การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมาย

ข้อควรคำนึง แม้้ว่่า ผู้้ครอบครองจะไม่่ปรากฏลัักษณะเป็็นผู้้ดุุร้้ายหรืือเป็็นผู้้มีีอิิทธิิพลก็็ตาม แต่่ตำำรวจก็็ควรคำำนึึงถึึงความปลอดภััยในการเข้้าค้้นสถานที่ ่� ดัังกล่่าวด้้วย เพราะอาจมีี ภัยคุัุกคามจากบุุคคลอื่่�นที่่�อยู่่ในสถานที่ ่�นั้้�น ตำำรวจต้้องมีีคนคุ้้มกัันให้้กัับตำำรวจผู้้ค้้นด้้วย การตรวจค้้นอาคารจะต้้องระมััดระวัังในจุุดอัันตราย เช่่น หน้้าประตูู หน้้าต่่าง จุุดหัักมุุมตึึก และบัันได การเข้้าไปในห้้องต้้องเข้้าไปอย่่างน้้อย ๒ คน รูปแบบที่ ๑ รูปแบบที่ ๓ รูปแบบที่ ๒ รูปแบบที่ ๔ ส่วนระวังป้องกันแบบปกติ ส่วนระวังป้องกันในสถานที่คับแคบ ส่วนระวังป้องกันแบบระวังด้านขวา ส่วนระวังป้องกันแบบระวังด้านหลัง ว่าด้วยวิธีการค้นบุคคลและสถานที่ ๓๒

ยุทธวิธีการค้นอาคาร สถานที่เพื่อจับผู้กระทำ ความผิดมาแล้วหรือบุคคลผู้มีหมายจับ ๒ การค้้นในสถานที่ ่�นี้้� อาจถืือได้้ว่่า เป็็นพื้้�นที่ ่� ที่ ่�มีีความเสี่ ่� ยงสููง และอาจเกิิดความไม่่ปลอดภััยต่่อผู้้ค้้น กล่่าวคืือ เสี่ ่� ยงต่่อการถููกลอบ ทำำร้้ายหรืือทำำอัันตรายด้้วยวิิธีีอื่่�น การดำำเนิินการในพื้้�นที่ ่�นี้้� ตำำรวจควร ปฏิิบััติิหน้้าที่ ่� ด้้วยความรวดเร็็วโดยไม่่ชัักช้้า อย่่างไรก็็ตาม ในการดำำเนิินการ สถานการณ์์จะเป็็นตััวชี้้�วััด ความเร็็วในการค้้น ตำำรวจควรค้้นตามมุุมต่่างๆ ของอาคารสถานที่ ่� ที่่�สงสััยว่่า ผู้้กระทำำความผิิดหรืือบุุคคลผู้้มีีหมายจัับนั้้�นจะหลบซ่่อนอยู่่ อีีกทั้้�ง อาจมีีบุุคคลอื่่�นที่่�อาจเป็็นอัันตรายต่่อผู้้ค้้นหรืือมีีวััตถุุที่่�สามารถ ทำำอัันตรายต่่อผู้ค้้นไ ้ ด้้ ๓๓ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม ยุทธวิธีการค้นอาคาร สถานที่เพื่อจับผู้กระทำ ความผิดมาแล้วหรือบุคคลผู้มีหมายจับ ๒ การค้้นในสถานที่ ่�นี้้� อาจถืือได้้ว่่า เป็็นพื้้�นที่ ่� ที่ ่�มีีความเสี่ ่� ยงสููง และอาจเกิิดความไม่่ปลอดภััยต่่อผู้้ค้้น กล่่าวคืือ เสี่ ่� ยงต่่อการถููกลอบ ทำำร้้ายหรืือทำำอัันตรายด้้วยวิิธีีอื่่�น การดำำเนิินการในพื้้�นที่ ่�นี้้� ตำำรวจควร ปฏิิบััติิหน้้าที่ ่� ด้้วยความรวดเร็็วโดยไม่่ชัักช้้า อย่่างไรก็็ตาม ในการดำำเนิินการ สถานการณ์์จะเป็็นตััวชี้้�วััด ความเร็็วในการค้้น ตำำรวจควรค้้นตามมุุมต่่างๆ ของอาคารสถานที่ ่� ที่่�สงสััยว่่า ผู้้กระทำำความผิิดหรืือบุุคคลผู้้มีีหมายจัับนั้้�นจะหลบซ่่อนอยู่่ อีีกทั้้�ง อาจมีีบุุคคลอื่่�นที่่�อาจเป็็นอัันตรายต่่อผู้้ค้้นหรืือมีีวััตถุุที่่�สามารถ ทำำอัันตรายต่่อผู้ค้้นไ ้ ด้้

หากมีีกรณีีจำำ เป็็นที่ ่� ต้้องใช้้อาวุุธปืืน ให้้ผู้้ค้้นและส่่วนระวััง ป้้องกัันเล็็งอาวุธปืุืนไปที่ภั ่� ัยคุุกคาม ทั้้�งนี้้� ให้พึ้ ึงระลึึกเสมอในหลัักการที่ ่� ว่่า เมื่่�อมีีระยะทางและที่ ่� กำำบัังจะทำำ ให้้ตำำรวจมีีเวลาในการป้้องกัันตััว จากการโจมตีีของคนร้้าย (Distance and Cover = Time) ซึ่่�งเป็็นหลััก ปฏิิบัติัิของตำำรวจในระดัับสากลตามคำำแนะนำำของ PERF ในหนัังสืือชื่่�อ “30 Guiding Principles on the Use of Force” ซึ่่�งหลัักการ ดัังกล่่าว หมายความว่่า หากเป็็นไปได้้ตำำรวจต้้องรู้้จัักรัักษาระยะห่่าง กัับภััยคุุกคามและหาที่ ่� กำำบัังเพื่่�อความปลอดภััยของตำำรวจเองด้้วย เพราะวิิธีีตามที่่�กล่่าวมานี้้� คืือ การรัักษาไว้้ซึ่่�งเวลาในการสัังเกตการณ์์ และเวลาในการรอกำลัำ ังเสริิม ในการปฏิิบััติิการ บางครั้้�ง อาจถููกต่่อต้้านจากผู้้ถููกค้้น ทำำ ให้้ ตำำรวจผู้ค้้น ไ ้ ม่่อาจควบคุุมสถานการณ์ดั์ ังกล่่าวได้้ เช่่น กรณีีการก่่อการร้้าย หรืือผู้ก้ระทำำความผิิดมีีจิตฟั่่ ิ �นเฟืือนไม่่สมประกอบหรืือบ้้าคลั่่�งและหรืือ มีีอาวุุธชนิิดร้้ายแรง เป็็นต้้นว่่า อาวุุธสงคราม วััตถุุระเบิิด ด้้วยเหตุุนี้้� อาจจำำต้้องรอกำำลัังเสริิม เพื่่�อความปลอดภััยของตำำรวจผู้้ปฏิิบััติิหน้้าที่ ่� และประชาชนผู้้อยู่่บริิเวณโดยรอบ ทั้้�งนี้้� เพื่่�อให้้สอดคล้้องเป็็นไปตาม หลัักการที่ ่� ว่่า การกระทำำของผู้้กระทำำความผิิดหรืือบุุคคลผู้้มีีหมายจัับ อาจรุุนแรงเกิินกว่่าการปฏิิบััติิตอบโต้้ของตำำรวจ และการปฏิิบััติิงาน ของตำำรวจนั้้�นเป็็นการปฏิิบััติิตอบโต้้การกระทำำของคนร้้ายที่่�ริิเริ่่�มก่่อน เสมอ (Action is Faster than Reaction.) ว่าด้วยวิธีการค้นบุคคลและสถานที่ ๓๔

ข้อควรคำนึง รูปแบบการตัดสินใจในเหตุวิกฤต (Critical Decision-Making Model--CDM) ก่่อนการนำำยุุทธวิิธีีใดมาปรัับใช้้ในการค้้น ตำำรวจควรคำำนึึงถึึงข้้อดำำเนิินการต่่าง ๆ ดัังนี้้� เพื่่�อวางแผนในการค้้น มีีหลััก ๕ ประการ ดัังต่่อไปนี้้� ๑) การเตรีียมการเพื่่�อให้้ทราบสภาพหรืือแบบแปลนของอาคาร สถานที่่� ซึ่�ง่ ประกอบไปด้้วย การรวบรวมข้้อมููลข่่าวสารสภาพของอาคาร และสถานที่่� ๒) การประเมิินสถานการณ์์การแสดงออกของผู้เป็็นเ ้ จ้้าของหรืือผู้้ครอบครอง สถานที่ ่� ว่่าให้้ความร่่วมมืือหรืือไม่่ เพื่่�อกำำหนดวิิธีีการในการเข้้าอาคาร ๓) การพิิจารณาถึึงอำำนาจตามกฎหมายเกี่ ่� ยวกัับการค้้นในที่ ่� รโหฐาน เช่่น มีีหมายค้้นหรืือคำำสั่่�งของศาลหรืือไม่่ หรืือเป็็นสถานที่ ่� ที่่�ค้้นได้้โดยไม่่ต้้อง มีีหมายค้้นหรืือคำำสั่่�งของศาล เช่่น สาธารณสถาน เป็็นต้้น ๔) ควรพิิจารณาเลืือกใช้้วิิธีีการเข้้าค้้นหรืือแบบวิิธีีตามกฎหมายที่่�เกี่ ่� ยวข้้อง เช่่น การแสดงบัตรัของเจ้้าหน้้าที่พิ ่� ิเศษซึ่่�งไม่ต้่ ้องใช้้หมายค้้นหรืือคำำสั่่�งของศาล เช่่น บััตรเจ้้าหน้้าที่ป้่� ้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด (ปปส.) เป็็นต้้น ๕) ควรเลืือกวิิธีีปฏิิบััติิในการเข้้าค้้น หากมีีการซัักซ้้อมได้้ ควรกระทำำ และ มีีการประเมิินผลก่่อนเข้้าค้้นสถานที่่�จริิง ๑ ๓๕ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

รูปแบบยุทธวิธีการค้นอาคาร สถานที่ เพื่่�อให้้เกิิดความปลอดภัยกัับตำำรวจผู้้ค้้น ต้้องมีีคนคุ้้มกัันเข้้าไปด้้วยทุุกห้้อง หากได้ป้ ฏิิบัติัติามยุทธวิุิธีอีย่่างครบถ้้วนแล้้ว ย่่อมเกิิดความปลอดภัยกัับตำำรวจ ผู้้ปฏิิบััติิหน้้าที่่�และประชาชนผู้อ้ยู่่บริิเวณโดยรอบ อีีกทั้้�ง ตำำรวจจะได้้รัับความคุ้้มครอง ตามกฎหมายและได้้รัับการยอมรัับจากผู้้ถููกค้้น บุุคคลทั่่�วไปและหน่่วยงานที่ ่�มีีหน้้าที่ ่� ตรวจสอบในการปฏิิบััติิหน้้าที่่�ของตำำรวจ ๒ รูปแบบที่ ๑ รูปแบบที่ ๓ รูปแบบที่ ๒ รูปแบบที่ ๔ ยุทธวิธีการเข้าประตู การวางแผนการคุ้มกันระหว่างการค้น ภายในอาคาร การพิจารณาการจัดวางกำ�ลังคุ้มกัน หรือการปิดล้อมสถานที่ค้น การส่งทัศนสัญญาณหรือสัญญาณ บอกฝ่าย ว่าด้วยวิธีการค้นบุคคลและสถานที่ ๓๖

๒ รูปแบบยุทธวิธีการตั้งจุดตรวจค้นบนทางสาธารณะ การค้้นบนทางสาธารณะนั้้�น จะใช้ยุ้ทธวิุิธีกาี รตั้้�งจุุดตรวจค้้น ในพื้้�นที่ถ ่� นน ดัังนี้้� ๓ การตั้งจุดตรวจค้นในพื้นที่การจราจรใน ทิศทางเดียวกัน One way ๓๗ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

การตั้งจุดตรวจค้นในพื้นที่การจราจรไปใน ทิศทางสวนกัน Two way ว่าด้วยวิธีการค้นบุคคลและสถานที่ ๓๘

๓๙ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม ข้้อ ๗ - ข้้อ ๑๕ การจับ บุุคคลทุุกคนมีีสิิทธิิในเสรีีภาพและความ ปลอดภััยของร่่างกาย บุุคคลจะถููกจัับกุุม หริืือควบคุุมโดยอำำเภอใจมิิได้้ ยกเว้้น โดยเหตุุและโดยเป็็นไปตามกระบวนการ ที่่บััญญัติั ิไว้้ในกฎหมาย ICCPR ข้้อ 9 (1) “ ”

ตามกฎหมายบุุคคลที่่จะถููกจัับ คืือ ผู้้ต้้องหาหรืือจำำเลยที่ ่� ถููกศาลออกหมายจัับ หรืือมีี คำำสั่่�งศาลให้้จัับ บุุคคลที่ ่�มีีเหตุุจัับได้้โดยไม่่ต้้องมีีหมายตาม ป.วิิ.อ. มาตรา ๗๘ (๑)-(๔) บุคคลที่จะถูกจับ ข้้อ ๗ ว่าด้วยวิธีการจับ ๔๐ ๒ ๑

การจัับตามกฎหมาย คืือ การที่่�เจ้้าพนัักงานหรืือ ราษฎร ซึ่่�งทำำการจัับแจ้้งแก่่ผู้้ที่่�จะถููกจัับนั้้�นว่่าเขาต้้องถููกจัับ แล้้วสั่่�งให้้ผู้้ถููกจัับไปยัังที่่ ่�ทำำการของพนัักงานฝ่่ายปกครองหรืือ ตำำรวจพร้้อมด้้วยผู้้ถููกจัับ หรืือที่ ่�ประชาชนเข้้าใจกัันโดยทั่่�วไป ก็คื็ ือ การเชิิญตััวผู้้ถููกจัับให้้ไปยัังสถานีีตำำรวจ หรืือที่่�ทำำการของ พนัักงานสอบสวน การจัับนั้้�น ผู้้จัับจะต้้องจัับโดยละม่่อม (โดยดีี) เมื่่�อ จำำเลยหรืือผู้้ที่่�จะต้้องถููกจัับนั้้�นไม่่ได้้มีีการต่่อสู้้อย่่างใดแล้้ว เจ้้าพนัักงานจะใช้อำ้ ำนาจกระทำำร้้ายแก่่เขามิิได้้ (ป.ระเบีียบการ ตำำรวจเกี่ ่� ยวกัับคดีีลัักษณะ ๓ การจัับกุุม บทที่่� ๔ วิิธีีการจัับ ข้้อ ๓๕) อนึ่่�ง วิิธีกาีรจัับตามที่่� ป. ระเบีียบการตำำรวจเกี่ย ่� วกัับคดีี ลัักษณะ ๓ การจัับกุุม บทที่่� ๔ วิิธีกาีรจัับ ข้้อ ๓๕ ได้้วางระเบีียบ ไว้้นั้้�นสอดคล้้องกัับหลัักการในข้้อ ๓ ของประมวลหลัักปฏิิบััติิ สำำหรัับเจ้้าหน้้าที่่�ผู้้บัังคัับใช้้กฎหมาย (Code of Conduct for Law Enforcement Officials—CCLEO) และข้้อ ๙ (๑) และ (๒) ของหลัักการพื้้�นฐานว่่าด้้วยการใช้้กำำลัังและอาวุุธปืืน ของเจ้้าหน้้าที่ ่� บัังคัับใช้้กฎหมาย (Basic Principles on the Use of Force and Firearms by Law Enforcement Officials—BPUFF) วิธีการจับ วิธีการจับ ข้้อ ๘ ๔๑ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

ถ้้าผู้้ถููกจัับไม่่ยอมไปสถานีีตำำ�รวจ หรืือ ที่่ทำำ�การของพนัักงานสอบสวนก็็ต้้อง จัับตััวไป และถ้า้หากมีท่ีาที่ ที่่จะเกิิดมีีการ ขััดขืืน หรืือจะก่่อเหตุุร้้ายขึ้้นบางครั้้งก็็ ต้้องใส่่กุุญแจมืือไปด้้วย การที่่กฎหมายบััญญััติิว่่าถ้้าจำำ�เป็็นก็็ให้้ จัับตััวไปนั้้น ย่่อมเป็็นดุุลพิินิิจของผู้้จัับ ที่่จะต้้องใช้้ให้้เหมาะสมแก่่พฤติิการณ์์ว่่า อย่่างไรจึึงจะเรีียกว่่า “จำำ�เป็็น” สำำ�หรัับหลัักการในข้้อ ๑-๒ ข้้างต้้นนี้้ สอดรัับกัับข้้อ ๓ ตาม ประมวลหลัักปฏิิบััติิสำำ�หรัับเจ้้าหน้้าที่่ ผู้้บัังคัับใช้้กฎหมาย (CCLEO) และข้้อ ๔ ข้้อ ๕ (a) ข้้อ ๕ (b) ตามหลัักการ พื้้นฐานว่่าด้้วยการใช้้กำำ�ลัังและอาวุุธปืืน ของเจ้า้หน้าที่่บั ้ ังคัับใช้้กฎหมาย (BPUFF) ผู้ถูกจับไม่ยอมไปสถานี ตำรวจ หรือที่ทำการของ พนักงานสอบสวน ข้้อ ๙ ว่าด้วยวิธีการจับ ๔๒ ๑ ๒

ถ้้าบุคคลุซึ่�งจะ ่ถููกจัับขััดขวางหรืือจะขััดขวางการจัับ หรืือหลบหนีี หรืือพยายามจะ หลบหนีี ตำำรวจผู้ทำำ ้ การจัับมีีอำำ นาจใช้วิ้ิธีหีรืือการป้้องกัันทั้้�งหลายเท่่าที่่�เหมาะสมแก่่พฤติิการณ์์ แห่่งเรื่่�องในการจัับกุุมผู้้นั้้�น (ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๓ วรรคสาม) การใช้้อำำ นาจในการจัับกุุมโดยการใช้้กำำลัังนั้้�นควรใช้้เฉพาะแต่่ในเวลาเพื่่�อทำำการ จัับกุุมและจำำ เป็็นเท่่านั้้�น เมื่่�อเสร็็จการจัับกุุมหรืือทำำการจัับกุุมได้้แล้้ว เจ้้าพนัักงานผู้้จัับกุุมไม่่ อาจใช้้กำำลัังต่่อไปได้้ หากใช้้ต่่อไปย่่อมเป็็นการมิิชอบ และไม่่มีีทางที่่�จะแก้้ตััวเป็็นอย่่างอื่่�นได้้ (ป. ระเบีียบการตำำรวจเกี่ ่� ยวกัับคดีีลัักษณะ ๓ การจัับกุุม บทที่่� ๔ วิิธีีการจัับ ข้้อ ๓๖) ตำำรวจทำำการจัับกุุมผู้้กระทำำ ผิิดโดยง้้างปากเพื่่�อจะเอาฝิ่่�นเถื่่�อน ออกจากปาก ทำำ ให้ฟั้ ันหััก ๒ ซี่่� เรีียกว่่า ทำำ เกิินสมควรกว่่าเหตุุ มีีความผิิดฐาน ทำำร้้ายร่่างกายโดยเจตนา การใช้กำลังจับกุมต้องใช้กรณีในการจับกุมเท่านั้น หากใช้ ในกรณีอื่นย่อมเป็นการทำเกินสมควรแก่เหตุ ฎีกาที่ ๑๑๒๔/๒๔๘๐ การใช้กำลังกับผู้ถูกจับ กรณีไม่ยอมไปสถานีตำรวจ ข้้อ ๑๐ ๑ ๔๓ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

๒ ๓ ๔ ตำำรวจ ๒ คน เข้้าจัับผู้้ลัักลอบ จัับสััตว์์น้ำ ำ� ในเขตหวงห้้าม ผู้้ถููกจัับ ไม่่ยอมให้้จัับ เกิิดปลุุกปล้ำำ� กััน ผู้้ใหญ่่ บ้้านเข้้าช่่วยจัับโดยใช้้ไม้้ตีีศีีรษะผู้้ถููกจัับ ๑ ทีีศีีรษะแตกจึึงจัับได้้ เป็็นการใช้กำ้ ำลััง พอสมควรแก่่พฤติิการณ์์ ผู้ให้ ญ่บ้่ ้านไม่มีี่ ความผิิด ถ้าผู้ถูกจับไม่ยอมให้จับ โดยขัดขืน ผู้จับสามารถใช้กำลังพอ สมควรแก่เหตุในการจับกุมถือว่าเป็นการจับที่ชอบ ฎีกาที่ ๒๓๘/๒๔๘๑ แม้้จะเป็็นผู้ให้ ญ่บ้่ ้านไปตามจัับ ผู้้ต้้องหาฐานลัักทรััพย์์ แต่่ผู้้ต้้องหาไม่่ได้้ ต่่อสู้้ ผู้ให้ ญ่่บ้้านก็็ไม่่มีีอำำนาจตีี (ใช้้กำำลััง ทำำร้้าย) เพื่่�อจัับผู้้ต้้องหาได้้ ถ้าผู้ถูกจับไม่มีพฤติการณ์ต่อสู้หรือขัดขวางการจับ ผู้จับ ย่อมไม่อาจใช้กำลังเกินกว่าพฤติการณ์ในการจับกับผู้ถูกจับได้ ฎีกาที่ ๗๖๖/๒๔๘๖ กรมการอำำเภอสั่่�งให้้ บ. ซึ่่�งเป็็น กำนัำ ันไปจัับ จ. โดยไม่มีี่หมายจัับ จ. ขััดขวาง ไม่ย่ อมให้จั้ับ บ. ซึ่่�งเป็็นเจ้้าพนัักงานจึึงใช้้ กำำลัังตามสมควรในการจัับกุุม จะเอาผิิด จ. ฐานขััดขวางเจ้้าพนัักงานไม่่ได้้ ผู้จับแม้จะใช้กำลังตามสมควรในการจับ แต่หากไม่มีอำนาจ จับ ผู้ถูกจับต่อสู้หรือขัดขวางผู้จับ ผู้ถูกจับไม่ผิดฐานต่อสู้ ขัดขวางตำรวจ ฎีกาที่ ๑๕๐๑-๑๕๐๒/๒๔๘๒ ว่าด้วยวิธีการจับ ๔๔

เจ้้าทรััพย์์เข้้าจัับผู้้ร้้ายซึ่่�งเข้้าไปในบริิเวณ บ้้านเพื่่�อลัักทรััพย์์ ผู้้ร้้ายถืือมีีดต่่อสู้้เจ้้าทรััพย์์จึึง ทำำร้้ายและมีีผู้้อื่่�นมาช่่วยทำำร้้ายด้้วย แต่่เมื่่�อผู้้ร้้าย ล้้มลงแล้้วก็็มิิได้้ทำำร้้าย แม้้ผู้้ร้้ายถึึงแก่่ความตาย เจ้้าทรััพย์์และผู้้มาช่่วยทำำร้้าย ก็็ไม่่มีีความผิิด ถืือเป็็นการป้้องกัันพอสมควรแก่่เหตุุ ผู้้ใหญ่่บ้้านจัับผู้้ร้้ายสำคัำ ัญได้้แล้้ว ผู้้ร้้าย หลบหนีีระหว่่างควบคุุม ผู้้ใหญ่่บ้้านเกรงความผิิด ร้้องบอกให้้ผู้้ช่่วยผู้ให้ ญ่บ้่ ้านยิิง แม้้การจัับจะเป็็นการ กระทำำตามกฎหมายก็็ตาม แต่่ก็็เป็็นการเกิินกว่่า ที่่�กฎหมายอนุุญาตให้้ทำำ ได้้ แม้ผู้ถูกจับจะต่อสู้หรือขัดขวางการจับ ผู้จับต้องใช้วิธีการ ที่เหมาะสมและไม่เกินกว่าขอบเขตแห่งการจับ จึงจะถือว่า การจับเป็นการพอสมควรแก่เหตุ แม้ผู้จับจะจับได้แล้ว หากผู้ถูกจับหลบหนีและไม่ได้ต่อสู้ เจ้าพนักงานก็ไม่มีอำนาจกระทำเกินกว่าที่กฎหมาย อนุญาตให้ทำได้ ฎีกาที่ ๑๙๖/๒๔๙๐ ฎีกาที่ ๗๓๘/๒๔๙๑ ๔๕ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม ๕ ๖

ในกรณีีที่่�ผู้้ถููกจัับหลบหนีีไปในระหว่่างที่กำ ่� ำลัังถููกควบคุุมตััวโดยไม่่ได้้ทำำการ ต่่อสู้้กัับผู้้จัับนั้้�น ไม่มีี่บทบััญญััติิตามกฎหมายใดที่่�พอจะนำำ มาใช้้เป็็นหลัักได้้ว่่าการจัับ นั้้�นจะให้้ใช้้อาวุธุได้้เพีียงใด โดย ป.วิิ.อ. ได้บั้ ัญญัติัิไว้้เพีียงกว้้างๆ ว่่าผู้ทำำ ้ การจัับมีีอำำนาจ ใช้้วิิธีีหรืือการป้้องกัันทั้้�งหลายเท่่าที่่�เหมาะแก่่พฤติิการณ์์แห่่งเรื่่�องในการจัับเท่่านั้้�น เพราะฉะนั้้�นเมื่่�อผู้้จะถููกจัับหนีีไปซึ่่�งหน้้า ห้้ามใช้้อาวุุธปืืนยิิง ให้้พยายามวิ่่�งไล่่ตามจัับ โดยเต็็มกำำลััง (ป. ระเบีียบการตำำรวจเกี่ ่� ยวกัับคดีีลัักษณะ ๓ การจัับกุุม บทที่่� ๔ วิิธีีการจัับ ข้้อ ๓๗) หมายเหตุ ผู้้ต้้องขัังหลบหนีีจากเรืือนจำำ โดยมีีสิ่่�วปลายแหลม อยู่่ในมืือ พััศดีีออกติิดตามและร้้องห้้ามให้้ผู้้ต้้องขัังหยุุดวิ่่�ง ผู้้ต้้องขัังไม่่ฟัังยัังคงวิ่่�งหนีีจึึงยิิงปืืนขู่่ไป ๑ นััด ผู้้ต้้องขัังวิ่่�งหนีี ต่่อไป พััศดีีจึึงยิิงอีีก ๑ นััดถููกแขน โดยมิิได้้มีีเจตนาฆ่่า เมื่่�อจัับได้้แล้้ว พััศดีีมิิได้ซ้ำ้ำ� เติิมทำำร้้ายผู้้ต้้องขัังอีีก การกระทำำ ของพััศดีีถืือได้้ว่่าเป็็นวิิธีีป้้องกัันมิิให้้ผู้้ต้้องขัังหลบหนีี เหมาะแก่่พฤติิการณ์์แห่่งการจัับกุุมตาม ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๓ หากการกระทำของผู้กระทำผิดหยุดลง และผู้จับมิได้กระทำ ต่อไปย่อมเป็นการใช้วิธีการที่เหมาะสมแห่งการจับ ฎีกาที่ ๗๗๕/๒๕๐๒ ว่าด้วยวิธีการจับ ๔๖ ๗

เจ้าพนักงานเรือนจำอาจใช้อาวุธปืนแก่ผตู้้องขังได้ เฉพาะแต่ในกรณี ดังต่อไปน ี้ ๑) ผู้ต้องขังมีอาวุธและขัดขืนไม่ยอมวางอาวุธ อันอาจเกิดอันตราย ต่อเจ้าพนักงานเรือนจำหรือผู้อื่น ๒) ผู้้ต้้องขัังซึ่่�งกำำลัังหลบหนีีโดยไม่่ยอมหยุุดเมื่่�อเจ้้าพนัักงาน เรืือนจำำสั่่�งให้้หยุุดและไม่่มีีทางอื่่�นที่่�จะจัับกุุมได้้ ๓) ผู้ต้องขังตั้งแต่สามคนขึ้นไปก่อความวุ่นวาย เปิดหรือพยายาม เปิดหรือทำลายหรือพยายามทำลาย ประตู รั้ว กำแพง หรือสิ่งปลูกสร้างอื่นๆ ภายในเรือนจำ หรือใช้กำลังทำร้ายเจ้าพนักงานเรือนจำหรือผู้อืน แ่ละไม่ยอม หยุดเมื่อเจ้าพนักงานเรือนจำสั่งให้หยุด ๔) ผตู้ ้องขังใช้อาวุธทำร้ายหรือพยายามทำร้ายเจ้าพนักงานเรือนจำ หรือผู้อื่น การใช้อาวุธปืนตามวรรคหนึง หากม่เจ้าพนักงานเ ีรือนจำผู้มอีำนาจ เหนือตนอยู่ในที่นั้นด้วยและอยู่ในวิสัยที่จะรับคำสั่งได้ การใช้อาวุธปืนนั้นจะ กระทำได้ต่อเมื่อได้รับคำสั่งจากเจ้าพนักงานเรือนจำผู้นั้นแล้วเท่านั้น พ.ร.บ. ราชทัณฑ์ พ.ศ. ๒๕๖๐ มาตรา ๒๓ หมายเหตุ ๑ ๔๗ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

การใช้้อาวุธปืุืนยิิงขึ้้�นฟ้้า กระสุุนปืืนอาจตกมาถููกผู้้อื่่�นให้้ ได้้รัับอัันตรายหรืือถึึงแก่่ชีีวิิตได้้ การจัับกุุมผู้้กระทำำความผิิดนั้้�น ตามปกติิห้้ามมิิให้้ใช้้อาวุุธปืืนยิิงขู่่ เว้้นแต่่ผู้จะ้ ถููกจัับต่่อสู้้หรืือเตรีียมการต่่อสู้้ไม่ย่ อมให้จั้ับกุุมแต่่โดยดีีและเจ้้าพนัักงาน ได้้ขู่่บัังคัับว่่าถ้้าต่่อสู้้จะยิิง หากผู้้จะต้้องถููกจัับยัังเตรีียมการต่่อสู้้อยู่่เช่่นนั้้�นแล้้ว จึึงให้้ใช้้อาวุุธปืืนยิิงขู่่ได้้ แต่่ต้้องยิิงให้้สููงขึ้้�นไปบนท้้องฟ้้า ส่่วนเมื่่�อใดจึึงจะใช้้ อาวุธปืุืนยิิงผู้้จะต้้องถููกจัับได้้นั้้�น ต้้องพิิจารณาเป็็นเรื่่�องๆ ไป ข้อพึงระวัง ป. ระเบียบการตำรวจเกี่ยวกับคดี ลักษณะ ๓ การจับกุม บทที่ ๔ วิธีการจับ ข้อ ๓๘ ว่าด้วยวิธีการจับ ๔๘ ๒

ยุทธวิธีตำรวจในการใช้กำลังเข้าจับกุม ข้้อ ๑๑ การใช้กำลังเข้าจับกุม โดยผู้ถูกจับไม่มีอาวุธ กรณีีที่่�ผู้้ถููกจัับไม่ย่ อมไปสถานีีตำำรวจ โดยขััดขืืนหรืือ ขััดขวาง ตำำรวจย่่อมมีีอำำนาจตามกฎหมาย สามารถใช้กำ้ ำลัังได้้ ตามความจำำ เป็็นและเหมาะสม โดยให้พิ้ ิจารณาจากระดัับการ ต่่อต้้านของคนร้้ายตามรูปูแบบการฝึึกของยุทธวิุิธีตำำ ีรวจสมัยั ใหม่่ (modern approach) โดยยุุทธวิิธีีตำำรวจเกี่ ่� ยวกัับการใช้้ กำำลัังในการจัับกุุมคนร้้าย จะมีีรูปูแบบต่่าง ๆ ดัังนี้้� ๑ ท่าหักข้อมือหรือฝ่ามือหงายกลับ ท่าสอดคล้องแขน ๔๙ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

๑. ๒. การใช้กำลังเข้าจับกุม โดยผู้ถูกจับมีอาวุธ ในการเข้้าจัับกุุมผู้้ถููกจัับที่มีี่� อาวุธุ ตำำรวจจะมีีอุปุกรณ์์ สำำหรัับใช้้ในการปฏิิบััติิหน้้าที่่� เพื่่�อจัับผู้้ถููกจัับ เช่่น ปืืนตาข่่าย ไม้้ง่่าม กระบองดิ้้�ว กระบอง สเปรย์์พริิกไทย ปืืนช็็อตไฟฟ้้า อาวุุธปืืน เป็็นต้้น ถ้้ามีีเจ้้าหน้้าที่่�ตำำรวจ ๒ นาย อาจเข้้าจัับกุุมผู้้ถููกจัับทั้้�งมืือซ้้ายและ ขวาก็็ได้้ เพื่่�อความสะดวกและ ความปลอดภัยัในการพาเคลื่่�อนที่่�ไป ๒ ข้อสังเกต ถ้้าผู้้ถููกจัับขััดขืืน ให้้ผู้้จัับกุุมหมุุนตััว ไปทางขวาแล้้วทิ้้�งน้ำ ำ� หนัักตััวลงเพื่่�อ บัังคัับให้้ผู้้ถููกจัับลงบนพื้้�น ว่าด้วยวิธีการจับ ๕๐

กรณีผู้ถูกจับใช้มือขวาถือมีดฟัน เฉียงจากบนขวาลงมาล่างซ้าย กรณีคนร้ายใช้มือขวาถือมีดฟันระดับเอวจากด้านขวาไปซ้าย กรณีผู้ถูกจับใช้มือขวากำ มีดจ้วงแทงจากบนลงล่าง ตัวอย่างการตี การตีบน การตีล่าง ๒.๑ ยุทธวิธีการใช้มือเปล่าเข้าจับกุม ผู้ถูกจับที่มีอาวุธ ๕๑ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

กระบองแบบยืดได้ ปืนยิงตาข่าย อุปกรณ์ช็อตไฟฟ้า กระสุนยาง กระบองแบบ มีด้ามจับด้านข้าง อาวุธปืนลูกซอง สำหรับยิงกระสุนยาง สเปรย์พริกไทย ไม้ง่าม ตัวอย่างอาวุธที่มีความร้ายแรงต่ำ หรืออาวุธที่ทำให้ไม่ถึงตาย การใช้อุปกรณ์ช่วยในการเข้าจับกุม กรณีผู้ถูกจับมีอาวุธ ๒.๒ ว่าด้วยวิธีการจับ ๕๒

ตำำรวจทุุกนายต้้องพึึงระลึึกเสมอว่่า อาวุุธปืืนไม่่ใช่่เครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการ จัับผู้้ถููกจัับ แต่่อาวุธปืุืนนั้้�นใช้้เพื่่�อป้้องกัันตััวจากการที่่�ผู้้ถููกจัับต่่อสู้้ หรืือแสดงกิิริิยา ต่่อสู้้ ตำำรวจจึึงจะมีีอำำ นาจใช้้อาวุุธปืืนนั้้�นในการป้้องกัันตััวได้้ แต่่ทั้้�งนี้้�ต้้องใช้้ไม่่เกิิน สมควรแก่่เหตุุ การใช้้อาวุธปืุืนควรใช้้เพีียงไรนั้้�น เป็็นเรื่่�องสำำคััญที่สุ ่� ุดในการจัับ ทั้้�งนี้้ต�าม ปฏิิญญาสากลว่่าด้้วยสิิทธิิมนุุษยชน ได้้กำำหนดหลัักเกณฑ์์การใช้้อาวุุธปืืนไว้้ ดัังนี้้� การใช้้อาวุุธปืืนใช้้ได้้ต่่อเมื่่�อมีีความจำำ�เป็็นอย่่างยิ่่งเท่่านั้้�น และต้้องถููก ใช้้โดยมีีจุุดมุ่่งหมายในการบัังคัับใช้้กฎหมายที่่ชอบด้้วยกฎหมายเท่านั้้ ่น จะต้้องเหมาะสมและได้้สััดส่่วนกัับวััตถุุประสงค์ที่์ ่�ชอบด้้วยกฎหมาย จะใช้้อาวุุธปืืนได้ต่้ ่อเมื่่�อตกอยู่่ในสถานการณ์์คัับขัันสุุดขีีดเท่่านั้้�น ส่่วนวัตถุัุประสงค์์ในการใช้้อาวุุธปืืนนั้้�น ตามหลัักปฏิิญญาสากลว่่าด้้วยสิทธิิ มนุุษยชนกำำ หนดไว้้ ดัังนี้้� เพื่่�อป้้องกัันตนเองหรืือผู้้อื่่�นจากการเสีียชีีวิิตหรืือบาดเจ็็บจากภััยคุุกคาม ที่ ่� กำำลัังมาถึึง เพื่่�อการจัับกุุมหรืือป้้องกัันการหลบหนีีของบุคคลทีุ่ก่ ่� ่ออาชญากรรมร้้ายแรง เป็็นพิิเศษที่่�อาจนำำ ไปสู่่ภััยคุุกคามร้้ายแรงต่่อชีีวิติ ๕๓ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม ๑ ๑ ๒ ๒ ๓ การใช้อาวุธปืนกับการจับและ ความเหมาะสมกับการใช้อาวุธปืน ข้้อ ๑๒

สำำหรัับหลัักเกณฑ์์ในการใช้้อาวุุธปืืนนั้้�น ตามปฏิิญญาว่่า ด้้วยสิิทธิิมนุุษยชน ได้้กำำหนดขั้้�นตอนของการใช้้ไว้้ ดัังนี้้� ต้้องแสดงตััวให้ทร้าบว่่าเป็็นตำำรวจ แล้้วใช้คำ้ ำสั่่�งเตืือนที่ชั ่� ัดเจน โดยต้้องให้้เวลาที่่�เพีียงพอสำำหรัับการปฏิิบัติัติามคำำสั่่�งเตืือนนั้้�น หากทำำตามขั้้�นตอนแล้้วอาจล่่าช้้า และส่่งผลให้้ตำำรวจหรืือ บุุคคลอื่่�นได้้รัับอัันตรายถึึงแก่่ชีีวิิต หรืือได้รั้ับบาดเจ็็บสาหััส ก็็ ไม่่จำำ เป็็นต้้องปฏิิบััติิตามขั้้�นตอนของการใช้้อาวุุธปืืนได้้ ภายหลัังมีีการใช้้อาวุธปืุืนแล้้วต้้องรีีบให้้การช่่วยเหลืือทางการ แพทย์์กัับผู้ไ้ด้รั้ับบาดเจ็็บทุุกคน แล้้วแจ้้งให้้ญาติิหรืือผู้้ที่่�ได้รั้ับ ผลกระทบจากเหตุุดัังกล่่าวทราบ การใช้้อาวุุธปืืนในการจัับนั้้�น อย่่างไรจึึงจะเป็็นการเหมาะสม เป็็นข้้อสำำคััญที่่�ตำำรวจผู้้จัับต้้องใช้้ดุุลพิินิิจและเป็็นเรื่่�องสำคัำ ัญ ที่ ่� สุุดในการจัับ เพราะเหตุุว่่าถ้้าจะใช้้อาวุุธปืืนโดยไม่่สมควร แก่่เหตุุแล้้ว ผลร้้ายอาจเกิิดแก่่ตำำรวจผู้้จัับที่ตั้้่� �งใจปฏิิบัติัิหน้้าที่ ่� ราชการโดยสุุจริิตนั้้�นได้้ ในการที่่�จะวิินิิจฉััยว่่าการกระทำำ เช่่นไรเป็็นการจำำ เป็็นหรืือ สมควรแก่่เหตุุหรืือไม่นั้้่ �น คงต้้องพิิจารณาตาม ป.อ. มาตรา ๖๗ และมาตรา ๖๘ ที่ ่� บััญญัติัิไว้้ ว่าด้วยวิธีการจับ ๕๔ ๑ ๒ ๓ ๔

อย่่างไรก็็ตามในส่่วนของ ป. ระเบีียบการตำำรวจเกี่ ่� ยวกัับคดีีลัักษณะ ๓ การจัับกุุม บทที่่� ๔ วิิธีกาีรจัับ ข้้อ ๓๕ ได้้วางแนวทางในการจัับที่่�ตำำรวจจำำ เป็็นจะต้้องใช้้อาวุุธปืืนไว้้ ดัังนี้้� อาการกิริิยา อาวุุธและความร้้าย แรงของอาวุุธ กำำลัังและความ จำำเป็็น จะต้้องถืือเอาอาการกิิริิยาของผู้้จะต้้องถููกจัับเป็็นสำำคััญ หากผู้้จะถููกจัับมิิได้้แสดง กิิริิยาอาการจะต่่อสู้้เจ้้าพนัักงานแต่่อย่่างใดแล้้ว เจ้้าพนัักงานจะใช้้อาวุธุทำำร้้ายคนซึ่่�งยอมให้จั้ับ โดยดีีไม่่ได้้ แต่คำ่ ำว่่า “ต่่อสู้้” นี้้�มิิได้้หมายความว่่าเจ้้าพนัักงานจะต้้องรอให้้ผู้ทำำ ้ ร้้ายกระทำำร้้าย ก่่อนไม่่ แม้้เพีียงผู้้ร้้ายแสดงกิิริิยาให้้ปรากฏว่่า ได้้พยายามจะต่่อสู้้เท่่านั้้�นก็็พอแล้้ว เช่่น ผู้้ร้้าย มีีปืืนอยู่่ในมืือ เจ้้าพนัักงานบอกให้้วางก็็ไม่่วาง กลัับแสดงกิิริิยาจะยกขึ้้�นยิิง หรืือทำำท่่าว่่าจะ ใช้้อาวุธปืุืนต่่อสู้้เจ้้าพนัักงานเช่่นนี้้� เจ้้าพนัักงานก็็ใช้้อาวุุธปืืนยิิงผู้้ร้้ายคนนั้้�นก่่อนได้้ แม้้กระสุุน ปืืนจะถููกตััวผู้้ร้้ายตาย หรืือบาดเจ็็บก็็ไม่่เป็็นการเกิินไปกว่่าเหตุุ เพราะเป็็นที่รู้้กั่� ันอยู่่ว่่า อาวุธุ ปืืนเป็็นอาวุุธที่ ่� ร้้ายแรง หากปล่่อยให้้ผู้้ร้้ายยิิงก่่อน กระสุุนปืืนอาจถููกเจ้้าพนัักงานตายหรืือ บาดเจ็็บสาหััสก็็ได้้เช่่นนี้้�เป็็นต้้น ๑. อาการกิริยา ๕๕ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

เมื่่�อผู้จะ้ ต้้องถููกจัับต่่อสู้้ หรืือแสดงกิิริิยาจะต่่อสู้้แล้้ว เจ้้าพนัักงานยัังจะ ต้้องระวัังในเรื่่�องอาวุธทีุ่่�จะใช้อีี้กอย่่างหนึ่่�งด้้วย โดยต้้องเลืือกใช้้ให้้สมควรกัับการ ต่่อสู้้ เช่่น ผู้จะ้ ต้้องถููกจัับใช้มื้ือชก เจ้้าพนัักงานอาจจะเอาไม้ต้ะบองตีีป้้องกัันไม่่ให้้ ชกได้้ หรืือผู้จะ้ ต้้องถููกจัับมีีไม้ตร้งเข้้ามาจะตีี เจ้้าพนัักงานจึึงเอาปืืนเล็็กยาวตีีไป ๑ ทีี เผอิิญถููกที่สำ ่� ำคััญตายโดยไม่่ได้้ตั้้�งใจเช่่นนี้้� เห็็นว่่าไม่่เกิินสมควรแก่่เหตุุ แต่่ ตามตััวอย่่างข้้างต้้น ผู้้ที่่�จะต้้องถููกจัับจะชกเจ้้าพนัักงานและเจ้้าพนัักงานเอาปืืน ยิิงผู้้นั้้�นตาย หรืือบาดเจ็็บเช่่นนี้้� เรีียกว่่าเป็็นการเกิินสมควรกว่่าเหตุุ เพราะเป็็นที่ ่� ทราบกัันอยู่่ว่่า ถ้้าผู้จะ้ ต้้องถููกจัับชกเจ้้าพนัักงาน ๑ ทีีคงไม่่ถึึงกัับต้้องบาดเจ็็บ ล้้มตายจึึงยัังไม่ค่วรที่่�จะใช้้อาวุธรุ้้ายแรงฆ่่าคนเสีียทั้้�งคน กรณีีเช่่นนี้้�เจ้้าพนัักงาน มีีความผิิด ในเรื่่�องอาวุธนีุ้้� หากเป็็นการจำำ เป็็นจริิงๆ แล้้ว แม้้ศัักดิ์์ของอาวุุธที่่�ใช้้ จะผิิดกัันบ้้างเล็็กน้้อย แต่่เวลาจำำ เป็็น หากเจ้้าพนัักงานไม่่ใช้้อาวุธทีุ่มีี่� อยู่่ป้้องกััน ตััวแล้้วอาจได้้รัับบาดเจ็็บสาหััสได้้ แม้้เจ้้าพนัักงานจะใช้้อาวุุธเกิินไปบ้้าง ก็็ไม่่ อาจเกิินสมควรไปกว่่าเหตุุ เช่่น ผู้้ร้้ายมีีดาบตรงเข้้ามาจะฟัันเจ้้าพนัักงาน ทั้้�ง เจ้้าพนัักงานก็็จนมุุมอยู่่เหลืือที่่�จะแก้้ไขอย่่างอื่่�น และมีีแต่่อาวุุธปืืนพกอยู่่ในมืือ จำำ เป็็นต้้องยิิงไปเช่่นนี้้� แม้้จะถููกผู้้ร้้ายตายก็็อาจไม่่เป็็นการเกิินกว่่าเหตุุ อาวุธ ว่าด้วยวิธีการจับ ๕๖ ๒.

ในกรณีีเช่่นนี้้� เช่่น ผู้้ถููกจัับกุุมมีีอาวุธุอย่่างไร หากแต่มีี่พรรคพวก และมีีกำำลัังมากกว่่าเป็็นอัันมาก พากัันกลุ้้มรุุมเข้้าทำำร้้ายเจ้้าพนัักงานหรืือ เพื่่�อแย่่งอาวุุธจนเหลืือที่่�จะป้้องกัันอย่่างอื่่�นได้้ เพราะมีีกำลัำ ังน้้อยกว่่า แม้้ จะใช้้อาวุุธเกิินไปบ้้างจนเป็็นเหตุุให้้ผู้้ร้้ายถึึงตายหรืือบาดเจ็็บก็็อาจจะอยู่่ ในฐานะพอสมควรแก่่เหตุุ เช่่น พลตำำรวจผู้้เดีียวเดิินตรวจท้้องที่่�พบผู้้ร้้าย กำำลัังมั่่�วสุุมกัันอยู่่ ๔-๕ คน ผู้้ร้้ายเหล่่านั้้�นตรงเข้้าต่่อยตีีพลตำำรวจผู้้นั้้�น เพื่่�อจะแย่่งอาวุธุ พลตำำรวจผู้้นั้้�นเห็็นเหลืือกำำลัังจึึงใช้ปื้ ืนยิิงไปถููกพวกผู้้ร้้าย ตาย พลตำำรวจผู้้นั้้�นคงไม่มีี่ โทษ แต่ถ้่ ้ากำำลัังทางฝ่่ายตำำรวจมีีมากกว่่าพอที่ ่� จะทำำการจัับกุุมได้้โดยไม่ต้่ ้องใช้ปื้ ืนยิิงแล้้ว ควรจัับกุุมในทางที่ล ่� ะม่่อมกว่่า ซึ่่�งยัังพอจะทำำ ได้้ เช่่น ช่่วยกัันเอาปืืนตีีแต่่พอเจ็็บแล้้วจึึงจัับเช่่นนี้้�เป็็นต้้น แม้้ผู้้ร้้ายจะมีีบาดเจ็็บบ้้าง ก็็อาจไม่่เป็็นการเกิินสมควรแก่่เหตุุ แต่่ถ้้าเจ้้าพนัักงานมีีกำำลัังสามารถจะทำำการจัับได้้โดยละม่่อม แต่่ไม่่กระทำำ เช่่น ตำำรวจ ๕ คน ไปจัับผู้้ต้้องหาซึ่่�งต้้องหาว่่าเป็็นผู้้ร้้ายลัักทรััพย์์ เพีียงคนเดีียว ผู้้ต้้องหามีีไม้้เป็็นอาวุุธเข้้าต่่อสู้้ฝ่่ายตำำรวจ ๕ คน มีีปืืนเล็็ก ยาวเป็็นอาวุธุถ้้าหากจะช่่วยกัันเอาปืืนตีีหรืือกระทุ้้งให้้เจ็็บก็ค็งจะจัับได้้แต่่ หาทำำ ไม่่ กลัับใช้ปื้ ืนยิิงไปถููกผู้้ต้้องหาตายเช่่นนี้้� เรีียกว่่าเกิินกว่่าเหตุุ เพราะ อาจเห็็นได้้ง่่ายกว่่า คน ๕ คน กัับคนๆ เดีียวซึ่่�งมีีไม้้เป็็นอาวุุธเท่่านั้้�น อาจ จัับกุุมได้้โดยสะดวกไม่่มีีความจำำ เป็็นจะต้้องใช้้อาวุุธร้้ายแรงเลย การจัับนั้้�น ผู้้จัับจะสามารถใช้้อาวุธปืุืนป้้องกัันตััวได้้เพีียงใด และ ไม่่เกิินแก่่เหตุุนั้้�นคงต้้องพิิจารณาจากตััวอย่่าง ดัังนี้้� ๓. กำลังและความจำเป็น ๕๗ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

มีีคนมาแจ้้งว่่า น. มีีอาวุธปืุืนและกำำลัังก่่อเหตุรุ้้ายใน วงรำำวง จำำเลยเป็็นเจ้้าพนัักงานตำำรวจจึึงเข้้าจัับกุุม น. สลััดจน หลุุดจนจำำเลยล้้มลง พอจำำเลยลุุกขึ้้�นได้ก็้็ใช้ปื้ ืนยิิงไปทาง น. ซึ่่�ง กำำลัังวิ่่�งหนีีโดย น. มิิได้้ใช้้อาวุธปืุืนยิิงจำำเลยก่่อน กระสุุนปืืนที่ ่� จำำเลยยิิงพลาดไปถููก ส. ถึึงแก่ค่วามตายถืือไม่่ได้้เป็็นการใช้วิ้ิธีี ที่่�เหมาะสมแก่่พฤติิการณ์์แห่่งการจัับหรืือเป็็นการกระทำำ เพื่่�อ ป้้องกัันตััว จำำเลยจึึงมีีความผิิดฐานฆ่่า ส. โดยเจตนา ผู้้ตายยิิงปืืนมาทางเจ้้าพนัักงานตำำรวจและจำำเลย ที่่� ๑ เพีียงนััดเดีียว ไม่่ปรากฏว่่ากระสุุนปืืนถููกผู้้ใด จำำเลยที่่� ๑ ยิิงปืืนโต้้ตอบไปผู้้ตายถููกกระสุุนปืืนด้้านหลััง แสดงให้้เห็็น ว่่าจำำเลยที่่� ๑ ยิิงผู้้ตายในขณะที่่�ผู้้ตายหัันหลัังวิ่่�งหนีี แต่่เมื่่�อ ผู้้ตายยิิงปืืนมาทางจำำเลยที่่� ๑ ก่่อน ซึ่่�งไม่่แน่่ว่่าผู้้ตายจะหััน หลัังกลัับมายิิงจำำเลยที่่� ๑ กัับพวกซ้ำ ำ�อีีกหรืือไม่่ ภยัันตรายที่ ่� จะเกิิดจากผู้้ตายจึึงยัังไม่่หมดไปในทีีเดีียว และจำำเลยที่่� ๑ มีี อำำนาจที่่�จะจัับผู้้ตายซึ่่�งกระทำำความผิิดซึ่่�งหน้้าได้้ จำำเลยที่่� ๑ จึึงมีีอำำนาจยิิงผู้้ตายได้้หากพอสมควรแก่่เหตุุ เช่่น ยิิงที่่�ขา แต่่ การที่ ่� จำำเลยที่่� ๑ ยิิงผู้้ตาย ๑ นััด ทางด้้านหลัังถููกอวััยวะ สำำคััญจนถึึงแก่ค่วามตายทัันทีี เห็็นได้ว่้่ามีีเจตนาฆ่่าผู้้ตาย จึึง เป็็นการใช้้วิิธีีหรืือความป้้องกัันทั้้�งหลายที่่�ไม่่เหมาะสมแก่่ พฤติิการณ์์แห่่งเรื่่�องในการจัับผู้้ตาย และเป็็นการป้้องกัันเกิิน กว่่ากรณีีแห่่งการจำำต้้องกระทำำ เพื่่�อป้้องกัันตััว จำำเลยที่่� ๑ จึึง ต้้องมีีความผิิดตาม ป.อ. มาตรา ๒๘๘,๖๙ แม้จะมีอำนาจในการจับกุม และผู้ถูกจับมีอาวุธปืน แต่ถ้า หากผู้ถูกจับไม่มีพฤติการณ์ในการใช้อาวุธต่อสู้ ตำรวจก็ ไม่มีสิทธิใช้อาวุธปืน แม้ผู้ถูกจับจะใช้อาวุธปืนในการต่อสู้ แต่หากภยันตราย หมดไปแล้ว ตำรวจก็ไม่มีสิทธิใช้อาวุธปืน ฎีกาที่ ๑๓๓๗/๒๕๑๗ ฎีกาที่ ๔๐๖/๒๕๒๓ ว่าด้วยวิธีการจับ ๕๘ ๑) ๒)

ข้้อเท็็จจริิงในคดีี เมื่่�อวัันที่่� ๗ มิิถุุนายน ๒๕๕๘ เวลาประมาณ ๐๔.๐๐ น. เศษ นาย อ. ผู้้ตายนั่่�งซ้้อนท้้ายรถ จัักรยานยนต์์มาที่่�สถานีีตำำรวจภููธรประตููน้ำ ำ� จุุฬาลงกรณ์์ และลง จากรถจัักรยานยนต์์โดยมืือของผู้้ตายมีีมีีดแกว่่งไปมา ผู้้ตายเดิิน จะเข้้าประตููสถานีีตำำรวจโดยเจ้้าพนัักงานตำำรวจเดิินเข้้าออกประตูู สอบสวน และเปิิดประตููแง้้มลัักษณะเหมืือนพููดคุุยกัับผู้้ตาย ในครั้้�งที่ ่� สี่่�ผู้้ตายเดิินออกมาที่่�เสาธงแล้้ววิ่่�งเขยกๆ ไปหน้้าประตูู และผู้้ตายถืือมีีดวิ่่�งเข้้ามาหาสิิบตำำรวจตรีี พ. ในห้้องสายตรวจ สิิบตำำรวจตรีี พ. จึึงใช้้อาวุุธปืืนยิิงไปที่่�ผู้้ตาย ๑ นััด กระสุุนปืืนถููก หน้้าอกด้้านขวาของผู้้ตายทำำ ให้้ผู้้ตายหยุุดล้้มลงบริิเวณประตูู ทางเข้้าหน้้าห้้องสายตรวจและอาวุุธมีีดตกอยู่่ข้้างผู้้ตาย คดีีนี้้� นาย พ. และนางสาว น. ซึ่่�งเป็็นญาติิของผู้้ตาย ได้นำ้คดีี ำมายื่่�นฟ้้องสิิบตำำรวจตรีี พ. ต่่อศาลจัังหวััดธััญบุรีีุในความผิิด ฐานฆ่่าผู้้อื่่�นโดยเจตนา ตาม ป.อ. มาตรา ๒๘๘ ศาลจัังหวััดธััญบุรีีุ ไต่่สวนมูลูฟ้้องแล้้ว เห็็นว่่าคดีีมีีมูลูให้้ ประทัับฟ้้อง จำำเลยให้้การต่่อสู้้อ้้างเหตุปุ้้องกััน ผลคดีีในชั้้�นพิิจารณา ศาลวินิิจฉััยว่่า เมื่่�อตรวจดููภาพถ่่ายดัังกล่่าวแล้้ว จุุดที่จำ ่� ำเลยยืืนอยู่่ ตามภาพดัังกล่่าวกัับจุุดที่่�ผู้้ตายถููกยิิงล้้มลงบริิเวณขอบฟุุตบาท ก่่อนถึึงประตููหน้้าห้้องสายตรวจเป็็นระยะไม่่ถึึงกัับประชิิดตััว การที่จำ ่� ำเลยเป็็นถึึงเจ้้าพนัักงานตำำรวจย่่อมมีีความคล่่องตััวใน การใช้้อาวุุธประจำำกายได้้ดีีกว่่าบุุคคลทั่่�วไปอีีกทั้้�งความร้้ายแรง ของอาวุุธปืืน หากมีภยันตรายที่ใกล้จะถึง และผู้จับอยู่ในภาวะที่คับขัน ไม่อาจหลีกเลี่ยงไปในทางอื่น ตำรวจย่อมมีสิทธิป้องกัน ตนเองและถือว่าเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย ๓) “ ๕๙ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

ย่่อมมีีมากกว่่าอาวุุธมีีดพอสมควร เมื่่�อจำำเลยถอยเข้้ามาอยู่่ภายในห้้อง สายตรวจแล้้วจึึงได้้ใช้้อาวุธปืุืนยิิงใส่่ผู้้ตาย ซึ่�งอ่ ยู่่ภายนอกห้้องอัันไม่่ใช่่ใน ระยะจวนตััวจนถึึงกัับทำำ ให้จำ้ำเลยจะไม่่สามารถเลืือกยิิงจุุดที่่�ไม่สำ่ ำคััญของ ผู้้ตายเพื่่�อยัับยั้้�งผู้้ตายได้้ แต่่จำำเลยกลัับใช้้อาวุุธปืืนยิิงไปที่่�บริิเวณอก ซึ่่�ง ย่่อมเล็็งเห็็นผลได้้ว่่าผู้้ตายอาจถึึงแก่่ความตายได้้ การกระทำำของจำำเลย เช่่นนี้้�จึึงเป็็นการป้้องกัันเกิินสมควรแก่่เหตุตุาม ป.อ. มาตรา ๖๙ ศาลจะ ลงโทษน้้อยลงกว่่าที่่�กฎหมายกำำหนดเพีียงใดก็็ได้้ ตาม ป.อ. มาตรา ๒๘๘ ประกอบด้้วยมาตรา ๖๙ พิิพากษาว่่าจำำเลยมีีความผิิดตาม ป.อ. มาตรา ๒๘๘ ประกอบมาตรา ๖๙ ลงโทษจำำคุุก ๔ ปีี ในชั้้�นอุุทธรณ์์ ศาลอุุทธรณ์์ภาค ๑ วิินิิจฉััยว่่า เมื่่�อจำำเลยเห็็น ผู้้ตายมีีอาวุุธมีีดและมีีทีีท่่าว่่าผู้้ตายอาจจะก่่อเหตุุร้้ายแรงได้้ จำำเลยควร จะหาสิ่่�งของที่่�สามารถหาได้้จากในห้้องศููนย์์ปฏิิบััติิการสายตรวจ เช่่น กระบองที่่�เจ้้าพนัักงานตำำรวจใช้้ หรืือสิ่่�งของอื่่�นที่มีีลั่� ักษณะทำำ นองเดีียวกััน มาเพื่่�อใช้ป้้ ้องกัันตนเองหรืือผู้้อื่่�น ซึ่่�งจะทำำ ให้จำ้ำเลยไม่จำ่ ำ เป็็นถึึงกัับใช้้อาวุธุ ปืืนยิิงผู้้ตาย การที่พั ่� ันตำำรวจโท พ. พยานเบิิกความว่่าพยานหาท่่อนเหล็็ก ได้้จากในห้้องพนัักงานสอบสวนเวรเพื่่�อนำำ ไปให้จำ้ำเลยและ ดาบตำำรวจ ช. ใช้้ป้้องกัันตนเอง กรณีีจำำเลยมิิได้้กระทำำการดัังกล่่าวแต่่ได้้ใช้้อาวุุธปืืนยิิง ผู้้ตาย จึึงเป็็นการกระทำำ�ไปเกิินสมควรแก่่เหตุุหรืือเกิินกว่่าเหตุุแห่่ง การจำำ�เป็็นต้้องกระทำำ�เพื่่อป้้องกััน ที่่�ศาลชั้้�นต้้นพิิพากษา... ว่าด้วยวิธีการจับ ๖๐ ”

...ว่่าจำำเลยมีีความผิิดฐานฆ่่าผู้้ตายโดยป้้องกัันเกิินสมควรแก่่เหตุุมา นั้้�น ศาลอุทธรณ์ุ์ภาค ๑ เห็็นพ้้องด้้วย แต่จำ่ ำเลยเพิ่่�งจบการศึึกษาและรัับ ราชการที่่�สถานีีตำำรวจภูธรปรูะตูน้ำูำ� จุุฬาลงกรณ์์ เมื่่�อวัันที่่� ๑ พฤศจิิกายน ๒๕๕๖ อาจจะยัังไม่่มีีประสบการณ์์ในการทำำ งานที่่�ศาลชั้้�นต้้นลงโทษ จำำคุุก ๔ ปีี ยัังหนัักเกิินไป สมควรจะลงโทษจำำเลยให้้เบาลงและทางนำำสืืบ ของจำำเลยก็็เป็็นประโยชน์์แก่่การพิิจารณา สมควรลดโทษให้้แก่่จำำเลย ตาม ป.อ. มาตรา ๗๘ แต่่จำำเลยมิิได้้พยายามหาวิิธีีการที่่�จะระงัับการ กระทำำของผู้้ตายโดยไม่่ต้้องใช้้อาวุุธปืืนยิิงผู้้ตาย กรณีีจึึงยัังไม่่มีีเหตุุอััน สมควรที่่�จะรอการลงโทษจำำคุุกให้้แก่่จำำเลยจึึงพิิพากษาให้้ลงโทษจำำคุุก จำำเลย ๓ ปีี ลดโทษตาม ป.อ. มาตรา ๗๘ ให้้ หนึ่่�งในสาม คงจำำคุุก ๒ ปีี อย่่างไรก็ต็าม ในเรื่่�องนี้้คดีี�ถึึงที่สุ ่� ุด โดยศาลฎีีกาพิิพากษาตััดสิิน ไว้ต้ามคำำพิิพากษาฎีีกาที่่� ๔๔๖/๒๕๖๑ ว่่าการกระทำำของจำำเลยถืือได้ว่้่า เป็็นการป้้องกัันโดยชอบด้้วยกฎหมาย เนื่่�องจากเมื่่�อผู้้ตายเห็็นจำำเลย ผู้้ตายถืือมีีดเดิินอย่่างเร่่งรีีบเข้้าหาจำำเลย และเมื่่�อเหลืือระยะห่่าง ๔ ม. ผู้้ตายวิ่่�งตรงเข้้ามา จำำเลยใช้้อาวุุธปืืนยิิงขึ้้�นฟ้้าเพื่่�อเตืือนให้้ผู้้ตายหยุุด แต่่ผู้้ตายกลัับถืือมีีดในลัักษณะจ้้วงแทง การกระทำำของผู้้ตายเป็็นการ พยายามทำำร้้ายจำำเลย เป็็นการละเมิิดต่่อกฎหมาย เมื่่�อจำำเลยถอยหลััง เข้้าไปในห้้องสายตรวจที่่�บานประตููเปิิดคาอยู่่ทางด้้านขวามืือ ด้้านซ้้าย มืือเป็็นโต๊๊ะประชุุม ด้้านหลัังมีีโต๊๊ะและเก้้าอี้้�ตั้้�งอยู่่ ทำำ ให้้จำำเลยติิดคาอยู่่ ตรงประตููทางเข้้าห้้องสายตรวจโดยห่่างจากผู้้ตายเพีียง ๑ เมตร จำำเลย จึึงตกอยู่่ในที่คั ่� ับขัันไม่่อาจหลีีกเลี่ย ่� งไปทางอื่่�นได้้ การที่จำ ่� ำเลยใช้้อาวุธปืุืน ยิิงผู้้ตายเพีียง ๑ นััดในภาวะฉุุกละหุุกเช่่นนั้้�น เพื่่�อให้้พ้้นภยัันตรายซึ่่�งเกิิด จากการประทุุษร้้ายอัันละเมิิดต่่อกฎหมายและเป็็นภยัันตรายที่่�ใกล้้จะถึึง ย่่อมเป็็นการกระทำำที่่�พอสมควรแก่่เหตุุ ถืือได้ว่้่าเป็็นการป้้องกัันโดยชอบ ด้้วยกฎหมาย การกระทำำ ของจำำเลยจึึงไม่่เป็็นความผิิดตามฟ้้อง ที่่�ศาลอุุทธรณ์์ภาค ๑ พิิพากษาลงโทษจำำเลยมานั้้�น ศาลฎีีกายัังไม่่เห็็น พ้้องด้้วย ฎีีกาของจำำเลยฟัังขึ้้�น จึึงพิิพากษายกฟ้้อง “ ๖๑ กา ” รนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

การที่่�ตำำรวจใช้้อาวุธปืุืนยิิงยางรถเพื่่�อให้ย้างเกิิดความเสีียหาย และทำำ ให้ย้านพาหนะ ของผู้้กระทำำความผิิดไม่่สามารถขัับต่่อไปได้้ ตำำรวจจะต้้องรัับผิิดหรืือไม่่ขึ้้�นอยู่่กัับผลของการ กระทำำที่่�เกิิดขึ้้�น ดัังนี้้� พนัักงานป่่าไม้้บอกให้รถย้นต์์บรรทุุกไม้้ซึ่่�งมีีไม้้ ไว้้ในครอบครองผิิดกฎหมายหยุุด แต่่ผู้้จะถููกจัับไม่่หยุุด พนัักงานป่่าไม้้จึึงยิิงยางที่ ่� ล้้อรถแตกเพื่่�อให้้รถหยุุดเพื่่�อ จะจัับกุุมผู้้กระทำำผิิด และไม้้ซึ่่�งมีีไว้้ผิิดกฎหมายตาม อำำ นาจเป็็นการใช้้วิิธีีเท่่าที่่�เหมาะสมตามพฤติิการณ์์แห่่ง เรื่่�องในการจัับตาม ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๓ แล้้ว ย่่อมไม่่เป็็น ความผิิดฐานทำำ ให้้เสีียทรััพย์์ ถ้าหากผลของการกระทำไม่เกิดผลเสียหายกับบุคคลใด การใช้ อาวุธปืนยิงยางเพื่อหยุดรถเพื่อจับกุมผู้กระทำ ผิดที่หลบหนี ศาลวินิจฉัยว่าเป็นการใช้วิธีเท่าที่เหมาะสมแก่พฤติการณ์ในการจับ ฎีกาที่ ๖๙๙/๒๕๐๒ การใช้อาวุธปืนยิงยาง รถยนต์เพื่อหยุดรถยนต์ ข้้อ ๑๓ ว่าด้วยวิธีการจับ ๖๒ ๑.

ข้้อเท็็จจริิงในคดีีนี้้� เมื่่�อวัันที่่� ๒๓ กุุมภาพัันธ์์ ๒๕๕๖ เวลาประมาณ ๒๑.๐๐ น. เจ้้าหน้้าที่่�ตำำรวจฝ่่ายสืืบสวนสถานีีตำำรวจนครบางชััน จำำนวน ๓ นาย ได้ติ้ิดตามจัับกุุมคนร้้ายในคดีีจำำหน่่ายยาเสพติิดให้้โทษ (ยาบ้้า) จำำนวน ๖,๐๐๐ เม็็ด ขณะติิดตามจัับกุุมได้้ใช้้อาวุุธปืืนยิิงไปที่่� รถยนต์์คัันเกิิดเหตุุ หมายเลขทะเบีียน อม ๖๑๗๖ กรุุงเทพมหานคร ขณะที่่� นางสาว พ. ซึ่่�งเป็็น ภรรยาของคนร้้ายคดีียาเสพติิดขัับหลบหนีี กระสุุนทะลุุตััวถัังรถยนต์์ถููกร่่าง ของเด็็กชาย จ. ที่่�โดยสารมาด้้วย ๒ นััด บริิเวณหลัังและอกด้้านขวา เป็็นเหตุุ ให้้เด็็กชาย จ. ได้้รัับบาดเจ็็บสาหััสและเสีียชีีวิิตในเวลาต่่อมา คดีีนี้้อั�ยัการสููงสุุดพิิจารณาแล้้วเห็็นว่่า ผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ ใช้้อาวุธปืุืน ยิิงไปที่รถย ่� นต์คั์ ันเกิิดเหตุทีุ่่�นางสาว พ. ซึ่่�งเป็็นภรรยาของคนร้้ายคดีียาเสพติิด ขัับรถหนีี แต่่การที่่�ผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ ซึ่่�งปฏิิบััติิราชการตามหน้้าที่่�ใช้้อาวุุธ ปืืนยิิงไปที่รถย ่� นต์คั์ ันเกิิดเหตุจำุำนวนหลายนััดในลัักษณะวิถีีิกระสุุนส่่วนใหญ่่อยู่่ ในระดัับสููงเกิินสมควรและเข้้าไปที่่�บริิเวณตััวถัังรถ ผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ ย่่อม เล็็งเห็็นผลได้้ว่่ากระสุุนปืืนอาจถููกนางสาว พ. หรืือผู้้อื่่�นซึ่่�งโดยสารมาภายใน รถ รวมทั้้�งประชาชนผู้้สััญจรบริิเวณท้้องถนนที่่�เกิิดเหตุุได้รั้ับอัันตรายแก่่ชีีวิิต และร่่างกายได้้ เมื่่�อกระสุุนปืืนที่่�ผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ ยิิงใส่่รถคัันเกิิดเหตุุไม่ถูู่ก นางสาว พ. แต่่ไปถููกเด็็กชาย จ. ซึ่่�งโดยสารมาภายในรถถึึงแก่่ความตาย ผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ จึึงมีีความผิิดฐานร่่วมกัันพยายามฆ่่านางสาว พ. และ ร่่วมกัันฆ่่าเด็็กชาย จ. แต่่เหตุทีุ่่�ผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ ใช้้อาวุุธปืืนยิิงไปที่่� รถยนต์์ คัันเกิิดเหตุุ ก็ปร็ะสงค์์เพื่่�อที่่�จะป้้องกัันมิิให้รถย้นต์์ของคนร้้ายหลบหนีีไปได้้ซึ่่�ง จะเป็็นผลเสีียหายแก่่คดีีและทางราชการ โดยไม่่ปรากฏพยานหลัักฐานใดๆ ยืืนยัันว่่าการปฏิิบััติิหน้้าที่่�ของผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ ดัังกล่่าวมีีเจตนาพิิเศษเพื่่�อ ให้้เกิิดความเสีียหายแก่่ผู้้หนึ่่�งผู้้ใด ถ้าใช้วิธียิงยางเพื่อหยุดรถแล้วเป็นเหตุให้มีผู้ได้รับ บาดเจ็บหรือตายก็ต้องรับผิด ๒. ๖๓ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

กรณีีเป็็นเพีียงการใช้้ดุุลพิินิิจในการจัับกุุมด้้วยวิิธีีการที่่�ไม่่ถููกต้้อง เหมาะสมแก่่พฤติิการณ์์แห่่งการจัับ จึึงฟัังไม่่ได้ว่้่าผู้้ต้้องหาที่่� ๑ - ที่่� ๓ มีีเจตนา ที่่�จะปฏิิบัติัิหรืือละเว้้นการปฏิิบัติัิหน้้าที่่�โดยมิิชอบเพื่่�อให้้เกิิดความเสีียหายแก่่ ผู้้หนึ่่�งผู้้ใด จึึงสั่่�งฟ้้องผู้้ต้้องหาที่่� ๑ ผู้้ต้้องหาที่่� ๒ และผู้้ต้้องหาที่่� ๓ ฐานร่่วม กัันฆ่่าผู้้อื่่�น และร่่วมกัันพยายามฆ่่าผู้้อื่่�นตาม ป.อ. มาตรา ๒๘๘, ๘๐, ๘๓, ๙๐ และสั่่�งไม่่ฟ้้องผู้้ต้้องหาที่่� ๑ ผู้้ต้้องหาที่่� ๒ และผู้้ต้้องหาที่่� ๓ ฐานเป็็น เจ้้าพนัักงานร่่วมกัันปฏิิบััติิหรืือละเว้้นการปฏิิบััติิหน้้าที่่�โดยมิิชอบเพื่่�อให้้เกิิด ความเสีียหายแก่่ผู้้หนึ่่�งผู้้ใด ตาม ป.อ. มาตรา ๑๕๗, ๘๓ คดีีนี้้�ศาลวิินิิจฉััยมีีความเห็็นว่่า ขณะเกิิดเหตุุจำำเลยทั้้�งสามได้้รัับ มอบหมายให้้ร่่วมจัับกุุมคดีียาเสพติิด ซึ่่�งผลการตรวจสอบพบรอยกระสุุน จำำนวน ๓ นััด ที่่�บริิเวณล้้อรถและกัันชน เห็็นว่่าจำำเลยมีีเจตนายิิงเพื่่�อสกััดรถ คนร้้ายเท่่านั้้�น แม้้จะมีีกระสุุนบางส่่วนทะลุุกระจกหลัังเป็็นเหตุุให้้เด็็กชาย จ. ได้้ รัับบาดเจ็็บสาหััสและเสีียชีีวิตก็ิ ็เป็็นเพีียงการกระทำำความผิิดโดยประมาท เป็็น เหตุุให้้ผู้้อื่่�นถึึงแก่ค่วามตายจึึงพิิพากษาลงโทษจำำคุุกจำำเลยทั้้�งสามคนละ ๒ ปีี ปรัับคนละหนึ่่�งหมื่่�นบาท แต่่เมื่่�อคำำนึึงถึึงพฤติิการณ์์แล้้วเห็็นว่่าการกระทำำของ จำำเลยทั้้�งสามเป็็นการกระทำำตามหน้้าที่่� และไม่่เคยต้้องโทษมาก่่อน โทษจำคุำุก จึึงให้้รอลงอาญาไว้้เป็็นเวลา ๒ ปีี คดีีนี้้�พนัักงานอัยัการโจทก์์ไม่อุุ่ทธรณ์์ แต่่โจทก์์ร่่วมขออุุทธรณ์์ โดย ตำำรวจได้้ขอประนีีประนอมและขอชดใช้้ค่่าเสีียหายให้้กัับโจทก์์ร่่วมจนเป็็นที่ ่� พอใจ จึึงถอนอุุทธรณ์์คดีีจึึงถึึงที่ ่� สุุดโดยคำำพิิพากษาของศาลชั้้�นต้้น ที่่�เกิิดเหตุุอยู่่ในที่ ่� ชุุมนุุมชนบริิเวณหน้้าโรงภาพยนตร์์ปารีีส ตลาด สะพานขาว การยิิงปืืนใส่ล้่ ้อรถเพื่่�อให้ค้นร้้ายไม่่สามารถขัับต่่อไปได้้ อาจทำำ ให้้ กระสุุนปืืนกระเด็็นไปรอบทิิศทางและอาจเป็็นอัันตรายต่่อผู้้คนและรถที่สั ่� ัญจร ไปมาได้้ หมายเหตุ ข้อสังเกต ว่าด้วยวิธีการจับ ๖๔

ยุทธวิธีตำรวจกับการใช้อาวุธปืน ในการปฏิบัติหน้าที่ ข้้อ ๑๔ ๖๕ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม การใช้้อาวุุธปืืนในการปฏิิบััติิหน้้าที่่� ตามหลัักคู่่มืือปฏิิบััติิงานของ ตำำรวจนิิวยอร์์ก สหรััฐอเมริิกา (NYPD) ได้้แนะนำำหลัักเกณฑ์์ในการพิิจารณา การใช้้อาวุธปืุืนของตำำรวจต้้องคำำนึึงถึึงสถานการณ์์และความสมเหตุุสมผลโดย มีีองค์์ประกอบ ดัังต่่อไปนี้้� ลักษณะและความรุนแรงของอาชญากรรมรวมทั้งสถานการณ์ ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น พฤติการณ์แห่งการกระทำของผู้กระทำความผิดหรือผู้ถูกจับ กรอบระยะเวลาในการตัดสินใจที่จะใช้อาวุธปืน ความจำำ เป็็นที่่�ไม่่อาจหลีีกเลี่ ่� ยงต่่อภััยคุุกคามหรืืออัันตรายต่่อ ตำำรวจ หรืือเหยื่่�อรวมทั้้�งผู้้อื่่�นที่่�ไม่่เกี่ย ่� วข้้อง ผู้้ถููกจัับพยายามหลบหนีี หรืือต่่อต้้านการควบคุุมตััวโดยใช้้ อาวุุธปืืนหรืืออาวุุธอื่่�นใดที่่�สามารถทำำอัันตรายต่่อชีีวิิตและ ร่่างกายของตำำรวจหรืือเหยื่่�อรวมทั้้�งผู้้อื่่�นที่่�ไม่่เกี่ย ่� วข้้อง ความได้สัดส่วนระหว่างจำนวนผู้ถูกจับ รวมทั้งอากัปกิริยาและ พฤติการณ์ต่าง ๆ ของผู้ถูกจับเทียบกับจำนวนตำรวจผู้ปฏิบัติ หน้าที่เผชิญเหตุ สภาพร่างกายและอายุของผู้ถูกจับเมื่อเทียบกับตำรวจ การพิิจารณาถึึงพฤติิการณ์์แห่่งการกระทำำความผิิดที่ผ่ ่� ่านมา ว่่ามีีลัักษณะรุุนแรงหรืือไม่่อย่่างไร เช่่น เป็็นมืือปืืนรัับจ้้าง หรืือ ฆาตกรต่่อเนื่่�อง พฤติการณ์ในการปรากฏตัวที่แสดงถึงความไม่เป็นมิตร สภาพอากััปกิิริิยาของผู้้ถููกจัับว่่าเกี่ ่� ยวข้้องกัับสารกระตุ้้นหรืือ ยาเสพติิด ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐

ว่าด้วยวิธีการจับ ๖๖ ทั้้�งนี้้� หลัักเกณฑ์์ดัังกล่่าวข้้างต้้น เป็็นเพีียงข้้อเสนอแนะ เพื่่�อศึึกษาเป็็นกรณีีเปรีียบเทีียบที่่�อาจเกิิดประโยชน์์ในการปฏิิบััติิ หน้้าที่่�ในการรัักษาความสงบเรีียบร้้อย การป้้องกัันและปราบปราม อาชญากรรม ซึ่�งหากจะ ่นำำมาปรัับใช้้ ควรพิิจารณาตามความเหมาะสม แห่่งพฤติิการณ์ที่์ ่�เกิิดขึ้้�นเป็็นกรณีีไป หากตำำรวจจำำ เป็็นต้้องใช้้อาวุุธปืืนในการปฏิิบััติิหน้้าที่่� ในการเตรีียมการจะเข้้าค้้น จัับกุุม ควรคำำนึึงถึึงหลัักการทางยุทธวิุิธีีดัังนี้้� หลัักการยืืนเผชิิญหน้้า และการคุ้้มกััน (cover and contact) กล่่าวคืือ เมื่่�อจะค้้นหรืือจัับกุุม จะต้้องมีีตำำรวจอย่่างน้้อย ๑ คน อยู่่ในท่่าเตรีียมชัักหรืือใช้้อาวุธปืุืน คอยคุ้้มกัันให้้ตำำรวจ อีีก ๑ นายหรืืออีีกชุุดที่่�เข้้าค้้น หรืือจัับกุุมในขณะนั้้�น ตำำแหน่่งในการยืืน ควรจะยืืนอยู่่ในรูปตัูัว V เพราะเมื่่�อมีีเหตุุ จะต้้องใช้้อาวุธปืุืน ตำำรวจจะไม่่ยิิงอาวุุธปืืนไปในทิิศทางที่ ่� วิิถีีกระสุุนจะโดนตำำรวจด้้วยกัันเอง (crossfire) ๒ ๑

ยุทธวิธีตำรวจกับการใช้ ยานพาหนะในการหยุดรถยนต์ ข้้อ ๑๕ ๖๗ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม ในการจัับกุุมผู้ก้ระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับ ซึ่่�งใช้ย้านพาหนะ ในการหลบหนีี ตำำรวจจึึงต้้องใช้้ยานพาหนะในการติิดตาม จัับกุุมผู้้ กระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับนั้้�น ตำำรวจผู้้ใช้้ยานพาหนะนี้้�จะต้้องได้้ รัับการฝึึกตามมาตรฐาน โดยมีีความชำำนาญและมีีทัักษะอย่่างแท้้จริิง ในการใช้้ยานพาหนะ อีีกทั้้�งต้้องมีีความคุ้้นเคยกัับยานพาหนะและ ยุุทธวิิธีีในการไล่่ติิดตาม อย่่างไรก็็ตาม ตำำรวจผู้้ใช้้ยานพานะในการจัับกุุมผู้้กระทำำ ความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับ ต้้องพึึงระลึึกเสมอว่่า วิิธีกาีรดัังกล่่าวเป็็นยุทธวิุิธีี ที่ ่�มีีอัันตราย ซึ่่�งอาจทำำ ให้้เกิิดอัันตรายทั้้�งต่่อผู้้ถููกจัับกุุมและต่่อตััว ตำำรวจเอง ไม่่ว่่าอาจจะเกิิดเหตุุการณ์์รถชนกััน หรืือรถพลิิกคว่ำ ำ� บน ถนนหรืือรถหลุุดออกนอกถนน ซึ่่�งอาจจะทำำ ให้้เกิิดปััญหาทางด้้าน กฎหมายหรืืออาจถููกกล่่าวหาว่่า กระทำำการเกิินกว่่าเหตุุ สำำหรัับ ยุุทธวิิธีีในการใช้้ยานพาหนะเพื่่�อหยุุดรถนั้้�น มีี ๓ รููปแบบ กล่่าวคืือ

ว่าด้วยวิธีการจับ ๖๘ รูปแบบที่ ๑ การขับรถตามและเรียกให้หยุด (pull over) รูปแบบการจอดรถแบบแนวบังครึ่งคัน รูปแบบการจอดรถแบบแนวบังเต็มคัน (จอดแนวเดียวกัน) รูปแบบการจอดรถแบบเฉียงขวา เป็็นยุุทธวิิธีีที่่�ตำำรวจผู้้ปฏิิบััติิงานในรถสายตรวจหรืือรถตำำรวจ พบการกระทำำผิิดหรืือได้้รัับแจ้้งว่่ามีีเหตุุหรืือมีีสิ่่�งผิิดกฎหมายหรืือมีีเหตุุที่ ่� ต้้องจัับกุุมผู้้กระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับแล้้วเรีียกให้้หยุุดรถข้้างทางและ ทำำการค้้น จัับกุุม โดยรถของผู้้กระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับ ยอมหยุุดและ ปฏิิบััติิตามคำำสั่่�ง

รูปแบบที่ ๒ การขับรถไล่ติดตาม (vehicle pursuit) การเรียกให้หยุด การสกัดกั้นแบบ วิ่งตามกัน การสกัดกั้นแบบตั้งฉาก เป็็นยุทธวิุิธีีที่่�ตำำรวจผู้้ปฏิิบัติัิงานในรถสายตรวจหรืือรถตำำรวจ ขัับรถไล่่ติิดตาม โดยการเปิิดสััญญาณฉุุกเฉิินต่่างๆ เพื่่�อจัับกุุมผู้ก้ระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับที่่�อยู่่ในรถที่ ่� กำำลัังเคลื่่�อนที่่� ซึ่�ง่มีีรูปูแบบยุุทธวิิธีีหลายประการ ดัังนี้้� การขัับรถไล่่ติิดตามเป็็นเรื่่�องที่ต้ ่� ้องปฏิิบัติัิโดยฉัับพลััน ตำำรวจ จึึงต้้องเตรีียมความพร้้อมเบื้้�องต้้น ๓ ประการ ยานพาหนะตำำรวจต้้องมีีอุุปกรณ์์ประจำำรถครบถ้้วน และใช้้การได้้ดีี กำำลัังตำำรวจที่ ่� ต้้องมีีเพีียงพอ (หลีีกเลี่ ่� ยงไล่่ติิดตาม ลำำพัังคนเดีียว) ต้้องหาข้้อมููลของผู้้กระทำำความผิิดให้้มากที่ ่� สุุดเท่่าที่ ่� ทำำ ได้้ เมื่่�อสภาพการจราจรพร้้อมให้้ปฏิิบััติิการตำำรวจ เปิิดสััญญาณไฟวัับวาบ และใช้้ไมโครโฟนในรถเรีียกให้้ รถหยุุดโดยรถตำำรวจให้้ปฏิิบััติิการจากทางด้้านหลัังรถ ต้้องสงสัยั หลีีกเลี่ ่� ยงการขัับรถตำำรวจขึ้้�นขนาบข้้างรถหรืือดััก หน้้ารถผู้้กระทำำความผิิดหรืือรถต้้องสงสััย การสกััดกั้้�นรถ เป็็นยุุทธวิิธีีที่่�ตำำรวจผู้้ปฏิิบััติิใช้้ยานพาหนะของตำำรวจเข้้า สกััดกั้้�นยานพาหนะผู้้กระทำำความผิิดเพื่่�อบัังคัับให้้หยุุดรถ ซึ่่�งมีีข้้อพิิจารณาในการเลืือกใช้้ยุุทธวิิธีีดัังนี้้� ต้้องมั่่�นใจว่่าผู้้กระทำำความผิิดในรถไม่่มีีอาวุุธร้้ายแรง รถผู้้กระทำำความผิิดยัังไม่่ได้้ใช้้ความเร็็วสููง (เช่่น รถ จอดอยู่่หรืือเริ่่�มเคลื่่�อนที่่�ออกจากจุุดที่่�จอด หรืือในสภาพ ถนนที่ ่� รถคัันดัังกล่่าวใช้้ความเร็็วไม่่ได้้) ข้้อจำำกััดของรถตำำรวจคัันที่ ่� ขัับขึ้้�นไปขวางหน้้า หรืือ ขึ้้�นขนาบข้้างเพื่่�อสกััดกั้้�นนั้้�นเป็็นบริิเวณพื้้�นที่ ่� อัันตราย ไม่่ ควรลงมาปฏิิบััติิการจากทางด้้านหน้้า หรืือด้้านข้้างรถ ผู้้กระทำำความผิิด เมื่่�อรถหยุุดควรหลบเข้้าที่ ่� กำำบััง และ เลืือกเข้้าปฏิิบััติิการจากทางด้้านท้้ายรถผู้้กระทำำความผิิด ตำำรวจต้้องมีีวิินััยการใช้้อาวุุธ เพื่่�อป้้องกัันแนวปืืนถููก ตำำรวจด้้วยกัันเอง ๖๙ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม ๑. ๒. ๓.

รูปแบบที่ ๓ การตั้งจุดสกัด (roadblock) เป็็นยุุทธวิิธีีที่่�ตำำรวจผู้้ปฏิิบััติิงานในรถสายตรวจหรืือรถตำำรวจ สกััดจัับ หรืือหยุุดรถผู้้กระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับที่ ่� กำำลัังวิ่่�งอยู่่บนถนนโดยใช้้การตั้้�งจุุดสกััด เป็็นการชั่่�วคราวเร่่งด่่วนเมื่่�อเกิิดเหตุุ การตั้้�งสิ่่�งกีีดขวางบนถนนนั้้�น อาจใช้อุ้ ปุกรณ์์เจาะ ยางยานพาหนะ (extensible tire spike package) หรืือตะปููเรืือใบ เพื่่�อหยุุดรถ ผู้้กระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับ หรืือใช้้เครื่่�องกีีดขวาง เช่่น เครื่่�องกั้้�นถนน เป็็นต้้น ซึ่่�ง จะต้้องระมััดระวัังในการวางกำำลัังของตำำรวจให้้อยู่่ในจุุดที่ ่�ปลอดภััยและคำำนึึงถึึง กรณีีผู้้กระทำำความผิิดหรืือผู้้ถููกจัับสามารถใช้้รถวิ่่�งผ่่านจุุดสกััดหรืือสิ่่�งกีีดขวาง อัันอาจทำำ ให้้เกิิดอัันตรายได้้ และหากมีีความจำำ เป็็นต้้องใช้้อาวุุธปืืน ควรระมััดระวััง ไม่่ให้้อยู่่ในตำำแหน่่งที่วิ ่� ิถีีกระสุุนจะโดนตำำรวจด้้วยกัันเอง (crossfire) รถยนต์์ของสถานทููตได้้รัับ การคุ้้มครองเอกสิทธิ์์ทางการทูตู การค้้น การจัับ ตำำรวจควรคำำนึึงถึึงหลััก ปฏิิบััติิตามกฎหมายระหว่่างประเทศ ข้อควรคำนึง ว่าด้วยวิธีการจับ ๗๐ STINGER

การควบคุมโดยการ ใช้เครื่องพันธนาการ ๗๑ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม ข้้อ ๑๖ - ข้้อ ๑๙ อยุ ุ ติิธรรมย่่อมเกิิดขึ้้�นเมื่่อสิ่่งที่่เหมืือนกัันได้รั้ ับ การปฏิบัิติั ิแตกต่่างกััน และในขณะเดีียวกัันสิ่่งที่่ แตกต่่างกัันได้รั้ ับการปฏิบัิติั ิเหมืือนกััน “ ”

เมื่่�อตำำรวจผู้้จัับ สั่่�งให้้ผู้้ถููกจัับไปยัังที่่�ทำำการของพนัักงาน สอบสวนแห่่งท้้องที่ที่ ่� ถู ่� ูกจัับพร้้อมด้้วยผู้้จัับ แต่่ผู้้ถููกจัับไม่ย่ อมไป ถืือว่่า เป็็นกรณีีจำำ เป็็นที่่�เจ้้าพนัักงานตำำรวจต้้องจัับตััวไป (ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๓ วรรคหนึ่่�ง) กรณีจำีำ�เป็็นที่่ให้จั้ับตััวไปนั้้น ย่่อมเป็็นดุลพิุนิิจของผู้้จัับที่่�จะ ต้้องใช้้ให้้เหมาะสมตามพฤติิการณ์์ว่่าอย่่างไรจึึงจะเรีียกว่่าจำำ เป็็นใน การที่่�จะควบคุุมตััวผู้้ถููกจัับไปยัังสถานีีตำำรวจ หรืือที่่�ทำำการ และกรณีี จำำ เป็็นที่ ่� ต้้องควบคุุมผู้้ถููกจัับนั้้�นต้้องกระทำำ เพื่่�อป้้องกัันมิิให้้ ผู้้ถููกจัับหลบหนีีเท่่านั้้�น และห้้ามมิิให้้ใช้้วิิธีีการควบคุุมผู้้ถููกจัับเกิินกว่่า กรณีีจำำ เป็็น (ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๖) ในกรณีีที่่�มีีการควบคุุมผู้้ถููกจัับซึ่่�งเป็็นหญิิงและชายควรมีี การแยกการควบคุุมให้้หญิิงและชายมิิให้้ควบคุุมปะปนกััน เมื่่�อพฤติิการณ์์แสดงว่่าผู้้ต้้องหาในคดีี ลัักทรััพย์์จะไม่่หลบหนีีแล้้ว ถ้้าผู้้จัับจะใช้้ วิิธีีล่่ามโซ่่ก็็ย่่อมมีีความผิิดตามกฎหมาย ลัักษณะอาญา มาตรา ๒๗๐ การควบคุุมผู้้ถููกจัับอย่่างไรจึึงจะเป็็นการเหมาะสมและไม่่เกิิน กว่่าจำำ เป็็นนั้้�น คงต้้องพิิจารณาพฤติิการณ์์เป็็นเรื่่�องๆ ไป ตััวอย่่างเช่่น ฎีกาที่ ๕๙๐/๒๔๘๕ การควบคุมผู้ถูกจับ ข้้อ ๑๖ ว่าด้วยวิธีการควบคุมและการใช้เครื่องพันธนาการ ๗๒

เมื่่�อปรากฎว่่ามีีผู้้มาแสดงวาจาไม่่เคารพ กำำนัันในขณะทำำ การตามหน้้าที่่�ซึ่่�งกำำนััน เห็็นว่่าเป็็นความผิิดจึึงเข้้าปล้ำำ� จัับกุุมและใช้้ โซ่่ล่่ามมืือไว้้ ศาลเห็็นว่่าเป็็นการกระทำำ เกิิน กว่่าที่จำ ่� ำ เป็็นที่่�ไม่มีีอำ่ ำนาจอัันชอบธรรมที่่�จะ กระทำำ ได้้ตาม ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๖ กำำนััน ต้้องมีีความผิิดตามกฎหมายลัักษณะอาญา มาตรา ๒๗๐ ฐานหน่่วงเหนี่ย ่� วกัักขััง ฎีกาที่ ๘๘๙/๒๔๘๑ ตำำรวจจัับผู้้กระทำำผิิด เมื่่�อผู้้ถููกจัับยอมไป กัับตำำรวจก็็ไม่่จำำ เป็็นต้้องจัับตััวไป และไม่่ ต้้องใช้้เครื่่�องพัันธนาการ ฎีกาที่ ๒๓๕๗/๒๕๒๒ ๗๓ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

เจ้้าพนัักงานตำำรวจจัับโจทก์์ซึ่่�งทำำผิิด พระราชบััญญัติัรถยินต์์และพระราชบััญญัติัิ จราจร โดยไม่่มีีพฤติิการณ์์ขััดขวางหรืือ ต่่อสู้้ในการจัับกุุม โดยจัับใส่่กุุญแจมืือและ ไม่่ยอมให้้ประกััน ย่่อมไม่่ชอบตาม ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๓ ฎีกาที่ ๗๕๓๐/๒๔๘๒ การควบคุุมผู้้ต้้องหา ผู้้ควบคุุมต้้อง พิิเคราะห์์ไม่่ใช้้วิิธีีเกิินกว่่าที่ ่� จำำ เป็็นเพื่่�อ ป้้องกัันมิิให้้หนีี หากใส่่กุุญแจมืือผู้้ต้้องหา มิิใช่่เพื่่�อมิิให้้หนีี แต่่เพื่่�อให้้ได้้อาย แม้้จะ ไม่่เจตนาแกล้้งเป็็นส่่วนตััวก็็เป็็นความผิิด ฎีกาที่ ๗๔๔/๒๕๐๑ ว่าด้วยวิธีการควบคุมและการใช้เครื่องพันธนาการ ๗๔

ในการจัับนั้้�นบางครั้้�งมีีความจำำ เป็็นที่่�จะต้้องใช้้เครื่่�องพัันธนาการ กัับผู้้ถููกจัับหากมีีกรณีีขััดขวาง หรืือจะขััดขวาง หรืือหลบหนีี หรืือพยายาม หลบหนีี การใช้้เครื่่�องพัันธนาการกัับผู้้ถููกจัับนั้้�นก็็เพื่่�อเป็็นการป้้องกััน มิิให้้หลบหนีี แต่่ทั้้�งนี้้�การใช้้เครื่่�องพัันธนาการต้้องเป็็นการที่่�เหมาะสม แก่่พฤติิการณ์์แห่่งการจัับกุุมด้้วย (ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๓) และการใช้้เครื่่�อง พัันธนาการนั้้�น แม้้ตำำรวจจะมีีอำำ นาจใช้กั้ับผู้้ถููกจัับได้ก็้ต็าม แต่่การใช้อำ้ ำนาจ ดัังกล่่าวย่่อมเป็็นที่่�กระทบต่่อสิทธิิเสรีีภาพของบุคคลุจึึงต้้องคำำนึึงถึึงศัักดิ์์ศรีี ของความเป็็นมนุุษย์์ด้้วย โดยพึึงควรจะกระทำำก็็ต่่อเมื่่�อมีีความจำำ เป็็นเพื่่�อ ป้้องกัันไม่่ให้้ผู้้ถููกจัับหลบหนีีไปจากการควบคุุมของเจ้้าหน้้าที่่�เท่่านั้้�น (ปฏิิญญา สากลว่่าด้้วยสิทธิิมนุุษยชนกัับกระบวนการยุุติิธรรม) การใช้้เครื่่�องพัันธนาการกัับผู้้ถููกจัับสำำหรัับตำำรวจนั้้�นยัังไม่่มีี กฎหมายบััญญััติิไว้้ชััดแจ้้งว่่าได้้แก่่สิ่่�งใด คงมีีเพีียง ป. ระเบีียบการตำำรวจ เกี่ ่� ยวกัับคดีีลัักษณะ ๖ การควบคุุม บทที่่� ๑ อำำนาจการควบคุุม ข้้อ ๑๔๖ ได้้กล่่าวถึึงการใช้้เครื่่�องพัันธนาการ คืือ กุุญแจมืือและโซ่่ร้้อย การใช้เครื่องพันธนาการ ในการควบคุมผู้ถูกจับ ข้้อ ๑๗ ๗๕ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

๑. พ.ร.บ. ราชทััณฑ์์ พ.ศ. ๒๕๖๐ มาตรา ๒๑ วรรคท้้าย การกำำหนดประเภท ชนิิดและขนาดของเครื่่�องพัันธนาการให้้เป็็นไปตามที่ ่� กำำ หนดในกฎกระทรวง ๒. กฎกระทรวง กำำหนดประเภท ชนิิด และขนาดของเครื่่�องพัันธนาการที่่�ใช้้แก่่ ผู้้ต้้องขััง พ.ศ. ๒๕๖๓ ออกตามความใน พ.ร.บ.ราชทััณฑ์์ พ.ศ. ๒๕๖๐ ข้้อ ๒ ประเภทของเครื่่�องพัันธนาการที่่�ใช้้แก่่ผู้้ต้้องขัังมีี ๗ ประเภท คืือ ๑) สายรััดข้้อมืือ ๒) เสื้้�อพัันธนาการ ๓) กุุญแจมืือ ๔) กุุญแจเท้้า ๕) ชุุดกุุญแจมืือและกุุญแจเท้้า ๖) ตรวน ๗) โซ่่ล่่าม ๓. กฎกระทรวง กำำหนดเครื่่�องพัันธนาการและหลัักเกณฑ์์การใช้้เครื่่�อง พัันธนาการแก่่ผู้้ต้้องขััง พ.ศ. ๒๕๖๐ ข้้อ ๑ เครื่่�องพัันธนาการที่่�จะใช้้แก่่ผู้้ต้้อง กัักขัังมีี ๓ ประเภท คืือ ๑) กุุญแจมืือ ๒) กุุญแจเท้้า ๓) ชุุดกุุญแจมืือและกุุญแจเท้้า ข้อสังเกต สายรัดข้อมือ เสื้อพันธนาการ กุญแจมือ กุญแจเท้า ชุดกุญแจมือ ตรวน โซ่ล่าม กุญแจเท้า ว่าด้วยวิธีการควบคุมและการใช้เครื่องพันธนาการ ๗๖

ในกรณีีจำำ เป็็นที่่�จะต้้องใช้้เครื่่�องพัันธนาการกรณีี ผู้้ถููกจัับขััดขวางหรืือจะขััดขวางการจัับกุุมนั้้�น คงต้้องแล้้ว แต่่พฤติิการณ์์แห่่งเรื่่�องในการจัับกุุมนั้้�น เป็็นข้้อสำำคััญอััน หนึ่่�งซึ่่�งผู้้จัับจะต้้องพิิจารณาดููให้้เหมาะสมว่่าวิิธีีหรืือการ ป้้องกัันทั้้�งหลายที่่�ใช้้นั้้�นพอดีีพอควรแก่่พฤติิการณ์์และ จำำ เป็็นหรืือไม่่อย่่างไร และการใช้้เครื่่�องพัันธนาการนั้้�น ไม่่ควรใช้้พร่ำ ำ� เพรื่่�อทุุกกรณีี เพราะการควบคุุมตััวโดย การใช้้เครื่่�องพัันธนาการ หมายถึึงการจำำกััดสิิทธิิเสรีีภาพ ขั้้�นพื้้�นฐาน (ป. ระเบีียบการตำำรวจเกี่ย ่� วกัับคดีีลัักษณะ ๖ การควบคุุม บทที่่� ๔ การใช้้เครื่่�องพัันธนาการ) การใช้้เครื่่�องพัันธนาการกัับผู้้ถููกจัับที่ ่� ขััดขวาง หรืือจะขััดขวางการจัับกุุมนั้้�นยัังไม่่ต้้องถึึงกัับเป็็นกรณีีที่่� เข้้าขั้้�นเป็็นความผิิดฐานต่่อสู้้หรืือขััดขวางตำำรวจในการ ปฏิิบััติิการตามหน้้าที่่�เพีียงแต่่ดิ้้�นรนไม่่ยอมให้้จัับก็็ถืือว่่า เป็็นการขััดขวางแล้้วตำำรวจผู้้จัับกุุมก็็สามารถใช้้เครื่่�อง พัันธนาการกัับผู้้ถููกจัับได้้ ๗๗ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

การที่ ่� สิิบตำำรวจตรีี ส. เบิิกความว่่า เมื่่�อวิ่่�งไล่่ ตามจำำเลยซึ่่�งกระทำำผิิดตาม พ.ร.บ. ยาเสพติิดฯ จะทััน แล้้วจำำเลยหัันกลัับมาใช้มื้ือปััดป้้องไม่ย่ อมให้้พยานเข้้ามาใกล้ตั้ัว เมื่่�อพยานเข้้าไปกอดและพยานให้้จำำเลยคว่ำ ำ� หน้้าลง จำำเลยล้้มลงพร้้อมกัับพยาน จากนั้้�นพยานสั่่�งให้จำ้ำเลยนอน อยู่่เฉยๆ แล้้วพยานใส่่กุุญแจข้้อมืือ และให้้จำำเลย ลุุกขึ้้�นโดยไม่่ปรากฎว่่าจำำเลยใช้้เท้้าถีีบหรืือใช้้มืือผลัักอก อัันเป็็นการใช้กำ้ ำลัังประทุุษร้้ายแต่่อย่่างใด การที่จำ ่� ำเลยปััด ป้้องไม่่ยอมให้้สิิบตำำรวจตรีี ส. เข้้าใกล้้ตััว การกระทำำของ จำำเลยยัังถืือไม่่ได้ว่้่าเป็็นการต่่อสู้้หรืือขััดขวางเจ้้าพนัักงาน ในการปฏิิบััติิการตามหน้้าที่ ่� ฎีกาที่ ๘๑๙๘/๒๕๕๐ ว่าด้วยวิธีการควบคุมและการใช้เครื่องพันธนาการ ๗๘

ก่่อนที่่�จะใช้้เครื่่�องพัันธนาการกัับผู้้ถููกจัับนั้้�น ป. ระเบีียบการตำำรวจเกี่ ่� ยวกัับคดีี ลัักษณะ ๖ การควบคุุม บทที่่� ๔ การใช้้เครื่่�องพัันธนาการ ได้้วางระเบีียบให้้ผู้้จัับควรพิิเคราะห์์ ถึึงเรื่่�องต่่างๆ ดัังต่่อไปนี้้� การกระทำำ�ผิิด สถานที่่ จะต้้องพิิเคราะห์ว่์ ่าการกระทำำความผิิด ของผู้้ถููกจัับเป็็นความผิิดอุุกฉกรรจ์์มหัันตโทษหรืือ ว่่ามีีความผิิดเพีียงเล็็กน้้อย ถ้้าความผิิดนั้้�นเป็็น ความผิิดที่่�จะต้้องมีีโทษจำำคุุก การที่่�จะพยายาม หลบหนีีก็มีี็มากกว่่าเหตุุเล็็กๆ น้้อยๆ ถ้้าไม่่ใช่บุ่คคลุ ที่มีี่� หลัักฐานอัันสมควรหรืือไม่่แน่่ใจว่่าจะไม่่หลบหนีี แล้้วก็็ควรใช้้กุุญแจมืือได้้ ตำำรวจจัับโจทก์์ซึ่่�งทำำผิิดพระราชบััญญัติัิ รถยนต์์และพระราชบััญญัติัิจราจรโดยไม่มีี่พฤติิการณ์์ ขััดขวางหรืือต่่อสู้้ในการจัับกุุม โดยการจัับใส่่ กุุญแจมืือย่่อมไม่่ชอบตาม ป.วิิ.อ. มาตรา ๘๓ ให้้พิิเคราะห์์ถึึงสถานที่ ่� ที่ ่� จะควบคุุมไป หากเป็็นทางเปลี่ย ่� วไม่มีี่ ละแวกบ้้านผู้้คนหรืือมีีบ้้างก็็เล็็กน้้อย เช่่น ทางในป่่า ในทุ่่ง เป็็นต้้น มีีโอกาสที่่�ผู้้ต้้องหาจะหลบหนีีหรืือ ทำำอัันตรายแก่่ผู้้ควบคุุมได้้ง่่าย เช่่นนี้้� แม้้จะใส่่กุุญแจมืือก็ค็วร ฎีกาที่ ๑๕๓๐/๒๔๘๐ ๗๙ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม

เวลา กิริิยาความประพฤติิ เจ้้าพนัักงานจะต้้องสัังเกตดูวู่่าความ ประพฤติิเป็็นอย่่างไรบุุคคลที่่�เป็็นพาลมาแต่่ เดิิมก็็ดีี เคยต้้องอาญาในการทุุจริิตมาแล้้ว หรืือเคยหลบหนีีการควบคุุมของเจ้้าพนัักงาน มาแล้้ว หรืือมีีอาการกิิริิยาแสดงออกทำำ ให้้ สงสัยว่ั ่าจะมีีหรืือจะคิิดทำำร้้ายต่่อเจ้้าพนัักงาน ผู้้ควบคุุม เจ้้าพนัักงานจะใส่่กุุญแจมืือบุุคคล เหล่่านี้้�ก็็ควร หากเป็็นเวลาค่ำ ำ� หรืือจำำ เป็็น ต้้องพัักค้้างคืืน ณ ที่่�ใด ที่่�หนึ่่�งใน ระหว่่างทางซึ่่�งไม่่มีีที่่� ควบคุุม เพื่่�อ ป้้องกัันการหลบหนีีและการต่่อสู้้ ตำำรวจก็็ควรใช้้กุุญแจมืือ ว่าด้วยวิธีการควบคุมและการใช้เครื่องพันธนาการ ๘๐

การใช้้เครื่่�องพัันธนาการกัับผู้้ถููกจัับนั้้�น มีีบุุคคลบางจำำพวกที่่�ผู้้จัับควรใช้้ดุุลยพิินิิจ ในการใช้้เครื่่�องพัันธนาการ เช่่น บุคคลดัุังกล่่าวแล้้วนี้้� ถ้้าไม่่ได้้กระทำำความผิิดเป็็นอุุกฉกรรจ์์หมัันตโทษหรืือไม่่ได้้แสดง กิิริิยาจะขััดขืืนหรืือหลบหนีีอย่่างไรแล้้ว ไม่ค่วรใช้้กุุญแจมืือ โดยเฉพาะเด็็กอายุุต่ำ ำ� กว่่า ๑๔ ปีี ถ้้าไม่่ได้้กระทำำความผิิดที่ ่�มีีอััตราโทษจำำคุุกเกิินกว่่า ๑๐ ปีี และเฉพาะหญิิง คนชรา เด็็ก คนพิิการ และคนเจ็็บป่่วยซึ่่�งไม่่สามารถจะหลบหนีีได้ด้้ ้วยกำำลัังตนเอง ห้้ามใช้้เครื่่�องพัันธนาการ เป็็นอัันขาด (ป. ระเบีียบการตำำรวจเกี่ ่� ยวกัับคดีีลัักษณะ ๖ การควบคุุม บทที่่� ๔ การใช้้เครื่่�อง พัันธนาการ ข้้อ ๑๔๖) ข้าราชการที่รับราชการ มีหลักฐานมั่นคง พระภิกษุ สามเณร ๑ ๒ นักพรตต่างๆ บุคคลที่ผู้จับควรใช้ดุลยพินิจ ในการใช้เครื่องพันธนาการ ข้้อ ๑๘ ๘๑ การนำยุทธวิธีตำรวจมาใช้ให้สอดคล้องกับหลักกฎหมายว่าด้วยการค้น การจับ การควบคุม