ປຶ້ມເອເລັກໂຕນິກ

CR

E

ຮູບທີ 1 ສະແດງເຖງີ ການເກບັ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນໄຟຟາ້

ໄຟຟາ້ ບນັ ຈຈຸ າກແຫ່ ງຈ່ າຍໄຟຟາ້ (ໝໍແ້ ປງ) ເຊ່ ງີ ມແີ ຮງເຄ່ ອນໄຟຟາ້ ເຄ່ ອນທ່ ໄີ ປສະສມົ ຢ່ ູໃນ

ເຄ່ ອງທອ້ ນໄຟຟາ້ ເຄຣິ ຊ໌ ຮອຟຟ໌ ( Kirchhoff ) ສາມາດຊອກຫາການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ ແລະ

ກະແສໄຟຟາ້ ໃນຂະນະໃດໜ່ ງໄດ້

(2)
− − = 0 (3)

ແທນ = ລງົ ໃນສມົ ຜນົ (2)


= (1 − − ⁄ )

ຫ

= (1 − − ⁄ ) (4)

ຈາກສມົ ຜນົ (3) ແລະ (4)ຖາ້ ເວລາ → ∞ ຈະໄດ້ = ແລະ = ຕາມລາໍ ດບັ ເຊ່ ງີ ໝາຍ

ຄວາມວ່ າເມ່ ອໃຫໄ້ ຟຟາ້ ບນັ ຈແຸ ກ່ ເຄ່ ອງທອ້ ນ ເປັນເວລາດນົ ນານ ຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ເທງີ ເຄ່ ອງທອ້ ນ

ຈະເທ່ າົ ກບັ ແຮງເຄ່ ອນໄຟຟາ້ ຂອງ ແຫ່ ງຈ່ າຍໄຟຟາ້ (ໝໍແ້ ປງ) ແລະ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈທຸ ່ ຫີ າຍທ່ ສີ ຸດເທງີ ເຄ່ ອງທອ້ ນ

ຈະເທ່ າົ ກບັ ພາວະນເີ້ ປັນພາວະອ່ ມີ ຕວົ ຂອງເຄ່ ອງທອ້ ນໄຟຟາ້ ສະມາດຂຽນສມົ ຜນົ (3) ແລະ (4)ໄດໃ້

ໝ່

= 0(1 − − ⁄ ) (5)

= 0(1 − − ⁄ ) (6)

ເມ່ ອ 0 ແລະ 0 ເປັນໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ ແລະ ຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ເທງີ ເຄ່ ອງທອ້ ນ ເມ່ ອຢ່ ູໃນພາ
ວະອ່ ມີ ຕວົ ຕາມລໍາດບັ .

ໃຫ້ = ເອນີ້ ວ່ າຄ່ າຄງົ ຕວົ ເວລາ ຂອງວງົ ຈອນ ມຫີ ວົ ໜ່ ວຍເປັນ ວນິ າທີ

ຈາກສມົ ຜນົ (5) ແລະ (6) ຖາ້ = = ຈະໄດ້
= 0(1 − − ⁄ ) = 0.63 0
= 0(1 − − ⁄ ) = 0.63 0

ຄ່ າຄງົ ທ່ ເີ ວລາຂອງວງົ ຈອນ ຄເຶ ວລາທ່ ໃີ ຊໃ້ ນການໃຫໄ້ ຟຟາ້ ບນັ ຈແຸ ກ່ ເຄ່ ອງທອ້ ນໃຫມ້ ຄີ ່ າໄຟຟາ້
ບນັ ຈຸ 63% ຂອງຄ່ າສູງສຸດ ຖາ້ ຄ່ າຄງົ ທ່ ເີ ວລາສນັ້ ການໃຫໄ້ ຟຟາ້ ບນັ ຈແຸ ກ່ ເຄ່ ອງທອ້ ນ ຈະໃຊເ້ ວລານອ້ ຍ ແລະ
ຄ່ າຄງົ ທ່ ເີ ວລາຍາວ ການໃຫໄ້ ຟຟາ້ ບນັ ຈແຸ ກ່ ເຄ່ ອງທອ້ ນ ຈະໃຊເວລານານ.

47 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ພຈິ າລະນາຄ່ າຂອງກະແສໃນວງົ ຈອນຈາກສມົ ຜນົ (3)

= = − ⁄


ເມ່ ອ = 0 ກະແສໃນວງົ ຈອນ = ແລະ ຈະຄ່ ອຍໆຫຸດລງົ ແບບເອກັ ກະໂປນງັ ຊຽນເມ່ ອເວລາ

ເພ່ ມີ ຂນ້ ຈນົ ຮອດ → ∞, = 0

3.2. ການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ ໄຟຟາ້

ຖາ້ ໃຫໄ້ ຟຟາ້ ບນັ ຈແຸ ກ່ ເຄ່ ອງທອ້ ນ ແລວ້ ຖອດແຫ່ ງຈ່ າຍໄຟຟາ້ ( ) ອອກຈາກວງົ ຈອນແລວ້ ຕ່ ວໍ ງົ
ຈອນໃສ່ ຮູບ (2) ເຊ່ ງີ ເປັນວງົ ຈອນປິດ ເຄ່ ອງທອ້ ນ ຈະຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈເຸ ຮດັ ໃຫມ້ ກີ ະແສໄຟຟາ້ ໃນວງົ ຈອນ

CR

ຮູບທີ 2 ສະແດງການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ

ຈາກກດົ ຂອງຟາ້ ເຄຣິ ຊ໌ ຮອຟຟ໌ ( Kirchhoff )ຈະໄດພ້ ວົ ພນັ ກນັ ລະຫວ່ າງໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ ແລະ ກະ

ແສໄຟຟາ້ ໃນຄະນະໜ່ ງຈະໄດ້

(7)
+ = 0

ແທນ = ໃສ່ ສມົ ຜນົ (7) ຈະໄດ້


= 0( − ⁄ ) (8)

ຫ

= 0( − ⁄ ) (9)

ເມ່ ອ 0 ແລະ 0 ເປັນໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ ແລະ ຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ເທງີ ໝໍເ້ ຄ່ ອງທອ້ ນ ເມ່ ອເລ່ ມ
ຕນົ້ ຄາຍ

ພຈິ າລະນາຄ່ າຂອງກະແສໃນວງົ ຈອນຈາກສມົ ຜນົ (3) ແລະ (8) ຈະໄດ້

= = 0 − ⁄ (10)


ກລໍ ະນເີ ຄ່ ອງທອ້ ນ ໄດຮ້ ບັ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈຈຸ າກ ແຫ່ ງຈ່ າຍໄຟຟາ້ ແຮງເຄ່ ອນໄຟຟາ້ ຈນົ ອ່ ມີ ຕວົ 0

ແລະ 0 ຄໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ ແລະ ຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ຫາຍທ່ ສີ ຸດທ່ ສີ ະສມົ ຢ່ ູໃນເຄ່ ອງທອ້ ນ ຕາມລໍາດບັ

ໃຫ້ = ເອນີ້ ວ່ າຄ່ າຄງົ ຕວົ ເວລາ ຂອງວງົ ຈອນ ມຫີ ວົ ໜ່ ວຍເປັນ ວນິ າທີ

48 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຈາກສມົ ຜນົ (8) ແລະ (9) ຖາ້ = = ຈະໄດ້ (11)
(12)
= 0(1 − − ⁄ ) = 0.37 0
ຫ

= 0(1 − − ⁄ ) = 0.37 0

ຈາກສມົ ຜນົ (6) ແລະ (9) ເມ່ ອຂຽນກາຟສະແດງກະພວົ ພນັ ລະວ່ າງຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້
( ) ກບັ ເຄ່ ອງທອ້ ນ ເທງີ ເວລາ ( ) ຈະໄດກ້ າຟການພວົ ພນັ ດ່ ງັ ຮູບ 3

v v
Vo Vo
-0,633Vo -0.37Vo

0 t0 t

ຮູບທີ 3 ການເກບັ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ ແລະ ການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນໄຟຟາ້

ຈາກສມົ ຜນົ (6) ສາໍ ລບັ ການເກບັ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ = = ຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ເທງີ ເຄ່ ອງ
ທອ້ ນໄຟຟາ້ ເທ່ າົ ກບັ 0.63 ເທ່ າົ ຂອງຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ຫາຍທ່ ສີ ຸດ 0 ຂອງເຄ່ ອງທອ້ ນ

ຈາກສມົ ຜນົ (9 ) ສາໍ ລບັ ການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຸ = = ຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ເທງີ ເຄ່ ອງ
ທອ້ ນໄຟຟາ້ ເທ່ າົ ກບັ 0.37 ເທ່ າົ ຂອງຄວາມແຕກຕ່ າງຂອງໄຟຟາ້ ຫາຍທ່ ສີ ຸດ 0 ຂອງເຄ່ ອງທອ້ ນ

4. ວທິ ປີ ະຕບິ ດັ
ຕອນທ1ີ : ການເກບັ ແລະ ການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ (ໂດຍໃຊ້ ເຄ່ ອງຈບັ ເວລາ ແລະ

ໂວນມເິ ຕ)ີ
1) ເລ່ ມີ ການທດົ ລອງໂດຍໃຊ້ ແລະ ຕາມຕອ້ ງການ (ຄວນຈະໃຫຄ້ ່ າ = =

ມຄີ ່ າຫາຍພໍສມົ ຄວນ)

49 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

2) ເປີດສະວກິ ໄປທ່ ີ charge ( ການເກບັ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ) ພອ້ ມກບັ ເລ່ ມີ ຈບັ
ເວລາ ແລະ ແຮງດນັ ທ່ ປີ ່ ຽນໄປທຸກ 30 ວນິ າທພີ ອ້ ມບນັ ທກຶ ຄ່ າ(ເຮດັ ການທດົ ລອງ ໂດຍບນັ ທກຄ່ າຄວາມ
ແຕກຕ່ າງທ່ ເີ ພ່ ມີ ຂນ້ ຈນົ ມຄີ ່ າຫາຍສຸດ ແລະ ເພ່ ມີ ຂນ້ ບ່ ໄໍ ດອ້ ກີ ແລວ້ )

3) ສະຫບັ ສະວກິ ໄປທ່ ີ Discharge (ການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ) ພອ້ ມກບັ ເລ່ ມີ
ຈບັ ເວລາ ແລະ ແຮງດນັ ທ່ ປີ ່ ຽນໄປທຸກ 30 ວນິ າທພີ ອ້ ມບນັ ທກຶ ຄ່ າ(ເຮດັ ການທດົ ລອງ ໂດຍບນັ ທກຄ່ າ
ຄວາມແຕກຕ່ າງທ່ ຫີ ຸດລງົ ຈນົ ມຄີ ່ າໜອ້ ຍທ່ ສີ ຸດ ແລະ ຫຸດລງົ ບ່ ໄໍ ດອ້ ກີ ແລວ້ )

4) ທດົ ລອງຊາໍ້ ໂດຍການປ່ ຽນຄ່ າ ແລະ
5) ຂຽນກຣາຟລະຫວ່ າງຄວາມແຕກຕ່ າງ ( ) ແລະ ເວລາ ( ) ຫາຄ່ າເວລາຈາກກຣາຟ
(ຕວົ ຢ່ າງກຣາຟຈາກຮູບທີ 3 ) ປຽບທຽບກບັ ຄ່ າຄງົ ຕວົ ເວລາທ່ ຄີ ດິ ໄລ່ ໄດຈ້ າກສມົ ຜນົ = =
6) ສະຫຸບຜນົ ການທດົ ລອງ
ຕອນທີ 2: ການເກບັ ແລະ ການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ (ໂດຍໃຊ້ Oscilloscope)

1. ເລ່ ມີ ການທດົ ລອງໂດຍການ ໃສ່ ຄ່ າ ແລະ ຕາມຕອ້ ງການ (ຄວນຈະໃຫຄ້ ່ າ =
= ມຄີ ່ າບ່ ຫໍ າຍຈນົ ເກນີ ໄປ)ພອ້ ມບນັ ທກຶ ຄ່ າ Calculation

2. ນາໍ ສາຍ probe ຂອງ Oscilloscope ມາວດັ ທ່ ເີ ຄ່ ອງທອ້ ນ ໂດຍຈະຕອ້ ງຮບັ
Oscilloscope ໃຫຢ້ ່ ູໃນຊ່ ວງທ່ ເີ ໝ!ະສມົ

3. ເປີດສະວກິ ໄປທ່ ີ charge (ການເກບັ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ) ພອ້ ມກບັ ກຽມກດົ
Stop ເພ່ ອຈະຫາຕໍາແໜ່ ງຂອງ ຈາກຕໍາແໜ່ ງທ່ ຕີ ດັ ກບັ ຄ່ າ 63% ຂອງແຮງດນັ ເລ່ ມີ ຕນົ້ (ເຮດັ ການທດົ
ລອງໂດຍບນັ ທກຶ ຄ່ າຄວາມແຕກຕ່ າງທ່ ເີ ພ່ ມີ ຂນ້ ຈນົ ມຄີ ່ າຫາຍທ່ ສີ ຸດ ແລະ ເພ່ ມີ ຂນ້ ບ່ ໍໄດອ້ ກີ ແລວ້ ) ພອ້ ມບນັ
ທກຶ ຄ່ າ Experiment

4. ສະຫບັ ສະວກິ ໄປທ່ ີ Discharge ( ການຄາຍໄຟຟາ້ ບນັ ຈຂຸ ອງເຄ່ ອງທອ້ ນ) ພອ້ ມກບັ
ກຽມກດົ Stop ເພ່ ອຈະໄດຫ້ າຕໍາແໜ່ ງຂອງ ຈາກຕໍາແໜ່ ງທ່ ຕີ ດັ ກບັ ຄ່ າ 37% ຂອງແຮງດນັ ເລ່ ມີ ຕນົ້
(ເຮດັ ການທດົ ລອງ ໂດຍບນັ ທກຶ ຄ່ າຄວາມແຕກຕ່ າງທ່ ຫີ ຸດລງົ ຈນົ ມຄີ ່ າເທ່ າົ ສູນ ຫ ນອ້ ຍທ່ ສີ ຸດ ແລະ ຫຸດລງົ ບ່ ໍ
ໄດອ້ ກີ ) ພອ້ ມບນັ ທກຶ ຄ່ າ Experiment

5. ທດົ ລອງຊໍາ້ ໂດຍການປ່ ຽນຄ່ າ ແລະ
6. ຫາຄ່ າຄວາມຄາດເຄ່ ອນທ່ ຄີ ດິ ໄດ້ ແລະ ຄ່ າທ່ ໄີ ດຈ້ າກການທດົ ລອງ
7. ສະຫຸບຜນົ ການທດົ ລອງ
ໝາຍເຫດ : Oscilloscope ບາງລຸນ້ ອາດຈະບ່ ໍສາມາດທດົ ລອງໄດ້ ລຸນ້ ທ່ ແີ ນະນາໍ ໃຫໃ້ ຊດ້ ່ ງັ ນີ້
- Tektronix TDS 310
- GW-Instek GDS 2102 ເປັນຕນົ້

50 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຄາໍ ຖາມທາ້ ຍບດົ

1. ສນັ ຍາລກັ ໃນວງົ ຈອນມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ແນວໃດແດ?
2. ຈ່ ງົ ຂຽນສນັ ຍາລກັ ທາງອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ທ່ ນີ ອ້ ງຮູຈ້ ກັ ຢ່ າງນອ້ ຍ 20 ຢ່ າງ?
3. ຄວາມຕາ້ ນ ຫ ເຄ່ ອງຕາ້ ນມໜີ າ້ ທ່ ຫີ ຍງັ ແດ່ ໃນວງົ ຈອນໄຟຟາ້ ?
4. ເຄ່ ອງຕາ້ ນມຈີ ກັ ຊະນດິ ?ຄຊະນດິ ໃດແດ່ , ຈ່ ງົ ບອກການນາໍ ໃຊແ້ ຕ່ ລະຊະນດິ
5. ຄວາມຕາ້ ນປັບຄ່ າໄດ້ ແລະ ເລອກຄ່ າໄດແ້ ຕກຕ່ າງກນັ ແນວໃດ? ແລະການນາໃຊຢ້ ່ ູໃສແດ່ ຈ່ ງົ ຍກົ
ຕງົ ຢ່ າງມາພອ້ ມ?
6. ຄວາມທອ້ ນ ຫ ເຄ່ ອງທອ້ ນມໜີ າ້ ທ່ ບີ ດົ ບາດແນວໃດແດ່ ?ໃນວງົ ຈອນໄຟຟາ້
7. ເຄ່ ອງທອ້ ນມຈີ ກັ ຊະນດິ ຄຊະນດິ ໃດແດ່ ? ພອ້ ມທງັ ບອກການນາໃຊແ້ ຕ່ ລະຊະນດິ ?
8. ຈ່ ງົ ບອກວທິ ອີ ່ ານຄ່ າຄວາມຕາ້ ນແບບແຖບສ?ີ
9. ຈ່ ງົ ບອກວທິ ກີ ວດສອບຄວາມທອ້ ນວ່ າໃຊງ້ ານໄດ້ ຫ ວ່ າຕາຍໄປແລວ້ ?

51 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ບດົ ທີ 4:
ໝແໍ້ ປງໄຟຟາ້ ( Transformer )

I. ໝໍແ້ ປງ
ໝໍແ້ ປງໄຟເປັນກສໍ້ າຍ ຢ່ າງນອ້ ຍສອງກໍສ້ າຍທ່ ຄີ ຽນຮອບແກນເຫກັ , ແກນອາກາດ ຫ ແກນທ່ ເີ ຮດັ

ດວ້ ຍວດັ ສະດຸອ່ ນໆ. ກໍສ້ າຍເບອ້ ງຂາເຂາົ້ (Input) ເອີນ້ ວ່ າ: ກໍສ້ າຍຕນົ້ . ສ່ ວນກໍສ້ າຍທ່ ຢີ ່ ູເບອ້ ງຂາອອກ
(Output) ເອນີ້ ວ່ າ: ກສໍ້ າຍສໍາຮອງ. ໝໍແ້ ປງໄຟທ່ ມີ ຈີ າໍ ນວນຮອບຂອງກສໍ້ າຍຕນົ້ ຫາຍກວ່ າຈາໍ ນວນຮອບຂອງ
ກສໍ້ າຍສໍາຮອງ ມ່ ແໍ້ ປງໄຟນນັ້ ຈະທໍາໜາ້ ທ່ ເີ ປັນມຜໍ້ ່ ອນໄຟ, ແຕ່ ຖາ້ ມແໍ້ ປງໄຟໃດທ່ ມີ ຈີ ານວນຮອບຂອງກສໍ້ າຍ
ຕນົ້ ຫາກໜອ້ ຍກ່ ວາຈາໍ ນວນຮອບຂອງກສໍ້ າຍສາໍ ຮອງ ມຜນຈະທາໍ ໜາ້ ທ່ ເີ ປັນໝເໍ້ ພ່ ມີ ໄຟຟາ້ .

ໝແໍ້ ປງເປັນອຸປະກອນໄຟຟາ້ ທ່ ໃີ ຊສ້ ່ ງົ ຜ່ ານພະລງັ ງານຈາກວງົ ຈອນໜ່ ງຶ ໄປອກີ ວງົ ຈອນໜ່ ງຶ ໂດຍອາ
ໃສຫກັ ການຂອງແມ່ ເຫກັ ໄຟຟາ້ ໂດຍຈະເຊ່ ອມໂຍງລະຫວ່ າງ ລະບບົ ໄຟຟາ້ ແຮງດນັ ສູງ ໄປສ່ ູລະບບົ ໄຟຟາ້
ແຮງດນັ ຕ່ ໍາ ເຊ່ ງິ ໝໍແ້ ປງເປັນອຸປະກອນຫກັ ໃນລະບບົ ກໍາລງັ ໄຟຟາ້ ໂດຍທ່ ວົ ໄປເຮາົ ໃຊໝ້ ໍແ້ ປງໄຟຟາ້ ເພ່ ອ
ແປງແຮງເຄ່ ອນໄຟຟາ້ ໃຫມ້ ຂີ ະໜາດຫຸດລງົ ຫ ເພ່ ມີ ຂນຶ້ ຈາກເດມີ ໂດຍມຄີ ວາມຖ່ ໄີ ຟຟາ້ ເທ່ າົ ເດມີ .

ເປັນອຸປະກອນໃຊສ້ ໍາລບັ ສ່ ງົ ຜ່ ານພະລງັ ງານ ສາມາດປ່ ຽນຂະໜາດຂອງກະແສໄຟຟາ້ ຫ ຂະໜາດ
ກະແສໄຟຟາ້ ເຊ່ ງິ ຂນຶ້ ກບັ ການອອກແບບ ແລະ ການໃຊງ້ ານ.

ຮູບທ4ີ .1 ໝໍແ້ ປງແບບຕ່ າງໆ

1. ໂຄງສາ້ ງທ່ ສີ າໍ ຄນັ ຂອງໝໍແ້ ປງ
ໝໍແ້ ປງໄຟຟາ້ ປະກອບດວ້ ຍສ່ ວຍປະກອບຫາຍຢ່ າງເຊ່ ງີ ລາຍລະອຽດຂອງແຕ່ ລະສ່ ວນປະກອບ

ແລະ ໜາ້ ທ່ ຂີ ອງແຕ່ ລະອນັ ມເີ ນອ້ ໃນດ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີ້
1.1. ຂດົ ລວດເລ່ ມີ ຕນົ້ (Primary Winding)ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ຮີ ບັ ແຮງເຄ່ ອນໄຟຟາ້
1.2. ຂດົ ລວດສຸດທາ້ ຍ(Secondary Winding)ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ຈີ ່ າຍແຮງເຄ່ ອນໄຟຟາ້
1.3. ຂວົ້ ຕ່ ໍສາຍໄຟ(Terminal) ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ເີ ປັນຈດຸ ຕ່ ໍສາຍໄຟກບັ ຂດົ ລວດ
1.4. ແຜ່ ນປາ້ ຍ(Name Plate) ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ບີ ອກລາຍລະອຽດປະຈາໍ ຕວົ ໝແໍ້ ປງ
52 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

1.5. ອຸປະກອນລະບາຍຄວາມຮອ້ ນ(Coolant)ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ລີ ະບາຍຄວາມຮອ້ ນໃຫກ້ ບັ ຂດົ ລວດ
ເຊ່ ນັ ອາກາດ,ພດັ ລມົ .

1.6. ຮາງ(Frame) ຫ ຕວົ ຖງັ ຂອງໝແໍ້ ປງ(Tank)ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ບີ ນັ ຈຂຸ ດົ ລວດແກນເຫກັ ລວມທງັ ຕດິ
ຕງັ້ ລະບບົ ລະບາຍຄວາມຮອ້ ນໃຫກ້ ບັ ໝໍແ້ ປງຂະໜາດໃຫຍ່ .

1.7. ສະວດິ ແລະ ອຸປະກອນຄວບຄຸມ(Switch Controller)ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ກີ ານປ່ ຽນແປງຂອງແຮງ
ເຄ່ ອນໄຟຟາ້ ແລະ ມອີ ຸປະກອນປອ້ ງກນັ ໄຟຟາ້ ຊະນດິ ຕ່ າງໆລວມຢ່ ູນາໍ .

ວດັ ສະດຸທ່ ໃີ ຊເ້ ຮດັ ຂດົ ລວດໝໍແ້ ປງໂດຍທ່ ວົ ໄຟເຮດັ ມາຈາກສາຍເຄອບນໍາ້ ຢາສະນວນມຂີ ະໝາດ
ແລະ ລກັ ສະນະລວດເປັນທ່ ງົ ກມົ ຫ ແບບຂນ້ ຢ່ ູກບັ ຂະໜາດຂອງໝໍແ້ ປງລວດເສນັ້ ໃຫ່ ຍຈະມຄີ ວາມສາມາດ
ໃນການກະຈາຍກະແສໄຟຟາ້ ໄດຫ້ າຍກ່ ວາເສນັ້ ນອ້ ຍ.

ພະລງັ ງານທ່ ຈີ ະຖ່ າຍທອດສາຍໄຟຕນົ້ (ຂາເຂາົ້ )ໄປຫາກໍສ້ າຍສໍາຮອງ(ຂາອອກ).ພະລງັ ງານຈະຖ່ າຍ
ທອດໄດສ້ ະເພາະໄຟຟາ້ ກະແສສະຫບັ ເທ່ າົ ນນັ້ .ເພາະໄຟຟາ້ ກະແສສະຫບັ ມຄີ ່ າຜນົ ລບົ ໄຟຟາ້ ປ່ ຽນແປງຢ່ ູ
ຕະຫອດເວລາ ເຮດັ ໃຫມ້ ກີ ານປ່ ຽນແປງການໄຫຂອງແມ່ ເຫກັ ເຊ່ ງິ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດິ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຢ່ ູກໍ້
ສາຍສໍາຮອງ. ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຢ່ ູກສໍ້ າຍຕນົ້ ເອນິ້ ວ່ າ: ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຕນົ້ . ສ່ ວນຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້
ສາໍ ຮອງເອນິ້ ວ່ າ: ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ສາໍ ຮອງ.

ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຕນົ້ ແລະ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ສໍາຮອງມກີ ານພວົ ພນັ ກບັ ຈາໍ ນວນຮອບຂອງກໍ້
ສາຍຕນົ້ (ຂາເຂາົ້ ) ແລະ ຈາໍ ນວນຮອບຂອງກສໍ້ າຍສໍາຮອງ(ຂາອອກ).

U1  n1
U 2 n2

U1,U2 ແມ່ ນຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາເຂາົ້ ແລະ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາອອກ.

n1,n2 ແມ່ ນຈາໍ ນວນຮອບຂາເຂາົ້ ແລະ ຈາໍ ນວນຮອບຂາອອກ.

ພະລງັ ງານທ່ ສີ ູນເສຍໄປຍອ້ ນເງ່ອນໄຂອ່ ນແມ່ ນມໝີ ່ ອຍ.ຖາ້ ເຮາົ ຄດິ ໄລ່ ພະລງັ ງານທ່ ສີ ູນເສຍໄປນນັ້
ເຮາົ ສາມາດເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ: ພະລງັ ງານໄຟຟາ້ ຈະຖກຖ່ າຍທອດຈາກກໍສ້ າຍຕນົ້ ໄປຫາກໍສ້ າຍສໍາຮອງທງັ ໝດົ ຫ
ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າກາໍ ລງັ ໄຟຟາ້ ຕນົ້ ເທ່ າົ ກບັ ກາໍ ລງັ ໄຟຟາ້ ສໍາຮອງ.

P1  P2 ຮູວ້ ່ າ: P1  U1I1 ແລະ P2  U2 I2

ຈະໄດ້ :  U1I1  U2 I2  U1  I1
U2 I2

ຈາກແບບຕງັ້  n1  I 2 ຍອ້ ນວ່ າ U1  n1
n2 I1 U 2 n2

53 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

P1 ກາໍ ລງັ ໄຟຟາ້ ຕນົ້ (ກາໍ ລງັ ຂາເຂາົ້ ).

P2 ກາໍ ລງັ ໄຟຟາ້ ສໍາຮອງ(ກາໍ ລງັ ຂາອອກ).

U1U2 ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຕນົ້ ແລະ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ສາໍ ຮອງ.

I1, I2 ກະໄຟຟາ້ ຕນົ້ ແລະ ກະແສໄຟຟາ້ ສາໍ ຮອງ.

2. ໂຄງສາ້ ງຂອງສ່ ວນທ່ ເີ ປັນວງົ ຈອນແມ່ ເຫກັ .
ວດັ ສະດຸທ່ ເີ ຮດັ ແກນແມ່ ເຫູກັ ເປັນແຜ່ ນເຫກັ ທ່ ໃີ ຊເ້ ຮດັ ໝໍແ້ ປງຈະມສີ ່ ວນປະສມົ ຂອງສານເຄ່ ງິ ຕວົ ນາໍ

ຄ: ສານຊລີ ກີ ອນເພ່ ອຮກັ ສາຄວາມໜາແໜນ້ ຂອງເສນັ້ ແຮງແມ່ ເຫກັ ທ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ຮອບຂດົ ລວດໄວ. ແຜ່ ນເຫກັ

ແຕ່ ລະຊນັ້ ເປັນແຜ່ ນເຫກັ ບາງລຽນຕ່ ໍກນັ ຫາຍອນັ ເຮດັ ໃຫມ້ ຄີ ວາມຕາ້ ນສູງ ແລະ ຊ່ ວຍຫຸດການສູນເສຍເທງິ
ແກ່ ນເຫກັ ທ່ ສີ ່ ງົ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຮອ້ ນ ຫ ເອນີ້ ວ່ າ: ກະແສໄຫວນົ ເທງິ ແກນເຫກັ ໂດຍເຮດັ ໃຫແ້ ຜ່ ນເຫກັ ໃຫ້

ເປັນແຜ່ ນບາງຫາຍແຜ່ ນລຽນຊອ້ ນປະກອບຂນ້ ເປັນແກນເຫກັ ຂອງໝໍແ້ ປງເຊ່ ງິ ມນີ ໍາກນັ ຫາຍຮູບແບບເຊ່ ນັ :

ແຜ່ ນເຫກັ ແບບ Core ແລະ ແບບ Shell
II. ຄຸນສມົ ບດັ ຂອງວດັ ຖຸທ່ ໃີ ຊເ້ ຮດັ ແກນໝໍແ້ ປງ.

1. ເລອກໝແໍ້ ປງໃຫເ້ ໝາະສມົ ກບັ ຄວາມຖ່ ໃີ ຊງ້ ານ.
2. ໃຫຄ້ ໍານງເຖ່ ງິ ອດັ ຕາສ່ ວນກໍາລງັ ຂອງໝໍແ້ ປງບ່ ໍສະນນັ້ ໝໍແ້ ປງຈະໄໝເ້ ນ່ ອງຈາກວ່ າມກີ ະແສໄຟຟາ້

ສູງເກນີ .
3. ໝໍແ້ ປງເປັນອຸປະກອນທ່ ໃີ ຊງ້ ານກບັ ໄຟຟາ້ ສະຫບັ ຈ່ ງບ່ ໍປ່ ອຍໄຟຟາ້ ກງົ ເຂາົ້ ທ່ ຂີ ວົ້ ໝໍແ້ ປງເພາະອາດ

ເຮດັ ໃຫໝ້ ໍແ້ ປງໄໝ.້
4. ຖາ້ ຕ່ ໃໍ ຊງ້ ານໝແໍ້ ປງໃນລກັ ສະນະ ອໍໂຕທ້ ຣານຟໍເມີ (Auto transformer)ຄວນລະວງັ ຖກໄຟຟາ້

ດູດ ເນ່ ອງຈາກບ່ ໍມກີ ານແຍກການເຊ່ ອມຕ່ ໍທາງໄຟຟາ້ ຈາກບ່ ອນໄຟຄກບັ ໝໍແ້ ປງທ່ ໃີ ຊງ້ ານໃນລກັ ສະນະເປັນ

ປົກກະຕ.ິ
ຕວົ ຢ່ າງ: ໝໍແ້ ປງໝ່ ວຍໝ່ ງທ່ ມີ ຜີ ນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາເຂາົ້ 220 v ແລະ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາ

ອອກ 6 v ທ່ ມີ ຈີ ໍານວນຮອບຂອງກໍສ້ າຍຂາອອກ 60 ຮອບ AC ແລະ ມກີ ະແສໄຟຟາ້ ແລ່ ນຜ່ ານກໍສ້ າຍຂາ

ເຂາົ້ ແມ່ ນ 0,5 A ຖາມວ່ າຈໍານວນຮອບຂາເຂາົ້ ຈະມຈີ ກັ ຮອບ ແລະ ກໍາລງັ ໄຟຟ້າຂາເຂາົ້ ແລະ ຂາອອກ

ເທ່ າົ ໃດ ?

ບດົ ແກ:້

ສ່ ງີ ທ່ ຮີ ູ:້
I1 = 0,5A
U1 = 220V
n2 = 60 ຮອບ
U 2 = 6V

1. ຊອກຫາ: n1 =?

54 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຈາກສູດ  n1 = U 1
n2 U 2

ຖອນສູດ: n1 = n2 U1
U2

ແທນຄ່ າ n1 = 60 200 = 12000 =2200 W
6 6

ຈາໍ ນວນຮອບຂາເຂາົ້ 2200 ຮອບ

ຈານວນຮອບຂາອອກ 60 ຮອບ

2. ຊອກຫາ: ກະແສໄຟຟາ້ ຂາອອກ

I2 = ?

ສູດມີ  U1 = I2 I 2 = I1 U1
I2 U2
U2

ແທນຄ່ າ I 2 = 0,5 220 =18,33A
6

ກາໍ ລງັ ໄຟຟາ້ ຂາອອກ P1

ກາໍ ລງັ ໄຟຟາ້ ຂາອອກ P2 P1 =U1 I1

ຊອກຫາກາໍ ລງັ ໄຟຟາ້ ຂາອອກ P2 P1 =220 0,5
P2 =U 2 I 2
P1 =110 w
P2 =6 18,33

P2 =109w
ຈາກບດົ ເລກຮູວ້ ່ າ:

n1 =2200 ຮອບ
n2 =60 ຮອບ

U1 =220w

U 2 =6 w
I1 = 0,5 A
I 2 =1833 A
ເຫນັ ວ່ າຮອບຕນົ້ ຫາຍກວ່ າຮອບສາໍ ຮອງໝໍແ້ ປງທ່ ໄີ ດ້ ແມ່ ນໝໍແ້ ປງຫຸດ.

55 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ກດິ ຈະກາໍ ການທດົ ລອງ

ຫວົ ຂ:ໍ້ ໝແໍ້ ປງໄຟຟາ້

1. ຈດຸ ປະສງົ
- ສກຶ ສາຫກັ ການເຮດັ ວຽກຂອງໝເໍ້ ພ່ ມີ ແລະ ໝຜໍ້ ່ ອນໄຟຟາ້
- ສກຶ ສາກະແສໄຟຟາ້ ເຂາົ້ -ອອກ ແລະ ແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ຂາເຂາົ້ -ຂາອອກ.

-

2. ທດິ ສະດີ
ໝໍແ້ ປງໄຟຟາ້ ແມ່ ນອຸປະກອນໄຟຟາ້ ຊະນດິ ໜ່ ງຶ ໃຊສ້ ໍາລບັ ເພ່ ມີ ຫ ຫຸດຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຫ ກະແສ

ໄຟຟາ້ ໂດຍອາໄສຫກັ ການສະທອ້ ນໄຟຟາ້ ໃນກສໍ້ າຍນາໍ ໄຟຟາ້ . ການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້

ແລະ ຈາໍ ນວນຮອບຂອງກສໍ້ າຍແມ່ ນເປັນໄປຕາມສູດ

1 = 1 = 2 (1)
2 2 1

ປະສດິ ທພິ າບຂອງໝແໍ້ ປງໄຟຟາ້ ຄດິ ໄລ່ ຕາມສູດ

 = 2 2 × 100% (2)
1 1

- ຫກັ ການເຮດັ ວຽກຂອງໝໍແ້ ປງໄຟຟາ້ ເກດີ ຈາກການໜ່ ຽວນາໍ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ເຊ່ ງິ ມຜີ ນົ ເຮດັ ໃຫ້

ເກດີ ກາໜ່ ຽວນາໍ ຂອງແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ຈາກຂດົ ລວດໜ່ ງໄປອກີ ຂດົ ລວດໜ່ ງ.

- ການເພ່ ມີ ຂນ້ ຂອງກະແສໄຟຟາ້ ທາງດາ້ ນກໍສ້ າຍຕນົ້ ຈະເຮດັ ໃຫກ້ ະແສໄຟຟາ້ ທາງດາ້ ນກໍສ້ າຍຕນົ້

ເພ່ ມີ ຂນ້ ໃນທໍານອງດຽວກນັ ຖາ້ ກະແສໄຟຟາ້ ທາງດາ້ ນກສໍ້ າຍຕນົ້ ຫຸດລງົ ກ່ ຈໍ ະເຮດັ ໃຫກ້ ະແສໄຟຟາ້ ທາງດາ້ ນ
ກສໍ້ າຍສາໍ ຮອງຫຸດລງົ ດວ້ ຍ ດ່ ງັ ນນັ້ ຄວາມຖ່ ຂີ ອງໄຟຟາ້ ກະແສສະຫບັ ທາງດາ້ ນກສໍ້ າຍສໍາຮອງຈ່ ງເທ່ າົ ກບັ ກສໍ້ າຍ
ສາໍ ຮອງເທ່ າົ ກບັ ຄວາມຖ່ ທີ າງດາ້ ນກສໍ້ າຍຕນົ້ .

- ແບບຕງັ້ ການພວົ ພນັ

ສູດ:

= (3)

1 1 = 2 2 (4)

3. ອຸປະກອນ 1 ໜ່ ວຍ - ເຄ່ ອງວດັ ໂວນ 1 ອນັ
1 ຊຸດ - ເຄ່ ອງວດັ ອໍາແປ 1 ອນັ
- ບ່ ໍໄຟຟາ້ ສະຫບັ ຂະໜາດ 12V 1 ຊຸດ
- ຊຸດທດົ ລອງໝແໍ້ ປງໄຟຟາ້ ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ
- ສາຍໄຟຟາ້ 56

4. ການປະຕບິ ດັ

1) ຕ່ ໍວງົ ຈອນໄຟຟາ້ ດ່ ງັ ໃນຮູບ 1
2) ຕ່ ໍໄຟຈາກໝໍແ້ ປງ 12 ໂວນ ເຂາົ້ input ຂອງໝໍແ້ ປງຕ່ ໍສາຍໄຟຈາກສນົ້ ouput ຂອງໝໍ້
ແປງເຂາົ້ ເຄ່ ອງວດັ ໂວນ
3) ເປີດກງົ ຕກັ ໃນໝໍແ້ ປງໄຟຟາ້ ຫງັ ຈາກນນັ້ ອ່ ານຄ່ າຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຈາກເຄ່ ອງວດັ ໂວນ

ແລວ້ ບນັ ທກຶ ໃສ່ ຕາຕາລາງ
4) ຕ່ ໍໄຟຈາກໝໍແ້ ປງ 6 ໂວນ ເຂາົ້ input ຂອງໝໍແ້ ປງ,ຕ່ ໍສາຍໄຟຈາກສນົ້ ouput ຂອງໝໍ້

ແປງເຂາົ້ ເຄ່ ອງວດັ ໂວນ
5) ເປີດສະວກິ ໝໍແ້ ປງໄຟຟາ້ ຫງັ ຈາກນນັ້ ອ່ ານຄ່ າຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຈາກເຄ່ ອງວດັ ແລວ້

ບນັ ທກຶ ໃສ່ ຕາຕາລາງ 7.1

ຮູບ 1 ສະແດງຊຸດການທດົ ລອງໝແໍ້ ປງໄຟຟາ້

5. ການບນັ ທກຶ ຜນົ

ຕາຕະລາງທ1ີ ບນັ ທກຶ ຂມໍ້ ູນການທດົ ລອງ

ທດົ ລອງຄງັ້ ທີ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາເຂາົ້ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາອອກ ອດັ ຕາສ່ ວນ
1(V) 2(V) 1

2

1
2
3
4
5

6. ຄໍາຖາມ

1. ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ໝແໍ້ ປງເພ່ ມີ -ຫຸດເປັນແນວໃດ ?
2. ກະແສເຂາົ້ ອອກຂອງໝໍແ້ ປງເພ່ ມີ -ຫຸດເປັນແນວໃດ?
3. ກາໍ ລງັ ຂອງໝແໍ້ ປງເຂາົ້ ອອກເພ່ ມີ -ຫຸດເປັນແນວໃດ?

57 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຄາໍ ຖາມທາ້ ຍບດົ

1. ໝແໍ້ ປງໄຟຟາ້ ມໜີ າ້ ທ່ ຫີ ຍງັ ?
2. ໝແໍ້ ປງໄຟຟາ້ ມຈີ ກັ ຊະນດິ ?ຄຊະນດິ ໃດແດ່ ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍຫກັ ການເຮດັ ວຽກຂອງແຕ່ ລະຊະນດິ
3. ໂຄງສາ້ ງຂອງໝໍແ້ ປງປະກອບມຫີ ຍງັ ແດ່ ?ແລະແຕ່ ລະຢ່ າງມໜີ າ້ ທ່ ຫີ ຍງັ ?
4. ຈ່ ງົ ບອກຊະນດິ ຂອງໝແໍ້ ປງໂດຍອງີ ໃສ່ ແກນຄຽນ ມຈີ ກັ ຊະນດິ ຄຊະນດິ ໃດແດ່ ?
5. ຈ່ ງົ ບອກຊະນດິ ຂອງໝແໍ້ ປງ ໂດຍອງີ ໃສ່ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ມຈີ ກັ ຊະນດິ ຄຊະນດິ ໃດແດ່ ?
6. ຈ່ ງົ ປະຕບິ ດັ ການທດົ ລອງແລວ້ ຕອບຄໍາຖາມຕາມໃບກດິ ຈະກາໍ ຂາ້ ງເທງີ ນນັ້ .

58 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ບດົ ທ5ີ :
ຄວາມຮູເ້ ບອ້ ງຕນົ້ ກ່ ຽວກບັ ທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ

I. ຟິຊກິ ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ
ເປັນທ່ ຮີ ູກ້ ນັ ດແີ ລວ້ ວ່ າ ທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ສາມາດນໍາມາໃຊເ້ ປັນອຸປະກອນທາງອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ໄດຫ້ າຍ

ທ່ ສີ ຸດ ທາດທ່ ໃີ ຊກ້ ນັ ຫາຍໃນການນໍາມາຜະລດິ ທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ໄດແ້ ກ່ : ເຢຍລະມນັ (Germanium) ແລະ ຊີ
ລຄີ ອັ ນ (Silicon) ອາຕອມຂອງເຢຍລະມນັ ມອີ ເີ ລກັ ຕອນທງັ ໝດົ 32 ຕວົ ສ່ ວນອາຕອມຂອງຊລີ ຄີ ອັ ນມອີ ີ
ເລກັ ຕອນທງັ ໝດົ 14 ຕວົ ແລະ ທາດທງັ ສອງນມີ້ ວີ າແລນ (Valance) ອເີ ລກັ ຕຣອນມຢີ ່ ູ 4 ຕວົ (ຮູບທີ 5.1)

ທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ແມ່ ນວດັ ສະດຸທ່ ມີ ຄີ ຸນສມົ ບດັ ໃນການຊກັ ນໍາໄຟຟາ້ ລະຫວ່ າງຕວົ ນໍາ ແລະ ສະນວນ
ເປັນວດັ ຖຸທ່ ໃີ ຊເ້ ຮດັ ອຸປະກອນອເີ ລກັ ໂທນກິ ມກັ ຕວົ ປະກອບ germanium (ເຈມີ ນີ ຽມ), Selenium (ຊລີ ີ
ຄອນ),Silicon (ຊລີ ນິ ຽມ) ທາດເຫ່ າົ ນຈີ້ ະສາມາດປັບຄວາມໜາແໜນ້ ແລະ ຊະນດິ ຂອງພະຫະນະຊກັ ນາ
ໄຟຟາ້ ໂດຍວທິ ເີ ຈອປົນສານ (dope) ເມ່ ອໄດຮ້ ບັ ແສງ ແລະ ພະລງັ ງານຄວາມຮອ້ ນມລີ ກັ ສະນະເປັນຕວົ
ຊກັ ນາໍ ຫ ສ່ ໄຟຟາ້ ເຄ່ ງິ ລະຫວ່ າງໂລຫະກບັ ອະໂລຫະ ຄວາມເປັນຕວົ ຊກັ ນາໍ ຂນ້ ຢ່ ູກບັ ອຸນຫະພູມ ແລະ ສ່ ງິ ທ່ ີ
ບ່ ໍບໍລສິ ຸດທ່ ເີ ຈອປົນໃນວດັ ສະດຸ.

ຟີຊກິ ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາ ແມ່ ນເວາົ້ ເຖງິ ການຜະຫດິ ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາມາໃຊເ້ ປັນອຸ ປະກອນທາງອເີ ລກັ
ໂທຣນກິ ສ່ ວນຫາຍໄດມ້ າຈາກທາດເຢຍລະມນັ ນຽມ ແລະ ຊລີ ຄີ ອນມາປະສມົ ກບັ ທາດອ່ ນດວ້ ຍການເຮດັ
ໃຫເ້ ອເລກັ ຕຣອນໃນວງົ ນອກສຸດຂອງທຸກໆອາຕອມທ່ ບີ ່ ຄໍ ບົ 8 ຕວົ ມນັ ຈະມແີ ຮງດງຶ ເອເລກັ ຕຣອນເສລທີ ່ ບີ ່ ໍ
ພໍໃນທາດນນັ້ ມາສ່ ູວງົ ໂຄຈອນຂອງມນັ ໃຫຄ້ ບົ 8 ຕວົ

ຮູບທ5ີ .1 ໂຄງສາ້ ງຂອງອາຕອມຂອງທາດຊລີ ຄີ ອັ ນ ແລະ ເຢີມານຽມ

ທາດທຸກຊະນດິ ຈະບ່ ໍຢ່ ູເປັນອາຕອມຢ່ າງໂດດດ່ ຽວ ແຕ່ ຈະຢ່ ູໃນລກັ ສະນະເປັນໜ່ າງມະນີ (Crytal)
ໂດຍຮ່ ວມອາຕອມທ່ ຢີ ຶດຕດິ ກນັ ເປັນຈາໍ ນວນຫາຍ ອເີ ລກັ ຕຣອນທ່ ຢີ ່ ູໃນວງົ ວາແລນ ຊ່ ງຶ ເປັນໂຄງສາ້ ງທ່ ມີ ສີ ະ
ຖຽນລະພາບອີເລັກຕຣອນຄົບ 8 ຕົວເມ່ ອພິຈາລະນາເຖິງທາດຊີລີຄອນຕາມຮູ ບ5.1 ຈະເຫັນວ່ າອີ
ເລັກຕຣອນ ໃນວງົ ສຸ ດຂອງທຸກໆອາຕອມຈະມຈີ ໍານວນ 8 ຕວົ ແລະ ການເກາະກນັ ດວ້ ຍໂຄວາແລນ

59 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

(Covalacnce) ຢ່ າງແຫນນ້ ຫນາຈາກການທດົ ລອງປະກດົ ວ່ າ ຖາ້ ອເີ ລກັ ຕຣອນຂອງອາຕອມບ່ ໍຄບົ ຈາໍ ນວນ
8 ຕວົ ມນັ ຈະມແີ ຮງດງຶ ອເີ ລກັ ຕຣອນເສລທີ ່ ເີ ຫອຢ່ ູໃນສານນນັ້ ມາສ່ ູວງົ ໂຄຈອນຂອງມນັ ໃຫຄ້ ບົ 8 ຕວົ ດ່ ງັ
ຮູບ.
II. ໂຮລ ແລະ ເອເລກັ ຕຣອນເສລີ

ເມ່ ອນອະທບິ າຍເຖງິ ການທໍາງານຂອງທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາຊະນດິ ຊລິ ຄິ ອນ ທ່ ເີ ຢຍລະມນັ ນຽມທ່ ໃີ ຊເ້ ປັນ
ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນເຊ່ ນັ : ທຣານຊສິ ເຕ,ີ ໄດໂອດ, ໄອຊີ ແລະ ອ່ ນໆ ເຮາົ ມກັ ຈະເວາົ້ ເຖງິ ຄາໍ ວ່ າ ໂຮລ ແລະ ອເີ ລກັ
ຕຣອນເສລີ (Free electron).

ໂຮລ ຄກບັ ໄຟຟາ້ ບນັ ຈບຸ ວກ ໂຮລຈະສະແດງອໍານາດໄຟຟາ້ ບວກໄດ.້ ໂຮລເກດີ ຈາກການໄດຮ້ ບັ
ພະລັງງານຈາກພາຍນອກຂອງເອເລັກຕຮອນເຊ່ ັນ : ພະລັງງານຄວາມຮອ້ ນ ຫ ແສງຈນົ ເຮັດໃຫເ້ ອ
ເລກັ ຕຣອນບາງສ່ ວນໄດຮ້ ບັ ພະລງັ ງານພໍຈນົ ເຮດັ ໃຫຫ້ ຸດອອກຈາກວງົ ໂຄຈອນຊ່ ອງວ່ າງທເີ ກດີ ຂນຶ້ ເອນີ້ ວ່ າ :
ໂຣລ ແລະ ເອເລກັ ຕຣອນທ່ ຫີ ຸດອອກຈາກວງົ ໂຄຈອນເອນີ້ ວ່ າ : ເອເລກັ ຕຣອນເສລີ
( ຮູບ ກ ສະແດງເຖງີ ໂຮລ ແລະ ຮູບ ຂ ສະແດງເຖງີ ເອເລກັ ຕຣອນເສລີ )

ຮູບທ5ີ .2 ການສະແດງການເກດີ ໂຮນ ແລະ ເອເລກັ ຕຣອນເສລີ

ອາຕອມຂອງຊລິ ຄິ ອນ ຢດກບັ ອາຕອມຂາ້ ງຄຽງອກີ 4 ຕວົ ເກາະກ່ ຽວກນັ ອາຕອມທງັ ຫມດົ ຈະມີ
ປະຈຸເປັນກາງ ແລະ ຢ່ ູໃນສະພາວະສະຖຽນລະພາບ ຖາ້ ບງັ ເອີນອາຕອມຂອງຊລິ ຄິ ອນເຫ່ າົ ນນັ້ ໄດຮ້ ັບ
ພະລງັ ງານ ຈາກພາຍນອກເຊ່ ນັ : ພະລງັ ງານຄວາມຮອ້ ນ ຫ ແສງເປັນຕນົ້ ຈນົ ເຮດັ ໃຫອ້ ເີ ລກັ ຕຣອນບາງສ່ ວນ
ໄດຮ້ ບັ ພະລງັ ງານພໍຈນົ ເຮດັ ໃຫຫ້ ຸດອອກຈາກວງົ ໂຄຈອນຊ່ ອງຫວ່ າງທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຮຽກວ່ າ: ໂຮລ. ສ່ ວນອີ
ເລກັ ຕຣອນທ່ ຫີ ຸດໄປ ຮຽກວ່ າ: ອເີ ລກັ ຕຣອນເສລ.ີ ອາຕອມກ່ ໍຈະຂາດປະຈລຸ ບົ ໄປໜ່ ງຕວົ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ
ສະພາວະໄຟຟາ້ ເປັນປະຈຸ ບວກ ແລະ ຈະພະຍາຍາມດງຶ ອເີ ລກັ ຕຣອນຕວົ ທ່ ຢີ ່ ູໃກມ້ າເພ່ ມິ ເຕມີ ໃນທ່ ຫີ ວ່ າງ
ດ່ ງັ ນນັ້ ຕາໍ ແຫນ່ ງທ່ ຫີ ວ່ າງນຈີ້ ່ ງິ ປຽບເຫມອນປະຈບຸ ວກ ເຮາົ ຈະເຫນັ ວ່ າ ໂຮລ ບ່ ໍແມ່ ນປະຈບຸ ວກ ແຕ່ ເປັນຊ່ ອງ
ຫວ່ າງທ່ ທີ ໍາຕວົ ຄາ້ ຍກບັ ປະຈບຸ ວກ ໂຮລຈະພະຍາຍາມລວມກບັ ອເີ ລກັ ຕຣອນເພ່ ອໃຫອ້ າຕອມເປັນກາງ
ການຮວມກນັ ນເີ້ ອນີ້ ວ່ າ: ຣຄີ ອມໄບເນຊນັ (Recombination)
III. ການໄຫຂອງກະແສໃນທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ

ເຖງີ ແມ່ ນວ່ າ ໂຄງສາ້ ງຂອງທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາຈະມສີ ະຖຽນລະພາບດີ ແຕກ່ ມໍ ອີ ເີ ລກັ ຕຣອນເສລເີ ກດີ
ຂນ້ ໄດໃ້ ນທາດນນັ້ ແລະ ຍງັ ມຜີ ນົ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການໄຫຂອງກະແສຜ່ ານທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ໄດ້ ເຊ່ ນັ ດຽວກນັ ກບັ
ທາດຊກັ ນາໍ ໄຟຟາ້ ອ່ ນໆ. ໂດຍປົກກະຕເິ ມ່ ອມອີ ເີ ລກັ ຕຣອນເສລຫີ ຸດອອກຈາກວງົ ໂຄຈອນໜ່ ງຕວົ ກ່ ຈໍ ະເຮດັ

60 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ໃຫເ້ ກດີ ໂຮລຂນຶ້ ນ່ ງຶ ບ່ ອນ ດ່ ງັ ນນັ້ ຈາໍ ນວນໂຮລ ແລະ ອເີ ລກັ ຕຣອນເສລໃີ ນທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາຈະມຄີ ່ າເທ່ າົ ກນັ
ເມ່ ອເກດີ ການໄຫຂອງກະແສໄຟຟາ້ ຜ່ ານທາດນນັ້ . ການໄຫຂອງອເີ ລກັ ຕຣອນເສລີ ແລະ ການໄຫຂອງໂຮລ.
ຈ່ ງີ ມຈີ າໍ ນວນເທ່ າົ ກນັ ແຕ່ ມທີ ດິ ທາງໄຫກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ . ກ່ ອນອ່ ນຕອ້ ງຮູເ້ ຖງິ ການເຄ່ ອນທ່ ຂີ ອງໂຮລຕາມຮູບ
ທ5ີ .3 ເປັນໂຮລ B ເປັນອເີ ລກັ ຕຣອນທ່ ຢີ ່ ູໃກໂ້ ຮລ A ຫາຍທ່ ສີ ຸດ. ດ່ ງັ ນນັ້ ອເີ ລກັ ຕຣອນ B ອາດຈະໂດດ
ມາຢ່ ູທ່ Aີ ໄດ້ ແລະຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ໂຣລທ່ ີ B ມນັ ຈ່ ງິ ດງຶ ອເີ ລກັ ຕຣອນ C ມາຫາ B ອກີ ແລະ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ
ໂຣລທ່ ີ C,E,F…ກ່ ໍໂດດເຂາົ້ ແທນໂຮລທ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ຕາມລໍາດບັ ໃນທ່ ສີ ຸດໂຮລ A ຈະໄປຢ່ ູທ່ ີ G ທງັ ທ່ ໂີ ຮລບ່ ໍ
ໄດເ້ ຄ່ ອນທ່ ເີ ລຍີ ແຕ່ ເປັນອເີ ລກັ ຕອນທ່ ເີ ຄ່ ອນທ່ .ີ

- cB +

+

+

ຮູບທ5ີ .3 ການສະແດງການເຄ່ ອນທ່ ຂີ ອງເອເລກັ ຕຣອນເສລີ

ເມ່ ອເອເລກັ ຕຣອນເສລຫີ ຸດອອກຈາກວງົ ໂຄຈອນກ່ ຈໍ ະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ໂຮລຂນຶ້ ມາໜ່ ງຶ ບ່ ອນ.ດງັ ນນັ້ ຈາໍ
ນວນໂຮລ ແລະ ເອເລກັ ຕຣອນເສລຈີ ະເທ່ າົ ກນັ ເມ່ ອເກດີ ການໄຫຂອງກະແສໄຟຟາ້ ຜ່ ານທາດນນັ້ ການໄຫ
ຂອງເອເລກັ ຕຣອນເສລີ ແລະ ໂຮລຈະເທ່ າົ ກນັ ແຕ່ ມທີ ດິ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ .
IV. ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ຊະນດິ N

ເມ່ ອຕ່ ມທາດທ່ ມີ ວີ າແລນອເີ ລກັ ຕຣອນ 5 ຕວົ ເຊ່ ນັ : ສານຫນູ (Arsenic) ພວງ (Antimony)
ຟອສຟໍ ຣສັ (Phosphorus) ລງົ ໃນທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ຕວົ ນໍາບໍລສິ ຸດທ່ ກີ ໍາລງັ ລະລາຍ ເມ່ ອເຢັນລງົ ມນັ ຈະຈບັ ຕວົ
ເປັນກອ້ ນອກີ ເຊ່ ນັ : ອາຕອມຂອງຟອສຟໍຣສັ ຈບັ ກບັ ອະຕອມຂອງເຢຍລະມນັ ນຽມ ແລະ ຈະມອີ ເີ ລກັ ຕຣອນ
8 ຕວົ ໂດຍອເີ ລກັ ຕຣອນແຕ່ ລະຕວົ ຂອງຟອສຟໍຣສັ ໄປລວມກບັ ອເີ ລກັ ຕຣອນຂອງເຢຍລະມນັ ນຽມອກີ 4
ຕວົ ດ່ ງັ ນນັ້ ອາຕອມຂອງທາດປະສມົ ທຸກຕວົ ຈ່ ງິ ມອີ ເີ ລກັ ຕຣອນເຫອຢ່ ູໜ່ ງຕວົ ກາຍເປັນອເີ ລກັ ຕຣອນເສລໄີ ປ
ດວ້ ຍເຫດນີ້ ຈາໍ ນວນອເີ ລກັ ຣຕອນເສລໃີ ນທາດຈ່ ງິ ມຫີ າຍກວ່ າໂຮລ. ອເີ ລກັ ຕຣອນເສລເີ ຫ່ າົ ນີ້ ຈະຢ່ ູໃກກບັ
ພະລງັ ງານແຖບນາໍ ກະແສຫາຍ ຖາ້ ອເີ ລກັ ຕຣອນເຫ່ າົ ນໄີ້ ດຮ້ ບັ ພະລງັ ງານອກີ ພຽງເລກັ ນອ້ ຍ ກ່ ຈໍ ະນາໍ ໄຟຟາ້ ໄດ້
ທນັ ທລີ ະດບັ ພະລງັ ງານຂອງອເີ ລກັ ຕຣອນນເີ້ ອນີ້ ວ່ າ: ລະດບັ ພະລງັ ງານຜູໃ້ ຫ.້

ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາຊະນດິ ນໄີ້ ດເ້ ອນີ້ ວ່ າ: ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາຊະນດິ N (N-type semiconductor) ໃນ
ກລໍ ະນນີ ີ້ N ຫມາຍເຖງິ negative ຊລີ ບົ ນນັ້ ເອງ.

ເຮາົ ຮູແ້ ລວ້ ວ່ າເອເລກັ ຕຣອນໃນວງົ ນອກສຸດຂອງທຸກໆອາຕອມຂອງGe ຫ Si ຈະມຈີ າໍ ນວນ 8 ຕວົ
,ຖາ້ ເຮາົ ເອາົ ທາດອ່ ນທ່ ມີ ອີ ເີ ລກັ ຕຣອນຊນັ້ ນອກສຸດ 5 ຕວົ ມາປະສມົ ກບັ ທາດເຢຍລະມນັ ນຽມອກີ 4 ຕວົ
ຈະເຮດັ ໃຫອ້ າໂຕມຂອງທາດທຸກໆຕວົ ມເີ ອເລກັ ຕຣອນເຫອຢ່ ູໜ່ ງຶ ຕວົ ກາຍເປັນເອເລກັ ຕຣອນເສລີ ດວ້ ຍ
ເຫດນີ້ ຈາໍ ນວນເອເລກັ ຕຣອນໃນທາດຈ່ ງຶ ມຫີ າຍກວ່ າໂຮລ

61 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

hole
Electron

ຮູບທ5ີ .4 ໂຄງສາ້ ງ ແລະ ແຖບພະລງັ ງານຂອງທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ຊະນດິ N

V. ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ຊະນດິ P
ຖາເຮາົ ຕ່ ນສານທ່ ມີ ວີ າແລນອເີ ລກັ ຕຣອນ 3 ຕວົ ເຊ່ ນັ : ໂບຣອນ, ອະລູມນີ ຽມ ແລະ ອ່ ນໆ ໂຄງສາ້ ງ

ຂອງທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາທ່ ໄີ ດຈ້ ະມໂີ ຮລເກດີ ຂນຶ້ ຢ່ ູທຸກໆອາຕອມຂອງທາດປະສນົ . ດ່ ງັ ນນັ້ ໂຮລຈ່ ງຶ ມຈີ ໍານວນ
ຫວງຫາຍກວ່ າອເີ ລກັ ຕຣອນເສລທີ ່ ຢີ ່ ູໃນທາດ ແລະ ເຮາົ ເອນີ້ ທາດທ່ ມີ ຕີ ວົ ຊກັ ນໍານວີ້ ່ າ: ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາ
ຊະນດິ P ( P-typesemiconductor) ໃນທ່ ນີ ີ້ P ມາຈາກຄາໍ ວ່ າ Positive ທ່ ຫີ ມາຍເຖງິ ໂຮລ.

ໂຮລ ຄບ່ ອນຫວ່ າງທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ລະຫວ່ າງອາຕອມຂອງທາດປະສມົ ກບັ ອາຕອມຂອງຊລິ ຄິ ອນຖາ້ ອີ
ເລກັ ຕຣອນ ຕວົ ທ່ ຢີ ່ ູຂາ້ ງຄຽງກບັ ໂຮລ ໄດຮ້ ບັ ພະລງັ ງານເພ່ ມິ ອກີ ພຽງເລກັ ນອ້ ຍກ່ ໍສາມາດຂາ້ ມເຂາົ້ ມາແທນທ່ ີ
ໃນໂຮລ ເພ່ ອໃຫສ້ ະພາວະອາຕອມຢ່ ູໃນສະພາບສມົ ບູນ ເຮາົ ສມົ ມຸດໃຫໂ້ ຮລທ່ ຄີ ່ າລະດບັ ພະລງັ ງານຄ່ າໜ່ ງ
ທ່ ຢີ ່ ູໃກ ້ ກບັ ພະລງັ ງານໃນແຖບວາແລນ ອເີ ລກັ ຕຣອນມພີ ະລງັ ງານໃນແຖບວາແລນສາມາດກະໂດດຂາ້ ມມາ
ທ່ ລີ ະດບັ ພະລງັ ງານຂອງໂຮລ ເພ່ ມີ ທ່ ເີ ຂາົ້ ແທນທ່ ໂີ ຮລໄດງ້ າຍ ເຮາົ ເອນີ້ ຄ່ າລະດບັ ພະລງັ ງານຂອງໂຮລນວີ້ ່ າ:
ລະດບັ ພະລງັ ງານງານຜູຮ້ ບັ .

hole Electron

ຮູບທ5ີ .5 ໂຄງສາ້ ງ ແລະ ແຖບພະລງັ ງານຂອງທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ຊະນດິ P

62 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

VI. ຫວົ ຕ່ ໍ P-N
ເມ່ ອທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ຊະນດິ N ແລະ P ມາເຊ່ ອມຕ່ ໍກນັ ຈະເກດີ ປະກດົ ການໃຫມ່ ຂນຶ້ ທງັ ນເີ້ ພາະທາງ

ດາ້ ນ P ແລະ N ມຈີ າໍ ນວນໂຮລ ແລະ ອເີ ລກັ ຕຣອນເສລ,ີ ອເີ ລກັ ຕຣອນໃນສ່ ວນຂອງ N ຈະໄຫມາແທນທ່ ີ
ໂຮລ ທາງດາ້ ນ P ເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫຄ້ ວາມຕາ້ ນທານຂອງກະແສໄຫຜ່ ານໃນແຕ່ ລະທດິ ຂອງຮອຍຕ່ ໍມຄີ ່ າແຕກ
ຕ່ າງກນັ .

ການນໍາເອາົ ທາດຊະນດິ P ແລະຊະນດິ N ມາເຊ່ ອມຕ່ ໍເປັນຫວົ ຕ່ ໍ (Junction) ບ່ ໍໄດຫ້ ມາຍຄວາມ
ວ່ າ: ຈະນໍາເອາົ ຊະນດິ P ມາອດັ ເຂາົ້ ກບັ ຊະນດິ N ໂດຍໃຊແ້ ຮງ ແຕ່ ວທິ ຈີ ະສາ້ ງ ຫວົ ຕ່ ໍເຮດັ ໂດຍວທິ ລີ ຽ້ ງ
(grown) ຄ: ແຕ່ ງທາດໃຫເ້ ປັນຊະນດິ P ແລວ້ ຈ່ ງິ ເພ່ ມິ ທາດເທ່ ອລະຫນອ້ ຍທາງດາ້ ນ N ໂດຍເຕາົ ຫອມ.

ຢ່ ູບໍລເິ ວນຮອຍຕ່ ໍຂອງທາດ N ແລະ P ຈະເກດີ ການເຄ່ ອນທ່ ຂີ ອງອເີ ລກັ ຕຣອນ ແລະ ໂຮລຜ່ ານ
ຮອຍຕ່ ໍເຂາົ້ ຫາກນັ (ໂດຍທໍາມະຊາດອເີ ລກັ ຕຣອນຈະເຄ່ ອນທ່ ເີ ຂາົ້ ຫາໂຮລ) ເກດີ ເປັນຊ່ ອງຮອບຕ່ ໍທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າ:
ເຂດຮອຍຕ່ ໍ (depletion region).

ກ່ ອນທ່ ຈີ ະເກດີ ຮອຍຕ່ ໍທງັ ຫມດົ ທາດ P ແລະ N ຈະມຄີ ່ າໄຟຟາ້ ເປັນກາງ ແຕ່ ຫງັ ຈາກທ່ ເີ ກດີ ເຂດ
ຮອຍຕ່ ໍແລວ້ N ຈະສູນເສຍປະຈລຸ ບົ ໄປ ເຮດັ ໃຫປ້ ະຈໄຸ ຟຟາ້ ບວກເກດີ ຂນຶ້ ສ່ ວນທາງດາ້ ນ P ຈະສູນເສຍ
ປະຈບຸ ວກ ຈ່ ງິ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ປະຈລຸ ບົ ເບ່ ງິ ຮູບທີ 5.6.

ເນ່ ອງຈາກວ່ າ ເຂດຮອຍຕ່ ໍມກີ ານແລກປ່ ຽນປະຈກຸ ນັ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫ້ N ແລະ P ມຈີ ໍານວນປະຈເຸ ທ່ າົ
ກນັ ຄ່ າກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ . ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງິ ເກດີ ມຜີ ນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຢ່ ູຫວົ ຕ່ ໍທງັ ສອງຄ່ າຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ທ່ ເີ ກດີ
ຂນ້ ນມີ້ ຈີ າໍ ນວນຂອງປະຈທຸ ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ແລະ ຄກບັ ວ່ າເປັນຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຢ່ ູລະຫວ່ າງຂວົ້ ຂອງ
ແບດັ ເຕລີ ີ ຊ່ ງເຫນັ ໄດດ້ ່ ງັ ຮູບ 5.6

ຮູບທ່ 5ີ .6 ສະແດງເຖງິ ຮອຍຕ່ ໍ P-N ຂອງທາດເຄ່ ອງຊກັ ນໍາ

VII. ການໄຫຂອງກະແສໄຟຟາ້ ເມ່ ອໃຫໄ້ ບແອສທາງກງົ
ຖາ້ ສງັ ເກດຢ່ ູຮອຍຕ່ ໍ PNໃຫມ່ ອກີ ຄງັ້ ຫນ່ ງຶ ຈະເຫນັ ວ່ າ ອເີ ລກັ ຕຣອນເສລຢີ ່ ູຂາ້ ງ N ຈະເຄ່ ອນທ່ ເີ ຂາົ້

ຫາໂຮລ ຢ່ ູຂາ້ ງ P ຜ່ ານບໍລເິ ວນຮອຍຕ່ ໍທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າ: ຣຄິ ອນໄບເນຊນັ (ricombination) ຈນົ ເກດີ ພາວະດຸນ
ດ່ ຽງ ເມ່ ອບ່ ຂໍ ວົ້ ບວກຂອງແບຕເຕຣີ ເີ ຂາົ້ ທາງ P ແລະ ຕ່ ຂໍ ວົ້ ລບົ ເຂາົ້ ທາງ N ຂອງຫວົ ຕ່ ໍ PN ດ່ ງັ ຮູບທ່ ີ 5.7 ຈະ
ເກດີ ສະຫນາມໄຟຟາ້ ເປັນເຫດໃຫອ້ ເີ ລກັ ຕຣອນໄຫເຄ່ ອນອອກຈາກຂວົ້ ລບົ ຂອງແບຕເຕຣີ ີຜ່ ານທາດ N ອີ
ເລັກຕຣອນນີສ້ າມາດຂາ້ ມມາຮ່ ວມກບັ ໂຮລທາງດາ້ ນ P ໄດ້ ແຮງດັນໄຟຟ້າທ່ ີປ້ອນເຂາົ້ ຈະເຮດັ ໃຫອ້ ີ
ເລກັ ຕຣອນທາງດານ P ເກດີ ການເຄ່ ອນທ່ ີ ແລະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ມໂີ ຮລຫວ່ າງ, ອເີ ລກັ ຕຣອນຕວົ ຕ່ ໍມາກ່ ເໍ ຄ່ ອນທ່ ີ

63 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ເຂາົ້ ມາແທນ ອີເລກັ ຕອນເຫ່ າົ ນີ້ ຈະກບັ ມາທ່ ີຂົວ້ ບວກຂອງແບຕເຕີຣີໄດ້ ການເຄ່ ອນທ່ ີຂອງກະແສອີ
ເລກັ ຕຣອນ ຈ່ ງຶ ເຄ່ ອນທ່ ຈີ າກດາ້ ນ N ໄປຫາດາ້ ນ P.

ແຕ່ ເນ່ ອງຈາກກກະແສໄຟຟາ້ ແມ່ ນການໄຫຂອງອານຸພາກບວກ. ດ່ ງັ ນນັ້ ກະແສໄຟຟາ້ ຈ່ ງິ ສາມາດ
ໄຫຜ່ ານອອກຈາກຂວົ້ ບວກຂອງແບຕເຕຣີ ີ ຜ່ ານຮອຍຕ່ ເໍ ຂາົ້ ມາທາງດາ້ ນຂວົ້ ລບົ ໄດ.້

ຈ່ ງິ ສະຫຸບໄດວ້ ່ າ: ກະແສໄຫຜ່ ານຫວົ ຕ່ ໍ PN ໄດຈ້ ະຕອ້ ງທໍາການຕ່ ໍ ໂດຍໃຫຂ້ ວົ້ ບວກຕ່ ໍໃສ່ ທາງ P
ຂວົ້ ລບົ ຕ່ ໍໃສ່ ທາງ N ຫ ຮຽກວ່ າ: ການໄບແອສກງົ (Forward bias) ເພ່ ອໃຫໄ້ ດເ້ ຫນັ ການໄຫຂອງກະແສ
ໃຫ້ ເບ່ ງິ ຮູບທີ 5.7.

ເມ່ ອຕ່ ໍຂວົ້ ບວກຂອງແບສເຕຣີ ີໃສ່ P ແລະ ຕ່ ໍຂວົ້ ລບົ ໃສ່ Nຂອງຫວົ ຕ່ ໍ PNຈະເກດີ ສະໜາມໄຟຟາ້
ເປັນເຫດໃຫເ້ ອເລກັ ຕຣອນໄຫເຄ່ ອນທ່ ອີ ອກຈາກຂວົ້ ລບົ ແບສເຕຣີ ີຜ້ ່ ານທາດ N ເອເລກັ ຕຣອນນສີ້ າມາດ
ຂາ້ ມມາຮ່ ວມກບັ ໂຮລທາງດາ້ ນ P ໄດ.້ ການເຄ່ ອນທ່ ຂີ ອງກະແສເອເລກັ ຕຣອນຈະເຄ່ ອນທ່ ຈີ າກດາ້ ນ N ໄປ
ຫາດາ້ ນ P.

ຮູບທ່ 5ີ .7 ອເີ ລກັ ຕອນໄຫຜ່ ານຮອຍຕ່ ໍ P-N ເມ່ ອໄບອສັ ກງົ
VIII. ການໄຫຂອງກະແສໄຟຟາ້ ເມ່ ອໃຫໄ້ ບແອສທາງປີນ້

ຈາກການໄຫຂອງກະແສໃນຂໍ7້ ແບດັ ເຕລີ ຈີ້ ະຕອ້ ງຕ່ ໍເຂາົ້ ເພ່ ອຈະເຮດັ ໃຫອ້ ເີ ລກັ ຕອນ ເສລຜີ ່ ານ
ຮອຍຕ່ ໍຈາກ P ຫາ N ຖາ້ ວ່ າຂວົ້ ແບດັ ເຕລີ ຖີ້ ກຕ່ ໍທາງປີ້ນ ໂດຍໃຫຂ້ ວົ້ ບວກໃສ່ N ຈະເຮດັ ໃຫອ້ ເີ ລກັ ຕອນ
ເສລຫີ ່ າງອອກຈາກຮອຍຕ່ ໍຫາຍຂນ້ . ດ່ ງັ ນນັ້ ອເີ ລກັ ຕອນເສລີ ຈ່ ງີ ບ່ ໍສາມາດລວມຕວົ ກບັ ໂຮລໃນທາງດາ້ ນ P
ໄດ້ ແລະ ບ່ ໍສາມາດເຄ່ ອນທ່ ຜີ ່ ານຮອຍຕ່ ໄໍ ດ.້

ແຕ່ ຈາໍ ນວນອເີ ລກັ ຕຣອນເສລຈີ າໍ ນວນໜອ້ ຍໜ່ ງຶ ທ່ ສີ າມາດເຄ່ ອນທ່ ຈີ າກ P ຫາ N ດງັ ນນັ້ ກະແສທ່ ີ
ໄຫຈ່ ງຶ ມຄີ ່ າໜອ້ ຍ, ກະແສດ່ ງັ ກ່ ວນເີ້ ອນີ້ ວ່ າ : ກະແສຮ່ ວົ (Leakage Current) ການຕ່ ໍແຮງດນັ ເຂາົ້ ຂວົ້ ຂອງ
ທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ລກັ ສະນະນເີ້ ອນີ້ ວ່ າ: ການໄບອສັ ທາງປີນ້ (reverse bias).

64 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຮູບທ່ 5ີ .8 ອສີ ະແດງການໄຫຮ່ ວົ ໃນເວລາໄບອສັ ປີນ້

ບດົ ເຝີກຫດັ ທາ້ ຍບດົ

1. ທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ປະກອບສາ້ ງມາຈາກທາດໃດແດ່ ?
2. ທາດເຄ່ ງຊກັ ນາໍ ມຄີ ຸນສມົ ບດັ ແນວໃດ?
3. ທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ມຈີ ກັ ຊະນດິ ຄຊະນດິ ໃດແດ່ ?
4. ເພ່ ນີ ນາໍ ໃຊທ້ າດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ເຂາົ້ ມາໃນວຽກງານດາ້ ນໃດແດ່ ? ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍ
5. ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ປະເພດN
6. ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ ປະເພດ P
7. ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍຫລກັ ການເຄ່ ອນໄຫວຂອງອເີ ລກັ ຕຮອນລະຫວ່ າງຮອຍຕໍPN
8. ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍການໄຫລຂອງໄບແອສກງົ
9. ຈ່ ງົ ອະທບິ າຍການໄຫລຂອງໄບແອສປີນ້

65 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ບດົ ທີ 6

ໄດໂອດ (Diode)

I. ຄຸນສມົ ບດັ ຂອງໄດໂອດ
ໄດໂອດທ່ ໃີ ຊຢ້ ່ ູໃນວງົ ຈອນມຮີ ູບຮ່ າງ ແລະ ສນັ ຍາລກັ ເປັນຮູບລຸກສອນມຂີ ດີ ຂວາງໄວດ້ ່ ງັ ຮູບທີ 6.1

ລ່ ຸມນ:ີ້

ຮູບທ່ 6ີ .1 ໄດໂອດ ແລະ ສນັ ຍາລກັ ໃນວງົ ຈອນ.
ໄດໂອດມຄີ ຸນສມົ ບດັ : ຄວບຄຸມການໄຫຂອງກະແສໄຟາ້ ຈາດກະແສໄຟາ້ ສູງຫາກະແສໄຟຟາ້ ຕ່ າໍ

N ແມ່ ນສານເຄ່ ງິ ຕວົ ນາໍ (ລບົ )
P ແມ່ ນສານເຄ່ ງິ ຕວົ ນາໍ (ບວກ)

ຕວົ ລກູ ສອນເປັນສນັ ຍະລກັ ແທນທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ຊະນດິ P ຊ່ ງຶ ເປັນຂວົ້ ອາໂນດ ຫ ຂວົ້ ບວກຂອງໄດ
ໂອດ, ລູກສອນຈະຊໄີ້ ປທາງໃນທາງທດິ ທ່ ໂີ ຮລເຄ່ ອນທ່ ີ ສ່ ວນຂດີ ຂນັ້ ເປັນທາດຊະນດິ N ຊ່ ງຶ ເປັນຄາໂຖດຫ
ຂວົ້ ລບົ . ດ່ ງັ ນນັ້ ເຮາົ ຈະສາມາດພຈິ າລະນາວ່ າໄດໂອດຖກໄບແອສທາງກງົ ຫ ທາງປີ້ນໄດຢ້ ່ າງງ່າຍດາຍ ໂດຍ
ພຈິ າລະນາວ່ າ: ຖາ້ ຂວົ້ ອາໂນດມໄີ ຟຟາ້ ບວກຫາຍກວ່ າຄາໂຖດ,ໄດໂອດຈະຖກໄບແອສທາງກງົ ຖາ້ ຂວົ້ ອາ
ໂນດມໄີ ຟຟາ້ ເປັນບວກນອ້ ຍກວ່ າຄາໂຖດກ່ ສໍ ະແດງວ່ າ ໄດໂອດຖກໄບແອສທາງປີນ້ .

ໂດຍທ່ ວົ ໄປເຮາົ ຖວ່ າ ຂະນະທ່ ໄີ ດໂອດຖກໄບແອສກງົ ເຫມອນວ່ າເກດີ ການລດັ ວງົ ຈອນບ່ ອນທ່ ເີ ປັນ
ໄດໂອດ. ດ່ ງັ ນນັ້ ກະແສທ່ ໄີ ຫຜ່ ານໄດໂອດຈ່ ງິ ມຄີ ່ າສູງ ແລະ ຖວ່ າແຮງດນັ ລະຫວ່ າງຂວົ້ ໄດໂອດເປັນສູນ ແຕ່
ຂະນະທ່ ໄີ ດໂອດຖກໄບແອສທາງປີ້ນ ຈະປຽບດ່ ງັ ວ່ າ ເປັນວງົ ຈອນເປີດຈະບ່ ໍມກີ ະແສຜ່ ານເລຍີ ແລະ ແຮງ
ດນັ ໄດໂດດຈະມຄີ ່ າເທ່ າົ ກບັ ແຮງດນັ ໄບແອສທ່ ປີ ອ້ ນໃຫໄ້ ດໂອດ. ໄດໂອດທ່ ມີ ຄີ ຸນສມົ ບດັ ເຊ່ ນັ ນເີ້ ອນີ້ ວ່ າ: ໄດ
ໂອດອຸດມົ ຄະຕີ (ideal diode) ແຕ່ ສໍາລບັ ໄດໂອດທ່ ໃີ ຊໄ້ ບແອສກງົ ຈະມກີ ະແສໄຫຜ່ ານໄດສ້ ູງ ແລະມແີ ຮງ
ດນັ ໄດໂອດ ພຽງເລກັ ນອ້ ຍຢ່ ູໃນຊ່ ວງປະມານ 0,1 ເຖງິ 1,5 V ສ່ ວນຂະນະທ່ ຖີ ກໄບແອສທາງປີ້ນຈະມີ
ກະແສໄຫຜ່ ານນອ້ ຍຫາຍພຽງບ່ ເໍ ທ່ າົ ໃດໄມໂຄຣອໍາແປ.

66 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ກະແສໄຟຟາ້ ຈະເຄ່ ອນທ່ ຈີ າກທດິ ບວກ ຫາ ລບົ ຫ ຈາກ ( ແອໂນດ ຫາ ແຄໂທດ )ຖາ້ ຫາກໃຫ້
ກະແສໄຟຟາ້ ຈາກລບົ ຫາ ບວກ ຈະບ່ ມໍ ກີ ະແສໄຫຜ່ ານ.
II. ການນາໍ ໃຊໄ້ ດໂອດດດັ ກະແສສະຫບັ ໃຫເ້ ປັນກະແສກງົ

ວງົ ຈອນອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ສ່ ວນຫາຍຈາໍ ເປັນຈະຕອ້ ງມກີ ະແສໄຟຟາ້ ກງົ ລຽ້ ງວງົ ຈອນໄຟຟາ້ ກະແສກງົ
ນສີ້ າມາດນາໍ ມາຈາກແບຕເຕຣີ ີ ຫ ຖ່ ານໄຟສາຍໄດ້ ແຕ່ ແບຕເຕຣີ ີມຂີ ໍຈ້ າໍ ກດັ ໃນເລ່ ອງປະລມິ ານພະລງັ ງານສະ
ສມົ ໄວໄ້ ດຈ້ າໍ ກດັ ຈ່ ງິ ຈໍາເປັນຈະຕອ້ ງມກີ ານປ່ ຽນແປງ ຫ ອດັ ໄຟເລຍີ ໆ. ດ່ ງັ ນນັ້ ການດດັ ກະແສສະຫບັ ໃຫ້
ເປັນກະແສກງົ ຈ່ ງິ ເປັນວທິ ເີ ໝາະສມົ ເພາະສາມາດນໍາໄປໃຊສ້ ະດວກບ່ ໍຕອ້ ງໄດປ້ ່ ຽນ ຫ ອດັ ໄຟເລຍີ ເຮາົ ຮູ ້
ແລວ້ ວ່ າ ໄດໂອດມຄີ ຸນສມົ ບດັ ຍອມໃຫກ້ ະແສໄຫຜ່ ານໄດທ້ າງດຽວ. ດ່ ງັ ນນັ້ ໄດໂອດຈ່ ງິ ມບີ ດົ ບາດໃນການທ່ ີ

ຈະນາໍ ມາໃຊ້ ເປັນອຸປະກອນສໍາລບັ ວດັ ໄຟຟາ້ ກະແສສະລບັ ໃຫເ້ ປັນໄຟຟາ້ ກະແສກງົ .

ເຄ່ ອງຈ່ າຍກະແສໄຟຟາ້ ກງົ ທ່ ໃີ ຊໃ້ ນວງົ ການອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ທ່ ວົ ໄປ ແບ່ ງອອກເປັນສອງສ່ ວນ, ຊ່ ງຶ
ສ່ ວນທໍາອດີ ຈະເຮດັ ໜາ້ ທ່ ດີ ດັ ໄຟຟາ້ ຈາກກະແສສະລບັ ໃຫເ້ ປັນກະແສກງົ , ແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ກງົ ທ່ ເີ ກດີ ຈາກ
ສ່ ວນນີ້ ຈະເປັນແຮງດນັ ບ່ ໍລະອຽດ. ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງິ ຈາໍ ເປັນຕອ້ ງອາໄສວງົ ຈອນຕອງກະແສໃຫລ້ ະອຽດຕ່ ມອກີ .

ເຮາົ ຮູແ້ ລວ້ ວ່ າຄຸນສມົ ບດັ ຂອງໄດໂອດ ອະນຸຍາດໃຫກ້ ະແສໄປລວງດຽວຕາມທດິ ທາງຂອງລູກສອນ
ຕາມຈດິ ສໍານກຶ ແລວ້ ເບ່ ງິ ກະແສໄຟຟາ້ ສະຫບັ ຄວ່ າ ກະແສກບັ ໄປກບັ ມາສອງທດິ ທາງ. ດ່ ງັ ນນັ້ ເມ່ ອເຮາົ ວາງ
ໄດໂອດໃສ່ ວງົ ຈອນກະແສສະຫບັ ມນັ ຈະຕນັ ໄວດ້ າ້ ນໜ່ ງຶ .

1. ວງົ ຈອນດດັ ກະແສແບບເຄ່ ງິ ຄນ້ (Half wave rectifier)

ວງົ ຈອນໄຟຟາ້ ທ່ ມີ ຄີ ຸນສມົ ບດັ ໃນການດູດກະແສໄຟສະຫບັ ໃຫກ້ າຍເປັນກະແສກງົ ມຄີ ຸນສມົ ບດັ ໃຫ້
ກະແສໄຟຟາ້ ໄຫຜານໄປໃນທດິ ທາງດຽວ, ອຸປະກອນທ່ ໃີ ຊໃ້ ນວງົ ຈອນແພ່ ຫລາຍທ່ ວົ ໄປໄດແກ່ ໄດໂອດ,
ເມອຕ່ ໍວງົ ຈອນ ໄດໂອດລຽນກບັ ເຄ່ ອງຕາ້ ນທານຕາມວງົ ຈອນຮູບທີ 6.2 ແລະ ປ້ອນກະແສສະຫບັ ໃຫ້
ກາຍເປັນກະແສກງົ ຜານເຄ່ ອງຕາ້ ນ ຈະກາຍເປັນກະແສເຄ່ ງິ ສະຫບັ ດ່ ງັ ຮູບລ່ ຸມນີ້ :

ຮູບທ່ 6ີ .2 ວງົ ຈອນດດັ ກະແສສະຫບັ ແບບເຄ່ ງີ ຄນ້ ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ
67

ເມ່ ອຕ່ ໍວງົ ຈອນໄດໂອດລຽນກບັ ເຄ່ ອງຕາ້ ນຕານຕາມວງົ ຈອນດງັ ຮູບທີ 6.2 ແລະ ປ້ອນກະແສ
ສະຫບັ ໃຫກ້ າຍເປັນກະແສກງົ ຜ່ ານເຄ່ ອງຕາ້ ນ. ຈະກາຍເປັນກະແສເຄ່ ງິ ສະຫບັ .
2. ວງົ ຈອນດດັ ກະແສແບບເຕມັ ຄນ້ .

2.1. ແບບໃຊໄ້ ດໂອດ 2 ຕວົ .
ຂໍເ້ ສຍຂອງວງົ ຈອນແບບເຄ່ ງີ ຄນ້ ສາມາດແກໄ້ ຂໄດໂ້ ດຍການໃຊວ້ ງົ ຈອນແບບເຕມັ ຄນ້ ທ່ ໃີ ຊໄ້ ດ

ໂອດສອງໂຕເພ່ ອວ່ າຈະໄດໃ້ ຫໄ້ ດໂອດເກດີ ການນາໍ ກະແສໃນແຕ່ ລະເຄ່ ງີ ຄນ້ ຂອງໄຟກະແສສະລບັ ໄດໂອດ
ທງັ ສອງນີ້ ເຮດັ ນາ້ ທ່ ເີ ປັນຕວົ ຈ່ າຍກະແສໄຟໃຫແ້ ກ່ ເຄ່ ອງຕາ້ ນຕວົ ລະເຄ່ ງີ ຄນ້ ແຕ່ ຕອ້ ງຈ່ າຍໃຫໃ້ ນທດິ ທາງ

ດຽວກນັ . ດ່ ງັ ນນັ້ ວງົ ຈອນສາມາດຈ່ າຍກະແສໄຟກງົ ໄດສ້ ຽບກວ່ າ ແລະ ສາມາດຈ່ າຍກະແສໄຟໄດສ້ ູງກວ່ າ
ແບບວງົ ຈອນທ່ ໃີ ຊໄ້ ດໂອດ 1 ຕວົ .

D1 RL
A
Vp

Vp

.B
D2

ຮູບທ່ 6ີ .3 ກ.ວງົ ຈອນດດັ ກະແສສະຫບັ ແບບເຕມັ ຄນ້

ວງົ ຈອນເບອ້ ງຕນົ້ ຂອງວງົ ຈອນແບບເຕມັ ຄນ້ ສະແດງໃນຮູບທ6ີ .3 ເມ່ ອມແີ ຮງດນັ ກະແສໄຟຟາ້
ສະຫບັ ປອ້ ນເຂາົ້ ມາທາງດາ້ ນດາ້ ນຂດົ ລວດຂາເຂາົ້ ຂອງຫມແໍ້ ປງ ຈະເກດີ ແຮງດນັ ຂນຶ້ ທາງດາ້ ນຂດົ ດລວດຂາ
ອອກຄ: ຂວົ້ A ແລະ B ເນ່ ອງຈາກຈດຸ C ເປັນຈດຸ ກາງຂອງຂດົ ລວດຂາອອກ. ດ່ ງັ ນນັ້ ແຮງດນັ ໄປເຄ່ ງິ ຫນ່ ງຶ
ຈະກດີ ຂນຶ້ ຢ່ ູຂວົ້ AC ແລະ ອກີ ເຄ່ ງິ ຫນ່ ງຶ ຈະເກດີ ຂນຶ້ ຢ່ ູຂວົ BC ການທໍາງານແບບເຕມັ ຄນ້ ພໍອະທບິ າຍໄດ້
ດ່ ງັ ນ:ີ້ ເມ່ ອພຈິ າລະນາແຮງດນັ ຢູ AC ແລະ BC ຈະເຫນັ ວ່ າ: ແຮງດນັ ທງັ ສອງຕ່ າງເຟດກນັ 180° ຈ່ ງຶ ເຮດັ
ໃຫເ້ ກດີ ການນາໍ ຂອງກະແສທ່ ໄີ ດໂອດ ເທ່ ອລະຕວົ ດ່ ງັ ສະແດງ ໃນຮູບທ6ີ .3 ລະຫວ່ າງແຮງດນັ ໄຟເຄ່ ງິ ຄນ້ ທ່ ີ
ເປັນລບົ ເຂາົ້ ທ່ ຂີ ດົ ລວດຂາເຂາົ້ ທ່ ຫີ ມແໍ້ ປງ, ທາງດາ້ ນຂາອອກ ຂອງຫມແໍ້ ປງຈະເກດີ ມແີ ຮງດນັ ໄຟຟາ້ ຢ່ ູຈດຸ A
ມຄີ ່ າເປັນ ບວກເມ່ ອທຽບກບັ ແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ຢ່ ູຈດຸ B ແລະ ຢ່ ູຈດຸ C ມຄີ ່ າເປັນບວກເມ່ ອທຽບໃສ່ ກບັ B ຫ
ແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ຢ່ ູຈດຸ B ມຄີ ່ າເປັນລບົ ເມ່ ອທຽບໃສ່ ຈດຸ C ນນັ້ ເອງ. ດ່ ງັ ນນັ້ ໄດໂອດ D1 ຈະນາໍ ກະໄດ,້ ສ່ ວນ

ໄດໂອດ D2 ຈະບ່ ໍນາໍ ກະແສຊ່ ງຶ ມກີ ະແສຜ່ ານ D2 ຕາມວງົ ຈອນທ່ ສີ ະແດງໃນຮູບ6.3 ກ. ດ່ ງັ ນນັ້ ຈະເກດີ ແຮງ
ດນັ ຜ່ ານເຄ່ ອງຕາ້ ນຕາມຈາໍ ນວນຂອງກະແສທ່ ໄີ ຫຜ່ ານເຄ່ ອງຕາ້ ນເກດີ ເປັນແຮງດນັ ເຄ່ ງິ ຄນ້ ທາງບວກ.

68 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຮູບທ່ 6ີ .3 ຂ. ວງົ ຈອນດດັ ກະແສສະຫບັ ແບບເຕມັ ຄນ້

ລະຫວ່ າງແຮງດນັ ໄຟໃນເຄ່ ງິ ຄນຕ່ ໍມາຄ ເມ່ ອເຄ່ ງິ ຄນ້ ໄຟບວກເຂາົ້ ທ່ ຂີ ດົ ລວດຂາເຂາົ້ ແຮງດນັ ໄຟຟາ້
ທ່ ຈີ ດຸ B ຈະມຄີ ່ າເປັນບວກ ເມ່ ອທຽບໃສ່ A ຫ C ແລະ ແຮງດນັ ໄຟຟ້າທ່ ີ C ຈະມຄີ ່ າເປັນບວກເມ່ ອ
ທຽບໃສ່ ກບັ ຈດຸ A. ດ່ ງັ ນນັ້ ໄດໂອດ D2 ຈະນໍາກະແສໄຟຟາ້ ໄດ,້ ສ່ ວນໄດໂອດ D1 ຈະບ່ ໍນາໍ ກະແສໄຟຟາ້ ,
ການໄຫຂອງກະແສໄຟຟາ້ ຂນຶ້ ກບັ ວງົ ຈອນຕາມທ່ ໄີ ດຂ້ ຽນໄວໃ້ ນຮູບທີ 6.3 ຂ. ຄ່ າແຮງດນັ ຂອງເອາົ ພຸທຈະໄດ້
ອກີ ເຄ່ ງິ ຄນົ້ ທາງບວກ ການໄຫຂອງກະແສຜ່ ານຕວົ ຕາ້ ນທານຈະໄຫໄປຕາມທດິ ທາງດຽວກນັ ໃນຕອນທໍາ
ອດິ .

ດ່ ງັ ນນັ້ ວງົ ຈອນແບບເຕມັ ຄນ້ ຈະໃຫແ້ ຮງດນັ ທ່ ເີ ອາົ ພຸທ ທຸກໆເຄ່ ງິ ຄນ້ ຂອງແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ສະລບັ ຄ່ າ
ສະເລ່ ຍຂອງແຮງດນັ ເອາົ ພຸ ທ ຈະມຄີ ່ າເປັນສອງເທ່ າົ ຂອງແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ກງົ ທ່ ີໄດຈ້ າກວງົ ຈອນດດັ ແບບ
ເຄ່ ງີ ຄນ້ , ຄ່ າແຮງດນັ ເອາົ ພຸທທ່ ມີ ຄີ ່ າເປັນ 0,637 ຂອງແຮງດນັ ສູງສຸດ.
2.2. ດດັ ກະແສແບບໄດໂອດ 4 ຕວົ ( Bridge rectifier)

ຮູບທ່ 6ີ .4 ວງົ ຈອນດດັ ກະແສສະຫບັ ແບບເຕມັ ຄນ້

ເມ່ ອໃຫຂ້ ວົ້ ເທງິ ຂອງໝໍແ້ ປງມຄີ ່ າເປັນບວກ ແລະ ຂວົ້ ລ່ ຸມມຄີ ່ າເປັນລບົ ໄດໂອດ 2 ແລະ 4 ຈະຢ່ ູ
ໃນລກັ ສະນະໄບແອສທາງກງົ ດງັ ນນັ້ ກະແສຄວົ ວງົ ຈອນຈາກຂວົ້ ຂອງໝແໍ້ ປງຜ່ ານໄດໂອດ 2 ແລະ 4 ແລວ້
ກບັ ເຂາົ້ ຂວົ້ ຂອງໝໍແ້ ປງດງັ ຮູບ ແລະ ເມ່ ອແຮງດນັ ໄປສະຫບັ ປ່ ຽນເຂາົ້ ຂາ້ ງລ່ ຸມ ແລະເປັນລບົ ທ່ ຂີ ວົ້ ເທງິ ຂອງກໍ້
ສາຍຂາອອກ,ການນໍາກະແສຂອງໄດໂອດ.ຈະເປັນໄປໂດຍເລ່ ມີ ຈາກຈດຸ ລ່ ຸມຂອງໝ໊ໍແປງຜ່ ານໄດໂອດ 3,
ຄວາມຕາ້ ນທານໂຫດ,ໄດໂອດ ກບັ ເຂາົ້ ຂວົ້ ເທງິ ຂອງໝໍແ້ ປງ. ທດິ ທາງແຮງດນັ ລະຫວ່ າງຄວາມຕາ້ ນທານຈະ
ເກດີ ສະຫບັ ກນັ ເທ່ ອລະ 2 ຕວົ ຄ: 2ກບັ 4 ແລະ 1ກບັ 3ດງັ ທ່ ໄີ ດທ້ ດົ ລອງ.

69 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

III. ໄດໂອດຊະນດິ ຕ່ າງໆ ແລະ ການຫາຂາຂອງໄດໂອດ
ໄດໂອດມີ 6 ຊະນດິ
1. ໄດໂອດດເີ ທກັ ເຕີ ( Detector Diode) : ໄດໂອດປະເພດນຈີ້ ະໃຊໃ້ ນວງົ ຈອນເຄ່ ອງຮບັ -ສ່ ງົ

ວທິ ະຍຸໂດຍໃຊເ້ ປັນເຄ່ ອງແຍກສນັ ຍານວທິ ະຍຸ ຫ ລດົ ສນັ ຍານລບົ ກວນ.

ຮູບທ່ 6ີ .5 ໄດໂອດດເີ ທກັ ເຕີ້
2. ໄ ດ ໂ ອ ດ ເ ປ່ ັ ງ ແ ສ ງ ( Light Emitting Diode): ໄ ດ ໂ ອ ດ ເ ປ່ ັ ງ ແ ສ ງ ຫ ມັກ ເ ອີ້ນ ຫ ຍໍ້
ວ່ າ: (LED)เເປັນໄດໂອດອອກແບບມາເປັນພເິ ສດໂດຍເມ່ ອໄດຮ້ ບັ ແຮງດນັ ແບບອດັ ກງົ ຈະເປ່ ັງແສງອອກ
ມາມທີ ງັ ສແີ ດງ ຂຽວ ຟາ້ ສມົ້ ເຫອງ ແລະ ອ່ ນໆ ຕາມສານທ່ ໃີ ຊເ້ ຮດັ ມກັ ໃຊໃ້ ນສ່ ວນການສະແດງຜນົ ໃນວງົ
ຈອນເອເລກັ ໂທຣນກິ ເພາະກນີ ໄຟນອ້ ຍກ່ ວາຫອດ.

ຮູບທ່ 6ີ .6 ໄດໂອດເປ່ ັງແສງ
3. ໄດໂອດເລັກຕີຟາ(Rectifier Diode):ໄດໂອດປະເພດນີໃ້ ຊໃ້ ນວົງຈອນກະແສ
(Rectifier) ຫວງົ ຈອນເເປງໄຟຟາ້ ສະຫບັ ເປັນໄຟຟາ້ ກງົ ນນັ້ ເອງ ໂດຍໄດໂອດທ່ ພີ ບົ ເຫນັ ສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັນໄດ
ໂອດປະກພດນ.ີ້

70 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຮູບທ່ 6ີ .7 ໄດໂອດເລກັ ຕຟີ າ
4. ໄດໂອດກາໍ ລງັ ( Power Diode):ໄດໂອດປະເພດນຈີ້ ະມລີ ກັ ສະນະເປັນໂລຫະຂະໜາດ
ໄຫຍ່ ເພ່ ອຊ່ ວຍໃນການລະບາຍຄວາມຮອ້ ນພາຍໃນຕວົ ສ່ ວນໃຫຍ່ ຈະໃຊງ້ ານໃນແຫ່ ງຈ່ າຍກາລງັ ທ່ ມີ ີ
ກະແສສໄຟຟາ້ ສູງ

ຮູບທ່ 6ີ .8 ໄດໂອດກາໍ ລງັ
5. ຊເີ ນໄີ ດໂອດ (Zener Diode):ເປັນໄດໂອດອອກມາເປັນພເິ ສດເພ່ ອເຮດັ ວຽກໃນສາ
ພາວະແບບອດັ ກບັ ແລະ ມຄີ ຸນສມົ ບດັ ໃນການຮກັ ສາແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ຕກົ ໃຫມ້ ຄີ ່ າຄງົ ທ່່ ຈີ ່ ງນຍິ ມົ ໃຊໃ້ ນວງົ
ຈອນຮກັ ສາລະດບັ ແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ນ(Voltage Regulator)

ຮູບທ່ 6ີ .9 ຊເີ ນໄີ ດໂອດ
6. ໄດໂອດຮບັ ແສງ (Photo Diode):ໄດໂອດທ່ ອີ ອກແບບມາເພ່ ອປັບປ່ ຽນຄ່ າຕາມຄວາມເຂມັ້

ກະແສໄຟຟາ້ ທ່ ເີ ຂາົ້ ມາໂດຍຈະມລີ ກັ ສະນະເປັນສ່ ອງນອ້ ຍໆເພ່ ອປັບແສງ ເຊ່ ງີ ອາດເປັນແສງ
71 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ສະຫວ່ າງທໍາມະດາ ຫ ອນິ ຟາເດດ ມກັ ໃຊໃ້ ນວງົ ຈອນຈບັ ສນັ ຍານ ຫ ໃນວງົ ຈອນຄວບຄຸມ
ໄລຍະໄກ ຫ ເອນີ້ ວ່ າ: ດໂີ ມດ

7.

ຮູບທ່ 6ີ .10 ໄດໂອດຮບັ ແສງ

ກດິ ຈະກາໍ 1 :

ຫວົ ຂ:ໍ້ ການຫາຂາໄດໂອດ

1. ຈດຸ ປະສງົ
- ເພ່ ອຊອກຂາບວກ-ຂາລບົ ຂອງໄດໂອດ
- ເພ່ ອກວດສອບວ່ າໄດໂອດໃຊງ້ ານໄດ້ ຫ ວ່ າຕາຍແລວ້ .

2. ທດິ ສະດີ
ໄດໂອດສາ້ ງມາຈາກສານທ່ ມີ ສີ ະພາບລະຫວ່ າງໂຕນໍາກບັ ສະນວນໂດຍການປ່ ຽນແຮງດນັ ໄຟຟາ້
ເພ່ ອປ່ ຽນສະຖານະ, ສານໂຕນໍາຊະນດິ N ເກດີ ຈາກການປຸ ງແຕ່ ງສານທ່ ມີ ຄີ ຸນສມົ ບດັ ເປັນລບົ ທາງໄຟຟາ້
ແລະ ສານ P ເກດີ ຈາກການປຸ ງແຕ່ ງສານທ່ ມີ ຄີ ຸນສມົ ບດັ ເປັນບວກທາງໄຟຟາ້ . ໄດໂອດຖກໄບແອສກງົ
ເຫມອນວ່ າ: ເກດີ ການລດັ ວງົ ຈອນບ່ ອນທ່ ເີ ປັນໄດໂອດ. ດ່ ງັ ນນັ້ ກະແສທ່ ໄີ ຫຜ່ ານໄດໂອດຈ່ ງິ ມຄີ ່ າສູງ ແລະ
ຖວ່ າແຮງດນັ ລະຫວ່ າງຂວົ້ ໄດໂອດເປັນສູນ ແຕ່ ຂະນະທ່ ໄີ ດໂອດຖກໄບແອສທາງປີນ້ ຈະປຽບດ່ ງັ ວ່ າ ເປັນວງົ
ຈອນເປີດຈະບ່ ໍມກີ ະແສຜ່ ານເລຍີ ແລະ ແຮງດນັ ໄດໂດດຈະມຄີ ່ າເທ່ າົ ກບັ ແຮງດນັ ໄບແອສທ່ ປີ ້ອນໃຫໄ້ ດ
ໂອດ. ໄດໂອດທ່ ມີ ຄີ ຸນສມົ ບດັ ເຊ່ ນັ ນເີ້ ອນີ້ ວ່ າ: ໄດໂອດອຸດມົ ຄະຕີ (ideal diode) ແຕ່ ສໍາລບັ ໄດໂອດທ່ ໃີ ຊ້

ໄບແອສກງົ ຈະມກີ ະແສໄຫຜ່ ານໄດສ້ ູງ ແລະມແີ ຮງດນັ ໄດໂອດ ພຽງເລກັ ນອ້ ຍຢ່ ູໃນຊ່ ວງປະມານ 0,1 ເຖງິ
1,5 V ສ່ ວນຂະນະທ່ ຖີ ກໄບແອສທາງປີນ້ ຈະມກີ ະແສໄຫຜ່ ານນອ້ ຍຫາຍພຽງບ່ ໍເທ່ າົ ໃດໄມໂຄຣອາໍ ແປ.

ກະແສໄຟຟາ້ ຈະເຄ່ ອນທ່ ຈີ າກທດິ ບວກ ຫາ ລບົ ຫ ຈາກ ( ແອໂນດ ຫາ ແຄໂທດ )ຖາ້ ຫາກໃຫ້
ກະແສໄຟຟາ້ ຈາກລບົ ຫາ ບວກ ຈະບ່ ໍມກີ ະແສໄຫຜ່ ານ.

3. ອຸປະກອນ

- ໄດໂອດເລກັ ທຟີ າຍ

72 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

- ເຄ່ ອງວດັ ມລັ ຕມິ ເິ ຕພີ ອ້ ມສາຍວດັ
4. ວທິ ປີ ະຕບິ ດັ
ວທິ ກີ ານຊອກຫາຂາໄດໂອດ
ວທິ ກີ ານກວດສອບ ວ່ າດີ ຫ ເສຍ ແລະກວດສອບຂວົ້ ຂອງໄດໂອດໂດຍອາໃສຄຸນສມົ ບດັ ຂອງໃບ
ອດັ ໂດຍສາມາດເຮດັ ໄດຄ້ :
1. ເບ່ ງີ ລກັ ສະນະພາຍນອກຄເຶ ບ່ ງີ ຂາ ບ່ ອນທ່ ມີ ສີ ເີ ທາົ ຈະເປັນແຄໂທດ ແລະ ອກີ ຂາເປັນແອໂນດ

2. ໃຊມ້ ລັ ຕມີ ເິ ຕີ ວດັ ໃນຫວ່ າງ R 1ຫ R 10

3. ໃຊປ້ າຍສາຍວດັ ຕ່ ເໍ ຂາົ້ ກບັ ຂວົ້ ຕ່ ແໍ ຕ່ ລະດາ້ ນຂອງໄດໂອດ
4. ສງັ ເກດວ່ າເຂມັ ມຕິ ມິ ດິ ເຕຂີ ນ້ ຫບ່ ໍ
5. ເຮດັ ການສະຫບັ ຂວົ້ ສາຍວດັ ແລວ້ ສງັ ເກດເຂມັ ອກີ ຄງັ້

ການກວດສອບໄດໂອດໂດຍນາໍ ໄຊ້ Multimiter

5. ການສງັ ເກດ ແລະ ບນັ ທກຶ ຜນົ
ຖາ້ ເຂມັ ມເິ ຕຂີ ນ້ 1 ຄງັ້ ບ່ ໍຂນ້ 1 ຄງັ້ ສະແດງວ່ າໄດໂອດໃຊງ້ ານໄດ(້ ໄບອສັ ກງົ ກະແສໄຟຟາ້ ໄຫ ໃບ
ອດັ ກບັ ກະແສໄຟຟາ້ ບ່ ໍໄຫ) ຖາ້ ເຂມັ ບ່ ໍຂນ້ ທງັ ສອງຄງັ້ ສະແດງວ່ າໄດໂອດຂາດ ຫ ຖາ້ ຂນທງັ ສອງຄງັ້ ສະແດງວ່ າ
ໄດໂອດລດັ ວງົ ຈອນ.

73 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ກດິ ຈະກາໍ 2

ຫວົ ຂ:ໍ້ ການຕ່ ໄໍ ດໂອດເພ່ ອດດັ ກະແສໄຟຟາ້ ສະຫບັ (AC) ເປັນກະແສ
ໄຟຟາ້ ກງົ (DC)

1. ຈດຸ ປະສງົ
- ເພ່ ອສກຶ ສາຫກັ ການເຮດັ ວຽກຂອງໄດໂອດ.
- ເພ່ ອດດັ ກະແສໄຟຟາ້ ສະຫບັ ເປັນກະແສໄຟຟາ້ ກງົ .

2. ທດິ ສະດີ
ໄດໂອດມຄີ ຸນສມົ ບດັ : ຄວບຄຸມການໄຫຂອງກະແສໄຟາ້ ຈາກກະແສໄຟຟ້ າ້ ສູງ ຫາ ກະແສໄຟຟາ້ ຕ່ ໍາ

ຖາ້ ໄດໂອດຫາກຖກໄບແອສທາງກງົ ຈະມກີ ະແສໄຫຜ່ ານສູງ ແລະ ມແີ ຮງດນັ . ໄດໂອດພຽງເລກັ ນອ້ ຍ
ປະມານ 0,1 ເຖງິ 1,5 V ,ສ່ ວນໃນຂະນະທ່ ຖີ ກໄບແອສທາງປີນ້ ຈະມກີ ະແສໄຫຜ່ ານໜອ້ ຍ. ບ່ ໍເທາົ ໃດໄມ
ໂຄຣອໍາແປ ເຮາົ ສາມາດເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ : ໄດໂອດອະນຍຸ າດໃຫກ້ ະແສໄປລວງດຽວຕາມທດິ ທາງຂອງລູກສອນ.

ຮູບທ1ີ : ສະແດງເຖງີ ທດິ ທາງການໄຫຂອງກະແສໄຟຟາ້

ກະແສໄຟຟາ້ ຈະເຄ່ ອນທ່ ຈີ າກທດິ ບວກ ຫາ ລບົ ຫຈາກ ( ແອໂນດ ຫາ ແຄໂທດ )ຖາ້ ຫາກໃຫ້
ກະແສໄຟຟາ້ ຈາກ ລບົ ຫາ ບວກ ຈະບ່ ໍມກີ ະແສໄຫຜ່ ານ. ເຮາົ ຮູແ້ ລວ້ ວ່ າຄຸນສມົ ບດັ ຂອງໄດໂອດ ອະນຸຍາດ
ໃຫກ້ ະແສໄປລວງດຽວຕາມທດິ ທາງຂອງລູກສອນ ຕາມຈດິ ສໍານກຶ ແລວ້ ເບ່ ງິ ກະແສໄຟຟາ້ ສະຫບັ ຄວ່ າ:
ກະແສກບັ ໄປກບັ ມາສອງທດິ ທາງ. ດ່ ງັ ນນັ້ ເມ່ ອເຮາົ ວາງໄດໂອດໃສ່ ວງົ ຈອນກະແສສະຫບັ ມນັ ຈະຕນັ ໄວດ້ າ້ ນ
ໜ່ ງຶ .

ຮູບທ2ີ : ການຕ່ ໍໄດໂອດດດັ ກະແສໄຟຟາ້ ສະຫບັ ມາເປັນໄຟຟາ້ ກະແສກງົ .

3. ອຸປະກອນ

74 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

- ໄດໂອດ ເລກັ ຕຟີ າຍ (Rectifier Diode) 4 ໂຕ
- ໝໍແ້ ປງໄຟຟາ້ AC 220 v – 12vAC 1 ເຄ່ ອງ

- ຊຸດບດັ ຈີ 1 ຊຸດ

- ເຄ່ ອງຕາ້ ນແຖບສຂີ ະໜາດລະຫວ່ າງ 47 Ω 1 ໂຕ

- ເຄ່ ອງທອ້ ນຂະໜາດລະຫວ່ າງ 470 Microfara 50V 1 ໂຕ

- ສາຍໄຟຟປາກແຂ້ 2 ເສນັ້

- ມດັ ຕມິ ເິ ຕແີ້ ບບດຈິ ຕິ ອນພອ້ ມສາຍ 1 ເຄ່ ອງ

4. ວທິ ປີ ະຕບິ ດັ
1) ເຊ່ ອມຈອດໄດໂອດທງັ 4 ໂຕເຂາົ້ ໃສ່ ກນັ ດ່ ງັ ແຜນວາດວງົ ຈອນລ່ ຸມນ:ີ້

2) ນາໍ ຄວາມຕາ້ ນມາເຊ່ ອມຈອດຕດິ ກບັ ວງົ ຈອນໄດໂອດດ່ ງັ ແຜນວາດລ່ ມູ ນ:ີ

3) ຈາກຂໍ(້ 1) ກບັ (2) ນາໍ ມາປະກອບໃສ່ ກບັ ໝແໍ້ ປງ ເປັນວງົ ຈອນດ່ ງັ ຮູບ

4) ນາໍ ໃຊມ້ ລັ ຕມິ ເິ ຕວີ ດັ ກະແສແລວ້ ບນັ ທກຶ ຜນົ

5. ບນັ ທກຶ ຜນົ ໄດຮ້ ບັ

75 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ທດົ ລອງ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາເຂາົ້ ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ຂາອອກ
ຄງັ້ ທີ 1(V) 2(V)

1
2

3

6. ຄາໍ ຖາມ
- ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ທ່ ເີ ຂາົ້ ມຈີ ກັ ໂວນ ແລະ ເປັນກະແສຫຍງັ ?
- ຜນົ ລບົ ລະດບັ ໄຟຟາ້ ທ່ ແີ ລ່ ນອອກຜ່ ານໄດໂອດມຈີ ກັ ໂວນ ແລະ ເປັນກະແສຫຍງັ ?

ບດົ ເຝກຫດັ ທາ້ ຍບດົ

1. ໄດໂອດມໜີ າ້ ທ່ ຫີ ຍງັ ໃນວງົ ຈອນ ແລະ ມຈີ ກັ ຊະນດິ ຄຊະນດິ ໃດແດ່ ?
2. ຈ່ ງົ ບອກວທິ ກີ ານນາໍ ໃຊໄ້ ດໂອດດດັ ກະແສໄຟAC ເປັນ DC
3. ຈ່ ງົ ບອກວທິ ກີ ານນາໍ ໃຊໄ້ ດໂອດແຕ່ ລະຊະນດິ ?

76 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ບດົ ທີ 7
ຄວາມຮູທ້ ່ ວົ ໄປກ່ ຽວກບັ ທຣານຊດິ ເຕີ

ເທກັ ໂນໂລຢີທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ໄດຮ້ ບັ ການຄນົ້ ຄວ້ າ ແລະ ພດັ ທະນາຢ່ າງກວາ້ ງຂວາງອຸປະກອນອເີ ລກັ
ໂທຣນກິ ທ່ ເີ ຮດັ ຈາກທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາ ໄດມ້ ຜີ ູຄ້ ນົ້ ຄດິ ເປັນຈາໍ ນວນຫາຍ ຈນົ ໃນປັດຈບຸ ນັ ຈະເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ: ເປັນ
ຍຸກຂອງເທກັ ໂນໂລຢີໃນດາ້ ນໄມໂຄຣອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ທຣານຊສິ ເຕີ ກ່ ໍຍງັ ມບີ ດົ ບາດສໍາຄນັ ເພາະສາມາດນໍາ
ໄປໃຊຢ້ ່ າງກວາ້ ງຂວາງ. ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ເປັນສ່ ງິ ຈາໍ ເປັນທ່ ຈີ ະຕອ້ ງສກຶ ສາ ແລະ ຊອກຮູກ້ ບັ ທຣານຊສິ ເຕທີ ງັ ທາງ
ດາ້ ນໂຄງສາ້ ງ ແລະ ຮູບຮ່ າງຕະຫອດເຖງິ ຄຸນລກັ ສະນະ ແລະ ການນໍາໃຊໃ້ ນບດົ ນຈີ້ ະເວາົ້ ເຖງິ ຄວາມຮູທ້ ່ ວົ
ໄປກ່ ຽວກບັ ທຣານຊສິ ເຕີ ແລະ ການທາໍ ງານເບອ້ ງຕນົ້ .

ຮູບ 7.1 ທຮານຊສີ ເຕບີ າງຊະນດິ
ທຣານຊສິ ເຕເີ ປັນອຸ ປະກອນອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ທ່ ເີ ຮດັ ຈາກສານເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາສາມາດຄວບຄຸມການໄຫ
ຂອງອເີ ລກັ ຕອນໄດເ້ ຮດັ ໜາ້ ທ່ ຂີ ະຫຍາຍສນັ ຍານໄຟຟາ້ , ເປີດປິດສນັ ຍານໄຟຟາ້ , ຄວບຄຸມແຮງດນັ ໄຟຟາ້ ໃຫ້
ຄງົ ທ່ .ີ ການທາໍ ງານຂອງທຣານຊສິ ເຕປີ ຽບໄດກ້ ບັ ວາວຄວບຄຸມທ່ ເີ ຮດັ ວຽກດວ້ ຍສນັ ຍານໄຟຟາ້ ທ່ ຂີ າເຂາົ້ ເພ່ ອ
ປັບຂະໜາດກະແສໄຟຟາ້ ຂາອອກທ່ ມີ າຈາກແຫ່ ງຈ່ າຍກະແສໄຟຟາ້
I. ຊະນດິ ຂອງທຮານຊດິ ເຕີ
ການແບ່ ງທຣານຊສິ ເຕີ ອອກເປັນຊະນດິ ຕ່ າງໆຂນ້ ກບັ ຜູແ້ ບ່ ງວ່ າຈະແບ່ ງອອກໃນຮູບລກັ ສະນະຢ່ າງ
ໃດເຊ່ ນັ ແບ່ ງໃນຮູບຂອງການນາໍ ໃຊອ້ າດຈະແບ່ ງໄດດ້ ່ ງັ ນີ້ :
ສະວທິ ຊງີ ທຣານຊສິ ເຕີ ( ທຣານຊສິ ເຕຊີ ະນດິ ປິດ-ເປີດ) , ທຣານຊສິ ເຕຂີ ະຫຍາຍກາໍ ລງັ , ທຣານ
ຊສິ ເຕີ ຄວາມຖ່ ສີ ູງ...
ການແບ່ ງເປັນທ່ ຮີ ູຈ້ ກັ ກນັ ດອີ ກີ ແບບຫນ່ ງຶ ຄ : ແບ່ ງຕາມໂຄງສາ້ ງຂອງຕວົ ທຣານຊສິ ເຕີ ຫ ຈາກທາດ
ທ່ ໃີ ຊເ້ ຮດັ ຕວົ ທຣານຊສິ ເຕີ ທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າ: ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ຖາ້ ຄຸນສມົ ບດັ ຂອງທາດ ສາມາດໃຫອ້ ເີ ລກັ ຕຣອນ
ໄປຍງັ ອາຕອມ ຫ ທາດອ່ ນໄດກ້ ່ ໍເອນີ້ ທາດນນັ້ ເປັນຊະນດິ N ແລະ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມຖາ້ ທາດໃດສາມາດຮບັ ອີ

77 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ເລກັ ຕຣອນໄດ້ ກ່ ເໍ ອນີ້ ທາດນນັ້ ວ່ າ: ຊະນດິ P ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ທ່ ໃີ ຊກ້ ນັ ຫາຍເປັນປະເພດຊລີ ຄີ ອນ ແລະ ເຢຍ
ລະມນັ ນຽມຊ່ ງຶ ທາດທງັ ສອງນີ້ ສາມາດນາໍ ມາເຮດັ ໃຫເ້ ປັນທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ໄດທ້ ງັ ຊະນດິ N ແລະ ຊະນດິ P.

ທຣານຊສິ ເຕີ ເປັນອຸປະກອນອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ທ່ ເີ ກດີ ຈາກການນາໍ ເອາົ ທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາຊະນດິ P ແລະ
ຊະນດິ N ມາຮ່ ວມກນັ ໂດຍເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຮອຍຕ່ ໍລະຫວ່ າງທາດທງັ ສອງ ຖາ້ ຕວົ ທຣານຊສິ ເຕີ ທ່ ມີ ີ ທາດ
ຊະນດິ P ຢ່ ູ 2 ຂວົ້ (ຫວົ ແລະ ທາ້ ຍ) ແລະ ຊະນດິ N ຢ່ ູກາງ ກ່ ເໍ ອນີ້ ວ່ າ: ທຣານຊດິ ເຕຊີ ະນດິ PNP ໃນທໍາ
ນອງດຽວ ກນັ , ຖາ້ ມທີ າດຊະນດິ P ຢ່ ູທາງກາງ ແລະ ທາດຊະນດິ N ຢ່ ູທາງສອງຂາ້ ງກ່ ໍເອນີ້ ວ່ າ: ຊະນດິ

NPN.
ຮອຍຕ່ ໍຈາກທາດທງັ ສາມ ມຈີ ດຸ ຕ່ ໍເປັນຂາຂອງທຣານຊສິ ເຕເີ ພ່ ອເຊ່ ອມກບັ ອຸ ປະກອນອ່ ນ. ດ່ ງັ ນນັ້

ທຣານຊສິ ເຕີ ຈ່ ງິ ມີ 3 ຂາ ມຊີ ່ ເອນີ້ ວ່ າ : ຄອລເລກັ ເຕຣີ ໌ (Collector) ໃຊສ້ ັນຍາລັກເປັນ C, ອີມດິ ເຕີ

(emitor) ໃຊສ້ ນັ ຍາລກັ ເປັນ E ແລະ ເບສ (Base) ໃຊສ້ ນັ ຍາລກັ ເປັນ B ຮູບຮ່ າງຂອງໂຄງສາ້ ງ ແລະ
ສນັ ຍະລກັ ຂອງ ຕວົ ທຣານຊສິ ເຕີ ສະແດງໃນຮູບທີ 7.1 ດ່ ງັ ລ່ ຸມນີ້ :

E P NP CE N PN C

B B
PNP NPN

EC EC

BB

PNP NPN

ຮູບທ7ີ .1 ໂຄງສາ້ ງ ແລະ ສນັ ຍາລກັ ຂອງທຣານຊສີ ເຕີ້

ການນໍາເອາົ ທາດຊະນດິ N ແລະ P ມາຮ່ ວມກນັ ໃຫເ້ ກດີ ມຮີ ອຍຕ່ ໍຕະຫອດຈນົ ເຖງິ ການສະກດັ
ທາດເຫ່ າົ ນເີ້ ປັນເທກັ ນກິ ທ່ ຫີ ຍຸງຍາກ ແລະ ເປັນອກີ ຂະແຫນງວຊິ ານ່ ງຶ ຊ່ ງຶ ໃນຂນັ້ ຕນົ້ ນເີ້ ຮາົ ຍງັ ບ່ ຈໍ າໍ ເປັນຈະຕອ້ ງ
ລາຍລະອຽດກ່ ຽວກບັ ຂະບວນການຜະລດິ ເຫ່ າົ ນ.ີ້ ດ່ ງັ ນນັ້ ການຮູຈ້ ກັ ກບັ ທຣານຊສິ ເຕີ ໃນຂນັ້ ນເີ້ ຮາົ ຈະຮູຈ້ ກັ
ແຕ່ ພຽງຄຸນສມົ ບດັ ແລະ ການນາໍ ໃຊຂ້ ອງຕວົ ທຣານຊສິ ເຕເີ ທ່ າົ ນນັ້ .

ການທ່ ຈີ ະບອກວ່ າ ທຣານຊສິ ເຕຕີ ວົ ໃດ ເປັນ NPN ຫ PNP ນນັ້ ໂດຍທ່ ວົ ໄປຜູຜ້ ະລດິ ຈະບອກ
ມາໃນຄ່ ມູ ຫ ຂໍມ້ ູນຂອງບໍລສິ ດັ ຜູຜ້ ະລດິ ຢ່ ູແລວ້ ໃນບາງຄງັ້ ຜູຜ້ ະລດິ ອາດຈະສາ້ ງສນັ ຍາລກັ ທ່ ເີ ປັນທ່ ຮີ ູຈ້ ກັ ກນັ
ຢ່ າງງ່າຍໆເປັນຕວົ ບ່ ງົ ບອກວ່ າ: ທຣານຊສິ ເຕເີ ບໃີ ດເປັນຊະນດິ PNP ຫ ຊະນດິ NPN ເຊ່ ນັ : ທຣານຊສິ ເຕີ
ຂອງບໍລສິ ດັ ຍ່ ປີ ່ ຸ ນຈະກໍານດົ ເບຂີ ອງທຣານຊສິ ເຕເີ ປັນກ່ ຸມຕວົ ເລກຂອງຕວົ ອນັ ສອນເຫ່ າົ ນຄີ້ : 2SC ແລະ
2SD ເປັນ ທຣານຊສິ ເຕຊີ ະນດິ NPN 2SA ແລະ 2SB ເປັນຊະນດິ PNP ເປັນຕນົ້ . ຢາງໃດກຕໍ າມຈະຢຶດ

78 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຖເປັນມາດຕະຖານຫນກັ ກ່ ໍບ່ ໄໍ ດ້ ເພາະປັດຈບຸ ນັ ທຣານຊສິ ເຕີ ທ່ ຂີ ນຶ້ ຕນົ້ ດວ້ ຍເປີ 2SA ບາງຕວົ ກ່ ເໍ ປັນຊະນດິ
NPN ການຈະຮູວ້ ່ າ ເປັນຊະນດິ ໃດນນັ້ ຈ່ ງິ ຕອ້ ງອ່ ານຈາກຫນງັ ສຄ່ ມູ ຫ ກວດສອບດວຍເຄ່ ອງວດັ ແທກ.
II. ການທໍາງານຂອງທຣານຊດິ ເຕີ

ເຮາົ ໄດສ້ ກຶ ສາກ່ ຽວກບັ ທດິ ສະດອີ ເີ ລກັ ໂທຣນກິ ຂອງທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ແລະໄດໂອດທ່ ນີ ໍາມາຈາກທາດ
ເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ແລວ້ ໃນບດົ ທ່ ີ 5 ແລະ ໃນການອະທບິ າຍການທໍາງານຂອງທຣານຊສິ ເຕຈີ າໍ ເປັນຈະຕອ້ ງເຂາົ້ ໃຈໃນ
ຮູບຂອງໂຮລ (hole) ແລະ ອເີ ລກັ ຕຣອນເສລທີ ່ ມີ ຜີ ນົ ຕ່ ໍການໄຫຂອງກະແສໄຟຟາ້ ຈ່ ງິ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈ
ເຫດຜນົ ການທາໍ ງານຕ່ າງໆ ແລະ ສາມາດເຫນັ ພາບພດົ ໄດຢ້ ່ າງຊດັ ເຈນ.

ໃນວຊິ າອເິ ລກັ ໂທຣນກິ ການໄບແອສ (bias) ກ່ ໍຄການເຮດັ ໃຫສ້ ່ ງິ ປະດດິ ອີເລກັ ໂທຣນກິ ເຊ່ ນັ :
ທຣານຊີສເຕີຢ່ ູໃນສະພາບທ່ ີພອ້ ມຈະທໍາງານໄດ້ ເວົາ້ ງ່ າຍໆກ່ ໍຄ: ການປ້ອນແຮງດັນໃຫກ້ ບັ ຄ່ າຕ່ າງໆ
ຂອງທຣານຊສິ ເຕີ ຈນົ ມເີ ງ່ອນໄຂທໍາງານທ່ ເີ ຫມາະສມົ .

ໃນກໍລະນທີ ຣານຊສິ ເຕມີ ີ 3ຂາ E, B ແລະ C ຫນາ້ ທ່ ຂີ ອງເຮາົ ກ່ ໍຄ ການປອ້ ນແຮງດນັ ແລະ ກະ
ແສແກ່ ຂາທງັ 3 ໃຫມ້ ຄີ ່ າທ່ ເີ ຫມາະສມົ ການເຮດັ ເຊ່ ນັ ນເີ້ ອນີ້ ວ່ າ: ການຈດັ ໄບແອສ ໃຫຖ້ ກຕອ້ ງການໄບແອສ
ທ່ ຖີ ກຕອ້ ງຈະເຮດັ ໃຫທຣານຊສິ ເຕທີ ໍາງານໄດຢ້ ່ າງເຕມັ ທ່ ເີ ຊ່ ນັ : ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍສຽງ, ສຽງທ່ ໄີ ດຮ້ ບັ ກ່ ໍຈະ
ດງັ ດີ ແລະ ແຮງ ບ່ ໍມກີ ານຜດິ ພາດທາງດາ້ ນສຽງ.

PN NP

..

ຮູບທ7ີ .2 ການໄບແອສັ ຫອດທາດເຄ່ ງີ ຊກັ ນາໍ

ການໄບແອສ ໃຫກ້ ບັ ທຣານຊສິ ເຕີ ໄດແ້ ບ່ ງເປັນ 2 ຊະນດິ ຄ: ໄບແອສທາງກງົ (forward bias)
ແລະ ການໄບແອສ ທາງປີນ້ (reverse bias).

ການໄບແອສທາງກງົ ກໍຄການທ່ ຕີ ່ ໍຂວົ້ ແບດັ ເຕຣີ ີ ໃຫກ້ ງົ ກບັ ຊະນດິ ຂອງທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາ ໃນຂານນັ້
ເຊ່ ນັ : ຕ່ ໍຂວົ້ ບວກຂອງແບດເຕຣີ ີ ເຂາົ້ ທ່ ທີ າດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ຊະນດິ P ແລະ ຕ່ ໍຂວນັ້ ລບົ ຂອງແບດເຕຣີ ເຂາົ້ ທ່ ທີ າດ
N ລກັ ສະນະການຕ່ ໍແບບນີ້ ເຮດັ ໃຫມ້ ກີ ະແສໄຫຜ່ ານທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ໄດຫ້ າຍ.

ສ່ ວນການໄບແອສທາງປີນ້ ຈະມທີ ດິ ທາງການຕ່ ໍຂວົ້ ແບດເຕຣີ ີຕ່ າງກບັ ໄບແອສທາງກງົ ຫມາຍຄວາມ
ວ່ າ: ຂວົ້ ແບດັ ເຕຣີ ີ ໃຫຕ້ ່ າງກບັ ຊະນດິ ຂອງທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ , ຂວົ້ ລບົ ຕ່ ເໍ ຂາົ້ ກບັ P ແລະ ຂວົ້ ບວກ ຕ່ ໍເຂາົ້ ກບັ N

79 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ວທິ ກີ ານໄບແອສແບບນີ້ ຕາມຄວາມສນກິ ຈະບ່ ມໍ ກີ ະແສໄຫໃນວງົ ຈອນແຕ່ ໃນພາກປະຕບິ ດັ ຈະມກີ ະແສຮ່ ວົ
ໄຫສ່ ວນໃດສ່ ວນຫນ່ ງຶ .

ໃນວງົ ຈອນອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ເຮາົ ມກັ ຂຽນລະບບົ ວງົ ຈອນງ່າຍໆເປັນຮູບສ່ ຫີ ່ ຽມມຂີ ວົ້ ຕ່ ໍ 4 ຂວົ 2 ຂວົ້
ຈະເປັນທາງສນັ ຍານຂາເຂາົ້ . ດ່ ງັ ນນັ້ ສອງຂວົ້ ທໍາອດິ ຈະເອນີ້ ວ່ າ: ອນິ ພຸ ທ (input) ຫ ຂວົ້ ຂາເຂາົ້ ສ່ ວນສອງ
ຂວົ ທ່ ເີ ຫອທາງອອກເອນີ້ ວ່ າ: ເອາົ ພຸ ທ (output) ຫ ຂວົ້ ຂາອອກ, ລກັ ສະນະຂອງຮູບສ່ ຫີ ຽ່ນຈະເປັນຮູບດ່ ງັ
ຮູບ7.3. ກໍລະນີ ໃຫສ້ ນັ ຍານຂາເຂາົ້ ແລະ ສນັ ຍານຂາອອກຮ່ ວມກນັ ສາຍຫນ່ ງຶ , ສາຍນມີ້ ຊີ ່ ຮຽກວ່ າສາຍ
ຮ່ ວມ(common) ຖາ້ ສາຍຮ່ ວມຕ່ ໍລງົ ດນີ (earth) ຫລງົ ແທ່ ນເຄ່ ອງ (chasis) ກ່ ມໍ ກັ ຈະເອນີ້ ລວມໆກນັ ໄປ
ວ່ າ: ສາຍກາວ (ground) ຍກົ ເວນັ້ ແຕ່ ຈະບອກສະເພາະ.

()
() ()

ຮູບທ7ີ .3 ການແທນວງົ ຈອນດວ້ ຍຮູບ 4 ຫລ່ ຽມທ່ ມີ ອີ ນິ ພຸທ ແລະ ເອາົ ພຸທ
ໂດຍຫກັ ການເບອ້ ງຕນົ້ ທຣານຊສິ ເຕີ ສາມາດຂະຫຍາຍສນັ ຍານໄດເ້ ຊ່ ນັ ດຽວກບັ ຫອດສູນຍາກາດ
ເມ່ ອຕ່ ໍຕວົ ທຣານຊສິ ເຕີ ເປັນຮູບສ່ ຫີ ່ ຽນສະແດງອນິ ພຸ ທ ແລະ ເອາົ ພຸ ທດ່ ງັ ຮູບທ7ີ .3 ແລວ້ ຈະໄດຮ້ ູບທີ 7.4
ຊ່ ງ ສາມາດຂຽນແທນດວ້ ຍວງົ ຈອນສມົ ບູນ ຊ່ ງຶ ປະກອບດວ້ ຍວງົ ຈອນອນິ ພຸ ທ ແລະ ເອາົ ພຸທ ກະແສທ່ ໄີ ຫ
ເຂາົ້ ທາງ ດາ້ ນວງົ ຈອນອນິ ພຸທ ຈະຄວບຄຸມການໄຫຂອງກະແສທາງດາ້ ນເອາົ ພຸທນນັ້ ຄ : ເມ່ ອປອ້ ນສນັ ຍານ
ເຂາົ້ ທາງດາ້ ນອນິ ພຸທຈະເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ກະແສໄຫທາງດາ້ ນອນິ ພຸທ ແລະ ຈະມກີ ະແສໄຫທາງດາ້ ນເອາົ
ພຸທ, ແຕ່ ເນ່ ອງຈາກວງົ ຈອນດາ້ ນອນິ ພຸ ທ ເປັນວງົ ຈອນແຮງດນັ ຕ່ ໍາ ແລະ ວງົ ຈອນດາ້ ນເອາົ ພຸທມແີ ຮງດນັ ສູງ
ຈ່ ງິ ມກີ ານຂະຫຍາຍແຮງດນັ ໃຫສ້ ູງຂນ້ .

80 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

E BC

Input output

E C
Input B

Output

ຮູບທ7ີ .4 ການແທນຕວົ ທຣານຊສີ ເຕດີ້ ວ້ ຍວງົ ຈອນ ຮູບ 4 ຫລ່ ຽມ

ທຣານຊສິ ເຕຈີ ະທໍາງານຢ່ ູໃນລະດບັ ທ່ ແີ ນ່ ນອນຂອງມນັ ໃນເມ່ ອຕງັ້ ໄຟໃຫແ້ ຕ່ ລະຂາຂອງມນັ ຢ່ າງ
ຖກຕອ້ ງເພາະທຣານຊດິ ເຕເີ ປັນອຸປະກອນທ່ ເີ ຮດັ ຈາກທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ທ່ ມີ ີ 3 ຂາຄ: ຂາ E(ອມີ ເິ ຕ)ີ , B(ເບສ),
ແລະ ຂາ C(ຄອລເລກັ ເຕ)ີ ສ່ ວນຂອງອມີ ເິ ຕເີ ປັນສ່ ວນທ່ ເີ ຮດັ ໃຫອ້ ເີ ລກັ ຕອນຫາຍເຊ່ ງິ ເປັນກະແສໄຫ. ສ່ ວນ
ດາ້ ນຄອລເລກັ ເຕຈີ ະເປັນສ່ ວນທ່ ຖີ ກຮບັ ກະແສທ່ ມີ າຈາກອມີ ເິ ຕ.ີ ສ່ ວນເບສ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ຄີ ວບຄຸມການໄຫ

ຂອງກະແສຈາກ ອມີ ເິ ຕມີ າຍງັ ຄອລເລກັ ເຕ.ີ ສນັ ຍາລກັ ຂອງ ອມີ ເິ ຕຈີ ະເປັນຕວົ ບງົ ບອກທດິ ທາງການໄຫຂອງ

ກະແສ ແລະ ຍງັ ເປັນຕວົ ບອກຊະນດິ ຂອງທຣານຊສິ ເຕອີ ກີ ດວ້ ຍ.

ເຮາົ ຮູແ້ ລວ້ ວ່ າ N ເປັນທາດທ່ ໃີ ຫເ້ ອເລກັ ຕອນ ເມ່ ອຕ່ ໍຂວົ້ N ໃສ່ ຂວົ້ ລບົ ຂອງແບດັ ເຕຣີ ຕີ າມຄວາມ
ສໍານກຶ ແລວ້ ຂວົ້ ລບົ ແມ່ ນຂວົ້ ທ່ ມີ ເີ ອເລກັ ຕອນເຫອມນັ ຈ່ ງຶ ເກດີ ມແີ ຮງຍູເ້ ຮດັ ໃຫເ້ ອເລກັ ຕອນຈາກ N ຜ່ ານ
ຮອຍຕ່ ໍເຂາົ້ ຫາ P ກ່ ໝໍ າຍຄວາມວ່ າ: ກະແສໄຫຈາກ P ຫາ N ເອນີ້ ວ່ າ: ໄບແອສທາງກງົ . ກງົ ກນັ ຂາ້ ມເມ່ ອຕ່ ໍ

ຂວົ້ N ໃສ່ ຂວົ້ ບວກຂອງແບດັ ເຕຣີ ມີ ນັ ຈະເກດີ ແຮງດງຶ ດດູ ມຄີ ວາມສໍານກຶ ວ່ າ: ອເີ ລກັ ຕອນບ່ ໍຜ່ ານຮອຍຕ່ ໍເຂາົ້
ຫາ P ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ: ກະແສຣວົ້ ໄຫເລກັ ນອ້ ຍເອນີ້ ວ່ າ: ການໄບແອສທາງປີນ້ .

ເມ່ ອເຮາົ ຈະເອາົ ທຣານຊີສເຕີ ມາໃສ່ ໃນວງົ ຈອນຂະຫຍາຍ ຈ່ ງຕອ້ ງໃຫໄ້ ບແອສັ ກບັ ມນັ ແລະ

ພະຍາຍາມຈດັ ວງົ ຈອນໃຫມ້ ລີ ກັ ສະນະເໝອນດ່ ງັ ຮູບທີ 7.5
ເຮາົ ຈະມາເລ່ ມິ ຕນົ້ ສກຶ ສາ ວທິ ີການໄບແອສັ ຈາກຮູບທີ 7.5 ຕວົ ຢ່ າງທ່ ີຈະໃຊເ້ ປັນທຣານຊສີ ເຕີ

ຊະນດິ NPN ແລະ PNP ຈະເຫນັ ວ່ າ: ຂາເບສ ແລະ ຂາອມິ ເີ ຕີ ໄດຮ້ ບັ ການໄບແອສັ ທາງກງົ ຂະນະທ່ ຂີ າ
ເບສ ແລະ ຂາຄອນເລກັ ເຕີ ໄດຮ້ ບັ ການໄບແອສທາງປີ້ນ ອາດຈະສງົ ໃສກນັ ວ່ າ: ເປັນຫຍງັ ຈ່ ງິ ຕອ້ ງມທີ ງັ ໄບ
ແອສທາງກງົ ແລະ ໄບແອສປີນ້ ເຫດຜນົ ທ່ ຈີ ະພໍອະທບິ າຍງ່າຍໆກ່ ຄໍ : ເຮາົ ໃຫຂ້ າເບສ ແລະ ຂາອມິ ດິ ເຕເີ ປັນ
ຂາເຂາົ້ ໃນເມ່ ອຕອ້ ງການໃຫກ້ ະແສໃນວງົ ຈອນອນິ ພຸ ທມລີ ກັ ສະນະການເພ່ ມີ ແລະ ຫຸດຕາມສນັ ຍານຂາ
ເຂາົ້ ຂວົ້ ຂາເຂາົ້ ຈະຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ການໄບແອສທາງກງົ ສໍາຫບັ ຂວົ້ ຂາອອກຈະໃຊຄ້ ອນເລກັ ເຕີ ແລະ ຂາເບສໃນ

ກລໍ ະນວີ ງົ ຈອນເອາົ ພຸ ທ ຫ ວງົ ຈອນຂາອອກ ເຮາົ ຕອ້ ງການໃຫກ້ ະແສເອາົ ພຸທ ຖກຄວບຄຸມດວ້ ຍກະແສອນິ

ພຸ ທ.

81 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຕອ້ ງພະຍາຍາມບ່ ໍໃຫກ້ ະແສເອາົ ພຸທ ຂນ້ ກບັ ແຮງດນັ ຂອງວງົ ຈອນເອາົ ພຸດ, ການຈດັ ການ
ໄບແອສໃຫເ້ ປັນໄບແອສທາງປີ້ນນີ້ ກ່ ໍເພາະກະແສທ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ເນ່ ອງຈາກແບດເຕຣີ ີ ໃນການໄບແອສແບບນີ້
ເປັນກະແສຮ່ ວົ ໄຫ ຊ່ ງຶ ມຄີ ່ ານອ້ ຍບ່ ມໍ ຜີ ນົ ກບັ ກະແສເອາົ ພຸທທ່ ຕີ ອ້ ງການ.

NPN NPN
EBC
EB C

ຮູບທ7ີ .5 ການຈດັ ໄບແອສໃຫກ້ ບັ ທຣານຊສີ ເຕີ

ມາພຈິ າລະນາເບ່ ງິ ວ່ າ ກະແສໃນວງົ ຈອນຈະມຂີ ະຫນາດ ແລະ ທດິ ທາງການໄຫ ເປັນຢ່ າງໃດລອງພິ
ຈາລະນາເປັນຂນັ້ ໆ ໂດຍພຈິ າລະນາການທໍາງານຂອງທຣານຊສິ ເຕີ NPN ໂດຍສມົ ມຸດວ່ າ: ທຣານຊສິ ເຕຕີ ່ ໍ
ສະເພາະວງົ ຈອນອນິ ພຸ ທຢ່ າງດຽວ ເຮາົ ຈະເຫນັ ວ່ າລກັ ສະນະເຊ່ ນັ ນີ້ ຈະເປັນຕວົ ໄດໂອດ (diode) ທ່ ຕີ ່ ໍໃນ
ລກັ ສະນະໄບແອສທາງກງົ ກະແສທ່ ໄີ ຫຂາ້ ມຮອຍຕ່ ໍຈ່ ງິ ເປັນກະແສຂາ້ ມຮອຍຕ່ ໍໂດຍການເກດີ ການລວມຕວົ
(recombination) ລະຫວາງໂຮລ ແລະ ອເີ ລກັ ຕຣອນທ່ ຊີ ່ ບໍລເິ ວນຮອຍຕ່ ໍ ດ່ ງັ ທ່ ໄີ ດກ້ ່ າວໄວແ້ ລວ້ ໃນບດົ ທີ
5 ແຕ່ ທຣານຊສິ ເຕຍີ ງັ ມສີ ່ ວນແຕກຕ່ າງຈາກໄດໂອດໃນເລ່ ອງຂອງການປະສມົ ສານເຈອປົນໂດ໊ປ(Dope)ທ່ ີ
ເຮດັ ໃຫກ້ ະແສໃນແຕ່ ລະສ່ ວນ ມຄີ ່ າແຕກຕ່ າງກນັ ແລະ ປະລມິ ານທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນໍາ P ແລະ N ກມໍ ຄີ ່ າຕ່ າງ
ກນັ ອກີ , ສ່ ວນຂອງເບສຂອງທຣານຊສິ ເຕີ ຈະມຂີ ະຫນາດນອ້ ຍ ແລະ ມຈີ າໍ ນວນກະແສຈາກການໂດ໊ປ
ນອ້ ຍກ່ ວາທາງດາ້ ນອມິ .ີ ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ມອີ ເີ ລກັ ຕຣອນເສລເີ ຫອຈາກການລວມຕວົ ເກດີ ເປັນອເີ ລກັ ຕຣອນເສລີ
ໃນສ່ ວນທ່ ເີ ຫອຢ່ ູ ກະແສທາງດາ້ ນເບສ, ດ່ ງັ ນນັ້ ກະແສທ່ ໄີ ຫຄບົ ວງົ ຈອນ ຈ່ ງີ ມບີ ່ ໍຫາຍຂນ້ ຢ່ ູກບັ ຈານວນໂຮລ
ທາງດາ້ ນ P.

E B C
N
+ -
N +P
-
+ +
+

ຮູບທ7ີ .6 ການທາໍ ງານທາງດາ້ ນວງົ ຈອນອນິ ພຸທຂອງທຣານຊສີ ເຕີ
82 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ໃນເມ່ ອຕ່ ໍວງົ ຈອນທາງດາ້ ນເອາົ ພຸ ທພຽງຢ່ າງດຽວ ໂດຍການໄບແອສທາງປີນ້ ລະຫວ່ າງຂວົ້ ເບສ ກບັ
ຄອລເລກັ ເຕຈີ ່ ງິ ຄກບັ ການໄບແອລທາງປີນ້ ໄດໂອດທໍາມະດາກະແສທ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ຈ່ ງິ ເປັນກະແສຮ່ ວົ ໄຫທ່ ເີ ກດີ
ຈາກກະແສນອ້ ຍທ່ ມີ າລວມຕວົ ກນັ ຢ່ ູຮອຍຕ່ ໍດ່ ງັ ໄດກ້ ່ າວໄວແ້ ລວ້ ໃນບດົ ທີ 5 ເຊ່ ນັ ດຽວກນັ ໃນທຣານຊສິ ເຕີ

NPN ຈະມກີ ະແສນອ້ ຍທາງດາ້ ນຄອລເລກັ ເຕໃີ ນຮູບຂອງໂຮລ. ສ່ ວນໃນທຣານຊສິ ເຕີ PNP ຈະມກີ ະແສ

ນອ້ ຍທາງ ດາ້ ນຄອລເລກັ ເຕີ ໃນຮູບຂອງອເີ ລກັ ຕຣອນເສລ.ີ .
ສ່ ວນຂອງຄອລເລກັ ເຕີ ຈະຕອ້ ງໄດຮ້ ັບການໂດປ ໃຫຈ້ ໍານວນກະແສນອ້ ຍມຄີ ່ າຫາຍພໍທ່ ີຈະ

ກ່ ໃໍ ຫເ້ ກດີ ກະແສໄບແອສທາງປີນ້ ໄດ້ ສ່ ວນໃນການໄບແອສທາງປິນ້ ຢ່ ູຮອຍຕ່ ໍ ລະຫວ່ າງອມິ ດີ ເຕີ ແລະ ເບສ
ຈະຕອ້ ງໃຫມ້ ີ ການໄຫຂອງກະແສໄບແອສທາງປີນ້ ໄດນ້ ອ້ ຍ, ດ່ ງັ ນນັ້ ໃນຂະນະທ່ ຍີ ງັ ບ່ ໍໄດຕ້ ່ ໍວງົ ຈອນທາງດາ້ ນ
ອນິ ພຸທກະແສ ໄບແອສປີນ້ ທາງດາ້ ນເອາົ ພຸທ ຄວນຈະມຄີ ່ ານອຍ.

ໃນເມ່ ອເຮດັ ການຕ່ ໍໄປໄບແອສທງັ ສອງແບບພອ້ ມໆກນັ ດ່ ງັ ຮູບທີ 7.8 ຈະມຫີ ຍງັ ເກດີ ຂນຶ້ ຜນົ ກ່ ໍ

ຄວນຈະໃກຄ້ ຽງກບັ ຮູບທີ 7.8 ແລະ 7.7 ຄກະແສເບສ ແລະ ອມີ ດິ ເຕເີ ປັນກະແສໄບແອສກງົ ຄວນຈະມຄີ ່ າ
ຫາຍ, ສ່ ວນກະແສຄອລເລກັ ເຕີ ເປັນກະແສໄບແອສທາງປີນ້ ຄວນຈະມຄີ ່ ານອ້ ຍ.

C B E
N
+ -
N +P
-
+ +
+

ຮູບທ7ີ .7 ການທໍາງານທາງດາ້ ນວງົ ຈອນເອາົ ພຸທຂອງທຣານຊສີ ເຕີ

III. ການວດັ ຫາຂາຂອງທຣານຊສີ ເຕິ
ທຣານຊສີ ເຕມີ ຮີ ູບຮ່ າງ ແລະ ລກັ ສະນະແຕກຕ່ າງກນັ ຫາຍຮອ້ ຍແບບ ແຕ່ ລະແບບແຕ່ ລະຊະນດິ ຈະ

ໃຫຄ້ ຸນສມົ ບດັ ແຕກຕ່ າງກນັ ການທ່ ຈີ ະຮູວ້ ່ າ ຂາທຣານຊສີ ເຕີ ຂາໃດເປັນແນວໃດ ໂດຍທ່ ວົ ໄປ ຜູຜ້ ະລດິ ອາດ
ຈະບ່ ໍຂຽນ ຫ ພມິ ຕດິ ໄວເ້ ທງີ ຕວົ ທຣານຊສີ ເຕແີ້ ຕ່ ອາດຈະມລີ ະຫດັ ຫ ສນັ ຍາລກັ ບາງຢ່ າງປະກດົ ຢ່ ູ ເມ່ ອຜ່ ູ
ໃຊທ້ ຣານຊສີ ເຕພີ ບົ ສນັ ຍາລກັ ຫ ຂາໜ່ ງ ແລວ້ ກໍຈະບອກຂາອ່ ນໆໄດ.້ ທຣານຊສີ ເຕບີ າງຕວົ ເຖີງວ່ າຈະມີ
ລະຫດັ ແລະ ຮູຂ້ າແລວ້ ກໍຕາມ ການກວດສອບວ່ າ ທຣານຊສີ ເຕນີ ນັ້ ຍງັ ໃຊໄ້ ດຫ້ ບ່ ໍ ກ່ ໍຍງັ ເປັນສ່ ງີ ຈໍາເປັນ
ຕາຕະລາງທ1ີ ຈະເປັນສ່ ງີ ຊ່ ວຍໃຫຮ້ ູຂ້ າຕ່ າງໆ ແລະ ຊະນດິ ຂອງທຣານຊສີ ເຕີ ອກີ ຍງັ ທງັ ສາມາດກວດສອບ
ໄດວ້ ່ າທຣານຊສີ ເຕຕີ ວົ ນນັ້ ຍງັ ໃຊໄ້ ດອ້ ກີ ຫບ່ ໍ, ວທິ ກີ ານກວດສອບເຮດັ ໄດງ້ ່າຍ ໂດຍການປັບມດັ ຕມິ ເີ ຕແີ ລວ້
ເຮດັ ການວດັ ຄ່ າຄວາມຕາ້ ນຂອງທຣານຊສີ ເຕີ ປຽບທຽບຄ່ າຕ່ າງໆຕາມຕາຕະລາງທ1ີ

83 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ໃນການວດັ ນນັ້ ຈໍາເປັນຕອ້ ງຮູຂ້ ວົ້ ຂອວມເິ ຕີ ທ່ ເີ ປັນບວກ ຫ ລບົ ອນັ ແທຈ້ ງີ ກ່ ອນເຊ່ ນັ : ມເິ ຕຍີ ່ ຫີ ໍ້
SANWA ສາຍສີແດງ ຫ ສາຍບວກບວກຂອງມເິ ຕີ ຕໍຢ່ ູກບັ ຂວົ້ ລບົ ຂອງແບດັ ເຕີລີພາຍໃນສ່ ວນມເິ ຕີ
SIMPSONKYORITSU ສາຍສແີ ດງ ຫ ຂວົ້ ບວກຂອງມເິ ຕີ ຕ່ ໍ

ຕາຕະລາງແລວ້ ສມົ ທຽບໃສ່ ຮູບ

ຂວົ້ ຂອງແບດັ ເຕລີ ີ +- + -+ -+- +- +-
ໃນໂອມເິ ຕີ້
BE BC C E BE BC CE
ຂວົ້ ຂອງທຣານ
ຊດິ ເຕີ້ 15  250 18  250 5K  200K 50K  800K50K  800K 50K  800K

ຊະນດິ NPN

ຊະນດິ PNP 50K  800K 50K  800K 50K  800K 15  250 15  250 5K  200K

C C
C E

N B
B PB

N

E
E

7.8 ​ . Transistor
NPN

84 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

E E
E

P B
B NB

P

C C
C

7.8 .Transistor
PN P

ການກວດສອບຊະນດິ ຂອງທຣານຊສີ ເຕີ ເປັນທ່ ນີ ຍິ ມົ ກນັ ສ່ ວນໃຫ່ ຍຈະມສີ ອງວທິ ຄີ :

1) ການເບ່ ງິ ຈາກເບທີ ່ ບີ ນັ ທກຶ ໃນຕວົ ທຣານຊສິ ເຕີ
2) ການກວດກາໂດຍໃຊເ້ ຄ່ ອງວດັ ແທກ

ວທິ ກີ ານເບ່ ງິ ຈາກເບ:ີ

- ຖາ້ ມຕີ ວົ A ຫ B ເຊ່ ນັ 2A ຫ 2B ສະແດງວ່ າເປັນທຣານຊສິ ເຕຊີ ະນດິ PNP
- ຖາ້ ມຕີ ວົ C ຫ D ເຊ່ ນັ 2C ຫ 2D ສະແດງວ່ າເປັນທຣານຊສິ ເຕຊີ ະນດິ NPN

ວທິ ກີ ານສອບກວດຂາທຣານຊສີ ເຕອີ ກີ ແບບໂດຍໃຊເ້ ຄ່ ອງວດັ ແທກມລັ ຕມິ ເິ ຕໂີ ດຍມວີ ທິ ດີ ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີ້

ຮູບທ7ີ .9 ການວດັ ຂາທຣານຊສີ ເຕີ ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ
85

ຂນັ້ ຕອນທີ1: ນໍາມລັ ຕມີ ເິ ຕມີ າຕ່ ໍກບັ ຂາທຣານຊສີ ເຕີ ໂດຍບດິ ໄປທ່ ີ10 ນໍາສາຍສແີ ດງ(ຂວົ້
ບວກ) ຕ່ ໍໃສ່ ກບັ ຂາB (ຂາທາງກາງດ່ ງັ ຮູບ 7.9 ຊາ້ ຍມ), ເອາົ ສາຍສດີ ໍາ(ຂວົ້ ລບົ ) ໄປເປະໃສ່ ສອງຂາທ່ ເີ ຫອ
ໃຫສ້ ງັ ເກດ ແລະ ບນັ ທກຶ ຜນົ .

ຂນັ້ ຕອນທ2ີ : ນາໍ ມລັ ຕມີ ເິ ຕມີ າຕ່ ໍກບັ ຂາທຣານຊສີ ເຕີ ໂດຍບດິ ໄປທ່ ີ10 ນໍາສາຍສດີ ໍາ(ຂວົ້ ລບົ )
ຕ່ ໍໃສ່ ກບັ ຂາ B (ຂາທາງກາງດ່ ງັ ຮູບ 7.9 ຂວົ ມ), ເອາົ ສາຍສແີ ດງ(ຂວົ້ ບວກ) ໄປເປະໃສ່ ສອງຂາທ່ ເີ ຫອ ໃຫ້
ສງັ ເກດ ແລະ ບນັ ທກຶ ຜນົ .

ຈາກການປະຕບິ ດັ ທງັ 2 ຂນັ້ ຕອນສະຫຸບຜນົ ໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ ກໍລະນເີ ອາົ ສາຍສແີ ດງ(ບວກ)ຕ່ ໍໃສ່ ຂາ B
ແລວ້ ເອາົ ສາຍທ່ ເີ ຫອໄປເປະກບັ ສອງຂາ ຈາກນນັ້ ສະລບັ ຂວົ້ (ກລໍ ະນທີ ິ 2) ຖາ້ ສງັ ເກດເຫນັ ວ່ າ: ເຂມັ ຂອງມລັ
ຕມິ ເິ ຕີ ຂນ້ ທງັ ສອງຄງັ້ ສະແດງວ່ າ ຂາທ່ ເີ ຂມັ ມລັ ຕມິ ເິ ຕເີ ປະຢ່ ຸນນັ້ ແມ່ ນຂາ E , ສ່ ວນຂາທ່ ເີ ຂມັ ມລັ ຕມີ ເິ ຕບີ້ ່ ໍ
ຂນ້ ນນັ້ ແມ່ ນຂາ C ແລະ ກບັ ໄປເບ່ ງີ ທ່ ຂີ າ B ຄນ. ຖາ້ ວ່ າ ສາຍສແີ ດງ(ບວກ)ຢ່ ູທ່ ຂີ າ B ສະແດງວ່ າ ທຣານຊສີ
ເຕທີ້ ່ ທີ ດົ ສອບຢ່ ູນນັ້ ເປັນຊະນດິ PNP ແລະ ສາຍສດີ າ(ລບົ ) ກເໍ ປັນຊະນດິ NPN ດ່ ງັ ຮູບ 7.9 .

IV. ລກັ ສະນະການຈດັ ວງົ ຈອນຂອງທຣານຊດິ ເຕີ

ການແທກແຮງດນັ ລະຫວ່ າງຂາອມິ ດິ ເຕກີ ບັ ຄອນເລກັ ເຕຂີ ອງທຣານຊດິ ເຕີຊະນດິ PNP ແລະ
NPN ໂດຍປະຕບິ ດັ ຕາມເຄ່ ອງໝາຍບວກ ແລະ ລບົ ຂອງຂວົ້ ມດິ ເຕໝີ ດົ ທງັ ສາມແບບຂອງ PNP ແລະ ສາມ
ແບບຂອງ NPN ຈະສະຫຸບໄດວ້ ່ າ: ເຂມັ ຂອງມດິ ເຕຈີ ະຕອ້ ງບ່ ໍຕກີ ນັ ຖາ້ ຕກີ ນັ ກ່ ສໍ ະແດງວ່ າທດິ ຂອງແຮງດນັ
ກງົ ກນັ ຂາ້ ມດ່ ງັ ນນັ້ ເຮາົ ໃຫໃ້ ບແອດັ ແກ່ ທຣານຊດິ ເຕຜີ ດິ ເຮາົ ຕອ້ ງແກໄ້ ຂໃໝ່ .

ໂດຍທ່ ວົ ໄປແລວ້ ແຮງດນັ ລະຫວ່ າງຂາເບສ ແລະ ຂາອມິ ດິ ເຕີ (VBE ) ມຄີ ່ າປະມາVBE  0.2V
ສາໍ ລບັ ທຣານຊດິ ເຕຊີ ະນດິ ເຢຍລະມນັ ຽມVBE  0.6V ສາລບັ ທຣານຊດິ ເຕຊີ ະນດິ ສລິ ຄິ ອນ

ຮູບ 7.10 ໂຄງສາ້ ງ ແລະ ສນັ ຍາລກັ ຂອງທຣານຊສີ ເຕີ ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ
V. ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເບສຮ່ ວມ (Common Base)

86

ໃນວົງຈອນຂະຫຍາຍເບສຮ່ ວມສັນຍານອິນພຸ ດ ຈະຖກປ້ອນເຂາົ້ ມາທາງດາ້ ນອິມດິ ເຕີ ແລະ
ສນັ ຍານເອາົ ພຸ ດຈະຕກົ ຢ່ ູສອນສນົ້ ຂອງເຄ່ ອງຕາ້ ນ RL ທ່ ຄີ ອລເລກັ ເຕີ ເມ່ ອປອ້ ນສນັ ຍານອນິ ພຸ ດຈະເຮດັ ໃຫ້

ກະແສອມິ ເີ ຕີ IE ເກດີ ການປ່ ຽນແປງໄປນາໍ ແລະ ເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫກ້ ະແສຄອລເລກັ ເຕີ IC ເກດີ ການປ່ ຽນແປງ
ດວ້ ຍສນັ ຍານເອາົ ພຸ ດທ່ ີຕກົ ຢ່ ູສອນສນົ້ ຂອງເຄ່ ອງຕາ້ ນ RL ມຄີ ່ າຫາຍ ແຕ່ ເນ່ ອງຈາກການປ່ ຽນແປງຂອງ
ກະແສອມິ ເີ ຕີ ມຄີ ່ າໃກຄ້ ຽງກບັ ກະແສຄອລເລກັ ເຕີ ເພ່ ອທ່ ຈີ ະໃຫຂ້ ະຫຍາຍສນັ ຍານທ່ ເີ ອາົ ພຸດ ຈະມຮີ ູບຮ່ າງ

ລກັ ສະນະຄກບັ ສນັ ຍານອນິ ພຸດ ແລະ ມເີ ຟສດຽວກນັ ດວ້ ຍ.

Ic
= Ie
ເຊ່ ງີ ໃນນນັ້ : ອດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສຂອງວງົ ຈອນເບສຮ່ ວມ

IC ກະແສຄອລເລກັ ເຕີ

IE ກະແສອມິ ເິ ຕີ

ຕວົ ຢ່ າງ: ວງົ ຈອນເບສຮ່ ວມໜ່ ງໃຫກ້ ະແສອມິ ເິ ຕີ 6 mA ແລະ ກະແສຄອລເລກັ ເຕີ 5,83 mA

ດ່ ງັ ນນັ້ ທຣານຊສີ ເຕໂີ ຕນີ້ ຈະມຄີ ່ າ ອດັ ຕາຂະຫຍາຍເທ່ າົ ໃດ?

ແທນຄ່ າຕາມສູດ: = Ic = 5,83 = 0,97
Ie 6

ຮູບ 7.11: ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເບສຮ່ ວມຂອງທຣານຊສີ ເຕຊີ ະນດິ PNP ແລະ NPN
VI. ວງົ ຈອນອມິ ເີ ຕຮີ ່ ວມ (Common Emitter Circuit)

87 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ໃນວງົ ຈອນອມິ ເີ ຕຮີ ່ ວມ ຂາມມິ ເີ ຕຂີ ອງທຣານຊສີ ເຕີ ຈະຕ່ ໍຢ່ ູລະຫວ່ າງອນິ ພຸ ດ ແລະ ເອາົ ພຸ ດ ຊ່ ງ
ເມ່ ອປຽບທຽບກບັ ຫອດແລວ້ ຂາອມິ ເີ ຕຂີ ອງທຣານຊສີ ເຕກີ ່ ໍຄກບັ ຄາໂທດ. ດ່ ງັ ນນັ້ ວງົ ຈອນອມີ ເິ ຕຮີ ່ ວມຈ່ ງ

ໃຫຄ້ ຸນສມົ ບດັ ໃນການຂະຫຍາຍສນັ ຍານ ຄກບັ ວງົ ຈອນຫອດສູນຍາກາດ.

ເຊ່ ງີ ໃນນນັ້ : ອດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສ Ic
= IB

IC ກະແສຄອລເລກັ ເຕີ

IB ກະແສເບສ
ຕວົ ຢ່ າງ: ວງົ ຈອນເບສຮ່ ວມໜ່ ງໃຫກ້ ະແສຄອລເລກັ ເຕີ 5,83 mA ແລະ ກະແສເບສ 0,17 mA
ດ່ ງັ ນນັ້ ທຣານຊສີ ເຕໂີ ຕນີ້ ຈະມຄີ ່ າ ອດັ ຕາຂະຫຍາຍເທ່ າົ ໃດ?

ແທນຄ່ າຕາມສູດ:

= Ic = 5,83 = 34,29
0,17
IB

ຮູບ7.12: ວງົ ຈອນອມິ ເິ ຕຮີ ່ ວມຂອງທຣານຊສີ ເຕຊີ ະນດິ PNP ແລະ NPN

VII. ວງົ ຈອນຄອລເລກັ ເຕຮີ ່ ວມ (Common Collector Circuit) ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ
88

ໃນວງົ ຈອນຂະຫຍາຍແບບຄອລເລກັ ເຕຮີ ່ ວມນນັ້ ໝາຍຄວາມວ່ າ ຕ່ ໍຂາຄອລເລກັ ເຕລີ ະຫວ່ າງອນິ
ພຸດ ແລະ ເອາົ ພຸດ ໂດຍປົກກະຕແິ ລວ້ ຂາຄອລເລກັ ເຕີ ຈະບ່ ໍຕ່ ໍລງົ ກຣາວໂດຍຕງົ ເລຍີ ແຕ່ ຈະຕ່ ໍກບັ ແຫ່ ງຈ່ າຍ
ໄຟລຽ້ ງວງົ ຈອນ. ດ່ ງັ ນນັ້ ວງົ ຈອນຄອລເລກັ ເຕຮີ ່ ວມ ກໍຄວງົ ຈອນອມີ ເິ ຕຮີ ່ ວມທ່ ໃີ ຊແ້ ຮງດນັ ຕກົ ຢ່ ູໃນອມີ ເິ ຕີ
ນນັ້ ເອງ.

ຮູບ7.12: ວງົ ຈອນຄອລເລກັ ເຕຮີ ່ ວມ
ບດົ ເຝີກຫດັ ທາ້ ຍບດົ

1. ທຣານຊສີ ເຕີ ແມ່ ນຫຍງັ ?
2. ທຣານຊສິ ເຕປີ ະກອບມາຈາກທາດເຄ່ ງິ ຊກັ ນາໍ ຈກັ ຊະນດິ ?
3. ທຣານຊສິ ເຕມີ ຈີ ກັ ຊະນດິ ? ຄຊະນດິ ໃດແດ່
4. ທຣານຊສິ ເຕມີ ີ ຈກັ ຂາ ຂາໃດແດ່ ?
5. ການຈາໍ ແນກຊະນດິ ຂອງທຣານຊດິ ເຕມີ ຈີ ກັ ວທິ ີ ? ວທິ ໃີ ດແດ່ ?
6. ອະທບິ າຍໜາ້ ທ່ ຂີ ອງທຣານຊສິ ເຕີ ?

89 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ບດົ ທ8ີ
ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍຄວາມຖ່ ຕີ ່ າໍ

ວົງຈອນຂະຫຍາຍຄວາມຖ່ ີຕ່ ໍາ ດວ້ ຍທຣານຊີສເຕີ ມໃີ ຊກ້ ນັ ຫາຍໃນວິທະຍຸ ເທບ, ເຄ່ ອງຫີນ້
ແຜ່ ນສຽງ ແລະ ອ່ ນໆ ນອກຈາກນີ້ ຍງັ ໃຊເ້ ຮດັ ເຄ່ ອງເວາົ້ ຕດິ ຕ່ ພໍ າຍໃນ, ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍດ່ ງັ ກ່ າວຍງັ ນາໍ ເຂາົ້
ໄປໃຊໃ້ ນເຄ່ ອງມຕ່ າງໆ ທາງອເີ ລກັ ໂທຣນກິ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ ໃີ ນການຂະຫຍາຍສນັ ຍານອກີ ດວ້ ຍ ໃນບດົ ນີ້ ຈະໄດ້
ເນນັ້ ເຖີງສະເພາະວງົ ຈອນຂະຫຍາຍຄວາມຖ່ ີສຽງ ແລະ ຈະກ່ າວເຖິງລັກສະນະທ່ ົວໄປຂອງວງົ ຈອນ
ຂະຫຍາຍສຽງ ແລະ ລກັ ອນິ ພຸທອມິ ແດນຊ໌ (Impedence) ເອາົ ພຸທອມິ ຟິແດນຊ.໌

ຮູບ 8.1 ເຄ່ ອງຂະຫຍາຍສຽງ
ໃນການວເິ ຄາະວງົ ຈອນທາງອເີ ລກັ ໂທຣນກີ ຈາໍ ເປັນຕອ້ ງອາໃສຄະນດິ ສາດຊນັ້ ສູງ. ດ່ ງັ ນນັ້ ຜູທ້ ່ ຈີ ະ
ວເິ ຄາະອອກແບບວງົ ຈອນໄດເ້ ປັນຢ່ າງດຈີ າໍ ເປັນຕອ້ ງມຄີ ວາມຮູທ້ າງຄະນດິ ສາດຢ່ າງດດີ ວ້ ຍ ຢ່ າງໃດກ່ ໍຕາມ

90 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ເພ່ ອຈະຫກີ ລຽງການນໍາໃຊຄ້ ະນດິ ສາດຊນັ້ ສູງເພ່ ອກ່ າວເຖງິ ລາຍລະອຽດຈະພະຍາຍາມຫກີ ລຽງເພ່ ອໃຫ້
ເຂາົ້ ໃຈໃນວງົ ຈອນໄດງ້ ່ າຍ. ວງົ ຂະຫຍາຍສຽງທ່ ປີ ະກດົ ຕາມຮູບເຄ່ ອງຂະຫຍາຍສຽງທ່ ວົ ໄປເປັນວງົ ຈອນ
ຂະຫຍາຍຄວາມຖ່ ີໄດໃ້ ນຊ່ ວງກວາ້ ງ ເເລະ ເພ່ ອໃຫຄ້ ຸນນະພາບຂອງສຽງເໜອນທໍາມະຊາດ ທ່ ຫີ ູຄນົ ເຮາົ
ສາມາດຮບັ ຟັງໄດວ້ ງົ ຈອນຈະຕອ້ ງຂະຫຍາຍຄວາມຖ່ ໄີ ດຕ້ ງັ້ ແຕ່ 20Hz ເຖງິ 20 KHz ເປັນຕນົ້ .

ໃນຮູ ບຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ ເປັນຮູ ບຂອງເຄ່ ອງຂະຫຍາຍສຽງທຣານຊິສເຕີຈະເຫັນໄດວ້ ່ າ: ໃນການ
ຂະຫຍາຍນຈີ້ ະບ່ ໍໃຊທ້ ຣານຊສິ ເຕພີ ຽງຕວົ ດຽວ ແຕ່ ຈະຕ່ ກໍ ນັ ເປັນພາກໆ ແລະ ຄ່ ອຍໆຂະຫຍາຍສນັ ຍານຂນ້
ມາຕາມລໍາດບັ ຈນົ ກະທງັ ມຂີ ະໜາດຂອງສນັ ຍານ ແລະ ກາໍ ລງັ ພໍທ່ ຈີ ະອອກໄປເຮດັ ໃຫລ້ ໍາໂພງດງັ ໄດ້ ລາໂພງ
ຈະເຮດັ ໜາ້ ທ່ ແີ ປງສນັ ຍານໄຟຟາ້ ກບັ ມາເປັນສຽງຕາມເດມີ .

I. ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເບອ້ ງຕນົ້ .

ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເບອ້ ງຕນົ້ ເປັນວງົ ຈອນ ຂະຫຍາຍພາກດຽວ ສງັ ເກດວ່ າມີ C1 ຕ່ ໍເຂາົ້ ທາງດາ້ ນ
ສນັ ຍານເຂາົ້ C2 ຕ່ ໍທາງດາ້ ນສັນຍານອອກ C1 ແລະ C2ໃຊເ້ ພ່ ອປ້ອງກັນກະແສໄຟຟ້າກງົ ຈາກເຄ່ ອງ
ຂະຫຍາຍສຽງໄຫອອກໄປຫາວງົ ຈອນພາກຂາ້ ງຄຽງຕດິ ຕ່ ໍກນັ ຫ ເປັນຕວົ ກນັ້ ກະແສໄຟຟາ້ ກງົ ຈາກພາກ
ຂະຫຍາຍໄປພາກຂາ້ ງຄຽງ ໄຫເຂາົ້ ມາລບົ ກວນການທໍາງານຂອງເຄ່ ອງຂະຫຍາຍສຽງໃນບາງກໍລະນເີ ຮາົ
ຈາໍ ເປັນຈະຕອ້ ງໃຊ້ C3 ຊ່ ງຶ ວ່ າ: ເຄ່ ອງທອ້ ນບາຍພສັ (Bypass capacitor) ເຊ່ ງີ ຈະໃດກ້ ່ າວໃນໂອກາດຕ່ ໍ

ໄປ.
ສນັ ຍານອນິ ພຸ ທຖກປ້ອນເຂາົ້ ໃປໃນວງົ ຈອນລະຫວ່ າງເບສ ແລະ ກຣາວ (Base ແລະ Ground)

ເມ່ ອການປ່ ຽນແປງແຮງດນັ ຢ່ ູ RB ມຄີ ່ າສູງຂນ້ ຈະເຮດັ ໃຫກ້ ະແສເບສສູງຂນ້ ຕາມໄປນາໍ ເມ່ ອກະແສເບສເພ່ ມີ
ຂນ້ ກະແສຄອນເລກັ ເຕີ (Collector) ເພ່ ມິ ຂນ້ ແຮງດນັ Rc ກເໍ ພ່ ມີ ຂນ້ ເນ່ ອງຈາກແຮງດນັ Rc ລວມກບັ
ຄວາມດນັ ຈາກຄອນເລກັ ເຕີ ແລະ ກຣາວ + Vcc . ດ່ ງັ ນນັ້ ເມ່ ອມແີ ຮງດນັ ຕກົ ຢ່ ູ Rc ເພ່ ມີ ຂນ້ ແຮງດນັ ຈາກ
ແຮງຄອນເລກັ ເຕີ ຫາກຣາວ ກ່ ຈໍ ະຫຸດລງົ ສ່ ວນທ່ ປີ ່ ຽນແປງນຈີ້ ະສາມາດຜ່ ານ C2 . ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງກ່ າວໄດວ້ ່ າເມ່ ອ
ແຮງດນັ ເຂາົ້ ທ່ ເີ ບສເພ່ ມິ ຂນ້ ແຮງດນັ ທ່ ອີ ອກຈາກຄອນເລກັ ເຕຈີ ະຫຸດລງົ ເຮາົ ຮຽກສນັ ຍານທ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະເພ່ ມີ
ຂນ້ ຫ ຫຸດລງົ ນວີ້ ່ າ: ມເີ ຟສຕ່ າງກນັ ( Phase ) 180. ສນັ ຍານທ່ ອີ ອກຈາກຄອນເລກັ ເຕນີ ຈີ້ ະມຂີ ະໜາດ
ປ່ ຽນແປງຕາມສນັ ຍານຂາເຂາົ້ .

Vcc
Vcc

RA RC C2 RA RC C2
C1 C1

Q1 Q1

output output
C3
input RB input RB

RE

ຮູບ8.2 ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເບອ້ ງຕນົ້ ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ
91

ຖາ້ ບ່ ໍມີ C3 ກະແສທ່ ຜີ ່ ານອອກຄອນເລກັ ເຕີ ແລະ ເບສ ທງັ ໝດົ ກ່ ຈໍ ະຕອ້ ງຜ່ ານ RE ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ
ເກດີ ແຮງດນັ ຢ່ ູ RE ເພ່ ມິ ຂນຶ້ ສ່ ວນເພ່ ມີ ຂນ້ ນຈີ້ ະລບົ ລາ້ ງຜນົ ຂອງແຮງດນັ RB ທ່ ມີ ຕີ ່ ໍ VBE ເຮດັ ໃຫ້ VBE ເຫອ
ໜອ້ ຍລງົ ເມອບ່ ໍມີ RE ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ຄ: ກະແສເບສຫຸດລງົ ເຮດັ ໃຫກ້ ະແສຄອນເລກັ ເຕຫີ ຸດລງົ ນນັ້ ຄເຮດັ ໃຫ້
ແຮງດນັ ຕກົ ຢ່ ູທ່ ີ RC ມຄີ ່ ານອ້ ຍລງົ , ປະກດົ ການດ່ ງັ ກ່ າວນີ້ ເກດີ ຈາກການປອ້ ງກບັ ແບບລບົ ຂອງສນັ ຍາລກັ

ແບບເອາົ ພຸທມາຍງັ ອນິ ພຸທໂດຍຜ່ ານທາງ RE ການປອ້ ນກບັ ເຮດັ ໃຫອ້ ດັ ຕາການຂະຫຍາຍມສີ ະຖຽນລະພາບ
ທ່ ດີ ຂີ ນ້ ແຕ່ ກ່ ເໍ ຮດັ ໃຫອ້ ດັ ຕາຂະຫຍາຍຫຸດລງົ ການປອ້ ນກບັ ແບບລບົ ທາງອມີ ດິ ເຕີ ( Emetter )ນອີ້ າໃສ
ກະແສທ່ ໄີ ຫອອກຈາກອມີ ດີ ເຕເີ ຮາົ ຈ່ ງຶ ຮຽກໄດວ້ ່ າ: ການປອ້ ນກບັ ດວ້ ຍກະແສ (Current Feed back) ແລະ
ເປັນການປອ້ ນກບັ ທ່ ເີ ກດີ ຂນ້ ທ່ ຕີ ວົ ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເອງເຮາົ ຈ່ ງິ ຮຽກວ່ າ: ການປອ້ ນກບັ ໃນຕວົ (Stage
Local Feed back ).

ໃນການອະທບິ າຍເຖງິ ສນັ ຍານອນິ ພຸທ IB ທ່ ມີ ຜີ ນົ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການປ່ ຽນແປງຂອງກະແສຄອນເລກັ
ເຕີ IC ຊ່ ງຶ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈງ່າຍໂດຍອາໃສການອະທບິ າຍການປ່ ຽນແປງຂອງສນັ ຍານໂດຍອາໃສຮູບພາບ.

II. ເຄ່ ອງຂະຫຍາຍສຽງເບອ້ ງຕນົ້ ມເີ ຄ່ ອງທອ້ ນຂະໜານກບັ RE ເພ່ ອບາຍພາສ ( bypass )

ການບາຍພາສຄ: ການຕ່ ໍເຄ່ ອງສະທອ້ ນຂະໜານກບັ ເຄ່ ອງຕາ້ ນໃນວງົ ຈອນເພ່ ອຫຸດຄ່ າຄວາມຕາ້ ນຕ່ ໍ
ກະແສສະຫບັ ຂອງເຄ່ ອງຕາ້ ນນນັ້ ຈາກຮູບສະແດງທ່ ຕີ ງັ້ ຂອງ C3

ການຕ່ ໍເຄ່ ອງທອ້ ນ ຂະໜານກບັ ເຄ່ ອງຕາ້ ນ RE ເພ່ ອຫຸດຜ່ ອນຄ່ າຄວາມຕາ້ ນຕ່ ໍກະແສສະຫບັ ຂອງ
ເຄ່ ອງຕາ້ ນນນັ້ ທງັ ເປັນການເລອກຈດຸ ທາໍ ງານ ແລະ ຈດຸ ການດົ ຈດຸ ທາງານດາ້ ນກະແສໄຟຟາ້ ກງົ ໃນທຣານຊສິ
ເຕີ ເພາະທຣານຊສິ ເຕເີ ຮດັ ວຽກຢ່ ູໃນຂອບເຂດໃດໜ່ ງຶ ທ່ ແີ ນ່ ນອນ, ເປັນການກາຈດັ ການຢອ້ ນກບັ ແບບລບົ
ຂອງ RE ທ່ ມີ ຕີ ່ ໍວງົ ຈອນ.

Vcc

RA RC C2
C1
Q1
input RB output

RE
C3

ຮູບ 8.3 ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍພາກດຽວ ທ່ ມີ ເີ ຄ່ ອງທອ້ ນບາຍພາສ RE

ເປັນຫຍັ ງຈ່ ງຕອ້ ງບາຍພາສ ? ການທ່ ເີ ຮາົ ຈະໃຫທ້ ຣານຊສິ ເຕີ ຂະຫຍາຍສນັ ຍານໄດຈ້ າເປັນຈະຕອ້ ງ
ຈດັ ກະແສແລະແຮງດນັ . ໃຫທ້ ຣານຊສິ ເຕທີ ່ ມີ ຄີ ່ າໃດຄ່ າໜ່ ງຶ ກ່ ອນການເຮດັ ເຊ່ ນັ ນຄີ້ : ການເລອກຈດຸ ທໍາງານ
ແລະ ກໍານດົ ຈດຸ ທໍາງານດາ້ ນກະແສໄຟກງົ ເພ່ ອຈະເຮດັ ໃຫຈ້ ດຸ ທໍາງານມສີ ະຖຽນລະພາບດຂີ ນ້ ເຮາົ ຕອ້ ງຕ່ ໍ
RE ໃສ່ ການໃສ່ ເຄ່ ອງຕາ້ ນ RE ເປັນການເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ມກີ ານປອ້ ນກບັ ແບບລບົ ຈະຊ່ ວຍໃຫສ້ ະຖຽນລະ

92 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ພາບຂອງຈດຸ ທໍາງານດຂີ ນ້ ເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫອ້ ດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສຄງົ ທ່ ຄີ ວາມຕາ້ ນອນິ ພຸທຂອງວງົ ຈອນ ສູງ
ຜນົ ຕອບສະໜອງຕ່ ໍຄວາມຖ່ ສີ ູງຂນ້ ບ່ ໍມຜີ ນົ ຕ່ ໍການສບັ ປ່ ຽນທຣານຊສິ ເຕີ ແຕ່ ຢ່ າງໃດກ່ ດໍ ກີ ານໃຊ້ RE ກ່ ມໍ ຂີ ໍ້
ບກົ ຜ່ ອງຄ: ອດັ ຕາຂະຫຍາຍແຮງດນັ ຫຸດລງົ ເພ່ ອທ່ ຈີ ະເພ່ ມີ ອດັ ຕາການຂະຫຍາຍແຮງດນັ ໃຫສ້ ູງຂນ້ ແຕ່ ຍງັ
ມສີ ະຖຽນລະພາບ ຂອງຈດຸ ທໍາງານດຄີ ເກ່ າົ ເຮາົ ຕອ້ ງບາຍພາສ RE ດວ້ ຍ C3 ການບາຍພາສ ເປັນການກາຈດັ
ຜນົ ຂອງ RE ຕ່ ໍສນັ ຍານໄຟສະຫບັ ນນັ້ ຄການກາໍ ຈດັ ການປອ້ ນກບັ ແບບລບົ RE ທ່ ມີ ຕີ ່ ໍວງົ ຈອນ.

ອດັ ຕາຂະຫຍາຍແຮງດນັ ຈະມຄີ ່ າເທ່ າົ ກບັ RL / R.

ອດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສ ມຄີ ່ າປະມານ
ເມ່ ອ R ເປັນຄວາມຕາ້ ນລະຫວ່ າງ ເບສ ແລະ ອມີ ເີ ຕີ ທ່ ມີ ຕີ ່ ໍໄປສະຫບັ
ເ ປັ ນ ອັດ ຕ າ ຂ ະ ຫ ຍ າ ຍ ກ ະ ແ ສ ກ ະ ແ ສ ຂ ອ ງ ທ ຮ າ ນ ຊິສ ເ ຕີທ່ ີມີຕ່ ໍ ສັນ ຍ າ ນ ໄ ຟ ສ ະ ຫັບ .
ໃນທໍານອງດຽວກນັ ຄ່ າຄວາມສະທອ້ ນ C3 ສາມາດຄໍານວນໃດ້ ຈາກສມົ ຜນົ ຂາ້ ງລ່ ຸມນີ້ :

c3  1
3,2 fR

ເມ່ ອ C3 ເປັນຄ່ າຄວາມທອ້ ນມຫີ ວົ ໜ່ ວຍເປັນຟາຣດັ

F ເປັນຄວາມຖ່ ຕີ ່ ໍາສູງທຕີ ອ້ ງຂະຫຍາຍ ມຫີ ວົ ໜ່ ວຍ HZ

R ເປັນຄວາມຕາ້ ນລະຫວ່ າງ ເບສ ແລະ ອມີ ເີ ຕີ ຂອງທຣານຊສິ ເຕີ ທ່ ມີ ຕີ ່ ໍໄຟສະຫບັ ໂດຍປົກກະຕິ
ຄ່ າຂອງຄວາມຕາ້ ນ ອມີ ເີ ຕສີ າມາດ ຄາໍ ນວນຫາໄດຈ້ າກສມົ ຜນົ ລ່ ຸມນ:ີ້

RE=ສ່ ວນສປ່່ ວຽນນແກປານງຂປ່ ອຽນງແແຮປງງດຂນັ ອລງກະຫະແວ່ສາງອເບມີ ສເີ ຕອີ ມີ ເີ ຕີ ∆
∆

ຕວົ ພາຣາມເີ ຕທີ ່ ສີ ໍາຄນັ ໃນວງົ ຈອນຂະຍາຍ

ເພ່ ອເຂາົ້ ໃຈວງົ ຈອນຂະຫຍາຍດຂີ ນ້ ຈາໍ ເປັນຈະຕອ້ ງເຂາົ້ ໃຈພາຣາມເີ ຕທີ ່ ສີ າໍ ຄນັ ເພ່ ອໃຊປ້ ະກອບການ
ພຈິ າລະນາຄູນສມົ ບດັ ຂອງວງົ ຈອນ

Ii IL

input Vi RL output
Vo

ຮູບ8.4 ສະແດງວງົ ຈອນຂະຫຍາຍທ່ ມີ ຕີ ວົ ພາຣາມເິ ຕີ

ຄວາມຕາ້ ນອນີ ພຸທຄຄວາມຕາ້ ນທ່ ແີ ທກໄດລ້ ະຫວ່ າງສອງຂວົ້ ອນີ ພຸທຂອງວງົ ຈອນ
93 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

ຊ່ ງຈະຫາໄດຈ້ າກ RI=Vi / Ii
ຄວາມຕາ້ ນເອາົ ພຸທ RO=VO / IL
ອດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສ AI= IL / Ii
ອດັ ຕາຂະຫຍາຍແຮງດນັ AV= VO / Vi
ຕວົ ຢ່ າງການອອກແບບວງົ ຈອນຂະຫຍາຍພາກດ່ ຽວ

Vcc

RA RC C2
C1
Q1
input RB output

RE
C3

ຮູບ 8.5 ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍພາກດຽວ

ຈາກວງົ ຈອນຂາ້ ງເທງິ ຖາ້ ຕອ້ ງການຫາຄ່ າ ພາຣາມເີ ຕີ ທ່ ສີ າຄນັ ຂອງວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເຊ່ ນັ : Ri
, RO , AI , AV ຈະຕອ້ ງໃຊຄ້ ະນດິ ສາດ ແລະ ການຄໍານງຶ ເຖງິ ພາຣາມເີ ຕອີ ່ ນໆຂອງທຣານຊສິ ຕອີ ກີ ດວ້ ຍ ຈະ
ເຮດັ ໃຫກ້ ານຄໍານວນຫຍຸງ້ ຍາກຂນ້ ອກີ ໃນທ່ ນີ ຈີ້ ່ ງກາໍ ນດົ ຄ່ າໂດຍປະມານໂດຍສມົ ມຸດວ່ າ: ຄວາມຕາ້ ນອມີ ເີ ຕີ
RE ມຄີ ່ ານອ້ ຍກ່ ວາ RL ປະມານ 10 ເທ່ າົ , ນອ້ ຍກວ່ າຄວາມຕາ້ ນເບສ RB ປະມານ 20 ເທ່ າົ ຊ່ ງເມ່ ອໃຊ ້
ຄະນດິ ສາດຄາໍ ນວນແລວ້ ຈະໄດຄ້ ່ າພາຣາມເີ ຕຕີ ່ າງໆ ດ່ ງັ ຈະໄດກ້ ່ າວເຖງິ ຕ່ ໄໍ ປນ:ີ້

1. ຄວາມຕາ້ ນອນິ ພຸທ
ເມ່ ອພິຈາລະນາຢ່ ູອນິ ພຸ ທຈະເຫັນຄ່ າຄວາມຕາ້ ນ RB ຂະໜານກັບຄວາມຕາ້ ນອິນພຸ ທທ່ ີເບສ
ຂອງທຣານຊສິ ເຕີເນ່ ອງຈາກມຄີ ວາມຕາ້ ນ RE ຈ່ ງສມົ ມຸດວ່ າຢ່ ູເບສຂອງທຣານຊສິ ເຕມີ ຄີ ່ າສູງກວ່ າ RB
ຜນົ ລວມຂອງຄວາມຕາ່ນ້ ທຣານອນິ ພຸທຈ່ ງແມ່ ນຄ່ າ ໂດຍປະມານໄດວ້ ່ າ RI≈ RB

2. ຄວາມຕາ້ ນເອາົ ພຸທ
ໃນທໍານອງດຽວກນັ ທ່ ເີ ອາົ ພຸທ ເມ່ ອຄ່ າຄວາມຕາ້ ນໂຫດມຄີ ່ າຫາຍກວ່ າຄວາມຕາ້ ນ RE ເກນີ ກວ່ າ 10
ເທ່ າົ ຄ່ າຄວາມຕາ້ ນເອາົ ພຸທ ຈະມຄີ ່ າຄວາມຕາ້ ນ RI ນນັ້ ເອງ ຫ ໄດວ້ ່ າ R0≈ RI

3. ອດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສ
ອດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສ ຄອດັ ຕາສ່ ວນລະຫວ່ າງກະແສເອາົ ພຸ ທທ່ ໄີ ຫຜ່ ານໂຫດ ແລະ ກະແສທ່ ໄີ ຫ
ຜ່ ານເຂາົ້ ທາງອນິ ພຸທ ສາໍ ລບັ ວງົ ຈອນຮູບຂາ້ ງເທງິ ນອີ້ ດັ ຕາຂະຫຍາຍກະແສໂດຍປະມານມຄີ ່ າປະມານ

// =
+

94 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

4. ອດັ ຕາຂະຫຍາຍແຮງດນັ

ເນ່ ອງຈາກແຮງດນັ ອາພຸ ທເປັນສນັ ຍານໄຟຟາ້ ສະຫບັ ແລະ ອອກຂວົ້ ຄອນເລກັ ເຕຂີ ອງທານຊສິ ເຕີ

ຫ ເປັນທ່ າແຮງດນັ ເອາົ ພຸ ທທ່ ເີ ຄ່ ອງຕາ້ ນເມ່ ອບ່ ໍນບັ ກະແສໄຟກງົ ທ່ ໄີ ບແອສ ສ່ ວນສນັ ຍານອນິ ພຸທຄ: ແຮງດນັ

ລະຫວ່ າງເບສກບັ ກຣາວຈາກຕ່ ໍແຮງດນັ ຂອງທຣານຊສິ ເຕທີ ່ ມີ ຄີ ່ າໜອ້ ຍ. ດ່ ງັ ນນັ້ ສນັ ຍານອນິ ພຸ ທສ່ ວນ

ຫາຍຄສນັ ຍານຢ່ ູທ່ ເີ ຄ່ ອງຕາ້ ນ ນນັ້ ເອງ ແລະ ສ່ ວນກະແສຄອນເລກັ ເຕີ ກບັ ອມີ ດິ ເຕີ ມຄີ ່ າໃກຄ້ ຽງກນັ

ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ພສໍ ະຫຸບໄດວ້ ່ າ ອດັ ຕາຂະຫຍາຍແຮງດນັ ມຄີ ່ າ ນນັ້ ເອງ


5. ຕວົ ຢ່ າງການອອກແບບ

ສມົ ມຸດວ່ າ ວງົ ຈອນໃນຮູບຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ ໃຊເ້ ແປັນເຄ່ ອງຂະຫຍາຍສນັ ຍານດຽວໂດຍຕອ້ ງໄດໃ້ ຫ້

ສນັ ຍານອອກຈາກເຄ່ ອງຂະຫຍາຍສູງສຸດມຄີ ່ າເປັນ 3 V ຈາກຍອດຄນ້ ສູງສຸດ ເຖງິ ບອດຄນ້ ຕ່ ໍາສຸດ (3V)

ນອກຈາກນສີ້ ່ ງິ ທ່ ຕີ ອ້ ງການສາໍ ລບັ ວງົ ຈອນໜ່ ງຶ ອກີ ຄນ :

ຄວາມຕາ້ ນທຣານເອາົ ພຸທ 2 KΩ

ຄວາມຕາ້ ນທານອນິ ພຸທ 1 KΩ

ສນັ ຍານເຂາົ້ 0,3 V

ຄວາມຖ່ ຕີ ່ າໍ ສຸດທ່ ວີ ງົ ຈອນສາມາດຂະຫຍາຍໄດ້ 30 Hz

ຄວາມຖ່ ສີ ູງສຸດທ່ ວີ ງົ ຈອນສາມາດຂະຫຍາຍໄດບ້ ່ ເໍ ກນີ 100 Khz

ມຄີ ວາມຜດິ ດ່ ຽງໜອ້ ຍສຸດ ນນັ້ ໝາຍເຖງິ ການເກດີ ການປ່ ຽນແປງແຮງດນັ ຈນົ ເຖງິ ເຂດອ່ ມີ ຕວົ

ແລະ ຄທັ ອອັ ບ (cut off) ນນັ້ ເອງ.

ແຮງດນັ ໄຟລຽ້ ງໄບແອສ Vcc ເປັນເທ່ າົ ໃດກ່ ໄໍ ດທ້ ຣານຊດິ ເຕແີ ບບໃດກ່ ໄໍ ດ ້

6. ລາໍ ດບັ ຂອງການອອກແບບ

- ຫາຄ່ າແຮງດນັ ຂອງແຫ່ ງຈ່ າຍໄຟລຽ້ ງ(+Vcc) ແລະ ກາໍ ນດົ ຈດຸ ທາໍ ງານຂອງທຣານຊສິ ເຕີ
- ສນັ ຍານເອາົ ພຸທມຂີ ະໜາດ 3Vp-p ອາດຈະເຮດັ ໄດໂ້ ດຍການໃຊໄ້ ຟລຽ້ ງ ທ່ ໃີ ດມ້ າຈາກຖ່ ານໄຟ
ສາຍພຽງ 4,5 ໂວນ ແຕ່ ເພ່ ອໃຫມ້ ຄີ ວາມຜດິ ດ່ ຽງໜອ້ ຍທ່ ສີ ຸດຄວນໃຊແ້ ຮງດນັ ໄຟລຽ້ ງໄບແອສ ເປັນສອງຫ
ສາມເທ່ າົ ຂອງແຮງດນັ ສນັ ຍານນນັ້ ຄ: ເຮາົ ມໂີ ອກາດເລອກແຮງດນັ ໄຟລຽ້ ງ ເປັນ 6 ຫ 9 ໂວນ ໂອກາດທ່ ີ
ຜດິ ພາດຈະໜອ້ ຍ. ດ່ ງັ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ເລອກໃຊແ້ ຮງໄຟ 9 ໂວນ ແຮງດນັ ໄບແອສທ່ ຄີ ອນເລກັ ເຕີ ຂະນະທ່ ບີ ່ ໍມີ

Vສນັ ຍານເຂາົ້ ຄວນເປັນ CC ນນັ້ ຄ 4,5 ໂວນ.

2

ຊອກຫາຄ່ າຄວາມຕາ້ ນ RL ແລະກະແສຄອັ ນແລກັ ເຕີ Ic

7. ການເລອກທຣານຊສິ ເຕີ
ການເລອກທຣານຊສິ ເຕີ ຈະຕອ້ ງເບ່ ງິ ຕວົ ພາຣາມເິ ຕທີ ່ ກີ ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ທຣານຊສິ ເຕີ ແລະ ອດັ ຕາທນົ
ໄຟຂອງມນັ ເໝາະທ່ ຈີ ະໃຊກ້ ບັ ວງົ ຈອນໄດໂ້ ດຍບ່ ໍເກດີ ການເສຍຫາຍຄ :

- ເລອກແຮງດນັ (VCEO) ຂອງທຣານຊສິ ເຕລີ າຍກ່ ວາແຮງດນັ ຢ່ າງໜອ້ ຍ 2 ເທ່ າົ .
- ເລອກຄ່ າສູງສຸດຂອງກະແສຄອນເລກັ ເຕີ IC(max) ໃຫມ້ ຄີ ່ າຫາຍກ່ ວາ IC ສູງສຸດທ່ ຊີ ຕ້ ວົ ຈງິ .
- ກາໍ ລງັ ເລອກຄ່ າສູນເສຍທ່ ທີ ຣານຊສິ ເຕີ ໃຫມ້ ່ ຄີ ່ າຫາຍກ່ ວາກາໍ ລງັ ສູນເສຍເວລາໃຊຕ້ ວົ ຈງິ .

95 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ

III. ການເຊ່ ອມຕ່ ວໍ ງົ ຈອນ

ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍທ່ ໃີ ຊຕ້ ວົ ຈງິ ຈະປະກອບດວ້ ຍວງົ ຈອນພນ້ ຖານຫາຍໆວງົ ຈອນຕ່ ໍເຊ່ ອມກນັ ຢ່ ູຊງ້
ການເຊ່ ອມຕ່ ແໍ ບ່ ງອອກເປັນ 4 ຢ່ າງຄ:

- ວງົ ຈອນເຊ່ ອມຕ່ ດໍ ວ້ ຍໝໍແ້ ປງ
- ວງົ ຈອນເຊ່ ອມຕ່ ໍດວ້ ຍ RC
- ວງົ ຈອນເຊ່ ອມຕ່ ດໍ ວ້ ຍ ອມີ ພແີ ດນ
- ວງົ ຈອນເຊ່ ອມຕ່ ໍໂດຍກງົ
ໂດຍຕາມຫກັ ການໃຫຍ່ ໆແລວ້ ການເຊ່ ອມຕ່ ຂໍ ອງວງົ ຈອນຕ່ ເໍ ໝອນກບັ ວງົ ຈອນເຊ່ ອມຕ່ ໍກບັ ວງົ ຈອນ

ຫອດ ສາໍ ລບັ ທຣານຊສິ ເຕແີ ລວ້ ອາດຈະມລີ າຍລະອຽດປີກຍ່ ອຍແຕກຕ່ າງອອກໄປອກີ .

1 . ວງົ ຈອນຂະຫຍາຍເຊ່ ອມຕ່ ໍ ດວ້ ຍໝໍແ້ ປງ
ຖາ້ ຕອ້ ງອດັ ຕາຂະຫຍາຍສູງ ຈາໍ ເປັນຕອ້ ງໃຊທ້ ຣານຊສິ ເຕີ ຫາຍໆຕວົ ເພ່່ ອຂະຫຍາຍສນັ ຍານ ແລະ
ທຣານຊສິ ເຕີ ແຕ່ ລະຕວົ ກ່ ໍຈະໄດຮ້ ບັ ການໃບແອສໃຫມ້ ຈີ ດຸ ທໍາງານທ່ ເີ ໝາະສມົ . ດ່ ງັ ນນັ້ ເມ່ ອຕ່ ໍວງົ ຈອນ ແຕ່
ລະພາກປະກອບດວ້ ຍທຣານຊສິ ເຕແີ ຕ່ ລະຕວົ ວທິ ທີ ່ ຈີ ະເຊ່ ອມຕ່ ໍ (Coupling) ທ່ ເີ ໝາະສມົ ວທິ ໜີ ່ ງຶ ຄການ
ໃຊໝ້ ໍແ້ ປງ.

Vcc

R2 R5 output
C1 R4 Q2

Q1 R6 C3

input R1

R3 c2

ຮູບ 8.6 ວງົ ຈອນຂອງພາກເຊ່ ອມຕ່ ດໍ ວ້ ຍຫມແໍ້ ປງ

ເຄ່ ອງຕາ້ ນ 1 ແລະ 2 ໃຊເ້ ປັນຕວົ ໄບແອສໃຫເ້ ປັນເບສຂອງທຣານຊສິ ເຕເີ ພ່ ອໃຫຄ້ ່ າໄບແອສທ່ ີ
ຖກຕອ້ ງໝໍແ້ ປງຈະທໍາໜາ້ ທ່ ແີ ຍກວງົ ຈອນໄບແອສທຣານຊສິ ເຕທີ ງັ ສອງອອກຈາກກນັ ນເີ້ ພາະວງົ ຈອນທຣານ
ຊສິ ເຕທີ ງັ ສອງຈະເຊ່ ອມຕ່ ໍກນັ ສະເພາະສນັ ຍານທ່ ເີ ປັນໄຟສະຫບັ ເທ່ າົ ນນັ້ ໝໍແ້ ປງຈະທໍາໜາ້ ກນັ້ ບ່ ໍໃຫໄ້ ຟກງົ
ຈາກຄອນເລກັ ເຕຂີ ອງທຣານຊສິ ເຕີ 1 ເຂາົ້ ໄປຍງັ ເບສຂອງທຣານຊສິ ເຕີ 2 ທາງດາ້ ນເບສສຂອງ 2
ໃຊເ້ ຄ່ ອງຕາ້ ນ 4 ແລະ 5 ເປັນຕວົ ໄບແອສ ທ່ ເີ ບສໂດຍມີ 3 ແລະ 6 ເປັນຕວົ ເພ່ ມີ ສະຖຽນ
ລະພາບຂອງວງົ ຈອນໃຫສ້ ູງຂນຶ້ ແລະ ມເີ ຄ່ ອງທອ້ ນຢ່ ູທ່ ີ ອເີ ມເີ ຕເີ ປັນຕວົ ບາຍພາສ ສນັ ຍານໄຟສະຫບັ ໃນວງົ
ຈອນນຈີ້ ະມອີ ດັ ຕາຂະຫຍາຍສູງຊ່ ວງກວ້ າງທາງຄວາມຖ່ ີຂອງການຂະຫຍາຍສນັ ຍານຈະກວ້ າງ ຫ ແຄບ
ຕະຫອດຈນົ ຮອດຄຸນນະພາບສຽງ ແລະ ລາຄາຈະຂນ້ ຢ່ ູກບັ ຄຸນນະພາບຂອງແກນເລກັ , ສາຍກໍ້ ຂອງໝໍ
ແປງ.

96 ຊອ ລດັ ສະໝີ ພມິ ມະສງິ