຮູບທີ ່ ເປັນປະໂຫຍດຕ ່ພດືໂດຍກງົໄດແ້ກ່: NH4 + ແລະ NO3 −. ກ.1 ແຫ່ ງທີ ່ມາຂອງໄນໂຕຣເຈນໃນດນິ 1. ໄດມ້ າຈາກການດູດຈ່ ອງແກ໊ສໄນໂຕຣເຈນໂດຍຈຸລິນຊີໃນດິນ ແລະ ສິ ່ ງທີ ່ ມີຊີວິດ (Biological nitrogen fixation). 2. ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ໄດມ້ າກບັນ ້າຝົນເກດີຈາກ N2 ໃນອາກາດຖກື ອອກຊໄີດສ໌ໃຫເ້ປັນໄນຕຣັດ ອອກໄຊດ໌(N2O) ແລະ ໄນຕຣິກອອກໄຊດ໌(NO) ເມື ່ອລະລາຍໃນນ ້າຝົນລງົສ່ ູດນິ . ໄດມ້ ກີ ານປະມານ ກນັວ່າໃນປີໜຶ ່ ງດນິຈະໄດຮ້ບັ 0,4 ກໂິລກຣາມຕ ່ ໄລ່ ໃນເຂດອບົອຸ່ນ. ໃນບາ້ນເຮາົຈະໄດຮ້ ບັປະມານ 1,6 ກິ ໂລກຣາມຕ ່ ໄລ່ . ກ.2 ຂະບນການດງຶຈ່ອງແກ໊ສໄນໂຕຣເຈນໂດນຈລຸ ນິຊໃີນດນິ ແລະ ສິ ່ ງທີ ່ມຊີວີດິຂະບວນການນີ ້ ແບ່ງອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ:ື 1. ຂະບວນການດງຶຈ່ອງແກ໊ສໄນໂຕຣເຈນໂດຍຈລຸ ນິຊີທີ ່ ອາໄສຢ່ ູຮ່ ວມກບັຮາກຂອງພດືຕະກຸນ ໝາກຖົ ່ ວ (Symbiotic nitrogen fixation). 2. ຂະບວນການດງຶຈ່ ອງແກ໊ສໄນໂຕຣເຈນໂດຍຈລຸ ນີຊີແລະ ສິ ່ ງທີ ່ມຊີວີດິທີ ່ ອາໄສຢ່ ູຢ່ າງເປັນ ອດິສະຫ ະໃນດນິ (Nonsymbiotic nitrogen fixation) ຊຶ ່ ງແບ່ງອອກເປັນ 3 ກ່ ຸມໃຫຍ່ຄ:ື - ບກັ ເຕຣີ(Bacteria) ມີ2 ປະເພດ: ປະເພດທີ ່ ມກັ ສະພາບຂອງດນິທີ ່ ມກີ ານຖ່ າຍເທອາກາດດມີ ອີອກຊເີຈນພຽງພ (acrobic bacteria) ຄອືາໂຊແບກເຕີ(Azotobacter) ແລະ ໄບເຈຣີງີເກຍ (Beijerinkia). ປະເພດທີ ່ ມກັ ສະພາບດນິ ທີ ່ ມອີ າກາດຖ່ າຍເທບ ່ ດີແລະ ຂາດອອກຊີເຈນ (anaerobic bacteria) ຄຄື ລ ສະຕຣີດຽມ (Clostridium), ອາໂຄີ ້ໂມແບກເຕີ(Achromobacter) ແລະ ຊູໂດໂມ ເນສ (Pseudomonas). - ເຊື ້ອລາບາງປະເພດ

- ສະລ່າຍສະຂຽວແກມຟາ້ບ່ອນມນີາ້ຂງັຢ່ ູ ກ.3 ວງົຈອນໄນໂຕຣເຈນໃນທ າມະຊາດ ຮູບທີ1: ວງົຈອນໄນໂຕຣເຈນໃນທ າມະຊາດ ກ.4 ການວດັກ່ ຽວກບັທາດມູນໄນໂຕຣເຈນໃນດນິທີ ່ ໃຊປູ້ກພດື ດນິທີ ່ ໃຊປູ້ກພດືເປັນເວລາດນົຕອ້ງໄດເ້ອາົໃຈໃສ່ ໃນການທດົແທນຄືທາດມູນໄນໂຕຣເຈນທີ ່ສູນ ເສຍໄປໃນຮູບຮ່າງແບບຕ່າງໆດັ ່ງນີ ້ : ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ສູນເສຍໄປຈາກດນິ ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ດນິ ໄດຮ້ບັ 1. ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ ສູນເສຍໄປໃນ ຮູບຂອງແກ໊ສ 2. ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ ລະລາຍໄປກັບ ນ ້າ 3. ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ ຕິດໄປກັບຜົນ ຜະລດິ ຂອງພດືທີ ່ ເຄື ່ ອນຍາ້ຍອອກ ໄປ (ດຸນດ່ ຽງກບັ ) (ດຸນດ່ ຽງກບັ ) (ດຸນດ່ ຽງກບັ ) 1. ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ ຈລຸ ນີຊສີະສມົ ໃນດິນດຶງຈ່ ອງໄວ້(ບ ່ ນບັ ຢ່ ູໃນ ຮາກພກືຕະກຸນໝາກຖົ ່ ວ) 2. ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ ລະລາຍມາ ກບັນ ້າຝົນ 3. ໄນໂຕຣເຈນທີ ່ ຈະໃສ່ ລົງໄປ ໃນຮູບແບບຂອງປຸຸ໋ຍ ການໃສ່ ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນລງົໄປໃນດນິຈະຕອ້ງເຮດັ ດວ້ ຍຄວາມລະມດັລະວງັ, ເພື ່ ອໃຫກ້ ານນ າ ໃຊປຸຸ້໋ຍທີ ່ມປີະສດິທພິ າບ ແລະ ເກດີປະໂຫຍດຫ າຍທີ ່ສຸດ.

ຂ. ທາດມນູ ຟອສຟຣສັໃນດນິ ທາດປະສມົ ຂອງຟອສຟ ຣສັໃນດນິແບ່ງອອກເປັນ 2 ປະເພດໃຫຍ່ຄ:ື 1. ທາດປະສມົ ຂອງທາດຟອສຟ ຣັສທີ ່ ຢ່ ູໃນຮູບຮ່າງອງົຄະທາດບ ່ ເປັນປະໂຫຍດໂດຍກງົຕ ່ ພດື ຈະຕອ້ ງໃຫຈ້ ຸລີນຊີໃນດິນປ່ ຽນສະພາບໃຫຢ້່ ູໃນຮູບຟອສເຟຕໄອອອນເຊັ ່ ນ: H2PO4 − ແລະ HPO4 − ສາກ່ອນພດືຈຶ ່ ງຈະດູດກນິໂດຍຮາກ. 2. ທາດປະສມົ ອະນງົຄະທາດ ເຊິ ່ ງມຢີ່ ູຫ າຍຊະນດິເຊັ ່ນ: ແຄລຊຽມຟອສເຟຕ, ເຫ ກັ ຟອສເຟຕ, ອາລູມນີຽມຟອສເຟຕ ແລະ ແມງການສິຟອສເຟຕ. ຂ.1 ການດງຶຈ່ອງຟອສຟ ຣສັ ໄວໃ້ນດນິ 1. ຟອສເຟຕໄອອອນໃນທາດລະລາຍຂອງເກດີເກດີປະຕກິ ລິຍິາກບັ ໄອອອນເຫ ກັ , ອາລູມນີຽມ , ແມງການສີ , ແຄລຊຽມ ແລະ ແມກນຊີຽມ ແລວ້ ກາຍເປັນພກຶ ທີ ່ ລະລາຍໃນນ ້າຍາກທີ ່ ຈະຕກົ ຄາ້ງໃນ ດນິ ມກັ ເກດີໃນສະພາບດນິເປັນເບສ ແລະ ອາຊດິ. 2. ຟອສເຟຕໄອອອນໃນທາດລະລາຍຂອງດນິ ເກດີປະຕກິ ລິຍິ າກບັ ການຄອລລອຍຂອງດນິ ໂດຍສະເພາະດນິໜຽວແລວ້ ກສຍເປັນອງົປະກອບໃນໂຄງສາ້ງຂອງແຮ່ ດນິ ໜຽວ ຫ ືຖືກດູດຈ່ອງໄວໃ້ນ ບ ລເິວນພື ້ນຜວິ ຂອງອະນຸພາກດນິ ໜຽວບ່ ອນທີ ່ ມໄີຟຟາ້ບນັ ຈບຸ ວກ, ມກັ ເປັນໃນສະພາບດນິທີ ່ ເປັນກາງ ແລະ ເປັນອາຊດິອ່ອນ. ຂ.2 ວງົຈອນຂອງຟອສຟ ຣສັໃນທ າມະຊາດ ຮູບທີ2: ວງົຈອນຂອງຟອສຟ ຣສັໃນທ າມະຊາດ

ຂ.3 ການຈດັການກ່ ຽວກບັທາດມູນຟອສຟ ຣສັ ໃນດນິທີ ່ ໃຊປູ້ກພດື ການຈດັ ການກ່ ຽວກບັ ທາດມູນຟອສຟ ຣັສໃນດນິ ເພື ່ ອໃຫພ້ ດືໃຊປ້ ະໂຫຍດໄດຫ້ າຍທີ ່ ສຸດຫ ງັ ຈາກສ່ ວນຂອງຟອສຟ ຣັສທີ ່ ມຢີ່ ູເດມີ ແລະ ສ່ ວນທີ ່ ເພີ ່ ມລງົໄປໃນຮູບແບບຂອງປ່ ຸຍນບັ ວ່ າເປັນເລື ່ ອງທີ ່ ສ າຄນັຫ າຍ ເນື ່ອງຈາກໃນດນິ ໂດຍທົ ່ວໄປຈະດງຶຈ່ອງດັ ່ງກ່າວເກດີຂຶ ້ນໜອ້ ຍທີ ່ ສຸດ, ເພື ່ ອໃຫພ້ ດືໃຊປຸຸ້໋ຍໄດ້ ຢ່ າງມປີະສດິທພິ າບ ແລະ ຊ່ ວຍສົ ່ງເສມີ ຟອສຟ ຣສັ ສ່ ວນທີ ່ຖກື ດງຶຈ່ອງຟອສຟ ຣສັໄດໃ້ນປະລມິ ານທີ ່ຫ າຍ ດັ ່ງນັນ້ , ຈຶ ່ ງຕອ້ ງມີການຄວບຄຸມໃຫມ້ ີການດຶງຈ່ ອງໄວມ້ ີໂອກາດໄດຖ້ ືກປົດປ່ ອຍອອກມາໃຫພ້ ືດໃຊ້ ປະໂຫຍດໄດແ້ດ່ ເຊິ ່ ງການຈດັການໃນເລື ່ອງນີພ້ ສະຫຸ ບໄດຄ້:ື 1. ຮກັ ສາລະດບັ ຫ ືຄ່າ pH ຂອງດນິໃຫຢ້່ ູໃນຊ່ວງລະຫວ່າງ 6-7. 2. ຮກັ ສາລະດບັອນິຊວີດັຖຸໃນດນິໃຫສູ້ງຢ່ ູສະເໝີຫ ືອາດຈະໃຊຮູ້ບປຸຸ໋ຍອນິຊໃີສ່ລງົໄປໃນດນິ. 3. ການໃສ່ ປຸຸ໋ຍຟອສເຟຕໃນຮູບປຸຸ໋ຍເຄມລີ ງົໄປໃນດນິ ໃຫຫ້ ຸ ດໂດຍກງົ ຫ ືໄຖຖມົ ເສດຊາກພດື ລງົໄປໃນດນິ , ພື ້ນທີ ່ ສ າຜດັ ລະຫວ່າງປຸຸ໋ຍກບັດນິ ຊຶ ່ ງອາດຈະປະຕບິດັ ໂດຍວທິ ໂີຮຍເປັນແຖວຂະໜານກບັ ແຖວຂອງພດືທີ ່ປູກ ແລະ ໃຊປຸຸ້໋ຍໃນຮູບທີ ່ ເປັນກອ້ນ ຫ ືເປັນເມດັ . ຄ. ທາດມນູ ໂພແທສຊຽມໃນດນິ ດນິທົ ່ວໄປຈະມທີ າດໂພແທສຊຽມເປັນອງົປະກອບໃນປະລມິ ານທີ ່ຫ າຍກວ່າທາດໄນໂຕຣເຈນ ແລະ ຟອສຟ ຣສັ , ທງັນີ ່ກ ່ ເນື ່ອງຈາກວ່າຫນີ ແລະ ແຮ່ທາດຫ າຍຊະນດິທີ ່ ເປັນວດັຖຸຕົນ້ກາ ເນດີດນິຈະມີ ໂພແທສຊຽມເປັນອງົປະກອບຢ່ ູນາ . ຄ.1 ຮູບຂອງໂພແທສຊຽມໃນດນິ ໂພແທສຊຽມໃນດນິແບ່ງເປັນ 3 ຮູບແບບໃຫຍ່ຄ:ື 1. ຢ່ ູໃນຮູບທີ ່ລະລາຍໃນນ ້າໄດ້(water soluble forms) ເປັນໂພແທສຊຽມທີ ່ຢ່ ູໃນສະພາບ ຂອງໄອອອນທີ ່ມໄີຟຟາ້ບນັຈບຸ ວກ, ພດືທີ ່ ໃຊຮ້າກດູດເອາົໄປໃຊໄ້ດ.້ 2. ຢ່ ູໃນຮູບທີ ່ ແລກປ່ ຽນໄດ້(Exchangeable forms) ໄດແ້ກ່ : ໂພແທສຊຽມໃນສະພາບຂອງ ໄອອອນ (K+ ) ທີ ່ຖກືດູດຈ່ອງເອາົໄວໂ້ດຍຜວິຂອງທາດຄອລລອຍໃນດນິ ໂດຍສະເພາະແຮ່ທາດໜຽວ. 3. ຢ່ ູໃນຮູບທີ ່ ບ ່ ເປັນປະໂຫຍດຕ ່ ພືດ (Non Exchangeable forms) ໄດແ້ ກ່ ຮູບຂອງ ໂພແທສຊຽມທີ ່ ເປັນອງົປະກອບສ່ວນໃຫຍ່ຢ່ ູໃນດນິຈະມປີະໂຫຍດຕ ່ພດືຍາກຫ າຍຄ:ື - ໂພແທສຊຽມທີ ່ ເປັນອງົປະກອບຂອງແຮ່ທາດຊະນດິຕ່າງໆໃນດນິ - ໂພແທສຊຽມທີ ່ຖກືດູດຈ່ອງເອາົໄວໂ້ດຍອະນຸພາກຂອງດນິໜຽວ.

ຮູບທີ3: ສະແດງຄວາມສະພນັຂອງໂພແທສຊຽມກບັສ່ວນທີ ່ ເປັນປະໂຫຍດຕ ່ພດື ການດງຶຈ່ ອງໂພແທສຊຽມໃນດນິ ເປັນຂະບວນການທີ ່ ປ່ ຽນຮູບຂອງໂພແທສຊຽມທີ ່ ພດືໃຊ້ ປະໂຫຍດໄດທ້ ນັທີໃຫໄ້ປຢ່ ູໃນຮູບທີ ່ພດືໃຊປ້ ະໂຫຍດບ ່ ໄດໂ້ດຍກງົ. ຮູບທີ4: ສະແດງການດູດຈ່ອງໂພສແທສຊຽມໃນດນິ ກ. ຄໂືພແທສຊຽມໄອອອນທີ ່ຖກືດູດຈ່ອງເອາົໄວລ້ ະຫວ່າງອະນຸພາກຂອງດນິໜຽວ. ຂ. ຄໂືພແທສຊຽມໄອອອນທີ ່ຖກືດູດຊບັ ໄວຢ້່ ູຜວິໜາ້ອະນຸພາກຂອງດນິໜຽວ. ຄ. ຄໂືພແທສຊຽມໄອອອນທີ ່ ລະລາຍຢ່ ູໃນທາດລະລາຍດນິ. ຄ.3 ການຈດັການກ່ ຽວກບັທາດມູນໂພແທສຊຽມໃນດນິທີ ່ ໃຊປູ້ກພດື

ດນິທົ ່ ່ ວໄປສະເພາະດນິທີ ່ມເີນື ້ອດນິລະອຽດເຊັ ່ນ: ຂອ້ນຂາ້ງໄປທາງກ່ ຸມຂອງດນິໜຽວ, ບ ່ວ່າ ເປັນດນີິໄຮ່ ຫ ືດນິນາ ມກັຈະມທີ າດໂພແທສຊຽມພຽງພ ແກ່ພດືທີ ່ປູກ ແລະ ບ ່ຈາ ເປັນຕອ້ງເພີິ ່ນລງົໄປອກີ ໃນຮູບຂອງປຸຍ້ . ຄວນໄຖຖມົ ຕ ເຟືອງ ຫ ືເສດເຫ ອືຂອງພດືລງົໄປໃນດນິຫ ງັຈາກເກບັກ່ ຽວຜນົຜະລດິອອກ ໄປແລວ້. ງ. ທາດມນູ ມາດໃນດນິ ພດຶຕອ້ງການມາດໝອ້ຍກວ່າໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣສັ ແລະ ໂພແທສຊຽມ. ງ.1 ຮູບຂອງມາດໃນດນິ . ມາດໃນດນິແບ່ງອອກເປັນ 2 ຮູບໃຫຍ່ໆ ດັ ່ງນີ ້ : 1. ຢ່ ູໃນຮູບຮ່າງອງົຄະທາດພດືຶຈະນາ ໃຊບ້ ່ໄດຕ້ອ້ງອາໃສຈລຸ ນິຊດີນິເຮດັການປ່ ຽນຮູບເຮດັການ ປ່ ຽນຮູບໃຫໄ້ປຢ່ ູໃນຮູບຂອງຊລັ ເຟຕໄອອອນ (SO4 2−) ເຊິ ່ ງພດຶຈະໄດໃ້ຊໂ້ດຍກງົ. ໃນສະພາບດນິທີ ່ຖ່ າຍເທອາກາດບ ່ໄດດ້ ຂີ າດ ອອກຊເີຈນ ຈລຸ ນິຊດີນິຈະປ່ ຽນມາດໃຫຮູ້ບຮ່າງ ອງົຄະທາດໄປເປັນແກ໊ສໄຮໂດຣເຈນຊລັໄຟດ(໌ H2S) ພດຶໃຊປ້ ະໂຫຍດບ ່ ໄດ.້ 2. ຢ່ ູໃນຮູບຮ່າງອງົຄະທາດ, ສ່ ວນໃຫຍ່ຢ່ ູໃນຮູບຊລັ ເຟຕໄອອອນ (SO4 2−) ງ.2 ແຫ່ ງທີ ່ມາຂອງມາດໃນດນິ . ມາດໃນດນິ ຈະມາຈາກການສະຫ າຍຕວົ ຜຸພງັຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ ຊະນດິຕ່າງໆ ທີິ ່ມາດເປັນອງົ ປະກອບຢ່ ູ ແລະ ອີກແຫ່ ງນື ່ ງ ໄດແ້ ກ່ ການສະຫ າຍຂອງແກ໊ສ ຊັລເຟີໄດອອກໄຊດ໌(2) ທີ ່ ຢ່ ູໃນ ບນັຍາກາດເຂົ ້າກບັນ ້າຝົນ. ພດຶສາມາດດູດເອາົ (2) ເຂົ ້າໄປທາງປາກໃບຂອງພດຶ . ງ.3 ວງົຈອນຂອງມາດໃນທ າມະຊາດ. ຮູບທີ5: ວງົຈອນຂອງມາດໃນທ າມະຊາດ. ງ.4 ການຈດັການກບັທາດມູນມາດໃນດນິທີ ່ ໃຊປູ້ກພດຶ .

ຄວນມກີ ານໄຖປົກເສດເຫ ອືຂອງພດຶ , ຖາ້ເປັນດນິເນື ້ອຫຍາບການສູນເສຍມາດຈະມຫີ າຍຂື ້ນ ອາດທນົແທນມາດທີ ່ ເສຍດວ້ຍປຸຸ໋ຍ. ຈ. ທາດມນູ ແຄລຊໜມ ແລະ ທາດມນູ ແມກນຊິຽມໃນດນິ ແຮ່ທາດມູນແຄລຊຽມ ແລະ ທາດມູນແມກນຊີຽມເປັນອງົປະກອບທີ ່ສ າຄນັມດີ ັ ່ງນີ ້ : ຊະນດິຂອງແຮ່ທີ ່ມທີ າດມູນແຄລຊຽມ ເປັນອງົປະກອນ ຊະນດິຂອງແຮ່ທາດມທີ າດມູນແມກນຊີຽມ ເປັນອງົປະກອບ ແຮ່ເຟລສະປາ (Feladspar) ແຮ່ ແອມພໂີບນ (Amphible) ແຮ່ອາພາໄທ (apatile) ແຮ່ ແຄລໄຊ (Calcite) ແຮ່ ໂດໂລໄມ (Dolomite) ແຮ່ຢິບຊ າ (Gupsum) ແຮ່ ໄບໂອໄທ (Biotite) ແຮ່ເຊເີພນທນີ (Serpentine) ແຮ່ຮອນເບ ນ (Hornblende) ແຮ່ ໂອລວີນິ (Olivine) ແຮ່ ໂດໂລໄມ (Dolomite) ແຮ່ດນິໜຽວ (Clay mineral) ພວກນີ ້ຈດັ ເປັນແຄລຊຽມ ແລະ ແມກນຊີຽມຢ່ ູໃນຮູບຮ່າງອງົຄະທາດ, ສ່ວນອກີຈາ ນວນໜຶ ່ ງແມ່ນ ພວກມນັຢ່ ູໃນຮູບຮ່າງອງົຄະທາດ ຊຶ ່ ງເປັນແຫ່ ງບ ່ຄ່ອຍມຄີວາມສ າຄນັໃນແງ່ເປັນອາຫານຂອງພດືເມື ່ອທຽບ ກບັແຫ່ ງທ າອດິ. ຮູບທ6ີ: ຄວາມສ າພນັຂອງຮູບທາດມູນແຄລຊຽມ ແລະ າດມູນແມກນຊີຽມກບັຄວາມເປັນປະໂຫຍດ ຕ ່ພດື

ບນັ ຫາກ່ ຽວກບັທາດມູນແຄລຊຽມ ແລະ ທາດມູນແມກນຊີ ຽມໃນດນິທີ ່ ມຕີ ່ ພດືໂດຍທົ ່ ວໄປ ແລວ້ ຍງັເປັນບນັ ຫານອ້ ຍຫ າຍຖາ້ຈະທຽບກບັ ທາດມູນໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣັສ ແລະ ໂພແທສຊຽມ ເພາະໂດຍທ າມະຊາດພດືຈະໄດທ້ າດເຫ ົ ່ານີ ້ຈາກການຜຸພງັສະຫ າຍຕວົຂອງເສດຫນີ ແລະ ແຮ່ ສ່ ວນທີ ່ ຕກົ ຄາ້ງໃນດນິ . ນອກນັນ້ ການໃສ່ ປູນລງົໃນດນິ ໂດຍມຈີດຸ ປະສງົຫຸ ດຄວາມສົມ້ ຂອງດນິ ກ ່ ເປັນການພຽງພ ແລວ້ . ຖາ້ຫາກມຄີວາມຈ າເປັນຕອ້ງໄດເ້ພີ ່ມ, ຄວນເພີ ່ມໃນຮູບຂອງຫນີປູນທີ ່ ບດົ ລະອຽດ ຊຶ ່ ງຈະມທີ າດ ມູນທງັສອງເປັນອງົປະກອບຢ່ ູ. 3. ທ າມະຊາດ ແລະ ຄຸນລກັສະນະຂອງຈລຸ ະທາດມນູ ໃນດນິ ໃນກ່ ຸມຂອງຈລຸ ະທາດມູນທງັ 7 ສງັກະ ທາດມູນເຫ ກັ , ແມງການສີ, ສງັກະສີແລະ ທອງ ຊຶ ່ ງ ທງັ 4 ທາດມູນນີພ້ ດືຈະດູດກນິທາດຮາກຈາກດນິ ໃນຮູບຮ່າງໄອອອນທີ ່ມໄີຟຟາ້ບນັຈບຸ ວກ. ສ່ວນທີ ່ ເຫ ອື ອກີ 3 ທາດມູນຄ:ືທາດມູນໂບຣອນ, ໂມລບິດນີາ ແລະ ຄ ຣນີ ຈະຢ່ ູໃນກ່ ຸມທີ ່ພດືດູດກນິຈາກດນິໃນຮູບ ຂອງໄອອອນທີ ່ມໄີຟຟາ້ລບົ . ແຫ່ ງທີ ່ມາຂອງທາດມູນທງັ 7 ນີ ້ໃນດນິໄດມ້ າຈາກຫນີ ແລະ ແຮ່ທີ ່ ເປັນວດັຖຸ ຕົນ້ກາ ເນດີດນິ. ແຮ່ທີ ່ສ າຄນັຂອງທາດມູນທງັ 7 ມດີ ັ ່ງນີ ້ : ແຮ່ທີ ່ມທີ າດມນູ ເຫກ ັ ເປັນອງົປະກອບ ແຮ່ທີ ່ມທີ າດມນູ ແມງການສີເປັນອງົປະກອບ ແຮ່ ໂອລວິນິ (Olivine) ແຮ່ອ ໄຈ (Augite) ແຮ່ ໄບໂອໄທ (Biotite) ແຮ່ ແມກນໄີທ (Magnetite) ແຮ່ ໄພໄຣ (Pyrite) ແຮ່ ໄພໂຣລໄູຣ (Pyrolurite) ແຮ່ເຮາົສະແມນໄນ (Hausmannite) ແຮ່ ແມງກາໄນ (Manganite) ແຮ່ ໂຣໂດໂຄຣໄຊ (Rhodocrosite) ແຮ່ທີ ່ມທີ າດມນູ ທອງເປັນອງົປະກອບ ແຮ່ຄາລໂຄໄພໄຣ (Chalcopyrite) ແຮ່ຄາລໂຄໄຊ ( ແຮ່ທີ ່ມທີ າດມນູ ສງັກະສເີປັນອງົປະກອບ ແຮ່ມາລາໄຄ (Malachite) ແຮ່ເຮມມີໄ ຟ (Hemimorphite) ແຮ່ຄວິໄພຣ (Cuprite) ແຮ່ບໄນ (Bornite) ແຮ່ທີ ່ມທີ າດທນູ ໂບຣອນເປັນອງົປະກອບ ແຮ່ທີ ່ມທີ າດມນູ ໂມລບິດນີາ ເປັນອງົປະກອບ ແຮ່ທວົມາລນິ (Tourmaline) ແຮ່ ໂມລບິດໄີນ (Molybdenite) ແຮ່ບ ແຣກ (Borax) ແຮ່ວູນພໄີມ (Wulfemite) ແຮ່ທີ ່ມທີ າດມນູ ຄຣ ນີເປັນອງົປະກອບ ແຮ່ເພຣີໂີມລບິໄດ (Ferrimolybdite) ແຮ່ເຮໄລ (Hyalite) ແຮ່ຊລິໄວ (Sylvite)

ນອກຈາກນີພ້ ວກທາດມູນເຫ ົ ່ານີ ້ຍງັຢ່ ູໃນຮູບຮ່າງອງົຄະທາດ ຊຶ ່ ງບ ່ຄ່ອຍມປີະໂຫຍດຕ ່ພດືໂດຍ ກງົ, ຈະຖກື ເຮດັໃຫຍ້່ອຍສະຫ າຍໄປຢ່ ູໃນຮູບໄອອອນຂອງທາດລະລາຍໃນດນິເສຍກ່ອນ ພດືຈຶ ່ ງໃຊຮ້າກ ດູດກນິໄດ.້(ເບີ ່ ງຮູບທີ7). ຖາ້ຈະເວົ ້າແລວ້ທງັ 7 ທາດມູນນີ ້ບ ່ຄ່ອຍຈະມບີນັຫາຕ ່ພດືຖາ້ມບີນັຫາເກດີຂຶ ້ນກ ່ສາມາດແກໄ້ຂ ໄດໂ້ດຍມກີ ານໃຊທ້ າດປະສມົ ທີ ່ ເປັນເກອືລະລາຍໄດລ້ງົໄປໃນດນິ. ພດື ດູດ ກິ ນ ເນົ ່າເປື ອ ່ ຍ ໄອອອນໃນທາດ ລະລາຍຂອງດນິ ດູດຊບັ ປົດປ່ ອຍ ໄອອອນທີ ່ດູດຊບັຢ່ ູ ຜວິຄອລລອຍດນິ ຮູບອະນງົຄະທາດ ເນົ ່າເປື ່ ອຍ ເປັນອາຫານ ຈລຸ ນິຊດີນິ ຮູບອງົຄະທາດ ຕົ ກ ພຶ ກ ລະລາຍ ແ ລ ະ ສ ະ ຫ າຍ ຕົ ວ - ເສດຫນີ ແລະ ແຮ່ - ອະນຸພາກດນິໜຽວ - ທາດປະສມົ ອະນງົຄະທາດຊະນດິຕ່າງໆ ຮູບອະນງົຄະທາດ ຮູບທີ7: ການປ່ ຽນຮູບ ແລະ ປ່ ຽນສະພາບຂອງຈລຸ ະທາດມູນໃນດນິ ຽນ

ບດົທ3ີ ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ ແລະ ຝ່ ຸນ 1. ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ 1.1 ການໄດຮ້ບັ ແລະ ສູນເສຍທາດມນູ ຂອງອາຫານພດືໃນດນິ ໃນສະພາບທ າມະຊາດທີ ່ ບ ່ມມີ ະນຸດເຂົ ້າໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດ, ດນິຈະມລີະດບັ ອາຫານທາດມູນຕ່າງໆ ຂອ້ ນຂາ້ງຄງົທີ ່ ອາດຈະຫ າຍ, ອາດຈະໜອ້ ຍຂຶ ້ນຢ່ ູກບັ ຊະນດິ ຂອງດນິ (ເຊິ ່ ງຂຶ ້ນກບັ ສະພາບແວດລອ້ ມ) ການທີ ່ ດນິມລີ ະດບັ ທາດມູນອາຫານພດືຂອ້ ນຂາ້ງຄງທີ ່ ນີ ້ບ ່ ໝາຍຄວາມວ່າພາຍໃນດນິນັນ້ ໆຈະບ ່ມກີ ານ ປ່ ຽນແປງເລຍີ, ແທຈ້ງິແລວ້ ດນິສູນເສຍທາດມູນອາຫານໄປຕະຫ ອດເວລາ ແລະ ໃນຂະນະດຽວກນັ ກ ຈະ ໄດຮ້ບັທາດມູນອາຫານເພີ ່ມເຕມີ ຢ່ ູຕະຫ ອດເວລາເຊັ ່ນກນັ. ການໄດຮ້ ບັ ແລະ ການສູນເສຍຈະສມົ ດຸນກນັຢ່ ູ ທີ ່ ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນລະດບັໜຶ ່ ງ, ຄວາມຫ າຍ ຫ ືໜອ້ ຍຂອງທາດມູນອາຫານໃນພາວະທີ ່ ດຸນດ່ ຽງນີ ້ຈະມີ ການປ່ ຽນແປງເໝອືນກນັແຕ່ຈະຊາ້ຫ າຍຖາ້ບ ່ມມະີ ນຸດເຂົ ້າໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດຈາກດນິນັນ້. ເມື ່ອມະນຸດເຂົ ້າໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດໃນດນິ ຕອນນັນ້ , ສະພາບຄວາມດຸນດ່ ຽງຂອງທ າມະຊາດກ ຈະ ເສຍໄປ. ສ່ ວນໃຫຍ່ ແລວ້ ຄວາມປ່ ຽນແປງຈະເປັນໄປໃນທາງລບົ ຄດືນິ ຈະສູນເສຍທາດມູນອາຫານຢ່ າງ ວ່ ອງໄວ, ທງັນີກ້ ເພາະວ່າເມື ່ອມະນຸດຕອ້ງການໃຊປ້ ະໂຫຍດຈາກດນິກ ຈະມກີ ານຖາກຖາງ ແລະ ມການ ີ ເຜາົຕົນ້ໄມຢ້່ ູທີ ່ ຮາກຕົນ້ໄມ.້ເພື ່ ອໃຫຄ້ ວາມສະດວກແກ່ການເພາະປູກເຊິ ່ ງເປັນການເຮດັໃຫສູ້ນເສຍວດັຖຸ ອງົຄະທາດເປັນຈ ານວນຫ າຍເມື ່ອມະນຸດປູກພດື ແລະ ເກບັກ່ ຽວເອາົຜນົ ຜະລດິໄປ ກ ໄດນ້ າເອາົທາດມູນ ອາຫານອອກໄປຈາກດນິເປັນຈາ ນວນຫ ວງຫ າຍ. ນອກ ຈາກນີກ້ ານໄຖຄົນ້ດນິ ແລະ ການປະຕບິດັຢ່ າງອື ່ນ ໃນການປູກພືດກ ມີຜົນກະທົບຕ ່ ການສູນເສຍທາດມູນອາຫານພືດໃນດິນດວ້ ຍ. ດັ ່ ງນັນ້ , ຄວາມ ອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິຈຶ ່ ງເສື ່ອມໂຊມລງົທຸກປີເປັນເຫດໃຫມ້ ຄີວາມຈ າເປັນທີ ່ ຈະຕອ້ງໃຊຝ້່ ຸນ (ປຸຸ໋ຍ) ເພື ່ ອ ໃຫຜ້ ນົຜະລດິພດືຫ າຍເທົ ່າເດມີ ຫ ືຫ າຍກວ່າເດມີ ຕື ່ມອກີ . ກ. ການໄດມ້ າເຊິ ່ ງທາດມນູ ອາຫານພດືໃນດນິ ດນິທີ ່ ໃຊເ້ປັນປະໂຫຍດໃນການກະເສດຈະໄດຮ້ ບັທາດມູນອາຫານຕ່າງ (ຍກົ ເວັນ້ ໄນ ໂຕຣເຈນ) ມາຈາກ 3 ທາງຄ:ື 1. ການສະຫ າຍຕວົ : ການສະຫ າຍຕວົຂອງຫນີ ແລະ ແຮ່ ເຊິ ່ ງເປັນໄປຢ່ າງຊາ້ໆ ດັ ່ງນັນ້, ໃນແງ່ ຂອງຊາວກະສກິອນແລວ້ຈະເພິ ່ ງພາທາດມູນອາຫານທີ ່ຈະໄດມ້ າຈາກທາງນີ ້ແມ່ນບ ່ມເີລຍີ. 2. ການພດັ ມາໂດຍນ ້າ: ຈະມໄີດໃ້ນດນິທີ ່ ມນີ ້າຖວ້ ມເປັນປະຈ າປີແລະ ມກັ ຈະເປັນດນິ ມ ີ ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນສູງ. ຍອ້ນແຮ່ທາດທີ ່ລະລາຍມາກບັນ ້າ, ເມື ່ອນ ້າລະເຫຍີແຫງ້ກ ຈະຖີມ້ ແຮ່ທາດເຫ ົ ່ານັນ້ ໄວກ້ ບັດນິປະລມິ ານຂອງທາດມູນອາຫານທີ ່ໄດມ້ າໂດຍວທິ ນີ ີ ້ອາດຈະມຫີ າຍ ຫ ືໜອ້ ຍແມ່ ນຂຶ ້ນກບັ ສະພ

ຂອງພື ້ນທີ ່ ການທີ ່ນ ້າຖວ້ ມບ ່ ແມ່ນວ່າຈະມຜີນົດສີະເໝໄີປ, ເພາະນ ້າຖວ້ ມອາດຈະພດັພາເອາົສິ ່ ງເຫ ົ ່ານີ ້ອອກ ໄປຈາກດນິກໄ ດ.້ສ່ວນໃຫ່ຍຈະເປັນບ່ອນທີ ່ຕ ່າທີ ່ໄດຮ້ບັສິ ່ ງຕ່າງໆມາຈາກບ່ອນສູງ. 3. ການນ າໃຊປຸຸ້໋ຍ: ນບັວ່າເປັນວທິ ີທີ ່ ສ າຄນັ ແລະ ຈະຍິ ່ ງສ າຄນັ ຫ າຍຂຶ ້ນ ເພາະເປັນການໄດມ້ າ ເທື ່ອລະຫ າຍໆ ແລະ ວ່ອງໄວພ ທີ ່ ຈະທດົແທນການສູນເສຍ ເຊິ ່ ງເກດີຂຶ ້ນຕະຫ ອດເວລາໃດດນິທີ ່ມກີ ານປູກ ພດືເພື ່ອເກບັກ່ ຽວເອາົຜນົຜະລດິ. ຂ .ການສູນເສຍທາດມນູ ອາຫານພດື ການສູນເສຍທາດມູນອາຫານພດື ໃນດນິ ເຊິ ່ ງມກີ ານໃຊປ້ ະໂຫຍດໃນການກະເສດນັນ້ ກ່າວ ໂດຍສະຫຸ ບແລວ້ສູນເສຍໄປຈາກດນິດວ້ຍສາເຫດດັ ່ງຕ ່ໄປນີ ້ : 1. ການເຊາະລາ້ງ (Leaching): ເມື ່ ອມີຝົນຕົກນ ້າຈະຊຶມລົງໄປໃນດິນຈະນ າເອົາທາດມູນ ອາຫານເຫ ົ ່ານີ ້ຕດິລງົໄປໃນດນິຊັນ້ລ່ ຸມເລກິກວ່າພດືຈະສາມາດດູດເອາົໄດ.້ 2. ການພດັ ໄປໂດຍນ ້າ (Water errosion): ເມື ່ອມຝີົນຕກົ ນ ້າສ່ວນໜຶ ່ ງຈະຊມຶ ລງົໄປໃນດນິ ແລະ ອກີສ່ວນໜຶ ່ ງຈະໄຫ ໄປຕາມຜວິໜາ້ດນິເຮດັໃຫດ້ນິສູນເສຍທາດມູນອາຫານໄປ. 3. ການເກັບຜົນຜະລິດໄປຈາກດິນ: ເຮັດໃຫດ້ ິນສູນເສຍທາດມູນອາຫານໄປເປັນຈ ານວນ ຫ ວງຫ າຍ. 1.2 ການປະເມນີລະດບັຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ ວທິ ປີະເມນີລະດບັຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິທີ ່ນຍິມົ ປະຕບິດັ ໂດຍທົ ່ວໄປມດີ ັ ່ງຕ ່ ໄປນີ ້ : ກ .ການສງັເກດການຜດິປົກກະຕຂິອງພດື ເປັນການສງັເກດການຜດິ ປົກກະຕຕິ່ າງໆທີ ່ ພດື ສະແດງອອກມາ ເນື ່ ອງຈາກໄດຮ້ ບັ ທາດມູນ ອາຫານບ ່ ພຽງພ ຫ ືສງັເກດຈາກຜນົຜະລດິຂອງພດື, ໂດຍປຽບທຽບກບັຜນົ ຜະລດິທີ ່ ໄດຮ້ ບັ ຫ ືປຽບທຽບ ກບັຜນົ ຜະລດິຂອງເນື ້ອທີ ່ ດນິຢ່ ູຂາ້ງຄຽງ. ຈາກການສງັເກດເຫ ົ ່ານີຖ້ າ້ຜູສ້ງັເກດບ ່ມຄວາມ ີ ຊ ານານພ ກ ອາດ ຈະບອກໄດວ້່າ: ພດືຂາດທາດອາຫານຊະນດິໃດ ແລະ ຄວນແກໄ້ຂແບບໃດ. ວທິ ນີ ີ ້ ເປັນວທິ ທີ ີ ່ ສະດວກບ ່ ຕອ້ງໃຊເ້ຄື ່ ອງມໃືດໆ, ບ ່ ເສຍຄ່າໃຊຈ້່າຍຫ າຍ ແລະ ເປັນວທິ ສີ າມາດ ບອກຜນົ ໄດວ້່ ອງໄວ, ແຕ່ ວທິ ນີ ີ ້ຈະໄດຜ້ ນົດກີ ຕ ່ ເມື ່ອຜູສ້ ງັເກດມຄີວາມຊ ານານສູງ, ມກັ ຈະສງັເກດໄດເ້ມື ່ອ ພດືຂາດອາຫານຢ່ າງຮຸນແຮງແລວ້ , ເຮດັໃຫແ້ ກບ້ ນັ ຫາບ ່ທນັໃນລະດູປູກນັນ້ . ນອກຈາກນີ ້ແລວ້ ວທິ ີນີ ້ບ ່ ສາມາດບອກປະລມິ ານທາດມູນອາຫານທີ ່ ຈະໃສ່ ລງົໄປເພີ ່ມເຕມີໃນຮູບແບບຂອງປຸຸ໋ຍໄດ,້ນອກຈາກ ຜູ້ ສງັເກດຈະມປີະສບົການສູງຈຶ ່ ງສາມາດຄາດຄະເນໄດ.້ ຂ. ການວເິຄາະພດື ເນື ່ ອງຈາກຄວາມຍາກລ າບາກໃນການສງັເກດທາດອາຫານຂອງພດື ຈຶ ່ ງເຮດັໃຫມ້ ຜີູໃ້ຊວ້ ທິ ີການ ຕ່າງໆເພື ່ ອຈະຮູເ້ຖິງລະດບັຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ . ວທິ ກີ ານໜຶ ່ ງໃນການວເິຄາະພດືວທິ ນີ ີ ້ອາໄສແນວ ຄວາມຄດິທີ ່ ວ່າ: ຖາ້ໃນດນິ ມທີ າດມູນອາຫານສມົ ບູນພດື ກ ຈະດູດເອາົທາດອາຫານ ເຫ ົ ່ານັນ້ ຂຶ ້ນມາຢ່ າງ ພຽງພ . ຖາ້ໃນດນິມທີ າດອາຫານໜອ້ ຍກ ຈະພບົໃນພດືໜອ້ ຍດວ້ ຍ. ດັ ່ງນັນ້, ວທິ ກີ ານນີ ້ຈຶ ່ ງເຮດັ ໄດໂ້ດຍນ າ

ເອາົສ່ ວນໃດສ່ ວນໜຶ ່ ງຂອງພດືມາວເິຄາະວ່າມທີ າດມູນອາຫານຢ່ ູໜອ້ ຍ ຫ າຍປານໃດ. ພາກສ່ ວນຂອງພດືທີ ່ ຈະນ າມາວເິຄາະນັນ້ມຄີວາມສ າຄນັຫ າຍ, ເພາະພດືແຕ່ ລະຊະນດິກ ຈະມພີາກສ່ ວນຕ່າງໆຂອງລ າຕົນ້ທີ ່ ຈະ ບອກໄດເ້ຖງິການຂາດແຄນທາດມູນອາຫານໄດດ້ທີ ີ ່ສຸດບ ່ຄກືນັ (ເບິ ່ ງຕາຕະລາງທີ1.1) ເປັນຕວົຢ່ າງພາກສ່ວນ ຕ່າງໆຂອງພດືແຕ່ລະຊະນດິທີ ່ ໃຊໃ້ນການວເິຄາະຫາລະດບັທາດມູນອາຫານບາງຊະນດິ. ຕາຕະລາງທ ີ1.1: ພາກສ່ ວນຂອງພດືບາງຊະນດິທີ ່ ໃຊໃ້ນການວເິຄາະຫາລະດບັ ໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣັສ ແລະ ໂພແທສຊຽມ ັ ພດື ໄນໂຕຣເຈນ ຟອສຟ ຣສັ ໂພແທສຊຽມ ັ ເຂົ ້າສາລີ ທນັຍາພດື ມນັຝຣັ ່ງ, ໝາກເລັ ່ນ ພດືອື ່ນໆ ລ າຕົນ້ ຫ ືເສັນ້ ໃຍກາງໃບ ລ າຕົນ້ ລ າຕົນ້ ຫ ືກາ້ນໃບ ກ້ານຂອງໃບທີ ່ ຫາກ ແກ່ ເຕມັ ທີ ່ ເສັນ້ກາງໃບໃກກ້ ບັຝັກ, ກາ້ນໃບຕ ່າຈາກຍອດລງົ ມາ 1/3 ຂອງລ າຕົນ້. ໃບກາງຂອງລ າຕົນ້ ກາ້ນໃບສູງຈາກຮາກຕົນ້ 1/3 ຂອງລ າຕົນ້ ໃບໃກຝ້ ັກ, ກາ້ນໃບ ໃບຕອນກາງຂອງລ າຕົນ້ ກາ້ນໃບ ສູງຈາກຮາກຕົ ້ນ 1/3 ຂອງລ າຕົນ້ ເມື ່ ອໄດພ້ າກສ່ ວນຂອງພືດທີ ່ ຈະວິເຄາະແລວ້ ອາດຈະຄັນ້ ເອົານ ້າພາກສ່ ວນນັນ້ ໆຂອງພືດ (Cellsap) ມາວເິຄາະຫາປະລມິ ານທາດມູນອາຫານໂດຍກງົຫ ືອາດຈະໃຊທ້ າດລະລາຍເຄມບີ າງຊະນດິ ໄປສະກດັ ເອາົທາດມູນອາຫານຈາກພດືອອກມາກໄ ດ້ແລວ້ນາ ເອາົທາດລະລາຍນີ ້ໄປວເິຄາະກໄ ດ.້ອກີວທິ ໜີ ຶ ່ ງ ທີ ່ ນຍິມົ ກນັ ປະຕບິດັ ກນັທົ ່ ວໆໄປຄ:ືນ າເອາົພາກສ່ ວນຂອງພດືມາລາ້ງທ າຄວາມສະອາດແລວ້ ອບົ ໃຫແ້ຫງ້ ຈາກນັນ້ກ ຈະບດົໃຫລ້ ະອຽດ. ພາກສ່ ວນຂອງພດືທີ ່ ບ ່ ລະອຽດຈະນ າມາເຜາົໃຫເ້ປັນຂີ ້ ເຖົ ່າ ແລວ້ ນ າມາເຮດັ ໃຫເ້ປັນ ທາດລະລາຍ ຫ ືນ າມາຍອ້ ມດວ້ ຍທາດລະລາຍເຄມບີ າງຊະນດິ , ຫ ັງຈາກນັນ້ ກ ນ າເອາົທາດ ລະລາຍທີ ່ ໄດ້ມາວເິຄາະຫາລະດບັຂອງທາດມູນອາຫານຊະນດິຕ່າງໆຕາມຄວາມຕອ້ງການ. ຄ .ການເຮດັໜານທດົສອບປູກພດື. ວທິ ນີ ີ ້ ເປັນວທິ ທີ ີ ່ ແນ່ນອນທີ ່ ສຸດ ແຕ່ ເສຍເວລາ ແລະ ສິ ້ນເປືອງຫ າຍທີ ່ ສຸດ. ວທິ ກີ ານເຮດັກ ຄກື ານ ເລອືກພື ້ນທີ ່ທີ ່ ເປັນຕວົແທນຂອງບ ລເິວນທີ ່ທ າການສກຶສາ ແລວ້ແບ່ງພື ້ນທີ ່ ທີ ່ ເລອືກໄວອ້ອກເປັນໜານນອ້ຍໆ ເຊິ ່ ງຮຽກກນັ ວ່າໜານຍ່ ອຍ ແລະ ໃສ່ ປຸຸ໋ຍຊະນດິຕ່າງໆລງົໄປໃນໜານຍ່ ອຍເຫ ົ ່ານັນ້ ຮູບຮ່າງຂອງໜານຍ່ ອຍ ຄວນເປັນຮູບສີ ່ລ່ ຽມຍາວຂະໜາດບ ່ ຄວນຕ ່າກວ່າ 40 ຕາຕະລາງແມດັ ສ າລບັພດືສວນ. ສ່ ວນໄມຢ້ືນຕົນ້ຢ່ າງ ໜອ້ຍຄວນຈະປະກອບດວ້ຍ 46 ຕົນ້ຕ ່ ໜານຍ່ອຍການໃຊປຸຸ້໋ຍທີ ່ຈະຕອ້ງປະຕບິດັໃນແຕ່ ລະໜານຍ່ອຍຂຶ ້ນ ຢ່ ູກບັວດັຖຸປະສງົຂອງການ ສກຶ ສາ.

ຕວົ ຢ່ າງທ1ີ: ຕອ້ ງການຮູວ້່າຢ່ ູນາດນິ ໜຽວບ ລເິວນນີມ້ ຄີວາມອຸດມົ ສມົ ບູນພ ຫ ືບ ່ຖາ້ບ ່ ພ ຄວນ ໃສ່ ປຸຸ໋ຍສູດ 16200 ລງົໄປຈກັ ກໂິລກຣາມ. ໃນກ ລະນອີາດຈະແບ່ງເນື ້ອທີ ່ ນາອອກເປັນ 4 ໄຮ່ ຍ່ອຍ. ໄຮ່ ທີ1: ບ ່ ໃສ່ ປຸຸ໋ຍ, ໄຮ່ທີ2: ໃສ່ ປຸຸ໋ຍ 16200 ອດັຕາ 20 kg/ໄຮ່ , ໄຮ່ທີ3: ໃສ່ 16200 ອດັ ຕາ 40 kg/ ໄຮ່ ແລະ ໄຮ່ທີ4: ໃສ່ປຸຸ໋ຍ 16200 ລງົໄປອດັຕາ 60 kg/ໄຮ່ ເປັນຕົນ້. ໄຮ່ທ ີ1 ໄຮ່ທ ີ2 ໄຮ່ທ ີ3 ໄຮ່ທ ີ4 ບ ່ ໃສ່ປຸຸ໋ຍ ໃສ່ປຸຸ໋ຍ 16200 20 kg/ໄຮ່ ໃສ່ປຸຸ໋ຍ 162040 kg/ໄຮ່ ໃສ່ປຸຸ໋ຍ 16200 60 kg/ໄຮ່ ໄຮ່ ໃຫຍ່ທີ ່ ປະກອບດວ້ ຍ 4 ໄຮ່ ຍ່ ອຍຕາມຮູບນັນ້ ໃນທາງສະຖຕິ ຮິ ຽກກນັ ວ່າ 1 ຊ ່າ ເພື ່ ອຄວາມ ແນ່ນອນຄວນຈະເຮດັໃຫຫ້ າຍໆຊ ່າ, ແຕ່ ລະຊ ່າຄວນຈະກະຈາຍກນັຢ່ ູໃນພື ້ນທີ ່ທີ ່ ຕອ້ງການສກຶ ສາ. ຈາກຜນົ ຂອງການທດົສອບປູກພດືຕາມຕວົຢ່ າງນີກ້ ຈ ະເຮດັໃຫອ້ ດັຕາປຸຸ໋ຍສູດ 16200 ທີ ່ ເໝາະສມົ ກບັການປູກເຂົ ້າ ໃນບ ລເິວນທີ ່ຕອ້ງການສກຶສາໄດຢ້່ າງຊດັເຈນ. ຕວົຢ່ າງທີ2: ຕອ້ງການຮູວ້່າເນື ້ອທີ ່ ນາໃນໝ່ ູບາ້ນມຄີວາມອຸດມົ ສມົ ບູນພຽງພ ຫ ືບ ່ , ຖາ້ຕອ້ງໃສ່ ປຸຸ໋ຍໄນ ໂຕຣເຈນຢ່ າງດຽວພ ຫ ືຕອ້ງໃສ່ທງັໄນໂຕຣເຈນ ແລະ ຟອສຟ ຣສັ ຫ ືຕອ້ງໃສ່ທງັໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣສັ ແລະ ໂພແທສຊຽມ. ັ ໃນກລ ະນນີ ີ ້ອາດກ ານດົໄຮ່ຍ່ອຍ 4 ໄຮ່ ດັ ່ງນີ ້ : ໄຣຍ່ອຍທີ1 ບ ່ ໃສ່ ປຸຸ໋ຍ, ໄຮ່ຍ່ອຍທີ2 ໃສ່ປຸຸ໋ຍ ໄນ ໂຕຣເຈນ 8 ກໂິລກຣາມຂອງເນື ້ອທາດມູນ/ໄຮ່ , ໄຮ່ ຍ່ ອຍທີ3 ໃສ່ ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນ ແລະ ຟອສຟ ຣັສ 8,6 ກິ ໂລກຣາມຂອງເນື ້ອທາດມູນ/ໄຮ່ ແລະ ໄຮ່ ຍ່ ອຍທີ4 ໃສ່ ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣັສ ແລະ ໂພແທສຊຽມ ັ 8,6 ແລະ 4 ກໂິລກຣາມຂອງເນື ້ອທາດມູນ/ໄຮ່ ໂດຍເຮດັການທດົສອບ 4 ຊ ່າດັ ່ງຮູບລ່ ຸມນີ ້ : ຊ ່າທີ1 ຊ ່າທີ2 ຊ ່າທີ3 ຊ ່າທີ4 ໄຮ່ຍ່ອຍທີ1 ໄຮ່ຍ່ອຍທີ2 ໄຮ່ຍ່ອຍທີ3 ໄຮ່ຍ່ອຍທີ4 ບ ່ ໃສ່ປຸຸ໋ຍ ໃສ່ ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນ 8 kg ຂອງເນື ້ອທາດ ມູນ/ໄຮ່ ໃສ່ ປຸຸ໋ຍໄນໂຕ ຣ ເຈນ ແລະ ຟອສຟ ຣັສ 8,6 kg ຂອງເນື ້ອ ທາດມູນ/ໄຮ່ ໃສ່ ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣັສ ແລະ ໂພແທັສຊຽມ 8,6 ແລະ 4kg ຂອງເນື ້ອທາດມູນ/ໄຮ່

ຈາກການທດົສອບປູກເຂົ ້າໃນກລ ະນນີ ີ ້ຈະເຮດັໃຫຮູ້ວ້່າໝ່ ບູ າ້ນ ກ ຄວນໃຊປຸຸ້໋ຍ ຫ ືບ ່ຖາ້ຈະໃຊຄ້ວນ ໃຊປຸຸ້໋ຍໄນໂຕຣເຈນຢ່ າງດຽວ, ໄນໂຕຣເຈນ ແລະ ຟອສຟ ຣັສ ຫ ືທັງໄນ ໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣັສ ແລະ ໂພ ແທສຊຽມ. ັ ເມື ່ອພບົວ່າທາດມູນໃດທີ ່ ຂາດແຄນ (ພດືຕອບສະໜອງຕ ່ທາດມູນນັນ້) ກ ອາດຈະທ າການທດົ ລອງຫາອັດຕາທີ ່ ເໝາະສົມຂອງທາດມູນນັນ້ ຕ ່ ໄປ. ໂດຍອາດຈະໃຊວ້ ິທີການປະເມີນລະດັບຄວາມ ອຸດມົ ສມົ ບູນຂອງດນິ ໂດຍການທດົ ສອບປູກພດືນີ ້ ເປັນວທິ ກີ ານທີ ່ ເໝາະສມົ ສ າລບັ ພະລງັງານທີ ່ ສົ ່ງເສມີ ນາໄປ ປະຕບິດັ ເພື ່ອຫາຂ ມ້ ູນໃນເລື ່ອງນີ ້ໃນພື ້ນທີ ່ທີ ່ຕວົ ເອງຮບັຜດິ ຊອບຢ່ ູ. ງ .ການທດົລອງປູກພດືໃນກະຖງັ ເປັນວທິ ີທີ ່ ຄາ້ຍຄກື ບັ ການເຮດັ ການທດົ ລອງປູກພດື (ວທິ ີທີ3) ແຕ່ ເພື ່ ອເປັນການຫຸ ດຄ່າໃຊຈ້່າຍ ຈຶ ່ ງນາ ເອາົດນິທີ ່ຈະສກຶສາມາເຮດັການທດົລອງປູກພດືໃນກະຖງັແທນ. ຢ່ າງໃດກຕາມ ຜນົທີ ່ໄດຈ້າກການ ທດົ ລອງໃນກະຖງັນີ ້ຈະນ າໄປໃຊທ້ ນັທບີ ່ ໄດຈ້ ະຕອ້ງການມກີ ານປຽບທຽບຜນົ ທີ ່ໄດຈາກ ້ ການປູກພດື ໃນໄຮ່ ນາ ຕວົຈງິມຄີວາມແຕກຕ່າງກນັຫ າຍ. ວທິ ກີານນີ ້ບ ່ຄ່ອຍນຍິມົ ເຮດັຄກືບັການເຮດັ ເປັນໜານຍ່ອຍ ຫ ືໄຮ່ຍ່ອຍ. 2. ຄວາມຮູທ້ ົ ່ວໄປກ່ ຽວກບັຝ່ ຸນ ຝ່ ຸນໃນທາງວຊິ າການຈະເອີ ້ນວ່າ: ປຸຸ໋ຍ ເຊິ ່ ງໝາຍເຖງິວດັຖຸໃດກ ຕາມທີ ່ ນາ ມາໃຊໂ້ດຍມວີດັຖຸປະສງົເພື ່ອ ໃຫທ້ າດມູນອາຫານແກ່ພດື ດັ ່ງນັນ້, ຈະເຫນັໄດວ້່າການທີ ່ຈະຮຽກວດັຖຸໃດໆວ່າປຸຸ໋ຍໄດກ້ ຕ ່ ເມື ່ອ: 1. ວດັຖຸນັນ້ມທີ າດມູນອາຫານພດືເປັນອງົປະກອບ 2. ວດັຖຸປະສງົການໃຊວ້ດັຖຸນັນ້ຄກື ານໃຫທ້ າດມູນອາຫານແກ່ພດື ຕັ ້ງແຕ່ ອາດດີຈນົ ເຖງິປະຈບຸ ນັ ນກັ ວຊິ າການທີ ່ກ່ ຽວຂອ້ງໃນອງົການກະເສດເປັນຈາ ນວນຫ າຍໄດທ້ ຸມ້ ເທ ຄວາມພະຍາຍາມທີ ່ ຈະຫາວທິ ກີ ານເພີ ່ມຜນົຜະລດິຕ ່ ເນື ້ອທີ ່ ໃຫສູ້ງຂຶ ້ນ. ກ່າວຄໃືຫໄ້ດ້ຮບັຜນົຜະລດິຕ ່ ໄຮ່ ໃຫໄ້ດຫ້ າຍທີ ່ ສຸດນັນ້ເອງ. ແນ່ ນອນທີ ່ ສຸດວ່າວທິ ກີ ານດັ ່ງກ່າວຈະຕອ້ງໃຫກ້ າໄລຢ່ າງຄຸມ້ ຄ່າກບັການລງົທນຶ ດວ້ ຍ. ດັ ່ງນັນ້ , ປັດໄຈຕ່ າງໆທີ ່ ຄວບຄຸມການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງພືດຈຶ ່ ງໄດຮ້ ັບການພດັ ທະນາໃຫດ້ ີຂຶ ້ນ ຕະຫ ອດມາ ເຊິ ່ ງໄດແ້ກ່: 1. ພນັພດື 2. ນ ້າ 3. ການປອ້ ງກນັ ແລະ ກາ ຈດັສດັຕູພດື 4. ດນິ ແລະ ການໃຊປຸຸ້໋ຍ 5. ການດູແລຮກັ ສາອື ່ນໆ 6. ສິ ່ ງແວດລອ້ມອື ່ນໆ ຝ່ ຸນອາດຈະຈາ ແນກໄດເ້ປັນ 2 ຊະນດິຄ:ືຝ່ ຸນອງົຄະທາດ ແລະ ຝ່ ຸນເຄມີ(ປຸຸ໋ຍເຄມ)ີ

2.1 ຝ່ ຸນອງົຄະທາດ ຄ າວ່າຝ່ ຸນອງົຄະທາດໝາຍເຖງິຝ່ ຸນທີ ່ມາຈາກອງົຄະທາດຕ່າງໆໂດຍກງົເຊັ ່ນ: ຝ່ ຸນຄອກ, ຝ່ ຸນໝກັ , ຝ່ ຸນ ພດືສດົ ເປັນຕົນ້. ວດັຖຸປະສງົຂອງເລື ່ອງນີກ້ ເ ພື ່ອໃຫນ້ກັຮຽນໄດມ້ ຄີວາມຮູໃ້ນເລື ່ອງຝ່ ຸນອງົຄະທາດຕ່າງໆ ເພື ່ອເປັນພື ້ນຖານໃນການສກຶ ສາພາກຕ ່ໆໄປ. ກ່ອນອື ່ນນກັ ຮຽນຕອ້ງເຂົ ້າໃຈວ່າຝ່ ຸນອງົຄະທາດນັນ້ມຄີຸນລກັ ສະນະ 2 ປະການ: - ປະການທ າອດິ: ແມ່ນມລີກັ ສະນະເປັນປຸຸ໋ຍ (Fertiliser) ຄສື າມາດປົດປ່ ອຍທາດມູນອາຫານ ພດືໃຫກ້ ບັ ດນິ , ປະລມິ ານທາດມູນອາຫານພດື ໃນຝ່ ຸນອງົຄະທາດນັນ້ ບ ່ ມຫີ າຍປານ ໃດ ເມື ່ ອປຽບທຽບ ກບັປຸຸ໋ຍເຄມ.ີດັ ່ງນັນ້, ຈຶ ່ ງຕອ້ງໃຊໃ້ນປະລມິ ານທີ ່ຫ າຍ ເພື ່ອໃຫໄ້ດທ້ າດມູນອາຫານໃນປະລມິ ານທີ ່ ພຽງພ ກບັຄວາມຕອ້ງການຂອງພດື. - ປະການທສີອງ: ຄວືດັຖຸປັບປຸງດນິ (Soil conditioner) ຄເືຮດັໃຫດ້ ນິມຄີຸນລກັ ສະນະທາງ ກາຍະພາບດຂີ ຶ ້ນເຊັ ່ນ: ມຄີວາມຜຸຜຸ່ຍ, ການລະບາຍນ ້າ ແລະ ອາກາດດຂີ ຶ ້ນ, ສາ ມາດອູມ້ ນ ້າ ແລະ ທາດມູນ ອາຫານໄດຫ້ າຍຂຶ ້ນ ແລະ ອື ່ນໆ ເຊິ ່ ງຄຸນລກັ ສະນະເຫ ົ ່ານີ ້ບ ່ມໃີນປຸຸ໋ຍເຄມ.ີຝ່ ຸນອງົຄະທາດທີ ່ ນຍິມົ ໃຊກ້ ນັຢ່ ູ ທົ ່ວໄປນັນ້, ນອກຈາກຝ່ ຸນຄອກ, ຝ່ ຸນໝກັ ແລະ ຝ່ ຸນຂຽວ (ພດືສດົ) ເຊິ ່ ງເປັນທີ ່ຮູກ້ ນັ ໂດຍທົ ່ວໄປແລວ້ຍງັມີ ຝ່ ຸນອງົຄະທາດອື ່ນໆອກີຫ າຍຫ າຍຊະນດິຈະນາ ມາກ່າວໄວໃ້ນທີ ່ນີ ້ . ກ .ຝ່ ຸນຄອກ (Manure) ຝ່ ຸນຄອກຄືຂີ ້ສດັຕ່າງໆນັນ້ເອງ ສ່ ວນໃຫ່ ຍຈະເປັນຂີ ້ຂອງສດັລຽ້ງເຊັ ່ນ: ງວົ, ຄວາຍ,ໝູ, ເປັດ ແລະ ໄກ່ ເຊິ ່ ງໄດຮ້ ວບຮວມໄວປ້ ະລມິ ານຫ າຍພ ທີ ່ ຈະນ າມາໃຊໃ້ຫກ້ ບັດນິ . ປະລມິ ານທາດອາຫານທີ ່ມຢີ່ ູ ໃນຝ່ ຸນຄອກນີ ້ບ ່ ແນ່ນອນ. ນອກຈາກຈະຂຶ ້ນຢ່ ູກບັຊະນດິຂອງສດັ ແລວ້ ຍງັຂຶ ້ນຢ່ ູກບັອາຍຸຂອງສດັ , ວທິ ກີ ານ ລຽ້ງຕະຫ ອດຈນົ ເຖງິການເກບັຮກັ ສາອກີ ດວ້ ຍ. (ເບິ ່ ງຕາຕະລາງທີ1.2) ປະລມິ ານທາດມູນທີ ່ມຢີ່ ູໃນຂີ ້ສດັ ເຫ ົ ່ານີ ້ບ ່ໄດເ້ປັນປະໂຫຍດຕ ່ ພດືທງັໝດົ , ເພາະທາດມູນອາຫານ ເຊັ ່ນ: ໄນໂຕຣເຈນ ແລະ ຟອສຟ ຣສັ ຈະຢ່ ູ ໃນຮູບຮ່າງອງົຄະທາດຈະເປັນປະໂຫຍດຕ ່ ພດືໄດກ້ ຕ ່ ເມື ່ອມນັສະຫ າຍຕວົ ແລວ້ . ປະມານກນັ ວ່າຝ່ ຸນຄອກ ຈະໃຫທ້ າດໄນໂຕຣເຈນ ແລະ ຟອສຟ ຣັສທີ ່ ເປັນປະ ໂຫຍດຕ ່ ພດືໃນລະດູການທ າອດິປະມານ 30% ແລະ 50% ຕາມລ າດບັ . ສ່ ວນໂພແທສຊຽມນັນ້ ຈະເປັນປະໂຫຍດແກ່ ພດື ເກອືບໝດົ , ນອກຈາກທາດມູນຝ່ ຸນ ແລວ້ ຝ່ ຸນຄອກຍງັມທີ າດມູນອາຫານສ າຮອງ ແລະ ທາດມູນອາຫານອື ່ນໆ. ຢ່ ູຫ ວງຫ າຍ ເຊິ ່ ງນບັວ່າເປັນຂ ດ້ ີ ອກີຢ່ າງໜຶ ່ ງຂອງຝ່ ຸນຄອກທີ ່ ໃຊທ້ າດມູນອາຫານພດືທຸກຊະນດິພອ້ມກນັໄປເລຍີ. ຕາຕະລາງທ ີ1.2: ປະລມິ ານໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣສັ ແລະ ໂພແທສຊຽມໃນ ັ ຝ່ ຸນຄອກບາງຊະນດິ ຊະນດິຂອງຂີ ້ສດັ N P K C/N ratio ຂີ ້ ງວົ ຂີ ້ຄວາຍ ຂີໝ້ ູ 0,91,3 0,51,4 1,01,7 0,30,6 0,21,4 1,72,7 0,81,7 0,81,9 0,61,3 1317 1223 1416

ຂີ ້ໄກ່ ຂີ ້ ເປັດ 0,54,5 0,71,3 0,12,1 1,11,4 0,23,3 0,71,3 1729 ຝ່ ຸນຄອກນັນ້ເມື ່ອໃສ່ ລງົໃນດນິຈະສະຫ າຍຕວົໄດງ້່າຍ ແລະ ໄວ ທງັນີ ້ ເພາະມີC/N ratio ແຄບດັ ່ງ ຈະເຫນັໄດຈ້າກຕາຕະລາງທີ1.2 ຫ ງັຈາກສະຫ າຍຕວົ ເຕມັ ທີ ່ ແລວ້ກ ຈະເຫ ອືອງົຄະທາດທີ ່ ສະຫ າຍຕວົຍາກ ຕກົ ຄາ້ງຢ່ ູໃນດນິ. ອງົຄະທາດສ່ ວນນີ ້ ເອງທີ ່ ຊ່ ວຍໃຫດ້ ນິມຄີຸນລກັ ສະນະທາງກາຍຍະພາບທີ ່ ດ.ີການສະຫ າຍ ຕວົຂອງຝ່ ຸນຄອກນັນ້ຈະສະຫ າຍຕວົຢ່ າງວ່ອງໄວໃນໄລຍະທ າອດິ ແລະ ຈະຄ່ ອຍໆຊາ້ລງົໃນເວລາຕ ່ມາ. ໃນ ປີທ າອດິຝ່ ຸນຄອກອາດຈະສະຫ າຍຕວົປະມານ 50%, ການສະຫ າຍຕວົຈະເພີ ່ມຂຶ ້ນເປັນປະມານ 65% ໃນປີ ທສີອງ ແລະ ຫ ງັຈາກນັນ້ການສະຫ າຍຕວົກ ຈະຄ່ ອຍຊາ້ລງົ ແລະ ຈະເຫ ອືທາດອງົຄະທາດທີ ່ ຄງົທນົ ຕ ່ການ ສະຫ າຍຕວົຢ່ ູປະມານ 30% ດວ້ ຍເຫດທີ ່ ຝ່ ຸນຄອກເປັນທາດອງົຄະທາດ ຫ ືວດັຖຸທີ ່ ສະຫ າຍຕວົຂອ້ ນຂາ້ງ ໄວ "ເມື ່ອປຽບມຽບກບັທາດອງົຄະທາດຊະນດິອື ່ ນ" ເຊັ ່ ່ ່ ່ ່ ນ: ເຟືອງ ຫ ືຕົນ້ ແລະ ໃບພດື. ດັ ່ງນັນ້, ການຈະ ປັບປຸງຄຸນລກັ ສະນະຂອງດນິ ໂດຍການໃສ່ ຝ່ ຸນຄອກນັນ້ ຈ າເປັນຕອ້ງໃສ່ ໃນປະລມິ ານຫ າຍ ແລະ ໃສ່ ຢ່ າງຕ ່ ເນື ່ອງທຸກປີຈຶ ່ ງຈະໄດຜ້ ນົ . ນອກຈາກຝ່ ຸນສດັ ລຽ້ງແລວ້ ຍງັມຂີ ີ ້ ເຈຍ ເຊິ ່ ງຊາວກະສກິ ອນຮູຈ້ ກັ ຄຸນຄ່າດີແລະ ໄດນ້ າມາໃຊ້ ເປັນຝ່ ຸນມາຕັ ້ງແຕ່ ສະໄໝບູຮານຂີ ້ ເຈຍມຢີ່ ູໃນຖ ້າຕາມພູຕ່າງໆ ເຊິ ່ ງໄດທ້ ບັຖມົ ກນັ ເປັນເວລາດນົນານ ແລະ ມະນຸດໄດຂຸ້ດເອາົມາໃຊເ້ປັນປະໂຫຍດ. ປະລມິ ານທາດມູນອາຫານພດືໃນຂີ ້ ເຈຍຈະແຕກຕ່າງກນັໄປຂຶ ້ນຢ່ ູ ກບັແຫ່ ງທີ ່ມາ, ໂດຍທົ ່ ວໄປຈະມໄີນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣັສ ແລະ ໂພແທສັ ຊຽມປະມານ 16% , 510% ແລະ 0,51,2% ຕາມລ າດບັ . ປັດຈບຸ ນັ ນີ ້ຂີ ້ ເຈຍກ ຍງັມກີ ານຊື ້ຂາຍກນັ ຢ່ ູ, ແຕ່ ຈະໜອ້ ຍລງົໄປເລື ້ ້ ອຍໆ ເພາະນບັມື ້ຈະຫາໄດຍ້າກຂຶ ້ນ. ຂ .ຝ່ ຸນໝກັ (Compost) ຝ່ ຸນໝກັ ຄືຝ່ ຸນທີ ່ໄດມ້ າຈາກການນ າເອາົທາດອງົຄະທາດຕ່າງໆເຊັ ່ນ: ເສດພດື, ຊາກສດັ ມາ ກອງກນັເພື ່ອໃຫສ້ະຫ າຍຕວົໂດຍຈລຸ ນິຊໃີຫກ້າຍເປັນຝ່ ຸນອງົຄະທາດ. ໃນການນາ ເອາົທາດອງົຄະທາດມາໝກັ ນັນ້ອາດຈະມກີ ານປະສມົ ຝ່ ຸນຄອກ, ດນິ ຫ ືປຸຸ໋ຍເຄມເີຂົ ້າໄປກໄ ດ.້ນອກຈາກນີ ້ອາດຈະມກີ ານຫດົນ ້າ ແລະ ປີ ້ນກບັກອງເສດກອງເສດພດືນັນ້, ເພື ່ອເລັ ່ງໃຫໄ້ລຍະເວລາໃນການໝກັໄວຂຶ ້ນ. ຝ່ ຸນໝກັ ທີ ່ ຊາວກະສກິ ອນ ສາມາດເຮດັຂຶ ້ນໃຊເ້ອງໄດໂ້ດຍງ່າຍ, ບ ່ມຄີວາມຫຍຸງ້ ຍາກພຽງແຕ່ ຕອ້ງໃຊແ້ຮງງານ ແລະ ເວລາແດ່ ຈກັ ໜ້ ອຍ. ປະລມິ ານທາດມູນອາຫານພດືທີ ່ ໄດຈ້າກຝ່ ຸນໝກັ ນັນ້ຫ າຍໜອ້ ຍຕ່າງກນັແມ່ນຂຶ ້ນຢ່ ູກບັວດັຖຸທີ ່ ໃຊ,້ ການເບິ ່ ງແຍງຮກັ ສາ. ເຖິງຢ່ າງໃດກ ຕາມຕວົ ເລກໃນຕາຕະລາງທີ1.3 ພ ຈະໃຫແ້ ນວທາງໃນການ ພຈິາລະນາປະລມິ ານທາດມູນອາຫານພດືທີ ່ມຢີ່ ູໃນຝ່ ຸນໝກັທີ ່ ແຫງ້ແລວ້ບາງຊະນດິ. ຕາຕະລາງທ ີ1.3: ປະລມິ ານໄນໂຕຣເຈນ, ຟອສຟ ຣສັ ແລະ ໂພແທສັຊຽມໃນຝ່ ຸນໝກັ ແຫງ້

ຊະນດິຂອງຝ່ ຸນໝກັ ປະລມິ ານທາດມນູ ອາຫານພດືໃນຝ່ ຸນໝກັ ແຫງ້ 1ໂຕນ kg/N2 kg/P2O5 kg/K2O ເສດຫຍາ້ ເສດຫຍາ້ + ຂີໝ້ ູ ຕົນ້ສາລີ ຕົນ້ສາລີ+ ຂີໝ້ ູ ເຟືອງ ເຟືອງ + ຂີ ້ ເປັດ 16,1 10,2 6,5 10,7 8,6 10,0 36,5 18,5 29,5 5,1 7,6 7,1 23,1 17,6 16,6 11,9 2,2 2,2 ນອກຈາກຝ່ ຸນໝກັ ທີ ່ຜະລດິຈາກເສດເຫ ອືຂອງພດືໃນໄຮ່ ນາ ແລະ ສວນ ແລວ້ ຍງັມຝີ່ ຸນໝກັ ອກີ ຊະນດິໜຶ ່ ງທີ ່ຄວນຮູຄ້ຝື່ ຸນໝກັ ຈາກໂຮງງານຜະລດິຝ່ ຸນອງົຄະທາດ ເຊິ ່ ງຜະລດິຈາກຂີ ້ ເຫື ່ຍອມູມຝອຍທີ ່ ເກບັ ຈາກບາ້ນເຮອືນຕ່າງໆ, ແລວ້ນ າໄປແຍກເອາົເສດໂລຫະຕ່າງໆອອກແລວ້ ນ າໄປບດົ , ນ າໄປໝກັ , ນ າໄປຮ່ ອນ ເອາົສະເພາະສ່ ວນທີ ່ ລະອຽດມາບນັ ຈໃຸ ສ່ ຖົງ ເພື ່ ອຈ າໜ່ າຍເອີິ ້ນວ່າ: ປຸຸ໋ຍອງົຄະທາດ. ປະລມິ ານທາດມູນ ອາຫານໂດຍທົ ່ວໄປຈະມ:ີN2 1,5%, P2O5 1.3%, K2O 1,5% ຖາ້ນ າມາປະສມົ ກບັອຸດຈາລະແຫງ້ທີ ດູດມາຈາກບາ້ນເຮອືນຕ່າງໆໃນອດັ ຕາສ່ ວນ 1:1 ກ ຈະໄດປຸຸ້໋ຍອງົຄະທາດເຊິ ່ ງມີN2 1,8%, P2O 10% ນອກນີ ້ຍງັມກີ ານເອາົໄປປະສມົ ກບັປຸຸ໋ຍເຄມຈີະໄດປຸຸ້໋ຍອງົຄະທາດສູດ: 8101 ແລະ 1062 ເປັນຕົນ້. ຄ .ຝ່ ຸນຂຽວ, ພດືສດົ (Green manure) ຝ່ ຸນຂຽວຄຝື່ ຸນທີ ່ ໄດຈ້າກການໄຖຖມົ ຫ ືປົນພດືລງົໄປໃນດນິໃນຂະນະທີ ່ ຍງັສດົຢ່ ູເຊິ ່ ງພດືເຫ ົ ່ານີ ້ ມກັ ຈະເປັນພດືຕະກຸນຖົ ່ ວ ເພາະສາມາດເພີ ່ມທາດມູນໄນໂຕຣເຈນໃຫແ້ກ່ ດນິຫ າຍກວ່າພດືອື ່ ນໆ. ໂດຍ ປົກກະຕພິດືທີ ່ ປູກເປັນຝ່ ຸນຂຽວນີ ້ , ເມື ່ອຈະເລນີ ເຕບີໂຕເຕມັ ທີ ່ ຫ ືເມື ່ອເຖງິໄລຍະເວລາທີ ່ ເໝາະສມົ ຈະຖກື ໄຖລງົປົກໃນດນິ , ໂດຍບ ່ໄດຫ້ ວງັເກບັກ່ ຽວຜນົ ຜະລດິຂອງພດືມາໃຊເ້ປັນປະໂຫຍດການໄຖປົກພດື ເພື ່ ອ ເຮດັໃຫຝ້່ ຸນຂຽວນັນ້ ຄວນຈະເຮດັ ເມື ່ອພດືມປີ ະລມິ ານໄນໂຕຣເຈນສູງສຸດ, ໂດຍທົ ່ ວໄປມກັ ໄຖປົກພດື ອອກດອກປະມານ 50% ແລະ ຫ ງັຈາກໄຖປົກພດືລງົໄປໃນດນິແລວ້ ກ ຈະເລີ ່ມສະຫ າຍຕວົໃຫທ້ າດມູນ ໄນໂຕຣເຈນແກ່ດນິ . ດັ ່ງນັນ້, ຈຶ ່ ງບ ່ ຄວນປ່ ອຍຊ່ ວງໃນການປູກພດືໃຫດ້ ນົຫ າຍ ເພາະອາດຈະເຮດັໃຫທ້ າດ ອາຫານທີ ່ສູນເສຍຫາຍໄປ, ຄວນປ່ ອຍຊ່ວງປະ ມານ 1015 ວນັກພ ຽພ ສ າລບັວທິ ກີ ານຜະລດິຝ່ ຸນຂຽວ. ງ .ຜນົພອຍໄດຮ້ບັຈາກໂຮງງານຂາ້ສດັ ແລະ ໂຮງງານອຸດສະຫະກາ ນອກຈາກຝ່ ຸນຄອກ, ຝ່ ຸນໝກັ ແລະ ຝ່ ຸນຂຽວແລວ້ ສິ ່ ງທີ ່ມຊີວີດິຕ່າງໆທີ ່ ເປັນຜນົ ພອຍໄດຈາກ ້ ໂຮງງານຂາ້ສດ ແລະ ໂຮງງານ ັ ອຸດສະຫະກ າຫ າຍຊະນດິສາມາດນ າໃຊເ້ປັນປຸຸ໋ຍກນັ ເຊັ ່ນ:ກະດູກປົ ່ ນ, ເລອືດ

ແຫງ້, ກາກເມດັໝາກຫ່ ຸງສາ, ກາກຖົ ່ ວຕ່າງໆ, ກາກເມດັຝ້າຍ ແລະ ອື ່ນໆ. ປະ ລມິ ານທາດອາຫານໃນວດັຖຸ ເຫ ົ ່ານີ ້ໄດສ້ ະແດງໄວດ້ ັ ່ງນີ ້ : ຕາຕະລາງທ ີ1.4: ປະລມິ ານທາດມູນອາຫານໃນຜນົພອຍໄດບ້າງຊະນດິຈາກໂຮງງານຂາ້ສດັ ແລະ ໂຮງງານ ອຸດສະຫະກາ N2% P2O5% K2O% ກະດູກປົ ່ ນ ກາກໝາກຫ່ ຸງສາ (ຫ ງັສະກດັນ ້າມນັ ) ກາກນ ້າປາ 0,53,9 56 2 2629 12 3 2.2 ຝ່ ຸນເຄມ ີຫ ືປຸຸ໋ຍເຄມ ີ ປຸຸ໋ຍເຄມອີາດຈາ ແນກອອກເປັນຊະນດິ ຫ ືປະເພດຕ່າງໆໄດຫ້ າຍວທິ ຂີ ຶ ້ນຢ່ ູກບັວດັຖຸປະສງົຂອງ ການຈາ ແນກເຊັ ່ນ: ອາດຈາ ແນກອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ:ືປຸຸ໋ຍຂຽວ ແລະ ປຸຸ໋ຍປະສມົ . ແຕ່ ໃນນີ ້ແບ່ງອອກ ເປັນ 7 ຊະນດິ, ຕາມຊະນດິຂອງທາດມູນອາຫານທີ ່ມຢີ່ ູໃນປຸຸ໋ຍຄ:ື 1. ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນ 2. ປຸຸ໋ຍຟອສຟ ຣສັ 3. ປຸຸ໋ຍໂພແທສຊຽມ ັ 4. ປຸຸ໋ຍມາດ 5. ປຸຸ໋ຍແຄລຊຽມ 6. ປຸຸ໋ຍແມກັນຊີຽມ 7. ປຸຸ໋ຍທາດມູນອາຫານເສມີ ກ .ປຸຸ໋ຍໄນໂຕຣເຈນ 1. ແອນໄຮດຣສັ ແອມໂມເນຍ (Anhydrou ammonia) ສູດທາງເຄມແີມ່ນ NH3 ປະກອບມໄີນໂຕຣເຈນປະມານ 82% ໃຊຄ້ວາມດນັສູງຈະກາຍເປັນ ທາດແຫ ວ ແລະ ຕອ້ງໃຊເ້ຄື ່ອງມືພເິສດເພື ່ ອສດີລງົໄປໃນດນິ ຫ ືອາດຈະປະສມົ ກບັນ ້າຊນົລະປະທານກ ໄດ,້ມແີຕ່ ໃຊກ້ ນັໃນສະຫະລດັອາເມລກິ າ. 2. ຍູເຣຍ (Urea) ຫ ືຄາບາໄມດ໌(Carbamide) ສູດທາງເຄມແີມ່ນ CO(NH2)2 ປະກອບມີ ໄນໂຕຣເຈນປະມານ 45%, ເປັນເມດັສຂີ າວລະລາຍໃນນ ້າໄດງ້່າຍ, ໃນພູມອາກາດຮອ້ ນໂດຍການລະເຫຍີ ອາຍອອກໜໃີນຮູບຂອງ (NH3)

3. ແອມໂມນຽມຊັລເຟຕ (Ammonium sulfate) ມີສູດທາງເຄມີແມ່ ນ (NH4)2SO4 ປະກອບມໄີນໂຕຣເຈນປະມານ 21% ແລະ ມາດປະມານ 24% ເປັນເມດັມະນສີຂີ າວຄາ້ຍຄກືບັ ນ ້າ ຕານຊາຍລະລາຍໃນນ ້າໄດດ້.ີ 4. ແອມໂມນຽມ ຄ ລໄຣດ໌(Ammonium chloride) ສູດທາງເຄມຄີ ືNH4Cl ປະກອບມໄີນ ໂຕຣເຈນປະມານ 26% ເປັນເມດັມະນສີຂີ າວ, ລະລາຍໃນນ ້າໄດງ້່າຍ ແລະ ດູດຄວາມຊຸ່ມໄດດ້,ີປຸຸ໋ຍນີ ້ ເມື ່ອ ໃສ່ ໃນດນິຈະໃຫປ້ ະຕກິລິຍິາເປັນອາຊດິ. 5. ແອມໂມນຽມໄນເຕຣດ (Ammonium nitrate) ມສີູດທາງເຄມແີມ່ນ NH4NO3 ປະກອບມີ ໄນໂຕຣເຈນປະມານ 34%, ລະລາຍໃນນ ້າໄດດ້,ີດູ ູດຄວາມຊຸ່ມໄດຫ າຍ, ເ ້ ມື ່ອໃສ່ ລງົໃນດນິຈະໃຫປ້ ະຕກິ ິ ລຍິາເປັນອາຊດິ ທາດນີຖ້ າ້ເອາົໄປປະສມົ ກບັ ອາຊດິ ຊຸນຟູລກິ (H2SO4) ອາດຈະເຮດັໃຫລ້ ະເບດີ ໄດ.້ 6. ໂຊດຽມໄນເຕຣດ (Sodium nitrate) ມສີູດທາງເຄມແີມ່ນ NaNO3 ປະກອບມໄີນໂຕຣເຈນ ປະມານ 16%, ເປັນເມດັມະນສີຂີ າວໄວໄຟ, ລະລາຍໃນນ ້າໄດດ້ ີເມື ່ອໃສ່ ລງົໄປໃນດນິຈະໃຫ ້ ປະຕກິ ຍິ າ ເປັນເບສ. 7. ແຄລຊຽມໄຊຍານາໄມດ໌(Calcium cyanamide) ມສີູດທາງເຄມແີມ່ນ CaCN2 ປະກອບ ມໄີນໂຕຣເຈນປະມານ 21% ມລີກັ ສະນະເປັນຝ່ ຸນ ຫ ືເປັນເມດັສດີ າ, ດູ ູດຄວາມຊຸ່ມໄດໜ້ ອ້ ຍ. ເມື ່ອໃສ່ ລງົໄປໃນດນິຈະລະລາຍນ ້າສະຫ າຍຕວົ ໃນໃຫຍູ້ເຣຍ, ມປີະຕກິ ລິຍິ າເປັນເບສ. ທາດນີ ້ອາດຈະເປັນພດິ ຕ ່ ພດືໄດ,້ເມື ່ອໃສ່ ລງົໄປໃນດນິ ຄວນປະໄວ້23 ອາທດິ ເພື ່ ອໃຫປຸຸ້໋ຍປະຕກິ ລິ ຍິ າກບັ ດນິ ຢ່ າງສມົ ບູນ ເສຍກ່ອນຈຶ ່ ງຈະປູກພດື. ນອກຈາກຈະໃຊເ້ຮດັ ປຸຸ໋ຍແລວ້ ແຄລຊຽມໄຊຍາໄນດກ໌ ອ າດຈະໃຊເ້ປັນຢາກາ ຈດັ ວດັ ຊະພດື ຫ ືສດີ ພົ ່ ນໃບຝ້າຍໃຫຫ້ ົ ່ ນກ່ ອນການເກບັ ກ່ ຽວ. ນອກຈາກນີ ້ຍງັໃຊເ້ປັນຢາກ າຈດັ ໂລກ ແລະ ແມງໄມໄ້ດ.້ ແຄລຊຽມໄຊຍາໄນດເ໌ປັນອັນຕະລາຍຕ ່ ຄົນ ແລະ ສັດ ເມື ່ ອໃຊແ້ ລວ້ ຄວນລາ້ງ ມໃືຫ້ ສະອາດ. 8. ແຄລຊຽມໄນເຕຣດ (Calcium nitate) ມສີູດທາງເຄມແີມ່ ນ Ca(NO3)2 ປະກອບມ ໄນີ ໂຕຣເຈນປະມານ 15% ແລະ ມແີຄລຊຽມປະມານ 20% ເປັນເມດັມະນສີຂີາວ, ລະລາຍໃນນ ້າໄດດ້,ີດູດ ຄວາມຊຸ່ມໄດງ້່າຍຫ າຍ. ເມື ່ອໃສ່ລງົໃນດນິຈະໃຫປ້ ະຕກິລິຍິາເປັນເບສ. ຂ .ປຸຸ໋ຍຟອສຟ ຣສັ 1. ເປັນຫນີທີ ່ມແີຮ່ພວກຟອສເຟດ ເປັນອງົປະກອບເຊັ ່ນ: ຟລູອ ແອບພາໄຕ (Fluorapatie) ມສີູດ ທາງເຄມີແມ່ ນ C10(PO4)6F2 ຫ ືໄຮດຣອກຊີແອບພາໄຕ (Hydroxyapatite) ມີສູດທາງເຄມີຄື C10(PO4)6F2 ການນ າໄປເຮດັ ປຸຸ໋ຍຫນີດັ ່ງກ່າວຕອ້ງໄດບ້ ດົ ເປັນຝ່ ຸນລະອຽດ ເອາົໄປໃຊກ້ ບັ ດນິສົມ້ ຈະໄດ້ ຮບັຜນົດຫີ າຍ. 2. ອ ດີນ າຣີຊຸ ບ ເປີຟ ອ ສ ເຟ ດ (Ordenary superphosphate) ມີສູດ ທ າງເຄ ມີແ ມ່ ນ Ca(H2PO4)2H2O ມຟີອສເຟດປະມານ 20% P2O5, ມແີຄລຊຽມປະມານ 20% ແລະ ມມີ າດປະມານ