สมุดภาพพุทธประวัติ

สมุดภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 45

พระสิทธัตถะเสวยสขุ อยใู่ นพระราชฐานอยา่ งลืมทุกข์ ลมื แก่ ลืมเจ็บ ลมื ตาย ทุกโมงยามจะระเริงอยู่กับ
ความรกั ในองค์ศรียโสธรา ไม่เคยได้สตเิ ลยว่า พระองคจ์ ะเป็นอย่างไรต่อไปในภายหนา้ ไมเ่ คยรูเ้ ลยวา่ มนุษย์
ทุกคนเกิดแลว้ ตอ้ งตาย พระองคห์ มดทกุ สิง่ ทกุ อย่างทีเ่ ป็นตัวของพระองค์เอง ลมื ตาจากบรรทมก็พบแตส่ ขุ
แสนสขุ เสียงดนตรีเลา่ เจ้าหญงิ เล่า นางสนมงาม ๆ เล่า จะคอยบารงุ บาเรอตลอดเวลามเิ คลอ่ื นคลาย

กอ่ นจะหลับ พระองค์เอาเศียรหนนุ พระอรุ ะของเจา้ หญงิ ผเู้ ป็นนางแกว้ ของพระองค์ และทัง้ ไดร้ ับการ
ลบู ไลจ้ ากพระหตั ถ์น้อย ๆ ทีน่ ุ่มนิม่ ของเธอจนหลับไป ตอ่ บางเวลาพระองคจ์ ะมีสติคนื ตวั เม่ือเวลาทรงสุบนิ
เหน็ โลกมนุษยน์ ีอ้ ลเวงนัก พระองคจ์ ะผวาเพ้อออกมาในสง่ิ ที่ฝันเหน็ และในทันที ดนตรีจะรีบขับกลอ่ มด้วย
เพลงทแ่ี สนระเริงกลมกล่อมขน้ึ เสียทนั กนั

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 46

พระองคท์ รงโปรดพณิ อยู่คันหนึง่ ซ่ึงมสี ายเป็นเงินเนื้อดี พิณนนั้ ถา้ วางทช่ี อ่ งทางลม จะเกิดกังวาล
ประสานเสียงดว้ ยสายลมทเี่ สียดสี เกดิ เปน็ เพลงขนึ้ ได้ โดยหวั ใจผู้ฟังประพนั ธไ์ ปเอง กลับมีรสนิยมผดิ ไปกวา่
คนบรรเลงด้วยมือ พระองคม์ กั โปรดให้วางพิณน้ันทที่ างลมเสมอ และนา่ ประหลาดทค่ี ลา้ ยเทพเจา้ สิงมากับ
กระแสลม แล้วเสียดสสี ายพิณให้เป็นเพลงท่ีเจา้ ชายจะฟงั ไดเ้ ข้าใจเร่อื งท้งั หมด

เพลงจากสายพณิ ท่ีเกิดโดยลมนั้น ดูจงใจจะให้ฟงั ประกอบรูปเรอื่ งได้ก็แตเ่ ฉพาะหวั ใจของพระมหา
บุรุษเท่านน้ั รู้เรอ่ื งดว้ ยหวั ใจสัมผัส เปน็ เร่ืองอลเวงของโลก ความทกุ ข์ยากแหง่ ปวงสัตว์ ชาวโลกละเมออยู่
กบั กามารมณ์ ละเมออยกู่ บั ลาภและส่ิงเย้ายวน บางตอนคล้าย ๆ กับชาวโลกทั้งผองจะเรียกรอ้ งให้พระองค์
เป็นผ้เู ห็นใจเหน็ ทกุ ข์ เปน็ ศาสดาสอนชาวโลกใหส้ งบและพน้ ทางวบิ ตั ิ

สมุดภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 47

พระสทิ ธตั ถะทรงคานึงเนื้อเพลงในสายลมอยู่เงียบ ๆ วนั หนึ่งนักรอ้ งประจาราชสานักได้จดจาเนื้อ
เพลงหนง่ึ มารอ้ งถวาย เน้ือเพลงนนั้ กล่าวถึงโลกอนั ไพศาล กล่าวถึงแคว้นต่าง ๆ ไกล ๆ ซง่ึ มอี ะไรตอ่ อะไรที่
น่าดู พระองค์จึงครุ่นคิดอยากเหน็ สิ่งนั้น ๆ ดว้ ยพระเนตร และยังสงสยั ว่าส่งิ ตา่ ง ๆ ท่ีนางขับร้องมาน้นั ยังจะ
เหมือนกับทพ่ี ระองค์ทรงรอบรูใ้ นเพลงตามสายพิณน้ันหรอื ไม่ และโลกทพ่ี น้ จากพระราชฐานนจ้ี ะกวา้ งใหญ่
สักปานใด

พระสทิ ธตั ถะไดส้ ั่งใหค้ นไปทลู กับพระราชบิดา อยากจะออกเที่ยวชมพระนคร ซง่ึ คร้ังหนงึ่ เมือ่ ยังเดก็
เคยไปเท่ียวในวันแรกนาขวัญ พระเจ้าสุทโธทนะรับสง่ั อนุญาต แต่รบี ส่ังอามาตยใ์ ห้เรง่ ป่าวรอ้ งชาวเมืองจงทา
ความสะอาดบ้านเมอื งบ้านชอ่ ง ตกแตง่ ให้งดงามจงทุกแหง่ ขอทานไมม่ ี คนแก่ไม่มี คนเจบ็ ไม่มี คนตายไม่มี
นครกบิลพัสดจุ์ ะต้องผาสุกมริ ้จู กั ดับมริ จู้ ักโทรม มีแตเ่ จริญรงุ่ โรจน์ค้าโลกอยู่กระนั้นนนั่ เทียว

สมดุ ภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 48

ครัน้ ถงึ กาหนดชมพระนคร นายฉนั นะไดจ้ ัดรถทรงงามหรู เทียมโคค่ขู าวผอ่ ง ซึง่ แตง่ ทงั้ รถท้ังโค เพรา
เพรศิ ตามแบบกษตั รยิ ์ และทกุ ถนนก็เตม็ ไปดว้ ยความสดชืน่ ร่ืนรมย์ โดยมารยาแตง่ ทาที่ราษฎรถูกผคู้ วบคมุ
ทอ้ งถนิ่ บงั คับให้ทา เจา้ ชายสทิ ธัตถะจึงพบแตค่ วามหรรษาของปวงชน ถึงกับทรงราพงึ ออกมาว่า ราษฎรเรา
ช่างสุขสบายถงึ ปานนี้เชยี วหนอ น่าปล้ืมพระทยั นัก

อีกแดนหนงึ่ ห่างออกมา ก็คงมีแต่ความหรรษาเช่นแดนอืน่ ๆ ท่ีผ่านมาแลว้ ไม่มีความทุกขอ์ ยใู่ นมนษุ ย์
เลยจนคนเดียว แตบ่ ัดใจน้ันเองก็เกิดโกลาหลขน้ึ มคี นชราผอมแหง้ กะโผกกะเผลกออกจากท่ีซงึ่ ถกู บังคบั ให้
ซ่อนตวั ตะแกหลุดออกมาไดก้ ็รอ้ งตะโกนดว้ ยเสียงแหบแหง้ ว่า หวิ โหยเปน็ กาลงั สดุ จะทนซ่อนมิให้ออก
ภิกขาจารน้ันมิไดแ้ ล้ว ฝูงชนกเ็ ข้ากดี ขวางกันแกไว้ พระสทิ ธตั ถะสงสัยพระทัยจงึ สงั่ หยุดราชรถ

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 49

พระสิทธตั ถะไดส้ ง่ั ให้คนทงั้ หมด ปลดปลอ่ ยชายชรานน้ั แลว้ สง่ั นายฉันนะใหน้ ารถกลับพระราชวงั ที่
แสนบรมสขุ พระองคเ์ ครง่ ขรึมผดิ ไปจากเดิม ท้งั มีพระประสงคจ์ ะอย่โู ดยลาพงั ในราชอทุ ยาน ทรงครุ่นคิดแต่
ในความรูใ้ หมท่ ไ่ี ดพ้ บมา ซง่ึ นายฉนั นะชว่ ยบรรยายถวายมาในระหว่างทางวา่ คนเราทกุ คนเมอ่ื พ้นจากเดก็ ก็
โตเปน็ หนมุ่ สาว และนานปเี ขา้ ก็แกช่ รา สงั ขารเห่ยี วยน่ ร่วงโรยดังท่ีเหน็ นนั้ ทุกเพศ

พระองค์เริ่มเกดิ ทุกข์ในพระทยั เปน็ คร้ังแรก เป็นความทุกขซ์ ึ่งมาจากการหว่ งใยและเสยี ดายร่างกาย
ของพระองคว์ ่าจะต้องเป็นไปดังชายชรานัน้ จึงมิไยดีจะระเริงสุขดังเคย ไมเ่ สวยผลไมน้ มเนย และเบือ่ หน่าย
ดนตรี เฝา้ แต่ครุน่ คิดเสียดายรา่ งกายที่งดงามจะกลับกลาย ปราสาทที่งดงาม ท้งั อุทยานทีส่ วยสดทั้งหลายใน
อกี ไม่กี่สบิ ปีข้างหนา้ เจ้าของผ้คู รองก็จะมรี า่ งกายท่นี ่าเกลียดเดนิ ปะปนอย่กู ับของสวยงามเหล่าน้ี

สมุดภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 50

เหลา่ ชาวทนี่ กั ดนตรี คงบรรเลงอยู่ตามหนา้ ที่ นักระบาร่างสะคราญ ยังนวยนาดวาดวงก้านไปตาม
จงั หวะ ทัง้ ช้าและเรว็ เรา่ ร้อนด้วยชนั้ เชิงย่ัวราคะ พระองค์ทุกขร์ ะทมพระทัย จึงมโิ ปรดปรานอย่างเคย ท้งั ยงั
ทอดพระเนตรนางนั้นดว้ ยการเปรยี บเทียบว่า ร่างอันสะคราญนน้ั อกี หลายปขี า้ งหน้าก็จะแปรผนั ไป เม่อื นาง
นั้นยังคงยึดวชิ ารา่ ยราอยู่ จะนา่ เกลียดสกั ปานใดเมื่อรา่ งกายนางน้นั ไดแ้ ปรรูปไปเสียแลว้

สงสารอยแู่ ต่ยอดดวงหทยั ของพระองค์ ที่เฝา้ ทูลถามพระองคด์ ว้ ยพระสรุ เสยี งละห้อยละเหยี่ ว่า
พระองค์ไม่มีความสขุ ในขา้ พระองคน์ ี้เสยี แลว้ หรอื คาน้กี เ็ ป็นคร้งั แรกอีกท่ีพระองคไ์ ดย้ ิน และพระองคก์ ็ไม่
ทรงประสงคจ์ ะได้ยนิ ดงั นี้ เพราะเปน็ เสียงท่ีทุกข์ระทมน้อยพระทัยของเจ้าหญิง ด้วยเกรงจะหมดรักเธอ เหตุ
ใดเลา่ พระองคจ์ งึ เป็นผูก้ อ่ ใหแ้ ก่พระนางได้รับดังน้ี เกิดทุกขเ์ พมิ่ ข้ึนอกี เม่ือรู้ว่าเทพีผ้ยู อดสวาทมที ุกข์

สมุดภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 51

พระสทิ ธตั ถะกอดประทับเจ้าหญิงศรียโสธราด้วยสุดสงสาร โอ ! เทพียอดสดุ สวาท บดั นีด้ วงใจฉนั ได้
เกดิ ทุกข์ทรมานห่วงใยและเสียดายในความสขุ สาราญท่เี คยรับ ด้วยนกึ เหน็ อยู่ว่าในภายหน้า เราทัง้ สองจะต้อง
พบกับความชราภาพ ยโสธราเอย๋ ในท่สี ดุ กห็ มดความสดสวย กลบั กลายเปน็ น่าเกลียด ออ่ นแอและหลังโกงคู้
คอ่ ม ดวงหน้างามทสี่ ดใสจะเห่ียวย่นจนนา่ เกลียดน่ากลัว

ทรงรับสง่ั ต่อไปว่า จริงอยู่แม้เราท้งั สองจะแนบแอบชดิ กันอยู่มิคลาย แตค่ วามชรานน้ั จะทาให้เราท้ัง
สองหมดร่าเรงิ มแี ตอ่ อ่ นแอ ความรกั อย่างคะนองจะไมม่ ี ความปรานที ี่เธอให้ฉันอยา่ งอ่อนชอ้ ยกห็ มดไป เรา
จะพบกบั ความมดื มัวดงั ราตรีกาล ความรู้ใหมน่ ฉ้ี ันเพิง่ ไดพ้ บและคิดเห็น จะเกิดเปน็ ทุกขข์ ้ึนทง้ั กลางวนั และ
กลางคนื จะบรรทมก็มิหลับ จะเสวยกม็ ไิ ด้ ดัง่ ท่ีเธอเห็นอย่ขู ณะน้ี

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 52

จะกลา่ วฝ่ายพระเจ้าสุทโธทนะ ในคนื หนง่ึ นน้ั บรรทมหลบั ทรงสุบนิ หลายประการ เชน่ ว่าเหน็ รัศมี
ของพระอนิ ทร์ เหน็ ธงศักดิ์สิทธถ์ิ ูกลมพัดขาด เหน็ เทพยดามาเก็บธงน้นั ไป เห็นชา้ งสบิ เชือกเดนิ แผน่ ดนิ
สะเทอื น และอะไรตอ่ อะไรมากมาย จนเห็นพระสทิ ธตั ถะตกี ลองดงั สนัน่ ดังฟ้าฝ่า พระองค์บรรทมต่นื กลางดกึ
ชกั วนุ่ วายพระทยั คิดไปแต่ขา้ งจะเกดิ โชครา้ ยอย่ฝู ่ายเดยี ว

รุง่ เชา้ พระเจ้าสุทโธทนะได้ประชุมโหราจารย์ทานายข้อสบุ นิ แตก่ ็หามผี ู้ใดจะทานายได้ จนต่อมาอกี
หลายวนั จึงมีพระฤาษีตนหนง่ึ มาขอเข้าเฝา้ และจะขอทานายพระสบุ ินให้ได้ทกุ ขอ้ ฤาษตี นนีแ้ ม้จะไม่มใี คร
รจู้ ักเลยกต็ าม แตเ่ ม่ือฤาษีเข้าวังกถ็ ือเปน็ มงคลอยู่ อีกท้ังอาสาจะช่วยทานายพระสุบนิ ทีข่ ้องพระทัย พระเจ้าสุท-
โธทนะจึงตอ้ นรบั ด้วยความนอบน้อม

สมุดภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 53

พระฤาษไี ดฟ้ ังคาบอกเล่าของพระเจ้าสุทโธทนะในความฝันทุก ๆ ข้อ แลว้ พระฤาษีไดท้ านายอย่างแจม่
แจง้ แตล่ ะขอ้ ซึง่ ในพระสบุ นิ นั้นมไิ ดม้ ีข้อรา้ ยเลย กลบั มีแต่ความรงุ่ โรจน์ทกุ ข้อไปอย่างมหาศาล ท่ีกษตั รยิ ์
วงศ์นี้จะไดร้ ับ และท้งั เป็นศรแี ก่นครกบิลพัสด์ยุ ิ่งนกั แตใ่ นเนื้อหาน้ันกระเดยี ดไปทางว่า พระสิทธัตถะจะ
เสยี สละราชสมบตั อิ อกบวช

เมือ่ พระฤาษีลากลับไปแล้ว พระเจา้ สทุ โธทนะเกดิ ความกงั วลและทกุ ข์พระทัยข้นึ อีก ด้วยเกรงว่าพระ
ราชบุตรจะหนอี อกนอกพระราชฐานไปบวช จงึ เรยี กอามาตยม์ าสั่งสาทับให้เพ่ิมการรกั ษาประตพู ระราชฐาน
ให้หนาแน่นขนึ้ อกี เทา่ ตัว และกวดขันการเข้าออกของบคุ คลท่วั ไป ตลอดจนพระสทิ ธตั ถะกต็ อ้ งกวดขนั
เช่นกนั โดยคาสงั่ ท่เี ด็ดขาด ถ้าผู้ใดละเมดิ ผนู้ ัน้ ตาย

สมุดภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 54

เป็นเรอ่ื งประหลาดนักท่ีพระสิทธัตถะอยากออกชมพระนครอกี กอ็ อกไปได้ โดยพระราชบิดาน่นั เอง
ทรงอนุญาตให้ คงเนอื่ งจากความรักในพระราชบตุ รหน่งึ เหตผุ ลตา่ ง ๆ ท่พี ระสิทธัตถะอ้างถงึ หนึง่ พระราช
บิดากจ็ นดว้ ยวาจาจะคดั ค้าน การออกจากพระราชฐานของพระสทิ ธัตถะในคราวนี้ มิไดเ้ สด็จโดยราชรถ
เปล่ียนเปน็ การไปอย่างสามมญั ชน และสองคนกับนายฉันนะ แตง่ กายเป็นนายพานชิ ออกสู่พระนคร

นายกบั บ่าวสองคนเดินปะปนไปกับราษฎรท้งั หลาย จงึ พบแตค่ วามจริงอันควรจะพบ ซง่ึ เป็นความจริง
ประจาของชาวเมือง พอ่ คา้ แบกับดินกลน่ เกล่อื น ถนนทีส่ กปรก ฝนุ่ ฟงุ้ กล้ัวกลบสนิ คา้ ต่าง ๆ ผคู้ นเอะอะซ้ือ
ขาย ทุ่มเถียงกัน พวกวัวนอนเลน่ เดนิ เลน่ ปะปนกับคน การสัญจรกลน่ เกลื่อนไม่มีระเบียบ รวมแล้วไม่มอี ะไร
จะน่ายกย่อง หรือเกดิ ความหรรษา พวกขอทานนา่ ทเุ รศมากมาย

สมุดภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 55

ตลอดทางท่ีเดินมาอย่างชาวเมอื ง พระองค์กับนายสารถไี ด้ผ่านเหตุการณ์ตา่ ง ๆ มีเกวยี นท่ลี อ้ ทาด้วย
หิน ววั ต้องลากอยา่ งหนัก พวกแบกหามเอะอะสกปรก ทใ่ี ครบางคนมที ีท่าจะมง่ั มี มีคนใชน้ าหนา้ ตามหลัง
และคนนาหน้าจะตะโกนใหค้ นอื่น ๆ หลกี ทางให้นายตวั เดนิ อยา่ งสบาย ส่วนพวกทย่ี ากจนจะเกรงบุญบารมี
ต่างหลีกทางให้ เป็นการเหลอ่ื มลา้ ต่าสูงหมดความเสรอี ันจะพึงมีสาหรับตน

รา้ นอาหารตา่ ง ๆ ที่ขา้ งทางวางแบรบั ฝนุ่ คนขายแตง่ ตัวไม่สะอาด คนซอื้ ก็ยืนกนิ กันตามใจตวั คน
ขอทานเนอื้ ตัวน่าเกลียดยืนขออาหารปะปน ทขี่ อได้กไ็ ด้บรโิ ภคแก้หวิ ทข่ี อเขาไม่ให้ก็ยนื หนา้ เซียว พวกสุนัข
เทยี่ ววนุ่ ซอกแซกเขา้ โน่นออกนี่หาอาหารเล้ียงท้องทีห่ ิว พระสิทธตั ถะทอดพระเนตรแลว้ ถอนพระทัย เปน็ สิ่ง
แปลก ๆ ใหม่ ๆ ท่ีเคยเห็นซ่งึ ผดิ กับความเปน็ อยูข่ องพระองคร์ าวฟ้ากบั ดิน

สมุดภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 56

ขอลดั ตดั กล่าวถงึ เมื่อพระสทิ ธัตถะไดช้ ว่ ยคนเจ็บคนหน่งึ ท่คี รวญครางอยู่ข้างทางให้พ้นการทรมาน
โดยจ่ายเงินใหค้ นนาไปหาแพทย์แลว้ ทั้งสองไดม้ ายนื อยู่บนสะพานขา้ มสายน้าแคบ ๆ พระองคส์ นพระทยั ใน
เร่ืองคนเจ็บว่า อาการอย่างนน้ั จะมีในทกุ คนหรอื เปลา่ นายฉันนะทลู วา่ การเจ็บป่วยย่อมมีประจาทุกตัวคนซ่งึ
มันเป็นพษิ ท่ีมาโดยจร และทกุ คนหาร้ไู มว่ ่าจะประสบเมอื่ ใด

ในปัญหาเร่ืองการเจ็บไขย้ ังมทิ นั จะหมดไป อีกซีกสะพานหน่ึงมีคนหลายคนหามศพเดนิ มา มีผ้ตู ดิ ตาม
หญิงชาย รอ้ งไห้เศรา้ โศก พระสทิ ธตั ถะตะลงึ มอง นายฉนั นะทูลว่า น่นั คือการตายของมนษุ ย์พระองค์ไดถ้ าม
ถงึ อาการตายอย่างละเอยี ด และย้อนว่า ทกุ คนต้องตายทงั้ นนั้ หรือ นายฉนั นะจงึ ทลู ว่า การตายนน้ั คนทกุ คน
ตอ้ งตาย บางคนแก่ชราหมดแรงตาย บางคนเจ็บตาย ทัง้ ๆ หนุม่ สาวหรือยังเด็กอยกู่ ็ตายได้

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 57

เรอ่ื งของความตายที่เห็นอยู่ ณ บัดน้ัน พระสิทธตั ถะสนพระทยั อยา่ งหนัก ถึงทรงตะลงึ นับเปน็ ความรู้
ใหม่เพิ่มข้นึ จาก การแก่ การเจ็บ และความตายที่เหน็ อยนู่ น้ั เปน็ สดุ ทางของมนุษย์ พระองคเ์ ร่งใหน้ ายฉันนะ
เคล่ือนไปดพู ธิ กี ารตายน้ันอีก ซึ่งญาติของผ้ตู ายไดน้ ารา่ งกายทไ่ี ม่มีความรสู้ ึกในส่ิงทงั้ ปวง วางลงบนกองฟนื ที่
ชายน้า พระองคไ์ ดเ้ หน็ ลกั ษณะของคนตายเป็นครั้งแรก ซ่ึงนา่ เกลียดนา่ กลัวนัก

เจ้าชายกระซิบถามนายฉันนะวา่ นอกจากคนแล้วสัตว์อื่นกเ็ ป็นดังนห้ี รอื นายสารถีตอบวา่ ขา้ พระองค์
ไมเ่ คยเหน็ ส่ิงใดคงทนไดเ้ ลย จะต้องเปน็ ดงั นี้ทัง้ ส้ิน ในขณะนั้นพวกญาตขิ องผ้ตู ายไดพ้ ากนั แหงนหนา้ ข้นึ สู่
เบื้องบน แลว้ ร้องขานช่ือ พระรามา ! เทพเจ้าผเู้ ปน็ ท่ยี ึดเหน่ยี ว ถึงสามครั้ง ใหช้ ่วยนาวญิ ญาณของผตู้ ายอนั
เป็นที่รักไปสู่สวรรค์ ดว้ ยเสียงอันเครือไมแ่ จ่มใส

สมุดภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 58

ขณะน้นั เจา้ หน้าท่เี ผาศพได้จุดไฟขึน้ ส่ีดา้ น เปลวไฟลกุ แลบเลียรา่ งอันมริ ู้สกึ ต่อร้อนหนาว พระ
สทิ ธัตถะทรงน่งิ มองภาพนน้ั อย่างพนิ ิจ พลางเอ่ยพระโอษฐ์เชงิ ปรารภวา่ ไฉนพระรามาจึงไมช่ ่วยการตายของ
มนษุ ย์ นายฉนั นะก้มหนา้ ตอบว่า ไม่เคยช่วยใครได้ ถา้ ผูน้ ้ันถึงเวลาตาย และใคร ๆ กช็ ่วยไม่ได้ นอกจากจะ
ร้องไหอ้ าลยั รัก และเสยี ดายท่เี คยเห็นกันเคยอยดู่ ้วยกันเท่าน้ันเอง

นายฉันนะ ผมู้ ีอายุผา่ นโลกมานาน ได้ทูลตอ่ ไป การตายนท้ี ุกคนประสบได้ง่าย ๆ ไมผ่ ดิ อะไรกับการ
เจ็บไข้ ดงั ท่ีข้าพระองคไ์ ดท้ ลู ไว้แลว้ ความตายน้นั อยรู่ อบด้านของคน เร่ิมด้วย เจ็บตาย แก่ตาย งูกัดตาย สัตว์
ร้ายทาร้ายถงึ ตาย ตกจากที่สงู ตาย ตกนา้ ตาย และอกี นานาประการทีจ่ ะเป็นทางตาย แมแ้ ตจ่ ะระวังรกั ษาให้
หลดุ พน้ การตายชนิดถกู ทารุณกรรม กต็ ้องตายโดยความชรา

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบูรณ์ 59

เม่ือกลบั ถงึ พระราชฐานแล้ว พระสทิ ธตั ถะได้หาโอกาสอย่ทู ี่เงียบโดยลาพงั เพ่ือค้นคิดความจริงซ่ึงทุก
คนไมค่ อ่ ยจะนึกถึง พระองคป์ ระทับใต้รม่ ไมท้ อดพระเนตรดูพืน้ ดนิ และสายธาร และท้องฟ้า ดว้ ยพระทัยอัน
ลกึ ยากแกใ่ ครจะรู้ถึง หมเู่ มฆทีล่ อยผ่านไป สายน้าทไ่ี หลสู่ท่ตี า่ ทง้ั ใบไม้รว่ งพรซู ึ่งเกดิ จากแก่งอม เป็นอนั วา่
รอบ ๆ พระองคน์ ้ันล้วนแต่ส่ิงไมแ่ น่นอนยง่ั ยนื คงทน

ในราตรกี าลนนั้ พระองค์ไดต้ น่ื บรรทมเม่อื ยามดึก ออกจากแทน่ บรรทมสู่มา่ นชน้ั นอก คงพบนาง
กานลั ทง้ั หลายนอนหลับประดับพระเกียรติ แตล่ ะนางงดงามดั่งเทพธดิ า นอนหลบั ด้วยความเผลอ มีทา่ ตา่ ง ๆ
ยิ่งดูย่งิ เพลนิ ตา น่าโอบกอด บางนางเปดิ เผยสว่ นสาคัญที่สงวนออกมาบา้ ง ดูเร้าอารมณ์นกั ชา่ งเปน็ ภาพ
ประดับให้เพลนิ ตาเพลนิ ใจอย่างเยี่ยมยอด

สมุดภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 60

จะอยา่ งไรก็ตาม สง่ิ ทส่ี าอางตานนั้ ก็หาได้ลบล้างภาพของการตายทเ่ี หน็ มานั้นมไิ ด้ พระองคไ์ ดแ้ ปร
รา่ งอนั เฉิดฉายน้ันให้กลายเปน็ คนชรา และแปรไปเป็นภาพเจ็บไข้ ลงท้ายเปน็ ภาพของการตาย สวมรา่ ง
สะคราญอนั น่าจมุ พิตนา่ กอดนัน้ ให้เกดิ นา่ กลัว พระทยั ของพระองค์กเ็ ต็มไปดว้ ยความสงสารและเมตตา และ
ทางใดเล่าพระองคจ์ ะช่วยคนเหลา่ นี้ได้

พระองค์ได้ตรงมายังพระแท่นบรรทม ของพระนางศรยี โสธรา ประทับเพ่งพนิ จิ ร่างอนั งามสุดจะ
พรรณนา เมอ่ื แปรความตายใหแ้ ลว้ พระองคก์ ร็ ะโหยโรยแรง ทรงเสียดายในสดุ ที่รักของพระองค์ สงสารยอด
ดวงหทยั ของพระองค์ ทาอย่างไรเล่า ยโสธราเอย๋ ฉนั จะพบทางท่ีจะช่วยเธอผู้เป็นยอดความหวานของฉันได้
ฉันสงสารเธอเปน็ ท่สี ดุ แล้ว

สมุดภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 61

พระสิทธตั ถะตกอยใู่ นกองทกุ ข์ และค่นุ คดิ แตจ่ ะหาทางช่วยคนทงั้ โลก ทงั้ ช่วยพระองค์เองดว้ ย ช่วยมิ
ใหแ้ ก่ มใิ หเ้ จ็บ มิใหต้ าย แต่ความคิดนัน้ กย็ งั มิถึงจุดกระจ่าง ยังคงเปน็ ความฝันเลอื นลาง ทั้งลกึ ลับสับสน ทรง
คดิ แล้วคิดเลา่ จนเหนอื่ ยพระทัย แลว้ พระองคก์ ไ็ ดบ้ รรทมหลับอยขู่ ้าง ๆ พระนางยโสธราผู้เป็นยอดสงสารของ
พระองค์

จาเนียรกาลต่อมา พระสทิ ธตั ถะไดท้ รงพบการเกดิ ของมนษุ ยโ์ ดยใกลช้ ดิ ผ้เู กดิ นนั้ คือพระราชโอรส
ของพระองคน์ ่นั เอง ทรงตั้งพระนามว่า พระราหลุ พระองคไ์ ด้พระเนตรเห็นการเจริญวยั ของพระราชโอรส
นับแต่พน้ ครรภ์พระมารดา จนคบื คลานอ้อแอ้ ยง่ิ วนั กย็ ิ่งรักในพระราชโอรสนกั แตย่ ่งิ รกั ก็ยง่ิ เกิดห่วงถงึ ความ
แกเ่ จบ็ ตาย สาหรับพระราชโอรสเกินกว่า

สมดุ ภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 62

ในราตรีหนึ่ง อนั เป็นราตรที ี่ใกล้กาลเวลาของพระสิทธัตถะ จะออกแสวงหาความร้เู พอื่ ช่วยชาวโลก
ในกลางดกึ นนั้ พระนางศรยี โสธราได้ทรงพระสบุ ินอยา่ งแปลกประหลาดข้ึน และในสบุ นิ น้ันเปน็ ทคี่ รน่ั ครา้ ม
แก่พระนางนกั สงสยั หนักไปในทางพระองคเ์ องจะสิน้ พระชนมห์ รือไม่กพ็ ระราชสวามสี ุดที่รักจะจากพระ
นางไปไกลแสนไกล ท้าวเธอสะดุ้งตื่นจากบรรทมและตกพระทยั

พระนางลกุ จากแท่นบรรทมของพระนาง ตรงมายังพระแท่นบรรทมของพระสทิ ธตั ถะ แมแ้ ต่จะเกรง
พระทัยพระราชสวามีปานใด กส็ ดุ จะระงับได้ พระนางได้โผพระกายลงซบที่พระอุระพระสวามี รอ้ งทลู ดว้ ย
เสียงสะอนื้ ทรงตื่นเถิดเพคะ พระทูลกระหม่อม พระสิทธัตถะสะดุ้งตนื่ ทา้ วเธอฉงนพระทยั นักไฉนยอดดวง
หทัยของพระองค์จึงมากอดพระองคด์ ้วยอาการสะอกึ สะอน้ื ดังนี้

สมุดภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 63

เม่ือพระสิทธัตถะต่ืนบรรทมแล้ว พระนางได้ละลา่ ละลกั เลา่ พระสุบินใหฟ้ งั พระสทิ ธตั ถะฟังจนจบก็
รู้อย่แู ก่พระทัยว่า น่นั เป็นพระสุบินที่บอกเหตุว่า พระองค์ถงึ เวลาทีจ่ ะจากพระนางไปหาความรเู้ พอื่ บาบดั
ชาวโลกแล้ว พระองคจ์ งึ ระงบั การดารัสความจริง ทรงเสแสร้งดารัสไปในทางท่ดี ี เพอ่ื ปลอบใจ ลว้ นแตเ่ ปน็
มงคลทงั้ สิน้ จนพระนางคลายทุกขล์ ง

พระนางได้หลบั ลงอีกครั้ง ดว้ ยการพะเนา้ พะนอปลอบโยน ลว้ นคาละมอ่ มสูงส่งมนี า้ หนัก แตส่ ว่ น
พระสิทธัตถะซิ เหน็ จะหลบั อกี มไิ ดแ้ ลว้ เพราะมีเสียงแวว่ มาตามสายลม เชิญชวนให้พระองคเ์ ร่งไปหาความรู้
เพื่อช่วยคนท่วั โลก พระองค์ไปยืนที่พระแกล มองดดู วงเดือนท่ีจรัสแสง และเหมือนจะมเี ทพเจ้าอยู่ในทมี่ อง
ไมเ่ ห็น กาลังถามว่า จะชว่ ยมนษุ ยห์ รือครองมงกุฎเพชร

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 64

พระสทิ ธัตถะกาลังต่อสูพ้ ระทัยตนเอง ในยามนน้ั จะว่าเทพเจา้ ทรงช่วยในกจิ น้กี ็จะวา่ ได้ ช่างทรงเป็น
ใจสะกดคนทั้งปราสาทหลับไหลประดุจตาย มิได้จะมีใครมาขัดขวางหรือถว่ งพระทยั ของพระสทิ ธัตถะได้
พระองคจ์ ึงตกลงประกาศในพระทยั วา่ เราจะไป ณ บดั นแ้ี ลว้ ไปเพอื่ ประกอบกิจอันย่งิ ใหญ่ สาหรบั ปวง
ชาวโลก สาหรับตวั เอง สาหรบั บตุ รและภรรยาสดุ รัก พระองคจ์ ะทาเพอ่ื ทกุ คน

พระองคไ์ ดย้ ้อนไปแต่งพระกายตามวิสัยกษัตรยิ ์ แลว้ วกมายืนพนิ จิ ดยู อดหทัยอีก ร่างนนั้ นอนหลบั นิ่ง
ท้ังคราบน้าตา อนจิ จา ฉันจะตอ้ งจากเธอ จากท้ังสดุ แสนรกั ฉนั จะไม่ไดเ้ หน็ เธอ กอดประทับเธอเชน่ เคยอีก
สุดจะนานแสนนาน กวา่ จะไดช้ ัยชนะแล้วจึงจะกลับ ทีต่ อ้ งไปคร้ังนี้ก็เพราะรักเธอ และรกั มนุษย์ จะต้องตกอยู่
ในขา่ ยการวนเวียนแหง่ กองทกุ ข์

สมุดภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 65

พระสทิ ธตั ถะไดเ้ กิดพระทัยหวนั่ ไหวขน้ึ อกี คร้ัง พระองคไ์ ดด้ าเนินไปยงั พระอู่ของพระราหุลราชกมุ าร
ซึง่ กาลงั หลับพรม้ิ อยู่อยา่ งผาสกุ พเี่ ลี้ยงนางนมหลับสนิทอยใู่ กล้ ๆ แม้พระทยั จะมน่ั ในอนั จะประกอบกจิ หา
ความรู้ แตก่ ็สุดจะหักความทอดถอนอาลัยในพระกุมารนอ้ ย ทีก่ าลงั จะขาดพระบดิ าแตย่ งั มริ ู้ความ น้าพระ
เนตรทา้ วเธอคอ่ ย ๆ ซึม เยยี่ งปถุ ุชนทง้ั หลาย

ตัดพระทยั พระราชดาเนนิ จากพระกมุ ารอยา่ งเยอื กเยน็ แตก่ ไ็ ดม้ าหยดุ ยงั พระแทน่ ของพระนางยโส
ธราอีก พระทยั เรรวน สุดหวั ใจของบุรุษแล้วในการตดั จากบตุ รและภรรยาท้ัง ๆ แสนรกั ปานจะกลืน มีลมพดั
มาปะทะวบู หนง่ึ เสมอื นสัญญาเตือน พระองคห์ ักพระทัยเปน็ ครง้ั สุดท้าย หลบั พระเนตรในภาพทง้ั หลาย
หายไป แม้แต่จะไม่หายก็กม้ พระพกั ตรอ์ อกเดิน

สมดุ ภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 66

พระองคผ์ ่านเหล่าสนมกานลั โดยมไิ ดเ้ หลียวดู ซ่ึงขณะนนั้ แต่ละนางนอนหลบั อยู่เดียรดาษ ประดุจ
ดอกปทมุ ชาตทิ ่ลี อยนิ่งอยู่เหนอื นา้ และมปี ทุมอยู่สองดอกที่งามเลิศอยูก่ ลาง เหล่าดอกท่ีงามรองลงไปนั้น
ประดุจใบบวั แผ่ประดบั อยู่โดยรอบ พระองคต์ ้องจาจากส่ิงเหล่านี้ไป โดยมุ่งหวงั จะหาความรู้ จะแกไ้ ขความ
รว่ งโรยให้แกเ่ ธอทั้งหลาย

เจา้ ชายก้มพระพักตรม์ องดเู พยี งทางเดนิ วิงวอนต่อสิ่งศกั ด์สิ ิทธท์ิ ัง้ หลาย จงชว่ ยบนั ดาลให้ทกุ คนใน
ท่นี ี้ จงมหี นังตาหนกั อย่าไดล้ ืมตาข้ึนเห็นพระองค์ ขออยา่ มีการร้องไหอ้ าลัย ขออย่ามีเสียงทักทว้ งอ้อนวอน
ขอร้องตอ่ พระองคเ์ ลย พระองคไ์ มต่ ้องการจะจมอยู่กบั มนุษยท์ ้ังหลายท่ยี งั ค่าครวญอย่กู ับความมดื ลากอ่ นนะ
มิ่งมติ รทง้ั หลาย

สมดุ ภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 67

พระสทิ ธัตถะได้ทรงผ่านทุกสง่ิ ท่ีพระองคร์ กั เพียงแตช่ าเลืองบอกลาทกุ อย่างทเ่ี คยโปรดปราน จนเขา้ สู่
ทมี่ ืดถึงโรงมา้ ตน้ พระองค์ปลกุ นายฉนั นะให้ต่ืนขึ้น แล้วแจ้งความประสงคท์ ี่จะจากไปในยามน้นั ทรงใช้คาว่า
ท่านจงพาเราไปใหพ้ ้นกรงทองท่กี ักขังเถิด อกี ท้งั ไดท้ รงอธิบายเหตผุ ลตา่ ง ๆ อีกมากมาย สดุ ทน่ี ายฉันนะจะ
ทูลทัดทานได้

ไมน่ ่าประหลาดเลยทนี่ ายฉนั นะต้องหยดุ การคัดค้าน กด็ ้วยเหตุผลของพระองค์นนั้ หนักแนน่ อีกทั้ง
กาลงั พระทัยแหง่ พระองค์นน้ั แขง็ แกรง่ สามารถบังคับนายฉนั นะให้กระทาตามได้ นายสารถีก้มหนา้ ดว้ ย
ความเศร้าสรอ้ ย ผูกเครื่องอานทรงแกม่ า้ กณั ฐกะ ใจนน้ั คร่าครวญระบายแก่มา้ ต้นว่า พระองค์สุดท่รี กั ของเรา
กาลงั จะจากเราไปแล้ว กัณฐกะเอย๋ เรานส้ี ุดทางแล้วทจี่ ะทัดทาน

สมุดภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบูรณ์ 68

น่าพิศวงนกั ทมี่ ้ากณั ฐกะกลับมีอารมณ์ผ่องแผว้ คกึ คะนอง ดงั มีความรูส้ ึกว่าพระสทิ ธตั ถะกาลงั จะ
เดนิ ทางไปสู่ทีส่ ว่าง หรอื หลุดพ้นจากห่วงพันธนาการแห่งความไมร่ ู้ กัณฐกะอา้ ปากร้องอย่างคะนอง ท้ังตะกยุ
เทา้ หน้า และเทา้ หลงั ยงั ถบี พุ้ย กระทาให้เกิดเสียงกกึ ก้องในยามดกึ สงดั แตด่ ้วยเหตุใดใครจะร้เู สียงน้ันมิได้
แวว่ เขา้ หูผใู้ ดแมแ้ ตน่ อ้ ย

พระสทิ ธัตถะคอ่ ยลบู ศรี ษะกัณฐกะเบา ๆ และดารสั ว่า นิ่งเสยี เถดิ มา้ ที่รักเอ๋ย เจ้าจงพาเราไปสง่ ยังท่ีท่ี
ไม่มีใครจะรจู้ ะเห็น เราจะไปเพอื่ เจ้าและใคร ๆ ในโลก เจ้าจงพาเราไปด้วยกาลังแรงและเร็วดงั สายฟ้า ขอให้
เจา้ มกี าลงั ลน้ ม้าใดทจี่ ะเทียบเทยี ม ครัง้ นเ้ี ราจะไปไดป้ ลอดโปรง่ โดยเจา้ ผู้เดยี วเทา่ น้นั ท่จี ะดลความสาเรจ็ แก่เรา

สมุดภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 69

จะดว้ ยอภินหิ ารใดก็ยากจะกลา่ ว และเกินกว่าจะกล่าวได้ ประตทู มี่ ั่นคงทง้ั หลายในพระราชฐานทุกช้นั
ไดเ้ ปิดใหเ้ สด็จอย่างสะดวก และนายฉันนะนน้ั จะตามเสด็จดว้ ยประการใด จะดว้ ยเกาะหางมา้ ไป เชน่
บางพระคมั ภีรว์ า่ หรอื จะเกาะสายทงิ้ เครื่องประดบั ม้าไป ก็ยากจะยืนยนั แต่รวมความว่า ทง้ั สามชีวติ ได้ไปถงึ
ชายแมน่ ้าอโนมาเมอื่ รงุ่ อรุณ

พระสิทธตั ถะมองดูสถานทีน่ ้ันดว้ ยใจวังเวง นอกจากจะเป็นแดนท่ไี มเ่ คยจะพบเห็นในชวี ติ แล้ว ยงั
เงยี บสงดั ปราศจากบ้านช่องผ้คู น พระองคร์ าพึงวา่ ต่อไปนพ้ี ระองคจ์ ะตอ้ งเดียวดายกับสงิ่ วเิ วกเหลา่ นี้ เปน็ การ
ผละจากชีวติ ทีเ่ คยมโหฬาร อนั สะพรงั่ ดว้ ยขา้ ทาสชายหญงิ พระองค์จะตอ้ งพ่งึ ตนเองทุกประการ

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 70

พระองค์คอ่ ยหันพระพกั ตรม์ าดูนายฉนั นะทก่ี าลังเศรา้ หมอง รบั ส่ังวา่ จงงดความเสยี ใจและอาลยั ในตัว
ฉนั เสยี เถดิ เท่าท่สี ่งฉนั ครั้งน้ี นบั ว่ามคี ุณแก่ฉันอยู่อเนก ซึ่งฉันจะไมล่ ืมทา่ นเลย อันความรทู้ ฉ่ี ันจะได้พบนั้น ก็
เป็นสว่ นหน่งึ ทท่ี า่ นมสี ว่ นช่วย ขอให้ท่านจงนาคากล่าวลาของฉัน ไปกราบทูลพระราชบิดาด้วยวา่ ฉันขอลา
จนกว่าจะกลับมาด้วยเกียรติคุณความรู้

พระองคไ์ ด้รับสั่งต่อไปอีกว่า จงนาเครอื่ งแตง่ กายของฉันทง้ั หมดน้ี กลับไปถวายแด่พระราชบดิ า
ตัวฉันไมต่ อ้ งการสง่ิ เหลา่ นี้อีกแลว้ ฉนั เสยี สละอย่างแท้จริง ไมต่ อ้ งการส่ิงประกอบแตอ่ ยา่ งใด ฉันพรอ้ ม
แล้วทีจ่ ะทาประโยชนเ์ พ่ือผูอ้ ืน่ ชวี ิตฉันอทุ ศิ ใหแ้ ก่ผูอ้ น่ื แลว้ เพอ่ื พยายามคน้ คว้าหาทางระงับทุกข์ใหแ้ ก่
ชาวโลกใหจ้ งได้

สมุดภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 71

ครน้ั พระสทิ ธัตถะสั่งสียนายฉนั นะแล้ว จึงไปท่ีม้ากัณฐกะ คอ่ ยลบู หนา้ แล้วกล่าววา่ เจ้าไดเ้ ปน็ ผชู้ ่วย
จดุ ม่งุ หมายของเราเป็นอย่างเลิศ ซงึ่ เราจะจดจาเจ้าไวม้ ลิ ืมได้เลย และเราจะพยายามช่วยเจ้าให้พ้นจากการ
เปน็ อยูข่ องเจา้ เราอยากใหเ้ จ้าไดเ้ ปน็ คนอยา่ งเรา นบั แตว่ าระนี้เจา้ จงคอยเราอยูจ่ นถงึ วนั นน้ั ซ่งึ เปน็ วันท่เี ราจะ
ชว่ ยใหเ้ จ้าได้พ้นทุกขไ์ ด้

พระองค์รบั ส่งั กับมา้ แลว้ จึงจัดการถอดเครื่องฉลองพระองคอ์ อกจนเหลือแต่ผา้ นงุ่ ผืนเดียว แลว้ จึง
หยิบพระขรรค์ขึน้ ตัดเฉอื นพระเมาลีออกจากพระเศียร เพอ่ื มใิ ห้คงอย่ใู นรูปของคนธรรมดาสามญั อธษิ ฐาน
เพศเปน็ บรรพชิต พน้ จากการเปน็ กษัตริย์ พน้ จากผมู้ อี านาจ นบั เปน็ วาระต้นทีพ่ ระองคไ์ ดล้ สะแลว้ ในโลกยี ์
เพือ่ มุ่งทาประโยชนแ์ กช่ าวโลก

สมดุ ภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 72

เสรจ็ กิจแลว้ พระองคไ์ ด้รับส่งั แก่นายฉันนะว่า ถงึ เวลาแล้วที่ฉันจะตอ้ งเดินทางไปเรียนรู้ และทา่ นก็
ตอ้ งกลับไปทากิจตามท่ีฉันสงั่ ไว้ ขอจงนากัณฐกะกลบั ไปจงดเี ถดิ นายฉันนะบังคมทลู ลาก้มหน้าซ่อนน้าตา
คอ่ ยจูงมา้ จากไปดว้ ยจาใจ กัณฐกะเล่ากต็ ้องจาใจกลับ เมอ่ื เดนิ ห่างออกไปแลว้ จงึ เหลยี วดพู ระสิทธัตถะคร้ัง
หนึ่งด้วยสดุ จะอาลยั

บัดน้ี พระสิทธตั ถะไดถ้ ึงแล้วซงึ่ ความเป็นอสิ ระโดยแท้ ทัง้ ได้พบความวเิ วกเดียวดายเป็นครั้งแรกใน
ชวี ติ ซึง่ ไม่มีการห้อมล้อมดว้ ยพระเกียรติดังเก่าก่อน ต่อไปนจี้ ะไปยังที่ใดและทาอะไรก็ตอ้ งเป็นโดยพระองค์
เอง ไม่มีผ้ใู ดชว่ ยเหลอื แม้แต่คนเดียว พ้นจากการเป็นกษัตริย์ ก็พบกับการสิ้นเนอ้ื ประดาตวั เลยทีเดียว นบั ว่า
พระองคไ์ ด้เสยี สละอย่างใหญ่หลวง

สมดุ ภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 73

เหตปุ ระหลาดอีกเหตหุ นง่ึ เกิดขน้ึ และกส็ ุดจะเดาไดว้ า่ เหตนุ ้ันมรี ากฐานมาจากใด แต่กน็ า่ จะ
สันนษิ ฐานอย่สู องประการ เหตนุ ั้นคือ เมื่อนายฉนั นะได้พากณั ฐกะม้าตน้ หา่ งพระสทิ ธตั ถะมาแลว้ เพยี งสุด
สายตา กัณฐกะไดล้ ้มลงส้ินใจตาย จงึ ประมาณเอาวา่ อาจเกดิ จากการเหนื่อยอ่อน ซงึ่ ว่งิ มาไกลแสนไกลตอน
เมอื่ คืนนี้ เปน็ ประการแรก ประการหลังนั้น เกดิ จากความอาลัยในพระองค์ จนใจแตกตาย

ความเศรา้ สลดได้เกดิ แก่นายสารถเี ป็นทวีคูณ เมอ่ื ครู่นี้ เจ้านายอันเป็นสุดทร่ี กั และบชู าไดจ้ ากไปท้ัง
เปน็ ในบัดนมี้ า้ ต้นผู้เคยอยู่เคยนอนมาด้วยกนั ทง้ั เคยรบั ใช้เจ้านายคูก่ นั มา แตม่ ามีอนั เป็นเกิดกาลกิริยาตายไป
ต่อหนา้ ซง่ึ สุดท่นี ายฉนั นะจะชว่ ยเหลือหรอื ยบั ย้ังไว้ได้ เช่นเดียวกนั กับเสียเจ้านายไปโดยเสด็จหนีออกบวช
นายฉันนะไดร้ วบรวมกาลงั ทาการฝงั กณั ฐกะดว้ ยความระโหยโรยแรง

สมดุ ภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 74

ทางเบอ้ื งหลังไกลโพน้ พระสิทธัตถะกาลงั โดดเด่ียวอยใู่ นถิ่นท่ีพระองค์ไมร่ จู้ กั ไมเ่ คยผา่ นเคยเห็นมา
เลยนับแตน่ อ้ ยคมุ้ ใหญ่ พระองคท์ รงดาเนนิ ไปอยา่ งไมม่ ีจดุ หมาย จวบจนตะวันบ่าย และความหิวไดบ้ งั เกดิ ขนึ้
พระองคไ์ ดห้ มุนเข้าหานา้ ประทงั เพราะทางท่ผี า่ นไปนัน้ เปน็ ชายลาธาร ต่อมาจงึ ไดเ้ สวยผลมะมว่ งสุกทีร่ ่วง
หลน่ อยตู่ ามแถวทาง

นับแตพ่ ระองคไ์ ดบ้ รรพชาลว่ งมาได้ ๗ วนั ยงั มิไดพ้ บกบั ภัตตาหารเลย นอกจากผลไมเ้ ล็ก ๆ นอ้ ย ๆ
พอประทังมา ครน้ั ลว่ งเข้าวันท่ี ๘ พระองคไ์ ด้ยา่ งเข้าสแู่ ควน้ ราชคฤห์ ทรงดาเนนิ ผา่ นหม่บู า้ น และไดพ้ บกบั
การต้อนรับของชาวบ้านในฐานะฤๅษี เขาเหล่านนั้ พากนั ถวายอาหาร โดยจัดภาชนะใหแ้ ทนบาตรของนักพรต
พรอ้ มกับอาหารเต็มตามศรทั ธา

สมดุ ภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 75

เมื่อพระสิทธตั ถะไดร้ บั การถวายอาหารแลว้ พระองค์ได้ย้อนกลบั ทางเดมิ จนถึงมัณฑวะบรรพต เลือก
เอาตรงหนา้ ผาท่รี ม่ เย็นและเงยี บสงัด อนั เหมาะสมกับสมณวสิ ัยจะบาเพญ็ พรต ครนั้ นัง่ ลงแล้วที่กอหญ้าจงึ ได้
พิจารณาอาหารท่ีไดม้ าน้นั ด้วยความขยะแขยง ทั้งกลิน่ และความไม่สะอาดนัน้ มอี ยอู่ เนก ความทไ่ี มเ่ คยจะ
บรโิ ภคอาหารอยา่ งนี้ ทาให้พระศอของพระองคต์ บี ตนั

นานเทา่ นาน พระองค์ไดใ้ ชด้ วงจิตวจิ ารณ์อาหารน้ันกบั ความเปน็ อยู่ของพระองค์ในเวลาปัจจบุ ัน โดย
ละเอียดถ่ถี ้วน ดังจะสอนจติ พระองคว์ ่า จงพบในส่ิงท่ไี มเ่ คยพบ ทั้งยอ้ นไปถึงผทู้ ีถ่ วายมา ด้วยจติ ทเี่ ตม็ เปย่ี ม
ในความยินดี และอาหารเหลา่ นี้ก็เป็นอาหารที่พวกเขาเหล่านนั้ บรโิ ภค ซง่ึ เขาท้ังหมดกบั พระองค์กค็ ือมนษุ ย์
ดว้ ยกนั ถ้าพระองค์ไม่เรม่ิ รจู้ กั สิ่งแรก ๆ เสยี บดั นี้ ก็เทา่ กับไม่รูจ้ ักอะไรต่อไป

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 76

พระองค์มพี ระนิสัยชอบจะคิดให้ลึกใหไ้ กล จงึ ราลึกอยูว่ า่ พระองค์เสดจ็ มาครั้งนกี้ ็เพ่ือจะศึกษาในสิง่ ท่ี
พระองคไ์ มร่ ู้ เพราะมนุษย์ทุกคนหาได้มฐี านะเท่าเทยี มกันไม่ อาหารจงึ ไม่เหมือนกัน และบัดนพี้ ระองคเ์ ปน็
คนธรรมดาปราศจากสมบัติ ปราศจากตาแหนง่ กษัตริย์ เมื่อคิดทะลมุ าถึงนี่ พระองคก์ ็เสวยอาหารน้ันโดยมิได้
รงั เกียจ

รุง่ ข้ึน พระองค์ไดป้ ระพฤติเชน่ เคย ถอื ภาชนะใสอ่ าหารเดินเข้าส่นู ครราชคฤห์ รบั การถวายอาหารชนิด
ต่าง ๆ ตามศรัทธา ซ่ึงอาหารแต่ละรายหาเหมอื นกันไม่ พระองคก์ ไ็ ดพ้ บความจริงอกี วา่ อาหารนน้ั จะดจี ะชว่ั
ข้ึนอยกู่ ับอารมณข์ องผู้บริโภคจะจูจ้ เี้ อาตามฐานะท่จี ะเฟ้นหา สว่ นคนไมม่ ฐี านะกบ็ รโิ ภคเอาเพยี งกันตาย ใน
เช้าน้ี มีอามาตยข์ องเจ้านครคอยติดตามดูพระราศีแหง่ พระองคต์ ลอดเวลา

สมดุ ภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 77

พระองค์คงเสด็จกลบั ยงั หน้าผาท่ีเคยบาเพญ็ พรต ระหวา่ งทางเดนิ พระองคไ์ ด้สง่ จิตย้อนไปถงึ ผู้ถวาย
อาหารหยั่งจิตถึงผใู้ หแ้ ละผรู้ บั ผใู้ ห้นั้นเตม็ ด้วยความอารีเอ้อื เฟอ้ื และเมตตา ผรู้ ับนน้ั กม็ ีจิตขอบคุณและยนิ ดี
พร้อมทงั้ ยกยอ่ งในความเมตตาของผใู้ ห้อย่างลน้ พ้น พระองคไ์ ดพ้ บเรอ่ื งของผใู้ ห้และผรู้ ับแลว้ ถา้ ไม่มีผูร้ บั
ผใู้ หก้ ห็ มดทางจะสาแดงความเมตตาได้

ฝ่ายอามาตย์ของพระเจ้าพิมพิสาร ไดน้ าเรือ่ งทเ่ี หน็ พฤตกิ รรมของนักพรตผู้มีราศเี จิดจา้ ผิดกวา่ นักพรต
ใด เขา้ ทูลต่อพระเจา้ เหนือหัวตน พระราชาแหง่ แควน้ มคธจงึ สนพระทัย เสดจ็ ไปกับขา้ ราชบรพิ ารจนถึงที่พัก
ของพระสิทธตั ถะ โดยอาศัยการนาทางของผ้ทู ี่เคยสะกดรอยตามดนู กั พรตผู้สงา่ งามจนร้ทู ีอ่ ยู่ เป็นผพู้ าไปถึง

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 78

เม่ือไดพ้ บกันแลว้ ณ ทหี่ นา้ ผาน้นั พระเจ้าพิมพสิ ารก็รู้ว่าเป็นราชโอรสแห่งกรุงกบิลพัสด์ุ จงึ เกิดสงสัย
ว่าอาจจะเกดิ แก่งแย่งกันในเร่อื งราชสมบตั ิจงึ หนีออกบวชดงั นี้ พระราชาแห่งมคธผ้มู พี ระทัยโอบอ้อมอารีเปน็
อยา่ งสงู จึงขอร้องใหพ้ ระสิทธตั ถะประทบั อยูด่ ้วยกัน โดยจะแบง่ ราชสมบัตแิ ละนครใดนครหน่งึ ใหค้ รองโดย
สทิ ธิข์ าด ด้วยน้าพระทยั ท่ีเปยี่ มปีติ

เร่ืองผู้ใหก้ ับผู้รับ พระสิทธตั ถะร้จู กั แล้วก็จรงิ อยู่ แตห่ าตรงจุดหมายกนั ไม่ จึงขอถวายคืน แล้วพระองค์
ได้ทลู ถึงความมงุ่ หมายของพระองคท์ ่ไี ดส้ ละราชสมบัตอิ อกบรรพชาครั้งนี้ ก็เพ่ือจะศกึ ษาหาขอ้ เท็จจริงใน
หลกั ธรรม เพ่ือเผยแพร่กับประชาชาวโลกให้รูใ้ นสิ่งที่ไม่รู้ ราชาแห่งมธจึงโมทนาดว้ ยนกั และขอร้องว่า ถา้
สาเร็จเมื่อใด โปรดได้แวะมาเทศนาแกพ่ ระองคด์ ว้ ยเถิด

สมุดภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบูรณ์ 79

คร้นั แล้ว พระมหาบุรษุ ได้เสดจ็ จารกิ จากราคฤห์ไปสสู่ านักอาฬารดาบส ณ ไพรสณฑต์ าบลหนงึ่
พระองคไ์ ด้ลงมอื เล่าเรยี นในสานักนีเ้ ป็นคร้งั แรกตามลัทธิของสานัก ทรงเรียนจนจบหมดความรพู้ ระดาบสก็
ยังมิพบวิชาทตี่ อ้ งการ เพราะพระดาบสเหลา่ นเ้ี พยี งแตบ่ าเพ็ญตนเปน็ สนั โดษ ตดั ช่องนอ้ ยแต่พอตัว หาเปน็ ท่ี
พ่ึงแกผ่ ้ใู ดไม่

พระองค์ไดอ้ าลาจากสานกั น้ันไปส่อู ีกสานกั หนึ่ง ซง่ึ เปน็ แหล่งรวมของพวกโยคีมากหลาย ซ่งึ ลว้ นแต่
ทรมานกายเพอ่ื ความสาเร็จ โยคีแตล่ ะองค์ทรมานกายในทา่ ทางตา่ ง ๆ กนั สุดแตอ่ งคใ์ ดจะคดิ วา่ ท่านน้ั ทา่ น้จี ะ
นาไปสู่ความสาเรจ็ เช่น อดอาหาร หรือบริโภคแตเ่ มล็ดผักเพยี งวันละเมล็ดเดยี ว จนร่างกายซูบโทรมและบาง
องค์ก็หมดแรงถงึ แก่ความตายไปกม็ ี

สมุดภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 80

แต่พระองค์ยังไม่เห็นด้วยกบั การทรมานต่าง ๆ หรอื อดอาหาร พระองคย์ ังคงเขา้ เมอื ง เพอื่ บณิ ฑบาตร
อาหารอย่ตู ามเคย ดว้ ยกิริยาสุภาพและเคร่งในจรรยาธรรม ทกุ คนในเมอื งเพ่งเล็งเอาวา่ พระองค์คอื เทพเจ้าหา
ใช่โยคีธรรมดา ต่างส่งั ลูกหลานใหจ้ ูบพระบาทและจบู ชายฉลองพระองค์ บ้างตา่ งก็ว่งิ ว่นุ หาอาหารนมเนย
ถวายจนล้นบาตร

ขากลับพระองค์ไดพ้ บหญิงหนึ่งคอ่ นขา้ งสวย นางมองดพู ระองค์ดว้ ยความหมายในห้วงลกึ ซึ่ง
พระองค์เข้าใจดใี นดวงตา บัดนีพ้ ระองค์ไดห้ นมี าแลว้ หนีมเหสี และหนีแตล่ ะนางทส่ี ูงส่งดว้ ยรปู และตระกลู
เหตใุ ดจะให้มาเกิดรกจิตอีก แต่มารยาทแหง่ กษตั รยิ ์ผ้ยู ิง่ ใหญ่ พระองคย์ ้ิมให้อย่างสภุ าพ แช่มชอ้ ย แลว้ คอ่ ยทรง
ดาเนินผา่ นไป เพอื่ กลับแหลง่ นักพรต

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 81

พระสทิ ธตั ถะได้รู้ความจริงของโยคีทที่ รมานตนในท่าต่าง ๆ เพ่อื ความสาเร็จน้ัน แท้จริงแลว้ ก็เพยี งทา
กิริยาและใจ เพือ่ ใหเ้ ทพเจา้ เบอื้ บนทรงเหน็ ใจ ในความมานะเสยี สละซงึ่ ความสุข กโ็ ดยหวงั เอาเทพเจา้ ช่วย
นาวิญญาณไปสู่ที่บรมสขุ ภาคหนา้ เทา่ นั้น หาไดเ้ ปน็ วิชาทจ่ี ะช่วยทุกขแ์ กผ่ ู้ใดได้ไม่ พระองค์จึงอาลาจากทจี่ ร
ไปอกี เพ่ือหาความร้ทู ี่แทจ้ ริงใหม่

พระองค์ได้เดินลงเนนิ สงู แหง่ หน่ึง ก็มีหญิงคนหนึ่งอ้มุ ลกู นอ้ ยทง่ี ูกดั ตาย แล้ววง่ิ ร้องไหม้ า มีชาวป่า
สองคนชบ้ี อกกับหญิงนน้ั ว่า จงไปออ้ นวอนใหฤ้ ๅษรี ปู งามองคน์ น้ั ช่วยเถดิ ทา่ นจะบอกยาให้ชว่ ยชุบลูกน้อย
ให้กลบั คนื ชพี มาอีกได้แน่ ฤๅษีองคน์ ้ันมใิ ชค่ นธรรมดา ตอ้ งเป็นเทพเจ้าจตุ มิ าเป็นแน่แท้

สมุดภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 82

คร้นั เมือ่ นางไปถึงพระองค์แล้วได้ออ้ นวอนขอให้ชว่ ย พระองคส์ ลดพระทัยแต่รับสั่งว่า น้องหญิงเอย๋
นอ้ งจงเที่ยวไปตามบา้ นทุกบ้าน ขอเมลด็ นอ้ ยหนา่ เขาสกั ราวหนง่ึ กอบ แตต่ ้องเลอื กเอาบา้ นท่ีไมเ่ คยมีคนตาย
นน่ั แหละเมล็ดน้อยหน่าบ้านน้ัน จะชว่ ยแก้ไขให้คนตายแล้วฟืน้ ขึน้ ได้ นอ้ งหญงิ จงรีบไปตามท่ีเราบอกเถดิ

เมื่อจากกันไปแลว้ พระองคไ์ ด้หยุดพักที่โคนมะเดอ่ื ชายลาธาร ทรงนึกถึงหญงิ ท่ีจากไปว่า ความโงท่ า
ให้คิดวา่ คนด้วยกนั จะชว่ ยคนตายใหก้ ลับมีชวี ติ ขึ้นได้ใหม่ ครน้ั จะเตือนสตเิ วลาน้ัน ก็เหน็ วา่ กาลังตกอยูใ่ น
กองทุกข์ ยอ่ มจะโง่เขลา หามสี ตคิ ดิ ถึงข้อเทจ็ จรงิ ไดไ้ ม่ พระองค์จงึ แสรง้ ใหไ้ ปหาทที่ ม่ี นุษย์ไมต่ าย เพอ่ื พบ
ความจริงเอาเอง

สมุดภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 83

ในวันต่อมา พระสทิ ธัตถะไดม้ าถึงนครหนง่ึ ชาวตลาดรา้ นอาหาร เหน็ พระองค์มีสงา่ ราศรงี ดงามผิด
โยคีท้ังหลาย ก็อยากจะใกลช้ ิดดว้ ยเพอื่ จะชมดวงตาทอ่ี ่อนหวาน จงึ ชวนเชญิ เข้ามาเสวยอาหารในร้าน แลว้
เจ้าของรา้ นจงึ เลา่ วา่ เมอื่ วานน้ี มกี ารบชู ายัญถวายเทพเจ้าดว้ ยฆา่ แพะแกะทวี่ ัง เปน็ พธิ ใี ห้เกดิ มงคลแก่พระราชา
และประชาชน

พระสิทธตั ถะนัง่ ฟงั ดว้ ยความสลดพระทัย เจา้ ของร้านเล่าวา่ พวกพราหมณ์แต่งชดุ ขาว ทาพธิ ีสวดมนต์
ประชมุ เพลิง เผาไมห้ อมใหก้ ล่ินฟงุ้ ไปถงึ เทพเจา้ และพวกหนง่ึ นัน้ ฆ่าแพะแกะจานวนสองร้อยตวั เลือดไหล
เปน็ ลาธาร เปน็ พลกี รรมบูชาไล่ความอปั มงคลใหพ้ น้ ไปจากพระราชาและพลเมอื งทง้ั หมด

สมดุ ภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 84

พระสทิ ธตั ถะหยุดเสวยอาหาร แล้วรบั สัง่ ว่า เหตใุ ดจึงคิดวา่ เลือดสัตว์ทั้งหลายจะมาลา้ งความชว่ั ของ
มนุษยไ์ ด้ จะเป็นมงคลประการใดแก่ผ้ทู าลายชีวติ ผู้อ่ืน ตัวเราเองไมก่ ลา้ อาจหาญพอจะสกู้ บั กองทกุ ข์หรือ จงึ
ใหผ้ ู้อืน่ มาเสียเลือดเสียชวี ิต เพือ่ แก้ความชั่วของเรา มงคลนัน้ จะเกิดด้วยประการใด การฆ่าเขาน้ันเป็นมงคลแก่
ตัวเรากระน้ันหรอื

พระสิทธัตถะให้ศีลให้พรแลว้ อาลารา้ นอาหารนนั้ เดนิ ผ่านฝงู ชนไป ทรงนกึ ถงึ เจ้าของร้านอาหารท่ี
อยากให้พระองคม์ าทันพิธีนน้ั และจะได้เขา้ ไปล้มพธิ ีนัน้ เสีย ในขอ้ น้ีพระองคม์ องไมเ่ ห็น พระองค์ยงั ไม่
ย่งิ ใหญพ่ อจะช้แี จงให้คนโงเ่ ขลาทก่ี าลังคลงั่ ลัทธิ ซง่ึ ยดึ เอาเปน็ หลักชีวติ ของเขา ใหแ้ จ่มแจ้งในทางทีถ่ กู ที่
ควร

สมดุ ภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 85

จะกล่าวถงึ ๕ บุรุษ ผมู้ ีหลักฐานและตระกูล ไดข้ า่ วพระสิทธัตถะสละราชสมบตั ิออกบวช ก็พากนั ละ
สมบตั ิออกบวชตาม พยายามสบื เสาะหาพระสทิ ธัตถะ เพอ่ื จะติดตามศึกษาธัมมะดว้ ย หากวา่ พระองค์ค้นพบ
ในธัมมะขั้นสาเร็จ ก็จะไดเ้ ป็นทพี่ ่ึงส่งั สอนพวกเขาท้ังหมดให้ไดร้ ับแสงสวา่ งตามไปด้วยท้ัง ๕ บรรพชติ ได้
ติดตามมาจนถกู ทาง

เมื่อบรรพชิตท้ัง ๕ สบื รูว้ า่ บดั นีพ้ ระสิทธตั ถะกาลงั อาศัยอยู่ที่ตาบลอุรุเวลาเสนานิคม จึงตรงไปยังที่
น่นั คร้ันพบแล้ว จงึ พากันถวายตัวเปน็ ผู้ปรนนิบัติ เพ่อื ส่งเสรมิ ให้พระองค์ได้คน้ หาความรู้ดว้ ยตนเองจน
สาเร็จ พระองคท์ รงยินดีท่ีจะให้ร่วมทางค้นหาความร้ทู ่ียังลล้ี ับดว้ ยกัน โดยมีพระองคเ์ ป็นผูน้ า

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 86

เมอื่ มีคนมาตดิ ตามปรนนิบตั ิเพ่อื หวังความรใู้ นพระองคด์ ังน้ี ทาใหพ้ ระองค์หนกั พระทยั มมุ านะจะค้น
คิดให้ได้ บางเวลาไมไ่ ดเ้ สวยอาหารเลย พยายามน่ังสารวมจติ คดิ ทบทวนทุกดา้ น วันแลว้ วนั เล่า เสวยบ้างไม่
เสวยบา้ ง ยง่ิ แห็นความรู้อย่รู าไร ยิ่งมานะมากขึ้น จนสญั ญาใจวา่ ถา้ ยังไม่สาเรจ็ จะไมย่ อมแตะต้องอาหารเลย

ในทีส่ ดุ เรื่องมานะของพระสิทธัตถะก็กลายเปน็ ทรมานกายในดา้ นอาหารเย่ยี งโยคที ่ีเคยผา่ นมาแล้ว
ร่างกายของพระองคไ์ ดผ้ ่ายผอมลงทุกวนั แต่พวกปัญจวคั คยี ส์ าวกตดิ ตาม ได้เพม่ิ การนับถือในพระองค์
มากข้ึนในด้านการมานะ รสู้ กึ ว่าพระองคเ์ อาจริงเอาจงั น่าเล่ือมใส ทัง้ ๕ คนจงึ ผลดั เปลี่ยนกันเฝา้ พระองค์อยู่
มิไดข้ าด

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 87

การเพียรของพระองค์ ตลอดจนการอดอาหาร ได้เป็นไปในทางทผ่ี ิด จึงเกิดมึนเวยี นพระเศียร ปวด
พระนาภี ธาตุทงั้ หลายในพระวรกายป่วนปั่นไปหมด เรีย่ วแรงไมม่ ีจะต่อสู้กับการบาเพญ็ ตน จงึ เกดิ ลมจบั
จิตลม้ ลงสลบ เหลา่ ปัญจวัคคยี ไ์ ดเ้ ข้าแก้ไขนวดเฟ้นกนั ชุลมนุ เพอื่ ใหพ้ ระองค์ฟนื้ คนื องค์ข้นึ ตอ่ สู้ไปใหม่

เม่ือพระองคฟ์ ื้นข้ึนแลว้ ก็น่งั มานะตอ่ ไป พระอนิ ทร์ทราบขา่ วจากเหลา่ เทพบตุ รว่า พระสทิ ธัตถะ
บาเพ็ญทรมานกายเพื่อความสาเร็จ ทา้ วเธอจงึ เห็นว่าพระสิทธตั ถะกระทาผิดทาง จึงรีบมายงั ท่ีน้ัน โดยแฝงเข้า
มาทางความรู้สึกเฉพาะพระสิทธตั ถะเท่านนั้ และทรงดดี พณิ ให้ฟงั เปน็ ปญั หา โดยเช่ือวา่ มีความฉลาด และฟงั
เสียงพิณออก

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 88

ทา้ วโกสีย์ได้ขึ้นสายพณิ จนตึงเปร๊ียะ พอดาเนินเพลง สายพิณก็ขาดลง คร้ันขึน้ ใหม่อกี ครงั้ เกรงจะขาด
จึงเทียบสายหยอ่ น ๆ คร้ันดาเนินเพลงก็เกดิ ความยืดหยอ่ นหาเสียงเพราะไม่ได้เลย จึงบดิ สายเอาเพียงพอดี ๆ
พิณจึงดาเนินเพลงไปไดอ้ ย่างละมุนละมอ่ มเพราะพร้งิ พระสทิ ธัตถะทรงระงับฟงั อยู่ตลอดจนจบ

ครนั้ พระอนิ ทร์เสดจ็ กลับไปแลว้ โดยท้ิงปญั หาไวใ้ หพ้ ระสทิ ธตั ถะขบคิด พระองคไ์ ด้ความแจม่ แจ้งใน
ปญั หาเพลงพณิ นัน้ วา่ การกระทาของพระองค์น้นั ผดิ ทาง ตึงเครยี ดเกนิ ไป เทยี บด้วยสายพณิ ขาด ถ้าหยอ่ นไป
กย็ ่อมไมส่ าเรจ็ หากพระองคท์ าเพยี รปานกลาง โดยไมค่ ิดทาลายร่างกายของพระองค์เองยอ่ มมีกาลังไปสู่
ความสาเร็จ

สมุดภาพพระพุทธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 89

พระสทิ ธัตถะได้คติอันน่าพึงคดิ จากเสียงพณิ ในความว่างเปล่า กร็ ชู้ ัดเจนวา่ การมานะท่แี ลว้ มา เป็น
มานะทผ่ี ดิ พระองคจ์ ึงเลิกวิธนี น้ั และได้ขออาหารจากปญั จวคั คยี ์เสวยเพ่อื บารงุ รา่ งกาย ตอ่ มาเมอ่ื มีแรงแลว้ จะ
ได้หาทางค้นควา้ ตอ่ ไปอกี ใหพ้ บความสาเร็จ แตก่ ารกลับพระทัยของพระองค์ ทาใหค้ นท้งั ห้าเข้าใจไปว่า
พระองคห์ มดมานะในความสาเร็จเสยี แลว้

ย่ิงหลายวันเข้าพวกปญั จวัคคยี ์กเ็ พง่ เลง็ พระองค์ ยังมจี ติ โลภอาหารอยู่ เห็นจะไมส่ าเรจ็ แน่ จึงพากลับ
หลบหนีไปหมด พระองค์มิได้เสียพระทัย เพราะรอู้ ยู่วา่ ทุกคนย่อมเกิดเขา้ ใจผิดได้เสมอ และกม็ ีสทิ ธจ์ิ ะทง้ิ ไป
ได้ เมือ่ ทรงเหลอื อยู่เดียวดาย พระองคค์ อ่ ยบริหารกายดว้ ยการเดินไปรอบ ๆ อย่างสงบ เพือ่ ให้เสน้ สายทตี่ งึ
เครยี ดหยอ่ นลงพอจะบณิ ฑบาตได้

สมดุ ภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 90

จะกล่าวถงึ นางหน่ึงเปน็ ภรรยาของผูม้ ง่ั มี นามของนางวา่ สุชาดา ผ้เู ลอโฉม แตน่ างหามคี วามสขุ ตาม
ฐานะท่ีควรจะสุข เพราะสตรีใดกต็ ามเมอ่ื ให้บตุ รชายแก่สามมี ไิ ด้ ชาวอินเดียยอ่ มไม่ยกยอ่ งตามควร นางใหเ้ กดิ
ความทุรนทุรายยงิ่ นัก บนบานตอ่ เทพเจ้าหลายต่อหลายกไ็ มเ่ กิดผล ในที่สดุ ได้บนบานขอลูกชายกบั เทพารักษ์
โดยถวายอาหารอันเอมโอษฐ์

นางสุชาดาผู้น้จี าเปน็ นกั ทจ่ี ะกล่าวว่า เป็นบุคคลที่ชว่ ยใหเ้ กิดพระมหาบรุ ุษขึ้นในโลก จะพูดวา่ เปน็ คู่
อปุ ถัมภ์กันมาแต่ปางกอ่ นก็ว่าได้ การด้ินรนของนางน้ีเอง จึงได้พบกับพระสิทธัตถะ โดยนางไดบ้ ตุ รชายสมใจ
แล้วจึงจดั ปรุงอาหารชัน้ ดี เตรียมจะแก้บนแก่เทพารักษ์ และไดส้ ่ังสาวใช้ใหไ้ ปในป่า กวาดทใ่ี ห้เตียนจะนาของ
ไปถวาย สาวใช้กลบั มาหน้าตาตน่ื วา่ พบเทพารกั ษ์ตัวจริง ๆ ท่โี คนไม้ ริมฝง่ั เนรญั ชรา

สมุดภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบูรณ์ 91

วันทน่ี างสชุ าดาจะพบกบั พระสิทธัตถะนน้ั เป็นเวลาทีพ่ ระองคจ์ ะออกบิณฑบาตตอนเช้า แตเ่ กิดหมด
แรงจึงนัง่ พกั ที่โคนไทร หันพระพักตร์ส่ฝู ง่ั น้า และแสงอรณุ ไดส้ าดสะทอ้ นผิวนา้ ขนึ้ จบั พระพักตร์ ทาให้เกดิ
เปน็ ประกายรัศมดี ูงดงามนัก สาวใช้นางสชุ าดามาพบพระองค์เขา้ จงึ เชอ่ื ว่พระองค์คือเทพารกั ษ์ ซง่ึ ลงมาจาก
คบไม้โดยแนแ่ ท้

ด้วยความดใี จอย่างไมเ่ คยมี ว่าจะไดเ้ หน็ เทพเจ้าด้วยตาแท้ ๆ ซ่ึงมใิ ช่ว่างเปล่าดังที่ใครเคยร้เู คยพบ นาง
อมุ้ ลกู แลว้ สัง่ สาวใชใ้ ห้นาข้าวปายาสท่กี วนด้วยนมดี แลว้ ป้ันกอ้ นใสถ่ าดทองเป็นอย่างดี ซ่งึ นอ้ ยบา้ นจะมี
โอกาสและทุนทรพั ย์ทาได้ รบี ออกจากบ้านมาด้วยกนั โดยหญิงคนใชเ้ ปน็ ผู้ชท้ี างว่า ได้เหน็ เทพารกั ษอ์ ยา่ ง
ชดั เจนทีโ่ คนไทร

สมุดภาพพระพทุ ธประวตั ิฉบับสมบรู ณ์ 92

นางสุชาดาไดพ้ บแลว้ เห็นพระพักตรข์ องพระองคน์ น้ั เปล่งปลั่งด้วยรัศมี นางจึงตรงเขา้ ไปเบือ้ งพระ
พกั ตร์และถวายถาดอาหาร พระองคม์ ิไดร้ บั สั่งดว้ ยพระสุรเสยี ง แต่แบหตั ถใ์ ห้รู้วา่ ไมม่ สี ่งิ จะถ่ายอาหาร นาง
เห็นกิรยิ าของพระองค์ดงั นั้น ก็ร้ทู ันวา่ พระองคไ์ ม่มภี าชนะจะรับอาหาร นางเกดิ ศรัทธาแรงกลา้ กลา่ วคาขอ
ถวายพระองคท์ ้งั ถาดทองนัน้ เลย

นางได้พร่าขอบคุณทพี่ ระองคไ์ ดป้ ระทานบุตรใหส้ มปรารถนา ดงั ชุบชวี ติ นางให้รุ่งโรจน์ จงึ กล่าวคา
ถวายพระพรว่า พระประสงคส์ ิง่ ใด ขอใหไ้ ดส้ มประสงคท์ กุ ประการ เมื่อนางเปิดผ้าคลมุ เด็กใหด้ ู พระองคไ์ ด้
ยกพระพักตรข์ น้ึ เหนอื หัวเด็ก สารวมจติ อวยพรแกเ่ ดก็ น้อยนั้นใหเ้ จริญด้วยประการท้ังปวง ใหเ้ ป็นทีร่ กั แก่
มารดายงิ่ นัก

สมดุ ภาพพระพทุ ธประวัติฉบับสมบรู ณ์ 93

เมื่อนางสชุ าดาจากไปแล้ว พระองคร์ าพงึ ว่า นางน้จี ะคิดวา่ เราคอื เทพเจา้ หรืออย่างไรก็แลว้ แต่ แต่
มนษุ ย์ใดเลา่ จะกล้าบอกกับนางวา่ นางเขา้ ใจผดิ ทัง้ ๆ เห็นอย่แู ลว้ วา่ นางกาลังเชอื่ และปตี ใิ นลูกนอ้ ย นางกาลงั
มีสขุ อนั ยอดยง่ิ “ ฉันใดเล่า จะพร่าหัวใจนางให้สลายจากความสขุ และปตี นิ ้ันเสีย เรื่องอาหารนน้ั ไมส่ าคัญเท่า
ตอบแทนใจนาง”

พระองค์ไดเ้ สวยข้าวปายาสนนั้ หมดสิ้น มคี วามรสู้ กึ ว่าดงั อาหารทิพย์ สามารถกอ่ เกิดกาลงั ใหต้ อ่ สู้
พากเพียรไปไดอ้ ีก ท้ังคากล่าวของนางยงั แวว่ อยู่ว่า พระองค์ประสงคส์ ิ่งใด จงสาเร็จทุกประการ คานช้ี า่ งเปน็
พรท่ยี ง่ิ ใหญ่ และดจู ะเป็นนิมติ ดนี ีก่ ระไร เสมอื นลางสาเร็จในวิชาท่มี งุ่ หมายจะบรรลใุ นเวลาไมช่ า้ นี้ พระองค์
ได้ตรงไปชายน้าเพอื่ เสวยน้า

สมุดภาพพระพุทธประวัติฉบับสมบูรณ์ 94

เห็นน้าไหลผา่ นไป พระองคจ์ งึ คดิ ถงึ การเสี่ยงพระบารมเี พอ่ื เปน็ กาลังใจ จึงทาพระทัยใหแ้ น่วแน่
อธษิ ฐานว่า หากพระองคจ์ ะสาเร็จเป็นพระสพั พัญํูแล้วไซร้ ขอใหถ้ าดทองนจ้ี งลอยทวนนา้ ข้นึ ไปเถิด พลาง
วางถาดทองลงบนผวิ น้า บดั น้ันคล้ายจะเกดิ กมั ปนาทขน้ึ ในความรสู้ ึกสะทา้ นสะเทือน ถาดนัน้ ได้ลอยทวนน้า
ขึ้นไปเหน็ ชดั กับพระเนตร

ถาดขา้ วปายาสของพระมหาบรุ ุษนนั้ กลา่ วกันวา่ ได้ลอยทวนน้าและแลว้ ก็จมลง ทาการแฉลบตัวลงสทู่ ี่
ลกึ ควงรอ่ นลงจนถงึ นครบาดาลแห่งเมืองนาค ทัง้ ว่า ทน่ี ้นั เคยมีถาดทองเชน่ เดยี วกนั นว้ี างซ้อนอยเู่ กา่ แล้วสอง
สามใบ แสดงว่ากาลก่อนโพ้นเคยมีผู้สาเรจ็ เป็นพระสพั พัญญมาแลว้ และทั้งมพี ฤตกิ ารณ์อย่างเดียวกับครัง้ นี้