คู่มือแนวทางการดำเนินกิจกรรม _สร้างสำนึกพลเมือง_

แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง”

ก แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” คำนำ ยุทธศาสตร์ชาติว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ของสำนักงานคณะกรรมการป้องกัน และปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ ได้เสนอว่าการส่งเสริมการศึกษาเพื่อสร้างเยาวชนให้เป็นสุจริตชนทุกภาค ส่วน ต้องร่วมกันสนับสนุนส่งเสริมให้เป็นนโยบายการศึกษาทั้งในระบบและนอกระบบ ปรับทิศทางจากการมุ่ง สร้างคนเก่งให้เป็นการสร้างคนดีมีคุณธรรมจริยธรรม ดำรงชีวิตสอดคล้องตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียง เพื่อสังคมที่มีเสถียรภาพ สามารถพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศให้ก้าวหน้าอย่างมั่นคง รวมทั้งการแก้ปัญหาเรื่องการทุจริตคอร์รัปชันของประเทศชาติอย่างยั่งยืน สำนักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ในฐานะที่รับผิดชอบงานการจัดการศึกษาให้แก่เยาวชนส่วนใหญ่ของประเทศให้เป็นพลเมือง ที่มีคุณภาพในอนาคต ได้ตระหนักถึงความสำคัญของการเตรียมการด้านการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ในสถานศึกษา จึงได้อนุมัติให้สำนักพัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษาดำเนินโครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) เพื่อ วางรากฐานการปลูกจิตสำนึกความซื่อสัตย์สุจริต อันเป็นกลไกสำคัญในการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ของประเทศชาติให้แก่นักเรียน ครู ผู้บริหาร และบุคลากรทางการศึกษาทุกคนทั้งในสถานศึกษาและสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษา ปัจจุบัน การดำเนินงานโครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) ย่างเข้าสู่ปีที่ ๑๐ ผลการจัดกิจกรรมภายใต้โครงการ ทุกกิจกรรมประสบผลสำเร็จ บรรลุเป้าหมายเป็นที่น่าพอใจ อย่างไรก็ดี เพื่อให้ผู้ที่เกี่ยวข้อง ในการดำเนินงาน ได้รับความรู้ความเข้าใจที่ชัดเจนยิ่งขึ้น สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) จึงมอบหมายให้ สำนักพัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษาปรับปรุงเอกสารแนวทางการดำเนินกิจกรรมใหม่ให้เหมาะสม ทันต่อเหตุการณ์ปัจจุบัน โดยเอกสารชุดนี้จะประกอบด้วย แนวทางการดำเนินกิจกรรม จำนวน ๑๑ เล่ม ดังที่ ระบุไว้ในคำชี้แจง สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ขอขอบคุณคณะทำงานและผู้มี ส่วนเกี่ยวข้องทุกท่านที่ได้ร่วมแรงร่วมใจในการจัดทำเอกสารชุดนี้จนเสร็จสมบูรณ์ หวังเป็นอย่างยิ่งว่า เอกสาร ทั้ง ๑๑ เล่มนี้ จะเป็นประโยชน์ต่อสถานศึกษาและสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ตลอดทั้งผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย ในการดำเนินกิจกรรมภายใต้โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) ได้เป็นอย่างดี สำนักพัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษา สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

ข แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” สารบัญ หน้า คำนำ ก สารบัญ ข คำชี้แจง ค 1. กรอบแนวคิด ๑ ๒. วัตถุประสงค์ 1 ๓. การดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง 2 ๓.๑ แผนภาพแนวทางการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง 2 ๓.๒ แผนภาพการส่งผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง 4 ๔. รายละเอียดการประกวดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง 6 ๔.๑ การจัดทำแฟ้มผลงาน 6 ๔.๒ การนำเสนอผลงานปากเปล่า 6 ๔.๓ องค์ประกอบของคณะกรรมการ 6 ๔.๔ รางวัลที่ได้รับ 7 ๕. แนวทางการรายงานผลการดำเนินกิจกรรม 7 ๖. การวัดและประเมินผล 6.1 แนวทางการวัดและประเมินผล 6.2 ตัวอย่างการวิเคราะห์ความสอดคล้องคุณลักษณะ 5 ประการของโครงการ โรงเรียนสุจริต 8 8 9 ๗. แบบประเมินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง บรรณานุกรม 10 15 ภาคผนวก 1. แบบทดสอบความรู้ความเข้าใจกระบวนการจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง 2. แบบวัดและประเมินผลกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง 3. ตัวอย่างแบบสังเกตพฤติกรรม 4. ตัวอย่างคู่มือการจัดโครงการสร้างสำนึกพลเมือง คณะทำงาน 16 17 19 21 31 53

ค แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” คำชี้แจง โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และสำนักงานเขตพื้นที่ การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) หรือเรียกย่อ ๆ ว่า "โครงการโรงเรียนสุจริต" เป็นโครงการที่เกิดจาก การบูรณาการความร่วมมือระหว่างสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (สำนักงาน ป.ป.ช.) กับสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) เพื่อตอบสนองต่อแผนปฏิบัติการ ต่อต้านการทุจริตและประพฤติมิชอบ ระยะที่ ๖ (พ.ศ.๒๕๖๖ - ๒๕๗๐) โดยใช้แผนฯ เป็นเครื่องมือสำหรับ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นำไปกำหนดแนวทางการป้องกันและปราบปรามการทุจริตประพฤติมิชอบ ให้สอดคล้อง กับการพัฒนาตามแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็น (๒๑) การต่อต้านการทุจริตและประพฤติมิชอบ (พ.ศ. ๒๕๖๑ - ๒๕๘๐) เพื่อขับเคลื่อนจากนโยบายสู่การปฏิบัติให้บรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายยุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และสำนักงานเขตพื้นที่ การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) นี้ เริ่มดำเนินการมาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๕๖ มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการ ในปีแรก ๒๒๕ โรงเรียน ซึ่งถูกกำหนดให้เป็น "โรงเรียนสุจริตต้นแบบ" และได้มีการขยายเครือข่ายโรงเรียน ที่เข้าร่วมโครงการเพิ่มขึ้นทุกปี จากร้อยละ ๑๐ ร้อยละ ๒๐ ร้อยละ ๓๐ และร้อยละ ๔๐ ตามลำดับ จนกล่าว ได้ว่ามีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการโรงเรียนสุจริตครบทุกแห่งในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ จุดเน้นสำคัญของโครงการ โรงเรียนสุจริตคือ เพื่อพัฒนานักเรียน ครู ผู้บริหาร และบุคลากรทางการศึกษา ของสำนักงานคณะกรรมการ การศึกษาขั้นพื้นฐานให้เกิดคุณลักษณะ ๕ ประการ ได้แก่ ๑) ทักษะกระบวนการคิด ๒) มีวินัย ๓) ชื่อสัตย์สุจริต ๔) อยู่อย่างพอเพียง และ๕) จิตสาธารณะ (ซึ่งต่อไปจะเรียกว่า คุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียน สุจริต) โดยดำเนินการตามแนวทางของปฏิญญาโรงเรียนสุจริต ทั้ง ๓ ด้าน คือ ด้านการป้องกัน ด้านการปลูกฝัง และด้านการสร้างเครือข่าย ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ที่โครงการกำหนดไว้ ทั้งนี้ สำนักงาน คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานได้มีการปรับปรุง เพิ่มหรือลดกิจกรรมในแต่ละปีตามบริบทและ ความเหมาะสม กิจกรรมที่ส่งเสริมให้โรงเรียนในโครงการโรงเรียนสุจริตดำเนินการมีหลากหลายกิจกรรม เช่น ๑) กิจกรรม ป.ป.ช. สพฐ.น้อย และ ป.ป.ช. สพฐ.ชุมชน ๒) กิจกรรมถอดบทเรียน Best Practice ๓) กิจกรรมบริษัทสร้างการดี ๔) กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ๕) กิจกรรมสร้างสรรค์ต่อต้าน การทุจริตผ่านสื่อภาพยนตร์สั้น และ ๖) กิจกรรมค่ายเครือข่ายผู้นำเยาวชนไทยหัวใจ STRONG ทั้งนี้ ได้มีการจัดทำมาตรฐานโรงเรียนสุจริตและแนวทางการดำเนินกิจกรรมขึ้น เพื่อเป็นแนวทางให้โรงเรียนพัฒนา ตนเองให้บรรลุตามเป้าหมายของโครงการได้อย่างราบรื่น ซึ่งมาตรฐานและแนวทางดังกล่าว สำนักงานเขตพื้นที่ การศึกษาสามารถใช้ในการนิเทศ แนะนำช่วยเหลือให้โรงเรียนดำเนินการตามโครงการโรงเรียนสุจริตได้อย่าง มั่นใจ นอกจากนี้ สำนักพัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษายังได้ทำการวิจัยรูปแบบการพัฒนาโรงเรียนสุจริต และริเริ่มแนวทางการดำเนินการประเมินโรงเรียนสุจริตพระราชทานขึ้น เพื่อส่งเสริมให้โรงเรียนสุจริต ที่ดำเนินการบรรลุเป้าหมาย “คุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต" มีผลงานเชิงประจักษ์ ปรากฏเด่นชัด มีโอกาสเข้ารับโล่รางวัลพระราชทาน เป็นขวัญกำลังใจให้แก่โรงเรียนที่ทุ่มเทพัฒนาในการสร้าง คนดีให้บ้านเมืองอันจะส่งผลให้ประเทศเจริญก้าวหน้าไปได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน

ง แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” อย่างไรก็ตาม สำนักงานป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (สำนักงาน ป.ป.ช.) เห็น ความจำเป็นเร่งด่วนในการเร่งรัดการขับเคลื่อนแนวคิดที่ประชาชนต้องไม่ทนต่อการทุจริต ในทุกระดับ การศึกษา ด้วยการปลูกฝังจิตสำนึกในการแยกแยะประโยชน์ส่วนตนและประโยชน์ส่วนรวม มีจิตสาธารณะ รู้จักอยู่อย่างพอเพียง มุ่งสร้างพฤติกรรมที่ไม่ยอมรับและไม่ทนต่อการทุจริต และเป็นพลเมืองที่มีความ รับผิดชอบต่อสังคม ผ่านการจัดการเรียนรู้ในการศึกษาทุกระดับ จึงได้มีการประสานความร่วมมือกับหน่วยงาน ที่มีสถานศึกษา ผู้ทรงคุณวุฒิทั้งจากภาครัฐและภาคเอกชนที่มีส่วนเกี่ยวข้อง จัดทำหลักสูตร/ชุดการเรียนรู้ และ สื่อประกอบการเรียนรู้ด้านการป้องกันการทุจริต โดยขอความร่วมมือให้หน่วยงานการศึกษาแต่ละระดับศึกษา นำไปใช้ในการจัดการเรียนการสอน ทั้งการศึกษาในระบบและ การศึกษานอกระบบ ทั้งภาครัฐและเอกชน ทั้งนี้ ได้เริ่มดำเนินการมาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๖๐ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ในฐานะองค์กรที่ รับผิดชอบการจัดการศึกษาให้แก่นักเรียนตั้งแต่ระดับปฐมวัยจนถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖ ได้มอบหมายให้สำนัก พัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จัดทำรายวิชาเพิ่มเติม "การป้องกันการทุจริต" ประกอบด้วยเนื้อหา ๔ หน่วยการเรียนรู้ ได้แก่ ๑) การคิดแยกแยะระหว่างผลประโยชน์ส่วนตนและ ผลประโยชน์ส่วนรวม ๒) ความละอายและความไม่ทนต่อการทุจริต ๓) STRONG : จิตพอเพียงต้านทุจริต และ ๔) พลเมืองที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม พร้อมทั้งจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้ตามหลักสูตร ครบถ้วนตั้งแต่ ระดับปฐมวัยถึงระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖ และส่งให้โรงเรียนทุกแห่งในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการ การศึกษาขั้นพื้นฐาน นำไปใช้เป็นแนวทางในการจัดการเรียนการสอนให้บรรลุผลตามที่กำหนดไว้ในหลักสูตร และเกิดคุณลักษณะ ๕ ประการ ของโครงการโรงเรียนสุจริต โดยให้โรงเรียนเริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๖๒ เป็นต้นมา ปัจจุบัน การดำเนินโครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลในสถานศึกษา และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) ก้าวเข้าสู่ปีที่ ๑๐ การดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ภายใต้ โครงการฯ บรรลุเป้าหมายเป็นที่น่าพอใจ เห็นผลเชิงประจักษ์จากการจัดงานประชุมสัมมนา (Symposium) ในแต่ละปี ดังนั้น เพื่อให้การดำเนินกิจกรรมตามโครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและธรรมาภิบาล ในสถานศึกษา และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) ทันต่อสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป มีความชัดเจนและเป็นรูปธรรมยิ่งขึ้น สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยสำนักพัฒนานวัตกรรม การจัดการศึกษา จึงเห็นสมควรปรับปรุงแนวทางการดำเนินกิจกรรมตามโครงการฯ โดยรวบรวมไว้เป็นชุด รวม ๑๑ เล่ม เพื่อให้โรงเรียนและสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ใช้เป็นแนวทางการดำเนินงานได้อย่างมั่นใจ โรงเรียนมีขวัญกำลังใจในการพัฒนาตนเองจนประสบผลสำเร็จตามมาตรฐานโรงเรียนสุจริต และพัฒนาไป สู่การเป็นโรงเรียนสุจริตพระราชทานต่อไป เอกสารชุดนี้ มี ๑๑ เล่ม ประกอบด้วย ๑) แนวทางการประเมินโรงเรียนตามมาตรฐานโรงเรียนสุจริต ๒) แนวทางการประเมินโรงเรียนสุจริตพระราชทาน ๓) แนวทางการใช้และประเมินผลหลักสูตรต้านทุจริตศึกษา ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน รายวิชา เพิ่มเติม “การป้องกันการทุจริต”

จ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ๔) แนวทางการจัดทำหนังสือเล่มเล็กจากผลการใช้หลักสูตรต้านทุจริตศึกษา ระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐาน รายวิชาเพิ่มเติม “การป้องกันการทุจริต” ๕) แนวทางการดำเนินกิจกรรม “ป.ป.ช. สพฐ. น้อย และ ป.ป.ช. สพฐ. ชุมชน” ๖) แนวทางการดำเนินกิจกรรม “บริษัทสร้างการดี” ๗) แนวทางการดำเนินกิจกรรม “ค่ายเครือข่ายผู้นำเยาวชนไทย หัวใจ STRONG” ๘) แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ๙) แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สื่อสร้างสรรค์ ภาพยนตร์สั้นต่อต้านการทุจริต” ๑๐) แนวทางการดำเนินกิจกรรม “ถอดบทเรียน Best Practice” ๑๑) แนวทางการดำเนินงานส่งเสริมและพัฒนาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาสุจริต เอกสารฉบับนี้เป็น เล่มที่ 8 แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” สำนักพัฒนา นวัตกรรมการจัดการศึกษาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า โรงเรียนและสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาจะได้รับประโยชน์และ สามารถดำเนินกิจกรรมด้วยความมั่นใจจนบรรลุตามเป้าหมายของโครงการฯ คือ “คุณลักษณะ ๕ ประการของ โครงการโรงเรียนสุจริต” เพื่อเป็นพลเมืองที่เข้มแข็งของชาติอย่างยั่งยืนต่อไป

๑ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ๑. กรอบแนวคิด โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและธรรมาภิบาลในสถานศึกษาและสำนักงานเขตพื้นที่ การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) จึงได้เกิดขึ้นเพื่อสร้างเกราะป้องกันทางสังคม สร้างจิตสำนึกในความเป็น พลเมืองที่ดีในวิถีประชาธิปไตยขึ้นโดยปลูกฝังคุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต คือ ทักษะ กระบวนการคิด มีวินัย ซื่อสัตย์สุจริต อยู่อย่างพอเพียงและจิตสาธารณะ ให้กับเยาวชนที่เป็นกำลังของชาติ ในอนาคต กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) เป็นหนึ่งในกิจกรรมเพื่อสร้างความเป็นพลเมืองดีของ ชาติโดยเน้นการมีส่วนร่วมในการปกครองอันมีประชาชนเป็นผู้ขับเคลื่อนการปกครองรูปแบบนี้จำเป็นต้องให้ ประชาชนทุกคนมีความเสมอภาค เสรีภาพและมีส่วนร่วมในการปกครอง กำหนดนโยบายสาธารณะ ตรวจสอบ การทำงานของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร หน่วยงานของรัฐเห็นประโยชน์ของส่วนรวมเป็นหลัก ซึ่งจำเป็นต้อง ได้รับการศึกษา ปลูกฝังความมีจิตสาธารณะ เรียนรู้เพื่อให้เกิดความเข้าใจอย่างแท้จริง กระบวนการ ประชาธิปไตยจึงจะดำเนินไปได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ การจัดกิจกรรมเพื่อสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) เป็นกระบวนการจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการที่ออกแบบให้นักเรียนในโรงเรียนได้มีส่วนร่วมในการ แก้ปัญหาสาธารณะ โดยมุ่งเน้นที่นักเรียนเป็นหลัก ในการเสนอแนวคิด นโยบายเพื่อแก้ไขวิธีการเรียนรู้ อย่างมีส่วนร่วม การคิดเชิงวิพากย์และการตัดสินใจแก้ปัญหา มีรูปแบบการประเมินที่เชื่อถือได้ ให้ความรู้ โดยมุ่งเน้นที่กระบวนการของหน่วยงานของรัฐในระดับท้องถิ่นและจังหวัด การเรียนรู้มุ่งเน้นในเรื่องเกี่ยวกับ ภาครัฐในชุมชน สอนนักเรียนให้รู้วิธีตรวจสอบ ติดตาม ปรับปรุง แก้ไขและพัฒนานโยบายสาธารณะ ตามวิถี ประชาธิปไตย เป็นการเรียนรู้ที่เน้นกระบวนการมากกว่าการท่องจำ จัดเป็นการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) มุ่งให้เกิดทักษะในศตวรรษที่ 21 ก่อให้เกิดลักษณะอุปนิสัยและทักษะความสามารถเชิงสมรรถนะ ที่ช่วยให้นักเรียนสามารถทำงานและสื่อสารกับผู้อื่นได้อย่างมีประสิทธิภาพ (Soft Skills) ทั้งยังสร้างนิสัย ให้มีประสิทธิภาพสูง (High Performance Habits) อีกด้วย ๒. วัตถุประสงค์ ๒.๑ เพื่อให้ครูและนักเรียนมีความรู้ความเข้าใจการดำเนินงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ๒.๒ เพื่อให้นักเรียนมีคุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต ๒.๓ เพื่อให้นักเรียนเป็นพลเมืองที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม

๒ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” 3. การดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง 3.1 แผนภาพแนวทางการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง จัดทำแผนประชาสัมพันธ์ แนวทางการดำเนินกิจกรรม สร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) นโยบายสาธารณะ กำหนดปฏิทินการจัดกิจกรรม แต่งตั้งบุคลากรรับผิดชอบการดำเนินกิจกรรม สร้างความรู้ความเข้าใจให้ครู ขั้นตอนที่ ๑ การระบุปัญหานโยบายสาธารณะ ในชุมชนของเรา ขั้นตอนที่ ๒ การคัดเลือกหนึ่งปัญหา ขั้นตอนที่ ๓ การรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับปัญหา ที่จะศึกษา ๑. การรวบรวมข้อมูล ๒. ตรวจสอบนโยบายทางเลือก ๓. นำเสนอและพัฒนานโยบายสาธารณะของตน ๔. พัฒนาแผนปฏิบัติการ ขั้นตอนที่ ๔ การพัฒนาแฟ้มผลงานของชั้นเรียน ขั้นตอนที่ ๕ การนำเสนอแบบปากเปล่า ด้วยแฟ้มผลงานและผังนิทรรศการ ขั้นตอนที่ ๖ สรุป ประเมินผลและสะท้อน ประสบการณ์ แจ้งผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ครูจัดกิจกรรม 6 ขั้นตอน นิเทศ กำกับ ติดตาม วัดและประเมิน นักเรียน รายงานผลการดำเนินงาน ให้โรงเรียนทราบ ผ่าน ไม่ผ่าน

๓ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” โรงเรียน ดำเนินการตามขั้นตอน ดังนี้ ๓.๑.1 แต่งตั้งบุคลากรรับผิดชอบการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ได้แก่ ๓.๑.๑.1 คณะกรรมการที่ปรึกษา ประกอบด้วย ผู้บริหารสถานศึกษาและครูหัวหน้ากิจกรรม พัฒนาผู้เรียน ๓.๑.1.๒ คณะกรรมการดำเนินกิจกรรม ประกอบด้วย ๑) ผู้รับผิดชอบโครงการและคณะ จำนวน ๓ - ๕ คน หรือ ๒) ผู้รับผิดชอบโครงการและคณะกรรมการ ป.ป.ช.สพฐ.น้อย หรือ คณะกรรมการ ป.ป.ช.สพฐ.ชุมชน ๓.1.๒ จัดทำแผนประชาสัมพันธ์และให้ความรู้แก่ครู บุคลากร นักเรียน คณะกรรมการ ป.ป.ช. สพฐ.น้อย และคณะกรรมการ ป.ป.ช.สพฐ.ชุมชน เกี่ยวกับการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ๓.1..๓ กำหนดปฏิทินการจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ๓.1..๔ สร้างความรู้ความเข้าใจให้ครูเกี่ยวกับการจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) โดยใช้แนวทางการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ๓.1.๕ แจ้งผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทราบเกี่ยวกับการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ๓.1.๖ ครูดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) 6 ขั้นตอน ให้นักเรียนเกิด คุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต อย่างน้อย ๑ ภาคเรียน ๓.1.6.1 การระบุปัญหานโยบายสาธารณะในชุมชนของเรา ๓.1.6.2 การคัดเลือกหนึ่งปัญหา ๓.1.6.3 การรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาที่จะศึกษา ๓.1.6.4 การพัฒนาแฟ้มผลงานของชั้นเรียน ๓.1.6.5 การนำเสนอแบบปากเปล่าด้วยแฟ้มผลงานและผังนิทรรศการ ๓.1.6.6 สรุป ประเมินผลและสะท้อนประสบการณ์ ๓.1.๗ นิเทศ กำกับ ติดตาม การจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) โดย คณะกรรมการที่ได้รับการแต่งตั้งจากโรงเรียนหรือสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา 3.1.๘ วัดและประเมินผลนักเรียนเกี่ยวกับกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) และคุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต ๓.1.๙ รายงานผลการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ต่อโรงเรียนและ เผยแพร่ต่อสาธารณะ

๔ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” 3.2 แผนภาพแนวทางการส่งผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง จัดแลกเปลี่ยนเรียนรู้/นิทรรศการทางวิชาการ แนวทางการส่งผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง โรงเรียนจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง อย่างน้อย ๑ ภาคเรียน ส่งเข้าคัดเลือกระดับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประเมินคัดเลือก กิจกรรมดีเด่น โรงเรียน ประเทศ ไม่ผ่าน ผ่าน แต่งตั้งคณะกรรมการคัดเลือกกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง ประกาศรับโล่และเกียรติบัตร/เผยแพร่สู่สาธารณชน ประเมินคัดเลือก กิจกรรมดีเด่น จัดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้นำเสนอผลงาน แต่งตั้งคณะกรรมการคัดเลือกกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง จัดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้นำเสนอผลงาน ประเมินคัดเลือก กิจกรรมดีเด่น ส่งผลงานเข้าคัดเลือกระดับประเทศ สำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษา

๕ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ระดับโรงเรียน ๑. ครูและนักเรียน ดำเนินการจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ตาม 6 ขั้นตอน อย่างน้อย 1 ภาคเรียน 2. โรงเรียนจัดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การนำเสนอผลงาน การประกวดแข่งขันกิจกรรมสร้างสำนึก พลเมือง (Project Citizen) ภายในสถานศึกษา โดยกำหนดรูปแบบของกิจกรรมตามความเหมาะสมและ ความพร้อมของโรงเรียน เช่น กิจกรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้นิทรรศการทางวิชาการ Open House ฯลฯ 3. คัดเลือกกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ดีเด่น ระดับโรงเรียน ๔. กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ที่ผ่านเกณฑ์การคัดเลือก ในระดับโรงเรียน จะได้รับเกียรติบัตรจากโรงเรียน ๕. ส่งผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ที่ได้รับการคัดเลือกเป็นตัวแทน ของโรงเรียนเข้าร่วมแข่งขันในระดับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ระดับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ๑. สำนักงานเขตพื้นที่การประชาสัมพันธ์ให้โรงเรียนในสังกัดส่งผลงาน เข้าร่วมกิจกรรมการแลกเปลี่ยน เรียนรู้ การนำเสนอผลงาน การประกวดแข่งขัน กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ในระดับ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ๒. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ดำเนินการจัดกิจกรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การนำเสนอผลงาน การประกวดแข่งขัน กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ในลักษณะของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ที่หลากหลาย โดยกำหนดรูปแบบของกิจกรรมตามความเหมาะสม ๓. คัดเลือกกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ตามเกณฑ์การคัดเลือก ระดับสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษา ๔. ส่งผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ที่ได้รับการคัดเลือก ในระดับ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา เข้าร่วมประกวดแข่งขันในระดับประเทศ ระดับประเทศ ๑. สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน มอบหมายสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ในแต่ละ ภูมิภาค เป็นเจ้าภาพดำเนินการจัดกิจกรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การนำเสนอผลงาน การประกวดแข่งขัน กิจกรรมการเรียนรู้ ภายใต้โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและธรรมาภิบาลในสถานศึกษาและสำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ในลักษณะ ของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่หลากหลาย โดยกำหนดรูปแบบของกิจกรรมตามความเหมาะสม เช่น การจัดประชุม สัมมนา (Workshop/Symposium) การจัดนิทรรศการแสดงผลงาน ๒. คัดเลือกกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ตามเกณฑ์การคัดเลือก 3. ผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ที่ได้รับการคัดเลือก จะได้รับโล่รางวัล และเกียรติบัตร ให้กับผู้ที่ได้รับรางวัลลำดับที่ ๑ - ๓ ส่วนผู้ได้รับรางวัลชมเชย และเข้าร่วมกิจกรรม จะได้รับเกียรติบัตร 4. ดำเนินการเผยแพร่ผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) สู่สาธารณชน

๖ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” 4. รายละเอียดการประกวดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) 4.1 การจัดทำแฟ้มผลงาน 4.๑.1 แฟ้มผลงานเป็นแฟ้มลักษณะปกแข็ง หนา ไม่จำกัดสี 4.1.๒ แฟ้มผลงานขอบหนา ๒ นิ้ว สามห่วง ไม่จำกัดจำนวนหน้า 4.1.๓ แฟ้มผลงานด้านหน้าต้องบอกชื่อผลงานและสถานศึกษา 4.1.๔ การเรียงเอกสารภายในต้องเรียงตามลำดับขั้นตอนการทำกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) 4.1.๕ ภายในแฟ้มผลงานต้องแสดงหลักฐานร่องรอยการปฏิบัติกิจกรรมให้ชัดเจน สวยงาม ศึกษาเอกสารได้ง่าย 4.๒ การนำเสนอผลงานปากเปล่า 4.๒.๑ ขนาด ฟิวเจอร์บอร์ดหนา ๓ มิลลิเมตร (mm) ขนาด ๖๕ x ๑๒๒ เซนติเมตร (cm) จำนวน ๔ แผ่น พร้อมไม้ชี้ของแต่ละบอร์ด 4.๒.๒ ไม่ต่อเติมขนาดหรือมีวัสดุอื่นใดในการตกแต่งเพิ่มเติมที่เกินจากขนาดที่กำหนด 4.๒.๓ อนุญาตให้มีการตกแต่งให้สวยงาม 4.๒.๔ ไม่จำกัดสีของฟิวเจอร์บอร์ด 4.๒.๕ ฟิวเจอร์บอร์ดที่มานำเสนอต้องเรียงตามลำดับเนื้อหาตามขั้นตอน (Project Citizen) 4.๒.๖ ผู้ที่นำเสนอผลงานกิจกรรมการสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) จำนวน ๔ คน ทำหน้าที่นำเสนอและชี้ตามหัวข้อที่นำเสนอในแต่ละบอร์ด 4.๒.๗ นำเสนอผลงานไม่เกิน ๔ นาทีและคณะกรรมการ ซักถามประเด็นต่าง ๆ ที่นำเสนอ ไม่เกิน ๖ นาที รวมเป็นเวลาทั้งหมด ๑๐ นาที 4.๒.๘ ระหว่างการซักถาม ผู้นำเสนอสามารถช่วยกันตอบข้อซักถามได้ 4.๒.๙ การแต่งกายของผู้นำเสนอ แต่งกายชุดสุภาพเรียบร้อย 4.๒.๑๐ การนำเสนอ เจ้าหน้าที่จับเวลาและแสดงป้าย “เหลือเวลา ๑ นาที” เมื่อเวลาผ่านไป ๓ นาที และแสดงป้าย “หมดเวลา” เมื่อครบกำหนด ๔ นาที พร้อมเสียงกริ่ง 4.๒.๑๑ การซักถามของคณะกรรมการ เจ้าหน้าที่จับเวลาและแสดงป้าย “เหลือเวลา ๑ นาที” เมื่อผ่านไป ๕ นาที และแสดงป้าย “หมดเวลา” เมื่อครบกำหนด ๖ นาที พร้อมเสียงกริ่ง 4.3 องค์ประกอบของคณะกรรมการ คณะกรรมการประเมิน จำนวน ๖ คน มีหน้าที่ตัดสินการนำเสนอกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ตามเกณฑ์การประเมินกำหนด ดังนี้ 4.3.๑ คณะกรรมการ ๓ คน ประเมินแฟ้มผลงาน 4.3.๒ คณะกรรมการ ๓ คน ประเมินการนำเสนอปากเปล่า โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้ ระดับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา คณะกรรมการประเมิน มีจำนวน 6 คน ประกอบด้วย ๑. ผอ.สพป./สพม./หรือรอง ผอ.ที่รับผิดชอบโครงการฯ ประธานกรรมการ ๒. ผู้อำนวยการกลุ่มที่รับผิดชอบโครงการโรงเรียนสุจริต กรรมการ ๓. ผู้อำนวยการโรงเรียนสุจริต กรรมการ ๔. ครู/หรือบุคลากรทางการศึกษา จำนวน 2 คน กรรมการ ๕. ผู้รับผิดชอบโครงการโรงเรียนสุจริต กรรมการและเลขานุการ

๗ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” คณะกรรมการประเมินระดับเขตพื้นที่การศึกษา มีหน้าที่ประเมินและส่งโรงเรียนที่มีผลงาน ดีเด่น จำนวน 1 ทีม ให้สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ระดับประเทศ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน จัดกิจกรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การนำเสนอผลงาน การประกวดแข่งขันกิจกรรมการเรียนรู้ภายใต้โครงการเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและ ธรรมาภิบาลในสถานศึกษาและสำนักงานเขตื้นที่การศึกษา (โครงการโรงเรียนสุจริต) ระดับประเทศ กิจกรรม สร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) 4.4 รางวัลที่ได้รับ โรงเรียนที่ผ่านเกณฑ์การประเมินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) โดยคณะกรรมการ ประเมินตัดสินของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้รับโล่รางวัล และเกียรติบัตร ดังนี้ รางวัลชนะเลิศ ได้รับโล่รางวัล และเกียรติบัตร รางวัลรองชนะเลิศอันดับ ๑ ได้รับโล่รางวัล และเกียรติบัตร รางวัลรองชนะเลิศอันดับ ๒ ได้รับโล่รางวัล และเกียรติบัตร รางวัลชมเชย (2 รางวัล) ได้รับเกียรติบัตร 5. แนวทางการรายงานผลการดำเนินกิจกรรม โรงเรียนที่ดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) และรายงานผลการดำเนินงาน โดยใช้รูปแบบของการรายงาน (ไม่เกิน ๒๐ หน้า ไม่รวมภาคผนวก) มีองค์ประกอบ ดังนี้ 5.1 ชื่อรายงาน 5.2 ชื่อผู้รับผิดชอบกิจกรรม 5.3 หลักการและเหตุผล 5.4 วัตถุประสงค์ ๕.5 ขอบเขตของการดำเนินงาน 5.6 วิธีการดำเนินงาน 5.7 ผลการดำเนินงาน 5.8 ความสอดคล้องกับคุณลักษณะ ๕ ประการของโรงเรียนสุจริต 5.9 เอกสารอ้างอิง 5.10 ภาคผนวก

๘ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” 6. การวัดและประเมินผล 6.1 แนวทางการวัดและประเมินผล เพื่อให้ทราบผลการดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) โรงเรียนต้อง ดำเนินการวัดและประเมินผล ดังนี้ วัตถุประสงค์ วิธีวัด เครื่องมือวัด เกณฑ์การ ตัดสิน ๑) เพื่อให้ครูและนักเรียนมี ความรู้ความเข้าใจการ ดำเนินงานกิจกรรมสร้างสำนึก พลเมือง (Project Citizen) ❖ ทดสอบความรู้ ❖ แบบทดสอบความรู้ ผ่านการประเมิน ร้อยละ ๘๐ ๒) เพื่อให้นักเรียนมีคุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียน สุจริต ❖ สังเกตพฤติกรรม ❖ ประเมินผลกิจกรรม สร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ❖ แบบสังเกตพฤติกรรม ❖ แบบวัดและ ประเมินผลกิจกรรมสร้าง สำนึกพลเมือง (Project Citizen) ผ่านการประเมิน ร้อยละ ๘๐ ๓) เพื่อให้นักเรียนเป็นพลเมืองที่ มีความรับผิดชอบต่อสังคม ❖ ตรวจสอบแฟ้ม ผลงานและการ นำเสนอปากเปล่า ❖ แบบประเมินแฟ้ม ผลงานและนำเสนอปาก เปล่า ผ่านการประเมิน ร้อยละ ๘๐

๙ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” 6.2 ตัวอย่างการวิเคราะห์ความสอดคล้องคุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต การดำเนินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) เพื่อปลูกฝังคุณลักษณะ ๕ ประการ ของโครงการโรงเรียนสุจริต คือ ทักษะกระบวนการคิด มีวินัย ซื่อสัตย์สุจริต อยู่อย่างพอเพียง และจิตสาธารณะ ตามตัวอย่างตารางวิเคราะห์ความสอดคล้อง ดังนี้ กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) คุณลักษณะ ๕ ประการ ของโครงการโรงเรียนสุจริต ขั้นตอนที่ ๑ การระบุปัญหานโยบายสาธารณะในชุมชนของเรา ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ จิตสาธารณะ ขั้นตอนที่ ๒ การคัดเลือกหนึ่งปัญหา ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ มีวินัย ❖ จิตสาธารณะ ❖ ซื่อสัตย์สุจริต ขั้นตอนที่ ๓ การรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาที่จะ ศึกษา ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ มีวินัย ❖ ซื่อสัตย์สุจริต ❖ อยู่อย่างพอเพียง ❖ จิตสาธารณะ ขั้นตอนที่ ๔ การพัฒนาแฟ้มผลงานของนักเรียน ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ มีวินัย ❖ ซื่อสัตย์สุจริต ❖ อยู่อย่างพอเพียง ขั้นตอนที่ ๕ การนำเสนอแบบปากเปล่าด้วยแฟ้มและผังนิทรรศการ ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ มีวินัย ❖ จิตสาธารณะ ขั้นตอนที่ ๖ สรุป ประเมินผลและสะท้อนจากประสบการณ์ ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ มีวินัย ❖ ซื่อสัตย์สุจริต ❖ อยู่อย่างพอเพียง ❖ จิตสาธารณะ

๑๐ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” 7. แบบประเมินกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) แบบประเมินแฟ้มผลงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ทีมลำดับที่……………………..โรงเรียน………..................……………………………………………………………......…… สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ............................................................................. เขต .............................. ระดับชั้นเรียน……………………………………………………................................................................................. ปัญหา…………………………………………………................................................................................................ หัวข้อการประเมิน ประเด็นการพิจารณา คะแนน ๑. สภาพปัญหา (๕ คะแนน) ๑. ระบุปัญหาได้ตรงประเด็นสอดคล้องกับปัญหาที่วิกฤตในชุมชนจริง ๒. สาเหตุสอดคล้องกับปัญหา มีข้อมูลอ้างอิง เชื่อถือได้ ๓. ผลกระทบสะท้อนให้เห็นถึงความรุนแรงของปัญหาที่วิกฤตใน ชุมชนจริง ๔. ปัญหาสามารถนำไปกำหนดนโยบายสาธารณะได้ ๕. รูปภาพ/สถิติ สอดคล้องกับสภาพปัญหา มีแหล่งที่มาเชื่อถือได้ ๒. การตรวจสอบ นโยบายสาธารณะ (๕ คะแนน) ๑. ความเหมาะสมของนโยบายสาธารณะในการแก้ปัญหา ๒. นโยบายสาธารณะครอบคลุมทุกระดับ ๓. นโยบายสาธารณะมีแหล่งที่มาเชื่อถือได้มีเหตุผลสนับสนุน ๔. มีเหตุผลสนับสนุน ข้อมูลชัดเจน ตรงประเด็น ๕. ระบุข้อดีและข้อจำกัดของนโยบาย ๓. นโยบายของ ชั้นเรียน (๕ คะแนน) ๑. มีความเป็นไปได้ ในการปฏิบัติกิจกรรม ๒. สอดคล้องกับสภาพปัญหาที่นำเสนอ ๓. สามารถบรรลุผลโดยมีหน่วยงานรัฐรับไปดำเนินการ ๔. ไม่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ ๕. ข้อมูลมีความชัดเจน เข้าใจง่าย ๔. แผนปฏิบัติการ (๕ คะแนน) ๑. มีแนวทางการดำเนินงานในการปฏิบัติกิจกรรมชัดเจน ๒. สามารถนำไปปฏิบัติได้จริง ๓. กิจกรรมการดำเนินงานมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐและชุมชน ๔. มีการประเมินและวัดผลการดำเนินงานที่แสดงถึงผลสำเร็จ ๕. มีรูปภาพประกอบชัดเจน สอดคล้องการแก้ปัญหาได้ ๕. การดำเนินงาน จัดทำแฟ้มผลงาน (๕ คะแนน) ๑. ข้อมูลเป็นไปตามลำดับการนำเสนอถูกต้อง ชัดเจน เข้าใจง่าย ๒. มีรูปภาพประกอบชัดเจน สะท้อนถึงกระบวนการดำเนินงาน ทุกขั้นตอน ๓. ริเริ่มสร้างสรรค์โดยนักเรียน ๔. นโยบายแสดงให้เห็นถึงความร่วมมือในการทำงานส่งผลดีต่อชุมชน ๕. บรรลุตามวัตถุประสงค์ของโครงการ รวม ๒๕ คะแนน ( นำคะแนนที่ได้ x ๒ ) รวม ๕๐ คะแนน

๑๑ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ข้อเสนอแนะ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………............................................................................................... ………………………………………………………………………............................................................................................... ………………………………………………………………………............................................................................................... ………………………………………………………………………............................................................................................... ลงชื่อ ............................................ ผู้ประเมิน (.......................................................) วันที่ ............ เดือน .......................... พ.ศ. ............... เกณฑ์การพิจารณาระดับคุณภาพในแต่ละหัวข้อการประเมิน คำอธิบายระดับคุณภาพ คะแนน มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๕ รายการ ๕ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๔ รายการ ๔ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๓ รายการ ๓ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๒ รายการ ๒ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๑ รายการ ๑

๑๒ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบประเมินปากเปล่ากิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ทีมลำดับที่……………………..โรงเรียน………..................………………………………………………......…………….. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ............................................................................ เขต ..... ...................... ระดับชั้นเรียน………………………………………………................................................................................... ปัญหา…………………………………………………............................................................................................ หัวข้อการประเมิน ประเด็นการพิจารณา คะแนน ๑. สภาพปัญหา (๕ คะแนน) ๑. ระบุปัญหาได้ตรงประเด็นสอดคล้องกับปัญหาที่วิกฤตในชุมชนจริง ๒. สาเหตุสอดคล้องกับปัญหา มีข้อมูลอ้างอิง เชื่อถือได้ ๓. ผลกระทบสะท้อนให้เห็นถึงความรุนแรงของปัญหาที่วิกฤตใน ชุมชนจริง ๔. ปัญหาสามารถนำไปกำหนดนโยบายสาธารณะได้ ๕. รูปภาพ/สถิติ สอดคล้องกับสภาพปัญหา มีแหล่งที่มาเชื่อถือได้ ๒. การตรวจสอบ นโยบายสาธารณะ (๕ คะแนน) ๑. ความเหมาะสมของนโยบายสาธารณะในการแก้ปัญหา ๒. นโยบายสาธารณะครอบคลุมทุกระดับ ๓. นโยบายสาธารณะมีแหล่งที่มาเชื่อถือได้มีเหตุผลสนับสนุน ๔. มีเหตุผลสนับสนุน ข้อมูลชัดเจน ตรงประเด็น ๕. ระบุข้อดีและข้อจำกัดของนโยบาย ๓. นโยบายของ ชั้นเรียน (๕ คะแนน) ๑. มีความเป็นไปได้ ในการปฏิบัติกิจกรรม ๒. สอดคล้องกับสภาพปัญหาที่นำเสนอ ๓. สามารถบรรลุผลโดยมีหน่วยงานรัฐรับไปดำเนินการ ๔. ไม่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ ๕. ข้อมูลมีความชัดเจน เข้าใจง่าย ๔. แผนปฏิบัติการ (๕ คะแนน) ๑. มีแนวทางการดำเนินงานในการปฏิบัติกิจกรรมชัดเจน ๒. สามารถนำไปปฏิบัติได้จริง ๓. กิจกรรมการดำเนินงานมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐและชุมชน ๔. มีการประเมินและวัดผลการดำเนินงานที่แสดงถึงผลสำเร็จ ๕. มีรูปภาพประกอบชัดเจน สอดคล้องการแก้ปัญหาได้ ๕. การนำเสนอผลงาน (๕ คะแนน) ๑. บุคลิกภาพ น้ำเสียงแสดงให้เห็นถึงความมั่นใจ ๒. ตอบปัญหาได้ตรงประเด็น ๓. นำเสนอสะท้อนถึงกระบวนการดำเนินงานที่ชัดเจนครบตาม ประเด็น ๔. จัดผังนิทรรศการนำเสนอได้น่าสนใจ ชัดเจน ๕. นำเสนอได้ตามเวลาที่กำหนด รวม ๒๕ คะแนน ( นำคะแนนที่ได้ x ๒ ) รวม ๕๐ คะแนน

๑๓ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ข้อเสนอแนะ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………............................................................................................... ………………………………………………………………………............................................................................................... ………………………………………………………………………............................................................................................... ………………………………………………………………………............................................................................................... ลงชื่อ ................................................... ผู้ประเมิน (.......................................................) วันที่ ............ เดือน ................................ พ.ศ. ............... เกณฑ์การพิจารณาระดับคุณภาพในแต่ละหัวข้อการประเมิน คำอธิบายระดับคุณภาพ คะแนน มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๕ รายการ ๕ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๔ รายการ ๔ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๓ รายการ ๓ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๒ รายการ ๒ มีข้อมูลตามประเด็นการพิจารณา ๑ รายการ ๑

๑๔ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ผลรวมคะแนนประเมินแฟ้มผลงาน และการนำเสนอปากเปล่ากิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) หมายเหตุ นำคะแนนของคณะกรรมการทั้งหมดมาหาค่าเฉลี่ย แล้วนำมาเทียบกับระดับเกณฑ์คุณภาพเป็น ผลการตัดสิน ลงชื่อ ......................................................... ผู้ประเมิน (.......................................................) วันที่ ............ เดือน .......................................... พ.ศ. ............... เกณฑ์ระดับคุณภาพ การพิจารณาคะแนนรวมทุกรายการ มีเกณฑ์คุณภาพผลงาน ดังนี้ - ผลงานที่มีคุณภาพ ดีเยี่ยม ได้คะแนน ๙๑ - ๑๐๐ คะแนน - ผลงานที่มีคุณภาพ ดีมาก ได้คะแนน ๘๑ - ๙๐ คะแนน - ผลงานที่มีคุณภาพ ดี ได้คะแนน ๗๑ - ๘๐ คะแนน - ผลงานที่มีคุณภาพ พอใช้ ได้คะแนน ๖๑ - ๗๐ คะแนน - ผลงานที่มีคุณภาพ ควรพัฒนาเพิ่มเติม ได้คะแนน น้อยกว่า ๖๑ คะแนน ที่ โรงเรียน ชื่อผลงาน คะแนน นำเสนอแฟ้ม คะแนน นำเสนอปากเปล่า รวมคะแนน (นำเสนอแฟ้มและปาก เปล่า) ค่าเฉลี่ยคะแนนรวม (๑๐๐ คะแนน) เกณฑ์ระดับคุณภาพ กรรมการที่ 1 (๕๐ คะแนน) กรรมการที่ ๒ (๕๐ คะแนน) กรรมการที่ ๓ (๕๐ คะแนน) รวมคะแนน กรรมการที่ 1 (๕๐ คะแนน) กรรมการที่ ๒ (๕๐ คะแนน) กรรมการที่ ๓ (๕๐ คะแนน) รวมคะแนน ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒

แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” บรรณานุกรม สถาบันพระปกเกล้า. (ม.ป.ป). โครงการสร้างสำนึกพลเมือง สถาบันพระปกเกล้า. กรุงเทพฯ: ส เจริญ การพิมพ์. อังสนา พิไสยสามนต์เขต. (ม.ป.ป). คู่มือกิจกรรม Project citizen การศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมือง (civic Education). กรุงเทพฯ : โรงเรียนราชวินิตมัธยม.

แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ภาคผนวก 1. แบบทดสอบความรู้ความเข้าใจกระบวนการจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) 2. แบบวัดและประเมินผลกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) 3. ตัวอย่างแบบสังเกตพฤติกรรม

๑๗ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบทดสอบความรู้ความเข้าใจกระบวนการจัดกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) คำชี้แจง จงเลือกคำตอบที่สุดเพียงข้อเดียว ๑. ข้อใดต่อไปนี้คือความหมายของคำว่า “พลเมือง” 1) ประชาชนที่ใช้ประโยชน์จากสิทธิที่ตนมีไม่สนใจใคร ๒) ประชาชนที่มีจิตสำนึกที่ดี เคารพสิทธิผู้อื่น ๓) กลุ่มคนที่ฟังเสียงข้างมาก ไม่ฟังเสียงข่างน้อย ๔) กลุ่มคนที่ได้รับสิทธิ เสรีภาพ ในการดำรงชีวิต ๒. ประชาธิปไตย หมายถึง ข้อใดต่อไปนี้ ๑.รูปการปกครองที่ยึดถืออำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน ๒) รูปแบบการปกครองที่มีผู้นำเป็นใหญ่ ๓) รูปแบบการปกครองโดยมีกษัตริย์เป็นผู้นำการปกครอง ๔) รูปแบบการปกครองโดยให้คนเข้าไปเลือกตั้งเสียงข้างมาก ๓. นโยบายสาธารณะ หมายถึง ข้อใดต่อไปนี้ ๑) การนึกถึงส่วนรวม ๒) ความมีจิตสำนึกสาธารณะ ๓) แนวคิดของคนที่มีผลต่อส่วนรวม ๔) แนวทางกิจกรรม การกระทำ หรือการเลือกตัดสินใจของรัฐบาลต่อประชาชน ๔. Project Citizen มีทั้งหมดกี่ขั้นตอน ๑) ๓ ขั้นตอน ๒) ๔ ขั้นตอน ๓) ๕ ขั้นตอน ๔) ๖ ขั้นตอน ๕. ขั้นตอนที่ ๑ ของ Project Citizen ต้องการให้เกิดสิ่งใด ๑) วิเคราะห์นโยบายสาธารณะ ๒) กำหนดนโยบายสาธารณะ ๓) ลงพื้นที่สำรวจปัญหา ๔) วิภาคปัญหาและกำหนดแนวทางแก้ไข ๖. ขั้นตอนใดเป็นการรวบรวมหลักฐาน หาข้อมูล ศึกษา พรบ. เพื่อนำไปกำหนดนโยบายสาธารณะ ๑) ๓ ขั้นตอน ๒) ๔ ขั้นตอน ๓) ๕ ขั้นตอน ๔) ๖ ขั้นตอน ๗. การใช้Project Citizen ในการเรียนการสอนมุ่งเน้นให้เกิดสิ่งใดต่อไปนี้ ๑) ความรู้ ๒) ทักษะกระบวนการ คุณลักษณะที่ดี ๓) ความเข้าใจ ๔) ผลสัมฤทธิ์ที่สูงขึ้น ๘. ฉันทามติ หมายถึง ข้อใดต่อไปนี้ ๑) เสียงส่วนมากไม่สนเสียงข้างน้อย ทำตามเสียงที่เห็นด้วย ๒) ให้ความหมายฉันทามติไว้ว่าเป็นข้อตกลงร่วมกันที่มีลักษณะเป็นการยอมรับแบบเอกฉันท์ ๓) การหาข้อยุติโดยการคัดเลือกสิ่งที่ดีที่สุดการทำทุกอย่าง ๔) การถกเถียงปัญหาโดยไม่สนใจถึงเหตุผล ใช่อารมณ์ความรู้สึกส่วนตัวเข้ามาเกี่ยวข้อง

๑๘ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” เฉลย ข้อ ๑. ๒) ประชาชนที่มีจิตสำนึกที่ดี เคารพสิทธิผู้อื่น ข้อ ๒. ๑)รูปการปกครองที่ยึดถืออำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน ข้อ ๓. ๔) แนวทางกิจกรรม การกระทำ หรือการเลือกตัดสินใจของรัฐบาลต่อประชาชน ข้อ ๔. ๔) ๖ ขั้นตอน ข้อ ๕. ๓) ลงพื้นที่สำรวจปัญหา ข้อ ๖. ๑) ๓ ขั้นตอน ข้อ ๗. ๒) ทักษะกระบวนการ คุณลักษณะที่ดี ข้อ ๘. ๒) ให้ความหมายฉันทามติไว้ว่าเป็นข้อตกลงร่วมกันที่มีลักษณะเป็นการยอมรับแบบเอกฉันท์ จงตอบคำถามต่อไปนี้ ๑. กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง Project Citizen ต้องการสิ่งใด? ๒. กิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง Project Citizen มีกี่ขั้นตอนอะไรบ้าง จงอธิบาย?

๑๙ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบวัดและประเมินผลกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ของโครงการโรงเรียนสุจริต การดำเนินงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) ของโครงการโรงเรียนสุจริต เพื่อให้ ทราบผลการดำเนินงานโรงเรียน ต้องดำเนินการวัดผลและประเมินผล ดังต่อไปนี้ รายการประเมิน ระดับคุณภาพ ดีเยี่ยม ดีมาก ดี พอใช้ ควร พัฒนา ๑. ทักษะด้านความรู้ (Knowledge Skills) ๑.๑ มีความรู้ในการดำเนินงานกิจกรรมสร้างสำนึกพลเมือง ๑.๒ ใช้ความรู้จากทฤษฎีสู่การปฏิบัติ ๑.๓ สื่อสารถ่ายทอดความรู้ได้ ๑.๔ มีทักษะในการรวบรวมความรู้และสร้างองค์ความรู้ได้ ๒. ทักษะด้านความคิด (Thinking Skills) ๒.๑ สามารถคิดอย่างมีวิจารณญาณและคิดได้อย่างเป็นอิสระ ๒.๒ สามารถคิดได้อย่างสร้างสรรค์และมีจินตนาการ ๒.๓ สามารถคิดหาวิธีแก้ปัญหาได้ ๒.๔ สามารถสรุปและประเมินผลงานตนเอง ๓. ทักษะส่วนบุคคล (Personal Skills) ๓.๑ สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ ๓.๒ สามารถวางแผนการทำงานได้ ๓.๓ สามารถทำงานได้อย่างมีขั้นตอนเป็นระบบ ๓.๔ มีนิสัยใฝ่เรียนใฝ่รู้อย่างต่อเนื่อง ๔. คุณลักษณะส่วนบุคคล (Personal Attributers) ๔.๑ มีวินัย เอื้อเฟื้อ เสียสละ ๔.๒ มีความซื่อสัตย์ คิดสร้างสรรค์ ๔.๓ มีความรับผิดชอบต่อตนเองและผู้อื่น ๔.๔ มีความพอเพียงและจิตสาธารณะ ๕. ทักษะภาคปฏิบัติ (Practical Skills) ๕.๑ สามารถรวบรวมและเรียบเรียงข้อมูลที่ต้องการได้ ๕.๒ สามารถวิเคราะห์และอภิปรายผลการวิเคราะห์ข้อมูลได้ ๕.๓ สามารถรายงานผลของการดำเนินงานได้ ๕.๔ สามารถประยุกต์ความรู้ไปใช้ในสถานการณ์ใหม่ได้ รวม ข้อเสนอแนะ............................................................................................................................. ............................ .............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ............................................................ ผู้ประเมิน (.............................................................) วันที่............เดือน............................พ.ศ...............

๒๐ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” เกณฑ์การประเมิน คะแนน ๙๑ - ๑๐๐ หมายถึง ดีเยี่ยม คะแนน ๘๑ – ๙๐ หมายถึง ดีมาก คะแนน ๗๑ – ๘๐ หมายถึง ดี คะแนน ๖๑ - ๖๐ หมายถึง พอใช้ คะแนน น้อยกว่า ๖๑ หมายถึง ควรพัฒนาเพิ่มเติม

๒๑ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ตัวอย่างแบบสังเกตพฤติกรรม แบบสังเกตพฤติกรรมด้านทักษะกระบวนการคิด แบบสังเกตนักเรียน ชื่อ...............................................................................ชั้น...................................... ..... ภาคเรียนที่........ปีการศึกษา......................... โรงเรียน…………………………………………………..………………….. คำชี้แจง การบันทึกให้ กาเครื่องหมาย ลงในช่องที่ตรงกับพฤติกรรมที่เกิดขึ้นจริง ระดับคุณภาพ ๕ หมายถึง ดีเยี่ยม ระดับคุณภาพ ๔ หมายถึง ดีมาก ระดับคุณภาพ ๓ หมายถึง ดี ระดับคุณภาพ ๒ หมายถึง พอใช้ ระดับคุณภาพ ๑ หมายถึง ปรับปรุง ลำดับ พฤติกรรม ระดับคุณภาพ ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ 1 สามารถคิดวิเคราะห์ผลประโยชน์ส่วนตัวและผลประโยชน์ส่วนรวมได้ 2 บอกหรือชี้แจงความสำคัญและจำเป็นสิ่งของสาธารณะ และการ อยู่ร่วมกันในสังคมอย่างมีความสุขได้ 3 มีทักษะกระบวนการคิดเชิงสร้างสรรค์ คิดแก้ปัญหา 4 คิดตัดสินใจในการเลือกปฏิบัติตนจากกิจกรรมที่แสดงได้อย่าง ถูกต้อง 5 ให้ความร่วมมือ/ปฏิบัติงานกลุ่ม 6 ช่วยเหลือผู้อื่นด้วยความเต็มใน ไม่หวังผลตอบแทน 7 ร่วมกันระดมความคิดเห็นและจัดทำบทละครที่สะท้อนให้เห็นถึง กระบวนการคิด 8 สามารถร่วมมือกันในการทำโครงการ/กิจกรรม ด้วยความเต็มใจ ไม่หวังผลตอบแทน 9 สามารถวิเคราะห์ความเสี่ยงต่อการทุจริตได้ 10 สามารถแก้ปัญหาในสถานการณ์เสี่ยงได้ รวม เฉลี่ย บันทึกเพิ่มเติม............................................................................................................................. .................... .............................................................................................................. .......................................................... ........................................................................................................................ ................................................ ผู้ประเมิน ครู พ่อแม่/ผู้ปกครอง นักเรียนประเมินตนเอง เพื่อน ลงชื่อ...................................................ผู้สังเกต/ประเมิน (.....................................................)

๒๒ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” เกณฑ์การตัดสินผลการสังเกตพฤติกรรมด้านทักษะกระบวนการคิด เป็นการนำผลการประเมินมาเปรียบเทียบเพื่อพิจารณาระดับคุณภาพในการจัดกิจกรรม โดยกำหนดมิติในภาพรวม ตามเกณฑ์ในการตัดสินผล ดังรายละเอียดตามตาราง ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ 41 - 50 ดีเยี่ยม 31 - 40 ดีมาก 21 - 30 ดี 11 - 20 พอใช้ 1 - 10 ปรับปรุง

๒๓ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบสังเกตพฤติกรรมด้านมีวินัย แบบสังเกตนักเรียน ชื่อ...............................................................................ชั้น...................................... ............... ภาคเรียนที่........ปีการศึกษา......................... โรงเรียน…………………………………………………..…………………………… คำชี้แจง การบันทึกให้ กาเครื่องหมาย ลงในช่องที่ตรงกับพฤติกรรมที่เกิดขึ้นจริง ระดับการปฏิบัติ ๕ หมายถึง มากที่สุด ระดับการปฏิบัติ ๔ หมายถึง มาก ระดับการปฏิบัติ ๓ หมายถึง ปานกลาง ระดับการปฏิบัติ ๒ หมายถึง น้อย ระดับการปฏิบัติ ๑ หมายถึง น้อยที่สุด ที่ รายการ ระดับการปฏิบัติ (คะแนน) ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑ ปฏิบัติตนตามข้อตกลง กฎเกณฑ์ระเบียบของโรงเรียน ๒ ตรงต่อเวลาในการปฏิบัติกิจกรรมต่างๆ ๓ ทำงานที่ได้รับมอบหมายตามเวลาที่กำหนด ๔ ไม่ละเมินสิทธิของผู้อื่น 5 ปฏิบัติตนตามข้อ กฎเกณฑ์ระเบียบ ข้อปฏิบัติ และกฎหมาย ของสังคม รวม เฉลี่ย บันทึกเพิ่มเติม............................................................................................................................. .................... .............................................................................................................. .......................................................... ........................................................................................................................ ................................................ ........................................................................................................................................................................ ผู้ประเมิน ครู พ่อแม่/ผู้ปกครอง นักเรียนประเมินตนเอง เพื่อน ลงชื่อ...................................................ผู้สังเกต/ประเมิน (.....................................................)

๒๔ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” เกณฑ์การตัดสินผลการสังเกตพฤติกรรมด้านมีวินัย เป็นการนำผลการประเมินมาเปรียบเทียบเพื่อพิจารณาระดับคุณภาพในการจัดกิจกรรม โดยกำหนดมิติในภาพรวม ตามเกณฑ์ในการตัดสินผล ดังรายละเอียดตามตาราง ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ 21 - 25 ดีเยี่ยม ๑6 - 20 ดีมาก 11 - ๑5 ดี 6 - 10 พอใช้ ๑ - 5 ปรับปรุง

๒๕ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบสังเกตพฤติกรรมด้านความซื่อสัตย์สุจริต แบบสังเกตนักเรียน ชื่อ...............................................................................ชั้น...................................... ............... ภาคเรียนที่........ปีการศึกษา......................... โรงเรียน…………………………………………………..…………………………… คำชี้แจง การบันทึกให้ กาเครื่องหมาย ลงในช่องที่ตรงกับพฤติกรรมที่เกิดขึ้นจริง ระดับการปฏิบัติ ๕ หมายถึง มากที่สุด ระดับการปฏิบัติ ๔ หมายถึง มาก ระดับการปฏิบัติ ๓ หมายถึง ปานกลาง ระดับการปฏิบัติ ๒ หมายถึง น้อย ระดับการปฏิบัติ ๑ หมายถึง น้อยที่สุด ที่ รายการ ระดับการปฏิบัติ (คะแนน) ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑ ให้ข้อมูลที่ถูกต้อง และเป็นจริง ๒ ปฎิบัติตนโดยคำนึงถึงความถูกต้อง ๓ ไม่ถือเอาสิ่งของผู้อื่นหรือผลงานของผู้อื่นมาเป็นของตนเอง ๔ ปฎิบัติตนต่อผู้อื่นด้วยความซื่อสัตย์ ๕ ไม่หาประโยชน์ในทางที่ไม่ถูก รวม...................................... เฉลี่ย บันทึกเพิ่มเติม............................................................................................................................. .................... .............................................................................................................. .......................................................... ........................................................................................................................ ................................................ ........................................................................................................................................................................ ผู้ประเมิน ครู พ่อแม่/ผู้ปกครอง นักเรียนประเมินตนเอง เพื่อน ลงชื่อ...................................................ผู้สังเกต/ประเมิน (.....................................................)

๒๖ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” เกณฑ์การตัดสินผลการสังเกตพฤติกรรมด้านความซื่อสัตย์สุจริต เป็นการนำผลการประเมินมาเปรียบเทียบเพื่อพิจารณาระดับคุณภาพในการจัดกิจกรรม โดยกำหนดมิติในภาพรวม ตามเกณฑ์ในการตัดสินผล ดังรายละเอียดตามตาราง ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ 21 - 25 ดีเยี่ยม ๑6 - 20 ดีมาก 11 - ๑5 ดี 6 - 10 พอใช้ ๑ - 5 ปรับปรุง

๒๗ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบสังเกตพฤติกรรมด้านอยู่อย่างพอเพียง แบบสังเกตนักเรียน ชื่อ...............................................................................ชั้น...................................... ............... ภาคเรียนที่........ปีการศึกษา......................... โรงเรียน…………………………………………………..…………………………… คำชี้แจง การบันทึกให้ กาเครื่องหมาย ลงในช่องที่ตรงกับพฤติกรรมที่เกิดขึ้นจริง ระดับการปฏิบัติ ๕ หมายถึง มากที่สุด ระดับการปฏิบัติ ๔ หมายถึง มาก ระดับการปฏิบัติ ๓ หมายถึง ปานกลาง ระดับการปฏิบัติ ๒ หมายถึง น้อย ระดับการปฏิบัติ ๑ หมายถึง น้อยที่สุด ที่ พฤติกรรม ระดับการปฏิบัติ (คะแนน) ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑ ใช้ทรัพย์สินของตนเอง เช่น เงิน สิ่งของ เครื่องใช้อย่างประหยัดคุ้มค่า ๒ เก็บรักษาดูแล ทรัพย์สิน สิ่งของ เครื่องใช้ของตนเองอย่างดี ๓ รู้เท่าทัน ยอมรับและปรับตัวเพื่ออยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมได้อย่างมี ความสุข ๔ วางแผนการเรียน การทำงานและการใช้ชีวิตบนพื้นฐานของความรู้ ข้อมูล ข่าวสารได้ รวม เฉลี่ย บันทึกเพิ่มเติม............................................................................................................................. .................... .............................................................................................................. .......................................................... ........................................................................................................................ ................................................ ........................................................................................................................................................................ ผู้ประเมิน ครู พ่อแม่/ผู้ปกครอง นักเรียนประเมินตนเอง เพื่อน ลงชื่อ..........................................................ผู้ประเมิน (…………………………………………..)

๒๘ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” การตัดสินผลการสังเกตพฤติกรรมด้านอยู่อย่างพอเพียง เป็นการนำผลการประเมินมาเปรียบเทียบเพื่อพิจารณาระดับคุณภาพในการจัดกิจกรรม โดยกำหนดมิติในภาพรวม ตามเกณฑ์ในการตัดสินผล ดังรายละเอียดตามตาราง ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ 17 - 2๐ ดีเยี่ยม ๑3 - 16 ดีมาก 9 - ๑2 ดี 5 - 8 พอใช้ ๑ - 4 ปรับปรุง

๒๙ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบสังเกตพฤติกรรมด้านจิตสาธารณะ แบบสังเกตนักเรียน ชื่อ...............................................................................ชั้น...................................... ............... ภาคเรียนที่........ปีการศึกษา......................... โรงเรียน…………………………………………………..…………………………… คำชี้แจง การบันทึกให้ กาเครื่องหมาย ลงในช่องที่ตรงกับพฤติกรรมที่เกิดขึ้นจริง ระดับการปฏิบัติ ๕ หมายถึง มากที่สุด ระดับการปฏิบัติ ๔ หมายถึง มาก ระดับการปฏิบัติ ๓ หมายถึง ปานกลาง ระดับการปฏิบัติ ๒ หมายถึง น้อย ระดับการปฏิบัติ ๑ หมายถึง น้อยที่สุด ที่ พฤติกรรม ระดับการปฏิบัติ (คะแนน) ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑ ช่วยพ่อแม่ ผู้ปกครอง ครูทำงานด้วยความเต็มใจ ๒ อาสาทำงานให้ผู้อื่นด้วยกำลังกาย กำลังใจและกำลังสติปัญญาโดย ไม่หวังสิ่งตอบแทน ๓ ดูแลรักษาสาธารณสมบัติและสิ่งแวดล้อมด้วยความเต็มใจ ๔ เข้าร่วมกิจกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อโรงเรียน ชุมชน และสังคม รวม เฉลี่ย บันทึกเพิ่มเติม............................................................................................................................. .................... .............................................................................................................. .......................................................... ........................................................................................................................ ................................................ ........................................................................................................................................................................ ผู้ประเมิน ครู พ่อแม่/ผู้ปกครอง นักเรียนประเมินตนเอง เพื่อน ลงชื่อ..........................................................ผู้ประเมิน (…………………………………………..)

๓๐ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” การตัดสินผลการสังเกตพฤติกรรมด้านจิตสาธารณะ เป็นการนำผลการประเมินมาเปรียบเทียบเพื่อพิจารณาระดับคุณภาพในการจัดกิจกรรม โดยกำหนดมิติในภาพรวม ตามเกณฑ์ในการตัดสินผล ดังรายละเอียดตามตาราง ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ 17 - 2๐ ดีเยี่ยม ๑3 - 16 ดีมาก 9 - ๑2 ดี 5 - 8 พอใช้ ๑ - 4 ปรับปรุง

๓๑ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” (ตัวอย่าง) คู่มือการจัดโครงการสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) การศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมือง (Civic Education) โดย นางอังสนา พิไสยสามนต์เขต โรงเรียนราชวินิตมัธยม สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต ๑

๓๒ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” บทนำ การศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมือง (Civic Education) เป็นการนำกระบวนการเรียนรู้ ตามโครงการสร้างสำนึกพลเมือง สู่หลักสูตรการศึกษา เพื่อสร้างความเป็นพลเมือง และพลโลกให้นักเรียน เกิดคุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริต คือ ทักษะกระบวนการคิด มีวินัย ซื่อสัตย์สุจริต อยู่อย่างพอเพียงและจิตสาธารณะ โครงการสร้างสำนึกพลเมือง (Project Citizen) เป็นแนวทางพัฒนาผู้เรียนให้เกิดความรู้ ความเข้าใจ ในความเป็นพลเมืองและการพัฒนาประชาธิปไตยด้วยการมีจิตสำนึก มีจิตวิญญาณประชาธิปไตย โดยเน้นให้ ผู้เรียนได้เรียนรู้การเข้ามีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาชุมชน เพื่อนำเสนอต่อองค์กรภาครัฐที่เกี่ยวข้องเพื่อนำ นโยบายไปบังคับใช้ เป็นการเสริมสร้างจิตสำนึกสาธารณะและการเป็นพลเมืองที่ดีในระบอบประชาธิปไตย อย่างบูรณาการในรูป “กระบวนการคิด วิเคราะห์” และ “การลงมือปฏิบัติ” เป็นการเชื่อมโยงการเรียนรู้กับ ประสบการณ์จริงในวิถีชีวิต ทั้งในห้องเรียนและนอกห้องเรียน เพื่อที่จะสามารถนำพาให้นักเรีย นบรรลุ วัตถุประสงค์ของการศึกษาในปัจจุบันได้ ความเป็นพลเมือง คำว่าพลเมืองมาจากสองคำที่ประกอบกัน คือ “พละ+เมือง” ซึ่งพละแปลว่า กำลัง พลัง เมื่อนำมา บวกกับคำว่า “เมือง” จึงหมายถึงผู้ที่เป็นกำลังของบ้านเมือง รวมตัวกันทำเรื่องดี ๆ เพื่อบ้านเมือง สามารถ พึ่งพาตนเองได้ ไม่ใช่ผู้ที่มีบทบาทหน้าที่ เพียงแค่รับคำสั่งจากผู้ปกครอง แต่ยังหมายถึง ผู้ที่คิดริเริ่ม รวมตัวกัน ทำเรื่องดี ๆ เพื่อช่วยให้สังคมและประเทศชาติ มีความเจริญ ในฐานะ “พละกำลังของบ้านเมือง” นโยบายสาธารณะ นโยบายสาธารณะ เป็นข้อตกลงที่หน่วยงานภาครัฐ ในแต่ละระดับ จะต้องดำเนินการตาม ความรับผิดชอบให้สำเร็จ เช่น การปกป้องสิทธิส่วนบุคคล และส่งเสริมสวัสดิการของประชาชนทุกคน นโยบาย สาธารณะ บางฉบับ ได้ตราออกมาเป็นกฎและระเบียบ ซึ่งจัดทำโดยส่วนบริหารของหน่วยงานรัฐ ส่วนต่าง ๆ ที่รับผิดชอบในการดำเนินการและบังคับใช้กฎหมายนั้น เมื่อประชาชนตระหนักถึงปัญหาในชุมชนของตนแล้ว พวกเขามักต้องการให้รัฐบาลพัฒนาและ ดำเนินการตามนโยบายที่จัดการกับปัญหาเหล่านั้นซึ่งปัญหาอาจจะมีดังนี้ • กฎหมาย หรือนโยบายที่มีอยู่ใช้งานได้ไม่ดี • กฎหมาย หรือนโยบายที่มีอยู่ไม่มีการบังคับใช้ • ไม่มีนโยบาย หรือกฎหมาย โครงการสร้างสำนึกพลเมือง โครงการสร้างสำนึกพลเมือง เป็นโครงการที่นำหลักสูตรการสร้างสำนึกพลเมืองสำหรับเยาวชน เข้าประยุกต์ใช้กับหลักสูตรการเรียนในโรงเรียน โดยเน้นพัฒนาผู้เรียนให้เกิดความรู้ ความเข้าใจในความเป็น พลเมืองและเกิดจิตสำนึกประชาธิปไตย จากการมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาชุมชนด้วยกระบวนการวิจัย และกำหนดนโยบายสาธารณะเพื่อแก้ไขปัญหาและนำเสนอต่อองค์กรภาครัฐที่มีอำนาจในการนำนโยบาย ไปบังคับใช้ ซึ่งจะช่วยเสริมสร้างให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ถึงการมีส่วนร่วมกับท้องถิ่น การสร้างจิตสำนึกสาธารณะ และการเป็นพลเมืองดีในระบอบประชาธิปไตยอย่างบูรณาการ ผู้เรียนได้เรียนรู้กระบวนการคิด วิเคราะห์และ

๓๓ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ลงมือปฏิบัติ พร้อมกับการพัฒนาตนเองตามวิถีประชาธิปไตย เป็นการเชื่อมโยงการเรียนรู้กับประสบการณ์จริง ในชีวิต ทั้งในห้องเรียนและนอกห้องเรียน เพื่อที่จะสามารถนำพาให้นักเรียนบรรลุวัตถุประสงค์ของการศึกษา ในปัจจุบันได้ ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาชุมชนได้อย่างไร ? ให้ผู้เรียนทำความเข้าใจกับคำว่า นโยบายสาธารณะ ซึ่งหมายถึง กิจกรรมทั้งปวงของรัฐบาล ที่ดำเนินการ ทั้งโดยทางตรงหรือผ่านหน่วยงานต่าง ๆ ซึ่งมีอิทธิพลต่อชีวิตความเป็นอยู่ของพลเมือง ตัวอย่างเช่น * โรงเรียน รับผิดชอบในการจัดทำนโยบายเกี่ยวกับความประพฤติ และวินัยของผู้เรียน โดยมีครู และผู้บริหารโรงเรียนเป็นผู้บังคับใช้นโยบายเหล่านั้น * สภานิติบัญญัติหรือ รัฐสภา รับผิดชอบเรื่องการออกกฎหมายเกี่ยวกับการจราจร โดยตำรวจ เป็นผู้บังคับใช้กฎหมายเหล่านั้น * กรุงเทพมหานคร หรือเทศบาลเมืองต่าง ๆ มักจะมีนโยบายที่ห้ามประชาชนเปิดสถานบันเทิง ใกล้กับสถานศึกษา โดยมีตำรวจ และตำรวจเทศกิจเป็นฝ่ายกำหนดพื้นที่และเป็นผู้บังคับใช้กฎหมายนั้น เมื่อโรงเรียนตระหนักถึงปัญหาในชุมชนแล้ว สามารถเสนอให้รัฐบาลพัฒนาและดำเนินการ ตามนโยบายที่จะต้องจัดการกับปัญหาเหล่านั้น ซึ่งสาเหตุอาจเนื่องจาก ๑. กฎหมายหรือนโยบายที่มีอยู่นั้น ใช้งานได้ไม่ดี ๒. กฎหมายหรือนโยบายที่มีอยู่นั้น ไม่มีการบังคับใช้ ๓. ไม่มีนโยบายหรือกฎหมายที่จัดการกับปัญหานั้น ดังนั้น เพื่อให้ผู้เรียนสามารถเข้ามามีส่วนร่วมในทางการเมืองได้อย่างมีประสิทธิภาพ จึงต้องรู้ว่าผู้เรียน มีสิทธิที่จะให้ความเห็นในสิ่งที่คิดว่าหน่วยงานของรัฐควรทำอย่างไรเกี่ยวกับปัญหาชุมชนนั้น และสามารถโน้ม น้าวให้ผู้มีสิทธิ์ตัดสินใจเพื่อเข้ามาจัดการกับปัญหาเหล่านั้นด้วย จึงต้องศึกษาว่าหน่วยงานใดที่รับผิดชอบ ในการเปลี่ยนแปลง การบังคับใช้ หรือการพัฒนานโยบายสาธารณะที่ผู้เรียนจะเสนอนั้น โครงการสร้างสำนึกพลเมือง จึงมีจุดมุ่งหมายที่จะช่วยในการเรียนรู้ว่า * จะแสดงความคิดเห็นอย่างไร * ตัดสินใจเกี่ยวกับหน่วยงานใดที่เหมาะสมที่สุดในการจัดการกับปัญหาที่ได้ศึกษานั้น และ * ทำอย่างไรที่จะโน้มน้าวให้ผู้มีอำนาจตัดสินใจจัดการกับปัญหานั้น นักเรียนจะต้องทำงานร่วมกับเพื่อน ๆ ในชั้นเรียน โดยได้รับคำแนะนำจากครูและอาสาสมัคร เพื่อดำเนินงานให้บรรลุผลสำเร็จ ตามขั้นตอนต่อไปนี้ ๑. ระบุปัญหาที่จะทำการศึกษา นักเรียนต้องระบุปัญหาในชุมชน ที่คิดว่าเป็นเรื่องสำคัญ ๒. คัดเลือกปัญหา จากปัญหาของทุกคนในชั้นเรียนให้เลือกปัญหาที่จำเป็นต้องแก้ไขเพียง ๑ ปัญหา และพิจารณาถึงหน่วยงานที่รับผิดชอบโดยตรงมากที่สุดในการจัดการกับปัญหานั้น ๓. การรวบรวมข้อมูลและพัฒนาแผนปฏิบัติงาน ๓.๑ รวบรวมข้อมูล เมื่อได้มีการตัดสินใจในชั้นเรียนถึงปัญหาที่ต้องการจะศึกษาแล้ว จะต้อง รวบรวมและประเมินข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาจากแหล่งต่าง ๆ ๓.๒ ตรวจสอบนโยบายทางเลือก นักเรียนต้องตรวจสอบนโยบายสาธารณะที่รัฐบาลใช้อยู่ใน ปัจจุบัน รวมทั้งต้องตรวจสอบถึงนโยบายที่มีผู้อื่นได้แนะนำเสนอขึ้นมาด้วย ๓.๓ นำเสนอและพัฒนานโยบายสาธารณะของตนเองที่คิดว่ารัฐบาลควรนำไปใช้

๓๔ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ๓.๔ การนำนโยบายที่คิดขึ้นไปปฏิบัติให้บรรลุผล นักเรียนต้องมีการพัฒนาแผนปฏิบัติการ ที่แสดงให้เห็นว่าจะสามารถโน้มน้าวรัฐบาลหรือหน่วยงานราชการที่เหมาะสมให้ยอมรับนโยบายที่นำเสนอนั้น ได้อย่างไร ๔. การพัฒนาแฟ้มผลงานของชั้นเรียน ๔.๑ แฟ้มผลงานตอนที่ ๑ อธิบายถึงปัญหา ๔.๒ แฟ้มผลงานตอนที่ ๒ การตรวจสอบนโยบายทางเลือก ๔.๓ แฟ้มผลงานตอนที่ ๓ การนำเสนอนโยบายสาธารณะ ๔.๔ แฟ้มผลงานตอนที่ ๔ การพัฒนาแผนปฏิบัติงาน ๕. การนำเสนอแฟ้มผลงานและผังนิทรรศการ แก่หน่วยงานที่มีอำนาจและรับผิดชอบให้หน่วยงาน เหล่านั้นเห็นถึงความสำคัญและรวมมือกันแก้ปัญหาหรือป้องกัน ๖. สรุป ประเมินผลและสะท้อนประสบการณ์การเรียนรู้ สรุปผลที่ได้เรียนรู้สะท้อนจากประสบการณ์ ของแต่ละบุคคลเพื่อแก้ไขข้อผิดพลาดและปรับปรุงผลงานครั้งต่อไป ข้อมูลจากการศึกษาทั้งหมด นักเรียนต้องรวบรวม เรียบเรียง นำมาพัฒนาเป็นแฟ้มผลงานที่แสดง ให้เห็นว่า ๑. ได้มีการเรียนรู้อะไรมาบ้างเกี่ยวกับปัญหาที่เลือก ๒. ได้มีการเรียนรู้อะไรมาบ้างเกี่ยวกับทางเลือกอื่น ๆ ของปัญหา ๓. นโยบายสาธารณะด้านใดบ้างที่ได้เลือกไว้หรือพัฒนาขึ้นมาเพื่อจัดการกับปัญหา ๔. แผนปฏิบัติการที่ได้พัฒนาขึ้นมาใช้ในความพยายามที่จะให้รัฐบาลยอมรับในนโยบายนั้นความรู้ ที่จะได้จากการศึกษาปัญหาในชุมชนนั้น นับว่ามีคุณค่ายิ่งนัก และควรมีการแบ่งปันกันกับผู้อื่นเพื่อประโยชน์ ร่วมกัน การแบ่งปันความรู้ความเข้าใจจะสร้างประโยชน์ต่อตนเองด้วย เพราะเป็นการช่วยให้พัฒนาทักษะ ที่สำคัญต่อการมีส่วนร่วมของสังคมที่ปกครองตนเอง

๓๕ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ขั้นตอนที่ ๑ การระบุปัญหานโยบายสาธารณะในชุมชนของเรา คุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริตเมื่อจัดกิจกรรมในขั้นตอนที่ ๑ ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ จิตสาธารณะ กิจกรรมที่ ๑ : ระบุปัญหาของนโยบายสาธารณะในชุมชนที่จะทำการศึกษา นักเรียนต้องระบุปัญหาในชุมชน ที่คิดว่าเป็นเรื่องสำคัญ หลักการในการเลือกปัญหาต่างๆ ในชุมชน ๑. ปัญหาที่คัดเลือกมามีความสำคัญกับคนในชุมชนหรือไม่ ? ๒. ภาครัฐมีหน้าที่รับผิดชอบในการจัดการกับปัญหานั้นหรือไม่ อย่างไร ? ๓. มีข้อมูลของปัญหาที่เพียงพอสำหรับการพัฒนาให้เป็นโครงการที่ดีหรือไม่? ๔. มีความเป็นไปได้ในการแก้ไขปัญหาหรือไม่ ? ๕. ยังมีปัญหาอื่นในชุมชนอีกหรือไม่ที่คิดว่ามีประโยชน์ต่อการพัฒนาชุมชน ? การปฏิบัติ ๑. ให้จัดกลุ่ม ๆ ละ ๕-๘ คน ๒. แต่ละคนสำรวจและเขียนปัญหาสาธารณะในชุมชนคนละ ๓ ปัญหา ๓. ให้แต่ละคนเลือกมา ๑ ปัญหาจาก ๓ ปัญหานั้น ๔. ทุกคนนำเสนอต่อกลุ่มว่าทำไมเลือกปัญหานี้ปัญหามีความรุนแรง จำเป็นต้องเร่งแก้ไขอย่างไร ๕. ให้กลุ่มเลือกปัญหาจากเพื่อนเสนอ เหลือเพียงกลุ่มละ ๑ ปัญหา ๖. ตัวแทนออกมานำเสนอหน้าห้อง ในประเด็น - ปัญหาที่เลือก - เหตุผลที่เลือก - วิธีการที่ได้มา ๑ ปัญหานี้ ๗. เขียนปัญหาที่เสนอมากลุ่มละ ๑ ปัญหาบนกระดาน ข้อ ปัญหาที่คิดไว้ ปัญหาที่ตนเลือกเหลือ ๑ ปัญหา ปัญหาที่กลุ่มเลือก ๑ ๒ ๓ 4 5

๓๖ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ตัวอย่างแบบฟอร์มในการหาข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ ชื่อของสมาชิกทีม............................................................................................................. ................. วันที่.............................................. ปัญหาที่กำลังศึกษา .................................................................. ชื่อหน่วยงาน/ บุคคลที่ต้องการหาข้อมูล .................................................................................. ........ ๑. ท่านคิดว่าปัญหาที่จะศึกษานั้น เป็นเรื่องสำคัญหรือไม่ เพราะเหตุใด ......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ๒. รัฐบาลหรือหน่วยงานระดับใดที่รับผิดชอบต่อการจัดการกับปัญหานี้ .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ๓. นโยบายอะไร (ถ้ามี) ที่หน่วยงานใช้ในการจัดการกับปัญหานี้ .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ๔. หากยังใช้นโยบายอยู่ในขณะนี้ ขอให้ตอบคำถามต่อไปนี้ - ข้อได้เปรียบและเสียเปรียบของนโยบายที่ใช้จัดการกับปัญหา คืออะไรบ้าง .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... - จะมีการปรับปรุงนโยบายอย่างไรบ้าง .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... - มีความจำเป็นต้องใช้นโยบายอื่นมาใช้ทดแทนหรือไม่ เพราะเหตุใด .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... - มีอะไรบ้างที่ชุมชนของเราไม่เห็นด้วยกับนโยบายนี้ ......................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................

๓๗ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ขั้นตอนที่ ๒ การคัดเลือกหนึ่งปัญหา คุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริตเมื่อจัดกิจกรรมในขั้นตอนที่ ๒ ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ มีวินัย ❖ ซื่อสัตย์สุจริต ❖ จิตสาธารณะ การคัดเลือกปัญหาของชั้นเรียนเพื่อใช้สำหรับการศึกษา มีวิธีการ ดังนี้ 1. เลือกปัญหา ที่สำคัญที่สุด ที่ชุมชนเผชิญอยู่ 2. รวบรวมข้อมูลที่จำเป็นเพิ่มเติมเพื่อจะได้เข้าใจปัญหานั้นอย่างถ่องแท้ 3. กำหนดเกณฑ์คัดเลือกในการเลือกสรรหัวข้อที่จะทำการศึกษา 4. คัดเลือกหัวข้อที่จะทำการศึกษา 5. สามารถหา ฉันทามติของกลุ่มในการเลือกปัญหาที่จะทำการศึกษา เรามีรูปแบบอะไรบ้างที่ใช้ในการตัดสินใจ? ๑. เสียงข้างมาก (majority) ๒. ฉันทามติ (consensus) เสียงข้างมากหมายความว่าอะไร? เสียงข้างมาก majority คือ ๑. จำนวนหรือส่วนที่มากกว่าครึ่ง ๒. จำนวนคะแนนเสียงส่วนใหญ่ที่ได้มาจากการแข่งขันที่เกินจากจำนวนเสียงที่เหลืออยู่ ฉันทามติ หมายความว่าอะไร? ฉันทามติ consensus คือ “ ข้อสรุป หรือ ผลของการตัดสินใจของกลุ่ม ที่ผ่านการพูดคุย ปรึกษา โต้แย้ง ด้วยเหตุผลและคนส่วนใหญ่ยอมรับในเหตุผลนั้นๆ ” กิจกรรมเพื่อหา “ฉันทามติ” การให้น้ำหนักในการลงคะแนนกรณีใช้ Sticker สี ติดเลือกปัญหา แทนความหมาย เช่น สีเขียว - เห็นด้วยกับแนวคิดทั้งหมดของปัญหานั้น สีเหลือง - จะให้การสนับสนุนกับปัญหานั้น หากเพื่อนๆเลือก สีแดง - ไม่สนับสนุน Sticker แต่ละสี จะแสดงความเห็นที่แตกต่างกัน

๓๘ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ขั้นตอนของฉันทามติในห้องเรียน ๑. พูดคุยถึงแต่ละปัญหา หยิบยกคำถาม นำมาพูดคุยกันและพิจารณาถึงหนทางปฏิบัติในการแก้ไข ที่เป็นจริงได้ ๒. หาจุดร่วมและความต่าง ความตกลงและข้อขัดแย้งระหว่างปัญหาต่างๆ ๓. ให้การอำนวยการผสมผสานปัญหาที่คล้ายกันหรือปรับปรุงแก้ไขปัญหา ๔. หยิบยกปัญหาใหม่ที่เกิดจากการพูดคุย ๕. ต้องนำเกณฑ์ต่อไปนี้มาพิจารณา ๕.๑ รัฐบาลมีอำนาจหรือความรับชอบในการดำเนินการต่อปัญหานี้หรือไม่ ๕.๒ ปัญหานี้ถือว่าเป็นปัญหาเฉพาะเกี่ยวกับนโยบายสาธารณะหรือไม่ ๕.๓ ปัญหานี้มีความสำคัญต่อเยาวชนหรือไม่ หรือมีผลกระทบทางตรงหรือทางอ้อม ๕.๔ มีเหตุผลเพียงพอที่จะเชื่อว่านโยบายสาธารณะสามารถเป็นไปได้หรือจะแก้ปัญหาได้หรือไม่ ๕.๕ นักเรียนสามารถหาข้อมูลเพิ่มเติมให้เพียงพอในการศึกษาเกี่ยวกับปัญหานี้หรือไม่ และที่สำคัญ.. ฉันทามติในห้องเรียนได้มาจาก... * การสร้างสิ่งแวดล้อมที่ส่งเสริมให้มีการพูดคุยด้วยเหตุผล และเป็นแนวคิดที่ดี * การให้นักเรียนออกความคิดเห็นที่หลากหลาย และค้นหาแนวคิดที่แตกต่าง * ในการตัดสินใจ ไม่ควรให้นักเรียนถูกชักนำโดยเพื่อน หรือ (โดยครู) * ปล่อยให้มีทั้งความคิดที่ไม่เห็นด้วย หรือแนวความคิดที่แตกต่างกันใช้กระบวนการใน การผสมผสานความคิดที่แตกต่างกันนั้นจนกระทั่งมีการสรุปเป็น “ฉันทามติ” กระบวนการสร้างฉันทามติ คืออะไร คือ “กระบวนการ” ที่ ๑. สมาชิก ทุกคนมีส่วนร่วม ๒. สนับสนุนให้สมาชิกทุกคนออกความเห็นและความเห็นของทุกคนถูกนำมาใช้ ๓. ความเห็นแตกต่าง (Difference)ถูกมองว่าเป็นประโยชน์แทนที่จะมองว่าเป็นอุปสรรค ๔. สมาชิกที่ยังไม่เห็นด้วยกับข้อสรุป เมื่อกระบวนการเสร็จสิ้นแล้ว ยอมรับที่จะให้เวลา เป็นเครื่องทดสอบข้อสรุปนั้น ๕. ต้องให้เวลาที่เพียงพอ กับทุกคนในการแสดงความคิดเห็น ทำความเข้าใจความเห็นระหว่างกันก่อน ตัดสินใจ แม้จะใช้เวลานานก็ตาม ๖. สุดท้าย..สมาชิกทุกคนมีส่วนในการตัดสินใจ ข้อ ปัญหาที่แต่ละกลุ่มเสนอ ปัญหาที่ชั้นเรียนเลือกเพื่อศึกษา ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ สรุปปัญหาที่ชั้นเรียนเลือกเพื่อศึกษา คือ ปัญหา ................................................................................

๓๙ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” ขั้นตอนที่ ๓ การรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาที่จะศึกษา คุณลักษณะ ๕ ประการของโครงการโรงเรียนสุจริตเมื่อจัดกิจกรรมในขั้นตอนที่ ๓ ❖ ทักษะกระบวนการคิด ❖ มีวินัย ❖ ซื่อสัตย์สุจริต ❖ อยู่อย่างพอเพียง ❖ จิตสาธารณะ ในขั้นตอนที่ ๓ นี้ประกอบด้วย ๑. การรวบรวมข้อมูล ๒. ตรวจสอบนโยบายทางเลือก ๓. นำเสนอและพัฒนานโยบายสาธารณะของตนเอง ๔. พัฒนาแผนปฏิบัติการ การรวบรวมข้อมูล เมื่อได้ปัญหาที่ชั้นเรียนเลือกเพื่อศึกษาแล้ว ต่อไปเป็นการรวบรวมข้อมูลที่อาจไปสำรวจ หรือค้นคว้า จากแหล่งข้อมูลที่ชั้นเรียนเห็นว่าเหมาะสม การวางแผนในการหาข้อมูล • ใครที่รับผิดชอบกับปัญหา • ต้องการข้อมูลอะไร • วิธีการที่จะได้มาซึ่งข้อมูล

๔๐ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” บุคคล/องค์กร/แหล่งข้อมูล ที่เกี่ยวข้องกับปัญหา ข้อมูลที่ต้องการ วิธีการที่ได้มาซึ่งข้อมูล ๑. ห้องสมุด-หนังสือ วารสาร สาเหตุของปัญหา วิธีการแก้ไข ค้นหา บันทึก ๒. Internet ๓. ๔. ๕. ๖. ๗. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มเป็นจำนวนเท่ากับแหล่งข้อมูล และเลือกแหล่งข้อมูลที่กลุ่มแต่ละกลุ่มจะรับภารกิจ ไปหาข้อมูลที่เป็นประโยชน์เพื่อเป็นแนวทางในการแก้ปัญหา นักเรียนสามารถให้อาสาสมัคร เช่น ผู้ปกครอง พี่ๆ บุคคลที่มีความรู้เกี่ยวกับปัญหา ช่วยเหลือ แนะนำ เพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลและความรู้ ที่เป็นประโยชน์ ตัวอย่างแหล่งข้อมูล ๑. ห้องสมุด ๒. สำนักงานหนังสือพิมพ์/นักข่าว เพราะนักข่าวจะเป็นผู้เก็บรวบรวมข้อมูลปัญหาต่าง ๆ ที่มีในชุมชน และการแก้ไขที่รัฐบาลกำลังดำเนินการอยู่ ซึ่งนักเรียนอาจจะได้รับบทความ/รูปภาพเกี่ยวกับปัญหาที่กำลัง ศึกษา ๓. นักวิชาการ ครู อาจารย์ นักศึกษาในวิทยาลัย มหาวิทยาลัย ที่อาจเป็นผู้มีประสบการณ์/เป็น ผู้เชี่ยวชาญทางด้านปัญหาที่กำลังศึกษาอยู่ โดยการสอบถาม หาที่อยู่ หมายเลขโทรศัพท์ที่สามารถติดต่อได้ เพื่อขอให้ช่วยแนะนำ ขอข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาที่ศึกษา ๔. นักกฎหมาย ถือเป็นแหล่งข้อมูลที่ดีเยี่ยมสำหรับปัญหาทั้งหลายในชุมชน อาจถามจากครูและเพื่อน ๆ ว่ามีผู้ปกครองของนักเรียนที่เป็นทนายความหรือนักกฎหมายบ้างหรือไม่ ใช้สมุดโทรศัพท์ค้นหาสำนักงาน กฎหมายรวมทั้งหมายเลขโทรศัพท์ เพื่อติดต่อขอสัมภาษณ์ ๕. องค์กรชุมชนและกลุ่มผลประโยชน์ ภาคเอกชน ๖. องค์กรบริหารสถานที่ราชการที่เกี่ยวข้อง หรืองานรับผิดชอบเกี่ยวข้องกับปัญหาของเรา ๗. เครือข่ายข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ การได้รับและบันทึกข้อมูล ๑. การหาข้อมูลทางโทรศัพท์ ๒. การนัดพบและสัมภาษณ์บุคคลต่าง ๆ ๓. การเขียนจดหมายเพื่อขอข้อมูล

๔๑ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” การเตรียมพร้อมในการหาข้อมูล ๑. การสัมภาษณ์ ๑.๑ จดหมาย ๑.๒ โทรศัพท์ ๑.๓ การนัดหมาย ๑.๔ การไปพบด้วยตนเอง ๒. การสืบค้น จากสื่อสิ่งพิมพ์/อินเตอร์เน็ต ๒.๑ การอ้างอิงที่มาของข้อมูล/รูปภาพ/ภาพเคลื่อนไหว ๓. แบบสอบถาม ๓.๑ จุดประสงค์ ต้องการทราบอะไร/เพื่ออะไร/จากใคร/จำนวนเท่าไร/เวลาใด

๔๒ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบฟอร์มในการหาข้อมูลจาก Internet และสื่อสิ่งพิมพ์ ชื่อของสมาชิกทีม............................................................................................................. ........................ วันที่....................................................... ปัญหาที่กำลังศึกษา ................................................................. ชื่อสื่อ / เว็บไซต์ที่ต้องการหาข้อมูล ...................................................................................................... ๑. แหล่งข้อมูล ............................................................................................................................................ ชื่อสำนักพิมพ์............................................................................................................. ........................ ผู้แต่ง .............................................................................................................................................. วันที่ตีพิมพ์ ............................................................................................................... ........................ ๒. บันทึกข้อมูลที่ได้รับ ก. ปัญหานี้ในชุมชนของเราร้ายแรงเพียงใด ........................................................................... ........ ข. การแพร่กระจายของปัญหานี้ในชุมชน หรือในประเทศ เป็นอย่างไร ......................................... ค. ท่านคิดว่าปัญหาของท่าน - ไม่มีกฎหมายที่จะจัดการกับปัญหา ถูก............. ผิด ............ - กฎหมายที่จะจัดการกับปัญหาไม่เพียงพอ ถูก............. ผิด ............ - กฎหมายที่จะจัดการกับปัญหามีเพียงพอแต่ไม่จริงจัง ถูก............. ผิด ............ ๓. มีหน่วยงานใดทำหน้าที่รับผิดชอบปัญหานี้อยู่ และได้ทำอะไรบ้าง ......................................................... ........................................................................................................................ ........................................ ๔. มีข้อขัดแย้งใดบ้างที่เกี่ยวกับนโยบายที่จัดการกับปัญหา ........................................................................ ........................................................................................................................ ........................................ ๕. ใครคือเสียงส่วนใหญ่ กลุ่มหรือหน่วยงานใดที่แสดงความคิดเห็น/รับผิดชอบต่อปัญหานี้ ........................................................................................................................ ........................................ - พวกเขาได้เสนอนโยบายกับรัฐเพื่อมาปรับใช้กับปัญหาได้อย่างไร........................................ ........................................................................................................................ ........................................ - การใช้นโยบายของเขามีปัญหา อุปสรรคอะไรบ้าง .............................................................. ........................................................................................................................ ........................................ ๖. ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับนโยบายหรือแนวทางในการแก้ปัญหาของเรา........................................................ ........................................................................................................................ ........................................ ๗. ความช่วยเหลือ ที่พวกเขาสามารถให้กับเราในการแก้ปัญหา มีอะไรได้บ้าง .......................................... ........................................................................................................................ ........................................

๔๓ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” แบบฟอร์มในการสัมภาษณ์ ชื่อของสมาชิกทีม............................................................................................ ......................................... วันที่........................................................ ปัญหาที่กำลังศึกษา ................................................................ ๑. แหล่งข้อมูล ชื่อผู้ให้ข้อมูล .................................................................................................................................... ตำแหน่งหน้าที่และชื่อองค์กร .......................................................................................................... ที่อยู่ ...................................................................................เบอร์โทรศัพท์........................................ ๒. การขอทราบข้อมูลเกี่ยวกับปัญหา ก. ปัญหานี้ในชุมชนของเราร้ายแรงเพียงใด ..................................................................................... ........................................................................................................................ ......................................... ข.การแพร่กระจายของปัญหานี้ในชุมชน หรือในประเทศ เป็นอย่างไร ............................................ ........................................................................................................................ ......................................... ค. ท่านคิดว่าปัญหาของท่าน - ไม่มีกฎหมายที่จะจัดการกับปัญหา ถูก............. ผิด ............ - กฎหมายที่จะจัดการกับปัญหาไม่เพียงพอ ถูก............. ผิด ............ - กฎหมายที่จะจัดการกับปัญหามีเพียงพอแต่ไม่จริงจัง ถูก............. ผิด ............ ๓. มีหน่วยงานใดทำหน้าที่รับผิดชอบปัญหานี้อยู่ และได้ทำอะไรบ้าง .......................................................... ................................................................................................................................................................. ๔. มีข้อขัดแย้งใดบ้างที่เกี่ยวกับนโยบายที่จัดการกับปัญหา ......................................................................... ........................................................................................................................ ......................................... ๕. ใครคือเสียงส่วนใหญ่ กลุ่มหรือหน่วยงานใดที่แสดงความคิดเห็น/รับผิดชอบต่อปัญหานี้ - พวกเขาได้เสนอนโยบายกับรัฐเพื่อมาปรับใช้กับปัญหาได้อย่างไร................................................. ........................................................................................................................ ......................................... -การใช้นโยบายของเขามีปัญหา อุปสรรคอะไรบ้าง ........................................................................ ........................................................................................................................ ......................................... ๖. ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับนโยบายหรือแนวทางในการแก้ปัญหาของเรา ....................................................... ........................................................................................................................ ......................................... ๗.ความช่วยเหลือ ที่พวกเขาสามารถให้กับเราในการแก้ปัญหา มีอะไรได้บ้าง ............................................. ........................................................................................................................ ......................................... ๘.ควรใช้วิธีใดในการโน้มน้าวให้องค์กรภาครัฐยอมรับนโยบายนี้.................................................................. ........................................................................................................................ ......................................... การตรวจสอบนโยบายทางเลือก หมายถึง การสำรวจตรวจหา กฎระเบียบ กฎหมาย หรือนโยบายสาธารณะอื่นๆที่เกี่ยวข้องกับปัญหา ของนักเรียน ว่ามี หรือ ไม่มี ทั้งนี้รวมทั้งนโยบายที่เตรียมประกาศใช้ด้วย ขั้นตอนนี้ถือว่าสำคัญมาก เป็นเป้าหมายที่ต้องการให้นักเรียน มีส่วนร่วมในการตรวจสอบนโยบาย สาธารณะ หรือ กฎหมาย ระเบียบปฏิบัติที่มีข้อบกพร่อง อันเป็นเหตุให้เกิดปัญหาที่ต้องหาแนวทางแก้ไข ถือเป็นหน้าที่ และคุณลักษณะที่สำคัญของพลเมือง ซึ่งเป็นประเด็นที่ทำให้ Project Citizen แตกต่างจาก โครงงานทั่วไป

๔๔ แนวทางการดำเนินกิจกรรม “สร้างสำนึกพลเมือง” นักเรียนจะได้ศึกษานโยบายสาธารณะ ที่เกี่ยวข้องกับปัญหา ในเรื่อง - หน่วยงานที่รับผิดชอบ - ข้อดี ข้อเสีย - ผู้ที่สนับสนุนหรือเห็นด้วยกับนโยบาย - ผู้ที่ได้รับผลกระทบ ไม่ให้การสนับสนุนหรือต่อต้านกับนโยบาย - ปัญหาที่เกิดจากการใช้นโยบาย (มีไม่ใช้/ มีใช้ไม่ได้/ ปฏิบัติจริงไม่ได้ หรือ อื่นๆ) - ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับนโยบายนี้ ในอนาคต เมื่อนักเรียนพบปัญหาในสังคม ประสบการณ์นี้ จะทำให้นักเรียนสามารถวิเคราะห์หาเหตุ แห่งปัญหานั้นเพื่อพิจารณาหาทางแก้ไขได้ ตัวอย่างการตรวจสอบนโยบายสาธารณะ ๑) ระเบียบ/กฎหมายนั้น ชื่อ................................................................................................................. ประกาศใช้เมื่อ ........................หน่วยงานที่ประกาศใช้............................................................................. ข้อดีของนโยบาย ๑. ................................................................................................................................................... ๒. ................................................................................................................................................... ๓. ................................................................................................................................................... ข้อเสียของนโยบาย ๑. ................................................................................................................................................... ๒. ................................................................................................................................................... ๓. ................................................................................................................................................... ผู้ที่สนับสนุนหรือเห็นด้วยกับนโยบาย ๑. ................................................................................................................................................... ๒. ................................................................................................................................................... ๓. ................................................................................................................................................... ผู้ที่ได้รับผลกระทบ ไม่ให้การสนับสนุนหรือต่อต้านกับนโยบาย ๑. ................................................................................................................................................... ๒. ................................................................................................................................................... ๓. .................................................................................................................................... ............... ปัญหาที่เกิดจากการใช้นโยบาย( มีไม่ใช้/ มีใช้ไม่ได้/ ปฏิบัติจริงไม่ได้ หรือ อื่นๆ) ๑. ................................................................................................................................................... ๒. ................................................................................................................................................... ๓. ................................................................................................................................................... ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับนโยบายนี้ ๑. ................................................................................................................................................... ๒. ................................................................................................................................................... ๓. ...................................................................................................................................................