ท่านเจ้าคุณพระธรรมเจดีย์ (จูม พนฺธุโล)

พระเถระชัน้ ผูใหญฯ ๑๐๐ ๑๐๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ
ทที่ า นเจา คณุ ฯ เปน อปุ ชฌาย
พระเทพสงั วรญาณ ทา นเจา คณุ พระธรรมเจดีย
(หลวงตาพวง สขุ ินฺทรฺ ิโย) (จูม พนธฺ โุ ล)

หลวงปูหลา เขมปตฺโต วัดศรีธรรมาราม
อำเภอเมอื ง จังหวัดยโสธร
วัดบรรพตครี ี (ภจู อ กอ )
ตำบลหนองสูงใต อำเภอหนองสูง
จังหวัดมกุ ดาหาร

เกดิ วันจันทร ท่ี ๑๙ กุมภาพนั ธ พ.ศ. ๒๔๕๔ เกดิ วนั ศกุ ร ท่ี ๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๐
ตรงกับวันขึน้ ๓ คำ่ เดอื น ๓ ปก ุน ตรงกับวนั ขึน้ ๖ ค่ำ เดอื น ๖ ปเถาะ
ณ บานกดุ สระ ตำบลกุดสระ อำเภอเมอื ง ณ บา นศรีฐาน อำเภอปาติว้ จงั หวัดยโสธร
จงั หวัดอุดรธานี
อปุ สมบท เม่อื วันท่ี ๒๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๐
อุปสมบท ครั้งแรกเมอื่ ป พ.ศ. ๒๔๗๓ ณ วดั บานหนองโดก อำเภอพรรณานคิ ม
ญัตตเิ ปน พระธรรมยตุ จงั หวดั สกลนคร โดยมพี ระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธโุ ล) เปน พระอปุ ชฌาย
วันท่ี ๑๕ กุมภาพนั ธ พ.ศ. ๒๔๘๘
โดยมี พระธรรมเจดีย (จูม พนฺธโุ ล) ปจ จุบัน ทานพำนัก ณ วดั ศรธี รรมาราม
ขณะดำรงสมณศกั ดิ์ ท่ี พระเทพกวี อำเภอเมอื ง จังหวัดยโสธร และดำรงตำแหนง
เปน พระอุปช ฌาย ทวี่ ดั โพธิสมภรณ อำเภอเมอื ง รองเจาคณะภาค ๑๐ (ธรรมยุต)
จังหวดั อดุ รธานี
มรณภาพ วันท่ี ๑๙ มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๙ มรณภาพ วันท่ี ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๒
ณ วดั บรรพตคีรี (ภูจอกอ) ณ โรงพยาบาลยโสธร
สิรริ วมอายุได ๘๔ ป ๑๑ เดอื น พรรษา ๕๒ สริ ริ วมอายุได ๘๒ ป พรรษา ๕๗

พระเถระช้ันผใู หญฯ ๑๐๒ ๑๐๓ ชี ว ป ร ะ วั ติ
ท่ที านเจา คุณฯ เปนอปุ ช ฌาย
พระครูสันตวิ รญาณ หลวงปูฉลวย สธุ มฺโม ทานเจา คณุ พระธรรมเจดยี 
(หลวงปอู ่ำ ธมมฺ กาโม) (จมู พนธฺ ุโล)
วัดปา บานวไลย
วดั ปา เขาเขยี ว ตำบลหนองพลบั อำเภอหวั หนิ
อำเภอเนนิ มะปราง จงั หวดั ประจวบคีรีขันธ
จังหวัดพษิ ณุโลก

เกดิ วันเสาร พ.ศ. ๒๔๗๑ ปมะโรง เกิด วันท่ี ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๙
ณ บานโพนเมอื ง อำเภอตระการพชื ผล ทีอ่ ำเภออทุ ยั จังหวัดพระนครศรอี ยธุ ยา
จงั หวดั อุบลราชธานี
อุปสมบท ครัง้ แรกในป พ.ศ. ๒๔๖๙ อายุ ๒๐ ป
อุปสมบท ครัง้ แรกทว่ี ดั โพธสิ มภรณ จังหวัดอุดรธานี ที่วัดพระญาติ
โดยมพี ระธรรมเจดยี  (จูม พนธฺ โุ ล)
ญตั ตเิ ปน พระธรรมยตุ
ปจ จุบัน ทานพำนกั ณ วดั สนั ติวรญาณ เมอ่ื วันที่ ๑๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๑
ตำบลวงั ศาล อำเภอวงั โปรง จงั หวดั เพชรบรู ณ ท่วี ัดโพธิสมภรณ จงั หวดั อดุ รธานี
โดยมีพระธรรมพระเจดยี  (จมู พนฺธุโล)
เปนพระอปุ ชฌาย

มรณภาพ วนั ท่ี ๓๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๖
สริ ริ วมอายุได ๘๖ ป ๙ เดอื น ๒๔ วนั
พรรษา ๔๔

พระเถระช้ันผูใหญฯ ๑๐๔ ๑๐๕ ชี ว ป ร ะ วั ติ
ทีท่ า นเจา คุณฯ เปนอุปช ฌาย
พระราชวุฒาจารย หลวงตาทองคำ จารวุ ณโฺ ณ ทานเจาคณุ พระธรรมเจดยี 
(จูม พนธฺ โุ ล)
(สวสั ด์ิ ขนตฺ วิ ริ ิโย) วัดโพธช์ิ ัยมะนาว
วดั โพธิสมภรณ ตำบลเหลา ใหญ อำเภอกุฉนิ ารายณ
อำเภอเมอื ง จงั หวดั กาฬสนิ ธุ
จงั หวัดอุดรธานี

เกิด วนั จันทรท่ี ๑๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๖ เกดิ วันที่ ๑๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๖
อุปสมบท ตรงกบั วนั ข้ึน ๑๒ ค่ำ เดือน ๑๒ ปก ุน ตำบลแจนแลน อำเภอกฉุ นิ ารายณ
ณ หมูบานทา ตูม ต.หมมู น อ.เมอื ง จ.อุดรธานี จังหวดั กาฬสินธุ
ปจจุบนั วนั ที๑่ ๕ กรกฎาคม ๒๔๘๖
ณ พทั ธสีมาวัดโพธิสมภรณ อุปสมบท เม่ืออายุ ๒๒ ป ณ วัดศรีโพนเมอื ง อำเภอเมือง
อ.เมอื ง จ.อุดรธานี จังหวดั สกลนคร โดยมีพระธรรมเจดยี  (จมู พนธฺ โุ ล)
โดยมีพระธรรมเจดยี  (จูม พนฺธุโล) ขณะดำรงสมณศักดทิ์ ี่ พระเทพกวี
ขณะดำรงสมณศกั ดท์ิ ี่ พระเทพกวี เปนพระอุปช ฌาย
เปน พระอุปช ฌาย
ดำรงตำแหนง ผชู วยเจา อาวาสวดั โพธิสมภรณ มรณภาพ วนั เสารท ่ี ๒๕ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๔๗
และ ทปี่ รึกษาเจาคณะจังหวัดอดุ รธานี(ธรรมยุต) สิริรวมอายไุ ด ๘๑ ป ๘ เดือน ๑๐ วัน
พรรษา ๑๒

พระเถระชัน้ ผใู หญฯ ๑๐๖ ๑๐๗ ชี ว ป ร ะ วั ติ
ที่ทา นเจา คุณฯ เปน อุปชฌาย
หลวงปจู าม มหาปุ โฺ  หลวงปสู ลี า อิสสฺ โร ทา นเจาคณุ พระธรรมเจดีย
(จมู พนฺธุโล)
วัดปาวเิ วกวัฒนาราม วัดอิสระธรรม บา นวาใหญ
บานหว ยทราย อ.คำชะอี ตำบลวาใหญ อำเภออากาศอำนวย
จังหวดั มกุ ดาหาร จงั หวดั สกลนคร

เกดิ วนั พฤหัสบดที ี่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ เกิด วันที่ ๑๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๖
อปุ สมบท บานหว ยทราย อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร ตำบลแจนแลน อำเภอกฉุ ินารายณ
วันที่ ๑๙ พฤษภาคม ๒๔๘๒ ที่วดั โพธสิ มภรณ จังหวัดกาฬสนิ ธุ
ปจ จบุ นั อ.เมือง จ.อดุ รธานี
โดยมี ทานเจา คณุ พระธรรมเจดยี  ( จูม พนฺธโุ ล ) อปุ สมบท ฝา ยมหานกิ าย ทีว่ ัดโพธิ์ชยั ตำบลวาใหญ
ขณะดำรงสมณศักดท์ิ ่ี พระเทพกวี อำเภอวานรนวิ าส จงั หวัดสกลนคร เมอื่ พ.ศ. ๒๔๕๒
เปน พระอปุ ช ฌาย โดยมีพระครูหลักคำ เปนพระอปุ ชฌาย
พำนกั ท่ี วดั ปาวเิ วกวัฒนาราม บานหวยทราย พระครศู รีธรรมา เปน พระกรรมวาจาจารย
อ.คำชะอี จังหวัดมกุ ดาหาร
ญัตตเิ ปน พระธรรมยตุ
วนั ท่ี ๒๒ มถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๔๖๙ ณ อุทกุกเขปสมี า
(โบสถน ำ้ ) ที่หนองสามผง บา นสามผง อำเภอศรีสงคราม
จงั หวัดนครพนม โดยมี พระธรรมเจดีย (จมู พนธฺ โุ ล) ขณะ
ดำรงสมณศกั ดทิ์ ่ี พระครูชิโนวาทธำรง เปนพระอุปช ฌาย

มรณภาพ วนั ที่ ๒ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๕๑๐
ณ โรงพยาบาลจงั หวัดสกลนคร
สิริรวมอายไุ ด ๘๑ ป พรรษา ๔๑ พรรษา

พระเถระชน้ั ผูใหญฯ ๑๐๘
ทที่ า นเจาคณุ ฯ เปนอปุ ช ฌาย
พระอาจารยทลู ขิปฺปปฺโ

วดั ปา บา นคอ
ตำบลเขือนำ้ อำเภอบา นผอื
จังหวัดอดุ รธานี

เกดิ วนั จันทรท่ี ๒๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๘
ณ บา นหนองคอ ตำบลดอนหวาน อำเภอเมือง
จงั หวดั มหาสารคาม

อุปสมบท เมื่อวนั ท่ี ๒๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๔ เมื่ออายุ
๒๗ ป ที่วดั โพธสิ มภรณ อำเภอเมอื ง
จังหวัดอุดรธานี มีพระธรรมเจดยี  (จมู พนธฺ ุโล)
เปน พระอปุ ช ฌาย

มรณภาพ วนั เสารที่ ๑๑ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๕๑
สิรริ วมอายุได ๗๓ ป ๕ เดอื น พรรษา ๔๘

หมายเหตุ : คณะผจู ดั ทำกราบขอขมาตอ พระเถรานเุ ถระ
ทกุ ทา น ซงึ่ เปนสัทธวิ ิหารกิ ของทานเจา คณุ พระธรรมเจดยี  (จูม
พนฺธุโล) ท่ีไมอาจนำมาบันทึกไวไดหมดในที่นี้ ขอไดโปรด
อโหสิกรรม ในที่นี้ดว ยเทอญ.

๑๓ ๑๑๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ

หลักใจหลักธรรม ทา นเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนธฺ โุ ล)
ของ
ทานเจาคุณพระธรรมเจดยี  (จมู พนฺธุโล) อยา งมอี ดุ มคตทิ มี่ น่ั คงและแนว แน อยา ใหใ จโลเล เหลาะแหละ
เหลวไหล ทานจึงกลาพดู ไดเ ต็มปากเตม็ คำวา ตัวทา นจะบวช
เปนโอวาทที่ทานเจาคุณฯ นำมาเปนหลักในการอบรม ตลอดชวี ติ โดยไมส กึ และจะอดทนเพยี รพยายามในการจำกดั
ส่ังสอนศษิ ยยานศุ ษิ ยเปน ประจำอยา งสม่ำเสมอ ราคะ โทสะ โมหะ ใหส ดุ ความสามารถ เพราะไหนๆเรากร็ ูอ ยู
แลววา การเกดิ แก เจบ็ ตาย ลว นเปนทกุ ขเ ทาน้นั ตน เหตุทส่ี ง่ิ
คนเราจะไดด ี ตองมหี ลกั ธรรม เปน หลกั ใจ เหลา นเี้ กดิ มี เพราะตัณหา ดังนั้น เมอ่ื รูตัวการที่กอใหเกดิ ทกุ ข
คนเราจะไดด ี มนั ตอ งมหี ลกั ถา มหี ลกั ภายนอก เรยี กวา ฉะนแ้ี ลว จะมวั รรี อใหเ สียชาตเิ กดิ อยทู ำไม
หลกั ฐาน คนทไี่ รห ลกั ฐานกอ็ ยอู ยา งเลอ่ื นลอย คอื ไมม ที อี่ ยู ไมม ี
ทที่ ำกนิ แมห ลกั ฐานขา งในก็จำเปน ตอ งมี คอื ตองใหจิตใจอยู ตองเพยี รพยายามกำจดั ตน เหตแุ หง ทุกข
เราจะรีบจัดการกำจัดตัณหา เพราะถาขืนปลอยให
มันอยูในใจเรานาน มันก็ย่ิงจะแผลูก แผหลาน หรือฝงรากลึก
ย่ิงๆ ขึ้น นับวันแตจะกำจัดไดยาก แลวมันก็กอทุกขแกเรา
อยูร่ำไป ชาติแลวชาติเลา โดยไมมีชาติท่ีส้ินสุด ฉะนั้น เรา
จึงต้ังใจพยายามที่จะกำจัดมันในชาติน้ี แมวามันจะไมมีหมด
แตอ ยา งนอ ยมนั คงตอ งออ นกำลงั ลงอยา งแนน อน แลว เรากจ็ ะ
ชนะมนั ในชาตอิ ันไมไ กลนัก

ตอ งฝกฝนปฏิบัตมิ รรค ๘ เพ่อื พบสุขทแ่ี ทจรงิ
จากนน้ั ทา นก็อธบิ ายเรอื่ งมรรค ๘ และอรยิ สัจ ๔ ใหฟ ง
โดยใจความท่สี รุปวา ถา เราไมใสใจตอ การปฏิบัติตามมรรค ๘
แลว เรากน็ บั วนั ทจี่ ะยงิ่ หา งจากจดุ แหง ความสขุ ทแ่ี ทจ รงิ ฉะนนั้
ผูที่รักตนเองท้ังหลาย จึงควรใชชีวิตอยูในกรอบของมรรค ๘
แมว า เราจะยงั ไมถ งึ จดุ สดุ ยอดแหง ปลายทางกต็ าม แตเ รากไ็ ด
ชอื่ วา เปน ผเู ดนิ ทางถกู ทาง หรอื เปน ผเู ดนิ เขา ไปใกลศ นู ยค วาม
สขุ ทีแ่ ทจ ริงเขา ไปเรอ่ื ย ๆ

หลกั ใจหลักธรรมฯ ๑๑๒

(แถวหลัง) พระเทพเจติยาจารย (วิริยังค สิรินธโร), หลวงปูบัว สริ ิปณุ โณ, ๑๔
หลวงตามหาบัว าณสมฺปนโฺ น, (แถวกลาง) หลวงปขู าว อนาลโย, หลวงปูฝน อาจาโร,
คำสดุดีพระคณุ
หลวงปกู วา สุมโน, พระครูอดุ มธรรมคณุ (ทองสขุ สุจิตโต)
(แถวหนา) พระเทพสทิ ธาจารย (จนั ทร เขมิโย) , ทา นเจาคณุ พระธรรมเจดีย (จมู พนธฺ โุ ล) ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย
(จูม พนฺธุโล) เปนพระเถรานุเถระ
หากพยายามเดนิ ตอๆ ไปโดยไมหยดุ แมจะชา ๆ แบบ อีกรูปหนึ่งในยุครัตนโกสินทร ซ่ึงมี
คืบคลาน ก็ยังดีกวาคนอยูกับท่ียืนอยูกับที่ หรือดีกวาคนท่ี บุญบารมีวาสนาสูง และเปยมดวยคุณธรรม จนเปนที่ยกยอง
เดินผิดทาง ซ่ึงย่ิงเดินก็ย่ิงหางจากจุดหมาย มรรค ๘ นั้นเปน นับถือในหมูคณะสงฆ ตลอดจนศิษยานุศิษยวาเปน “ปูชารห
สิ่งทตี่ อ งเจรญิ หรอื ฝกฝนปฏิบตั ิใหเ กิดมีในตน ถา เพียงแตทอง บุคคล” อนั หมายถึง เปน บคุ คลทหี่ าผเู ปรยี บเสมอื นมไิ ด
หรืออาน จนแตกฉานในพระไตรปฎก ก็ไมมีทางดับทุกขได
เหมือนคนที่รูหลักในการหาทรัพยเพื่อความเปนเศรษฐี แตไม ลำดับคำสดุดี
ปฏิบัติตามหลักการนั้น กไ็ มม ที างเปนเศรษฐีไดอยนู น่ั เอง
๑. ธโี ร…
มปี ญ ญาเปนเครื่องทรงจำ

๒. ปโฺ …
มีปญ ญาท้งั โลกยี ะและโลกตุ ระ

๓. พหุสสฺ โุ ต…
เปน พหสุ ตู ทง้ั ดา นปรยิ ตั ิ - ปฏิบตั ิ - ปฏเิ วธ

๔. โธรยโฺ ห..
ยึดม่นั ในคนั ธธรุ ะและวปิ สสนาธรุ ะ

คำสดดุ พี ระคณุ ๑๑๔

๕. สีลวา.. ๑๕
เปนผมู ศี ลี วัตรอันดงี าม
คำยกยองเกียรติคุณ
๖. วตวนฺโต.. จากศิษยานศุ ิษย
ทรงธุดงคคณุ

๗. อรโิ ย…
ไกลจากกิเลสอยา งหยาบ อยางกลาง
อยางละเอียด

๘. สุเมโธ..
ประกอบดวยปญ ญาทัง้ ๔ คอื สตุ มย - จนิ ตามย
- ววตั ถาน - และอภิสมยปญ ญา

๙. ตาทโิ ส..
มคี วามมั่นคงในพระรัตนตรยั และทาน ศีล
ภาวนา

๑๐. สปฺปุรโิ ส..
เปนสตั บุรษุ คือมีทา ทางสงบเสงยี่ มเปนสงา งาม
อยทู กุ ขณะการเคลอ่ื นไหวอิรยิ าบถ มคี วาม
หนักแนนม่ันคง

นี้คือ คุณสมบัติของบัณฑิตผูมีปญญาโดยแทจริง

และเหมาะสมกับทานเจาคุณฯ ผูเปนครูอาจารย อันบรรดา

ศิษยานุศิษยทั้งปวงยอมรับบูชามาโดยตลอด จนกระท่ังชนรุน

หลัง เพราะคุณงามความดีของทานเจาคุณฯท่ีไดกระทำมา

ต้ังแตเบ้ืองตน ทามกลาง และบนั้ ปลาย

คำยกยองเกียรติคณุ ๑๑๖ ๑๑๗ ชี ว ป ร ะ วั ติ
จากศิษยานุศิษย
ทา นเจา คณุ พระธรรมเจดยี 
ศิษยส รรเสรญิ (จมู พนฺธุโล)

ทานเจา คณุ พระธรรมเจดยี ( จมู พนฺธุโล) พระสงฆ ท่เี ดยี ว มรี ะเบยี บวินัยเครง ครัดมาก ใครศกึ ษาทานก็สอนให
สาวกผูป ฏบิ ัติดีปฏิบตั ิชอบ แหง วัดโพธสิ มภรณ ทา นเปน ใครปฏบิ ตั กิ ็สงไปใหพ ระอาจารยใหญมนั่ ภรู ทิ ตฺโต”
พระเถระผทู รงคณุ ธรรม มคี วามปรชี าสามารถแตกฉานในธรรม
อยางย่ิง ปฏิปทาจริยาวัตรงดงามจนเปนที่เคารพบูชา ของ ๒. พระอาจารยมหาถวัลย ิตุงกูร วัดพุทธเมตตา
บรรดาศิษยทงั้ หลายโดยทว่ั ไป ประเทศฝร่ังเศส

แมปจจุบนั นี้ ยังไดย ินคำสรรเสริญจากพระเถระผูใหญ “ทา นเจา คณุ พระธรรมเจดยี  (จมู พนธฺ โุ ล) ทา นเปน
ผเู ปน ศษิ ยอยสู มำ่ เสมอ ดังจะยกคำพดู ของครบู าอาจารย พอ พระผใู หญท ่ีนา เลือ่ มใส เปน บณั ฑิตท่ีงดงาม ทานพรอมดว ย
สังเขป ดังนี้ พระปรยิ ัตธิ รรม ปฏบิ ัติธรรม ปฏเิ วธธรรม น่แี หละเปน ปญญา
ธรรมที่นำมาอบรม แนะนำคณะหมูศิษยไดดี เชนเดียวกันกับ
๑ . พระ อา จาร ยกิ ธม มุต ต โม วัด สนามชัย พระอาจารยม่ัน ภูริทตฺโต ผูเปนพระอาจารย พรอมดวยศีล
อ.พบิ ลู มังสาหาร จ.อุบลราชธานี สมาธิ ปญญา แลว จึงนำมาส่ังสอนหมูคณะไดกวางใหญ
ไพศาล”
“ทา นพระอปุ ช ฌายจ ูม พนฺธุโล ทา น
เปนพระอุปชฌายที่มีคุณอยูมาก บวช ๓. พระครูปราโมทย ธรรม
กับทานเสร็จ ทานก็สงเลย สงไปฝก ธาดา (หลวงปูหลอด ปโมทิโต)
กับ พระอาจารยเสาร พระอาจารยม่ัน “เปน ปูชารหบุคคลของขาพเจา
ภูริทตฺโต สมัยอยูประเทศลาว ถาพระ ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม
ปฏิบัติธรรมกรรมฐานแลว มักจะกลาว พนฺธุโล) ทานใสใจอบรมในการ
ถึงทานอยูเสมอๆ ความจริงพระเมืองลาว พรำ่ สอนศษิ ยานศุ ิษย และมวี าทะที่
ประสงคท่ีจะปฏิบัติกรรมฐานอยูมาก ก็ ถงึ หลักใจ หลกั ธรรม เปน โอวาทที่
คอยหาโอกาสเหมาะ ไดโอกาสก็หนีเขาไทย มาบวชกับทาน ขา พเจา ยังจำฝง ใจจนถงึ ปจ จบุ นั ”
ปฏิบัติธรรมกับทาน ทานเปนพระผูใหญท่ีมีเมตตาสูงองคหน่ึง

ทานพระอาจารยม น่ั ภรู ิทตโฺ ต กลาวถงึ ทานเจา คุณ อดตี แหงความผูกพัน
พระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) ลูกศิษยที่ทานรักและเมตตามา
แตเ บื้องตนจวบจนสดุ ทา ยแหงชีวิตของทาน ๑๖.๑ มหัศจรรย… ความรกั

“ต้ังแตสมัยเปนสามเณรจูมอยูโนน อยูใกลชิดกับ เปนเวลากวา ๑๐๐ ป ณ สำนักวัดเลียบ ดินแดนแหง
เรา เปนสามเณรที่โตกวาเพื่อน มีนิสัยเคารพออนนอม พระธรรม ความรักความผูกพันอันย่ิงใหญ ระหวางศิษยกับ
ยำเกรง เชือ่ ถอ ย ฟง คำ บอกงาย ใชเ รว็ และสนใจตอ การ อาจารย เปน ความผกู พันทไ่ี มมีเง่อื นไข ขอจำกัด และไมมีวนั
ศกึ ษา” เปลย่ี นแปลง เปนวาสนาของสามเณรจมู ที่ไดพบพระอาจารย
ที่มากดวยความเมตตา กรุณา อันไมมีประมาณ มากดวย

อดตี แหงความผกู พัน ๑๒๐ ๑๒๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ปญ ญาญาณทห่ี ยง่ั ลกึ ในพระธรรม ทา นเจา คณุ พระธรรมเจดยี 
ทุกๆ วัน วันแลววันเลา ที่คอย (จมู พนธฺ โุ ล)
พร่ำอบรมสั่งสอนศิษย พยายาม
ถายทอดความรู ความสามารถสู เมอ่ื ทา นพระอาจารยม น่ั ฯ ตอ งการใชห รอื
ศิษยผ เู ปน ท่รี กั จะใหไ ปในสถานทใ่ี ด ใกลหรอื ไกล ไมว า ยาก
หรืองาย ทานเจาคุณฯก็เรงรีบเดินทาง
สามเณรจูม ไดรับความรัก เพ่ือถวายการรับใชตอทานผูมีพระคุณ
ความเมตตามาโดยตลอด และ และเมอื่ มงี านสำคญั เกดิ ขนึ้ ภายในวดั
ซมึ ซับความดีงาม ฝกฝนความเปน มนษุ ย ท่สี มบูรณแ บบ มา โพธิสมภรณ หากเห็นวาไมเปนการ
แตเบ้ืองตน จากทานพระอาจารยมั่น ผูเปนดังบุพนิมิตแหง รบกวน ทาน พระอาจารยมั่นฯให
ชวี ติ ทด่ี งี าม ลำบากจนเกินไป ทานเจาคุณฯก็
จะ เดิน ทาง ไปกราบ นิมนต ทาน
๑๖.๒ สมเหตสุ มผล พระอาจารยม่ันฯดวยตนเอง เพ่ือให
มารว มในงาน
คราใดที่ทานเจาคุณพระธรรมเจดยี  (จมู พนธฺ โุ ล) ไดร บั
ขาววาทานพระอาจารยม่ันฯ พำนักพักอยูสถานที่ใด แมนอยู ๑๖.๓ หว งใย
เสนาสนะทเ่ี ดนิ ทางยากลำบาก ทา นเจา คณุ ฯกจ็ ะพยายามเดนิ
ทางไปนมสั การอยูเ ปน นติ ย เพื่อรับฟงโอวาทธรรมอยเู สมอ ครนั้ พ.ศ. ๒๔๙๒ อาการทรดุ โทรมแหง
สงั ขารของทานพระอาจารยม ่นั ฯ เริม่ แสดงปฏกิ ิริยาใหปรากฏ
อีกท้ังยังเปนผูนำของคณะภิกษุสงฆสามเณร ตลอด ถึงแกน แทของสจั ธรรม บรรดาสานุศษิ ยท ้งั หลายทไ่ี ดท ราบขาว
ทั้งคฤหัสถ ใหไดรับโอวาทธรรมและบำเพ็ญบุญกุศลกับทาน ความเปนไปแหงอาพาธของทานพระอาจารยมั่นฯ ตางก็มุง
พระอาจารยมั่นฯอยางสม่ำเสมอ ทานเจาคุณฯยังไดปวารณา หนา ไปนมสั การ เพอื่ เยย่ี มทา นพระอาจารยม น่ั ฯ โดยเฉพาะทา น
ตวั เปนผรู บั ใชถ วายงานทา นพระอาจารยมน่ั ฯทุกกรณี และโดย เจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) ไดรีบจัดหายาและเคร่ือง
เฉพาะการบรรพชาอุปสมบทใหแกผูที่ตองการจะเขามาสูคณะ สักการะตางๆ แลวนำคณะคฤหัสถรวมเดินทางเขาไปนมัสการ
ธรรมยตุ กราบแทบเทา ทา นพระอาจารยม นั่ ฯ ถวายยาและเครอื่ งสกั การะ
อยา งสม่ำเสมอ

อดตี แหง ความผกู พัน ๑๒๒ ๑๒๓ ชี ว ป ร ะ วั ติ

๑๖.๔ คอยเฝาติดตาม ทา นเจาคุณพระธรรมเจดยี 
(จมู พนฺธโุ ล)
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) มีคำสั่งให
ญาติโยมในพ้ืนที่ใหตั้งใจปรนนิบัติ รับใชทานพระอาจารยมั่นฯ ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) แหงวัด
อยางใกลชิดดวยความไมประมาท หากมีอาการหนักหรือเบา โพธิสมภรณ จึงเปนสัญลกั ษณแ หง ความกตญั โู ดยแท
ประการใดใหแจง ขาวใหทานเจาคุณฯทราบโดยทันที
โดยทา นเจา คณุ พระอดุ มญาณโมลี (จนั ทรศ รี จนทฺ ทโี ป)
ทานเจาคุณฯเปนผูท่ีมีความกตัญูกตเวทิตาเปนอยาง เจาอาวาสวัดโพธิสมภรณ (รูปปจจุบัน) กลาวยกยองอดีต
มาก ไมทิ้งโอกาสอันเปนวาระสุดทายแหงชีวิตของทานพระ เจาอาวาสอยางทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) วา
อาจารยม่ันฯ ผูที่ทานรักและเคารพย่ิงกวาชีวิต โดยใหการดูแล “เปน ผูเลิศดา นความกตญั ูกตเวท”ี
และเอาใจใสสมกับที่ทานพระอาจารยมั่นฯ ไดเสียสละจาก
เชยี งใหมม าสแู ดนอสี าน ตามคำกราบอาราธนาของศษิ ยค นโปรด ๑๖.๖ เมือ่ ถงึ กาลแตกดบั
ทที่ า นพระอาจารยม ่ันฯใหค วามรกั และเมตตามาแตเ บ้ืองตน
“สัตวท้ังปวงท้ังท่ีเปนคนหนุม คนเกง ทั้งที่เปนคนพาล
๑๖.๕ ยอดกตญั ู และบัณฑิต ทั้งท่ีม่ังมีและยากจน ลวนแตก็มีความตายเปนที่
ไปในเบอ้ื งหนา เปรยี บเสมอื นภาชนะดนิ ทช่ี า งหมอ ปน แลว ทงั้
ถึงแมทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) จะดำรง เลก็ ทงั้ ใหญ ทงั้ ทสี่ กุ แลว และยงั ดบิ ลว นแตม กี ารแตกดบั ทำลาย
สมณศักดทิ์ ส่ี ูงกวาทา นพระอาจารยม่ันฯ สกั ปานใด แตทา นเจา เปนที่สุด ฉนั ใด ชวี ิตแหง สัตวทัง้ หลาย ก็มีความตายเปนเบอ้ื ง
คุณฯ หาไดลืมบุญคุณของทานพระอาจารยมั่นฯ ยังคงใหความ หนาฉันนั้น”
เคารพยำเกรง ออนนอมถอ มตน เชื่อถอ ยฟงคำ สนใจตอการรบั
ฟงโอวาทธรรมอยูเชนเดิม ทานไมเคยลบหลู ดูหมิ่น ลวงเกินตอ กาลเวลาลวงเลยมา พรอมกับสังขารของทานพระ
ทา นพระอาจารยม่ันฯแมแ ตน อ ย เมอ่ื เขา ไปพบทา นพระอาจารย อาจารยม่ันฯก็เริม่ ชราภาพ กำลงั เคลอื่ นเขาสูวงโคจรแหงความ
มน่ั ฯ กท็ ำตนใหเปน ศษิ ยอ ยูเสมอ ไมแสดงทา ทีความเปน ผูใหญ แตกดบั อยูท กุ ขณะ .. เปรียบเสมอื นภาชนะดิน…. หลีกเลยี่ งไม
ผสู ูง ผูฉลาด ใหป รากฎเกินกวา ทา นพระอาจารยมัน่ ฯ ได อนั เปน ไปตามกฏไตรลกั ษณ ทา นเจา คณุ ฯ พยายามใชเ วลา
ทุกนาทีใหมีคามากที่สุด ถวายการอุปฏฐาก ดูแลอยางใกลชิด
ทง้ั กลางวนั และกลางคนื ไมย อมออกหา ง เพราะไมอ าจลว งรู ได
วา ลมหายใจคร้ังสุดทา ยของทานผมู ีคณุ จะเกิดขึ้น ณ วินาทีใด

อดีตแหงความผกู พนั ๑๒๔

ในท่ีสุด ทานเจาคุณฯไดพบ
สัจธรรมอันเปนความจริงวา “ทุก
ชีวิตมีความตายเปนเบื้องหนา
มีเวลาอันจำกัด” ความตายนี้มี
อิทธิพลยิ่งใหญ ไมมีผูใดสามารถ
เครื่องใชประจำวัน ทานพระอาจารยมัน่ ฯ ตานทาน ตอสู ได แมแต คน เดียว
และแลวทานพระอาจารยมั่น ภูริทตฺโต ไดละสังขารดวยความ
สงบ มิไดจากไปดวยความอางวาง โดดเด่ียว แมลมหายใจ
ครั้งสุดทาย ขางกายของทานมิเคยปราศจากศิษยที่ทานรัก
และเมตตามาแตเยาววยั อยางทา นเจาคุณพระธรรมเจดยี  (จมู
พนธฺ โุ ล) แลว ทา นเจา คณุ ฯ กเ็ ขา กราบสงั ขารแสดงความกตญั ู
ตอทานผูมีคุณ บัดนี้ทานเจาคุณฯ ไดทดแทนบุญคุณอยาง
ท่ีสุดแลว แมในอดีตก็พยายามทุกวิถีทางที่จะทดแทนบุญคุณ
ในทกุ ๆครงั้ เมอื่ มโี อกาส จนถงึ วนิ าทีสุดทา ย

ในท่ีประชุมมีมติใหทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม
พนธฺ โุ ล) เปนประธานในการดำเนินการจดั งานประชุมเพลงิ ศพ
ตลอดเกบ็ อฐั ิ จงึ เปน โอกาสครง้ั สำคญั และครงั้ สดุ ทา ยทที่ า นเจา
คุณฯจะไดแ สดงความจงรักภักดี ตลอดจนความกตญั ูกตเวที
รับภาระธุระมาปฏิบัติดวยความวิริยะ อุตสาหะ ไมยอทอตอ
ความยากลำบาก เพอ่ื ตอบสนองพระเดชพระคณุ อยา งดที ส่ี ดุ ตอ
ทา นพระอาจารยม น่ั ภรู ทิ ตโฺ ต ผเู ปน ดง่ั บพุ นมิ ติ แหง ชวี ติ ดงี าม
อันหมายถึง เครื่องหมายเบื้องตนของการมีวิถีชีวิตท่ีประเสริฐ
วถิ ีชีวติ ท่ดี ีงาม จนกาลปจจุบัน

อดีตแหงความผูกพนั ๑๒๖

งานถวายพระเพลงิ ศพองคหลวงปมู น่ั ภูรทิ ตโฺ ต ณ วัดปา สุทธาวาส จ.สกลนคร ทา นพระอาจารย
วันอังคารท่ี ๓๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ( ขึน้ ๑๓ คำ่ เดอื น ๓ ปขาล ) หลวงตามหาบวั
าณสมฺปนโฺ น
เปนอันวาวันประชุมเพลิงศพของทานพระอาจารย ผูต ดิ ตาม
มั่น ภูริทตฺโต ตลอดเก็บอัฐิ เปนไปอยางสมเกียรติ ถือวาเปน ทา นพระอาจารยม น่ั ฯ
วันประวัติศาสตรแหงวงการพระพุทธศาสนา ไดบรรลุความ จนถงึ วันมรณภาพ
สำเร็จสมประสงคทุกประการ ดวยพลังความศรัทธาของทุก ทา นเจาคณุ พระธรรมเจดยี  (จูม พนฺธโุ ล) วัดโพธสิ มภรณ
คน ที่มีตอทานพระอาจารยมั่นฯอยางเปยมลน และท่ีสำคัญ ประธานจดั งานถวายเพลิงศพทานพระอาจารยม ่ัน ภรู ทิ ตโฺ ต
ภาพเหตุการณวันนั้นที่จะไมปรากฏที่ไหนอีกแลว เปนภาพ
ท่ีสรางความประทับใจและอาลัย แสดงถึงอานุภาพความรัก
ความผูกพันระหวางอาจารยและศิษย โดยเฉพาะผูเปนศิษย
ไดแสดงพลังความเปนยอดกตัญูกตเวทีจนนาทีสุดทาย
ดง่ั เปน ทปี่ รากฏในหมผู มู ารว มงานถงึ ความกตญั กู ตเวทขี อง
ทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธโุ ล)

อดตี แหง ความผกู พนั ๑๒๘ ๑๒๙ ชี ว ป ร ะ วั ติ

๑๖.๘ ปุพเพนวิ าสานุสสติญาณ ทานเจาคณุ พระธรรมเจดีย
(จูม พนธฺ โุ ล)

๑๖.๗ มงคลนาม (พ.ศ. ๒๔๙๒) ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ เปนวิชาหนึ่งในหมวด
วิชชาสาม วิชชาท่ีสี่ในหมวดวิชชาแปด อันเปนองคแหง
ทา นเจา คณุ พระธรรมเจดยี (จมู พนธฺ โุ ล) ในขณะนนั้ ดำรง “พระสัมมาสัมโพธิ ญาณ” แปล วา ความ รู ระลึก ชาติ
ตำแหนงสูงสุดเปน เจาคณะมณฑล ไดเล็งเห็นความสำคัญ หนหลงั ได ในนทิ เทสแหง ญาณนท้ี กี่ ลา วถงึ ในสามญั ญผลสตู ร
ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค สตุ ตนั ตปฎ ก ความรนู ค้ี อื เมอื่ จติ บรสิ ทุ ธิ์
ของวัด ปา หน องผือ นา ใน สะอาด ปราศจากเคร่ืองเศราหมอง เปนจิตผองใสไมหว่ันไหว
(ตอมาเปนวดั สนั ตวิ นาราม) ณ เกิดปญญานอมไป เพ่ือระลึกชาติถอยหลังเขาไปได ตั้งแต
สถานทแี่ หง น้ี ทา นพระอาจารย ชาตหิ นง่ึ สองชาติ จนถึงหลายๆกัปป และหลายสังวัฏวิวัฏกปั ป
มั่น ภูริทตฺโต ใชเปนสถานท่ี และรูวาในชาติที่เทานั้น มีชื่ออยางนั้น มีสกุลอยางนั้น มีโคตร
แสดง ธรรม อบรม สั่งสอน อยา งนน้ั มอี าหารอยา งน้ันๆ ไดเ สวยสุข - เสวยทุกขอยา งน้นั ๆ
ศิษยานุศิษย ใหประพฤติ มรี ปู พรรณสณั ฐานอยา งนนั้ ๆ มอี ายเุ ทา นน้ั จตุ จิ ากชาตนิ น้ั แลว
ตนปฏิบัติตรงตอพระธรรมคำ ไปเกิดในชาติที่เทาโนนไดเปน อยา งน้ันๆ แลวมาเกิดในชาตนิ ี้
สงั่ สอนของพระผมู พี ระภาคเจา
ใหส มกบั เปน พทุ ธบตุ ร ทกี่ ำเนดิ ขอไขขอ วปิ ส สนาญาณ ทเี่ ปน ปพุ เพนวิ าสานสุ สตญิ าณ
ในบวรพระพุทธศาสนา ทาน พอเปนนิทัศนอุทาหรณ เทาท่ีไดฟง มาเก่ียวกับการเกิดในชาติ
พระอาจารยม นั่ ฯ ไดพ รำ่ สง่ั สอน กอน และบุคคลท่ีเกี่ยวของ ชาติหน่ึงนั้น ทานพระอาจารย
ศิษยานุศิษยวันแลววันเลา ดวยความเมตตาอันไมมีประมาณ มน่ั ฯ เกดิ ในมณฑลยนู านในตระกลู ขายผา ขาว มนี อ งสาวคน
อยางมริ เู หนด็ เหนอ่ื ย จนวาระสุดทายของชวี ิต หน่งึ เคยสงเคราะหชว ยเหลือกนั มาชาตนิ ค้ี อื นางนมุ ชวุ านนท
คหบดีชาวสกลนคร ผูสรางวัดปาสุทธาวาสให และทานได
เพื่อแสดงความกตัญูกตเวทิตา ยกยองบูชาคุณตอ สงเคราะหดวยธรรมเปนท่พี อใจ
ทานผูมีพระคุณ และเพ่ือใหสอดคลองกับฉายาของทานพระ
อาจารยม่ัน ภูริทตฺโต อันเปนมงคลนาม จึงใหเปล่ียนช่ือวัด
จากเดิม วัดสันติวนาราม มาเปน วดั ปาภูรทิ ัตตถริ าวาส นับ
ตัง้ แตว ันนัน้ จนถึงกาลปจจุบนั

อดตี แหงความผกู พัน ๑๓๐ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทานเจาคุณพระธรรมเจดยี 
(จูม พนธฺ โุ ล)

ชาตหิ นึง่ เกดิ ท่ีโยนกประเทศ ปจจบุ นั คอื เมอื งเชียง
ตุง ประเทศพมา ในตระกูลชางทำเสื่อลำแพน (เส่ือลำแพนคือ
เส่ือปูพ้ืนทำดวยหวาย) ทานพระอาจารยเสารเปนชางใหญ
องคทานพระอาจารยม่ันฯเปนผูจัดการ สวนพระธรรม
เจดยี  (จูม พนฺธุโล)เปน คนเดินตลาด

ชาตหิ นง่ึ เกดิ ทแี่ ควน กรุ รุ ฐั ชมพทู วปี (ประเทศอนิ เดยี )
ผเู กยี่ วขอ งคอื เจา คณุ อบุ าลคี ณุ ปู มาจารย (จนั ทร สริ จิ นโฺ ท) เปน
พช่ี าย คอื พระปทมุ ราชา ผคู รองแควน กรุ ุ ทา นเปน เสนาบดี พระ
อาจารยเ ทสก (พระอาจารยเ ทสก เทสรงั ส)ี เปน หลานหวั ดอ้ื ใคร
บอกไมเ ชอ่ื นอกจากทา น พระบดิ าจงึ มอบใหท า นฯ ดแู ล ไดเ ฝา
พระพทุ ธเจา เฉพาะพระพักตร และไดตง้ั ความปรารถนา ขอ
เปนพระพุทธเจา ตอ หนาพระพกั ตร

ชาติหน่ึงเกิดที่ลังกาทวีป (ประเทศศรีลังกา) และ
บวชเปนพระ ไดเขารวมสังคายนาพระไตรปฎกคร้ังท่ี ๔ ซ่ึงมี
พระเปน หม่นื พกั เสนาสนะรวมกัน สององคบ า ง สามองคบ า ง
ทา นวา ไดอ ยเู สนาสนะเดยี วกบั ทา นวริ ยิ งั ค (พระอาจารยว ริ ยิ งั ค
สิรนิ ธโร) เปน เพ่ือน(กลั ยาณมิตร)กันมาจนบดั น้ี

๑๗ พระธรรมเทศนา ๑๓๓ ทานเจา คุณพระธรรมเจดยี 
ของ
ทานเจา คณุ พระธรรมเจดีย (จูม พนธฺ ุโล)

(จูม พนธฺ โุ ล) ศุภมัสดุพระพุทธศาสนายุกาล นับจำเดิมแตวันเสด็จ
นพิ พานแหง องคส มเดจ็ พระผมู พี ระภาค อรหนั ตสมั มาสมั พทุ ธ
แสดงธรรม ณ วัดศรีเมอื ง อำเภอเมอื ง เจา นนั้ บดั นี้ลวงแลวได ๒๕๐๔ พระวสั สา ปรัตยบุ นั ณ สมัย
จงั หวดั หนองคาย เมษายนมาส ศรุ ทนิ ท่ี ๒๑ สกุ ร วนั นเี้ ปน ปจ จบุ นั นวาร พระพทุ ธ
ศาสนายกุ าลจำเดมิ แตป รนิ พิ พานอนั พระองคส มเดจ็ พระผมู พี ระ
วนั ท่ี ๒๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๐๔ ภาคเจา นนั้ มีนัยอันจะพึงกำหนดนบั ดวยประการฉะนี้
เนื่องในงานกอ พระเจดียทราย
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมมฺ าสมพฺ ทุ ธสฺส
นโมตสสฺ ฯลฯ ผฏุ สสฺ โลกธมเฺ มหิ จิตตฺ ํ ยสสฺ น

กมฺปติ อโสกํ วริ ชํ เขมํ เอตมมฺ คํ ลมุตฺตมนุติ

ณ บัดนี้จะไดแสดงพระสัทธรรมเทศนาพรรณาศาสน
ธรรมคำสอนสมเด็จพระบรมศาสนาสัมมาสัมพุทธเจา พอเปน
เคร่ืองสดับสติปญญาของสาธุชนพุทธบริษัทท่ีไดมาสันนิบาต
ประชุมกันในธรรมสวนสถานท่ีน้ี เน่ืองในการบำเพ็ญกุศลกิจ
๒ แหง คอื อบุ าสกิ าเปลย่ี นสวดปรติ มงคลเสรจ็ สน้ิ มาแลว สว น
วนั นน้ี นั้ ทา นเจา คณุ ราชบณั ฑติ ไดช กั ชวนญาตโิ ยมทง้ั หลายกอ
พระทราย อันนี้ก็เปนบุญกุศลชักชวนกันมาเน่ืองดวยเหตุอันน้ี
เองที่ไดมกี ารฟง พระธรรมเทศนา เพราะฉะนั้น ควรสงบกาย
วาจา จิตของตนๆ ฟงธรรมภาษิต ดังจะนำมาแสดงในกาล
บัดน้โี ดยความสงบของตนๆ เถดิ

องค สมเด็จ พระ ชิน สี สัมมา สัม พุทธ เจา ที่ จะ ออก
จากสังสารวัฏการทองเท่ียวอยูในวัฏฏะไมมีที่ส้ินสุดลงได

พระธรรมเทศนาฯ ๑๓๔ ๑๓๕ ทานเจา คุณพระธรรมเจดีย
ณ วดั ศรีเมือง จ.หนองคาย
(จมู พนฺธุโล)
เพราะฉะน้ัน เบ้ืองตนคร้ังปฐมโพธิกาลองคสมเด็จพระบรม
ศาสดาจารยเ จาจึงไดเปลงสุนทรวาจาขึ้นวา อเนกชาติสสํ ารํ พจิ ารณา แมเ ราอยฆู ราวาสวสิ ยั หากจะเปน พระเจา จกั รพรรดิ
เปนอาทิ ซงึ่ แปลความวา “เราตถาคตน้แี หละไดเ รๆ รอ นๆ ท้งั สี่ทวีปนอ ยใหญ ก็รวมอยูใ นอำนาจของเราคนเดยี ว ถึง
ไปๆ มาๆ ในสงสาร การทอ งเทย่ี วนนี้ บั ความเกิดไมไดเ ลยเปน อยางนนั้ ถงึ จะมีความสุขความสำราญอยเู พียงปจจบุ ันชาตนิ ้ี
อนั ขาด” ทกุ ขาชาตปิ นุ บปฺ นุ ํ “ชาตคิ อื ความเกดิ เปน ทกุ ขเ รอื่ ย เทานนั้ ตอ งมาเกดิ อีก แกอ กี เจ็บอีก ตายอกี อยอู ยางนี้ ควรละ
มาจนถึงบัดนี้ บัดนี้น้ันเราตถาคตไดทำลายยอดปราสาทคือ เราจะมวั ประมาทอยเู ชน นไ้ี มส มควร องคส มเดจ็ พระชนิ สหี เ จา
กายเสยี ไดแ ลว ดวย วิสขํ ารคตจํ ิตตํ จติ สำหรบั ปราศจาก ยงั เปน หนอพระบรมโพธิสตั วเ จา ชอื่ วา สทิ ธตั ถราชกุมาร จึงได
การปรงุ แตงไดแลว ตณหฺ านํ ธมฺมมฌชฺ คา เราไดถึงสิ้นไป สลดั แอกคือฆราวาสน้ันเอง ออกแสวงหาวโิ มกขธรรม ลกู เมยี
แหง ความอยากแลวดังน้”ี ทิง้ สิน้ ไมเ อาอะไรทั้งนั้น ก็พระองคเ สดจ็ พรอมดว ยนายฉันนะ
กับมากัณฐกะ เสด็จออกสูมหาภิเนษกรม นาอัศจรรยจริงๆ
เม่ือ เปน ฉะนี้ แหละ พวก เรา ทั้ง หลาย เอา ธรรม ของ คือวา บารมีธรรมท่ีพระองคไดทรงสะสมมาตั้งแตปุเรชาติ
พระพุทธเจาผูที่ออกจากกองทุกขน้ี อาศัยตัวของเรานี้เองคือ (ปจจยั ธรรมท่เี กดิ กอน) ต้ังแตท านบารมี ศลี บารมี ฯลฯ ถึง
วา ชาตทิ กุ ข พวกเราก็มดี วยกนั ทั้งหมด ชราติทุกข พวกเรา อเุ บกขาบารมี เปนที่สุด เม่ือทำบารมี ๑๐ นบี้ ริบรู ณแ ลว ก็
กม็ ีดว ยกนั ท้งั สิ้น พยาธทิ ุกข ความเจ็บไขไดทุกขพวกเราก็มี เปนเหตุใหเบอ่ื หนา ยทเี ดียวในฆราวาสวิสยั
ดว ยกนั ทง้ั หมด ทั้งญาติท้งั โยมทั้งพระเณร มรณาตทิ ุกข คือ
ความตายก็มีดว ยกันทงั้ สิ้น เมื่อไดเสด็จถึงสถานที่พอควรแลว พระองคก็ตัดพระ
เมาลี คำวา พระเมาลีนั้นคือผมน้ีเองแหละ พวกเราเรียกวา
เม่ือเปนฉะนี้แหละ ยึดหลักอันนี้ เปนท่ีตั้งเอาผลของ โกนผมก็เรียก แถผมก็เรยี ก รบั สัง่ ใหน ายฉันนะนำมากลบั ไป
โลกิยธรรมๆ เปนท่ีตั้งของความของของผูตกอยูในวัฏฏะ เถอะ เราจะไปคนเดียวละตอน้ีไป แลวก็ไปคนเดียว พอ
เมือ่ เปนดังน้ี ผลคอื เกิดแกเจบ็ ตายน้ีมาจากทไ่ี หน กม็ าจาก พระเจาสุทโธทนะมหาราชเจาซ่ึงเปนพระราชบิดาทรงทราบน้ัน
ตัณหา ๓ คือ กามตณั หา ภวตณั หา วิภวตณั หา เมอ่ื เปน หมดอาลยั เลย ผมมนษุ ยน นั้ ถอื กนั นกั คนไหนตดั ผมแถผมแลว
ดงั นนั้ ตดั เอาผลอนั นี้ ทำลายตณั หา๓ไดแ ลว ผลอนั นจ้ี ะปรากฏ เกลียดวาเปน คนจญั ไรเสนยี ดในโลกท่สี ดุ จงึ ไมปรารภถงึ เลย
เรอ่ื ยมาตลอดกปั ปเ ปน อเนกชาติ พระพทุ ธเจา เอาอนั นก้ี ำหนด
นก้ี เ็ ปน เหตสุ ว นหนงึ่ เหตเุ พราะบารมธี รรมของพระองค
บันดาลใหเปนไปได ใหบ ดิ าไมใยดี ถาแมนวา ไมท ำอยางนน้ั

พระธรรมเทศนาฯ ๑๓๖ ๑๓๗ ทานเจา คุณพระธรรมเจดีย
ณ วัดศรีเมือง จ.หนองคาย
(จูม พนธฺ ุโล)
พระบิดาท่ีไหนเลาจะปลอยใหพระราชโอรสของพระองคไปได
พระองคก จ็ ะตามไปจนไดน น้ั แหละ นหี้ มดอาลยั เลย นก้ี เ็ นอื่ งมา เถอะ จะไดสง่ั สอนศานุศษิ ยตอ ไป ชวยกนั ๆ ทานก็ไมฟงเสยี ง
จากบารมธี รรมทพี่ ระองคไ ดทำมา อยางท่ที านมหาบวั ทเ่ี ทศน เหน็ วา ไมพ น ไปจากกองทกุ ขไ ปจนไดน น่ั แหละ ตลอดถงึ กระทำ
เมื่อก้ีน้วี าบารมกี ต็ ัวบุญตัวกุศลนี้แหละ สง เสรมิ ใหไดรบั ความ ทุกขกิริยาถึง ๖ ป ไดบารมีธรรมอันน้ันมาประคับประคอง
สขุ กายสบายจติ ในขางหนาอุตสาหะ ในขา งหนา นน้ั พระพทุ ธ พระองคอยู เพราะเขาเลา ลือกนั อีกน่ันแหละ พระองคย งั ไมได
ศาสนานนั้ ไมป รากฏเลยเปน อนั ขาดมแี ตฤ าษดี าบสทง้ั สนิ้ พทุ ธ ตรสั รพู ระอนตุ ตรสมั มาสัมโพธญิ าณก็ทรงเชอ่ื เขาไปกอน เม่ือ
ศาสนาไมม ีเลยในเวลานนั้ ทำทุกขกิริยาถึง ๖ ป ซึ่งไมมีใครสามารถทำไดอยางพระองค
ดว ยอดขา วอดนำ้ นแี่ หละ ตอ ใหท า วสกั กะกไ็ มส ามารถจะทำได
เพราะฉะน้ันสมเด็จพระผูมีพระภาคเจายังเปนหนอ ทาวสักกะก็กินขา วอยา งเรานีแ่ หละเรียกวากนิ ขา วทิพย
พระบรมโพธิสัตว ท่ีพวกเราเรียกวาสิทธัตถราชกุมารน้ัน
ไดทราบขาวคราวมาวา ทานอาจารยท้ังสองนั้นเปนสุขใน เมื่อเปนเชนนี้ ทานจึงไดยกขึ้นเปนพุทธอธิษฐาน ทาน
อัฏฐสมาบัติ ๘* ที่เขาวาความสุขอันนั้น คืออุทุกดาบสและ สกั กะจึงไดเ อาพิณ ๓ สายมาดีด สายที่หนึ่งตงึ เครยี ดนักตี
อาฬารดาบส ๒ คนนี้ เม่ือพระองคทรงทราบเชนนั้นแลว ก็ขาดงายเหมือนอยางกลองน่ีแหละ สายที่สองพอเหมาะพอ
พระองคก็ไปทรงผนวช การศึกษาในอัฏฐสมาบัติ ๘ จนจบ เจาะพอดิบพอดียึดหลักอันนี้แหละ สายท่ีสามยานมากดีดก็
ความรขู องพระอาจารยท ง้ั สองนัน้ ทา นอาจารยทงั้ สองนั้นเหน็ ไมดงั ต่งึ ๆ อยูอ ยา งน้ัน เมือ่ เปนเชน นแี้ หละ องคส มเดจ็ พระ
วา ตงั้ แตเ ราไดส ง่ั สอนศานศุ ษิ ยม ามากมายหลายแลว ไมเ หมอื น ชินสีเจาจึงไดยึดเอาหลักนี้ คือไมหยอนไมตึงพอดิบพอดีน้ี
คนน้เี ลย คนนเ้ี ฉลยี วฉลาดทสี่ ดุ ใหน ัยคดิ ใดก็ไปไดเ รยี บรอย แหละดำเนินใหชกั มาเสวยพระกระยาหาร เราทำมากถ็ งึ ๖ ป
หากจะพดู แลว จะมากกวาพระอาจารยด วยซ้ำ ความรูในเรือ่ ง แลวไมเหน็ จะไดประโยชนอะไรในเร่ืองนี้ จงึ กลบั มาเสวยพระ
นี้พิจารณาไปอันน้ีน้ันเปนโลกิย ถึงเปนฌานก็เปนโลกิยฌาน กระยาหาร เมื่อกลบั มาเสวยพระกระยาหารแลว ก็เปน อันหน่งึ
ดว ยไมส ามารถจะทำตนของตนใหพน จากกองทุกขได ไมพ อ ใหฤ าษี ๕ คนนี้ คอื ปญ จวคั คที งั้ ๕ มีโกญฑัณญะเปนอาทิ
พระทยั ในอฏั ฐสมาบตั นิ น้ั จงึ ไดอ ำลาทา นอาจารยท ง้ั สอง ทา น พากนั หนหี มด ไปเถอะพวกเราเจา คนโลภมาก อยไู ปทำไม อยู
อาจารยท ง้ั สองกอ็ อ นวอนแลว ออ นวอนเลา เจา ประคณุ ชว ยกนั ไปกไ็ มไ ดรับผลประโยชนอะไร ทำความเพียรอยถู ึง ๖ ป แลว
ก็ยงั ไมไดอ ะไรเลย น่กี ลับมาเสวยพระกระยาหารอกี ไฉนจะ
อัฏฐสมาบตั ิ ๘ การบรรลุฌานมี ๘ คือ รปู ฌาน ๔ อรปู ฌาน ๔. ไดบรรลุเปน พุทธเจา หนพี วกเราหนี จึงไดพากันอยูโ นน ปา

พระธรรมเทศนาฯ ๑๓๘ ๑๓๙ ทานเจา คุณพระธรรมเจดีย
ณ วดั ศรเี มอื ง จ.หนองคาย
(จมู พนฺธุโล)
อิสปิ ตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี นี้เปนอีกสวนหน่งึ
ท่ีพระบารมีธรรมน้ันหากบันดาลใหเปนไป ถาแมวาอยูดวย ทนี ฝ้ี า ยบา นเมอื งรจู กั กนั เรยี กทตู แตม ที ตู ประจำอยปู ระเทศนนั่
กันหลายคนกจ็ ะอึกทึกครกึ โครม ความสงบสุขกย็ ากนักยาก ประเทศน่ี ถงึ แมว า ตา งประเทศกเ็ ชน กนั เขากเ็ อาทตู ของเขามา
หนาจะมี จึงบันดาลใหหนจี ากพระองคไปได พระองคจะได ประจำในประเทศไทยของเรานแ้ี หละ อยา งกะเจา นแี่ หละอยา ง
บำเพ็ญความเพียรไดสะดวก จนไดบรรลุพระอนุตตรสัมมา ประเทศลาวน่แี หละ เวียงจนั ทรท ไ่ี ปวนั นีแ้ หละ ประเทศไทย
สัมโพธญิ าณ ดว ยประการฉะนี้ ก็ไปต้ังทูตไวน้ี เพื่อจะบอกขาวทางราชการใหรัฐบาลของตน
ทราบได นก่ี ็ทูตแตท ูตอนั นี้น้ันไมใชเทวๆ อยางพระพทุ ธเจา
อนั นน้ี น้ั ยกใหเ ปน บรุ ษุ บคุ คลาธฐิ านธรรมาธฐิ าน แลว เทวทตู ๆ บอกใหอ อกจากกองทุกข มีชาตทิ กุ ขเ ปน ตน เทวก็
กค็ ิดลงไปน่ีแหละพระองคเ ทียบเคียงเอา กำหนดพิจารณาเอา บอกอยางดีอยางประเสริฐไมตองมาเกิดแกเจ็บตายอีกตอไปน้ี
อยางพิณ ๓ สายอยางทไี่ ดอ ธบิ ายมาเมอื่ ตะกน้ี ี้ แลวกห็ ยบิ เรียกวาเทวทูต เทวทีน้ีทูตของเราใชกันในตัวมีแตทูตเทานั้น
เอาสายที่ ๒ มชั ฌมิ าปฏิปทาขอ ปฏิบัตเิ ปน กลางนแี่ หละ เองน่ีแหละ สขู องพุทธะไมไ ดเปนอนั ขาด ฉะนั้นพวกเราให
ทำจติ ของตนใหเ ปน กลางนแ้ี หละ ไมเ กย่ี วในอารมณข องโลกทง้ั พจิ ารณาดวยกันทุกๆ คนเปนอยูอ ยางนี้แหละ พระพุทธเจา
สนิ้ ทำจติ ของตนใหเ ปน กลาง ใหเ ปน กลางนเี่ ปน ตวั สำคญั ทสี่ ดุ เดินมาแลวถากถางใหเราเดินตามพระองคแลว พระองค
เพราะฉะน้ัน องคสมเด็จพระผูมีพระภาคเจาจึงไดบรรลุพระ พยายามทกุ ขย ากลำบากเหลอื เกนิ ตงั้ แตส รา งสมบารมธี รรมมา
อนตุ ตรสมั มาสมั โพธญิ าณ ดว ยประการฉะน้ี การทจ่ี ะไดบ รรลุ สี่อสงไขยแสนมหากัป จงึ ไดบรรลธุ รรมพิเศษได เอาธรรมอนั
อันน้นี ้ัน อาศยั เหตุ คือชาติ ชรา พยาธิ มรณะ ซึ่งประจำตน นี้แหละ ที่พระองคไดนำมาแนะนำสั่งสอนใหพวกเรารูจักบุญ
ของตนดว ยกันทกุ คนเปน ตวั สจั จธรรม เปน ตัวสัจจธรรมอยา ง รูจักคณุ รูจ ักโทษ รูจักประโยชน มีใหประโยชนมาได อาศัย
วเิ ศษ ธรรมอนั ออกจากกองทกุ ขไ ดน น้ั แหละเหตนุ น้ั พวกเรากม็ ี พระองคไ ดค ยุ เขย่ี สว นธรรมทมี่ ใี นพระองคใ หเ กดิ ใหม ขี นึ้ ใหเ ปน
ดว ยกันทุกรปู ทกุ นามพจิ ารณาเอา น่ีแหละเทวทูต ทตู ะ แปล พทุ โธ เปน ผตู ืน่ จากหลบั จากกิเลสได พุทโธ เปน ผเู บกิ บาน
วา บอก ทกุ วนั ทุกเวลา ทุกขณะลมหายใจเขา ออก แตพ วก อยางเตม็ ท่ี พุทโธ เปนผูตรสั รแู ลว
เรานน้ั ยังออ น บารมธี รรมไมส ามารถจะเห็นความจริงได จึง
ไดพากันมุงแตอยูในโลกอันน้ีไมออกจากโลกน้ีไปได ยินดีใน เพราะฉะนั้นพวกเราท้ังหลายจงฝกตนของตนทุกๆคนที
โลกนเ้ี รือ่ ยมาจนกระทง่ั บดั นี้ นี่แหละคำวา ทูตะ แปลวา บอก เดยี ว ทุกๆ คนใหค ดิ เกิดเนอ แกเ นอ เจ็บเนอ ตายเนอ อยู
อยา งนีท้ ุกวนั ๆ ไป น่แี หละจะเปนคุณงามความดที ่สี ุดกบั ตน

พระธรรมเทศนาฯ ๑๔๐ ๑๔๑ ทา นเจาคณุ พระธรรมเจดยี 
ณ วัดศรีเมอื ง จ.หนองคาย
(จมู พนธฺ ุโล)
ของตน น่ีแหละที่วาพุทโธ อันนี้พุทโธอยางที่พระมหาบัว
อธบิ ายใหฟ ง นนั่ แหละ ทำจติ ของเราใหเ ปน พทุ โธอยา งพระองค สกั กะ และกท็ ูลความเปนไปเร่อื งมงคล ทาวสกั กะจงึ รบั สัง่ วา
อันนั้นพระองคเปนแลว พระองคถึงไดมาแนะนำพวกเราให พทุ ธะอยูท่ไี หนกัน กถ็ ามพวกเทวดานน้ั อยใู นมนุษยโ ลก ไป
เปน พทุ โธอยา งพระองค แนะนำตักเตือนใหเ อาใจของเราให พากนั เฝา พระพทุ ธเจา คนเดยี วเทา นแี้ หละทจ่ี ะรมู งคลได พากนั
เปน พุทโธ ๆ ๆ นแี่ หละเปนของพิเศษ พุทโธทำตนของตนให ไป ก็พากนั มาเฝา องคส มเด็จพระศรสี ุคตสัมมาสัมพุทธเจา ทูล
รจู กั เกดิ แกเจบ็ ตายชาตไิ หนๆ ตายหมด โอนมี่ ันทกุ ขท้ังนน้ั ความเห็นของตน ๓ คน นี่แหละพรอมกนั จนเสร็จสำเร็จแลว
เกิดก็ทุกข แกก็ทุกข เจ็บก็ทุกข ตายกท็ กุ ข จะมวั มารอ พระพทุ ธเจา ก็ทรงแสดงวา อเสวนา จ พาลานํ ปณฺฑิตานฺจ
ทา อยูย งั ไงเลา พยายามเรง เขารีบเขา บำเพ็ญคณุ งามความ เสวนา ปชู า จ ปชู ะนยี านํ เอตมฺมงฺคลมตุ ตฺ มํ การคบคา กบั คนท่ี
ดี ทานศลี ภาวนาของตนใหบรบิ ูรณสมบรู ณก ็จะไดธรรมพเิ ศษ เปน นักปราชญราชบณั ฑติ การเขาไปคบคา สมาคมแลว ทา น
อันน้ีเรียกวา บารมธี รรมของเราพอสมควร หากจะไดตกั เตอื น กแ็ นะนำส่ังสอนใหไ ดรูจักความเปน ไปในธรรมปฏิบตั ิ ตั้งแต
ตนของตนอยา ใหม นั นอนหลบั นกั นอนอยใู นครรภม ารดากต็ ง้ั ผลทางโลกิยโลก ก็รูไดด งั นี้ นค่ี วามเปนมงคลขอ ที่ ๒ ขอท่ี ๓
กัลปต ั้งกลั ปแลว อยูในคกุ คือครรภมารดา คุกอนั น้ีมองไมเ หน็ นนั้ คอื ปูชา จ ปูชะนยี านํ การบูชากบั ผูท ่คี วรบูชา พระพทุ ธ
เดือนเห็นดาวเลยทีเดยี ว ตะวันและเดอื นไมเ ห็นทง้ั นน้ั จนนับ พระธรรม คณุ บดิ ามารดา เปน ตน เอตมมฺ งคฺ ลมุตฺตมํ ๓ ขอ
ภพนบั ชาตไิ มไ ดแ ลว มนั ทกุ ขก นั อยอู ยา งนจี้ นวนั ตายนนั่ แหละ น้ี เปนอตุ ตมมงคลอันสูงสุด ดว ยประการ ฉะนี้
เพราะฉะนั้นญาติโยมทุกๆ คนเอาเพียงเทา นี้

ตอจากน้ไี ปพวกมนษุ ยก ด็ ี เทวดากด็ ี อยากไดมงคล
ท้ังหลาย จึงปรึกษาหารือไตถามซึ่งกันและกัน ไปๆ มาๆ
บางคนเห็นวาการเห็นรูปเปนมงคลที่สุด อีกคนหนึ่งวาเสียง
ไพเราะเสนาะโสตวา เปนมงคลหลาย บางคนวาไดลิม้ เลียของ
ทเี่ อรด็ อรอ ยวา เปน มงคลหลาย ทมุ เถยี งกนั ไปกนั มาอยถู งึ ๑๒
ป ไมใ ชเ ลก็ ๆ นอ ยๆ มนั กค็ นละความ เหตไุ ฉนจะลงรอยกนั ได
คนไหนเห็นอยางไรก็วาของตนเปนมงคล จึงพากันไปถึงทาว

๑๘ ทุกชีวติ ๑๔๓ ชี ว ป ร ะ วั ติ

มคี วามตายเปนเบ้อื งหนา ทา นเจา คุณพระธรรมเจดยี 
(จูม พนฺธุโล)
พระพทุ ธศาสนสุภาษิต... วา
“ดกู ร ภกิ ษทุ งั้ หลาย ! รา งกายนเ้ี ปน เหมอื นเรอื นซงึ่ สรา ง และแลว สังขารของทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม
ดว ยโครงกระดกู มีหนังและเลือด เปน เคร่อื งฉาบทา ทมี่ องเห็น พนธฺ ุโล) ก็เคลอ่ื นไปสวู งโคจรท่ีเปนไปตามกฏไตรลักษณ
เปลง ปลง่ั ผดุ ผาดนน้ั เปน แตเ พยี งผวิ หนงั เทา นน้ั เหมอื นมองเหน็
ความงามแหงหีบศพอันวิจิตรตระการตา ผูไมรูก็ติดในหีบศพ อาการอาพาธของทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม
นน้ั แตผ รู เู ม่ือทราบวา เปนหีบศพ แมภ ายนอกจะวจิ ติ รตระการ พนฺธุโล) เริ่มปรากฏในชวงอายุ ๗๓ ป ระหวางเขาพรรษาป
ตาเพียงไร กห็ าพอใจยนิ ดไี ม เพราะทราบชดั วา ภายในแหงหีบ ๒๕๐๔ เปน ตนมา จนกระทั่งตน เดอื นมีนาคม ๒๕๐๕ ไดเ ขา รบั
อันสวยงามนนั้ มสี ่งิ ปฏกิ ูลพึงรงั เกียจ” การถวายการรักษา ณ โรงพยาบาลศิริราช ดว ยวิธผี าตดั เพอ่ื
นำเมด็ นว่ิ ขนาดเลก็ กวา เม็ดพทุ ธา ๑ เม็ดทีพ่ บในตอมลูกหมาก
ออก และพกั รกั ษาตวั จนทา นเจา คณุ ฯ หายเปน ปกติ จงึ เดนิ ทาง
กลบั มายงั วัดโพธสิ มภรณ เพอื่ ปฏิบัตศิ าสนกิจตอ

ครั้นตอมาไมนาน ราวปลายเดือน พฤษภาคม ๒๕๐๕
อาการอาพาธไดเร่ิมรบกวนสังขารของทานเจาคุณฯ อีกครั้ง
โดย ร.ต.นพ.เกษม จิตตะยโสธร ผูอำนวยการโรงพยาบาล
อดุ รธานี (ในขณะนั้น) ไดถ วายการตรวจอาพาธ พบวา ถุงนำ้ ดี
โตและเม่ือ ศจ.นพ.อวย เกตุสิงห ผูอำนวยการโรงพยาบาล
ศิรริ าช (ในขณะน้ัน) ทราบขา วไดรีบเดินทางมาจังหวัดอดุ รธานี
ดว ยตนเอง เพอ่ื ถวายการตรวจอกี คร้งั โดยละเอยี ด กพ็ บวาเปน
ถุงน้ำดีโตแนนอน ศจ.นพ.อวย เกตุสิงห จึงกราบอาราธนาให
ทานเจาคุณฯ เขากรุงเทพ เพ่ือถวายการรักษาอยางใกลชิด ณ
โรงพยาบาลศิรริ าช โดยทานเจาคุณฯ กต็ กลงรบั คำอาราธนา

ในวนั ที่ ๒๕ มถิ นุ ายน ๒๕๐๕ คณะแพทยไดเร่มิ ทำการ
ผาตัดต้ังแตเวลา ๐๘.๓๐ น. จนถึงเวลา ๑๑.๓๐ น. ราวๆ ๓
ชั่วโมง พบวามีนิว่ อยใู นถุงนำ้ ดี ถึง ๑๑ เม็ด หลังจากน้ันไดน ำ

ทุกชวี ิต ๑๔๔ ๑๔๕ ชี ว ป ร ะ วั ติ
มคี วามตายเปนเบื้องหนา
ทานเจาคณุ พระธรรมเจดยี 
ทานเจาคุณฯ เขาพักฟนที่หองคนไขพิเศษ ๓-๔ วัน หลังจาก (จูม พนฺธโุ ล)
ถวายการรักษาดวยการผาตัด อาการของทานเจาคุณฯ ก็เร่ิม
ทรดุ ลงเปนระยะ ยำ่ ยแี ละเชอื ดเฉอื นกเิ ลส อาสวะตา งๆ ใหเ บาบางหมดสน้ิ
ไปเหมอื นบคุ คล ผูมีกำลังจับศาสตราอนั คมกริบ แลวถาง
ถึงแมวา จะเกิดเวทนากลาตอธาตุขันธสักปานใด ทาน ปา ใหโ ลง เตยี นกป็ านกนั ” นบั ไดว า ทา นเจา คณุ ฯ บำเพญ็ สมณ
เจา คณุ ฯ กห็ าไดแ สดงออกใหค ณะแพทยท ถี่ วายการรกั ษา และ ธรรมไดผลโดยควรแกส ภาวะ
ผปู ฏิบตั ิใกลช ดิ ไดร ับรไู ม สมกับพทุ ธศาสนสภุ าษิตวา
ในขณะที่ทานเจาคุณฯ รักษาอาการอาพาธอยูท่ีโรง
“ดกู ร ภิกษุท้งั หลาย ! ธรรมดาวา ไมจนั ทน แมจะ พยาบาลศิริราช กรุงเทพฯ ทานไดมอบหมายภาระธุระใน
แหงก็ไมท ิง้ กล่นิ อศั วนิ กาวลงสูส งคราม ก็ไมท ง้ิ ลีลา ออย พระพทุ ธศาสนา และภายในพระอารามใหผ ใู กลช ิดในขณะนน้ั
แมเขาสูหีบยนตแลว ก็ไมทิ้งรสหวาน บัณฑิตแมประสบ คือ พระสริ สิ ารสธุ ี (จนั ทรศ รี จนทฺ ทีโป) ตำแหนงในขณะน้นั
ทุกขก็ไมทิ้งธรรม” จิตใจของทานเจาคุณฯ ชางหนักแนน ดุจ “ผูชวยเจา อาวาส” ปจ จบุ นั ดำรงสมณศกั ดท์ิ ี่ “พระอุดมญาณ
แผนดิน อดทน อดกลั้น อาจหาญ ไมสะทกสะทานตอพยาธิ โมลี (จันทรศรี จนฺททีโป) และไดรวมเดินทางไปสงทานเจา
ธรรมและมรณธรรม คงเปน ดว ยทา นเจาคุณฯ ปฏิบตั ติ รงตอ คณุ ฯ ณ ท่ีโรงพยาบาลศิรริ าช กรุงเทพฯ เรยี บรอยแลว ตอ งเดิน
พระธรรมคำสง่ั สอนของพระผมู ีพระภาคเจา มาแตเ บ้อื งตน ทางกลับมาปฏิบัติศาสนกิจตอ เพราะในขณะนั้นกำลังอยูใน
ระหวา งบรู ณะปฏสิ งั ขรณพ ระอโุ บสถ พระสริ สิ ารสธุ ี (จนั ทรศ รี
“ดูกร ภิกษุท้ังหลาย ! ศีลนี้เองเปนพ้ืนฐานใหเกิด จนฺททโี ป) จงึ ไมสามารถอยูปรนนบิ ตั ริ ับใชต ลอดเวลาได จึง
สมาธิ คอื ความสงบใจ สมาธทิ ่ีมศี ลี เปนเบอ้ื งตน เปนสมาธิ เดินทางไปๆ มาๆ ระหวางกรุงเทพฯ–อุดรธานี แตดวยความ
ท่ีมีผลมาก มีอานิสงสมาก บุคคลผูมีสมาธิยอมอยูอยางสงบ รักและเคารพเล่ือมใสทานเจาคุณฯย่ิงนัก เกิดความหวงใยใน
เหมือนเรือนทีม่ ีฝาผนงั มีประตูหนาตา ง ปด เปดไดเ รียบรอย มี อาการอาพาธ จงึ มอบหมายใหพ ระภกิ ษบุ ัว านสมปฺ นฺโน
หลังคาสำหรับปอ งกัน ลม แดด และฝน ผอู ยูในเรอื นเชนนี้ ฝน ในขณะน้ันเปนพระภิกษุหนุม ไปประจำอยู ณ โรงพยาบาล
ตกก็ไมเปยก แดดออกก็ไมรอนฉันใด บุคคลผูมีจิตเปนสมาธิก็ ศริ ริ าช เพอื่ ดแู ลทา นเจา คณุ ฯอยา งใกลช ดิ ซง่ึ พระภกิ ษบุ วั กน็ อ ม
ฉันนั้น ยอมสงบอยูได ไมกระวนกระวายเมื่อโดนลมแดดและ รบั ดว ยความเตม็ ใจยง่ิ นกั เพราะไดโ อกาสตอบแทนบญุ คณุ พระ
ฝน กลา วคอื โลกธรรมแผดเผากระพอื พดั ซดั สาดเขา มาครงั้ แลว อปุ ชฌาย
ครงั้ เลา สมาธอิ ยา งนี้ ยอ มกอ ใหเ กดิ ปญ ญา ในการฟาดฟน

ทุกชีวิต ๑๔๖ ๑๔๗ ชี ว ป ร ะ วั ติ
มคี วามตายเปนเบื้องหนา
ทา นเจาคณุ พระธรรมเจดีย
ทามกลางความสับสนวุนวาย และไมเที่ยงแทแนนอน (จมู พนฺธุโล)
ของโลก ส่ิงทั้งหลายทั้งปวงยอมมีความเปลี่ยนแปลงเปน
ธรรมดา หาไดมีส่ิงใดจีรังย่ังยืน การเกิดข้ึนและดับไปปรากฏ “สิ่งใดสิ่งหน่ึงมีความเกิดข้ึน ส่ิงน้ันยอมมีการดับ
อยตู ลอดเวลา ลว นอยนู อกเหนอื การควบคมุ การบงั คบั บญั ชา ไปเปนธรรมดา ส่ิงท้ังหลายทั้งปวงเกิดข้ึนเพราะมีเหตุ
อนั เปน ไปตามกฏไตรลกั ษณ ทกุ ชวี ติ มคี วามตายเปน เบอ้ื งหนา สิ่งน้นั ยอ มดบั ได ส่ิงทัง้ หลายเกดิ ข้นึ ในเบอื้ งตน ตง้ั อยูใ น
ทุกชีวติ มีเวลาอนั จำกดั หมายรวมถงึ ทานเจา คุณพระธรรม ทา มกลาง และดบั ไปในท่ีสุด”
เจดีย (จมู พนฺธุโล) และแลว เร่อื งราวของอรยิ สงฆผูปฏิบัติ
ดี ปฏบิ ตั ชิ อบ กเ็ ดนิ ทางมาถงึ สจั ธรรมทพี่ ระผมู พี ระภาคเจา ทรง คร้นั ลุ เวลา ๑๕.๓๗ น. ของวนั ท่ี ๑๑ ก.ค. ๒๕๐๕ ทา น
พร่ำสอนอยูเสมอวา เจา คณุ พระธรรมเจดยี  (จมู พนธฺ โุ ล) ไดล ะสงั ขารดว ยอาการสงบ
ณ หอ งทับทิม จนั บุญมี โรงพยาบาลศริ ิราช กรงุ เทพฯ คงเหลอื
ไวเพยี งคณุ งามความดี ตลอดจนบารมธี รรมของทานเจาคณุ ฯ
ซงึ่ จะดำรงคงอยคู โู ลกตราบนานเทา นาน เพอ่ื เปน อนสุ รณเ ตอื น
สตศิ ษิ ยานศุ ษิ ยท งั้ หลายใหร ะลกึ ไวว า ความดนี เี่ องทเ่ี ปน สาระ
อันแทจรงิ ของชีวิต

สิริอายุรวม ๗๔ ป ๒ เดือน ๑๕ วัน ไดเคลื่อนศพ
ไปต้ังท่ีวัดมกุฎกษัตริยาราม ตามพระบัญชาของสมเด็จ
พระมหาวีรวงศฯ เจาพนักงานสำนักพระราชวังอัญเชิญน้ำ
พระราชทานมาสรงน้ำศพ และเจาพนักงานสำนักพระราชวัง
ก็นำสังขารของทานเจาคุณฯ บรรจุลงในโกศ ต้ังบำเพ็ญกุศลที่
ศาลาหนา วหิ ารวัดมกฎุ กษัตริยาราม ครบ ๗ วัน จึงไดเ คล่อื น
โกศพระศพไปยงั วดั โพธสิ มภรณ โดยทางรถไฟ เชญิ โกศพระศพ
ขึ้นตั้งในตูของรถไฟ จากกรุงเทพ มาตอท่ีสถานีโคราช ๑ คืน
จากสถานีโคราชมาตอสถานีขอนแกน ๑ คืน จากขอนแกน
ถึงอุดรธานี รวมระยะเดินทางสองวันสองคืน ในขณะเดียวกัน
ณ วัดโพธิสมภรณ พระภกิ ษสุ งฆ และสามเณรไดชว ยกนั
จัดเตรียมสถานทร่ี อรับดว ยความวริ ิยะอตุ สาหะ

ทุกชวี ติ ๑๔๘ ชี ว ป ร ะ วั ติ
มีความตายเปนเบือ้ งหนา
ทานเจาคณุ พระธรรมเจดยี 
(จมู พนธฺ ุโล)

วันท่ี ๒๐ ก.ค. ๒๕๐๕ เวลา ๐๙.๐๐ น. ไดเชิญโกศ
พระศพลงจากรถไฟขึ้นตั้งบนรถยนต เขาขบวนแหไปยัง
วัดโพธิสมภรณ ตลอดเสนทางท่ีขบวนผานยังความโศกเศรา
เสียใจแกพุทธศาสนิกชนชาวอุดรธานี และจังหวัดใกลเคียง
ท่ีมารวมพิธีรับโกศศพเปนอันมาก และไดจัดใหมีการบำเพ็ญ
กุศลถวายทานเจาคุณพระธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) อยางตอ
เนื่องใหสมกับท่ีทานเจาคุณฯ ไดยังประโยชนคุณูปการตอ
วงการพระพุทธศาสนาเปนอเนกอนันต ดังเปนท่ีปรากฏในหมู
พุทธบริษัททง้ั ฝา ยคฤหัสถแ ละบรรพชติ

ครนั้ ลุ วนั อาทติ ยท ่ี ๒ ม.ิ ย. ๒๕๐๖ ขน้ึ ๑๑ คำ่ เดอื น ๗
ณ วันนต้ี องจารึกเปนวนั ประวัติศาสตร บรรดาพระภิกษสุ งฆ
สามเณร อบุ าสก อบุ าสกิ า ปวงศษิ ยานศุ ษิ ยท งั้ ใกลไ กล ตา ง
พรอมใจกันดุจนัดหมายเอาไว พรึบเดียวเทานั้นแนนหนาไปท่ัว
บรเิ วณ บรรยากาศในขณะนนั้ เปนบรรยากาศเศรา สลด นำ้ ตา
ของทุกคนจากดวงตาหลายหม่ืนดวงไดรวงพรูลงพรอมกันเปน
น้ำตาอันบริสุทธิ์ หล่ังไหลออกมาจากดวงตาของทุกเพศทุก
วัย บงบอกถึงความรักความเคารพบูชาเล่ือมใสศรัทธาท่ีมีตอ
ทานเจาคุณฯ ในวันพระราชทานเพลิง ณ เมรุวัดโพธิสมภรณ
อ.เมือง จ.อุดรธานี การแตกดับธาตขุ นั ธของทา นเจา คณุ พระ
ธรรมเจดีย (จูม พนฺธุโล) เทากับดวงประทีปแกวแหงธรรมได
ลวงลาไปแลว อกี ดวงหน่ึง

ทกุ ชีวติ ๑๕๐ ๑๕๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ
มคี วามตายเปน เบอ้ื งหนา
ทานเจาคุณพระธรรมเจดยี 
(จูม พนฺธโุ ล)

กรรมการจัดงานพระราชทานเพลงิ ศพ ๑๙. พระอาจารยโ สภา ๔๑. พระอาจารยหลยุ
ทา นเจาคุณพระธรรมเจดยี  (จูม พนฺธโุ ล) ๒๐. พระอาจารยเกง่ิ อธิมตุ โฺ ต ๔๒. พระอาจารยหอม
๒๑. พระอาจารยศิลา อสิ ฺสโร ๔๓. พระอาจารยค ำ
(ฝายวปิ ส สนา) ๒๒. พระอาจารยส นธิ์ ๔๔. พระอาจารยพรม
๒๓. พระอปุ ชฌายดำ ๔๕. พระอาจารยป ลัดทองลวน
๑. พระอริยคณุ าธาร (เสง็ ) ๒๔. พระอุปช ฌายพ ุฒ ยโส ๔๖. พระอาจารยเจ๊ยี ะ
๒. พระอริยเวที (เขยี น) ๒๕. พระอาจารยฝ น อาจาโร ๔๗. พระอาจารยพ ร
๓. พระนโิ รธรงั สี (เทสก) ๒๖. พระอาจารยกงมา จิรปุ ฺโ ๔๘. พระอาจารยว นั
๔. พระครูญาณทัสสี (คำด)ี ๒๗. พระอาจารยทองคำ ๔๙. พระอาจารยถนอม
๕. พระครูญาณวิริยะ (วริ ยิ ังค) ๒๘. พระอาจารยก วา สมุ โน ๕๐. พระอาจารยส พุ ล
๖. พระครูสันติวรญาณ (ฉมิ ) ๒๙. พระอาจารยจ ันทร ๕๑. พระอาจารยหา
๗. พระครทู ัสนปรชี าญาณ (ชม) ๓๐. พระอาจารยต ้อื ๕๒. พระอาจารยแวน
๘. พระครไู พโรจน ปญญาคณุ ๓๑. พระอาจารยห ลา ๕๓. พระสมุหประชุณห
๙. พระครูสงั ฆวิชิต (สังข) ๓๒. พระอาจารยทรงไชย ๕๔. พระอาจารยมหาถวัลย
๑๐. พระอาจารยบญุ มา ิตเปโม ๓๓. พระอาจารยฉลวย
๑๑. พระอาจารยข าว ๓๔. พระอาจารยสโี ห
๑๒. พระอาจารยส มบรู ณ ๓๕. พระอาจารยชอบ
๑๓. พระอาจารยอ อน ญาณสิริ ๓๖. พระอาจารยท อง
๑๔. พระอาจารยบวั ๓๗. พระอาจารยมหาสีทนต
๑๕. พระอาจารยมหาบัว าณสมฺปนโฺ ณ ๓๘. พระอาจารยเ มา
๑๖. พระอาจารยบุญจันทร กมโล ๓๙. พระอาจารยหลอด
๑๗. พระอาจารยสวด เขมโก ๔๐. พระอาจารยม หาโส
๑๘. พระอาจารยเ หรียญ

๑๕๓ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทา นเจา คณุ พระธรรมเจดีย
(จมู พนธฺ ุโล)

กรรมการจดั งานพระราชทานเพลงิ ศพ
ทานเจา คุณพระธรรมเจดยี  (จมู พนธฺ โุ ล)

(ฝายคนั ถธรุ ะ)

๑. พระพรหมมุนี ๑๘. พระจันโทปมาจารย
๒. พระธรรมบณั ฑิต ๑๙. พระพศิ าลคณานุกจิ
๓. พระเทพสทิ ธิธาจารย ๒๐. พระพิศาลสารคณุ
๔. พระเทพญาณวิศษิ ฐ ๒๑. พระวินัยสุนทรเมธี
๕. พระเทพวราภรณ ๒๒. พระสนุ ทรธรรมภาณ
๖. พระเทพวรคณุ ๒๓. พระมนุ ีวรานวุ ตั ร
๗. พระราชปญญกวี ๒๔. พระโพธิญาณมุนี
๘. พระราชญาณเวที ๒๕. พระศีลวสิ ุทธาจารย
๙. พระราชธรรมโมลี ๒๖. พระธรรมานนั ทมุนี
๑๐. พระราชบณั ฑติ ๒๗. พระสุธรรมคณาจารย
๑๑. พระราชสิทธาจารย ๒๘. พระวบิ ลู ยธรรมภาณ
๑๒. พระราชสุทธาจารย ๒๙. พระศรรี ตั นวิมล
๑๓. พระราชสารสธุ ี ๓๐. พระศรวี รญาณ
๑๔. พระราชธรรมสธุ ี ๓๑. พระศาสนดิลก
๑๕. พระราชคณุ าภรณ ๓๒. พระปย ทัสสี
๑๖. พระราชคณาธาร ๓๓. พระวนิ ัยโศภณ
๑๗. พระราชเมธาจารย ๓๔. พระมกุ ดาหารโมลี

ทุกชีวิต ๑๕๔
มีความตายเปนเบือ้ งหนา

๓๕. พระสทุ ธสิ ารโศภณ ๔๔. พระครูสังวรศลี วัตร
๓๖. พระรัตนากรวิสทุ ธิ์ ๔๕. พระครศู ีลขันธส ังวร
๓๗. พระสุเมธากรกวี ๔๖. พระคุณบรหิ ารคณานกุ จิ
๓๘. พระธรรมวินยานุยตุ ๔๗. พระครูอดุ มธรรมคณุ
๓๙. พระพุทธพจนประกาศ ๔๘. พระครพู ศิ าลขนั ตยาคม
๔๐. พระครอู ดุ รคณานุศาสน ๔๙. พระครอู ดุลยสงั ฆกิจ
๔๑. พระครูศาสนปู กรณ ๕๐. พระครปู ลดั ธรรมจริย
๔๒. พระครูชิโนวาทธำรง ๕๑. พระครพู ทุ ธิสารสนุ ทร
๔๓. พระครปู ระภสั สรศีลคณุ

คำจารกึ หริ ญั บฏั

พระอดุ มญาณโมลี ศีลาจารวราภรณ สาทรหิตานหุ ติ วมิ ล
โสภณธรรโมวาทานุสาสนี ตรีปฎ กธรรมาลงกรณ
ธรรมยตุ ตกิ คณสิ สร บวรสังฆาราม คามวาสี
พระราชาคณะเจา คณะรอง สถติ ณ วัดโพธิสมภรณ
พระอารามหลวง จงั หวดั อุดรธานี จงเจรญิ ทีฆายุ
จริ ัฏฐติ กิ าล ในพระพทุ ธศาสนาเทอญ ฑะ

ชี ว ป ร ะ วั ติ ๑๕๖

ทานเจา คณุ พระอดุ มญาณโมลี
(จนั ทรศรี จนทฺ ทโี ป)

ทา นเจาคุณพระอดุ มญาณโมลี ๑ ชาติภูมิ
(จนั ทรศรี จนทฺ ทโี ป)
ฉายา “จนฺททโี ป” วันอังคารที่ ๑๐ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๔๕๔

อนั มคี วามหมายเปน มงคลวา ทานเกิดในตระกูลแสนมงคล บิดาช่ือ นายบุญสาร
“ผูมีแสงสวางเจิดจา ดง่ั จันทรเพญ็ ” มารดาชอ่ื นางหลนุ เกดิ วนั องั คารท่ี ๑๐ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๔๕๔
แรม ๓ ค่ำ เดือน ๑๑ ปกุน ณ บานโนนทัน ตำบลพระลบั
อำเภอเมือง จังหวดั ขอนแกน

ทา นมรี ปู รา งสนั ทดั คอ นขา งตวั เลก็ สงา งาม ผวิ ขาว เปน
คนทำอะไรทำจริง วอ งไว สติปญ ญาดีเลิศ ความจำดีมาก เปน
ผทู ่ีรักการงานอนั เปน ลักษณะพิเศษของทา น นาเคารพบูชา มี
เมตตา เกิดศรัทธาปสาทะสำหรบั ผพู บเห็น ถงึ แมนจะยงั ไมได
สนทนาก็เกดิ ความเลื่อมใส เปนท่รี กั ของบดิ ามารดา

๒ ๑๕๙ ชี ว ป ร ะ วั ติ

โยมบดิ า ทานเจา คณุ พระอุดมญาณโมลี
ภายใตร ม เงา (จนั ทรศ รี จนทฺ ทีโป)
ผา กาสาวพสั ตรหลวงปจู นั ทรศ รี หนากุฏแิ สนมงคล
บรรยากาศอนั รม เย็นท่ีโอบลอ มดวยพันธไุ มดอกและไมยนื ตนสงบวิเวกเย็นใจ
ณ บานโนนทนั ต.พระลบั อ.เมอื ง จ.ขอนแกน อยู บรเิ วณสวนแสนมงคล
ภายใตการปกครอง ของกำนันขนุ พทิ กั ษ โนนทนั ภายใน
หมูบ านนีม้ ีครอบครวั ท่ียดึ มั่นในพระพุทธศาสนา คือครอบครวั เม่ือ เด็กชายบญุ สาร แสนมงคล อายไุ ด ๑๖ ป มคี วาม
ของนายแสนเมอื ง(ปู) และนางบญุ เรือง(ยา) แสนมงคล ไดให รเู ขา ใจในกฎระเบยี บกตกิ าภายในวดั ดแี ลว สมควรบรรพชาเปน
กำเนดิ บุตรชาย ซ่ึงเปนทายาทคือ ดช.บญุ สาร แสนมงคล มี สามเณร พระอาญาครูบุสบงไดรับภาระธุระจัดเตรียม ดำเนิน
อปุ นสิ ัยนอมนำมาทางพระพุทธศาสนาตัง้ แตเยาววยั เม่ืออายุ การทกุ อยา งดวยตนเอง พรอ มท้ังรับเปน พระอปุ ชฌายให เมื่อ
ครบ ๑๕ ป บดิ า-มารดา ไดพ าลกู ชายไปฝากไวก บั พระอาญา บวชเปนสามเณรเรียบรอยแลว สามเณรบุญสารก็อยูรับใช
ครูบุสบง ปุกาโม เจา อาวาสวัดหนองแวง ต.เมอื งเกา อปุ ฏฐากใกลชิดพระอาญาครบู ุสบงเชน เคยปฏิบตั ิมา
อ.เมือง จ.ขอนแกน เพ่ือศึกษาเรียนรูวิถีชีวิตขนบธรรมเนียม
ระเบยี บภายในวัดเสียกอน และศึกษาหลกั ธรรมคำส่งั สอนของ
พระผมู พี ระภาคเจา

โยมบิดาอยูภายใตร มเงา ๑๖๐ ๑๖๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ
ผา กาสาวพสั ตร
ทานเจาคณุ พระอุดมญาณโมลี
พระอาญาครูบุสบง ไดใหการ (จันทรศ รี จนฺททีโป)
อบรมสั่งสอนในเรื่องการทำวัตรเชา
ทำวัตรเย็น (ดวยคำตอคำ) ทุกวันจน พระอาญาครบู สุ บง ปุากาโม
จำไดแมน สอนเจ็ดตำนาน สิบสอง เปน พระอปุ ชฌาย
พระมหาธาตุแกนนคร วัดหนองแวง ตำนาน และพระสูตรไดคลองแคลว พระอาจารยสที า สลี สมฺปนโฺ น
ต.ในเมอื ง อ.เมอื งขอนแกน พรอ มทง้ั ใหเ รยี นอกั ษรธรรม อกั ษรขอม เปนพระกรรมวาจาจารย
จนอานออกเขียนถูกตอง ก็ใหฝกหัดเทศนมหาชาติชาดกทำนอง พระอาจารยปญ ญา ปฺาคโม
พนื้ บา น (เทศนภ าคอสี าน) ไดไ พเราะเหมาะสมตามความนยิ มใน เปนพระอนุสาวนาจารย
สมยั นน้ั พระอาญาครบู สุ บง มคี วามรกั และเมตตาทมี่ ตี อ สามเณร
โดยลงมอื สอนดวยตนเอง สวนสามเณรกม็ ีความขยนั หมน่ั เพยี ร เมื่อ บวช เปน พระ ภิกษุ บุญ สาร แลว ได รับ ฉายา
“ปุสาโร” ทานมีความต้ังใจศึกษาเลาเรียนในพระธรรม
เรยี นรูไดอยา งรวดเรว็ จนแตกฉานในทกุ ตัวอักษร คำสอนของพระผูมีพระภาคเจา ดวยความวิริยะอุตสาหะ
เมื่ออายุได ๒๐ ปบริบูรณ ถึงเวลาอันควรที่จะตอง โดยมิไดยอทอตอความยากลำบากในฐานะศากยบุตร ต้ังใจ
ทองพระปาฏิโมกขอยู ๓ เดือน จนแตกฉานเช่ียวชาญทุก
อุปสมบทเปนพระภิกษุในบวรพระพุทธศาสนา พระอาญา ตวั อกั ษร พระอาญาครบู สุ บงกใ็ หส วดพระปาฏโิ มกขเ ปน ประจำ
ครูบุสบง พรอมดวยทายกทายิกาไดจัดเตรียมบริขารครบ พระอุปชฌายรักและเมตตาพระภิกษุบุญสารมาต้ังแตเปน
เรยี บรอ ยแลว และใหแ จง ขา วอนั เปน มงคล ไปยงั นายแสนเมอื ง สามเณร จนถงึ อุปสมบทเปนพระภิกษสุ งฆ พระภิกษบุ ุญสาร
และนางบุญเรือง ผูเปนบิดา-มารดาของสามเณรบุญสาร พักอยูแ ละจำพรรษา ณ วัดหนองแวง มาโดยตลอด
ใหทราบวา ในวันข้นึ ๑ คำ่ เดือน ๖ เวลา ๙.๐๐ น. สามเณร
บุญสาร จะเขา อปุ สมบทเปนพระภกิ ษุ ณ อโุ บสถวดั หนองแวง ใน พรรษาที่ ๑๐ ไดเปน พระอนุสาวนาจารย
ต.เมืองเกา จ.ขอนแกน ซ่ึงนายแสนเมืองและนางบุญเรือง ใน พรรษาที่ ๑๔ มีเหตุจำตอ งลาสิกขามาเปนฆราวาส
กอ็ นญุ าตใหอ ุปสมบทไดดว ยความยนิ ดี
เมอื่ ลาสิกขามาแลว ไดชวยบิดา มารดา ประกอบ อาชพี
โยมบิดาเปนผูประครองบาตร โยมมารดาประครอง คาขาย และทำนา ไดป ระมาณ ๑ ป ก็พบรกั ชอบพอกับแมมา ย
ผาไตรใหพระลูกชาย ญาติพ่ีนองและเพ่ือนที่สนิทสนมก็ถือ ลกู ๓ ซง่ึ สาม(ี นายบญุ มี รำนามวาส) ถงึ แกก รรมมาได ๑ ปเ ศษ
ดอกไมธ ูปเทียนและบริขารอื่นๆ ติดตามกนั ไปถึงอุโบสถ เวยี น คอื นางหลนุ ประกอบอาชพี คา ขาย และมที น่ี าใหค นในหมบู า น
๓ รอบแลวเขาไปในอโุ บสถ โดยมี เชา ทำนา เม่ือไดผ ลผลิตกน็ ำมาแบงกันคนละครงึ่ นางหลุน

โยมบดิ าอยภู ายใตรม เงา ๑๖๒
ผา กาสาวพัสตร

เปนผูห ญงิ ทม่ี คี วามขยันหมั่นเพียร ต้ังใจทำมาหากินอยูในศีล สามเณรจันทรศ รี แสนมงคล ๓
ในธรรมมาโดยตลอด จึงเปนที่หมายปองของหนมุ ในหมูบา น ถา ยเมอ่ื อายุ ๒๐ ป
ท้ังใกลและไกล หน่ึงในน้ันรวมถึงทิดบุญสารดวย นางหลุน นิมติ ... การมา
ไดเพียรพยามตั้งใจอบรมลูกท้ัง ๓ คน คือ นางสาวปาน นาย ของผูมบี ุญ
ขาน ด.ญ.ทองมี ตามลำพงั ผเู ดยี วจนลกู ทง้ั ๓ เจรญิ เตบิ โตเปน
ผูใหญ ลูกสาวคนโตก็ไดแตงงานออกเรือนไปสรางครอบครัว โยมมารดาของทาน เลาใหฟงอยูเสมอวา “แตงงานมา
ใหม ลูกชายก็ไปเปนทหารเกณฑ สวนลูกสาวคนสุดทองอยู ไดป ระมาณ ๖ เดือน ยงั ไมม ีบุตร มอี ยคู นื หน่งึ นอนหลบั ฝนไป
ชวยนางหลนุ ประกอบอาชีพ วา ฝนเห็นพระภิกษุ ๙ รูป สงางาม มีจรยิ วัตรงดงามนา เลื่อมใส
ศรทั ธา สมบูรณด ว ยศีล ยนื สงบนิ่งอยหู นาบา น”
กาลเวลาผานไป ความสัมพันธระหวางทิดบุญสารและ
นางหลนุ ยง่ิ แนน แฟน มากขนึ้ ทงั้ คจู งึ ไดต กลงปลงใจแตง งาน รุง เชาของวนั ใหม ตรงกบั วนั มาฆบชู า ขึ้น ๑๕ คำ่ เพญ็
ตามประเพณี ทดิ บญุ สารผูเปน หวั หนา ครอบครัว ซึ่งเคยบวช เดอื น ๓ ต่นื ขน้ึ มามองออกไปหนา บา น มพี ระคุณเจาสายพระ
เรียนมาในบวรพระพุทธศาสนา ไดน ำหลักพระธรรมคำสัง่ สอน กัมมฏั ฐานยนื สงบอยูหนาบาน ๙ รปู กน็ ึกเอะใจ “เหมือนในฝน
ของพระผูมพี ระภาคเจา มาเปนเข็มทศิ ในการดำเนนิ ชวี ิต จึง ทกุ ประการ อศั จรรยแ ท” แลว กร็ บี ลกุ ขน้ึ ไปหาอาหารมาใสบ าตร
ทำใหชีวิตสมรสของคนทั้งคู พบแตความสุขและความเจริญ โยมแมน งั่ คกุ เขา ประนมมอื ขน้ึ เหนอื ศรี ษะ แลว กต็ ง้ั จติ อธษิ ฐาน
กา วหนา มาโดยตลอด อยคู รองคกู นั มาไดร ะยะหนง่ึ นางหลนุ ได
ใหก ำเนดิ ทายาทแกท ดิ บญุ สารผเู ปน สามีเปน เดก็ ผชู ายไดต ง้ั ชอื่
ในเวลาตอ มาวา “เดก็ ชายจนั ทรศ รี แสนมงคล” และในวนั นน้ั
ใครจะลว งรวู า เดก็ ชายคนนน้ั ในกาลปจ จบุ นั นคี้ อื “ทา นเจา คณุ
พระอดุ มญาณโมลี (จันทรศรี จนฺททโี ป)” อริยสงฆสาวกผู
ปฏบิ ตั ดิ ี ปฏบิ ตั ชิ อบของพระผมู พี ระภาคเจา เปน ทย่ี อมรบั อยา ง
กวา งขวางในวงการคณะสงฆ และหมพู ุทธศาสนิกชนทว่ั ไป

นมิ ิตร... การมา ๑๖๔ ๑๖๕ ชี ว ป ร ะ วั ติ
ของผมู บี ญุ
ทานเจา คณุ พระอดุ มญาณโมลี
ออกเสยี งเบาๆ พอใหพ ระคุณเจาไดยนิ ส่งิ ทไี่ ดอธษิ ฐาน “ดฉิ นั (จันทรศรี จนทฺ ทโี ป)
อยากไดล กู ชาย เมอ่ื เขาเตบิ โตขนึ้ มา จะใหล กู ชายไดบ วชในบวร
พระพทุ ธศาสนาเหมือนพระคณุ เจา เจาคะ” เมื่ออธิษฐานจบลง ครนั้ เวลายำ่ รงุ ของวนั องั คารที่ ๑๐ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๔๕๔
พระคณุ เจา ท้ัง ๙ รูป กลาวอนุโมทนา พรอมกนั วา “สาธุ เอวํ ตรงกับวันแรม ๓ ค่ำ เดือน ๑๑ ปกุน ความหวังของทุกคนใน
โหตุ เอวํ โหตุ เอวํ โหต”ุ แลวโยมมารดากลา วรับวา “สาธุ สาธุ ครอบครัว “แสนมงคล” ที่อยากเห็นลูกออกมาลืมตาดูโลกก็
สาธุ” มาถึง เมือ่ โยมมารดาไดค ลอดบตุ รเรยี บรอยแลว และยังเปน
บุตรชาย ผิวพรรณขาวนวล นารักนาเอ็นดู ลักษณะสมกับ
เม่ือเวลาลวงเลยมาประมาณ ๑ เดือน ตนเองเริ่มรูส ึก เปน ผูม ีบุญวาสนามาเกดิ รบี เตรียมสถานที่ใหบตุ รตัวนอ ยนอน
ผิดปกตใิ นรางกาย และรับรวู า กำลงั ตง้ั ครรภ จงึ ไดห วนระลึก ผิงไฟ ตามประเพณชี าวบาน ระยะเวลา ๑๐ วนั ๑๐ คืน
ถึงวนั ทต่ี นเองไดใ สบ าตร แลว ไดอธิษฐานขอบตุ รชาย ผลของ
การอธษิ ฐานดวยพลังแหง ศรทั ธา เราทำไดสำเร็จ ลกู ของเรา เมอ่ื บตุ รชายอายุได ๑ เดอื นเต็ม ถึงเวลาอนั สมควรที่
คงจะเปนผชู าย เปน ผมู บี ุญมวี าสนามาเกิดเปนแนแ ท แลวก็ จะตัง้ ชื่อ โยมบิดาผูเคยบวชเรียนมากอ น ตงั้ ช่ือใหเ หมาะสมกับ
กลา ววา “สาธุ” ลูกชายคนนี้วา “เดก็ ชายจนั ทรศรี แสนมงคล” (นามอันเปน
อุดมมงคลยง่ิ นัก)

๓.๑ เม่ือ “จนั ทรศรี” สองแสงธรรม

ครัน้ เยาวว ัย ประมาณ ๒ ขวบ ทา นเลน กบั เพื่อนรนุ
ราวคราวเดยี วกัน จะชอบสมมุติวาตนเองเปน พระภกิ ษุ น่งั บน
ธรรมาสน แลว กลา ววา “นโมตสฺ ภควโต อรหโต สมมฺ า สมฺพทุ ธ
สฺส” วา ๓ จบ แลว กลา ววา “เอวัง มดี วยประการฉะนี้” เพื่อนๆ
นั่งพับเพยี บประนมมือ ฟงดว ยความเรยี บรอ ย พอจบก็พากัน
ตอบวา “สาธุ สาธุ สาธุ” แลว พากันแยกยายกลับเรอื นตน

๔พระมหาจนั ทรศรี จันททีโป ถา ยเม่อื อายุ ๓๒ ป ๑๖๗ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ถงึ เวลารักษาสจั จาธฐิ าน เปนมารดาและบรรดา ทานเจาคณุ พระอุดมญาณโมลี
ญาติ ผูเปนมารดากำลัง (จนั ทรศ รี จนฺททีโป)
ครอบครวั แสนมงคลตงั้ แตไ ดส มาชกิ ใหม บรรยากาศใน ตกอยูในสภาวะท่ีจิตใจ
ครอบครัวมีแตความสุข ความอบอุน ลูกชายตัวนอยนารัก นา ออนแอ แต เม่ือ เห็น ใบสทุ ธิของหลวงปจู ันทรศรี
เอน็ ดขู น้ึ ทุกวัน บิดามารดาเฝา ดูการเจรญิ เติบโต ใบห น า ลู กชาย ท่ี กำลัง
นารัก นาทะนุถนอม
แตแลววันเวลาแหงความสุขของครอบครัวสิ้นสุดลง ความเขม แขง็ อดทนกม็ า
เม่ือความพลัดพรากสูญเสียไดเขามาเยือน เปนการสูญเสีย แทนที่ เมอื่ พจิ ารณาแลว
คร้ังย่ิงใหญ เมอ่ื บิดาผเู ปน หัวหนาครอบครัว ไดม าถงึ แกก รรม วา ตนตอ งเลย้ี งบตุ รชาย
จากไปไมม วี นั กลบั ตรงกบั พระสจั ธรรมทว่ี า “ไปไมก ลบั หลบั อันเปนที่รักเพียงลำพัง
ไมต ่ืน ฟน ไมม ี หนไี มพ น” ยงั ความโศกเศรา เสยี ใจมาสูผ ู ซึ่งขณะนั้นบุตรชายเพ่ิง
อายุได ๘ ป ยังเด็กนัก
แตตองมากำพราบิดา

มารดาจงึ ไดเ ฝา เลยี้ งดู กลอ มเกลย้ี งทะนถุ นอม ใหค วาม
รกั ความอบอนุ เมตตาบตุ รชายอยางใกลชดิ บตุ รชายกไ็ มเคย
ทำใหผเู ปน มารดาเสยี ใจแมแตน อย เปนเดก็ ที่วานอนสอนงา ย
เมื่อด.ช.จันทรศรีอายุครบ ๑๐ ป มารดาก็มาหวนนึกถึงคำ
อธษิ ฐานของตนทตี่ งั้ อธษิ ฐานตอ หนา พระคณุ เจา “ถา ไดล กู ชาย
จะใหบวชเรียนในบวรพระพุทธศาสนา” แมผูเปนมารดาจะรัก
และหว งลูกชายขนาดไหน กจ็ ำตองตดั ใจ ทำตามคำอธษิ ฐาน
ทไี่ ดต ง้ั สจั จะไว และคดิ วา การฝากลกู ชายไวใ นบวรพทุ ธศาสนา
นา จะดีมากกวา

ถึงเวลารักษา ๑๖๘
สจั จาธิฐาน

วดั โพธ์ิศรี อ.เมอื ง จ.ขอนแกน ๕ กา วสูรมกาสาวพสั ตร

เมื่อไดเวลาอันควร ก็พาเด็กชายจันทรศรี บุตรชายอัน ๕.๑ มงุ มน่ั ... ในทางธรรม (พ.ศ. ๒๔๖๘)
เปน ทีร่ ักย่ิงไปฝากเรียนกับเจา อธกิ ารเปะ ธมฺมเมตฺตโิ ก เจา
อาวาสวัดโพธ์ิศรี (เจาคณะตำบลโนนทัน) บานโนนทัน ตำบล เด็กชายจันทรศรี แสนมงคล ผูใฝฝนในดานการเรียน
พระลับ อำเภอเมอื ง จังหวดั ขอนแกน ทานเจา อธกิ ารเปะเปน สนใจศกึ ษาคน ควา หาความรอู ยเู สมอ เมอ่ื เรยี นชนั้ ประถมศกึ ษา
ครูประชาบาลดวย เพราะโรงเรียนเด็กเล็กต้ังอยูภายในวัด บริบูรณ ก็หันมาศึกษาคนควาในดานการเรียนบาลี และพระ
ทา นรกั และเมตตา ใหค วามอบอนุ แกเ ดก็ ชายจนั ทรศ รเี ปน อยา ง ศาสนา ทานอธิการเปะเห็นแววความมุงมั่นในการคนควาเลย
มาก เปรียบเสมือนลกู ของตนเอง ทานฯกลาววา “ด.ช.จันทรศ รี พจิ ารณาวา เดก็ ชายจนั ทรศ รนี า จะครองเพศบรรพชติ ในอนาคต
เปน เดก็ ทม่ี คี วามประพฤตเิ รยี บรอ ย ตงั้ ใจเลา เรยี นหนงั สอื สนใจ จะไดเ ปน กำลงั พระศาสนาจงึ ไดส ง เสรมิ ใหบ วชเรยี นแลว จงึ ถาม
คนควาอยูตลอดเวลา เชื่อถอย ฟงคำสอน เด็กในรุนราวคราว เดก็ ชายจันทรศ รวี า “เธอจะบวชไหม” เดก็ ชายจันทรศรี ตอบวา
เดียวกนั นั้นสู เดก็ ชายจนั ทรศรีไมไ ดเลย” “บวชครบั ”

กาวสูรม กาสาวพสั ตร ๑๗๐ ๑๗๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทานเจาคณุ พระอดุ มญาณโมลี
(จันทรศรี จนทฺ ทีโป)

“สัตวโลกยอมเปนไปตามกรรม กรรม ฆราวาส สนใจตั้งใจเลาเรียนในพระธรรม
วินัย ขะมักเขมน หัดอานหัดทอง ทำวัตร
ใดที่เคยไดสรางสมไวแลวในอดีตชาติ เชา-เย็น สวดมนตเจ็ดตำนาน สิบสอง
ตำนาน และพระสตู ร เรยี นอกั ษรธรรม เทศน
ดวยเหตุแหงบุญวาสนาบารมีท่ีไดสะสม มหาชาติไดอยางแมนยำ อยูอุปฏฐากรับใช
พระอุปชฌาย อยางใกลชิดเปนเวลา ๓ ป
มาดีต้ังแตปางกอน จิตใจก็ยังนอมมา ต้งั แต พ.ศ. ๒๔๖๘ -๒๔๗๐

โยมอาบตุ รดีและอาสะใภ เลอ่ื มใสศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา”

ทใี่ หค วามอปุ การะ เม่ืออายุครบ ๑๔ ป จึงขอมารดา

บรรพชาเปนสามเณร มารดากอ็ นญุ าตทนั ที เด็กชายจันทรศ รี ซุมประตูทางเขา วัดสมศรี

ไดห ดั ขานนาคไดภ ายใน ๗ วนั ขานนาคไดค ลอ งแคลว รวดเรว็ ๕.๓ เม่ือ... ญัตตเิ ปน ธรรมยตุ (พ.ศ. ๒๔๗๑-๒๔๗๓)

แสดงใหเ ห็นถงึ ความตงั้ ใจในการไดบวชในพระพทุ ธศาสนา วนั ท่ี ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๑ อาจารยช า บตุ รดี แสน
มงคล (อา) ไดขออนุญาตจากหลวงพอเปะ ธมฺมเมตฺติโก เจา
๕.๒ บรรพชาเปน สามเณร (พ.ศ. ๒๔๖๘) อาวาสวดั โพธศิ์ รี บา นโนนทนั ผเู ปน อปุ ช ฌาย เพอื่ พาสามเณร
จันทรศรีไปอยูวัดสมศรี บานพระคือ ต.พระลับ อ.เมือง
เชาตรูวันข้ึน ๑ ค่ำ เดือน ๖ พฤษภาคม พุทธศักราช จ.ขอนแกน มพี ระอาจารยลี สริ ินธโร เปนเจา อาวาส
๒๔๖๘ เวลา ๐๖.๓๐ น. โยมมารดาจดั ภตั ตาหารพรอ มดอกไม
ธูปเทียนถือออกไปวัดหลวงพอผูเปนท่ีพึ่งของตน และใหความ และตอมากองทัพธรรมสายธรรมยุต โดยการนำของ
อุปถัมภแกเด็กชายจันทรศรีเปนอยางดี เวลาสองโมงเชา พระอาจารยมหาปน ปฺาพโล และพระอาจารยสีลา
พระสงฆ ๘ รปู รวมเปน ๙ รปู กบั หลวงพอ ไดน ำเดก็ ชายจนั ทรศ รี สีลสมฺปนฺโน ไดเดินทางมาบานพระคือ ต.พระลับ อ.เมือง
บรรพชาเปนสามเณร ณ วัดโพธิ์ศรี อำเภอเมือง จังหวัด จ.ขอนแกน เจาอาวาสวัดสมศรี มีพระอาจารยล ี สิรนิ ธโร, พระ
ขอนแกน โดยมที า นหลวงพอ เปะ ธมมฺ เมตตฺ โิ ก เจา อาวาส สอน สสุ าสโก, พระวนั สวุ ณโฺ ณ, พระทองคำ คมภฺ รี ปโฺ , พระ
วัดโพธิ์ศรี (เจาคณะตำบลโนนทัน) เปนพระอุปชฌาย คำไพ อุปฺควณฺโณ, สามเณรจันทรศรี แสนมงคล มาขอญัตติ
พรอมทง้ั ใหส รณะและศลี เปน พระเณรในธรรมยตุ ทานพระอาจารยม หาปน ปฺาพโล
รับวา “ญตั ติ” ได แตใ หม าฝก คำขานนาคดว ยสำเนยี งภาษามคธ
เม่ือเปนสามเณรจันทรศรี ภายใตผากาสาวพัสตร ใหค ลองแคลวเสียกอ น ตอ จากนัน้ พระ ๕ รูป สามเณร ๑ รูป ได
อันเรืองรองสมความตั้งใจแลว ก็ชอบพอชีวิตของการเปน ฝกคำขานนาคกับทานพระอาจารยออน าณสิริ เพียง ๗ วัน
นกั บวช โดยอปุ นสิ ยั แลว รกั การงาน เอาจรงิ เอาจงั มาตงั้ แตเ ปน

กา วสรู ม กาสาวพัสตร ๑๗๒ ๑๗๓ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทา นเจาคุณพระอดุ มญาณโมลี
(จันทรศ รี จนทฺ ทโี ป)

เทานั้น ก็วาไดถูกตองตามอักขร ๕.๔ กวา จะถงึ วนั นี.้ .. อุปสมบท (พ.ศ. ๒๔๗๔)

ฐานกรณของภาษามคธ แลว ดวยความศรัทธาอันแรงกลาตลอดชีวิต เล่ือมใสใน
พระพุทธศาสนา อนั เปน ท่ีเคารพนับถอื ยิ่ง ดว ยความมุงมนั่ ทีจ่ ะ
ทานพระอาจารยมหาปน จึง เดนิ ตามรอยบาทพระศาสดา เมอื่ อายคุ รบ ๒๐ ป จงึ ไดอ ปุ สมบท
ณ พทั ธสมี าวัดศรีจันทร อำเภอเมือง จงั หวดั ขอนแกน ในวัน
ไป เรียน ใหทา นพ ระ อาจารย ที่ ๑๓ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๔ เวลา ๑๕.๓๐ น. ไดอุปสมบทเปน
พระภิกษุในบวรพระพุทธศาสนา โดยมี
สิงห ขนฺตยาคโม ทราบความ

ประสงค ทานพระอาจารยสิงห

สมี ากลางนำ้ วดั สมศรี จ.ขอนแกน เห็นชอบดวย จึงไปกราบเรียน
ทส่ี ามเณรจนั ทรศรี ญตั ตเิ ปน สามเณรธรรมยตุ ิ พระครูพิศาลอรัญเขตต เจา
พระครูพิศาลอรัญเขตต (จันทร เขมิโย
อาวาสวดั ศรจี นั ทร มาเปน พระอปุ ช ฌาย พระครพู ศิ าลอรญั เขตต
น.ธ.โท, ป.ธ. ๓) เจาคณะจงั หวดั ขอนแกน เปน
สั่งวา ใหจดั แพกลางลำหว ยพระคือ (สีมานำ้ ) เม่ือเรียบรอ ย
พระอปุ ชฌาย
แลว จงึ กำหนดวนั บวชในวนั ขน้ึ ๑ คำ่ เดอื น ๕ พ.ศ. ๒๔๗๒ กอ นท่ี
พระอาจารยสิงห ขนฺตยาคโม (พระ
จะทำพธิ ญี ตั ตนิ นั้ ทา นพระอาจารยม หาปน ใหล าสกิ ขากอ น แลว
ญาณวิศิษฏสมิทธิวีราจารย ฝายวิปสสนาจารย) พระครูพิศาลอรญั เขตต
ใหน งุ ผาขาว หม ขาว เวลาบา ยโมงทำพิธีญัตติกรรมในสีมานำ้
เปน พระกรรมวาจาจารย
พธิ ญี ตั ติเปน ธรรมยุติ ณ สมี ากลางน้ำ โดยมี
พระครูพิศาลอรัญเขตต เปนพระอุปชฌาย พระ พระอาจารยปน ปฺ าพโล (น.ธ. เอก,

อาจารยสิงห ขนฺตยาคโม เปนพระกรรมวาจาจารย พระ ป.ธ. ๕ วัดบวรนเิ วศวหิ าร กรุงเทพมหานคร) เปน
อาจารยปน ปฺาพโล เปนพระอนุสาวนาจารย พระน่ัง
อันดบั ๒๖ รูป ลวนเปน พระอาจารยกรรมฐานทง้ั น้ัน รวมกนั เปน พระอนสุ าวนาจารย และมพี ระอาจารยก รรมฐาน
๒๙ รูป
๒๕ รูป น่ังลำดับ พระอาจารยส งิ ห ขนฺตยาคโม
สวนสามเณรจันทรศรี แสนมงคลนั้น พระอาจารย
มหาปน ปฺาพโล เปนผูใหสรณะและศีล เม่ือญัตติเปน เปนพระนวกะได ๗ วัน ไดติดตามทาน
สารเณรธรรมยุตแลวก็อยูวัดปาดอนเจาปู เพื่ออบรมกรรมฐาน พระอาจารยเทสก เทสรงั สี และพระอาจารยออน
และธดุ งควัตรตอ ไป าณสิริ เดินรกุ ขมลู ต้งั แตเดอื นมกราคมจนถึง
เดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๔

พระอาจารยปน ปฺ าพโล

ประสบการณ ๑๗๕ ชี ว ป ร ะ วั ติ
ทางวิญญาณ
ทานเจา คณุ พระอุดมญาณโมลี
วันที่ ๕ เดือน สงิ หาคม พ.ศ. ๒๔๗๑ เวลาบายโมง (จนั ทรศรี จนฺททีโป)
สามเณรจันทรศ รี แสนมงคล กับสามเณรจูม แสนมงคล
(ลูกพ่ลี กู นอง) พำนกั อยใู นวัดสมศรนี ้ันเอง เปนเณรนอ ยที่ไม ในคำ่ คืนวนั เดียวกัน ผีปเู จา เขาสิงนางสณุ ี ซึง่ มีบา น
กลวั ผี จึงชวนกันไปตดั ไมไ ผใ นดอนเจา ปูคนละ ๑ ลำ เพื่อนำ อยูใกลว ดั มอี าการดดุ า ทำทา ทางกิรยิ า วาจา ดุดา คนโนนคน
มาฝก หัดสานตะกรา แตไมกลา ถือเขา ไปวดั ในเวลากลางวัน น้ี ชาวบา นบรเิ วณน้ันจงึ พากันไปดู นายบุญมี ผเู ปน สามีจึง
กลัวเจา อาวาสจะลงโทษ จงึ นำไปซอ นไวในพมุ ไมแ หง หน่งึ ไปนิมนตพ ระอาจารยล ี สิรนิ ธโร เจาอาวาสวดั สมศรี มาทำนำ้
เพื่อรอเวลาค่ำประมาณ ๑ ทุม จงึ จะพากนั ไปเอาไมไ ผ พระพุทธมนตใหนางสณุ ดี ่ืม เม่อื ดม่ื น้ำพระพุทธมนตเ ขา ไปได
สัก ๒-๔ นาที กต็ ะคอกออกมาวา “กูจะฆาเณรนอยทง้ั ๒ รปู
ท่ไี ปตัดไมไผกูใหต าย” สวนสามเณรจันทรศ รกี ับสามเณรจูม
ก็มาเฝาดเู หตุการณอ ยดู ว ย เชอื่ บา งไมเ ชื่อบาง จึงพากันกลับ
วัด พอมาถึงกุฏิแลวกพ็ ากันสวดกรณียเมตตาสตู ร พรอมทัง้ แผ
เมตตาจติ ใหป เู จาหายโกรธ เวลาเทย่ี งคืนเมอ่ื ผีปเู จา ออกจาก
การเขาสิง นางสณุ กี ล็ กุ ขึ้นน่ังพูดตามปกติ เหมือนไมมีอะไรเขา
สงิ ในกาย ชาวบา นทั้งหลายกพ็ ากันกลับไปเรือนของตน

เวลาเชาของวนั ใหม พระอาจารยลี สริ นิ ธฺ โร เจา
อาวาสไดเรยี กสามเณรจันทรศรี และสามเณรจูม เขา ไปถาม
วา “ไดพากนั ไปตัดไมไผในดอนปูเจา หรือไม” สามเณรจันทรศ รี
และสามเณรจูม ตอบทานวา “กระผมทัง้ ๒ ไดไปตัดไมไผจ รงิ
ดังที่นางสณุ ีพดู ตอนผปี ูเ จา เขาสงิ ครับ” ทานอาจารยลี เม่ือได
ทราบความจริงกไ็ มวา กลาวอะไร

ณ สถานทนี่ น้ั เปน สถานทตี่ งั้ ศาลเจา ปไู วบ นจอมปลวก
มีตนหวาใหญอยูท่ีนั่น ซ่ึงชาวบานถือกันวาศักดิ์สิทธ์ิมีฤทธ์ิเดช
มาก มีปาไมไผและปลูกตนไมนานาชนิดอยูในดอนน้ันเปน
จำนวนมาก ชาวบานเรียก ดอนปูตา เมื่อถึงเดือน ๖ ขึ้น ๑๕
คำ่ ชาวบานพรอ มกนั จดั เครื่องสังเวย มีหวั หมู ๑ หัว เปด ๙ ตัว

ประสบการณทางวิญญาณฯ ๑๗๖ ๑๗๗ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ไก ๙ ตัวเหลา ๑ ไห และดอกไมธ ปู เทยี น ไปทำพธิ ีบวงสรวง ทา นเจา คุณพระอุดมญาณโมลี
กราบไหวเปน ประจำทุกป เพอื่ ความสขุ สวัสดิพ์ พิ ัฒนม งคล แก (จนั ทรศรี จนทฺ ทโี ป)
คนทุกคนในหมบู านพระคือ ตำบลพระลับ อำเภอเมอื ง จงั หวัด
ขอนแกน เรียกประชุมลูกบาน เมื่อลูกบานมาประชุมพรอมกันแลว
ผูใหญบานจึงพูดขึ้นวา “มีผูใดไปตัดไมไผในดอนปูเจา
สถานทนี่ น้ั มลี ำหว ยใหญ บาง” นายบญุ มา ศรสี ขุ จงึ พูดในทปี่ ระชุม “ผมครับ ไปตดั
มี น้ำ ใส สะอาด ปราศจาก ไมไ ผ ๒ ลำ เพ่อื จะเอามาจักตอกมัดกลา ” ในที่ประชมุ น้ัน
มลพิษทั้งปวง และเปนที่ ผูเฒาอายุ ๖๐ ป ซึ่งเปนผูรักษาศาลเจาปู จึงใหนายบุญมา
สงบสงัดวิเวกวังเวงรมรื่นดี ศรสี ขุ ไปหาหัวหมู ๑ หัว ไก ๙ ตวั เหลา ๑ ไห ดอกไมธ ูปเทยี น
ไมมใี ครรบกวน อีกท้งั ไมม ี จัดเปนขนั ธ ๕ ขันธ ๘ (ขนั ธ ๕ คือเทยี น ๕ คู ๑๐ เลม ดอกบวั
ใครไปตัดตนไมในดอนน้ัน ๕ คู ๑๐ ดอก ขนั ธ ๘ คอื เทียน ๘ คู ๑๖ เลม ดอกบัว ๘ คู ๑๖
เพราะกลวั เจา ปจู ะโกรธ ถา ดอก) มาใหพรอมทุกอยาง วันรุงข้ึนเวลา ๐๙.๐๐ น. ใหชาว
มีผูใดผูหน่ึงไปตัดตนไมตน บานทุกคนไปพรอมกันท่ีศาลปูเจา เมื่อชาวบานพรอมกันแลว
สอง ตน ใน ดอน น้ัน เอาใช ผูเฒาซ่ึงเปนผูรักษาศาลปูเจา จึงบอกใหผูท่ีมาในบริเวณนั้น
ประโยชนสวนตัว พอถึง น่งั คกุ เขา ประนมมือทกุ คน
เวลากลางคนื ประมาณ ๔ –
๕ ทมุ เจา ปกู แ็ สดงตนเปน หัวหนาผูรักษาศาลปูเจา ยกพานดอกไมข้ึนเหนือศีรษะ
เสือ เปนงูใหญ เขาไปใน แลวนำกลาวคำขอขมาวา “เจาปูเอย ลูกชางท้ังหลายได
กลางหมูบานใหเห็น เมื่อ ประมาทพลาดพลงั้ ดว ยกาย วาจา ใจ ในเจา ปู โดยรูเ ทา
ชาวบานเห็นเสือก็ดี เห็นงใู หญก็ดี จึงไปบอกแกผูเ ฒา ทีเ่ ปนคน ไมถ งึ การณ ขอเจา ปจู งใหอ ภยั แกล กู ชา งทงั้ หลายดว ยเถดิ ”
ดแู ลศาลเจา ป(ู ชาวบานเรยี กวาพอ จ้ำ) คอื ผรู บั ใชป เู จานั่นเอง ผูเ ปน หัวหนา นำเอาพานดอกไม หวั หมู เปด ไก เหลา วางไวบน
ศาลแลวกราบพรอมกนั ๓ ครั้ง นง่ั พบั เพียบประนมมือ หลับตา
เมอ่ื ผรู กั ษาศาลเจา ปทู ราบแลว คดิ วา เหตกุ ารณท ไี่ มเ ปน แผเ มตตาจติ อทุ ศิ สว นบญุ กศุ ลใหแ กเ จา ปู จงอยดู ว ยความสงบ
มงคลจักเกิดแกคนในหมูบานแนนอน จึงบอกใหผูใหญบาน สขุ ปกปอ งคมุ ครองลกู หลานในหมบู า นนใี้ หอ ยเู ยน็ เปน สขุ ตลอด
ไป หลงั จากนั้นผูรกั ษาศาลปูเจา จะยกหวั หมู เปด ไก ไหเหลา
มาแจกกันกินเพื่อเปนสิริมงคลแกตน แลวแยกยายกันไปตาม
อธั ยาศัย

๑๗๘

ภาพประวตั ศิ าสตรถายทีพ่ ระธาตุหลวง เวยี งจันทร ประเทศลาว เม่อื ป พ.ศ. ๒๕๐๕ ๗ พบกองทัพธรรม
แถวหนา ซา ยมอื คนที่ ๑ พระภิกษจุ ันทรศรี จนฺททโี ป พ.ศ. ๒๔๗๒

เม่ือตนเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๒ ทานพระ
อาจารยสิงห ขนฺตยาคโม และพระนอ งชาย ทานพระมหา
ปน ปฺาพโล (ศิษยสายหลวงปูเสาร กนฺตสีโล และ
พระอาจารยมั่น ภูริทตฺโต) พรอมดวยคณะศิษยานุศิษย
ประมาณ๕๐รปู เศษ รวมกนั เปน กองทพั ธรรม เดนิ ธดุ งควตั รจาก
จังหวดั อุบลราชธานีดวยเทาเปลา เพ่ือออกแสวงหาโมกขธรรม
เดินผา นภูเขาลำเนาไพรมาเร่ือยๆ จนถึงจงั หวดั ขอนแกน ราวๆ

พบกองทัพธรรม ๑๘๐ ๑๘๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ที่ถูกตรงตามท่ีไดศึกษามา ทานเจาคณุ พระอุดมญาณโมลี
จ า ก ท า น พ ระ อ า จ า รย ม่ั น (จนั ทรศ รี จนทฺ ทีโป)
ภูริทตฺโต อาจารยใหญฝาย
ตนเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ ได วิปสสนาธุระ ท้ังเปนการ
เขาไปตั้งสำนักปฏิบัติกรรมฐาน ณ ขยายวงศแหงพระธรรมยุต
ปาชาเหลางา ปาชาน้ีอยูก่ึงกลาง ใหมากข้นึ ในจังหวัดนี้
ระหวางบานโนนทัน และบานพระ
ลับ อ.เมือง จ.ขอนแกน (บา นเกดิ เ ม่ื อ ท า น พ ร ะ ค รู
ของพระภกิ ษุจันทรศ รี จนฺททีโป)
พิศาลอรัญเขตต (จันทร
พลบค่ำของวันท่ี ๕ ธันวาคม
พ.ศ. ๒๔๗๒ ทานพระอาจารยสิงห เขมิโย) ไดทราบปฏิปทา
ขนฺตยาคโม กับทานพระมหาปน
ปฺาพโล (น.ธ. เอก, ป.ธ. ๕) ของ การ เดิน ทาง มา จึง
พระภิกษุ สามเณร ทำวตั รสวดมนต พระนองชายของทาน ซึ่งไดไ ปศกึ ษา
ในพระอโุ บสถวัดศรีจันทร จ.ขอนแกน พระ ปริยัติ ธรรม อยู วัด บวร นิเวศฯ ใหการสนับสนุนอยางเต็ม
กรุงเทพมหานคร ไดเดินทางกลับมาปฏิบัติธรรมกรรมฐาน
กับพี่ชาย ท้ัง ๒ รูป พากันไปวัดศรีจันทร เพ่ือกราบนมัสการ ความ สามารถ พรอม ท้ัง พระอโุ บสถวัดศรจี ันทร
และกราบเรียนทานพระครูพิศาลอรัญเขตต (จันทร เขมิโย
น.ธ. เอก, ป.ธ. ๓) เจาคณะเมืองขอนแกน (ขณะน้นั ปกครอง อนุเคราะหใหความสะดวก เม่ือรับฉันทานุมัติจากเจาคณะ
ท้ัง ๒ นิกาย) ใหทราบเร่ืองท่ีไดนำคณะพระภิกษุ สามเณร
ชีปะขาว ประมาณ ๕๐ รูป เดินธุดงควัตรจากจังหวัดอุบลฯ เมืองแลว ทา นพระอาจารยส งิ ห ขนตฺ ยาคโม มไิ ดรอชา ไดเรียก
มาถึงเมืองขอนแกน พักอยูปาชาเหลางา อ.เมือง จ.ขอนแกน
โดยมีจุดมุงหมายจะมาชวยเผยแผพระธรรมคำ สอนของ พระคณาจารยท้ังหลายมาประชุมกัน เพ่ือวางนโยบายที่จะ
พระสัมมาสัมพุทธเจา ชวยงานพระเดชพระคุณทานฯ ในการ
เพอื่ เผยแผข อ วตั รปฏบิ ตั วิ ปิ ส สนากรรมฐาน แนวทางการปฏบิ ตั ิ ทำการเผยแผตอไป

ในท่ีประชุมมีมติเปนเอกฉันทวา ควรจัดพระเถระผูทรง
คุณวฒุ เิ ปนหมวดหมู มีพระภิกษุ ๓ รูป สามเณร ๑ รูป ชปี ะขาว
๑ คน ออกไปแสดงธรรมอบรมสัง่ สอน ใหความรแู กพทุ ธบริษทั
ทอ่ี ยตู ามหมบู า นในละแวกนนั้ และในเขตอำเภอเมอื งขอนแกน
จึงคอยขยายไปยังอำเภอตางๆ ในเขตจังหวัดขอนแกนตอไป

พบกองทัพธรรม ๑๘๒ ๑๘๓ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทา นเจาคณุ พระอดุ มญาณโมลี
(จนั ทรศ รี จนฺททีโป)

โดยนัดหมายกันวาเม่ือถึงวันอุโบสถใหกลับมารวมกันฟงพระ
ปาฏิโมกข ณ ปาชาเหลางาแหงเดียวเทาน้ัน เพ่ือรายงานการ
เผยแผใหทานพระอาจารยสิงห ขนฺตยาคโม รับทราบวาการ
เผยแผไดผ ลตามนโยบายท่ีวางไวหรือไม

๑๒ ๓ ๔ ๕

พระเถระผทู รงคณุ วุฒิ ซึ่งเปน กองทพั ธรรม
ในการเผยแพรธ รรมครง้ั นม้ี ี

๑. พระอาจารยสงิ ห ขนตฺ ยาคโม
๒. ทา นมหาปน ปฺาพโล ไปบานพระคอื ต.พระลับ
๓. พระอาจารยออน าณสิริ ตดิ ตามพระอาจารยมหาปน
๔. พระอาจารยฝ น อาจาโร ไปบานผอื ต.พระลับ อ.เมือง
๕. พระอาจารยเ ทสก เทสรงั สี
๖. พระอาจารยบญุ มา ติ เปโม ไป ต.โคกสี
๗. พระอาจารยเ ก่งิ อธิมตุ ตฺ โก
๘. พระอาจารยสีลา สีลสมฺปนโฺ น ไปบา นศรฐี าน ต.ศรฐี าน

พระภกิ ษุจันทรศรี เม่ืออายุ ๒๖ ป ขณะน้นั ไดเ ปรียญธรรม ๓ ประโยค ๑๘๕ ชี ว ป ร ะ วั ติ
สนองงานรบั ใชส มเด็จพระสงั ฆราชเจา ฯ วดั บวรนเิ วศวหิ าร
ทา นเจาคุณพระอุดมญาณโมลี
ดจุ ดงั่ เข็มทศิ แหงชวี ิต (จันทรศ รี จนทฺ ทโี ป)

พ.ศ. ๒๔๗๒ – ๒๔๗๓ ตะโจ เปนเบื้องตน และอบรมเก่ียวกับการปฏิบัติธุดงควัตร
ศึกษาขอวัตรการปฏิบัติธุดงคครบท้ัง ๑๓ ขออยางละเอียด
สามเณรจันทรศรี ผูมีความเล่อื มใสในพระพทุ ธศาสนา เพ่ือเตรยี มตัวออกธดุ งคปลกี วิเวก
ต้ังแตเยาววัย ชอบศึกษาคนควาพิจารณาขอธรรมอยูเสมอ
เม่ือไดพบกองทัพธรรมที่ธุดงคมาในคร้ังน้ัน เปนมูลเหตุให ครัน้ ออกพรรษาแลว ตนเดอื นพฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๗๓
สามเณรจันทรศรีเกิดศรัทธาในจริยวัตรและขอวัตรปฏิบัติแบบ ทานพระอาจารยออน าณสิริ พรอมดวยพระลี พระสอน
พระวิปสสนากรรมฐาน พระธรรมยุตจึงเกิดขึ้นที่บานพระคือ พระทองคำ พระวัน สามเณรจันทรศรี สามเณรพรหม และ
ตำบลพระลับ อำเภอเมือง จังหวัดขอนแกน โดยมีพระ ๕ รูป สามเณรกลม คฤหัสห ๑ คน กราบลาพระอาจารยสิงห
สามเณร ๑ รูป เม่ือญัตติเปนธรรมยุตแลว จึงเรงรีบพิจารณา ขนฺตยาคโม ไปวิเวก ณ ตำบลสาวถี พักท่ีปาชาบานโนนรัง ๑
จิตภาวนา อบรมกรรมฐาน ๕ มี เกสา โลมา นะขา ทนั ตา เดอื น กำนนั ไดน ำราษฎรในบา นสาวถี บา นงว้ิ มาฟง การอบรม
ศีลธรรมเปนประจำทุกวัน

๘.๑ สามเณรจนั ทรศรี เท่ยี วธุดงค

พระอาจารยลี สิรินฺทโร เปนหัวหนาคณะธุดงค
เตรียมตัวนำคณะออกธุดงคปลีกวิเวกบำเพ็ญสมณธรรมครั้ง
น้นั มีพระ ๔ รูป สามเณร ๑ รปู (สามเณรจันทรศร)ี ไดก ราบลา
ทานพระอาจารยออน าณสิริ ครั้นจัดเตรียมอัฐบริขารที่
จำเปนเรียบรอยแลว ก็เริ่มออกเดินทางโดยออกธุดงคไปเร่ือยๆ
เหน่ือยที่ไหนก็พักกอน เมื่อหายจากอาการเหน็ดเหน่ือยก็
ออกเดินทางตอ แสวงหาสถานที่เงียบสงัด เพ่ือใชในการ
บำเพ็ญสมณธรรม เม่ือเดินทางผานมาถึงบนภูเกา อ.โนนสัง
จ.หนองบัวลำภู จึงเห็นวาเหมาะแกการปฏิบัติธรรม จึงไดพัก
อยู ณ สถานท่ีนี้เปนเวลาประมาณ ๑ เดือน หลังจากน้ันได
ออกเดินธุดงคตอ จนมาถงึ ถ้ำผาปู จ.เลย จงึ ไดพกั ปฏบิ ตั ิธรรม
พจิ ารณาขอ วตั ร ณ ทนี่ น้ั อยปู ระมาณ ๑ เดอื น กไ็ ดอ อกธดุ งคต อ

ประดุจดั่งเขม็ ทศิ แหงชวี ิต ๑๘๖ ๑๘๗ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทา นเจาคณุ พระอดุ มญาณโมลี
(จันทรศ รี จนทฺ ทโี ป)

บรรยายกาศภเู กา ในปจ จบุ ัน โดยเดินธุดงคจนถึงบานนาสีดา พจิ ารณาธรรมเวลานนั้ ประมาณ
หยุดพักอยู ณ พระพุทธบาท ทุมเศษๆ ไดยินเสียงเสือรอง
บัวบก ระหวางพักอยูท่ีนั้นไดมี ดังกองปาเขามาในบริเวณใกล พระพทุ ธบาทบวั บก
โอกาสชว ยงาน ทา นพระอาจารย ทพี่ ัก พระอาจารยลี ผูนำคณะ
สีทา และพระอาจารยบ ุญ ซ่งึ จงึ เตอื นวา “อนั ตรายใกลเ ขา มา
กำลังกอสรางเจดีย โดยไดอยู แลว ใหพ ากันตั้งใจเดนิ จงกรม
ณ สถานที่นี้เปนเวลาประมาณ ภาวนามรณสติ ขอใหอยาได
๑ เดอื นจงึ ไดออกเดนิ ธุดงคต อ ประมาท แผเมตตาจติ ใหส รรพ
สตั วท เ่ี กดิ แก เจ็บ ตาย ดว ยกนั
๘.๒ มหศั จรรย ! จติ สงบ หมดทง้ั สนิ้ ” เวลาผา นไปไมน าน
นกั เสียงน้นั กเ็ งียบไป
เดินธุดงคผานมาเร่ือยๆ
ใน คืน นั้น บรรยากาศ
โดย พยายาม หาส ถาน ท่ี ที่ ไม
เงียบกริบ แตละรูปต้ังจิต
ถ้ำผาปู มีลกั ษณะเปน โพรงถำ้ ขนาดใหญ ไกลจากหมูบานที่ไมใหญมาก
ภายในถ้ำและมหี ินงอก หินยอย ประกอบ ความ เพียร อยาง
นัก ผานมาหลายหมูบาน จน หนักหนวง ท้ังเดินจงกรมและ บรรยายกาศ ภายในวดั หนิ หมากเปง

มาถึง ปาชาบานคอ วัดปาอรญั ญิกาวาส อ.บา นผอื จ.อดุ รธานี นั่งสมาธิสลับกันไปมา ตามที่ไดศึกษาปฏิบัติมาจากครูบา

จึงไดปฏิบัติบำเพ็ญสมณธรรมอยู ณ สถานท่ีแหงนั้น แต อาจารย ไมนอนตลอดคนื จนถงึ รุงเชา เพราะกลวั เสือ

พักอยูไดไมนานนักเพราะพิจารณาธรรมไมไดผล จึงไดเร่ิม

ออกเดินทางอีกครั้งจนมาถึง หินหมากเปง (วัดหินหมากเปง เหตุการณในคืนน้ันสามเณรจันทรศรี “ไดสัมผัสถึงจิต
สงบเยอื กเยน็ เปนท่ีนาอัศจรรยนกั ”
ในปจจุบัน) อ.ศรีเชียงใหม จ.หนองคาย ไดพักอยูประมาณ ๗

วัน ไดออกเดินทางตอจนกระทั่งมาถึง พระพุทธบาทเวินกุม ความสงบ... ด่ิงลึกอยใู นจติ
เพียงสะกิด... จิตฟุง ใหจางหาย
ชวงเวลาพลบค่ำพระอาทิตยใกลจะตกดิน ณ สถานท่ีน้ัน มี จิตรวมจติ เปนพลงั กายธรรมกาย
จะเขาถึงความหมาย แหง สจั ธรรม
ปาไมธรรมชาติท่ีสวยงาม มากเปนท่ีประทับใจ จึงไดพักอยู

ณ สถานที่นั้น เม่ือไดจัดท่ีพักเรียบรอยแลว ทุกรูปก็ไดปฏิบัติ

ประดจุ ด่งั เข็มทิศแหง ชวี ติ ๑๘๘ ๑๘๙ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทานเจา คุณพระอุดมญาณโมลี
(จันทรศรี จนทฺ ทโี ป)

๘.๓ ขอธรรม... ท่ตี องจารนยั ๘.๔ จารกิ สู... นครเวยี งจันทน

เชา วนั รงุ ขน้ึ ทกุ รปู ไดป ฏบิ ตั กิ จิ วตั รตามปกติ จดั เกบ็ กลด เริ่ม ออก เดิน ธุดงค ปลีก วิเวก ตอ ไป เพื่อ คนหา
มุง อัฐบริขาร ทำความสะอาดสถานที่ และไดออกเดินธุดงค ประสบการณใหไดมากท่ีสุด อันเปนประโยชนสูงสุดในการ
ตอ ไปจนถงึ อ.ทา บอ จ.หนองคาย ไดม าพกั อยทู ว่ี ดั อรญั ญวาสี เดินธุดงคครั้งน้ัน พากันเดินลัดเลาะตามปาและขามแมน้ำโขง
ณ ทนี่ นั้ กไ็ ดม าศกึ ษาขอ วตั รปฏบิ ตั จิ ากทา นพระอาจารยส วุ รรณ จนกระทั่งไปถึงนครเวียงจันทน ไดหยุดพักท่ีหนาโบสถวัด
ทานไดใหโอวาทหัวขอธรรมปฏิบัติวา “กรรมฐานกรรมถอก จนั ทร ปก กลดจดั บรขิ ารอยสู กั ครใู หญๆ มคี ณุ ยายแจง และญาติ
กรรมหลอกเอาของ” พีน่ องเปน คนนครราชสมี า ประกอบการคา ขายอยู ณ ที่น้ัน ได
เดินทางมาปวารณาจะอุปถัมภดวยจิตอันเปนกุศล ใหเปนท่ีพึง
เมื่อไดฟงหวั ขอธรรม จึงเกิดความสงสัย ? ของตน พักอยูวัดจันทรเพ่ือปฏิบัติบำเพ็ญ
ทานพระอาจารยส ุวรรณ จงึ เตอื น และ สมณธรรมไดเพียง ๗ วัน ก็บอกลาคุณโยม
แจงและญาติโยมชาวเวียงจันทน ที่ศรัทธา
ทานไดอธิบายวา “กรรมะ” ไดแกการกระทำ เล่ือมใสในพระพุทธศาสนา
“ฐานะ” แปลวา เปนที่ต้ังแหงการเจริญจิต
ภาวนา ตง้ั สตสิ มั ปชญั ญะพจิ ารณาวา จงรบี เรง และ เดิน ธุดงค ออก จาก นคร เวียง
ทำความเพียรภาวนา จนใหเขาใจในธรรมคำ จันทร กลับสูประเทศไทยโดยน่ังเรือขาม
สอนของพระพุทธเจา อยา มัวเมาวา เรายังเปน แมน ำ้ โขงมาฝง ไทย
หนุมรางกายยังแข็งแรง ดังน้ี “กรรมหลอก
พระอาจารยส ุวรรณ สุจิณโฺ ณ เอาของ” หมายความวา หลอกลวงเอาขา วเอา ๘.๕ ปลกี วเิ วก... ไมกลวั ตาย พระธรรมไตรโลกาจารย
วัดอรัญญวาสี จ.หนองคาย ของมีเงินทอง เปนตน ทำตนเปนผูเครงครัด (พระมหารกั ษ เรวโต)
ในการปฏบิ ัติ ความจริงไมเ ปน เชนนัน้ กินแลว ก็นอนมหี มอน
เปนทพี่ งึ่ ไมคำนงึ ถงึ วา บวชมาเพ่อื หลอกลวงประชาชนใหเ ขา ไดเขาไปขอพักที่วัดศรีเมือง อ.เมือง จ.หนองคาย
นับถอื ตนวาเปนผูว ิเศษ เม่ือไดเงินไดทองมากๆ แลวกล็ าสกิ ขา ทานพระอาจารยลี สิรินฺธโร หัวหนาคณะ ไดนำคณะเขากราบ
ไป โดยไมเ หน็ ธรรมคำสง่ั สอนของพระพุทธเจาแมแ ตนอย” นมัสการพระธรรมไตรโลกาจารย (รักษ เรวโต) เจาอาวาส
คณะธุดงคไดอยูศึกษาขอธรรม และพิจารณาบำเพ็ญ ซ่ึงทานไดใหความอนุเคราะหกับคณะธุดงคเปนอยางดี โดย
สมณธรรม จนไดผลเปนท่ีนาพอใจ โดยไดพักอยูกับทานพระ ไดเปดโบสถใหเขาพัก พอรุงเชาฉันภัตตาหารเชาเรียบรอย
อาจารยสุวรรณ เปนระยะเวลา ๑๕ วัน จงึ ไดก ราบลาทานฯ ก็กราบลาทา นฯ

ประดจุ ดงั่ เข็มทิศแหงชวี ติ ๑๙๐ ๑๙๑ ชี ว ป ร ะ วั ติ

เดินทางจากจังหวัดหนองคาย ทา นเจา คุณพระอุดมญาณโมลี
กลับเขามาจังหวัดอุดรธานี เสนทาง (จันทรศรี จนทฺ ทโี ป)
สองจังหวัดนี้เชื่อมติดตอกัน เมื่อ
มา ถึง จังหวัด อุดรธานี ได เขา พัก ท่ี สถานทตี่ อ งหา ม ชาวบานใหความศรทั ธานับถอื ทงั้ หา มไมใ ห
วัดปาโนนนิเวศน ปกกลดจัดบริขาร ใครเขา ไปพักกลัวเจา ปูจะทำอันตราย ทา นพระอาจารยลี ผเู ปน
บน ทางเขาวัดจอมศรี เปนอันเสร็จเรียบรอย ปฏิบัติบำเพ็ญ หวั หนา คณะจงึ พดู กบั ญาตโิ ยมวา “ไมก ลวั ตาย ขอพกั ไมใ ชเ พอื่
ลา ง ซมุ ประตูวดั จอมศรี จ.อุดรธานี ภาวนาธรรมได ๓ คนื กเ็ ดนิ รุกขมูลไป ลบหลู แตเพือ่ ปลกี วิเวกอันสงบ เพ่อื ทจี่ ะไดพ ิจารณาขอธรรม”
อำเภอกุมภวาป ๓ วันจนถงึ วดั จอมศรี อ.กมุ ภวาป จ.อดุ รธานี ชนทั้งหลายเขาจงึ อนญุ าตใหพ ักได เมื่อไดท ราบถึงเจตนา

ณ วัดจอมศรี ทานพระอาจารยลี สิรินฺธโร ไดพาคณะ ณ ดอนปตู า บา นหนองหลมุ ทกุ รปู ไดเ ขา ไปปก กลด และ
ธุดงคเขากราบนมัสการทานพระครูพิทักษคณานุการ (สี) ไดจัดอัฐบริขาร ในขณะเดียวกันน้ัน ทานพระอาจารยลี ก็บอก
เจา คณะอำเภอกมุ ภวาป บอกกลา วทา นฯ ในการเดนิ ธดุ งควตั ร กลา วเตือนกบั ทุกรปู วา “ทกุ ยางกาวอยาไดประมาท เราไมค ุน
ในครั้งนนั้ และไดขอเขาพกั ที่ ดอนปูต า บานหนองหลุม ซ่ึงเปน กบั สถานท่ี ขอใหทกุ คนต้ังใจ แผเมตตา ดวยจติ ทีบ่ รสิ ทุ ธ์ิ และ
พิจารณาขอ ธรรมทตี่ นสงสัย”

๘.๖ วถิ ี... แหง ศากยบุตร

รุงเชาของวันแรก ทุกรูปดูหนาตาสดใสอ่ิมใน
รสพระธรรม ก็เริ่มปฏิบัติกิจวัตรออกเดินบิณฑบาต ในหมูบาน
หนองหลุม ชาวบานสวนใหญยังไมรูวามีพระธุดงคมาพัก
ปก กลด เลยไมไดเตรียมอาหารไวสำหรบั ใสบาตร ซึง่ กม็ ีโยม
ไดออกมาใสบาตรบาง เมื่อมาถึงที่พักพอเปดบาตรออกดูพบ
แตขาวเปลา สักพักหน่ึงมีโยมผูหญิง ๓ คน อายุประมาณ
๕๐ ปเศษ ไดนำอาหารใสปนโตมาถวาย สามเณรจันทรศรี
นำเอาปนโตมาเปดพิจารณาดู มีปลารา ดบิ กับผกั บงุ จงึ หาฟน
มากอไฟข้ึน แลวบอกใหโยมผูหญิง ๓ คน ไปหาใบไมมาหอ
ปลารา เอาหมกไฟใหสุกดีแลวเอาใสบาตรถวายพระ สวนตน
(สามเณรจนั ทรศ ร)ี แบงไวพอฉัน

ประดจุ ด่งั เข็มทิศแหงชวี ิต ๑๙๒ ๑๙๓ ชี ว ป ร ะ วั ติ

รุงเชาวันท่ีสองของการพักอยูท่ีดอนปูตา มีชาวบาน ทา นเจา คณุ พระอดุ มญาณโมลี
ประมาณ ๑๐ คน ซึ่งลวนแตเปนผูหญิง ไดนำอาหารมาถวาย (จนั ทรศ รี จนทฺ ทีโป)
มีน้ำพริกปลาราดิบเปนสวนมาก สามเณรจันทรศรีจึงตัดสิน
ใจบอกกลาวโยมเหลาน้ันใหทราบวา “พระกรรมฐานทั้งพระ ใครถูกลูกปน ทานพระอาจารยล ี สริ ินฺธโร จงึ ไดรองบอกให
ภิกษุสามเณรในพระพุทธศาสนาทานไมฉันของดิบ ถาโยมมี ทุกคนมารวมกัน ทานหวงพวกเราทุกคนเปนอยางมากกลัวได
ศรัทธาคร้ังตอไป ควรทำใหสุกกอนจึงนำมาถวาย” ชาวบาน รบั อนั ตราย โดยเฉพาะอยา งยง่ิ สามเณรจันทรศ รี และทา นได
เม่ือไดฟงสามเณรนอยบอกกลาวจึงไดเขาใจ และเกิดความ เตอื นวา “วนั นภี้ ยั อนั ตราย คอื ความตายจะมาถงึ พวกเราแลว
ศรัทธาเลื่อมใส ชักชวนชาวบานมาฟงธรรมเทศนา พอสังเกต ขอใหพระเณรทุกรูปจงต้ังใจสละชีวิตเพื่ออุทิศตอพระรัตนตรัย
เหน็ ญาตโิ ยมเรมิ่ คลอ ยตาม เลยแนะนำใหเ ลกิ จากการถอื ผเี สยี ทุกคนอยาไดป ระมาท ต้ังใจประกอบความเพียร ทำจติ ใหส งบ
ไดบ อกกลาวแกไขในสงิ่ ที่ชาวบา นเขา ใจผดิ เรื่อง “การถอื ผีเปน เมอื่ ประกอบความเพยี รดแี ลว ใหแ ผเ มตตาจติ อนั บรสิ ทุ ธใ์ิ หแ กผ ู
มิจฉาทฐิ ิ (ความเห็นผิด) ไมไดบญุ ถอื เอาคณุ พระรตั นตรัยและ มงุ ราย ถาจะมีอนั ตราย ใหทกุ คนอธษิ ฐานจิตขอตายในขณะ
ศีล ๕ เปนสรณะที่พ่ึงทีเ่ คารพนบั ถอื ตลอดชีวิต จิตจงึ เปน บญุ ภาวนา” ตลอดคนื นั้นทงั้ คนื ไมไ ดนอน
เปน กุศล และจะทำใหตนอยูเปนสุขตลอดชวี ติ สวนผีนั้นไมมี
ตวั ตนใหค นไดเ หน็ ไมเ คยสอนใหค นละบาปบำเพญ็ บญุ รกั ษา เชา ของวนั ตอ มา มีโยมผูชายอายปุ ระมาณ ๔๐ ปเศษ
ศีล ใหทาน มีแตการใหเ ซนบวงสรวง บูชาดวยหัวหมู เปด ไก เดนิ เขา มากราบพรอ มทงั้ นมิ นตท า นพระอาจารยล ี สริ นิ ธฺ โร ผู
เหลา ไห ผมี ันไมไ ดฆ า ผูท ฆ่ี าก็คอื คน ฆาสัตวมาเซน ผี ผีไม เปน หวั หนา คณะวา เวลา ๑๓.๐๐ น. ขอนมิ นตท า นพระอาจารย
กนิ คนเอามากิน ผีไมตองรับบาป คนเปน ผรู ับบาป ผีไมไ ด เทศน ๒ ธรรมมาสน คูกับพระอาจารยสรอย เจาอาวาสวัด
ชว ยใหเ ราพน บาป พระสมั มาสมั พทุ ธเจา ทรงสอนใหช าวโลกละ บานหนองหลุม ทานพระอาจารยล ีฯ ตอบตกลง เม่ือไดเวลาทั้ง
ช่วั ประพฤติดี มีจิตใจทผี่ อ งใส” หลังจากท่ี สามเณรจันทรศรี ๒ ทา น กข็ ึน้ นงั่ บนธรรมมาสน
ประกาศธรรมอนั บรสิ ทุ ธ์ิถกู ตองตามพุทธพจน ชาวบา นก็
ตา งหนั มาเลอ่ื มใสในพระพทุ ธศาสนากันมากขึ้น พระอาจารยส รอ ย ถามวา “ทา นมาอยทู น่ี ้ี เพอ่ื ประสงค
อะไร” พระอาจารยลี ตอบวา “เพ่ือเจริญสมถวิปสสนา
ลวงเขาคืนวันท่ี ๓ มเี หตกุ ารณเ กดิ ขึ้นประมาณ ๒ ทุม กรรมฐาน เพ่อื ประหารกิเลส คอื ทิฐมิ านะ ใหลดนอ ยถอยลง
เศษ ไดย นิ เสยี งปนดงั ขนึ้ ตดิ ตอกนั ประมาณ ๒๐ นดั แตไมมี ไป ทำจิตใจใหโ ปรง ใส”

พระอาจารยลี ถามบางวา “กรรมฐานมีเทาไร” พระ
อาจารยสรอย ตอบวา “โดยยอ มี ๕ อยา ง เกสา โลมา นะขา
ทันตา ตะโจ” ดังนี้ พระอาจารยลี ถามอีกวา “กรรมฐานทงั้ ๕

ประดจุ ดั่งเข็มทิศแหงชีวติ ๑๙๔ ๑๙๕ ชี ว ป ร ะ วั ติ

อยางน้ี ขอใหท า นอธิบายใหก ระจางดวย” พระอาจารยสรอ ย ทานเจาคณุ พระอดุ มญาณโมลี
อธิบายวา “เกสา ผม โลมา ขน นะขา เลบ็ ทันตา ฟน ตะโจ หนัง” (จันทรศ รี จนทฺ ทีโป)
พระอาจารยลี ถามวา “การพิจารณาผลอยางไรจึงจะเปน
กรรมฐานได” พระอาจารยส รอย ตอบไมได ญาติโยมท่ีมา แนะนำขอธรรมอนั ประเสรฐิ ในการดำเนนิ ชวี ติ ทไ่ี มผ ิดบาป ไม
นง่ั ฟง ธรรมมีประมาณ ๑,๐๐๐ คน เหน็ วาพระอาจารยสรอย ใหประมาทในชีวิต ใหพยายามยึดม่ันในพระรัตนตรัย รักษา
นงิ่ อยูพักหน่งึ เพราะทานไมเคยเจรญิ ภาวนากรรมฐาน ๕ เลย ศีล ๕ ซง่ึ ไดผลเกินคาด เม่อื ชาวบา นไดสัมผัสรสแหง พระธรรม
เปนแตเพียงจำได ตอจากน้ันไปพระอาจารยสรอยก็ลงจาก อันลกึ ซง้ึ หาฟงไดย าก ชาวบา นท่ียงั ไมเลอ่ื มใส กห็ ันมาศรัทธา
ธรรมมาสน ไมยอมรับกัณฑเทศนเลย เพราะอายญาติโยม เลอ่ื มใสในคณุ พระรตั นตรยั มากขน้ึ ตามลำดบั และพากนั ทำบญุ
ญาติโยมท้งั หลายเลยหตู าสวา ง ในพระพุทธศาสนาไดถกู วิธี

๘.๗ เผยแผ... สมั ฤทธิผ์ ล นับจากท่ีพระอาจารยลี สิรินฺธโร ไดนำคณะมาพักที่
ปาชา บา นเหลา ใหญ ต้ังแตวันที่ ๑ กุมภาพนั ธ จนถงึ วันที่ ๑
อกี ๓ วนั ตอ มา ญาตโิ ยมหมบู า นใกลเ คยี งกนั บา นเหลา มนี าคม พ.ศ. ๒๔๗๓ เปนระยะเวลานานพอสมควร ภารกิจของ
ใหญ บา นเมอื งพฤกษ มากราบอาราธนาขอนมิ นต พระคณุ เจา การเผยแผพระศาสนาก็ไดผลเปนอันมาก นับจากน้ันมาปาชา
ทง้ั ๔ รปู กบั สามเณรจนั ทรศ รี และสามเณรสอน ไปพกั ทห่ี มบู า น บา นเหลา ใหญ บา นเมอื งพฤกษ จงึ ไดก อ ตง้ั เปน วดั ขน้ึ มาชอ่ื วา
เหลาใหญ พระอาจารยล ี สิรินธฺ โร พรอมคณะพระ ๔ รปู เณร ๒ “วดั ปา มชั ฌิมวงศ” อำเภอกมุ ภวาป จ.อดุ รธานี จนปจจบุ นั
รปู กอ็ อกจากดอนปเู จา บา นหนองหลม ไปพกั ทป่ี า ชา บา นเหลา
ใหญ และบา นเมอื งพฤกษ ตามคำนมิ นตของญาตโิ ยม ๘.๘ กลับคนื ส.ู .. ถนิ่ เดิม

เมอื่ มาถงึ ปา ชา บา นเหลา ใหญ และบา นเมอื งพฤกษกไ็ ด วันท่ี ๓๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๓ ทานพระอาจารยลี
เขาพักยังสถานทที่ ชี่ าวบา นไดจัดเตรยี มไว ชาวบานละแวกน้นั สิรินฺธโร ไดนำคณะพระภิกษุ สามเณรบอกลาญาติโยมใน
ดูมีความศรัทธาในพระพุทธศาสนาเปนอยางดี เม่ือทานพระ พ้นื ที่ ออกเดนิ รุกขมลู ออกจากปา ชาบานเหลา ใหญ อ.กมุ ภวาป
อาจารยลี สริ นิ ธฺ โร ทา นเขา ใจความตอ งการของชาวบา น ทาน จ.อดุ รธานีกลบั ไปจำพรรษาทว่ี ดั ปา ดอนปตู าบา นพระคอื ตำบล
ก็ไมไดใหเวลาผานไปโดยไมเกิดประโยชน ทานไดแสดงธรรม พระลับ อำเภอเมือง จังหวัดขอนแกน โดยมีพระอาจารยออน
าณสริ ิ เปนหัวหนา

ศึกษาแผนที่ ๑๙๗ ชี ว ป ร ะ วั ติ
กอ นเดนิ ทาง
ทา นเจาคณุ พระอุดมญาณโมลี
พ.ศ. ๒๔๗๔ (จนั ทรศ รี จนฺททโี ป)

พระภกิ ษุจันทรศรี จนทฺ ทีโป เปน พระนวกะได ๗ วนั ก็ จากโภคะ ความเสอื่ มจากยศ เปน เรอ่ื งเลก็ นอ ย เมอ่ื นำมาเทยี บ
ออกเดินทางธุดงคแสวงหาโมกขธรรม เปน เวลา ๓ เดอื น ตั้งแต กับความเส่ือมจากปญญา ความเส่ือมจากปญญาเปนเร่ือง
เดือนมกราคม ถงึ มีนาคม กับทานพระอาจารยเทสก เทสรงั สี สำคญั
และพระอาจารยอ อ น าณสริ ิ โดยมพี ระภกิ ษจุ นั ทรศ รไี ดร ะลกึ
ถงึ พระพุทธพจนข องพระผูม พี ระภาคเจา “ดกู อ นภิกษทุ ั้งหลาย ความเจรญิ ดวยญาติ ความเจริญ
ดว ยโภคะ ความเจรญิ ดว ยยศ เปน เรอ่ื งเลก็ นอ ย เมอื่ นำมาเทยี บ
ท่ตี รัสตรสั ไวว า กับความเจริญดวยปญญา ความเจริญดวยปญญาเปนเรื่อง
“ดูกอนภิกษุทง้ั หลาย ความเสอ่ื มจากญาติ ความเสอ่ื ม สำคัญ เรากลาววา

ความเจริญดวยปญ ญาเปน เลศิ

เพราะฉะนั้น เธอท้ังหลาย พึงศึกษาในเรื่องความเจริญ
ดวยปญ ญาเถิด”

พระผูมีพระภาคเจา ตรัสสอนผูหวังความเจริญดวย
ปญ ญาวา

“พึงคบหาสตั บุรุษ
พึงฟงพระสทั ธรรม
พึงทำในใจใหแ ยบคาย
พงึ ปฏบิ ตั ิธรรมสมควรแกธ รรม”

จึงไดกราบลาทานพระอาจารยท้ัง ๒ เพ่ือไปศึกษาพระ
ปริยัติธรรม ณ กรุงเทพฯ ใหมีวิทยฐานะสูงยิ่งขึ้น พระภิกษุ
จันทรศรี กลาวลาทานพระอาจารยเทสก วา “อยากเปน
มหากับเขาบาง” ทานพระอาจารยเทสก กลาววา “ถาไมได
เปนมหา อยามาใหเห็นหนานะ” แลวทานพระอาจารยเทสก
กใ็ หโ อวาทวา

ศกึ ษาแผนท่ีกอ นเดินทาง ๑๙๘ ๑๙๙ ชี ว ป ร ะ วั ติ

ทา นเจา คณุ พระอดุ มญาณโมลี
(จนั ทรศรี จนทฺ ทโี ป)

“ผูจะปฏิบัติธุดงควัตรนั้น ความจริงตองเรียนรู จนทฺ ทโี ป และคณะผตู ดิ ตาม ไดน อนพักคา งท่สี ถานีรถไฟ ๑ คืน
แผนท่ี ที่จะเดินทางเสียกอน จึงปฏิบัติไดถูกตอง คือ เชา วนั ตอมาโยมทง้ั ๓ คนกล็ าเดนิ ทางกลับบา นพระคอื
ปรยิ ตั ิ ปฏบิ ัติ ปฏเิ วธ เม่อื เรยี นไดเปนมหาเปรยี ญแลว ให
กลบั มาปฏิบัติอกี ” สวนพระภิกษุจันทรศรี ไดออกบิณฑบาต (การออก
บิณฑบาตเปนการโปรดสัตวและแสดงถึงความเคารพซื่อตรง
๙.๑ ระยะทาง... มใิ ชอ ปุ สรรค (๑๕ เมย. ๒๔๗๔) ตอพระธรรมวินัย ที่พระพุทธองคมีบัญญัติไวเปนขอวัตร)
ญาติโยมท่ีมาใสบาตรถือวามากพอสมควรเพราะบริเวณนั้น
การกาวยางแตละกาวท่ีจะเดินตามรอยบาท พระ เปนยานชุมชน ไดขาวและกับขาวเต็มบาตร ฉันเชาเรียบรอย
ผูมีพระภาคเจา อยางมิยอทอตอความยากลำบาก ตอง แลวก็รอข้ึนรถไฟอยูสถานีบัวใหญจนถึงเวลา ๑๓.๐๐ น. จึง
โดยสารรถไฟไปถึงยังสถานีรถไฟนครราชสีมา ประมาณเวลา
ทนตอสู เรียนรู และฝาฟน ๒๒.๐๐ น.
ทุกๆ ยางกาวที่เหยียบเดิน มี
คามหาศาลเพราะรูวา “เบ้ือง คืนน้ันไปพัก ณ วัดปา
หนา มีแสงสวางรออย”ู
สาลวัน รุง เชา ได เขา กราบ
เชา ของวนั ท่ี ๑๕ เมษายน
พ.ศ. ๒๔๗๔ พระภกิ ษจุ นั ทรศ รี นมัสการทานพระอาจารยสิงห
จนฺททีโป เร่ิมออกเดินทาง
จากบานพระคือ พรอมดวย ขนฺตยาคโม ไดเรียนทานพระ
การเดนิ ทางในสมยั กอนจากอีสาน ผู ติดตาม เขา กรุงเทพฯ มี
สูก รงุ เทพฯ สว นใหญโดยสารรถไฟเปน หลกั สามเณรพร โยมอินทร และ อาจารยสิงหฯ เกี่ยวกับความ
คณะโยมอกี ๓ คน โยมสมดี โยมสี โยมบญุ รว มเดินทางไปสง
ทส่ี ถานรี ถไฟอำเภอบวั ใหญทกุ คนเดนิ ทางดว ยเทา เปลา เดนิ ทาง ต้ังใจท่ีจะเดินทางเขากรุงเทพฯ ภาพถายทางอากาศ
เปนระยะเวลา ๗ วัน ๗ คืน ก็ถึงจุดหมายปลายทาง สถานรี ถไฟ เพื่อ ศึกษา ทาง ดาน ปริยัติ ธรรม ณ วัดปาสาลวัน จ.นครราชสมี า
อำเภอบวั ใหญ จงั หวดั นครราชสมี า เพราะสมยั นน้ั รถไฟมถี งึ แค
ที่นั่น ในเวลาจวนคำ่ ไดป ก กลดนอนใตตนรงั พระภกิ ษจุ ันทรศ รี ทา นพระอาจารยส งิ หฯ ก็ยนิ ดดี ว ย แลวไดเตือนวา

“จงเรียนใหไดเปนมหาเปรียญ แลวกลับมาปฏิบัติ
อีก” ทานพระอาจารยสิงหฯ ไดถามตอวา “ไดปาฏิโมกขหรือ
เปลา ” พระภกิ ษจุ นั ทรศ รี ตอบทา นวา “ไดค รบั ผม” จากนน้ั ทา น
พระอาจารยสิงหฯ ไดเรียกใหพระมหาปน ปฺาพโล ซ่ึงเปน
พระนอ งชายมาพบ แลว กลาววา “คุณจันทรศรี จะไปเรียน