ประตูสู่ชาดก โดยคณะทำงานคู่มือศึกษาชาดก

๖๕. ชาดกท่ี ๕๒๓ อลมั พสุ าชาดก (เล่มที่ ๖๑ ขอ้ ท่ี ๒๔๗๘)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพราหมณ์ ออกบวชเป็นฤษี สอนอิสิสิงคดาบสผู้เป็นบุตรของตนไม่ให้ไว้ใจสตรี แต่

อสิ สิ งิ คดาบสลืมนึกถึงถ้อยค�ำของบดิ า จงึ ถูกเทพธิดาอลมั พสุ าท่ีท้าวสักกะสง่ ใหม้ าประเลา้ ประโลมท�ำใหถ้ งึ ศลี วิบัติ
๖๖. ชาดกที่ ๕๒๖ นฬนิ ิกาชาดก (เล่มท่ี ๖๒ ขอ้ ที่ ๑)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พราหมณ์มหาศาลอทุ ิจจโคตร เม่ือเจรญิ วยั แล้วได้ศกึ ษาสำ� เร็จศลิ ปศาสตร์ จากนัน้
จึงออกบวชเป็นฤษีอาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์ต้ังใจบ�ำเพ็ญสมณธรรมจนได้ฌานและอภิญญา ต่อมาได้ปลุกปลอบพร�่ำสอน
อสิ ิสงิ คดาบสผูเ้ ป็นบตุ รมใิ หบ้ น่ เพ้อร�ำพันถึงพระนางนฬินิกาที่ปลอมตัวเป็นฤษีมาหลอกท�ำลายศีลให้วิบัติว่าแท้ที่จริงฤษีผู้
น้ีเป็นนางยักษิณีที่ปลอมตัวมา ผู้ประพฤติพรหมจรรย์ไม่ควรลุ่มหลง อิสิสิงคดาบสกลับได้สติจึงต้ังใจเจริญพรหมวิหาร คือ
เมตตา กรณุ า มุทิตา และอเุ บกขา จนกลับไดฌ้ านและอภญิ ญาอกี คร้ังหน่งึ
๖๗. ชาดกท่ี ๕๒๘ มหาโพธิชาดก (เล่มที่ ๖๒ ขอ้ ท่ี ๕๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พราหมณม์ หาศาลอทุ จิ จโคตรชอ่ื โพธกิ มุ าร เมอื่ สำ� เรจ็ การศกึ ษาศลิ ปศาสตรจ์ ากเมอื ง
ตักกสิลาแล้วกลับมาอยู่ครองเรือนได้ระยะหนึ่ง จึงสละทรัพย์สมบัติจ�ำนวนมากออกบวชเป็นปริพาชกไปบ�ำเพ็ญฌานอยู่ใน
ปา่ หมิ พานต์ ตอ่ มาไดเ้ ดนิ ทางไปอยจู่ ำ� พรรษา ณ พระราชอทุ ยานของพระเจ้าพรหมทตั แหง่ กรงุ พาราณสเี ปน็ เวลา ๑๒ ปี และ
ได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยจากพระเจา้ พรหมทัตใหัเป็นผู้พิพากษาอรรถคดี ซ่ึงปริพาชกโพธิสัตว์ก็ได้ปฏิบัติหนา้ ท่ีด้วย
ความเทย่ี งธรรม แต่กลับถกู อ�ำมาตยผ์ ูพ้ ิพากษา ๕ คนท่ีชอบรับสินบนในการพิพากษาอรรถคดใี สค่ วาม ปริพาชกโพธสิ ัตว์ได้
แสดงธรรมเรอื่ งการคบมติ รโปรดพระเจ้าพรหมทตั แลว้ ทลู ลากลบั ไปอยทู่ ป่ี ่าหมิ พานตต์ ามเดมิ และไดม้ งุ่ มน่ั บำ� เพญ็ ฌานและ
อภญิ ญาใหเ้ กดิ ข้ึนพรอ้ มทงั้ เจริญพรหมวหิ ารตลอดชีวิต หลังจากตายแล้วจงึ ไปเกิดในพรหมโลก

บุตรของพราหมณ์ และ ศิษยข์ องพราหมณ์ (๑๐)

๑. ชาดกท่ี ๔๘ เวทัพพชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๔๘)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ศษิ ยข์ องพราหมณผ์ รู้ มู้ นตรเ์ รยี กฝนแกว้ ๗ ประการ ไดข้ อรอ้ งอาจารยไ์ มใ่ หร้ ่ายมนต์

พร�ำ่ เพร่ือ แตอ่ าจารย์ไม่ฟังเปน็ เหตใุ หถ้ ูกโจรฆา่ ตาย และเพราะทรัพยน์ ้ันพวกโจรก็ฆา่ กันตายหมด

47 ประตูสู่ชาดก

๒. ชาดกท่ี ๖๘ สาเกตชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ข้อท่ี ๖๘)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรและหลานของพราหมณ์ ๒ สามีภรรยา นับพันชาติ แม้ชาติปัจจุบันเป็น

พระพุทธเจ้าแลวั พราหมณ์ ๒ สามภี รรยานน้ั ก็ยงั มคี วามคนุ้ เคยกบั พระองค์ (ตรงกับชาดกท่ี ๒๓๗ สาเกตชาดก)
๓. ชาดกที่ ๑๕๕ ภคั คชาดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๑๕๙)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรพราหมณ์ ช่วยบิดาให้พ้นจากถูกยักษ์จับกิน และให้ยักษ์น้ันตั้งอยู่ในศลี ๕
๔. ชาดกท่ี ๑๖๓ สสุ มี ชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๑๗๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรพราหมณ์ปุโรหิตของพระเจ้าสุสีมะ เรียนจบไตรเพทและหัตถีสูตร (เรียนสูตร
กลอ่ มชา้ งส�ำเร็จภายใน ๑ วัน) ไดร้ ับแตง่ ตัง้ ใหท้ ำ� หนา้ ทส่ี มโภชช้างแทนบิดา
๕. ชาดกท่ี ๒๑๑ โสมทัตตชาดก (เล่มที่ ๕๗ ข้อท่ี ๒๗๑)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโสมทัตตกุมาร บุตรพราหมณ์ ได้ฝึกบิดาในการเข้าเฝ้าเพ่ือทูลขอโคกับพระเจ้ากรุง
พาราณสี แต่เม่อื บิดาเขา้ เฝ้ากลับทูลผดิ ท�ำให้ตอ้ งกราบทูลแก้ไขสถานการณแ์ ทนบดิ า
๖. ชาดกที่ ๒๓๗ สาเกตชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๓๒๓)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเป็นบตุ รหลานของพราหมณ์นบั พันชาติ ทำ� ใหเ้ กดิ ความรกั เมือ่ ไดพ้ บกนั ในชาตปิ ัจจบุ ัน
๗. ชาดกที่ ๔๓๒ ปทกสุ ลมาณวชาดก (เลม่ ที่ ๕๙ ข้อที่ ๑๒๕๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรนางยักษิณีผู้มีหน้าเหมือนม้า เป็นผู้ฉลาดในการสะกดรอย แอบพาบิดาผู้เป็น
พราหมณห์ นมี ารดาไปแดนมนษุ ย์ มารดาตามมาทนั แตไ่ มส่ ามารถทำ� อะไรไดจ้ งึ ใหเ้ รยี นมนตรจ์ นิ ดามณไี วเ้ ปน็ เครอื่ งเลย้ี งชวี ติ
ต่อมาไดเ้ ปน็ พระเจ้าพรหมทัตครองกรงุ พาราณสเี พราะมนตรท์ ม่ี ารดาให้
๘. ชาดกท่ี ๔๔๓ จฬู โพธชิ าดก (เลม่ ที่ ๕๙ ขอ้ ที่ ๑๓๖๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ โพธกิ มุ ารซง่ึ จตุ จิ ากพรหมโลกมาเกดิ แมภ้ รรยาของทา่ นกจ็ ตุ มิ าจากพรหมโลกเชน่ กนั
คนทั้ง ๒ จึงไม่มีความก�ำหนัดด้วยกามราคะ อยู่ด้วยกันตามความพอใจของพราหมณ์ผู้เป็นบิดามารดา เม่ือส้ินบิดามารดา
แลว้ จงึ สละทรัพยอ์ อกบวชเป็นฤษี ท�ำอภญิ ญาและสมาบัติใหเ้ กิดขนึ้ แลว้ กลบั ไปเกิดในพรหมโลก
๙. ชาดกท่ี ๔๔๗ มหาธัมมปาลชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ขอ้ ที่ ๑๔๑๐)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นธรรมปาลกุมาร ไปเรียนวิชาท่ีเมืองตักกสิลา อาจารย์ทิศาปาโมกข์ต้องการทดลอง
พราหมณ์ผูเ้ ปน็ บดิ าของธรรมปาลกมุ ารจึงห่อกระดูกแพะไปแสดง แตบ่ ิดาของธรรมปาลกุมารไมเ่ ชอ่ื และยังแสดงธรรม คอื
ศลี ๕ และการบรจิ าคทานเปน็ ต้นทท่ี �ำให้ทกุ คนในตระกลู มีอายยุ นื ใหอ้ าจารยท์ ิศาปาโมกขฟ์ งั
๑๐. ชาดกที่ ๔๕๓ มหามงั คลชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๔๗๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรพราหมณ์ ออกบวชเป็นฤษี มีบริวารเป็นอันมาก ได้แสดงมงคล ๘ ประการ
มเี มตตา ความอดทน และความไม่ดูหมิน่ เปน็ ต้นแดพ่ ระราชาและมหาชน สิน้ ชีวิตแลว้ ไปเกดิ ในพรหมโลก

ประตสู ่ชู าดก 48

อ�ำมาตย์ (๓๑)

๑. ชาดกท่ี ๘ คามณิชาดก (เลม่ ท่ี ๕๕ ขอ้ ท่ี ๘)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ผู้ถวายอรรถและธรรมแก่พระราชา คามณิกุมารเป็นกุมารองค์เล็กสุดใน

จำ� นวนกมุ าร ๑๐๐ องค์ ตง้ั อยใู่ นคำ� สอนของท่าน ตอ่ มาไดเ้ สวยราชสมบตั แิ ทนพระราชบดิ า ทรงเปลง่ อทุ านวา่ ผลทหี่ วงั ยอ่ ม
สำ� เร็จแกค่ นไมใ่ จเรว็ ดว่ นได้ เป็นคนดี
๒. ชาดกที่ ๒๕ ตติ ถชาดก (เล่มที่ ๕๕ ขอ้ ท่ี ๒๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยข์ องพระเจา้ พรหมทตั แนะนำ� คนเลยี้ งมา้ พระราชาใหน้ ำ� มา้ ซง่ึ ไมย่ อมลงอาบนำ้�
เพราะรงั เกียจมา้ สนิ ธพ ไปอาบทีท่ ่าอ่ืนบ้าง เพราะแมอ้ าหารที่คนกนิ บอ่ ยๆ กย็ งั เบ่ือได้
๓. ชาดกท่ี ๒๖ มหฬิ ามุขชาดก (เล่มท่ี ๕๕ ข้อท่ี ๒๖)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต หาอุบายแก้ไขช้างมหิฬามุขซึ่งกลายเป็นสัตว์ดุร้าย
เพราะฟังเสียงโจร ใหก้ ลับมาเปน็ สัตวม์ คี ุณธรรมโดยให้ฟงั ค�ำของนกั บวช
๔. ชาดกท่ี ๒๗ อภณิ หชาดก (เล่มท่ี ๕๕ ขอ้ ที่ ๒๗)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเปน็ อ�ำมาตย์ของพระเจา้ พรหมทัต หาอุบายแกไ้ ขไมใ่ หช้ ้างทรงของพระราชาเหงาหงอย
เพราะคดิ ถงึ ลกู สนุ ัขได้
๕. ชาดกท่ี ๙๒ มหาสารชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๙๒)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นอำ� มาตยข์ องพระเจ้าพรหมทัต หาอบุ ายใหไ้ ดเ้ ครื่องประดับของพระเทวี ทีถ่ ูกวานร
ลักไปคืนมา
๖. ชาดกท่ี ๑๐๗ สาลติ ตกชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ข้อที่ ๑๐๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจา้ กรุงพาราณสี กลา่ วสรรเสริญคุณของศิลปวิทยา โดยยกเรื่อง
บุรษุ ง่อยดีดมูลแพะเข้าปากของพราหมณแ์ ลว้ ไดร้ ับรางวัล

49 ประตูสู่ชาดก

๗. ชาดกที่ ๑๐๘ พาหยิ ชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อที่ ๑๐๘)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต ยกเหตุผลเร่ืองการเรียนศิลปะว่าควรเรียนทุกอย่าง

เพราะแมห้ ญงิ สาวบา้ นนอกเรยี นกริ ิยาเอยี งอายยังทำ� ให้พระราชาพอพระทัยได้
๘. ชาดกท่ี ๑๕๘ สุหนชุ าดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ข้อที่ ๑๖๕)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยข์ องพระเจา้ พรหมทตั หาวธิ แี กไ้ ขพระราชาสงั่ อำ� มาตยใ์ ชอ้ บุ ายโกงพวกพอ่ คา้ มา้
โดยใหป้ ลอ่ ยมา้ โกงไปอยกู่ บั ม้าโกง ท�ำใหก้ นั ความชว่ั ได้
๙. ชาดกที่ ๑๗๖ กฬายมฏุ ฐิชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ข้อที่ ๒๐๑)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อ�ำมาตย์ของพระเจ้ากรุงพาราณสี กราบทูลพระราชาถงึ ความโง่ของวานรทแ่ี สวงหา
ประโยชนส์ ว่ นน้อย ยอมท้ิงประโยชน์สว่ นใหญ่ ทำ� ให้พระราชาได้คิดยอมยกกองทพั กลับ
๑๐. ชาดกท่ี ๑๘๓ วาโลทกชาดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๑๕)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ป็นอำ� มาตยข์ องพระเจ้าพรหมทัต แสดงสภาพธรรมดาของผตู้ ำ่� และผ้สู งู ถวายพระราชา
๑๑. ชาดกที่ ๑๘๔ คิริทตั ตชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๑๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต หาอุบายให้ม้าขากะเผลกเดินตรงโดยการให้เปลี่ยน
คนเลี้ยงท่ีเดนิ ตรง
๑๒. ชาดกที่ ๑๘๖ ทธิวาหนชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ข้อท่ี ๒๒๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยข์ องพระเจา้ พรหมทตั ไดก้ ราบทลู เหตทุ มี่ ะมว่ งมรี สขมเพราะอยใู่ กลก้ บั ตน้ สะเดา
๑๓. ชาดกท่ี ๑๙๕ ปพั พตปู ตั ถรชาดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๓๙)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต ได้กราบทูลขอพระราชทานอภัยโทษให้แก่อ�ำมาตย์
และนางสนมท่ีลักลอบเปน็ ชกู้ ัน
๑๔. ชาดกท่ี ๒๑๕ กจั ฉปชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๗๙)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต ได้ติเตียนเต่าที่ตายเพราะพูดมาก เปรียบเทียบให้
พระราชาได้ทรงทราบ
๑๕. ชาดกท่ี ๒๑๘ กฏู วาณิชชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๘๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยผ์ ตู้ ดั สนิ คดขี องพระเจา้ พรหมทตั ไดพ้ พิ ากษาเรอื่ งทม่ี กี ารโกงกนั วา่ หนกู นิ ผาล
(ใบไถ) และเหยย่ี วเฉ่ียวทารกไป
๑๖. ชาดกที่ ๒๒๓ ปุฏภัตตชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๙๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยข์ องพระเจา้ พรหมทตั ไดห้ าวธิ ใี หพ้ ระราชายกยอ่ งพระมเหสดี ว้ ยใหท้ รงระลกึ
ถงึ ความหลงั

ประตสู ูช่ าดก 50

๑๗. ชาดกที่ ๒๒๖ โกสิยชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ขอ้ ที่ ๓๐๑)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตย์ ไดก้ ราบทลู เรอื่ งฝงู กาโจมตนี กเค้า แตน่ กเค้าทฉี่ ลาดกเ็ อาตวั รอดได้ เหมอื น

คนผู้ฉลาดไม่ทำ� ประโยชน์ใหเ้ สียไป
๑๘. ชาดกที่ ๒๔๗ ปาทญั ชลิชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๓๔๔)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ป็นอำ� มาตย์ของพระเจา้ กรงุ พาราณสี เมือ่ พระเจ้าพรหมทัตสวรรคตแลว้ หวังจะอภิเษก
ปาทญั ชลรี าชบตุ รใหค้ รองราชสมบตั ิ แต่พระกมุ ารเป็นคนปญั ญาออ่ น จงึ ยกราชสมบตั ใิ หพ้ ระโพธสิ ัตว์
๑๙. ชาดกที่ ๓๐๖ สุชาตาชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๕๒๒)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต ได้กราบทูลขอพระราชทานอภัยโทษให้แก่พระเทวี
ผ้พู ลัง้ พลาดไป
๒๐. ชาดกท่ี ๓๒๐ สุจจชชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ข้อท่ี ๕๗๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยข์ องพระเจา้ พรหมทตั ทลู สรรเสรญิ พระเทวที เ่ี ปน็ ยอดภรรยาวา่ เมอ่ื สามที กุ ข์
ก็ทุกข์ด้วย สุขกส็ ุขดว้ ย พระราชาจึงพระราชทานต�ำแหนง่ ใหด้ งั เดิม
๒๑. ชาดกท่ี ๓๓๑ โกกิลชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๖๒๒)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจา้ พรหมทัต หาอุบายสอนพระราชาไม่ให้ตรัสมากเกินไป เพราะ
การตรัสมากเกินไปย่อมมีภัย เหมือนลูกนกดุเหว่าในรังกา ปีกยงั ไมแ่ ข็งแต่ร้องเปน็ เสียงนกดุเหวา่ เสยี ก่อน จึงถกู แมก่ าจกิ ตก
จากรังถึงตาย
๒๒. ชาดกที่ ๓๓๒ รถลฏั ฐชิ าดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ที่ ๖๒๖)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ผู้พิพากษาของพระเจ้าพรหมทัต ได้ช�ำระความเร่ืองปุโรหิตใส่ความว่าพวก
เกวียนท�ำร้าย ใหเ้ ปน็ ไปโดยถกู ตอ้ งตามธรรม
๒๓. ชาดกที่ ๓๓๓ โคธชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๖๓๐)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต หาอุบายให้พระราชาทรงยกย่องพระเทวีผู้มีอุปการ
คณุ ต่อพระองค์ โดยใหร้ ะลกึ ถึงคราวทุกขย์ ากมาด้วยกนั
๒๔. ชาดกที่ ๓๓๖ พรหาฉัตตชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ข้อที่ ๖๔๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อ�ำมาตย์ของพระเจา้ พรหมทัต กราบทูลพระราชาไม่ใหเ้ ศรา้ โศกถงึ ทรพั ย์ที่ถูกดาบส
ลักไป เพราะคนพาลยอ่ มมีลักษณะอย่างนัน้
๒๕. ชาดกที่ ๓๔๕ คชกมุ ภชาดก (เล่มที่ ๕๘ ข้อท่ี ๖๗๘)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต หาส่ิงเปรียบเทียบเพ่ือถวายโอวาทแด่พระราชาว่า
คนเราควรทำ� กิจท่ีรีบดว่ นและไม่รีบดว่ นใหถ้ ูกตอ้ งแลว้ จะไม่เสยี ประโยชน์

51 ประตสู ู่ชาดก

๒๖. ชาดกที่ ๓๙๖ กกุ กชุ าดก (เลม่ ที่ ๕๙ ขอ้ ท่ี ๙๖๙)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต หาวิธีถวายโอวาทแด่พระราชาผู้ถึงอคติ โดยอุปมา

ดว้ ยชอ่ ฟ้าตอ้ งมกี ลอนรองรบั จงึ อยไู่ ด้ พระราชาตรสั วา่ ถ้าไมบ่ ำ� รงุ มติ ร อำ� มาตย์ สมณพราหมณ์ ทหาร และคหบดี พระราชา
กอ็ ยูไ่ มไ่ ด้
๒๗. ชาดกท่ี ๔๐๑ ทสัณณกชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๐๐๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจา้ พรหมทัตชือ่ เสนกบัณฑิต ได้ทูลถวายโอวาทแด่พระราชาไมใ่ ห้
เสียดายส่งิ ท่ไี ด้พระราชทานไปแลว้ เพราะเปน็ สิง่ ท่ที ำ� ได้ยาก
๒๘. ชาดกท่ี ๔๐๒ เสนกชาดก (เลม่ ที่ ๕๙ ข้อท่ี ๑๐๑๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยข์ องพระเจา้ พรหมทตั ชอื่ เสนกอำ� มาตย์ ไดช้ ว่ ยพราหมณช์ ราใหพ้ น้ จากถกู งกู ดั ตาย
๒๙. ชาดกท่ี ๔๐๙ ทัฬหธมั มชาดก (เลม่ ท่ี ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๐๖๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าทัฬหธรรม ได้กราบทูลพระราชาให้พระราชทานยศคืนแก่
ชา้ งพงั ทีเ่ คยทรงใช้ในสงครามและราชกิจอ่นื
๓๐. ชาดกท่ี ๔๖๒ สงั วรชาดก (เลม่ ท่ี ๖๐ ข้อที่ ๑๕๗๗)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ อำ� มาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต ได้ถวายโอวาทแกส่ งั วรกุมารใหต้ ัง้ อยู่ในศีลธรรม แม้
เป็นพระโอรสองคส์ ุดท้าย แต่เพราะมีศลี จึงไดร้ บั เลอื กใหค้ รองราชสมบัตติ อ่ จากพระราชบดิ า
๓๑. ชาดกที่ ๔๗๓ มิตตามิตตชาดก (เลม่ ที่ ๖๐ ข้อท่ี ๑๗๑๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอ�ำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัต กราบทูลให้ทรงทราบถึงลักษณะคนท่ีเป็นมิตรและ
ไมใ่ ช่มติ รวา่ มลี ักษณะตา่ งกนั อยา่ งไร

ประตูสชู่ าดก 52

ฤษี ดาบส นักบวช และ ศิษย์ (๓๑)

๑. ชาดกที่ ๑๗ มาลตุ ชาดก (เลม่ ที่ ๕๕ ขอ้ ที่ ๑๗)
พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาติเปน็ ฤษี ไดต้ อบปัญหาเร่อื งความหนาวเกิดแต่ลมแก่เสือโครง่ และราชสหี ท์ ีม่ าถาม

๒. ชาดกที่ ๔๓ เวฬุกชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๔๓)
พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาติเปน็ ฤษี สอนฤษตี นหนงึ่ ไม่ให้น�ำงูมาเล้ียง แต่ฤษีตนน้นั ไม่ฟงั จงึ ถกู งูกัดตาย

๓. ชาดกท่ี ๖๓ ตักกปัณฑติ ชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๖๓)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ดาบส ตอ้ งสกึ เพราะมายาหญงิ ภายหลงั ถกู ภรรยาหลอกไปใหโ้ จรฆา่ แตเ่ อาตวั รอดมาได้

๔. ชาดกท่ี ๖๖ มทุ ลุ กั ขณชาดก (เล่มที่ ๕๖ ขอ้ ท่ี ๖๖)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นดาบส ต้องเสื่อมจากฌานเพราะปรารถนาพระนางมุทุลักขณาผู้เป็นพระมเหสีของ

พระเจ้าพรหมทตั
๕. ชาดกท่ี ๗๐ กุททาลชาดก (เล่มที่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๗๐)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นฤษีช่ือกุททาลบัณฑิต ได้แสดงธรรมโปรดพระเจา้ พรหมทัตถึงเร่ืองการชนะตนเองดี
กวา่ ชนะข้าศกึ ถงึ ร้อยครง้ั พระราชาทรงเลอื่ มใส จงึ ได้เสด็จออกผนวช
๖. ชาดกที่ ๙๔ โลมหังสชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ข้อท่ี ๙๔)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นนักบวชชีเปลือย เมื่อทดลองดูตบะของลัทธิภายนอกแล้วเห็นวา่ ไม่ใช่ทางจึงกลับมา
ประพฤติตามทางท่ถี ูกต้อง
๗. ชาดกที่ ๑๐๖ อทุ ญั จนชี าดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อท่ี ๑๐๖)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นดาบส สอนลูกชายซ่ึงถูกนางอุทัญจนีหลอกลวงเอาส่ิงของไป ให้เจริญเมตตาพรหม
วิหารจนได้ฌาน

53 ประตูสูช่ าดก

๘. ชาดกท่ี ๑๕๔ อรุ คชาดก (เล่มที่ ๕๗ ข้อท่ี ๑๕๗)
พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นดาบส สอนให้นาคและครฑุ มเี มตตากรุณาต่อกนั เป็นมิตรกัน

๙. ชาดกที่ ๑๖๕ นกลุ ชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ข้อที่ ๑๗๙)
พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นฤษี เห็นพงั พอนนอนระวงั ตัว จงึ สอนใหพ้ ังพอนกบั งูเหา่ เป็นมติ รกัน

๑๐. ชาดกท่ี ๒๐๑ พนั ธนาคารชาดก (เล่มที่ ๕๗ ข้อที่ ๒๕๑)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรคหบดียากจนท�ำงานรับจ้างเล้ียงมารดา เมื่อสิ้นมารดาได้ขออนุญาตภรรยา

ออกบวชแต่นางไม่ยอม จึงหนอี อกบวชเป็นฤษีแล้วได้กลา่ วถึงเครื่องผกู แทค้ ือกเิ ลส
๑๑. ชาดกที่ ๒๐๗ อัสสกชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ข้อท่ี ๒๖๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นดาบส ได้ช่วยให้พระเจ้าอัสสกะสร่างจากความโศกที่พระอัครมเหสีสวรรคตไปเกิด
เปน็ หนอน
๑๒. ชาดกท่ี ๒๑๓ ภรุราชชาดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๗๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ป็นดาบส เกิดวิวาทแยง่ ตน้ ไมก้ ับดาบสคณะอ่นื
๑๓. ชาดกที่ ๒๓๔ อสิตาภูชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๓๑๗)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาติเป็นฤษี สอนใหพ้ ระนางอสิตาภู ซ่ึงเบือ่ หนา่ ยพระสวามีทไี่ ปลุ่มหลงนางกนิ รี ให้บรกิ รรม
กสณิ จนไดอ้ ภญิ ญา
๑๔. ชาดกท่ี ๒๗๑ อุทปานทสู กชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ข้อท่ี ๔๑๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ดาบส ตเิ ตยี นสนุ ขั จง้ิ จอกทม่ี าดม่ื นำ้� ในบอ่ นำ�้ แลว้ ชอบประทษุ ร้ายบอ่ นำ้� ดว้ ยการถา่ ย
อจุ จาระปสั สาวะรดทุกคราวไป ซง่ึ เป็นปกติธรรมดาของสุนัขจงิ้ จอก
๑๕. ชาดกที่ ๒๗๓ กจั ฉปชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ข้อที่ ๔๑๘)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ฤษี ถกู ลงิ ทำ� อนาจารก็ทนได้ และได้ชว่ ยลงิ ให้พ้นทุกข์จากการถูกเต่างบั เพราะไปทำ�
อนาจารที่ปากเต่า
๑๖. ชาดกท่ี ๒๙๙ โกมารยิ ปตุ ตชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ข้อท่ี ๔๙๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ดาบส ตเิ ตยี นวานรทที่ ำ� เปน็ นงั่ เขา้ ฌานวา่ ไมส่ ามารถบำ� เพญ็ เพยี รใหฌ้ านเกดิ ไดเ้ หมอื น
คนปลูกพืชลงบนแผน่ หิน
๑๗. ชาดกที่ ๓๐๑ จฬู กาลิงคชาดก (เล่มที่ ๕๘ ข้อท่ี ๕๐๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ดาบส ถามทา้ วสกั กะถงึ การรบระหวา่ งพระเจา้ อสั สกะกบั พระเจา้ กาลงิ คะวา่ ใครจะชนะ
ท้าวสกั กะตรัสว่าพระเจ้ากาลิงคะจะชนะ พระเจา้ อัสสกะจะแพ้ แต่การรบจรงิ พระเจ้าอัสสกะกลับชนะเพราะความสามัคคี
และความเพียร พระเจ้ากาลิงคะแพ้เพราะความประมาท
๑๘. ชาดกท่ี ๓๒๓ พรหมทตั ตชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๕๙๐)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ดาบส ไดแ้ สดงโทษแหง่ การขอและโทษแหง่ การไม่ให้ ให้พระเจ้าพรหมทัตทรงสดับ

ประตสู ูช่ าดก 54

๑๙. ชาดกท่ี ๓๓๗ ปฐี ชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ข้อท่ี ๖๔๖)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นดาบส แสดงธรรมแก่เศรษฐีชาวกรุงพาราณสีไม่ให้เดือดร้อนใจที่นิมนต์ท่านอยู่

จ�ำพรรษาแล้วกลับลมื ไม่ได้ถวายความอุปถมั ภ์
๒๐. ชาดกท่ี ๔๐๕ พกพรหมชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ข้อท่ี ๑๐๓๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นกัปปมาณพผู้เป็นอันเตวาสิกของดาบสช่ือเกสวะ ช่วยรักษาอาจารย์ให้หายโรค
อาจารย์ไดต้ ามทา่ นเข้าไปอยู่ปา่ ด้วยเพราะตดิ ใจในคำ� สภุ าษิตของอนั เตวาสิก
๒๑. ชาดกที่ ๔๐๖ คันธารชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ข้อที่ ๑๐๔๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระเจ้าคันธาระสละราชสมบัติออกผนวช แม้พระเจ้าวิเทหะแห่งกรุงมิถิลาท่ีเป็น
พระสหายผไู้ มเ่ คยเหน็ กนั กอ็ อกผนวชเชน่ กนั ทง้ั สองไดเ้ ปน็ อาจารยแ์ ละศษิ ยก์ นั และปฏบิ ตั เิ ครง่ ครดั ไมเ่ กบ็ แมเ้ กลอื กอ้ นเดยี ว
๒๒. ชาดกที่ ๔๒๕ อัฏฐานชาดก (เลม่ ที่ ๕๙ ข้อท่ี ๑๑๘๘)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นเศรษฐี ออกบวชเป็นดาบส เพราะสลดใจท่ีหญิงโสเภณีเป็นคนเห็นแก่ลาภและ
ประทุษร้ายมติ ร
๒๓. ชาดกท่ี ๔๒๖ ทปี ิชาดก (เล่มที่ ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๑๙๙)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาติเปน็ เศรษฐี ออกบวชเป็นฤษี เหน็ กิริยาทแ่ี ม่แพะร้องขอชีวิตต่อเสือเหลอื ง แตไ่ มเ่ ปน็ ผล
เพราะอันธพาลยอ่ มไมย่ นิ ดคี ำ� สุภาษติ
๒๔. ชาดกท่ี ๔๓๕ หลทิ ทราคชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ข้อท่ี ๑๒๘๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ดาบส สอนดาบสลกู ชายทอ่ี ยากจะไปอยใู่ นถนิ่ มนษุ ยใ์ หร้ จู้ กั เลอื กคบคนดี อยา่ คบคนชวั่
ท่ีกลับกลอกไวเหมอื นผ้ายอ้ มขมนิ้ ทสี่ ีตกง่าย
๒๕. ชาดกที่ ๔๓๖ สมคุ คชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ข้อท่ี ๑๒๙๒)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเป็นฤษี ไดท้ ิพจักษุ เห็นรากษสทานพตนหน่งึ รกั ษาภรรยาของตนให้นอนอยใู่ นผอบแลว้
กลนื ผอบเขา้ ไปไวใ้ นทอ้ ง แตน่ างประพฤตผิ ดิ ประเวณกี บั วทิ ยาธรในผอบนน้ั รากษสทานพทราบแลว้ เกดิ ความสลดใจวา่ หญงิ น้ี
ตนไมอ่ าจรักษา ให้เต็มได้ยาก ลึกเหมอื นบาดาล จงึ ปล่อยนางกับชู้ไป
๒๖. ชาดกที่ ๔๘๐ อกติ ตชิ าดก (เล่มที่ ๖๐ ขอ้ ท่ี ๑๘๐๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อกติ ตดิ าบส ประพฤตติ นเปน็ คนมกั นอ้ ย ทา้ วสกั กะตอ้ งลงมาประสาทพร ทา่ นขอพร
เพียงว่าไม่ว่าชาติน้ีหรือชาติไหนขออย่าได้พบ อย่าได้เห็น อย่าได้น่ังใกล้ อย่าได้เจรจาปราศัยกับคนพาลโดยเด็ดขาด
ท้าวสกั กะทราบเหตแุ ลว้ ก็ใหพ้ รตามนั้น
๒๗. ชาดกท่ี ๔๙๖ ภิกขาปรมั ปรชาดก (เล่มท่ี ๖๐ ข้อที่ ๒๐๒๔)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นฤษี ไปนั่งร่วมศาลากับพระเจ้ากรุงพาราณสี ปุโรหิต และพระปัจเจกพุทธเจ้า มี
เศรษฐีใจบุญน�ำอาหารมาถวายพระราชา พระราชาถวายปุโรหติ ปโุ รหิตถวายฤษี ฤษีกลบั ถวายพระปัจเจกพุทธเจ้า เศรษฐี
จึงสอบถามถงึ ผคู้ วรแกท่ ักษณิ า
๒๘. ชาดกท่ี ๔๙๗ มาตงั คชาดก (เล่มที่ ๖๑ ข้อท่ี ๒๐๓๓)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มาตังคฤษี สอนธิดาเศรษฐแี ละคนผถู้ อื ชาติตระกูลใหห้ ายถอื ตวั ด้วยอ�ำนาจตบะ

55 ประตสู ู่ชาดก

๒๙. ชาดกที่ ๔๙๘ จติ ตสัมภตู ชาดก (เลม่ ที่ ๖๑ ข้อที่ ๒๐๕๔)
พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเปน็ จติ ตบัณฑิตดาบส ไดถ้ วายโอวาทแก่พระเจา้ สมั ภตู ใหร้ ะลกึ ถึงชาตทิ เ่ี กิดเป็นจัณฑาล

และเกิดร่วมกันอกี ๓ ชาตจิ นได้เปน็ พระราชา พระเจา้ สัมภตู เข้าพระทยั จึงออกผนวช
๓๐. ชาดกท่ี ๕๒๒ สรภงั คชาดก (เลม่ ท่ี ๖๑ ข้อที่ ๒๔๔๖)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโชติปาลกุมาร มีฝีมือทางธนูเป็นเลิศ พิจารณาเห็นโทษในกาม ไม่ยอมรับต�ำแหน่ง
เสนาบดีจึงออกบวชเป็นดาบสมีชื่อว่าสรภังคดาบส ต่อมาได้ตอบปัญหาท้าวสักกะ มีบริวารเลื่อมใสออกบวชตามเป็น
จ�ำนวนมาก
๓๑. ชาดกท่ี ๕๔๐ สุวัณณสามชาดก (เล่มที่ ๖๓ ข้อท่ี ๔๘๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ สวุ รรณสามดาบส เลยี้ งดบู ดิ ามารดาผเู้ ปน็ ดาบสตาบอดอยใู่ นปา่ วนั หนงึ่ สวุ รรณสามดาบส
ไปตกั นำ้� และถกู พระเจา้ ปลิ ยกั ษย์ งิ ดว้ ยลกู ศร กอ่ นจะสลบลม้ ลงไปไดท้ ลู ขอรอ้ งใหพ้ ระเจ้าปลิ ยกั ษช์ ว่ ยเลยี้ งดบู ดิ ามารดาแทนดว้ ย

พระเจา้ ปลิ ยกั ษเ์ ข้าพระทยั ว่าสวุ รรณสามตายแลว้ จงึ เสดจ็ ไปนำ� บดิ ามารดาของสวุ รรณสามมา เมอื่ รวู้ ่าสวุ รรณสาม
ถูกยิงจริง จึงพากันร้องไห้คร่�ำครวญอยา่ งน่าเวทนา จากน้ันจึงได้ท�ำสัจกิริยาขอให้พิษรา้ ยออกจากร่างกายของสุวรรณสาม
นอกจากนว้ี สนุ ธรีเทพธิดาก็มาช่วยท�ำสจั กิริยาด้วย เมื่อสุวรรณสามฟืน้ จากสลบแลว้ จ�ำความตา่ งๆ ได้ จึงแสดงธรรมแก่พระ
เจา้ ปลิ ยักษ์และใหต้ งั้ อยู่ในศลี ๕ สว่ นดาบสทงั้ ๓ ทา่ นได้เจรญิ ฌานให้เกิดขนึ้ เมื่อสนิ้ ชวี ิตลงได้ไปเกิดในพรหมโลก

บัณฑติ และ มาณพ (๓๐)

มโหสธบณั ฑติ (๑๓)
๑. ชาดกที่ ๑๑๐ สัพพสังหารกปัญหชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อที่ ๑๑๐)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ มโหสธบณั ฑิต ช�ำระความเรือ่ งโจรลกั เคร่อื งประดบั โดยการขดั สีเครือ่ งประดับก็รวู้ า่
หญงิ ผู้เป็นขโมยพดู เทจ็ หญิงผเู้ ป็นเจ้าของพูดจริง
๒. ชาดกท่ี ๑๑๑ คัทรภปญั หชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ข้อท่ี ๑๑๑)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาติเปน็ มโหสธบณั ฑิต กราบทูลพระเจา้ วิเทหราชเปรียบเทียบบุตรประเสริฐกวา่ บดิ าใหส้ ดับ

ประตสู ูช่ าดก 56

๓. ชาดกท่ี ๑๑๒ อมราเทวปี ญั หชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๑๒)
พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาติเปน็ มโหสธบณั ฑติ ได้กล่าวปรศิ นาตา่ งๆ กบั นางอมราเทวี

๔. ชาดกท่ี ๑๗๐ กกณั ฏกชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๑๘๙)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นมโหสธบัณฑิต กราบทูลพระเจ้าวิเทหะเร่ืองก้ิงก่าได้ทรัพย์แล้วท�ำหยิ่ง ไม่แสดง

ความเคารพเหมือนก่อน
๕. ชาดกที่ ๑๙๒ สริ กิ าฬกณั ณิชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ข้อท่ี ๒๓๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเป็นมโหสธบณั ฑติ ไดแ้ สดงเร่ืองสริ กิ ับกาฬกัณณถี วายแดพ่ ระเจ้าวเิ ทหะ
๖. ชาดกท่ี ๓๕๐ เทวตาปญั หชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๖๙๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ มโหสธบณั ฑติ ได้กราบทลู เฉลยปญั หา ๔ ข้อท่ีเทวดาถามแดพ่ ระเจา้ วิเทหะ
๗. ชาดกที่ ๓๖๔ ขัชโชปนกชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ท่ี ๗๖๘)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นมโหสธบณั ฑิต เทวดาเปรียบเทียบพระโพธสิ ตั วเ์ ป็นกองไฟ แตเ่ ปรยี บเทียบอ�ำมาตย์
ทงั้ ๔ มเี สนกอ�ำมาตย์เป็นตน้ มีปญั ญาเปรียบดังห่งิ หอ้ ย พระราชาเมื่อถามปญั หากับอำ� มาตยเ์ หลา่ น้ี จึงเหมือนคนตอ้ งการ
ไฟแลว้ ไปขอตอ่ ไฟจากหิง่ ห้อย
๘. ชาดกที่ ๔๕๒ ภูรปิ ัญญชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ขอ้ ที่ ๑๔๖๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มโหสธบณั ฑติ แสดงใหพ้ ระเจา้ วเิ ทหะแหง่ กรงุ มถิ ลิ าพรอ้ มดว้ ยอำ� มาตยท์ ง้ั ๔ เหน็ วา่
ปัญญาประเสรฐิ กว่าทรัพย์
๙. ชาดกที่ ๔๗๑ เมณฑกปัญหชาดก (เล่มท่ี ๖๐ ข้อที่ ๑๖๘๖)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ มโหสธบัณฑติ ไดเ้ ฉลยปัญหาเร่ืองแพะเป็นเพ่ือนกับสนุ ัขเพราะตอ้ งการแลกเปล่ยี น
อาหารกันแด่พระเจ้าวิเทหะและอำ� มาตยท์ ง้ั ๔
๑๐. ชาดกที่ ๕๐๐ สิรมี ันตชาดก (เล่มท่ี ๖๑ ข้อที่ ๒๐๘๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มโหสธบณั ฑติ ไดแ้ สดงเหตผุ ลว่าปญั ญาประเสรฐิ กว่าสริ ิ ถวายแดพ่ ระเจ้าวเิ ทหะและ
อ�ำมาตยท์ ้ัง ๔
๑๑. ชาดกท่ี ๕๐๘ ปญั จปณั ฑิตชาดก (เลม่ ท่ี ๖๑ ข้อท่ี ๒๒๒๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มโหสธบณั ฑติ ไดก้ ราบทลู พระเจา้ วเิ ทหะวา่ บณั ฑติ ไมค่ วรเปดิ เผยความลบั ตราบเทา่
ทย่ี งั ไมป่ ระสบผลส�ำเร็จ ต่อเมอื่ ประสบผลสำ� เรจ็ แล้วพึงพดู ได้
๑๒. ชาดกที่ ๕๑๗ ทกรกั ขสชาดก (เลม่ ท่ี ๖๑ ขอ้ ที่ ๒๓๗๒)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นมโหสธบัณฑิต เป็นท่ีโปรดปรานของพระเจ้าวิเทหะ พระราชาถกู ปรพิ าชกิ าชอื่ เภรี
ถามวา่ ถ้าพระราชาพรอ้ มดว้ ยคนอันเปน็ ท่ีรักเดนิ ทางไปทางเรอื เจอรากษสจะพระราชทานใครแก่รากษสกอ่ น พระราชตรสั
วา่ ใหไ้ ปตามล�ำดบั คือ ให้พระมารดา ใหม้ เหสี ให้พระอนชุ า ใหพ้ ระสหาย ใหพ้ ราหมณป์ โุ รหิต และให้พระองคเ์ อง แต่จะไม่
ให้มโหสธบณั ฑติ แกร่ ากษสเป็นอันขาด นางปริพาชกิ ากพ็ อใจว่าบัณฑิตเปน็ ผูส้ งู สุด

57 ประตูสู่ชาดก

๑๓. ชาดกที่ ๕๔๒ มโหสธชาดก (เลม่ ท่ี ๖๓ ขอ้ ท่ี ๖๐๐)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มโหสธบณั ฑติ เปน็ ผมู้ ปี ญั ญามากและเฉลยี วฉลาดมาตงั้ แตเ่ ยาวว์ ยั ไดใ้ ชป้ ญั ญาแกไ้ ข

ปัญหาต่างๆ ให้ส�ำเร็จลุล่วงจนเกียรติคุณแพร่ขจรไป พระเจ้าวิเทหะทรงทราบข่าว จึงโปรดให้น�ำตัวไปเข้ารับราชการเป็น
บัณฑิตประจำ� ราชสำ� นกั ต่อมาไดน้ างอมราเทวมี าเป็นคคู่ รอง

เมื่อมโหสธบัณฑิตได้เป็นเสนาบดีได้ยกทัพไปปราบพระเจ้าจูฬนี พระเจ้าจูฬนีทรงยินยอมสงบศึกและขอร้องให้
มโหสธบณั ฑติ ไปรบั ราชการอยกู่ ับพระองค์ เมือ่ พระเจา้ วิเทหะสวรรคต มโหสธบัณฑติ จงึ ตัดสนิ ใจเดินทางไปรับราชการอยู่
กับพระเจ้าจฬู นีแห่งเมืองปัญจาละ

มโหสธบัณฑิตได้ใช้ปัญญาแก้ไขปัญหาต่างๆ และได้นางปริพาชิกาคนหนึ่งคอยช่วยเหลือจนท�ำให้ปัญหาเหล่าน้ัน
คลคี่ ลายไป ตอ่ มานางปรพิ าชกิ าคนนนั้ ไดท้ ลู ขอใหพ้ ระเจ้าจฬู นปี ระกาศเกยี รตคิ ณุ ของมโหสธบณั ฑติ ใหป้ รากฏในท่ามกลาง
มหาชน โดยท�ำให้มหาชนเห็นความส�ำคัญของมโหสธบัณฑิตว่า พระเจ้าจูฬนีทรงยอมสละชีวิตของพระมารดา พระเทวี
พระราชโอรส พระสหาย ปโุ รหติ และชวี ติ ของพระองคไ์ ด้ แตจ่ ะไมย่ อมสละมโหสธบณั ฑติ ใหแ้ กผ่ เี สอ้ื นำ้� ทำ� ใหเ้ กยี รตคิ ณุ ของ
มโหสธบัณฑิตแพรข่ จรไกลไปทวั่ ทุกทิศ เมือ่ สน้ิ อายุแลว้ ได้ไปเกิดในเทวโลก

วิธรุ บัณฑติ (๔)
๑. ชาดกที่ ๔๑๓ ธูมการชิ าดก (เล่มท่ี ๕๙ ขอ้ ที่ ๑๐๙๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นปุโรหิตของพระเจ้าธนัญชัย ช่ือว่าวิธุรบัณฑิต ได้กราบทูลพระราชาไม่ให้ทอดท้ิง
นกั รบเก่าแลว้ บ�ำรุงแตน่ ักรบใหม่ ควรทจ่ี ะบำ� รงุ ท้ัง ๒ ฝา่ ยให้เทา่ ๆ กนั
๒. ชาดกที่ ๔๔๑ จตุโปสถยิ ชาดก (เลม่ ที่ ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๓๔๒)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาติเปน็ วธิ รุ บณั ฑติ อ�ำมาตย์แห่งกรุงมิถิลา ตัดสนิ คุณธรรม ๔ ประการท่ีพระราชาท้ังหลาย
ถกเถยี งกัน คอื ความอดทน ความเปน็ ผมู้ ีอาหารนอ้ ย การละความอภิรมย์ และความไมก่ งั วล ว่าเป็นธรรมทท่ี ำ� ให้เป็นสมณะ
๓. ชาดกท่ี ๔๙๕ ทสพราหมณชาดก (เลม่ ท่ี ๖๐ ขอ้ ท่ี ๒๐๐๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ วธิ รุ อำ� มาตยข์ องพระเจา้ โกรพั ยะเมอื งอนิ ทปตั ไดจ้ ำ� แนกตระกลู พราหมณ์ ๑๐ ตระกลู
ให้พระราชาสดับ และเลอื กปฏิคาหกใหพ้ ระราชาบำ� เพ็ญทาน

ประตูสู่ชาดก 58

๔. ชาดกท่ี ๕๔๖ วิธุรชาดก (เล่มที่ ๖๔ ข้อท่ี ๘๙๓)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อำ� มาตยช์ อื่ วธิ รุ ะผสู้ อนอรรถธรรมแดพ่ ระเจา้ ธนญั ชยั โกรพั ยะแหง่ กรงุ อนิ ทปตั ถ์ แควน้ กรุ ุ
พระนางวมิ ลาเทวมี เหสขี องพญานาควรณุ ไดฟ้ งั กติ ตศิ พั ทข์ องวธิ รุ บณั ฑติ แลว้ อยากจะฟงั ธรรมของทา่ น จงึ ออกอบุ าย

ลวงพญานาควา่ แพท้ อ้ งอยากจะกนิ หวั ใจของวธิ รุ บณั ฑติ พญานาควรณุ จงึ ขอใหน้ างอริ นั ทดบี ตุ รไี ปเทยี่ วแสวงหาชายหนุ่มท่ี
สามารถนำ� หวั ใจของวธิ รุ บณั ฑติ มายงั นาคพภิ พไดแ้ ลว้ จะยกนางใหเ้ ปน็ ภรรยา เมอื่ ปณุ ณกยกั ษเ์ สนาบดผี หู้ ลงรกั นางอริ นั ทดี
มาเปน็ เวลานานไดท้ ราบข่าวจึงรบั อาสาไปนำ� หัวใจของวธิ รุ บณั ฑติ มาให ้ จากนั้นจึงเหาะไปท่ีกรุงอินทปตั ถ์ แล้วท้าพนนั เลน่
สกากับพระเจ้าธนัญชัยโกรัพยะว่าถ้าตนแพ้จะยกลูกแก้ววิเศษให้ แต่ถ้าพระราชาแพ้จะต้องยกวิธุรบัณฑิตให้ ปรากฏว่า
พระเจ้าธนญั ชัยโกรพั ยะทรงพ่ายแพ้จงึ ตอ้ งยกวธิ ุรบณั ฑติ ให้แก่ปุณณกยกั ษ์ตามสญั ญา

วธิ รุ บณั ฑติ ไดข้ อปณุ ณกยกั ษใ์ หพ้ กั อยทู่ ก่ี รงุ อนิ ทปตั ถต์ อ่ อกี เปน็ เวลา ๓ วนั เพอื่ จะไดแ้ สดงราชวสตธี รรม (คณุ สมบตั ิ
ของความเปน็ ขา้ ราชการทดี่ )ี แกบ่ ตุ รธดิ าวงศาคณาญาตแิ ละมติ รสหายทก่ี ำ� ลงั รบั ราชการ หรอื มคี วามประสงคเ์ ข้ารบั ราชการ
ในราชส�ำนักของพระเจ้าธนัญชัยโกรัพยะ เพ่ือให้น�ำไปประพฤติปฏิบัติส�ำหรับเตรียมตัวเป็นข้าราชการท่ีดีต่อไป เม่ือครบ
ก�ำหนด ๓ วัน วิธรุ บัณฑิตจึงทลู ลาพระเจา้ ธนญั ชยั โกรพั ยะแล้วออกเดินทางไปกบั ปณุ ณกยักษ์

ปณุ ณกยักษ์ให้วิธุรบัณฑิตจับหางม้าสินธพมโนมัยพาเหาะไปจนถึงกาฬคิรีบรรพตแล้วคิดหาอุบายต่างๆ นานา ท่ี
จะฆ่าวธิ ุรบัณฑติ แลว้ ควักเอาเฉพาะหัวใจไป แต่วธิ รุ บณั ฑติ ได้แสดงสาธุนรธรรม ให้ปุณณกยักษฟ์ งั จนยอมล้มเลิกความตัง้ ใจ
ท่จี ะฆ่า จากน้นั จงึ พาวธิ รุ บัณฑติ เหาะไปมอบให้แกพ่ ญานาควรุณที่นาคพภิ พโดยปลอดภยั

วิธุรบัณฑิตได้แสดงธรรมแก่พญานาควรุณและพระนางวิมลาเทวี ซ่ึงทรงพอพระทัยเป็นอยา่ งมาก จึงท�ำสักการะ
นานปั การแกว่ ธิ รุ บณั ฑติ แลว้ รบั สงั่ ใหป้ ณุ ณกยกั ษแ์ ละนางอริ นั ทดนี ำ� วธิ รุ บณั ฑติ ไปสง่ ทกี่ รงุ อนิ ทปตั ถ์ พระเจา้ ธนญั ชยั โกรพั ยะ
ทรงรบั ส่งั ใหม้ ีงานมหรสพทีก่ รงุ อนิ ทปตั ถ์ เปน็ เวลา ๑ เดือน เพ่อื เป็นการเฉลมิ ฉลองการกลบั มาของวธิ ุรบัณฑติ

วธิ รุ บัณฑิตได้แสดงธรรมแก่ประชาชน ถวายอนุศาสน์แดพ่ ระเจา้ ธนัญชยั โกรพั ยะ ให้บ�ำเพญ็ บุญมีให้ทานและรักษา
อุโบสถศีลเป็นตน้ จนตลอดชวี ติ แลว้ ไปส่เู ทวโลก

บณั ฑิต (๑๐)
๑. ชาดกที่ ๔๖ อารามทสู กชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อที่ ๔๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ บณั ฑติ ไดต้ เิ ตยี นฝงู วานรทรี่ ดนำ�้ ตน้ ไมใ้ นสวนแบบวธิ ขี องวานร คอื ถอนตน้ ไมข้ นึ้ ดรู าก
ตน้ ไหนรากหยัง่ ลึกไดร้ ดนำ้� ใหม้ าก ตน้ ไหนรากหย่งั ไมล่ ึกรดนำ้� ให้นอ้ ย จนต้นไมต้ ายหมด เหมอื นคนโง่คดิ จะทำ� ประโยชนแ์ ต่
ก็ทำ� ประโยชนใ์ หเ้ สยี ไป

59 ประตูสชู่ าดก

๒. ชาดกที่ ๔๙ นกั ขตั ตชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อท่ี ๔๙)
พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ป็นบัณฑิตกรงุ พาราณส ี ติเตยี นชาวเมอื งทจี่ ะไปขอลูกสาวเขา มัวแตร่ อฤกษ์ยามจน

เขายกลกู สาวให้คนอ่ืนไป
๓. ชาดกท่ี ๘๐ ภมี เสนชาดก (เล่มที่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๘๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเป็นจลุ ธนุคคหบัณฑติ ไดต้ �ำหนนิ ายภมี เสนผชู้ อบคยุ โวโอ้อวด แต่ไมเ่ ก่งจริงดังท่ีคยุ
๔. ชาดกท่ี ๘๙ กุหกชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๘๙)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ บณั ฑติ ไดต้ เิ ตยี นดาบสโกงทหี่ ลอกลวงเอาทรพั ยข์ องเศรษฐไี ป แตท่ ำ� ทเี ปน็ คนสำ� รวม
๕. ชาดกท่ี ๒๖๘ อารามทสู กชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๔๐๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบัณฑิต ได้ติเตียนฝูงวานรท่ีรดน�้ำต้นไม้ในสวนแบบวิธีของวานร จนต้นไม้ตายหมด
เหมอื นคนโงค่ ิดจะทำ� ประโยชน์แตก่ ท็ �ำประโยชน์ใหเ้ สยี ไป
๖. ชาดกท่ี ๔๔๖ ตกั กลชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๔๐๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ กมุ ารบณั ฑติ ไดย้ นิ เรอื่ งทมี่ ารดาบอกใหบ้ ดิ าฆา่ ปู่ จงึ ชว่ ยปใู่ หร้ อดตายและออกอบุ าย
ให้บิดาไลม่ ารดาใหอ้ อกจากบา้ นเพ่ือให้ไดส้ ำ� นกึ
๗. ชาดกที่ ๔๕๔ ฆตปัณฑติ ชาดก (เล่มท่ ี ๕๙ ข้อที่ ๑๔๘๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ฆตบณั ฑติ คดิ หาอบุ ายทจี่ ะไมใ่ หพ้ ระราชาทรงเศรา้ โศกถงึ พระโอรสทสี่ นิ้ พระชนมไ์ ปแลว้
ดว้ ยการทำ� เปน็ บน่ เพอ้ อยากไดก้ ระตา่ ยบนดวงจนั ทร์ พระราชาตอ้ งเสดจ็ มาปลอบใจวา่ ไมค่ วรทำ� เปน็ ไปไมไ่ ด้ บณั ฑติ กราบทลู
วา่ คนรอ้ งไห้อยากไดส้ ิ่งทเ่ี หน็ อยู่ กบั คนรอ้ งไหถ้ งึ คนตายที่เผาไปแลว้ ใครจะโง่กว่ากนั ทำ� ใหพ้ ระราชาทรงไดส้ ตหิ ายเศรา้ โศก
๘. ชาดกที่ ๔๖๑ ทสรถชาดก (เลม่ ที่ ๖๐ ขอ้ ที่ ๑๕๖๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ รามบณั ฑติ รกั ษาคำ� สงั่ ของพระราชบดิ าทพี่ ลงั้ พระราชทานพรใหพ้ ระมารดาของภรต
กุมารวา่ จะให้ราชสมบัติ ทรงเกรงจะมอี นั ตรายแก่พระโอรส จงึ ใหไ้ ปอยปู่ า่ นานถึง ๑๒ ปี
๙. ชาดกที่ ๔๖๖ สมทุ ทวาณิชชาดก (เล่มท่ี ๖๐ ขอ้ ท่ี ๑๖๒๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ บณั ฑติ ช่างไม้ ไดต้ อ่ เรอื เตรยี มการไวล้ ว่ งหน้ากอ่ นทน่ี ำ�้ จะทว่ มเกาะ เมอ่ื ถงึ เวลานนั้ ก็
พาบรวิ ารของตนหนีรอดไปได้ดว้ ยความไม่ประมาท
๑๐. ชาดกท่ี ๕๓๒ โสณนันทชาดก (เลม่ ท่ี ๖๒ ข้อที่ ๑๓๔)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโสณบัณฑิต เม่ือเจริญวัยและเรียนจบพระเวทแล้วได้ออกบวชเป็นดาบสพร้อมด้วย
บดิ ามารดาและนอ้ งชายอยทู่ ปี่ า่ หมิ พานต์ ตอ่ มาโสณบณั ฑติ ไดห้ า้ มนนั ทบณั ฑติ ผเู้ ปน็ นอ้ งชายมใิ หป้ รนนบิ ตั บิ ดิ ามารดา เพราะ
มกั จะแสวงหาผลไมด้ บิ มาใหบ้ ดิ ามารดาบรโิ ภคอยเู่ สมอๆ แตน่ นั ทบณั ฑติ ไมเ่ ชอ่ื ฟงั จงึ ถกู ขบั ไลใ่ หก้ ลบั ไปอยทู่ บ่ี รรณศาลาของตน
และได้เจริญกสิณจนได้อภิญญา ๕ และสมาบัติ ๘ จากน้ันจึงเหาะไปเฝ้าพระเจ้ามโนชะแห่งกรุงพรหมวัฒนะพร้อมทั้งรับ
อาสาน�ำกองทัพไปยึดหัวเมืองท่ัวชมพูทวีปมาเป็นเมืองขึ้น แล้วพาพระราชาเหล่านั้นมาขอขมาโทษโสณบัณฑิตผู้เป็น
พี่ชาย โสณบัณฑิตได้แสดงกตัญญูกตเวทิตาธรรมแก่นันทบัณฑิตและพระราชาเหล่าน้ัน และอนุญาตให้นันทบัณฑิตผู้เป็น
น้องชายได้ปรนนิบัตเิ ฉพาะมารดาตอ่ ไป

ประตูส่ชู าดก 60

มาณพ (๓)
๑. ชาดกที่ ๔๖๗ กามชาดก (เลม่ ท่ี ๖๐ ขอ้ ท่ี ๑๖๓๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มาณพ ถวายการรกั ษาพระเจ้าพรหมทตั ทป่ี ระชวรดว้ ยโรคของความโลภใหห้ ายจาก
โรคไดด้ ว้ ยธรรมเทศนา โรคดงั กลา่ วนนั้ เกดิ จากทา้ วสกั กะทรงทราบถงึ การทพ่ี ระราชาเปน็ ไปในอำ� นาจของตณั หา จงึ ตอ้ งการ
ให้พระราชาศกึ ษาบ้าง
๒. ชาดกที่ ๔๗๘ ทตู ชาดก (เลม่ ที่ ๖๐ ขอ้ ท่ี ๑๗๗๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเปน็ มาณพเกดิ ในตระกลู พราหมณ์ ไปเรียนมนตรท์ ี่เมอื งตกั กสิลา ต่อมาจึงได้น�ำทรพั ยท์ ี่
ไดจ้ ากการสอนธรรมแดพ่ ระราชามอบให้แกอ่ าจารย์
๓. ชาดกท่ี ๔๘๑ ตกั การยิ ชาดก (เล่มท่ี ๖๐ ข้อท่ี ๑๘๒๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเป็นตกั การยิ มาณพผ้เู ปน็ ศษิ ย์ของปุโรหิต ไดห้ าอบุ ายชว่ ยชีวติ อาจารยใ์ ห้พน้ จากการถกู
ประหารชีวิต เพราะพราหมณห์ าเรือ่ งกราบทลู ให้ประหารชีวิตพราหมณ์ทมี่ ลี ักษณะเหมือนตน

61 ประตูสชู่ าดก

คหบดี กฎุ ุมพี พ่อค้า และ บุตรกุฎมุ พี (๒๓)

๑. ชาดกที่ ๑ อปัณณกชาดก (เลม่ ท่ี ๕๕ ขอ้ ที่ ๑)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ หวั หนา้ พอ่ คา้ เกวยี นผฉู้ ลาด เดนิ ทางไปคา้ ขายทางเดยี วกนั กบั หวั หนา้ พอ่ คา้ เกวยี นผู้

โง่เขลา ซึ่งออกเดินทางไปก่อนและถูกยักษ์หลอกจับกินจนหมดสิ้น พระโพธิสัตว์ไปทีหลังรู้ทันอุบายของยักษ์จึงพาบริวาร
รอดพน้ อนั ตรายไปคา้ ขายแลว้ กลับมาถงึ บ้านดว้ ยความสวัสดี
๒. ชาดกที่ ๒ วัณณุปถชาดก (เล่มที่ ๕๕ ข้อท่ี ๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ หวั หนา้ พอ่ คา้ เกวยี นเดนิ ทางไปคา้ ขายผา่ นทางกนั ดารในทะเลทรายขาดนำ�้ กลางทะเลทราย
จึงคน้ หาสถานทท่ี ีม่ ีนำ้� แลว้ ให้บรวิ ารขุดลงไปจนจอบกระทบหนิ บรวิ ารเกดิ ความท้อถอยจึงพดู ใหก้ ำ� ลงั ใจ จนสามารถขุดได้
นำ�้ ขึ้นมาเลยี้ งทงั้ คนและโค ท�ำให้รอดตาย
๓. ชาดกที่ ๓ เสรวิ วาณิชชาดก (เลม่ ท่ี ๕๕ ขอ้ ที่ ๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพ่อค้าเครื่องประดับ ไปเที่ยวเร่ขายสินค้าตามหมู่บ้าน พ่อค้าผู้สหายได้ไปพบถาด
ทองค�ำมรี าคามาก แตโ่ ลภมากอยากได้เปลา่ ๆ จงึ พูดลวงเจ้าของวา่ เปน็ ของไมม่ คี า่ อะไร กดราคาลงเสยี มาก เจา้ ของไม่ยอม
ขาย จึงวางไวแ้ ล้วแกล้งเดินผ่านไปหวงั จะย้อนกลบั มาซื้อใหม่ ขณะนนั้ พระโพธิสตั ว์ผ่านมาพบเห็นเขา้ บอกเจ้าของให้ทราบ
วา่ เปน็ ถาดทองคำ� ขอซอื้ ไวด้ ว้ ยทรพั ยท์ งั้ หมดทม่ี แี ลว้ ไดถ้ าดทองคำ� ไป พอ่ คา้ คนเดมิ กลบั มารวู้ า่ พระโพธสิ ตั วซ์ อ้ื ไปแลว้ กโ็ กรธ
ผูกอาฆาตในพระโพธิสตั วน์ บั แตน่ ้ันมา เร่อื งน้ีเป็นเรอ่ื งในอดตี ชาตเิ ร่ืองแรกที่พระเทวทัตผูกเวรกับพระพุทธเจ้า
๔. ชาดกท่ี ๓๙ นนั ทชาดก (เล่มท่ี ๕๕ ข้อที่ ๓๙)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาตเิ ป็นกุฎมุ พี ได้บอกอุบายขุดขมุ ทรพั ยแ์ กล่ ูกชายเพ่อื น
๕. ชาดกท่ี ๔๔ มกสชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ขอ้ ท่ี ๔๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พอ่ ค้า ไดต้ เิ ตยี นลกู ชายชา่ งไมผ้ โู้ งเ่ ขลาทค่ี ดิ จะฆา่ ยงุ แตใ่ ชข้ วานฟนั ศรี ษะบดิ าจนตาย
แล้วมานัง่ ร้องไห้อยู่

ประตูส่ชู าดก 62

๖. ชาดกที่ ๕๔ ผลชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ข้อที่ ๕๔)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ พ่อคา้ เกวียน รูว้ ่าตน้ ไม้ทคี่ ล้ายกบั มะม่วง เป็นตน้ ไมม้ พี ิษเพราะอาศยั การสงั เกต

๗. ชาดกท่ี ๗๙ ขรัสสรชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ข้อที่ ๗๙)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พอ่ คา้ เกวยี น ไดต้ ำ� หนกิ ำ� นนั ซงึ่ รว่ มมอื กบั พวกโจรปลน้ ชาวบา้ น ทำ� ใหช้ าวบา้ นเดอื ดรอ้ น

๘. ชาดกที่ ๘๕ กมิ ปกั กชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๘๕)
พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ พ่อค้าเกวยี น ได้ชว่ ยบรวิ ารใหพ้ น้ จากความตายท่ีกินผลไม้มพี ิษ ซง่ึ อปุ มาด้วยบุคคล

ผบู้ รโิ ภคกามย่อมถูกกามขจดั เสยี
๙. ชาดกท่ี ๙๘ กูฏวาณชิ ชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ข้อท่ี ๙๘)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พ่อคา้ ชือ่ บัณฑิต รู้เท่าทันเพื่อนพ่อค้าโกงชื่ออติบัณฑิต จึงเอาไฟเผาต้นไม้ เพ่อื ให้
พอ่ ค้าโกงที่ปลอมเป็นเทวดาออกมาปรากฏตัว
๑๐. ชาดกที่ ๑๙๔ มณโิ จรชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๓๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ คหบดผี มู้ ภี รรยาสวย ถกู พระเจา้ พรหมทตั ออกอบุ ายหาวา่ ลกั แกว้ มณหี วงั จะประหาร
ชวี ติ แลว้ ยดึ ภรรยา แตท่ ำ� ไมส่ ำ� เรจ็ เพราะนางสชุ าดาภรรยาของคหบดรี ะลกึ คณุ แหง่ ศลี ของตน ทา้ วสกั กะเสดจ็ ลงจากเทวโลก
มาชว่ ย ทรงแตง่ ตัง้ พระโพธสิ ตั วเ์ ปน็ พระราชา และต้งั นางสชุ าดาเปน็ อัครมเหสี
๑๑. ชาดกท่ี ๑๙๙ คหปติชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๔๗)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเปน็ คหบดี จบั ผ้ใู หญ่บ้านซ่ึงเป็นชกู้ ับภรรยาของตนไดเ้ พราะกริ ยิ าของคนท้ัง ๒ ส่อพริ ุธ
๑๒. ชาดกที่ ๒๔๙ สาลกชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๓๔๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ กฎุ มุ พคี ้าขายขา้ วเปลอื ก รบั ฝากวานรฝกึ รำ� ของหมองไู ว้ แตเ่ จ้าของเปน็ คนอนั ธพาล
ได้เฆย่ี นตมี ัน มันจงึ หนีขน้ึ ตน้ ไม้ เขาพยายามอ้อนวอนให้มันลงมาแตไ่ ม่เป็นผล
๑๓. ชาดกท่ี ๒๕๔ กุณฑกกุจฉิสินธวชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ข้อที่ ๓๖๑)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ พ่อค้ามา้ รูล้ ักษณะม้าดีและไมด่ ี ทดลองลกู ม้าสนิ ธพเหน็ ว่าเป็นม้าดี จงึ ซ้ือไปถวาย
พระราชา
๑๔. ชาดกที่ ๒๕๖ ชรูทปานชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี๓๖๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ป็นหัวหนา้ พ่อค้าเกวยี น เดินทางไปค้าขายทางกันดาร ห้ามพวกพ่อคา้ ไมใ่ ห้ขุดหาทรพั ย์
ในบอ่ น้�ำเก่าลกึ เกินไป แต่พ่อคา้ เหล่าน้ันไมเ่ ชอื่ จงึ ถูกพญานาคพน่ พษิ ใสจ่ นตายหมด
๑๕. ชาดกที่ ๒๘๘ มัจฉุททานชาดก (เล่มที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๔๖๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ กฎุ มุ พใี หท้ านขา้ วแกป่ ลาแลว้ อทุ ศิ กศุ ลใหเ้ ทวดา เทวดานกึ ถงึ บญุ คณุ จงึ นำ� ทรพั ยม์ าคนื
และแสดงกลโกงของน้องชายให้กุฎมุ พีทราบ

63 ประตสู ู่ชาดก

๑๖. ชาดกที่ ๓๑๘ กณเวรชาดก (เล่มที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๕๗๐)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรคหบดี แต่เกิดในฤกษ์โจร จึงประกอบอาชีพโจร ถูกทางการจับได้จะน�ำไปฆ่า

หญิงแพศยาคนหนงึ่ ซึ่งมจี ติ หลงรักโจรคนนั้นได้สง่ คนนำ� ทรัพย์ไปถา่ ยตวั ออกมาเพื่อใหเ้ ปน็ สามขี องนาง
๑๗. ชาดกที่ ๓๒๔ จมั มสาฏกชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ข้อที่ ๕๙๔)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ป็นพอ่ ค้าบัณฑติ ไดเ้ ตอื นปริพาชกผหู้ นึ่งไม่ให้ยกย่องแพะ แตป่ รพิ าชกไม่เชือ่ จงึ ถกู แพะ
ขวิดตาย
๑๘. ชาดกที่ ๓๕๒ สชุ าตชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ที่ ๗๐๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรกุฎุมพีชื่อสุชาตกุมาร หาวิธีสอนบิดาให้หายเศร้าโศกถึงปู่ที่ตายไปแล้วได้ โดย
การเกี่ยวหญา้ ใหว้ ัวท่ีตายแล้วกิน บิดามาเห็นเข้าจึงบอกปริศนาให้บิดาฟังว่าวัวตายยังเห็นอยู่ แตป่ ตู่ ายและเผาไปนานแลว้
ร้องไห้ถึงก็ไม่มปี ระโยชน์
๑๙. ชาดกท่ี ๓๖๕ อหติ ณุ ฑิกชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ท่ี ๗๗๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพ่อค้าข้าวเปลือก ได้ให้อาหารแก่วานรท่ีหมองูน�ำมาฝากเอาไว้ จนวานรเกิดความ
ประทบั ใจ และติเตียนหมองทู ี่เมาสรุ าแลว้ มาเฆยี่ นตตี น
๒๐. ชาดกที่ ๓๖๖ คมุ พยิ ชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ที่ ๗๗๘)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเป็นหัวหน้าพ่อคา้ เกวียน น�ำบรวิ ารเดินทางไปค้าขายตา่ งเมอื ง ห้ามบริวารไมใ่ หบ้ รโิ ภค
อะไรท่พี บเห็นในระหว่างทาง บริวารท่ีเชอื่ ฟงั ก็รอดตาย ที่ไมเ่ ชือ่ ฟงั กต็ ายไป
๒๑. ชาดกท่ี ๓๖๗ สาลิยชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ที่ ๗๘๓)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเปน็ บตุ รกุฎุมพี ไดต้ เิ ตยี นหมองทู ห่ี ลอกให้ตนขึ้นไปจับงใู นโพรงไม้โดยบอกว่าเป็นลกู นก
สาลกิ า เมือ่ เหน็ วา่ เปน็ งูจงึ โยนมาขา้ งล่างถกู หมองู และงูไดก้ ัดหมองูตาย
๒๒. ชาดกที่ ๓๖๘ ตจสารชาดก (เล่มที่ ๕๘ ข้อที่ ๗๘๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ บตุ รกฎุ มุ พี เมอื่ โยนงไู ปถกู หมองแู ละหมองถู กู งกู ดั ตายแลว้ ชาวบา้ นไดจ้ บั ตวั สง่ พระราชา
แตพ่ ระโพธสิ ตั วพ์ รอ้ มดว้ ยเดก็ ๆ เขา้ ไปเฝา้ พระราชาดว้ ยความสนกุ สนาน และไดก้ ราบทลู ขอ้ เทจ็ จรงิ จนไดร้ บั ยศเปน็ อนั มาก
๒๓. ชาดกที่ ๔๙๓ มหาวาณชิ ชาดก (เล่มท่ี ๖๐ ขอ้ ที่ ๑๙๙๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ หวั หนา้ พอ่ คา้ เกวยี น เดนิ ผา่ นทางกนั ดาร รอดตายมาไดค้ นเดยี ว เพราะคณุ ธรรมและ
ความไมโ่ ลภมาก

ประตสู ูช่ าดก 64

เศรษฐี และ บุตรเศรษฐี (๒๓)

๑. ชาดกที่ ๔ จฬู เสฏฐชิ าดก (เล่มที่ ๕๕ ข้อ ๔)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ จฬู เศรษฐี ระหวา่ งเขา้ ไปเฝา้ พระราชาพบหนตู ายจงึ ทำ� นายวา่ ถา้ ใครไดห้ นนู ไ้ี ปจะไดเ้ ปน็

เศรษฐี คนรบั ใชไ้ ดฟ้ งั จงึ เอาหนไู ปขายแกค่ นเลย้ี งแมว ตอ่ มากต็ ง้ั ตวั ดว้ ยทรพั ยอ์ นั เปน็ ตน้ ทนุ นน้ั ไดเ้ ปน็ เศรษฐใี นลำ� ดบั ตอ่ มา
๒. ชาดกที่ ๔๐ ขทิรังคารชาดก (เลม่ ท่ี ๕๕ ขอ้ ที่ ๔๐)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเปน็ เศรษฐี ต้องการจะถวายทานแก่พระปจั เจกพทุ ธเจ้า แตพ่ ญามารมาเนรมติ หลุมถ่าน
เพลิงขวางทางไว้ ท่านต้องการจะแสดงอานุภาพของตน จึงเดินลุยถ่านเพลิงไปใส่บาตร มีดอกบัวผุดข้ึนมารองรับ หาเป็น
อันตรายไม่
๓. ชาดกท่ี ๔๕ โรหณิ ีชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๔๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ มหาเศรษฐี ไดต้ ำ� หนิสาวใช้ผู้โงเ่ ขลาทค่ี ดิ จะไล่แมลงวันทม่ี าตอมมารดา แตเ่ อาสากตี
ถูกมารดาจนตาย แลว้ มานั่งรอ้ งไห้อยู่
๔. ชาดกท่ี ๔๗ วารุณทิ ูสกชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ข้อท่ี ๔๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ เศรษฐชี าวกรงุ พาราณสี ไดต้ เิ ตยี นลกู จา้ งของตนทเ่ี อาเกลอื ไปใสส่ รุ า จนสรุ าเสยี หาย
เหมือนคนโงค่ ิดจะทำ� ประโยชน์แตก่ ็ท�ำประโยชน์ใหเ้ สียไป
๕. ชาดกท่ี ๕๓ ปุณณปาตชิ าดก (เลม่ ที่ ๕๖ ขอ้ ท่ี ๕๓)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ป็นเศรษฐีชาวกรงุ พาราณสี ได้ท�ำลายความหวังของพวกนกั เลงสุราท่ีพยายามจะหลอก
ใหด้ ่ืมสรุ าผสมยาพษิ แต่ท่านรทู้ ัน ได้พูดใ่ ห้นักเลงเหลา่ น้ันเลิกทำ� อย่างนีอ้ ีก
๖. ชาดกที่ ๘๓ กาฬกณั ณิชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ข้อท่ี ๘๓)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเปน็ มหาเศรษฐีชาวกรุงพาราณสี ได้ติเตยี นคนทีใ่ หข้ บั ไล่เพื่อนออกจากเรือนวา่ เปน็ สิง่ ไม่
ควรทำ� ท่านได้ชว่ ยสงเคราะหเ์ พื่อนไว้ ตอ่ มาเพ่อื นกไ็ ด้ชว่ ยรักษาทรัพยข์ องทา่ นไว้เช่นกนั

65 ประตูสู่ชาดก

๗. ชาดกท่ี ๘๔ อัตถสั สทวารชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๘๔)
พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาติเปน็ มหาเศรษฐีชาวกรงุ พาราณสี โต้ตอบปัญหาของบุตรชายถึงชอ่ งทางใหเ้ กิดประโยชน์

๖ ประการ
๘. ชาดกท่ี ๙๐ อกตัญญชุ าดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๙๐)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นมหาเศรษฐีชาวกรุงพาราณสี ได้ต�ำหนิคนของตนท่ีแก้แค้นคนของเศรษฐีชาวชนบท
วา่ เป็นเร่อื งไมเ่ หมาะสม
๙. ชาดกท่ี ๙๓ วิสสาสโภชนชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ขอ้ ท่ี ๙๓)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ เศรษฐี ได้แสดงธรรมแก่บรวิ ารไมใ่ หไ้ ว้วางใจในคนท่ีไมค่ นุ้ เคย แม้คนคุ้นเคยก็ไม่พงึ
ไว้วางใจเพราะอาจมภี ัยได้
๑๐. ชาดกที่ ๑๐๓ เวริชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๑๐๓)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ มหาเศรษฐชี าวกรุงพาราณสี หนีพวกโจรมาไดใ้ นระหวา่ งทางกล่าววา่ บณั ฑติ ไม่ควร
อยูใ่ นที่ทม่ี ีคนคเู่ วรกนั อยู่
๑๑. ชาดกท่ี ๑๒๕ กฏาหกชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ข้อที่ ๑๒๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มหาเศรษฐชี าวกรงุ พาราณสี ถกู ลกู ทาสปลอมตวั อ้างวา่ เปน็ บตุ รของท่านไปแตง่ งาน
กบั ลูกสาวเศรษฐีตา่ งเมือง แตเ่ มอ่ื ทา่ นไปพบกลบั ไมเ่ อาเรอื่ ง เพยี งแตบ่ อกใหภ้ รรยาของเขาได้รับรู้กำ� เนดิ เดิมของเขาเท่านั้น
๑๒. ชาดกท่ี ๑๒๗ กลัณฑุกชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อที่ ๑๒๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ เศรษฐชี าวกรงุ พาราณสี ใชล้ กู นกแขกเตา้ ตามหาทาสคนหนงึ่ ทหี่ นไี ปแตง่ งานกบั ธดิ า
เศรษฐีชาวชนบท
๑๓. ชาดกที่ ๑๓๑ อสัมปทานชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ข้อท่ี ๑๓๑)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ สงั ขเศรษฐี ให้การสงเคราะหเ์ พื่อนผู้อกตญั ญูจนภรรยาไม่พอใจ
๑๔. ชาดกที่ ๑๗๑ กัลยาณธัมมชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ข้อที่ ๑๙๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ เศรษฐชี าวกรงุ พาราณสี มขี า่ วลอื วา่ เศรษฐอี อกบวช จงึ ทลู ขอพระราชาออกบวชตามขา่ วลอื
๑๕. ชาดกที่ ๒๓๒ วีณาถูณชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ข้อที่ ๓๑๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ เศรษฐชี าวกรงุ พาราณสี มวี า่ ทลี่ กู สะใภซ้ งึ่ เปน็ ธดิ าเศรษฐผี เู้ ขา้ ใจวา่ คนคอ่ มเปน็ คนมบี ญุ
๑๖. ชาดกท่ี ๒๓๘ เอกปทชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๓๒๕)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเปน็ เศรษฐีชาวกรงุ พาราณสี สอนบตุ รให้มีความขยัน มีศลี มสี ตกิ ำ� กบั กจ็ ะประสบความ
ส�ำเร็จในชีวิตได้

ประตสู ูช่ าดก 66

๑๗. ชาดกท่ี ๒๔๒ สุนขชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ข้อที่ ๓๓๔)
พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาตเิ ป็นบุตรเศรษฐี ได้บอกอบุ ายให้สนุ ัขกัดเชือกหนงั ทผ่ี กู ลา่ มเอาไว้แล้วหนไี ป

๑๘. ชาดกที่ ๒๖๑ ปทมุ ชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ข้อที่ ๓๘๒)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ บตุ รเศรษฐี ไดก้ ลา่ ววาจาไพเราะขอดอกบวั กบั คนเกบ็ ดอกบวั ไดด้ อกบวั มดั ใหญโ่ ดย

ไม่ตอ้ งกลา่ วเทจ็
๑๙. ชาดกที่ ๓๑๕ มังสชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ข้อท่ี ๕๕๘)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาติเปน็ บุตรเศรษฐี พร้อมดว้ ยสหายไดข้ อเน้ือนายพราน นายพรานถูกใจเพราะกล่าววาจาดี
จงึ ใหเ้ นือ้ ทั้งหมด
๒๐. ชาดกที่ ๓๑๗ มตโรทนชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๕๖๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ เศรษฐี เมอื่ พช่ี ายตายไปผคู้ นรอ้ งไหก้ นั มาก แตพ่ ระโพธสิ ตั วห์ ารอ้ งไหไ้ ม่ แตก่ ลบั สอน
บรวิ ารใหร้ ้องไห้ถงึ คนเปน็ ท่ีจะตอ้ งตายวา่ นา่ สงสารกวา่
๒๑. ชาดกท่ี ๓๔๐ วิสยั หชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๖๕๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ วสิ ยั หเศรษฐี เปน็ ผมู้ น่ั คงในทาน แมถ้ กู ท้าวสกั กะแกลง้ บอกใหเ้ ลกิ ใหท้ าน กไ็ มย่ อม
เลิกและยงั ใหต้ อ่ ไป
๒๒. ชาดกท่ี ๓๖๓ หิรชิ าดก (เล่มที่ ๕๘ ข้อที่ ๗๖๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นเศรษฐีชาวกรุงพาราณสี กล่าวติเตียนเศรษฐีสหายในชนบทท่ีไม่ให้การต้อนรับ
กองเกวียนที่ตนส่งไปค้าขายด้วย ต่างจากท่ีตนเคยให้การต้อนรับกองเกวียนชนบท ต่อมาเศรษฐีชนบทส่งกองเกวียนมา
ค้าขายใหม่อีกครั้ง จึงไม่ได้รับการต้อนรับเหมือนคราวแรก
๒๓. ชาดกท่ี ๓๘๒ สริ ิกาฬกณั ณชิ าดก (เล่มที่ ๕๙ ข้อท่ี ๘๖๙)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ เศรษฐชี อื่ สจุ บิ รวิ าร ไมอ่ นญุ าตใหน้ างกาฬกณั ณเี ทพธดิ าเขา้ มาอาศยั เรอื น แตอ่ นญุ าต
ใหน้ างสิรเิ ทพธิดาเทา่ นนั้ เขา้ มาอาศยั ได้

67 ประตสู ชู่ าดก

อาจารยท์ ิศาปาโมกข์ และ ศษิ ย์ (๑๙)

๑. ชาดกท่ี ๔๑ โลสกชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อที่ ๔๑)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนธรรมแกศ่ ษิ ยจ์ ำ� นวนมาก นายมติ ตวนิ ทกุ ะผเู้ ปน็ ศษิ ยไ์ มส่ นใจ

ศึกษาเลา่ เรียน ชอบหนไี ปเทยี่ วจนถูกจับดว้ ยขอ้ หาวา่ ขโมยแพะ อาจารยจ์ งึ ติเตยี นโทษฐานไมร่ ้จู กั สง่ิ ท่ีควรท�ำและไม่ควรท�ำ
๒. ชาดกท่ี ๖๑ อสาตมันตชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๖๑)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอาจารย์ทิศาปาโมกข์ ได้หาวิธีสอนศิษย์เร่ืองมายาหญิง โดยให้ดูแลแม่ผู้ชราของ
อาจารย์ จนทำ� ให้ศิษย์ออกบวช
๓. ชาดกท่ี ๖๔ ทุราชานชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ข้อท ี่ ๖๔)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาติเปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนศิษยห์ นุ่มใหร้ ้จู กั ธรรมชาติของหญิงที่ร้ไู ดย้ าก
๔. ชาดกที่ ๖๕ อนภริ ติชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ข้อที่ ๖๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนศษิ ยใ์ หว้ างเฉยตอ่ ภรรยาผปู้ ระพฤตทิ ศุ ลี เพราะธรรมชาติ
ของหญงิ เปน็ ดังแม่นำ�้ เป็นตน้
๕. ชาดกที่ ๗๑ วรุณชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อที่ ๗๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ ไดต้ �ำหนิลกู ศษิ ย์ผเู้ กยี จคร้านทำ� งานไมถ่ ูกเวลาจึงเดอื ดร้อน
๖. ชาดกท่ี ๙๗ นามสทิ ธชิ าดก (เล่มท่ี ๕๖ ข้อท่ี ๙๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ ไดแ้ สดงใหศ้ ษิ ยเ์ หน็ วา่ ชอ่ื นนั้ ไมใ่ ชส่ งิ่ เปน็ มงคลหรอื อปั มงคลแต่
อย่างใด เพราะเป็นแต่เร่ืองสมมตเิ ท่าน้นั
๗. ชาดกท่ี ๑๒๓ นังคลีสชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อท่ี ๑๒๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ พยายามสอนศษิ ย์ผโู้ ง่เขลาให้เปน็ คนฉลาด แตไ่ มอ่ าจท�ำได้ จงึ
ตอ้ งปล่อยไป
๘. ชาดกท่ี ๑๓๐ โกสิยชาดก (เล่มที่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๓๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนศษิ ยใ์ หท้ ำ� ยาแกโ้ รคมารยาของภรรยา จนนางยอมลกุ ขน้ึ ทำ� งาน

ประตูสูช่ าดก 68

๙. ชาดกท่ี ๑๕๐ สัญชวี ชาดก (เล่มท ่ี ๕๖ ข้อท่ี ๑๕๐)
พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเปน็ อาจารยท์ ิศาปาโมกข์ ต�ำหนิศิษยผ์ ชู้ ุบชีวิตเสือโครง่ ทีต่ ายไปแล้วใหก้ ลับคืนชพี ขึ้นมา

ทำ� ให้ตนเองถงึ ต้องส้นิ ชวี ิต
๑๐. ชาดกที่ ๑๘๕ อนภริ ตชิ าดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๑๙)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอาจารย์ทิศาปาโมกข ์ สอนศษิ ย์ให้ตัดความกังวลในการครองเรือนว่า เมื่อจิตขุน่ มัว
แล้ว มนตร์ทเ่ี รยี นแมเ้ ชยี่ วชาญก็เลอื นได้ แตเ่ ม่อื จิตไมข่ ุน่ มวั จะไม่มเี ลอะเลอื นเลย
๑๑. ชาดกที่ ๒๐๐ สาธสุ ลี ชาดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๔๙)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนศษิ ยข์ องตนใหเ้ ลอื กบตุ รเขยทเ่ี ปน็ คนมศี ลี ดกี ว่าคนรปู งาม
๑๒. ชาดกท่ี ๒๔๕ มลู ปริยายชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๓๔๐)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนศิษย์ไมใ่ หป้ ระมาทในเร่อื งเวลา
๑๓. ชาดกท่ี ๒๕๒ ติลมุฏฐิชาดก (เล่มที่ ๕๘ ขอ้ ที ่ ๓๕๕)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ป็นอาจารยท์ ิศาปาโมกข์ ลงโทษพระกุมารผู้ประพฤตผิ ิด แตพ่ ระกุมารผกู โกรธ เมื่อได้
ครองราชย์แล้วคดิ จะลงโทษอาจารย์คืน แตอ่ าจารย์ไดใ้ ห้สตกิ ลบั ตวั ใหม่
๑๔. ชาดกที่ ๒๘๗ ลาภครหชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ขอ้ ท่ี ๔๖๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ป็นอาจารยท์ ิศาปาโมกข์ แสดงโทษในการแสวงหาลาภแกศ่ ษิ ย์
๑๕. ชาดกที่ ๓๓๘ ถสุ ชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ขอ้ ที่ ๖๕๐)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารย์ทศิ าปาโมกข์ ได้ผูกมนตรใ์ หพ้ ระเจา้ พรหมทัตสาธยายเปน็ ประจำ� ป้องกันไม่
ให้พระโอรสคดิ ปลงพระชนม์
๑๖. ชาดกท่ี ๓๕๓ เวนสาขชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ที่ ๗๑๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนพรหมทตั ตกมุ ารไมใ่ หป้ ระมาทขาดสติ ใหส้ รา้ งแตก่ รรมดไี ว้
แตก่ ุมารไมเ่ ชื่อจงึ ประสบทุกขใ์ จในภายหลงั
๑๗. ชาดกที่ ๓๕๖ การนั ทยิ ชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ข้อท่ี ๗๒๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นหัวหน้าอันเตวาสิกของอาจารย์ทิศาปาโมกข์ หาอุบายสอนอาจารย์ให้เลิกให้ศีลกับ
คนทกุ คนทมี่ าพบ เพราะไม่สามารถใหท้ ุกคนเป็นคนดีได้ เหมือนไม่สามารถถมแผ่นดินท้งั โลกให้เสมอได้
๑๘. ชาดกที่ ๓๗๓ มูสกิ ชาดก (เล่มที่ ๕๘ ข้อท่ี ๘๑๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอาจารย์ทิศาปาโมกข์ ได้ผูกคาถาให้พระราชกุมารซึ่งเป็นศิษย์สาธยายเป็นประจ�ำ
เปน็ การป้องกันการลอบปลงพระชนม์
๑๙. ชาดกท่ี ๓๗๗ เสตเกตชุ าดก (เลม่ ท่ี ๕๙ ข้อท่ี ๘๓๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ อาจารยท์ ศิ าปาโมกข์ สอนเสตเกตมุ าณพผเู้ ปน็ ศษิ ยซ์ งึ่ ถอื ตวั จดั ไมใ่ หเ้ ปน็ คนมกั โกรธ

69 ประตสู ชู่ าดก

มนุษย์ ประกอบอาชพี ต่างๆ (๒๕)

หตั ถาจารย์ ควาญชา้ ง (๒)
๑. ชาดกที่ ๑๘๒ สงั คามาวจรชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ข้อที่ ๒๑๓)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเป็นนายหัตถาจารย์ ได้พดู ปลกุ ใจชา้ งใหฮ้ ึกเหิมจนสามารถท�ำลายประตเู มืองเข้าไปได้
๒. ชาดกที่ ๒๓๑ อปุ าหนชาดก (เล่มที่ ๕๗ ข้อท่ี ๓๑๑)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเปน็ นายหตั ถาจารย์ สอนวิชาให้แกศ่ ิษยค์ นหนงึ่ ตอ่ มาศิษย์คิดล้างครูท้าประลองวิชากบั
อาจารย์ แตศ่ ิษยส์ ู้ไมไ่ ด้จึงถูกชาวเมอื งลงประชาทณั ฑ์จนตาย

เจ้าหนา้ ที่ (๒)
๑. ชาดกท่ี ๕ ตัณฑุลนาฬชิ าดก (เล่มที่ ๕๕ ขอ้ ที่ ๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ เจา้ หนา้ ทซ่ี อื้ ของหลวง แตพ่ ระราชาไมท่ รงวางพระทยั เพราะทรงเชอ่ื คำ� ยยุ งจงึ เปลย่ี น
เอาบรุ ษุ ผโู้ งเ่ ขลามาทำ� หน้าทแ่ี ทนทำ� ใหเ้ สยี พระราชทรพั ยแ์ ละพระเกยี รตยิ ศเปน็ อนั มาก อำ� มาตยจ์ งึ ถามถงึ ราคามา้ ขา้ วสาร
และราคาเมืองกบั พระองค์

ประตูสชู่ าดก 70

๒. ชาดกท่ี ๒๖๕ ขุรัปปชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๓๙๔)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ หวั หน้าคนรกั ษาปา่ มบี รวิ ารถงึ ๕๐๐ คน ไดร้ บั จ้างคมุ้ ครองพวกพอ่ ค้าเกวยี นใหข้ ้าม

ดงท่ีมโี จรผู้รา้ ยซุม่ อย่ดู ้วยความกลา้ หาญตามหนา้ ทท่ี ่รี ับผิดชอบ

ชา่ งต่างๆ (๕)
๑. ชาดกท่ี ๗๘ อลิ ลสิ ชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๗๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ชา่ งกลั บก (ชา่ งตดั ผม) ของอลิ ลสี เศรษฐี เศรษฐมี คี วามตระหนี่ จงึ ถกู ทา้ วสกั กะเนรมติ
กายเชน่ เดียวกับอลิ ลีสเศรษฐีเพื่อส่งั สอนใหท้ �ำทานตามท่ีตระกูลไดท้ ำ� มา
๒. ชาดกท่ี ๑๓๗ พพั พชุ าดก (เล่มที่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๓๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ ช่างสลกั หนิ ได้ช่วยนางหนูใหพ้ น้ จากอ�ำนาจแมว และไดท้ รัพยจ์ �ำนวนมาก
๓. ชาดกท่ี ๑๗๘ กัจฉปชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๐๕)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ ชา่ งปน้ั หมอ้ ไดย้ กเรอื่ งเตา่ ซงึ่ ไมส่ ามารถตดั ความอาลยั ในทอ่ี ยไู่ ด้ จนทำ� ใหต้ วั ตาย มาสอน
ธรรมแกป่ ระชาชน
๔. ชาดกที่ ๓๘๗ สจู ิชาดก (เล่มที่ ๕๙ ขอ้ ท่ี ๙๑๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ช่างทอง ทำ� เขม็ ทปี่ ระณตี สวยงามไปขายในตระกลู ช่างทอง ไดร้ บั การยอมรบั จากชา่ ง
ทองและไดธ้ ดิ าของช่างทองเปน็ ภรรยา
๕. ชาดกที่ ๔๐๘ กมุ ภการชาดก (เลม่ ที่ ๕๙ ข้อที่ ๑๐๕๗)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ ชา่ งปนั้ หม้อ เห็นพระปจั เจกพทุ ธเจ้า ๔ พระองค์ เกิดความเลือ่ มใส จงึ ขออนุญาต
ภรรยาออกบวช สว่ นภรรยากอ็ อกบวชดว้ ย

71 ประตสู ูช่ าดก

ต้นหน (๑)
๑. ชาดกที่ ๔๖๓ สุปปารกชาดก (เล่มที่ ๖๐ ข้อท่ี ๑๕๘๘)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นต้นหนชื่อสุปปารกะ ถึงตาบอดเพราะน�้ำทะเล แต่ก็ยังเลี้ยงชีพด้วยวิชาต้นหนท่ีตน
เรยี นมาจากบดิ า ไดแ้ สดงทะเลมีลักษณะต่างๆ แกพ่ ่อคา้ ท่ไี ปในเรอื

ชาวนา (๔)
๑. ชาดกที่ ๕๖ กญั จนักขนั ธชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๕๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ ชาวนา ไถนาพบแทง่ ทองยกไมไ่ หวจงึ แบง่ ทองเปน็ ทอ่ นๆ แลว้ แบง่ ทำ� บญุ ตามชอบใจ
๒. ชาดกที่ ๑๘๙ สหี จมั มชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ข้อที่ ๒๒๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นชาวนา รู้ทันลาท่ีเอาหนังราชสีห์มาสวมแล้วลงกินขา้ วกล้าในนา เพราะเม่ือมันร้อง
ออกมากร็ วู้ า่ ไม่ใช่ราชสีห์

ประตูสูช่ าดก 72

๓. ชาดกที่ ๒๗๙ สตปัตตชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ขอ้ ท่ี ๔๓๖)
พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาติเป็นชาวนา แต่ประกอบอาชีพโจรกรรมด้วยการดักปล้นมาณพผู้หนึ่ง แต่เห็นกิริยาท่ี

นางสนุ ัขจงิ้ จอกมาช่วยมาณพน้ันไว้ จึงไดป้ ล่อยตวั ไป
๔. ชาดกที่ ๓๘๙ สวุ ัณณกกั กฏกชาดก (เลม่ ที่ ๕๙ ข้อท่ี ๙๒๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พราหมณเ์ จา้ ของนา เลย้ี งปทู องไวใ้ นบงึ ทา้ ยนา ตอ่ มาปทู องไดช้ ว่ ยใหร้ อดตายจากพษิ งู

ศลิ ปิน (๕)
๑. ชาดกที่ ๕๙ เภริวาทกชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ข้อที่ ๕๙)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ป็นคนตกี ลอง สอนบตุ รไม่ใหต้ กี ลองมากเกนิ ไป แตบ่ ุตรไม่เชื่อ จึงถกู โจรปลน้ เสียทรพั ย์
๒. ชาดกท่ี ๖๐ สังขธมชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ข้อท่ี ๖๐)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรคนเป่าสังข์ ได้ห้ามบิดาไม่ให้เป่าสังข์มากเกินไป แต่บิดาไม่เชื่อ จึงถูกโจรปล้น
เสยี ทรพั ย์
๓. ชาดกท่ี ๑๑๖ ทุพพจชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๑๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ นกั แสดง (นักกายกรรม) ได้เตือนสตอิ าจารยไ์ ม่ใหป้ ระมาทในการกระโดดขา้ มหอก
๕ เลม่ แต่อาจารยไ์ ม่เชอื่ จงึ ถูกหอกเสยี บตาย
๔. ชาดกท่ี ๒๑๒ อุจฉฏิ ฐภตั ตชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ข้อที่ ๒๗๓)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ป็นนักฟ้อนผยู้ ากจน บอกใหพ้ ราหมณร์ เู้ หตทุ ีน่ างพราหมณีนอกใจ
๕. ชาดกที่ ๒๔๓ คุตติลชาดก (เลม่ ที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๓๓๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ นกั รอ้ งและดดี พณิ มศี ษิ ยผ์ หู้ นง่ึ ท้าประลอง ทา้ วสกั กะเสดจ็ มาเปน็ ทพ่ี ง่ึ ทำ� ใหด้ ดี พณิ
ชนะศิษย์ และโปรดให้มาตลเี ทพบตุ รน�ำราชรถมารับไปเยี่ยมชมสวรรค์

73 ประตูสู่ชาดก

หมองู (๑)
๑. ชาดกท่ี ๖๙ วิสวนั ตชาดก (เล่มท ่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๖๙)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นหมองู บังคับใหง้ ดู ูดพิษที่กัดคนไปแล้ว แตง่ ไู มย่ อม จงึ ชว่ ยชวี ติ ของบรุ ษุ น้นั ดว้ ยการ
พอกยาและร่ายมนตร์

นักเลงสกา (๑)
๑. ชาดกที่ ๙๑ ลิตตชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๖ ข้อที่ ๙๑)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเป็นนักเลงสกา ท�ำอุบายวางยาพษิ แกน่ ักเลงสกาโกงแล้วกลบั ช่วยชวี ติ ไว้

ประตูสูช่ าดก 74

คนยากจน (๑)
๑. ชาดกที่ ๓๙๘ สุตนชุ าดก (เลม่ ท ี่ ๕๙ ข้อที่ ๙๘๓)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเป็นคนยากจน เลี้ยงดูบิดามารดา รับอาสาพระเจ้ากรุงพาราณสีน�ำอาหารไปให้ยักษ์กิน
ไดส้ อนยกั ษใ์ ห้เลกิ กินคนและใหต้ งั้ อยใู่ นศีลตลอดไป

คนจณั ฑาล (๓)
๑. ชาดกที่ ๑๗๙ สตธัมมชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๐๗)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นคนจัณฑาล แบ่งอาหารให้แก่สตธรรมมาณพ เขาบริโภคแล้วอาเจียนออกมาหมด
เพราะรงั เกียจในความเป็นคนจณั ฑาล
๒. ชาดกท่ี ๓๐๙ ฉวชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ข้อท่ี ๕๓๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ คนจณั ฑาล เหน็ พระเจา้ พรหมทตั นง่ั เรยี นมนตรใ์ นทส่ี งู เปน็ การไมแ่ สดงความเคารพ
อาจารย์ จงึ เข้ามาทลู เตือนวา่ เปน็ การกระท�ำทีไ่ ม่เหมาะ

75 ประตสู ่ชู าดก

๓. ชาดกที่ ๔๗๔ อมั พชาดก (เลม่ ท่ี ๖๐ ขอ้ ที่ ๑๗๒๕)
พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ คนจัณฑาล ได้สอนมนตร์ท่ีท�ำมะม่วงให้ติดผลนอกฤดูแก่มาณพคนหน่ึง ภายหลัง

เขาเขา้ รับราชการถกู พระราชาตรสั ถามถึงอาจารย์ เขากลับกราบทูลวา่ เรียนมาจากพราหมณ์ผู้สงู ชาติ ทำ� ให้มนตร์เส่ือมและ
ถกู ออกจากราชการ

(ชาดกที่ ๔๖๑ ทสรถชาดก เอกาทสกนบิ าต เลม่ ท่ี ๖๐ ขอ้ ที่ ๑๕๖๗ - ๑๕๖๙)

ประตูสชู่ าดก 76

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็
สัตว์ต่างๆ (๑๒๕)

77 ประตูส่ชู าดก

สตั วส์ ่ีเทา้ (๖๒)

ช้าง (๗)
๑. ชาดกที่ ๗๒ สีลวนาคชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๗๒)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาช้างผู้มศี ลี ได้ตำ� หนคิ นอกตัญญูผไู้ ม่รูค้ ณุ คนซึง่ ถกู แผน่ ดนิ สบู
๒. ชาดกที่ ๑๒๒ ทุมเมธชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๒๒)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาช้างเผือก ถูกพระราชาผู้ไม่มีบุญจะฆ่าให้ตาย จึงพานายควาญช้างเหาะหนีไป
อยู่กรุงพาราณสี
๓. ชาดกท่ี ๒๒๑ กาสาวชาดก (เล่มท ี่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๙๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเป็นพญาช้าง ติเตียนคนเข็ญใจท่ีน�ำผ้ากาสาวพัสตร์มาห่มแล้วลอบฆ่าช้างบริวารว่าเป็น
การท�ำทีไ่ มเ่ หมาะสม
๔. ชาดกท่ี ๒๖๗ สุวณั ณกกั กฏกชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ขอ้ ท่ี ๔๐๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาชา้ ง ถกู ปทู องหนบี รอ้ งใหน้ างชา้ งพงั ชว่ ย นางชา้ งพงั รอ้ งขอใหป้ ทู องปลอ่ ยสามี
ของนาง ปูทองกย็ อมปล่อย พญาชา้ งจึงเหยียบปูทองนั้นตาย
๕. ชาดกที่ ๓๕๗ ลฏุกกิ ชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ข้อท่ี ๗๓๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาชา้ ง ถกู นางนกไสร้ อ้ งขอชวี ติ ของลกู ๆ นางขอใหพ้ ญาช้างไมเ่ ดนิ มาทางทรี่ งั ของ
นางอยู่ พญาช้างได้ยอมตามท่ีนางขอ ส่วนช้างเกเรเดินทางมาตัวเดียวไม่ยอมจึงไปเหยียบรังและลูกน้อยของนางตายหมด
นางจึงผูกพยาบาทไปขอร้องกา แมลงวันและกบชว่ ยกำ� จดั ชา้ งเกเร และกท็ ำ� สำ� เรจ็
๖. ชาดกท่ี ๔๕๕ มาตโุ ปสกชาดก (เลม่ ท่ ี ๖๐ ข้อที่ ๑๔๙๓)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเป็นพญาช้างเผือก เลี้ยงแม่ทตี่ าบอด ถกู พระเจ้าพรหมทัตจับมาเป็นชา้ งทรง คิดถึงแมท่ ี่
ตาบอดจึงไม่ยอมกินอาหาร พระราชารับสั่งใหป้ ล่อย จงึ รีบกลบั เขา้ ปา่ ไปดูแลแม่ดว้ ยความกตญั ญกู ตเวที

ประตสู ่ชู าดก 78

๗. ชาดกที่ ๕๑๔ ฉทั ทนั ตชาดก (เลม่ ท่ี ๖๑ ขอ้ ที่ ๒๓๒๗)
พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ พญาชา้ งฉัททันต์ ถกู พระนางสุภัทรามเหสขี องพระเจ้าพรหมทัตให้พรานโสณุตตระ

ไปลอบฆา่ แล้วตัดงามาถวาย พญาช้างจบั นายพรานได้ แตเ่ ห็นผ้ากาสาวพัสตร์ท่นี ายพรานหม่ อยู่จึงอดโทษให้ ยอมให้ตัดงา
แลว้ ปลอ่ ยตัวไป

ราชสีห์ (๑๐)
๑. ชาดกท่ี ๑๔๓ วโิ รจนชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อท่ี ๑๔๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาไกรสรราชสหี ์ กลา่ วถงึ สนุ ขั จง้ิ จอกทพี่ ยายามเลยี นแบบตนแตก่ ถ็ กู ชา้ งเหยยี บตาย
๒. ชาดกท่ี ๑๕๒ สิงคาลชาดก (เล่มที ่ ๕๗ ขอ้ ท่ี ๑๕๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาราชสหี ์ เหน็ นอ้ งชายทง้ั ๖ ตายเพราะความโงเ่ ขลา จงึ บนั ลอื สหี นาทใหส้ นุ ขั จง้ิ จอก
ห วั ใจแตกตาย
๓. ชาดกท่ี ๑๕๓ สูกรชาดก (เล่มที่ ๕๗ ข้อที่ ๑๕๕)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ ราชสหี ์ ยอมยกชยั ชนะใหส้ ุกร โดยไมย่ อมตอ่ สู้ เพราะเกลยี ดคูถท่ตี ดิ อยูท่ ต่ี วั สุกร
๔. ชาดกท่ี ๑๕๗ คณุ ชาดก (เล่มท่ ี ๕๗ ข้อท่ี ๑๖๓)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ พญาราชสีห์ ระลกึ ถงึ คณุ ของสนุ ขั จงิ้ จอกท่ีชว่ ยใหพ้ ้นจากหลม่ ได้ จงึ ใหพ้ าครอบครวั
ไปอยรู่ ่วมกนั ในถำ�้ และกลา่ วกบั นางราชสีห์ว่าอยา่ ดหู มนิ่ สหาย
๕. ชาดกท่ี ๑๗๒ ททั ทรชาดก (เล่มที ่ ๕๗ ข้อท่ี ๑๙๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ พญาราชสีห์ ตเิ ตยี นสุนขั จ้ิงจอกทีพ่ ยายามบันลอื เสียงแขง่ กับราชสหี ์
๖. ชาดกท่ี ๑๘๘ สีหโกตถชุ าดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๒๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาราชสีห์ ได้สอนลูกของตนที่เกิดแต่นางจิ้งจอก ไม่ให้บันลือเสียงในท่ามกลาง
ราชสหี ์

79 ประตสู ูช่ าดก

๗. ชาดกที่ ๓๒๒ ททุ ทภุ ายชาดก (เล่มท ่ี ๕๘ ขอ้ ท่ี ๕๘๖)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาราชสหี ์ ไดช้ ว่ ยชวี ติ สตั วไ์ วเ้ ปน็ จำ� นวนมาก ซง่ึ ไปหลงเชอ่ื กระตา่ ยท่ีไดย้ ินผลมะตูม

หลน่ แต่เข้าใจว่าแผ่นดินถลม่
๘. ชาดกท่ี ๓๓๕ ชัมพกุ ชาดก (เล่มที ่ ๕๘ ข้อที่ ๖๓๘)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาติเป็นพญาราชสหี ์ ตเิ ตียนสนุ ขั จงิ้ จอกผไู้ มร่ ปู้ ระมาณก�ำลงั ของตวั เอง ใคร่จะแสดงอำ� นาจ
อย่างราชสีหจ์ ึงถูกชา้ งเหยยี บตาย เปรยี บเหมอื นคนในโลกนถ้ี ้ารูป้ ระมาณท�ำให้พอเหมาะกส็ ามารถเจรญิ ได้
๙. ชาดกท่ี ๓๙๗ มโนชชาดก (เล่มท ี่ ๕๙ ขอ้ ท่ี ๙๗๖)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาราชสหี ์ สอนราชสหี ม์ โนชะผเู้ ปน็ บตุ รไมใ่ หค้ บกบั สนุ ขั จง้ิ จอก ซงึ่ เปน็ สตั วเ์ ลวทราม
แต่ราชสีหม์ โนชะไม่เชอ่ื ฟงั พากนั ไปขโมยมา้ พระราชากนิ จึงถูกนายขมังธนยู งิ ตาย
๑๐. ชาดกที่ ๔๘๖ มหาอกุ กสุ ชาดก (เล่มท่ี ๖๐ ขอ้ ที่ ๑๘๙๑)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาติเปน็ พญาราชสหี ์ ไดช้ ่วยพญาเหยี่ยวและครอบครัวใหพ้ ้นภยั และไดป้ ระกาศคณุ คือการมี
มิตรดเี อาไว้

ม้า (๔)

๑. ชาดกท่ี ๒๓ โภชาชานยี ชาดก (เล่มท่ี ๕๕ ข้อที่ ๒๓)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มา้ สนิ ธพชาตอิ าชาไนย ออกรบกบั ข้าศกึ จนตอ้ งอาวธุ สาหสั แตก่ ย็ งั แขง็ ใจออกรบตอ่

จนนายสารถสี ามารถจับขา้ ศึกได้

๒. ชาดกที่ ๒๔ อาชัญญชาดก (เลม่ ที่ ๕๕ ขอ้ ที่ ๒๔)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ มา้ อาชาไนย ออกรบกบั ขา้ ศกึ จนตอ้ งอาวธุ สาหสั แตก่ ย็ งั แขง็ ใจออกรบเอาชนะขา้ ศกึ ได้

๓. ชาดกที่ ๑๙๖ วลาหกสั สชาดก (เล่มท่ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๔๑)
พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นพญาม้าวลาหก ไดช้ ว่ ยพวกพ่อคา้ ส�ำเภาแตกให้พ้นอันตราย

ประตสู ูช่ าดก 80

๔. ชาดกท่ี ๒๖๖ วาตคั คสนิ ธวชาดก (เล่มที ่ ๕๘ ข้อท่ี ๓๙๗)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเปน็ ม้าสินธพช่อื วาตัคคะ ถูกนางม้าหลงรักด้วยอ�ำนาจราคะ แต่เมื่อม้าสินธพมาหากลบั

แสดงมารยาจนเกนิ งาม จึงตัดสนิ ใจหนไี ป

กระบือป่า (๑)
๑. ชาดกที่ ๒๗๘ มหิสชาดก (เล่มท่ ี ๕๘ ข้อที่ ๔๓๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ กระบอื ปา่ อดทนตอ่ วานรตวั หนงึ่ ทช่ี อบมาทำ� อนาจารในเวลาพกั กลางวนั ตอ่ มาพระ
โพธสิ ัตวย์ า้ ยไปอยทู่ ่อี น่ื มีกระบอื ดมุ าอยแู่ ทนและไดข้ วดิ วานรน้ันตาย

โค (๕)
๑. ชาดกท่ี ๒๘ นนั ทิวสิ าลชาดก (เล่มที่ ๕๕ ขอ้ ที่ ๒๘)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโคช่ือนันทิวิสาล ปล่อยให้พราหมณ์ผู้พูดไม่ไพเราะให้พ่ายแพ้พนัน ภายหลังเมื่อ
พราหมณ์พดู จาไพเราะจึงกลบั ให้ได้ทรัพยม์ ากย่ิงขึ้น

81 ประตสู ชู่ าดก

๒. ชาดกที่ ๒๙ กัณหชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๕ ขอ้ ท่ี ๒๙)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโคด�ำ ตอบแทนคุณของหญิงชราท่ีเลี้ยงดูมา โดยการไปเท่ียวรับจ้างลากเกวียนน�ำ

ทรัพยม์ าให้เปน็ อันมาก
๓. ชาดกที่ ๓๐ มนุ กิ ชาดก (เลม่ ที่ ๕๕ ขอ้ ที่ ๓๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ โค สอนโคชอ่ื จฬู โลหติ ซงึ่ เปน็ นอ้ งชายไมใ่ หอ้ จิ ฉาสกุ รชอ่ื มนุ กิ ะทกี่ นิ อาหารดๆี เพราะ
สุกรมนุ กิ ะนั้นเขาเลี้ยงไวเ้ พ่ือฆา่ เปน็ อาหารอยา่ งเดยี ว
๔. ชาดกที่ ๘๘ สารมั ภชาดก (เล่มท ่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๘๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ โคชอ่ื สารมั ภะ ปลอ่ ยใหพ้ ราหมณผ์ พู้ ดู ไมไ่ พเราะใหพ้ า่ ยแพพ้ นนั ภายหลงั เมอื่ พราหมณ์
พดู ไพเราะจึงกลับให้ไดท้ รัพย์มากยงิ่ ขน้ึ
๕. ชาดกท่ี ๒๘๖ สาลกู ชาดก (เล่มท่ี ๕๘ ข้อที่ ๔๕๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ โคชอื่ มหาโลหติ สอนนอ้ งชายไมใ่ หอ้ จิ ฉาสกุ รทเี่ ขาเลย้ี งดว้ ยอาหารอยา่ งดี เพราะสกุ ร
เขาเลย้ี งไว้ฆา่ อยา่ งเดียว

กวาง (๓)
๑. ชาดกท่ี ๒๑ กรุ งุ คมคิ ชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๕ ข้อที่ ๒๑)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเป็นกวาง เทีย่ วหากินดว้ ยความระมดั ระวัง เหน็ ต้นไม้โยนผลไมม้ าให้ ก็เข้าใจว่าเป็นกล
ลวงของนายพราน จงึ กล่าวตำ� หนิต้นไม้ แล้วรบี หนีไป
๒. ชาดกที่ ๒๐๖ กรุ ุงคมคิ ชาดก (เล่มท ่ี ๕๗ ข้อที่ ๒๖๑)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ป็นกวาง ไปติดบว่ งนายพราน ไดอ้ าศัยสหายคือเตา่ และนกชว่ ยชวี ติ ไว้
๓. ชาดกที่ ๔๘๒ รรุ มุ คิ ราชชาดก (เล่มท่ ี ๖๐ ข้อท่ี ๑๘๓๙)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญากวางทอง เคยชว่ ยบตุ รเศรษฐซี ง่ึ ลอยนำ้� มาใหร้ อดตาย แตบ่ ตุ รเศรษฐนี นั้ อกตญั ญู
กลบั ไปกราบทูลให้พระเจา้ พรหมทัตมาจบั พญากวางทองไปฆา่ แตพ่ ระราชากพ็ ระราชทานอภยั

ประตูสชู่ าดก 82

พญาเนอื้ (๗)

๑. ชาดกท่ี ๑๑ ลกั ขณชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๕ ขอ้ ท่ี ๑๑)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาเน้ือ ให้ลูกทั้ง ๒ รักษาฝูงเนื้อ ลูกตัวหน่ึงชื่อว่าลักขณะน�ำฝูงเน้ือให้รอดพ้น

อันตราย สว่ นลกู อกี ตวั หนง่ึ ชอ่ื วา่ กาฬะทำ� ฝงู เนอ้ื ใหถ้ งึ ความวบิ ตั เิ พราะนำ�้ มอื มนษุ ย์ จงึ ไดก้ ลา่ วใหห้ มญู่ าตดิ ลู กู ทง้ั ๒ ทแ่ี ตกตา่ งกนั
๒. ชาดกที่ ๑๒ นิโครธมิคชาดก (เล่มท ี่ ๕๕ ข้อที่ ๑๒)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาเน้ือชื่อนิโครธ สละชีวิตช่วยนางเนื้อท่ีมีครรภ์แก่ โดยไปนอนพาดหัวที่ไม้ค้อน
รอการถกู ฆา่ เพอื่ ทำ� เปน็ อาหารของพระราชา พระราชาทรงเลอ่ื มใสจงึ พระราชทานอภยั แกส่ ตั วท์ กุ จำ� พวก นางเนอ้ื คลอดบตุ ร
แลว้ ได้สอนลกู ให้ยึดเอาพญาเนอื้ เปน็ ท่พี ่งึ
๓. ชาดกที่ ๑๕ ขราทิยชาดก (เล่มท่ ี ๕๕ ข้อที่ ๑๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาเนอื้ ไดก้ ลา่ วตำ� หนเิ นอื้ หลานชายซงึ่ ไมส่ นใจศกึ ษามายาเนอื้ เอาแตเ่ ทย่ี วเลน่ จน
ไปติดบ่วงตาย
๔. ชาดกท่ี ๑๖ ติปัลลตั ถมิคชาดก (เลม่ ที่ ๕๕ ข้อท่ี ๑๖)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเปน็ พญาเน้ือ สอนหลานชายให้เรียนมายาเนอ้ื เม่อื ไปตดิ บ่วงทำ� อุบายลวงนายพรานเอา
ตวั รอดมาได้
๕. ชาดกที่ ๓๕๙ สวุ ัณณมคิ ชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๗๔๓)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาเน้ือมีสีดุจทอง ไปติดบ่วงนายพราน นางเน้ือผู้เป็นภรรยาร้องขอชีวิตต่อนาย
พรานโดยนางยอมตายแทน นายพรานยอมไว้ชีวติ เนอ้ื ทง้ั ๒ จงึ มอบแก้วมณที ี่ตนหากนิ พบให้เป็นเครอ่ื งตอบแทน
๖. ชาดกที่ ๓๘๕ นันทยิ มคิ ราชชาดก (เล่มท่ ี ๕๙ ข้อท่ี ๘๙๙)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาเนอื้ ชอื่ นนั ทยิ ะ ไดแ้ ผเ่ มตตาจติ ใหพ้ ระราชา จนพระราชายอมพระราชทานอภยั
ใหแ้ กเ่ น้ือทัง้ หมด

83 ประตสู ชู่ าดก

๗. ชาดกท่ี ๕๐๑ โรหณมคิ ชาดก (เลม่ ที ่ ๖๑ ขอ้ ที่ ๒๑๐๔)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาเนอื้ ชอื่ โรหณะ ไปตดิ บว่ งนายพราน เนอ้ื นอ้ งชายและนอ้ งสาวยอมสละชวี ติ ตาย

แทน นายพรานเห็นใจจึงยอมปล่อย พระโพธิสัตว์ได้แสดงธรรมแก่นายพรานให้นายพรานไปแสดงแก่พระราชา พระราชา
ทรงเลอื่ มใสจึงพระราชทานทรพั ย์และยศแกเ่ ขา

ละม่งั ทอง (๑)
๑. ชาดกท่ี ๔๘๓ สรภมิคชาดก (เล่มที ่ ๖๐ ขอ้ ท่ี ๑๘๕๔)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเปน็ ละม่ังทอง ได้ช่วยพระเจ้าพรหมทัตซงึ่ ตกลงไปในหลมุ ใหข้ ้ึนจากหลุมได้

วานร (๑๓)
๑. ชาดกที่ ๒๐ นฬปานชาดก (เลม่ ท ่ี ๕๕ ข้อที่ ๒๐)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นพญาวานร หาอุบายแกก้ ลของรากษสให้ฝงู ลงิ ได้ดื่มนำ�้ ดว้ ยไมอ้ อ้ แล้วพน้ อันตราย

ประตูส่ชู าดก 84

๒. ชาดกที่ ๕๗ วานรนิ ทชาดก (เล่มที่ ๕๖ ข้อที่ ๕๗)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาวานร เอาตวั รอดจากจระเขไ้ ดด้ ว้ ยปญั ญาจนจระเขต้ อ้ งกลา่ วชม

๓. ชาดกท่ี ๕๘ ตโยธัมมชาดก (เล่มท ี่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๕๘)
พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาติเปน็ ลูกวานร ถูกบดิ าคิดจะฆา่ แต่เอาตัวรอดมาไดด้ ้วยธรรม ๓ ประการ คือ ความขยัน

ความกล้าหาญ และ ความรอบรจู้ นรากษสตอ้ งชมเชย
๔. ชาดกท่ี ๑๗๗ ตินทุกชาดก (เล่มท่ ี ๕๗ ข้อท่ี ๒๐๓)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเป็นพญาวานร ปลอบใจบริวารให้เบาใจวา่ จะตอ้ งพ้นภัยเพราะวานรหลานชายทฉ่ี ลาด
๕. ชาดกท่ี ๒๐๘ สงุ สมุ ารชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๖๕)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาติเป็นพญาวานร เอาตวั รอดจากจระเขไ้ ดด้ ว้ ยปัญญา
๖. ชาดกท่ี ๒๑๙ ครหติ ชาดก (เลม่ ท่ี ๕๗ ข้อท่ี ๒๘๗)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ป็นพญาวานร ติเตียนมนษุ ยท์ ไี่ ม่ร้จู กั ความไม่เที่ยง แสวงหาแต่ทรพั ยเ์ ปน็ ของตนให้หมู่
วานรบรวิ ารฟงั
๗. ชาดกท่ี ๒๒๒ จฬู นนั ทิยชาดก (เล่มท ่ี ๕๗ ข้อที่ ๒๙๓)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาติเป็นพญาวานร ไดส้ ละชีวิตของตนและนอ้ งหวงั ชว่ ยมารดา แต่ก็ถกู พรานใจบาปฆา่ หมด
ทั้ง ๓ แมล่ ูก พรานน้ันถูกแผน่ ดินสบู ไปเกิดในอเวจมี หานรก
๘. ชาดกท่ี ๒๒๔ กุมภลี ชาดก (เล่มท่ ี ๕๗ ข้อท่ี ๒๙๗)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาวานร แสดงธรรมแกจ่ ระเข้ว่าผ้ทู ม่ี ีธรรม ๔ ประการ คือ สัจจะ ธรรม ธิติ จาคะ
ย่อมพน้ จากศัตรูได้
๙. ชาดกท่ี ๓๒๙ กาฬพาหุชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ข้อที่ ๖๑๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ วานรชอื่ ราธะ สอนนอ้ งชายไมใ่ หร้ ษิ ยาวานรดำ� ทเี่ พงิ่ ถกู จบั มาใหมว่ า่ ไดอ้ าหารมากกวา่
ตน ไมน่ านกค็ งถกู ไล่ออกไปเพราะชอบหลอกพระกุมาร
๑๐. ชาดกท่ี ๓๔๒ วานรชาดก (เล่มที่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๖๖๖)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาวานร คิดหาอุบายเอาตัวรอดจากจระเขไ้ ดด้ ้วยปฏภิ าณของตนเอง
๑๑. ชาดกท่ี ๔๐๔ กปิชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๐๒๘)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาวานร ได้ช่วยเหลือฝูงวานรจ�ำนวนมากให้รอดตายเพราะเหตุที่วานรซุกซนตัว
หน่ึงไปก่อเวรกับปุโรหิตโดยไปถา่ ยอุจจาระรดศรี ษะ ทำ� ให้ปุโรหติ จองเวรฆา่ วานรจำ� นวนมาก
๑๒. ชาดกที่ ๔๐๗ มหากปชิ าดก (เล่มที ่ ๕๙ ข้อที่ ๑๐๕๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาวานร พาบรวิ ารออกไปหากนิ ถกู พระเจา้ พรหมทตั ลอ้ มไว้ ไดท้ อดตนเปน็ สะพาน
ใหบ้ ริวารหนไี ป

85 ประตูสู่ชาดก

๑๓. ชาดกท่ี ๕๑๖ มหากปิชาดก (เล่มที ่ ๖๑ ขอ้ ท่ี ๒๓๗๐)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาวานร ไดช้ ว่ ยพราหมณผ์ ตู้ กเหวคนหนง่ึ ใหข้ นึ้ จากเหว แตพ่ ราหมณค์ ดิ ประทษุ รา้ ย

ใชก้ อ้ นหินทบุ ศรี ษะหวงั ให้ตายแตไ่ มต่ าย ได้สอนไมใ่ หพ้ ราหมณท์ �ำความชั่วอีก แลว้ น�ำไปสง่ ยังแดนมนษุ ย์

สุกร (๑)
๑. ชาดกท่ี ๓๘๘ ตณุ ฑิลชาดก (เล่มที่ ๕๙ ขอ้ ท่ี ๙๑๗)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาตเิ ป็นสุกรช่อื มหาตุณฑลิ ะ ปลอบใจสุกรน้องชายไม่ให้หวาดกลวั ท่จี ะถกู นักเลงสุราฆา่ ให้
น้องชายตั้งอยู่ในศีลธรรมเปน็ ส�ำคญั

สุนขั (๓)
๑. ชาดกที่ ๒๒ กกุ กุรชาดก (เลม่ ท ่ี ๕๕ ขอ้ ท่ี ๒๒)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ สนุ ขั แสดงธรรมแดพ่ ระราชาผรู้ บั สง่ั ใหฆ้ า่ สนุ ขั ทง้ั หมด เพราะเหตสุ นุ ขั ในพระราชฐาน
ลอบเขา้ ไปกดั หนงั หมุ้ ราชรถ แตท่ รงเขา้ พระทยั วา่ เปน็ สนุ ขั ภายนอก ตอ่ เมอื่ พระโพธสิ ตั วพ์ สิ จู นไ์ ดแ้ ลว้ จงึ ทำ� ใหฝ้ งู สนุ ขั รอดตาย

ประตสู ูช่ าดก 86

๒. ชาดกที่ ๑๔๒ สงิ คาลชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๖ ข้อท่ี ๑๔๒)
พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ป็นพญาสุนขั จิ้งจอก กลา่ วต�ำหนินกั เลงสรุ าผู้ใชอ้ บุ ายลวงจะฆ่าตน

๓. ชาดกท่ี ๑๔๘ สิงคาลชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๑๔๘)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ สนุ ขั จงิ้ จอก เพราะตดิ ในรส จงึ เขา้ ไปตดิ อยใู่ นทอ้ งช้างทตี่ าย และประสบทกุ ขป์ างตาย

พญาเหี้ย (๓)
๑. ชาดกที่ ๑๓๘ โคธชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๖ ขอ้ ท่ี ๑๓๘)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาเหยี้ ไดก้ ลา่ วติเตยี นดาบสท่ีใชอ้ ุบายลวงจะกนิ ตน
๒. ชาดกที่ ๑๔๑ โคธชาดก (เล่มที ่ ๕๖ ข้อที่ ๑๔๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาเหยี้ สอนลกู ไมใ่ หท้ ำ� ความสนทิ สนมกบั กงิ้ ก่า แตล่ กู ไมย่ อมฟงั จงึ นำ� ความพนิ าศ
มาสตู่ ระกูล
๓. ชาดกที่ ๓๒๕ โคธชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๕๙๘)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเปน็ พญาเหยี้ ได้ตเิ ตยี นดาบสผู้คดิ รา้ ยจะฆ่าตนดว้ ยการวางทา่ นา่ เลอื่ มใส

87 ประตูสชู่ าดก

กระตา่ ย (๑)
๑. ชาดกที่ ๓๑๖ สสปัณฑติ ชาดก (เลม่ ที ่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๕๖๒)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเปน็ กระตา่ ย ได้สละชวี ติ ของตนโดยกระโดดเข้ากองไฟเพ่อื ใหเ้ น้อื เปน็ ทานแกพ่ ราหมณ์
ทม่ี าขอ

หนู (๒)
๑. ชาดกท่ี ๑๒๘ พิฬารวตชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๒๘)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ พญาหนู ไดต้ ่อสู้กบั สุนขั จิง้ จอกทีห่ ลอกกนิ บรวิ ารของตน
๒. ชาดกท่ี ๑๒๙ อคั คกิ ชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๒๙)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาตเิ ปน็ พญาหนู ได้กล่าวต�ำหนิสนุ ัขจงิ้ จอกทหี่ ลอกกินบรวิ ารของตน

ประตูส่ชู าดก 88

เขยี ดเขยี ว (๑)
๑. ชาดกที่ ๒๓๙ หรติ มาตชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๓๒๗)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ป็นเขยี ดเขียว ไดต้ ดั สนิ ความกรณีท่งี ูปลาถูกฝงู ปลากัดตอบว่าเป็นเรอื่ งทถ่ี กู ตอ้ ง

สัตว์สองเทา้ (๕๗)

ครุฑ (๒)
๑. ชาดกที่ ๓๖๐ สุสนั ธชี าดก (เลม่ ท ี่ ๕๘ ข้อที่ ๗๔๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาครฑุ ไปเลน่ สกากบั พระเจา้ พรหมทตั แลว้ ลกั พระนางสสุ นั ธไี ปอยใู่ นวมิ านของตน
ตอ่ มาทราบวา่ พระนางเปน็ ชกู้ บั คนธรรพ์ จงึ นำ� พระนางมาสง่ คืน
๒. ชาดกที่ ๕๑๘ ปัณฑรกนาคราชชาดก (เล่มท่ ี ๖๑ ขอ้ ที่ ๒๓๘๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาครฑุ แอบถามความลบั ของพวกนาคจากชเี ปลอื ย เมอ่ื จบั นาคไดแ้ ลว้ ไดใ้ หโ้ อวาท
นาคว่าไมค่ วรบอกความลบั สดุ ยอดของตระกูลแก่ผู้อ่ืน ซงึ่ อาจเปน็ เหตทุ ำ� ให้ตระกลู พนิ าศได้

89 ประตสู ชู่ าดก

กินนร (๑)
๑. ชาดกที่ ๔๘๕ จันทกินนรีชาดก (เล่มที่ ๖๐ ข้อท่ี ๑๘๘๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ป็นจันทกนิ นร ก�ำลงั ร้องเพลงอยกู่ ับภรรยา ถกู พระเจ้าพรหมทตั ลอบยิงปางตาย เพราะ
อาศัยความรักที่มน่ั คง ภรรยาไดอ้ ้อนวอนบวงสรวงเทวดาใหช้ ว่ ย ทา้ วสกั กะลงมาช่วยจึงรอดชีวิต

หงส์ (๙)
๑. ชาดกท่ี ๓๒ นัจจชาดก (เล่มท่ี ๕๕ ขอ้ ท่ี ๓๒)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาหงส์ทอง ใหธ้ ิดาเลือกคู่ ธดิ าเลือกนกยูงผูข้ าดหิรโิ อตตปั ปะ พญาหงสท์ องจงึ ไม่
ยอมยกลูกสาวให้ เพราะนกยูงตวั น้นั ไมล่ ะอาย ชอบแต่ล�ำแพนหางอยา่ งเดยี ว
๒. ชาดกที่ ๑๓๖ สุวัณณหังสชาดก (เลม่ ท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๑๓๖)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ พญาหงส์ทอง มาสลัดขนทองใหแ้ กภ่ รรยาและธดิ า แตถ่ ูกจบั ถอนขนจนหมด ขนท่ี
ขึ้นมาใหม่กลบั เป็นสขี าวปกติ

ประตูสู่ชาดก 90

๓. ชาดกท่ี ๒๗๐ อุลูกชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ข้อท่ี ๔๐๙)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาหงสท์ อง ไดร้ ับเลือกให้เปน็ พญานก โดยก่อนหนา้ นนั้ นกเค้าได้รบั เลือกให้เปน็

หวั หนา้ แต่ถูกกาคดั ค้านจงึ เป็นผ้ผู ูกเวรกนั มาจนถงึ ปจั จบุ นั
๔. ชาดกท่ี ๓๗๐ ปลาสชาดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๗๙๘)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาหงสท์ อง ไดก้ ลา่ วเตอื นปลาสเทวดาใหถ้ อนตน้ ไทรออกจากวมิ าน แตป่ ลาสเทวดา
ไมเ่ ช่ือ ตอ่ มาเมอ่ื ต้นไทรเจรญิ เติบโตเต็มทจ่ี งึ ท�ำลายวมิ านของเทวดาด้วย ทำ� ใหเ้ ทวดานน้ั เดือดร้อน
๕. ชาดกที่ ๓๗๙ เนรุชาดก (เลม่ ที่ ๕๙ ขอ้ ที่ ๘๔๙)

พระโพธิสัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ หงส์ทอง หงส์น้องชายพูดถึงสถานที่ท่ีไม่รู้จักแยกแยะคนดีและคนเลว ว่าเป็นทท่ี ี่
ไม่ควรอยู่
๖. ชาดกท่ี ๔๗๖ ชวนหังสชาดก (เลม่ ที่ ๖๐ ข้อที่ ๑๗๕๑)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นหงสบ์ ินเร็ว สามารถบินแขง่ ความเร็วกบั ดวงอาทิตยไ์ ด้ แต่เหน็ วา่ ไม่มีประโยชน์จงึ ไป
กรุงพาราณสสี อนธรรมแด่พระราชา
๗. ชาดกท่ี ๕๐๒ จฬู หังสชาดก (เลม่ ท ่ี ๖๑ ข้อที่ ๒๑๒๔)

พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาหงส์ทอง ไปตดิ บว่ งนายพราน แตห่ งส์เสนาบดไี มย่ อมหนีไป นายพรานเลอื่ มใส
จึงยอมปลอ่ ย แต่หงสท์ งั้ ๒ แนะนำ� ให้นำ� ไปถวายพระราชา พระโพธิสัตว์แสดงธรรมแด่พระราชา พระราชาทรงพอพระทยั
ไดพ้ ระราชทานทรัพยแ์ ละยศแก่นายพราน
๘. ชาดกท่ี ๕๓๓ จฬู หงั สชาดก (เล่มที่ ๖๒ ข้อท่ี ๑๖๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาหงสธ์ ตรฏั ฐะ ไปตดิ บว่ งของนายพราน แตไ่ ดอ้ าศยั หงสส์ มุ ขุ เสนาบดชี ว่ ยชวี ติ ไว้
นายพรานเหน็ ความจงรกั ภกั ดขี องหงสส์ มุ ขุ เสนาบดจี งึ ปลอ่ ยหงสท์ งั้ ๒ แตห่ งสท์ ง้ั ๒ ไดข้ อใหน้ ายพรานนำ� ไปเฝา้ พระเจา้ สาคละ
และไดส้ นทนาธรรมกับพระเจ้าสาคละ ท�ำใหพ้ ระเจา้ สาคละมีพระราชหฤทยั เบิกบาน จงึ พระราชทานทรัพย์เปน็ จ�ำนวนมาก
แก่นายพราน ส่วนหงส์ทั้ง ๒ ก็ไดบ้ ินกลบั ไปหาหมู่ญาติของตนด้วยความปลอดภัย
๙. ชาดกที่ ๕๓๔ มหาหังสชาดก (เล่มท่ี ๖๒ ข้อท่ี ๑๙๙)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาหงสท์ อง ไปตดิ บว่ งของนายพราน แตไ่ ดอ้ าศยั หงสส์ มุ ขุ เสนาบดชี ว่ ยชวี ติ ไวแ้ ละ
หงส์สุมขุ เสนาบดไี ดแ้ สดงมิตรธรรมแกพ่ ญาหงส์และนายพราน จากนัน้ ไดข้ อร้องให้นายพรานพาไปเฝ้าพระเจ้าสังยมะ เมือ่
ได้สนทนาธรรมกนั แลว้ ปรากฏว่าพระเจา้ สงั ยมะและพระเทวีทรงพอพระทยั จึงทรงผกู มิตรกับหงสท์ ัง้ ๒ แล้วทรงรับสงั่ ให้
ปล่อยหงส์ทงั้ ๒ ไป

91 ประตูสู่ชาดก

ไก่ (๒)
๑. ชาดกที่ ๓๘๓ กกุ กุฏชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๙ ข้อท่ี ๘๘๖)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาติเปน็ พญาไกป่ า่ มีไกป่ า่ หลายรอ้ ยตัวเป็นบรวิ าร ถกู นางแมวมาล่อลวงกนิ บริวารเสียหมด
แต่ไม่สามารถลอ่ ลวงพระโพธสิ ัตว์ได้ พระโพธิสตั วร์ ้ทู นั จึงเอาตัวรอดได้
๒. ชาดกที่ ๔๔๘ กุกกฏุ ชาดก (เล่มท ่ี ๕๙ ข้อที่ ๑๔๒๒)

พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาไก่ ได้แสดงเหตทุ ไ่ี ม่ยอมเปน็ มิตรกบั พญาเหยี่ยววา่ ไมค่ วรไว้วางใจคนทำ� ชัว่
นก (๔๓)

พญานก (๔)
๑. ชาดกที่ ๓๖ สกุณชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๕ ข้อที่ ๓๖)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญานก เห็นก่ิงไม้เสียดสีกันเกิดไฟข้ึนจึงแนะน�ำให้นกทั้งหลายหนีไปอยู่ท่ีอื่น พวก
นกทเี่ ช่อื กพ็ ากนั หนีไป พวกทีไ่ ม่หนีกถ็ กู ไฟคลอกตาย

ประตูส่ชู าดก 92

๒. ชาดกที่ ๑๑๕ อนุสาสกิ ชาดก (เล่มท่ ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๑๕)
พระโพธิสตั วเ์ สวยพระชาตเิ ป็นพญานก ไดก้ ล่าวตำ� หนนิ างนกป่าซ่งึ ดแี ตส่ อนนกอื่นแตต่ นเองโลภจัดจนตวั ตาย

๓. ชาดกที่ ๑๓๓ ฆตาสนชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๖ ขอ้ ที่ ๑๓๓)
พระโพธสิ ัตว์เสวยพระชาตเิ ป็นพญานก เม่อื เหน็ ท่อี ยู่มภี ยั จึงพาฝูงนกไปอาศยั อยู่ท่อี ่นื

๔. ชาดกท่ี ๓๘๔ ธมั มทั ธชชาดก (เล่มท ี่ ๕๙ ข้อท่ี ๘๙๓)
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาตเิ ป็นพญานก ได้ฆา่ กาตวั หนึ่งที่มาขออาศยั แตแ่ อบกินไขแ่ ละลูกนกเปน็ จำ� นวนมาก

นกยงู (๓)
๑. ชาดกท่ี ๑๕๙ โมรชาดก (เลม่ ที ่ ๕๗ ข้อที่ ๑๖๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญานกยงู ทอง ตงั้ มนั่ อยใู่ นพระปรติ ร นอบนอ้ มพระพทุ ธเจ้าและพระธรรมทงั้ หลาย
ทง้ั เวลาเชา้ และเวลาเยน็ ทำ� ใหน้ ายพรานจบั ตวั ไมไ่ ดต้ ลอด ๗ ชวั่ กษตั รยิ ์ ตอ่ เมอื่ กระสบั กระส่ายดว้ ยกเิ ลส ไมส่ ามารถสาธยาย
พระปริตร จึงถกู จับตวั ได้
๒. ชาดกท่ี ๓๓๙ พาเวรชุ าดก (เลม่ ที่ ๕๘ ขอ้ ที่ ๖๕๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญานกยงู เพราะไดร้ บั การฝกึ มาดี จงึ แสดงการรำ� แพนหางและขนั อยา่ งไพเราะทำ� ให้
ไดล้ าภสักการะมากกว่ากา
๓. ชาดกท่ี ๔๙๑ มหาโมรชาดก (เลม่ ท่ ี ๖๐ ข้อท่ี ๑๙๖๑)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญานกยงู เจรญิ พระปรติ รเปน็ ประจำ� จงึ รอดพน้ บว่ งของนายพรานมาไดถ้ งึ ๗๐๐ ปี
ต่อมาเกดิ ความก�ำหนดั ลืมเจรญิ พระปรติ ร จงึ ไปติดบว่ งของนายพราน

93 ประตสู ่ชู าดก

นกแร้ง (๔)
๑. ชาดกที่ ๑๖๔ คิชฌชาดก (เล่มท ี่ ๕๗ ข้อท่ี ๑๗๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญานกแรง้ เลยี้ งดบู ดิ ามารดา ไดต้ อบแทนคณุ เศรษฐที ชี่ ว่ ยใหพ้ วกตนหายหนาว จงึ
พาบริวารไปคาบเอาเสอื้ ผา้ ไปท้ิงลงทบี่ ้านเศรษฐี
๒. ชาดกท่ี ๓๘๑ มคิ าโลปชาดก (เล่มท่ี ๕๙ ข้อที่ ๘๖๓)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญาแรง้ ชอื่ อปนนั ทะ มบี ตุ รชอื่ มคิ าโลปะ สอนบตุ รไมใ่ หบ้ นิ สงู เกนิ ไปจะเปน็ อนั ตราย
แตบ่ ตุ รไมเ่ ชอ่ื จงึ ถงึ ความตาย ทำ� ใหน้ กแรง้ ตวั อน่ื ทอี่ าศยั อยพู่ ลอยอดตายไปดว้ ย คนทไ่ี มเ่ ชอื่ ฟงั คำ� สอนของผใู้ หญม่ กั พบความ
วิบัติเช่นกัน
๓. ชาดกท่ี ๓๙๙ มาตุโปสกคิชฌชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๙ ขอ้ ที่ ๙๙๐)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาแร้ง เลี้ยงดูบิดามารดาผู้ตาบอด ขณะท่ีตนเองก�ำลังติดบ่วงนายพรานอยู่ ได้
รำ� พงึ ร�ำพันถงึ บดิ ามารดา จนนายพรานสงสารแล้วปล่อยตวั ไป
๔. ชาดกที่ ๔๒๗ คชิ ฌชาดก (เลม่ ท ่ี ๕๙ ขอ้ ที่ ๑๒๐๗)

พระโพธสิ ตั ว์เสวยพระชาตเิ ปน็ นกแรง้ สอนบตุ รผเู้ ปน็ พญาแรง้ ไมใ่ หบ้ นิ สงู เกนิ ไป แตพ่ ญาแรง้ ไมเ่ ชอื่ ฟงั จงึ ถกู ลมเวรมั ภา
พดั ร่างกายแหลกละเอียด

ประตสู ู่ชาดก 94

กา (๓)
๑. ชาดกที่ ๑๔๐ กากชาดก (เล่มท่ี ๕๖ ขอ้ ท่ี ๑๔๐)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญากา ไดเ้ สย่ี งชวี ติ ชว่ ยเหลอื ฝงู กาใหพ้ น้ จากอนั ตราย เพราะความผกู อาฆาตของปโุ รหติ
๒. ชาดกที่ ๒๐๔ วรี กชาดก (เล่มที่ ๕๗ ขอ้ ที่ ๒๕๗)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ นกกานำ�้ หา้ มมใิ หก้ าบกเอาอยา่ งในการหากนิ ในทะเล แตก่ าบกไมเ่ ชอื่ จงึ ตดิ สาหรา่ ยตาย
๓. ชาดกที่ ๒๙๒ สุปัตตชาดก (เล่มที่ ๕๘ ขอ้ ท่ี ๔๗๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญากาชื่อสุปัตตะ ฝูงกาบริวารพากันไปชิงเคร่ืองเสวยของพระเจา้ กรุงพาราณสีมา
ให้บริโภค

นกกระทา (๒)
๑. ชาดกที่ ๓๗ ติตติรชาดก (เลม่ ท ี่ ๕๕ ขอ้ ที่ ๓๗)

พระโพธิสตั ว์เสวยพระชาติเป็นนกกระทา ไดช้ ักชวนใหช้ ้างและลิงประพฤตอิ ปจายนธรรม คอื ความเคารพกันและ
กันตามวัยทแี่ ก่กว่า

95 ประตสู ่ชู าดก

๒. ชาดกที่ ๔๓๘ ทัททรชาดก (เล่มที่ ๕๙ ขอ้ ที่ ๑๓๑๐)
พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ นกกระทา อยใู่ กลส้ ำ� นกั อาจารยท์ ศิ าปาโมกขจ์ ำ� ศลิ ปะทอี่ าจารยส์ อนศษิ ยไ์ ด้ เมอ่ื อาจารย์

ตายไป จึงรบั หนา้ ท่สี อนศิลปะแทน ต่อมาเม่อื พวกมาณพไม่อยู่ ได้ถูกดาบสชวั่ ฆา่ กิน แต่ดาบสชัว่ กถ็ กู เสือโคร่งฆา่ ตายเชน่ กัน

นกแขกเต้า (๘)
๑. ชาดกที่ ๑๔๕ ราธชาดก (เลม่ ที่ ๕๖ ข้อท่ี ๑๔๕)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญานกแขกเต้า สอนนกแขกเต้าน้องชายไม่ให้พูดถึงความไม่ดีของผู้อ่ืนเม่ือเห็นว่า
ตนไมป่ ลอดภยั ตอ่ เม่ือได้โอกาสแล้วคอ่ ยพูด
๒. ชาดกที่ ๑๙๘ ราธชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๗ ขอ้ ท่ี ๒๔๕)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ นกแขกเตา้ ชอ่ื ราธะ ไดบ้ อกพราหมณถ์ งึ พฤตกิ รรมของนางพราหมณผี ปู้ ระพฤตนิ อกใจ
ในขณะทพ่ี ราหมณ์ไม่อยู่
๓. ชาดกที่ ๒๕๕ สุกชาดก (เลม่ ท่ี ๕๘ ข้อที่ ๓๖๔)

พระโพธสิ ตั วเ์ สวยพระชาติเป็นพญานกแขกเตา้ มีนกแขกเต้าจ�ำนวนมากเปน็ บรวิ าร เม่อื แกช่ ราแลว้ สอนลูกไม่ใหไ้ ป
หากนิ มะม่วงในเกาะ แต่ลกู ไมเ่ ช่ือฟังทำ� ให้ตกน้�ำตายในมหาสมุทร
๔. ชาดกท่ี ๔๒๙ มหาสวุ ราชชาดก (เลม่ ท่ ี ๕๙ ขอ้ ที่ ๑๒๒๖)

พระโพธสิ ัตวเ์ สวยพระชาตเิ ปน็ พญานกแขกเต้า ถอื มักน้อย สนั โดษ อาศยั อยกู่ ินที่ต้นมะเดือ่ ต้นเดียว แมห้ มดผล ใบ
และสะเก็ดแล้ว เหลือแต่ตอไม้ก็มิได้ไปที่อ่ืน กลับแสดงมิตรธรรมแก่ทา้ วสักกะที่แปลงเป็นพญาหงส์มาลองใจว่าสัตบุรุษไม่
ควรทิ้งเพือ่ นเมือ่ คราวตกทุกขไ์ ดย้ าก
๕. ชาดกท่ี ๔๓๐ จูฬสวุ กราชชาดก (เลม่ ที ่ ๕๙ ขอ้ ท่ี ๑๒๓๖)

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญานกแขกเตา้ ถือมักน้อย สันโดษ อาศัยอยู่ท่ีต้นมะเดื่อต้นเดียว แม้หมดผล ใบ
และสะเกด็ แล้ว เหลือแตต่ อไม้ก็มิไดไ้ ปที่อน่ื รอ้ นถงึ ทา้ วสักกะตอ้ งลงมาประสาทพรใหต้ น้ มะเด่ือนนั้ กลับเจริญข้ึนดังเดมิ

ประตสู ่ชู าดก 96