วิจัย ชุดปฏิบัติการเครื่องจักรกลไฟฟ้า 3 เฟส

40

4.8 สรุปผลการทดลอง

จากการทดลองชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส โดยมีกลุ่มทดสอบ นักศึกษาสาขา
วิศวกรรมไฟฟ้าปี ที่ 4 จานวน 3 คน โดยมีลาดบั การทดลองตามใบงานดงั น้ี

ใบงานที่ 1 การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง (Direction On Line Starter)
ใบงานท่ี 2 การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง ชนิดปิ ด – เปิ ด 2 ที่
ใบงานท่ี 3 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบ Jogging
ใบงานท่ี 4 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบ Plugging
ใบงานที่ 5 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบ Reversing After Stop
ใบงานท่ี 6 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA แบบ MANUAL
ใบงานที่ 7 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA แบบอตั โนมตั ิ
จากการทาการทดลองชุดวงจรกาลังประกอบด้วย ชุด Main Circuit Breaker 3 Phase
ชุด Magnetic Contactor ชุด Overload Delay และชุดวงจรควบคุมประกอบด้วย ชุด Push Button
Switch ชุด Four Pilot Lamp ชุด Timer On Delay โดยทาการทดลองท้ังหมด 7 ใบงาน โดยให้
ตวั อย่างกลุ่มทดลอง ทดสอบคนละ 7 ใบงาน รวมการทดลองเป็ น 21 คร้ัง ผลพบว่าการทดลอง
ถูกตอ้ ง 19 คร้ัง ผิดพลาด 2 คร้ัง ในใบงานที่ 5 และใบงานท่ี 7 เนื่องจากเกิดความเขา้ ใจท่ีผิดพลาด
และมีการต่อวงจรท่ีผิดไปจากใบงาน จึงไดใ้ ห้มีการทดลองซ้าในใบงานดงั กล่าว ผลคือทางาน
ถูกตอ้ งท้งั 7 ใบงาน

4.9 แบบสอบถามความพงึ พอใจนกั ศึกษาต่อชิ้นงาน (HARD WARE)

แบบสอบถามความพึงพอใจนกั ศึกษาต่อชิ้นงาน เป็นแบบสอบถามท่ีให้แสดงความคิดเห็นต่อ
อุปกรณ์ส่วนประกอบท้ังหมดท่ีสร้างข้ึนเพ่ือใช้ประกอบการทาการทดลองของชุดปฏิบัติการ
เครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็นนกั ศึกษาสาขาวิศวกรรมไฟฟ้าปี ท่ี 4 จานวน 5 คน โดยมีค่าเฉลี่ย
ดงั ตารางต่อไปน้ี

41

ตารางที่ 4.8 ผลการวเิ คราะห์ขอ้ มลู แบบสอบถามความพึงพอใจนกั ศึกษาตอ่ ชิ้นงาน (HARD WARE)

รายการประเมนิ ค่าเฉลย่ี คะแนน

1. วสั ดอุ ปุ กรณ์ทใี่ ช้ในการสร้างชิ้นงาน 4
2. ขนาดและน้าหนกั ของอปุ กรณ์ 4
3. ความสะดวกในการขนยา้ ยอปุ กรณ์ 4
4. ความสวยงามของชิ้นงาน 3
5. การใช้งานและการทางานของอปุ กรณเ์ มอ่ื ทดลอง 4
6. ความเหมาะสมของการออกแบบ 3
7. ความคงทนแขง็ แรงของอปุ กรณแ์ ตล่ ะชิ้น 3
8. ความเหมาะสมของการวางตาแหน่งอปุ กรณ์แตล่ ะชิ้น 4
9. มคี วามสะดวกง่ายตอ่ การบารุงรกั ษาทาความสะอาด 3
10. ความพึงพอใจตอ่ ชิ้นงานโดยรวม 4
3.6
เฉล่ียรวม

จากตารางท่ี 4.8 พบวา่ ความพึงพอใจนกั ศึกษาจานวน 5 คน ในชิ้นงาน (HARD WARE) โดยมี
คะแนนเฉล่ียรวมของ ผลการประเมินระดับพึงพอใจอยู่ในระดบั ดี และมีคะแนนเฉล่ียรวม 3.6
ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยท่ีสุด, 1.6-2.5 = น้อย, 2.6-3.5 = ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี,
4.6-5 = ดีที่สุด

4.10 แบบสอบถามความพงึ พอใจนักศึกษาต่อใบงาน (LAB SHEET)

แบบสอบถามความพึงพอใจนกั ศึกษาในดา้ นใบงาน (LAB SHEET) เป็นแบบสอบถามเพ่ือให้
แสดงความคิดเห็นเก่ียวกบั เน้ือหาเอกสารใบงานท่ีจดั ทาข้ึนเพื่อใช้ประกอบเป็ นส่ือการเรียนการ
สอนเรียน และการทาการทดลองของชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็นนกั ศึกษาสาขา
วศิ วกรรมไฟฟ้าปี ที่ 4 จานวน 5 คน โดยมีค่าเฉลี่ยดงั ตารางต่อไปน้ี

42

ตารางท่ี 4.9 ผลการวิเคราะห์ขอ้ มลู แบบสอบถามความพงึ พอใจนกั ศึกษาต่อใบงาน (LAB SHEET)

รายการประเมนิ ค่าเฉลยี่ คะแนน

1. ความชดั เจนของทฤษฎี 4
2. ความหลากหลายของใบงาน 4
3. เน้ือหาสอดคลอ้ งกบั วตั ถปุ ระสงคข์ องโครงงาน 4
4. ลาดบั ข้นั ตอนการทดลอง 3
5. ความถกู ตอ้ งของการทดลองใบงาน 3
6. ความสวยงามของภาพทใ่ี ช้ประกอบใบงาน 3
7. ความถกู ตอ้ งของตวั อยา่ งทกี่ าหนดแตล่ ะใบงาน 4
8. คาถามโจทยป์ ัญหากาหนดให้มคี วามเขา้ ใจทช่ี ดั เจนในทกุ ใบงาน 3
9. สามารถนาความรูแ้ ละประสบการณ์ไปประยกุ ตใ์ ช้ 5
10. การเขยี นวงจรสามารถทางานร่วมกบั ชิ้นงานไดต้ ามกาหนด 4
3.7
เฉลี่ยรวม

จากตารางที่ 4.9 พบว่า ความพึงพอใจนักศึกษาในดา้ นใบงาน (LAB SHEET) โดยมีคะแนน
เฉลี่ยรวมของ ผลการประเมินระดับพึงพอใจอยู่ในระดับ ดี และมีคะแนนเฉล่ียรวม 3.7
ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยที่สุด, 1.6-2.5 = น้อย, 2.6-3.5 = ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี,
4.6-5 = ดีท่ีสุด

บทท่ี 5
สรุปผลการศึกษาและแนวทางการพฒั นา

จากการทดลองชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส โดยไดส้ รุปแบง่ ออกมาเป็น 5 ส่วนดงั น้ี
5.1 ผลดา้ นชิ้นงาน (HARD WARE)
5.2 ผลดา้ นใบงาน (LAB SHEET)
5.3 ผลทางวิศวกรรม
5.4 ผลแบบประเมินความพงึ พอใจ
5.5 ขอ้ เสนอแนะ

5.1 ผลด้านชิน้ งาน (HARD WARE)

รายละเอียดชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ชุดปฏิบตั ิการควบคุมมอเตอร์เป็นอุปกรณ์
ท่ีใชค้ วบคุมทิศทางและความเร็วของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั ท่ีมีการใชง้ านร่วมกนั ระหวา่ งวงจร
กาลงั และวงจรควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั ตามที่ใบงานกาหนด มีป่ มุ สาหรับควบคุมมอเตอร์
คือ ป่ ุม (S1) STAR , (S2) STOP สาหรับควบคุมการทางานของมอเตอร์ Pilot Lamp แสดง
สถานการณ์ทางาน และ Overload ของอุปกรณ์ และมี Timer ให้เพ่ือใช้สาหรับควบคุมเวลาการ
ทางานของมอเตอร์ ชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส มีท้งั หมด 8 ชุด คือ

5.1.1 ชุด Main Circuit Breaker 3 Phase จานวน 1 ชุด

รูปที่ 5.1 ชุด Main Circuit Breaker 3 Phase

44

5.1.2 ชุด Push Button Switch จานวน 1 ชุด

รูปที่ 5.2 ชุด Push Button Switch
5.1.3 ชุด Timer On Delay จานวน 1 ชุด

รูปท่ี 5.3 ชุด Timer On Delay
5.1.4 ชุด Four Pilot Lamp จานวน 1 ชุด

รูปท่ี 5.4 ชุด Four Pilot Lamp

45

5.1.5 ชุด Magnetic Contactor จานวน 3 ชุด

รูปที่ 5.5 ชุด Magnetic Contactor จานวน 3 ชุด
5.1.6 ชุด Overload Delay จานวน 1 ชุด

รูปท่ี 5.6 ชุด Overload Delay
5.1.7 ชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส พร้อมรางอลมู ิเนียม

รูปที่ 5.7 ชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส พร้อมรางอลมู ิเนียม

46

5.2 ผลด้านใบงาน (LAB SHEET)

ในการทดสอบการทางานของชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ไดใ้ หน้ กั ศึกษาช้นั ปี ที่ 4
สาขาวศิ วกรรมไฟฟ้า จานวน 3 คน เป็นกลุ่มทดลอง โดยมีลาดบั การทดลองตามใบงานดงั น้ี

ใบงานที่ 1 การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง (Direction On Line Starter)
ใบงานท่ี 2 การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง ชนิดปิ ด – เปิ ด 2 ท่ี
ใบงานท่ี 3 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบ Jogging
ใบงานที่ 4 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบ Plugging
ใบงานท่ี 5 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบ Reversing After Stop
ใบงานที่ 6 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA แบบ MANUAL
ใบงานท่ี 7 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA แบบอตั โนมตั ิ
จากการทาการทดลองท้งั หมด 7 ใบงาน โดยให้ตวั อย่างกลุ่มทดลอง ทดสอบคนละ 7 ใบงาน
รวมการทดลองเป็น 21 คร้ัง ผลพบวา่ การทดลองถกู ตอ้ ง 19 คร้ัง ผิดพลาด 2 คร้ัง ในใบงานที่ 5 และ
ใบงานท่ี 7 เนื่องจากเกิดความเขา้ ใจท่ีผิดพลาดและมีการต่อวงจรที่ผิดไปจากใบงาน จึงไดใ้ หม้ ีการ
ทดลองซ้าในใบงานดงั กลา่ ว ผลคอื ทางานถกู ตอ้ งท้งั 7 ใบงาน

5.3 ผลทางวิศวกรรม

5.3.1 ใบงานที่ 1 การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง (Direction On Line Starter)
ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์ทางาน เมื่อวดั แรงดบั ท่ีจุด L1 มีค่าแรงดนั 239 V แรงดนั

ที่จุด L2 มีคา่ แรงดนั 233 V แรงดนั ท่ีจุด L3 มีคา่ แรงดนั 236 V วดั กระแสท่ีจุด A1 มีค่ากระแส 0.2 A
วดั กระแสที่จุด A2 มีค่ากระแส 0.21 A วดั กระแสที่จุด A3 มีค่ากระแส 0.21 A และวดั ความเร็วรอบ
ได้ 1462 RPM

5.3.2 ใบงานที่ 2 การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง ชนิดปิ ด – เปิ ด 2 ท่ี
ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์ทางาน เม่ือวดั แรงดบั ที่จุด L1 มีค่าแรงดนั 235 V แรงดนั

ท่ีจุด L2 มีค่าแรงดัน 235 V แรงดันที่จุด L3 มีค่าแรงดัน 236 V วดั กระแสท่ีจุด A1 มีค่ากระแส
0.28 A วัดกระแสที่จุด A2 มีค่ากระแส 0.28 A วดั กระแสที่จุด A3 มีค่ากระแส 0.28 A และ
วดั ความเร็วรอบได้ 1473 RPM

5.3.3 ใบงานท่ี 3 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบ Jogging
ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์หมุนตามเข็มนาฬิกา เมื่อวดั แรงดบั ที่จุด L1 มีค่าแรงดนั

234 V แรงดนั ท่ีจุด L2 มีค่าแรงดนั 231 V แรงดนั ท่ีจุด L3 มีค่าแรงดัน 235 V วดั กระแสที่จุด A1

47

มีค่ากระแส 0.27 A วดั กระแสท่ีจุด A2 มีค่ากระแส 0.22 A วดั กระแสท่ีจุด A3 มีค่ากระแส 0.22 A
และวดั ความเร็วรอบได้ 1377 RPM

5.3.4 ใบงานท่ี 4 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบ Plugging
ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์หมุนตามเข็มนาฬิกา เม่ือวดั แรงดบั ท่ีจุด L1 มีค่าแรงดนั

230 V แรงดนั ที่จุด L2 มีค่าแรงดนั 230 V แรงดันที่จุด L3 มีค่าแรงดนั 230 V วดั กระแสที่จุด A1
มีค่ากระแส 0.22 A วดั กระแสท่ีจุด A2 มีคา่ กระแส 0.2 A วดั กระแสที่จุด A3 มีค่ากระแส 0.2 A และ
วดั ความเร็วรอบได้ 1395 RPM

5.3.5 ใบงานที่ 5 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบ Reversing After Stop
ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์หมุนตามเขม็ นาฬิกา เมื่อวดั แรงดบั ท่ีจุด L1 มีค่าแรงดนั

230 V แรงดันท่ีจุด L2 มีค่าแรงดัน 230 V แรงดนั ท่ีจุด L3 มีค่าแรงดัน 230 V วดั กระแสท่ีจุด A1
มีค่ากระแส 0.27 A วดั กระแสท่ีจุด A2 มีค่ากระแส 0.25 A วดั กระแสท่ีจุด A3 มีค่ากระแส 0.27 A
และวดั ความเร็วรอบได้ 1492 RPM

5.3.6 ใบงานท่ี 6 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA แบบ MANUAL
ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์ทางานแบบสตาร์ เมื่อวดั แรงดับท่ีจุด L1 มีค่าแรงดัน

230 V แรงดนั ที่จุด L2 มีค่าแรงดนั 230 V แรงดันท่ีจุด L3 มีค่าแรงดัน 233 V วดั กระแสที่จุด A1
มีค่ากระแส 0.2 A วดั กระแสที่จุด A2 มีค่ากระแส 0.22 A วดั กระแสที่จุด A3 มีค่ากระแส 0.24 A
และวดั ความเร็วรอบได้ 1433 RPM

ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์ทางานแบบเดลตา้ เมื่อวดั แรงดบั ที่จุด L1 มีค่าแรงดนั
230 V แรงดันที่จุด L2 มีค่าแรงดัน 231 แรงดันท่ีจุด L3 มีค่าแรงดัน 233 V วดั กระแสที่จุด A1
มีค่ากระแส 0.54 A วดั กระแสที่จุด A2 มีค่ากระแส 0.51 A วดั กระแสท่ีจุด A3 มีค่ากระแส 0.53 A
และวดั ความเร็วรอบได้ 1477 RPM

5.3.7 ใบงานที่ 7 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA แบบ อตั โนมตั ิ
ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์ทางานแบบสตาร์ เมื่อวดั แรงดบั ท่ีจุด L1 มีค่าแรงดัน

233 V แรงดันที่จุด L2 มีค่าแรงดนั 233 V แรงดนั ที่จุด L3 มีค่าแรงดัน 235 V วดั กระแสที่จุด A1
มีค่ากระแส 0.2 A วดั กระแสท่ีจุด A2 มีค่ากระแส 0.22 A วดั กระแสท่ีจุด A3 มีค่ากระแส 0.24 A
และวดั ความเร็วรอบได้ 1428 RPM

ผลจากการทดลองขณะมอเตอร์ทางานแบบเดลตา้ เม่ือวดั แรงดับท่ีจุด L1 มีค่าแรงดัน
235 V แรงดันที่จุด L2 มีค่าแรงดัน 233 แรงดันที่จุด L3 มีค่าแรงดัน 234 V วดั กระแสท่ีจุด A1
มีค่ากระแส 0.49 A วดั กระแสที่จุด A2 มีค่ากระแส 0.5 A วดั กระแสท่ีจุด A3 มีค่ากระแส 0.49 A
และวดั ความเร็วรอบได้ 1478 RPM

48

5.4 ผลแบบประเมินความพงึ พอใจ

5.4.1 สรุปผลความพงึ พอใจนกั ศึกษาต่อชิ้นงาน (HARD WARE)
แบบสอบถามความพึงพอใจนักศึกษาต่อชิ้นงาน เป็ นแบบสอบถามท่ีให้แสดงความ

คิดเห็นต่ออุปกรณ์ส่วนประกอบท้ังหมดท่ีสร้างข้ึนเพ่ือใช้ประกอบการทาการทดลองของชุด
ปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็ นนักศึกษาสาขาวิศวกรรมไฟฟ้าปี ท่ี 4 จานวน 5 คน
พบวา่ ความพึงพอใจในชิ้นงาน (HARD WARE) โดยมีคะแนนเฉล่ียรวมของผลการประเมินระดบั
พึงพอใจอยู่ในระดับดี และมีคะแนนเฉล่ียรวม 3.6 ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยที่สุด,
1.6-2.5 = นอ้ ย, 2.6-3.5 = ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี, 4.6-5 = ดีท่ีสุด

5.4.2 สรุปผลความพงึ พอใจนกั ศึกษาต่อใบงาน (LAB SHEET)
แบบสอบถามความพึงพอใจนกั ศึกษาในดา้ นใบงาน (LAB SHEET) เป็ นแบบสอบถาม

เพื่อใหแ้ สดงความคิดเห็นเก่ียวกบั เน้ือหาเอกสารใบงานท่ีจดั ทาข้ึนเพื่อใชป้ ระกอบเป็นสื่อการเรียน
การสอนเรียน และการทาการทดลองของชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็นนกั ศึกษา
สาขาวิศวกรรมไฟฟ้าปี ท่ี 4 จานวน 5 คน พบว่า ความพึงพอใจนักศึกษาในด้านใบงาน
(LAB SHEET) โดยมีคะแนนเฉล่ียรวมของผลการประเมินระดับพึงพอใจอยู่ในระดับดี และ
มีคะแนนเฉลี่ยรวม 3.7 ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยที่สุด, 1.6-2.5 = น้อย, 2.6-3.5 =
ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี, 4.6-5 = ดีที่สุด

5.5 ข้อเสนอแนะ

5.5.1 เพ่ิมใบงานการทดลอง
5.5.2 การทดลองแต่ละใบงานควรจดั ใหผ้ เู้ รียนทดลองคร้ังละไม่เกิน 2 คน

บรรณานุกรม

ดุสิต สูรยร์ าช. ทฤษฎมี อเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . ม.ป.ท. : ศนู ยส์ ่งเสริมวชิ าการ, 2542.
ธนเจต สครรัมย.์ มอเตอร์ไฟฟ้าและการควบคมุ . กรุงเทพฯ : ศนู ยส์ ่งเสริมอาชีวะ, 2558.
ธวชั ชยั อตั ถวิบลู ยก์ ุล. เคร่ืองกลไฟฟ้า 1. กรุงเทพฯ : ศูนยส์ ่งเสริมอาชีวะ, 2558.
ฤทยั ประทุมทอง และอรุณ สุขแกว้ . “การสร้างและหาประสิทธิภาพชุดการสอน เรื่อง การเร่ิมเดิน

มอเตอร์ไฟฟ้าเหนี่ยวนา 3 เฟส”. วารสารพฒั นาเทคนคิ ศึกษา. ฉบบั ที่ 108 ปี 2018.
อภิรักษ์ สุขเกษม. มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . กรุงเทพฯ : ซีเอด็ ยเู คชนั่ , 2562.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก
รายละเอยี ดอปุ กรณ์

รายละเอยี ดชุดปฏิบตั ิการเครื่องจักรกลไฟฟ้า 3 เฟส

1 23 4

5. . . .
ชุ ชุ ชุ
ด ดด ชุ

O OO ด

v vv O

e ee v

rl rl rl e

o oo rl

a aa o

d dd a

D 5 5D 5D d
el el el
6D

a aa . el
123ช456......ุดชชชชชชปุุุุุุดดดดดดฏFPMOTMิบuoivตัaamsueigิกhrnrenาlrPBoeCรOitauเliiคdorctncttรoDCuD่ืLอnieotงealSnlmจBaatwyกัayrpeciรจtatจกcจoาkาhนาลreนนไจrจวววฟาา3นนนนนฟP1วว1h้า1นนชaช3ชsุจดนนดชวy1ุ3ด1eุดเาุฟชจชOชดve.สาุดุดุ นมวีทน้งั ห1 มชOจนดชนชดveว1y.ดุดาุุ ชุ a
8 ชุด คือ y ด y
จา จา
.น Oน
ชวุ vว
ดน eน
O1 rl
rl rl vชุ o 1
eด a ชุ
rl d ด

oo o D

aa a el

dd d a

DD D y

ภาคผนวก ข
แบบฟอร์มใบงานท่ี 1 ถงึ 7 พร้อมเฉลย

ใบงานท่ี 1

การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง (Direction On Line Starter)

วัตถุประสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลงั (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเงื่อนไขท่ี
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคมุ ได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคุมตำมที่ไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถปุ ระสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทาํ งาน
ขณะที่มอเตอร์กำลงั หมุนหรือทำงำนอยู่จะมีหลอดสัญญำณแสดงให้เห็นควำมสำคัญ และ

จำเป็ นอีกประกำรหน่ึงของวงจรคอนแทคเตอร์ก็คือ จะตอ้ งมีสัญญำณเตือนภยั เม่ือเกิดกระแสสูง
ร้อนจดั หรือทำงำนเป็นกำลงั ในกำรน้ีจะตอ้ งมีโอเวอร์โหลดตดั วงจรไฟฟ้ำท้งั วงจรกำลงั และวงจร
ควบคุม กำรแสดงให้เห็นว่ำเกิดโอเวอร์โหลด หรือข้อบกพร่องของมอเตอร์โดยท่ัวไปจะใช้
หลอดไฟสีส้มหรือ ไม่ก็ใชอ้ อดไฟฟ้ำ (Buzzer) กำรเตือนภยั อนั จะเกิดแก่มอเตอร์หรือวงจรไฟฟ้ำน้ี
เรียกวำ่ “Failure Alarm”

อปุ กรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคมุ เคร่ืองกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยตอ่ วงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 K1 = Magnetic Contactor
F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคุม

F2 = Control Fuse
F3 = Overload Delay
S1 = Push Button Switch “Off”
S2 = Push Button Switch “On”
K1 = Magnetic Contactor
H1 = Pilotlamp (Green)
H3 = Pilotlamp (Yellow)

เง่ือนไขการทํางาน

1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพอ่ื ป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพ่อื ป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคุมตอ้ งมี CONTROL FUSE เพือ่ ป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำรSTART และ STOP สำมำรถทำไดโ้ ดยใชส้ วติ ซป์ ่ ุมกดและมีวงจร Self Holding
6. มีป่ ุม START หน่ึงป่ ุม และ STOP หน่ึงป่ มุ

บันทึกผลการทดลองโดยมีข้ันตอนดงั นี้
1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S2 ใหม้ อเตอร์ทำงำน
2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METTER
3. ทำกำรวดั กระแสท่ีจุด A1,A2,A3

ความเรว็ รอบ ความเรว็ รอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใ่ี ช้ทดลอง เคร่ืองมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(RPM) TACHO METER
(RPM)

สรุปผลการทดลอง
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

เฉลยใบงานที่ 1

การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง (Direction On Line Starter)

วัตถปุ ระสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลงั (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเง่ือนไขท่ี
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคมุ ได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคุมตำมท่ีไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถุประสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทํางาน
ขณะที่มอเตอร์กำลงั หมุนหรือทำงำนอยู่จะมีหลอดสัญญำณแสดงให้เห็นควำมสำคัญ และ

จำเป็ นอีกประกำรหน่ึงของวงจรคอนแทคเตอร์ก็คือ จะตอ้ งมีสัญญำณเตือนภยั เมื่อเกิดกระแสสูง
ร้อนจดั หรือทำงำนเป็นกำลงั ในกำรน้ีจะตอ้ งมีโอเวอร์โหลดตดั วงจรไฟฟ้ำท้งั วงจรกำลงั และวงจร
ควบคุม กำรแสดงให้เห็นว่ำเกิดโอเวอร์โหลด หรือข้อบกพร่องของมอเตอร์โดยท่ัวไปจะใช้
หลอดไฟสีส้มหรือ ไม่ก็ใชอ้ อดไฟฟ้ำ (Buzzer) กำรเตือนภยั อนั จะเกิดแก่มอเตอร์หรือวงจรไฟฟ้ำน้ี
เรียกวำ่ “Failure Alarm”

อุปกรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคมุ เคร่ืองกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยต่อวงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 K1 = Magnetic Contactor
F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคุม

F2 = Control Fuse
F3 = Overload Delay
S1 = Push Button Switch “Off”
S2 = Push Button Switch “On”
K1 = Magnetic Contactor
H1 = Pilotlamp (Green)
H3 = Pilotlamp (Yellow)

เง่ือนไขการทาํ งาน

1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพ่ือป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพ่อื ป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคุมตอ้ งมี CONTROL FUSE เพ่อื ป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำรSTART และ STOP สำมำรถทำไดโ้ ดยใชส้ วิตซ์ป่ ุมกดและมีวงจร Self Holding
6. มีป่ มุ START หน่ึงป่ ุม และ STOP หน่ึงป่ มุ

บนั ทึกผลการทดลองโดยมีข้ันตอนดังนี้
1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S2 ใหม้ อเตอร์ทำงำน
2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METTER
3. ทำกำรวดั กระแสท่ีจุด A1,A2,A3

ความเร็วรอบ ความเร็วรอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใี่ ช้ทดลอง เคร่ืองมืดวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(RPM) TACHO METER
(RPM)

1360 1462 102 239 233 236 0.2 0.21 0.21

สรุปผลการทดลอง
สำมำรถเร่ิมสตำร์ทโดยกดสวิทชส์ ตำร์ท S2 และหยดุ กำรทำงำนไดโ้ ดยกดสวทิ ช์ Stop(S1) .

แสดงกำรทำงำนดว้ ย Pilot Lamp สีเขยี ว และเมื่อเกิด Overload จะแสดงดว้ ย Pilotlamp สีเหลือง .
.
.
.
.
.

ใบงานท่ี 2

การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง ชนิดปิ ด - เปิ ด 2 ท่ี

วัตถปุ ระสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลัง (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเงื่อนไขที่
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคุมได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคุมตำมที่ไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถปุ ระสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทาํ งาน
บำงคร้ังเรำมีควำมจำเป็ นที่ต้องควบคุมอุปกรณ์ไฟฟ้ำจำกท่ีต่ำงๆ มำกกว่ำ 2 ตำแหน่ง

ตวั อยำ่ งเช่น ในบำ้ นพกั เรำอำจใชส้ วิทซ์ 3 หรือ 4 ทำงเพ่ือปิ ด - เปิ ด โคมไฟฟ้ำ คือ เปิ ด-ปิ ด จำกช้นั
บนกไ็ ด้ ช้นั ล่ำงก็ไดใ้ นโรงงำนอุตสำหกรรม กเ็ ช่นกนั บำงคร้ังเรำตอ้ งกำรควบคุมเคร่ืองจกั รจำกจุด
ตำ่ งๆ หลำยแห่ง ซ่ึง เรำก็สำมำรถทำไดโ้ ดยใช้ PUSH BUTTON ต่อขนำนกนั ไปและนำไปติดต้งั ณ
จุดที่ตอ้ งกำร โดยไม่จำกดั จำนวน วิธีกำรทำไดโ้ ดยกำรต่อป่ ุมสตำร์ท ขนำนกบั ป่ ุมสตำร์ทอนั เดิม
ส่วนป่ มุ สต๊อปน้นั ตอ่ อนุกรมกบั มสต๊อปอนั เดิม

อปุ กรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคุมเครื่องกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยตอ่ วงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 K1 = Magnetic Contactor
F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคุม

F2 = Control Fuse K1 = Magnetic Contactor

F3 = Overload Delay H1 = Pilotlamp (Green)

S1 = Push Button Switch “STOP1” H3 = Pilotlamp (Yellow)

S3 = Push Button Switch “STOP2”

S2 = Push Button Switch “START1”

S4 = Push Button Switch “START2”

เงื่อนไขการทํางาน
1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพอื่ ป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพื่อป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคมุ ตอ้ งมี CONTROL FUSE เพ่ือป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำรSTART และ STOP สำมำรถทำไดโ้ ดยใชส้ วติ ซป์ ่ มุ กดและมีวงจร Self Holding
6. มีป่ มุ ใช้ START ไดท้ ้งั สองป่ มุ และ STOP ไดท้ ้งั สองป่ มุ

บันทกึ ผลการทดลองโดยมขี ้ันตอนดงั นี้
1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S2ใหม้ อเตอร์ทำงำน
2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METTER
3. ทำกำรวดั กระแสท่ีจุด A1,A2,A3

ความเร็วรอบ ความเรว็ รอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใ่ี ช้ทดลอง เคร่ืองมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(RPM) TACHO METER
(RPM)

Start ป่มุ S2 (1360)

Start ป่มุ S4 (1360)

สรุปผลการทดลอง
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

เฉลยใบงานท่ี 2

การสตาร์ทมอเตอร์โดยตรง ชนดิ ปิ ด - เปิ ด 2 ท่ี

วัตถุประสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลงั (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเง่ือนไขท่ี
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคมุ ได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคุมตำมท่ีไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถปุ ระสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทาํ งาน
บำงคร้ังเรำมีควำมจำเป็ นที่ต้องควบคุมอุปกรณ์ไฟฟ้ำจำกท่ีต่ำงๆ มำกกว่ำ 2 ตำแหน่ง

ตวั อยำ่ งเช่น ในบำ้ นพกั เรำอำจใชส้ วิทซ์ 3 หรือ 4 ทำงเพื่อปิ ด - เปิ ด โคมไฟฟ้ำ คือ เปิ ด-ปิ ด จำกช้นั
บนกไ็ ด้ ช้นั ลำ่ งกไ็ ดใ้ นโรงงำนอุตสำหกรรม กเ็ ช่นกนั บำงคร้ังเรำตอ้ งกำรควบคุมเครื่องจกั รจำกจุด
ต่ำงๆ หลำยแห่ง ซ่ึง เรำก็สำมำรถทำไดโ้ ดยใช้ PUSH BUTTON ตอ่ ขนำนกนั ไปและนำไปติดต้งั ณ
จุดท่ีตอ้ งกำร โดยไม่จำกดั จำนวน วิธีกำรทำไดโ้ ดยกำรต่อป่ ุมสตำร์ท ขนำนกบั ป่ ุมสตำร์ทอนั เดิม
ส่วนป่ ุมสต๊อปน้นั ตอ่ อนุกรมกบั มสต๊อปอนั เดิม

อปุ กรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคมุ เคร่ืองกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยตอ่ วงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 K1 = Magnetic Contactor
F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคุม

F2 = Control Fuse K1 = Magnetic Contactor

F3 = Overload Delay H1 = Pilotlamp (Green)

S1 = Push Button Switch “STOP1” H3 = Pilotlamp (Yellow)

S3 = Push Button Switch “STOP2”

S2 = Push Button Switch “START1”

S4 = Push Button Switch “START2”

เงื่อนไขการทํางาน
1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพ่อื ป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพ่ือป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคุมตอ้ งมี CONTROL FUSE เพ่ือป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำรSTART และ STOP สำมำรถทำไดโ้ ดยใชส้ วติ ซป์ ่ ุมกดและมีวงจร Self Holding
6. มีป่ มุ ใช้ START ไดท้ ้งั สองป่ มุ และ STOP ไดท้ ้งั สองป่ มุ

บันทึกผลการทดลองโดยมีข้ันตอนดงั นี้
1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S2ให้มอเตอร์ทำงำน
2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METTER
3. ทำกำรวดั กระแสที่จุด A1,A2,A3

ความเรว็ รอบ ความเรว็ รอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใี่ ช้ทดลอง เคร่ืองมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(RPM) TACHO METER
(RPM)

Start ป่มุ S2 (1360) 1473 113 235 235 236 0.28 0.28 0.28

Start ป่มุ S4 (1360) 1481 121 237 236 233 0.27 0.28 0.28

สรุปผลการทดลอง

จำกกำรทดลองสำมำรถปิ ด-เปิ ดสวิทช์ควบคุมกำรทำงำนของมอเตอร์ได้ 2 ท่ี ขณะมอเตอร์ .

ทำงำนแสดงสญั ญำณดว้ ย Pilotlamp สีเขียวและแสดงกำร Overload จะแสดงดว้ ย Pilotlamp .

สีเหลือง .

..

.

.

.

ใบงานที่ 3

การกลับทางหมนุ มอเตอร์แบบ Jogging

วตั ถุประสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลงั (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเง่ือนไขท่ี
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคุมได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคมุ ตำมท่ีไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถุประสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทาํ งาน
ในกำรกลบั ทำงหมุนของมอเตอร์น้นั บำงคร้ังตอ้ งกำรกลบั ทำงหมุนเป็ นคร้ังครำว ชวั่ ขณะใด

ขณะหน่ึงดว้ ยกำรกดป่ มุ คำ้ งเอำไวเ้ ท่ำน้นั ซ่ึงสำมำรถทำไดโ้ ดยกำรใชค้ อนแทคเตอร์ 2 ตวั คอนแทค
เตอร์ 1 ตัว สำหรับมอเตอร์หมุนตำมเข็มนำฬิกำ และอีก 1 ตัว สำหรับหมุนทวนเข็มนำฬิกำ
นอกจำกน้ียงั ใชส้ วิทช์ ป่ ุมกดสำหรับสตำร์ทชนิด 1 ตวั คอนแทคปกติเปิ ด และ 1 คอนแทคปกติปิ ด
จำนวน 2 ตวั ตวั หน่ึงสำหรับ ให้มอเตอร์หมุนตำมเข็มนำฬิกำและอีกตวั หน่ึงสำหรับมอเตอร์หมุน
ทวนเขม็ นำฬิกำคอนแทคเตอร์ท้งั สอง ตวั จะไมส่ ำมำรถทำงำนพร้อมกนั ไดเ้ ลย เนื่องจำกอนุกรมกบั
คอนแทคปกติปิ ดของสวิทช์ท้งั สองตวั เรียกว่ำ INTERLOCK ส่วนวิธีทำให้มอเตอร์ 3 เฟส หมุน
กลบั ทำงทำไดโ้ ดยกำรสลบั สำยท่ีตอ่ ไปยงั ค่มู อเตอร์คู่ ใดค่หู น่ึง มอเตอร์ก็จะกลบั ทำงหมนุ

อปุ กรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคุมเคร่ืองกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยตอ่ วงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
K1 = Magnetic Contactor
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคมุ

F2 = Control Fuse K1 = Magnetic Contactor “FORWARD”
F3 = Overload Delay K2 = Magnetic Contactor “REVERSE”
S3 = Push Button Switch “FORWARD” H1 = Pilotlamp (Green)
S4 = Push Button Switch “REVERSE” H2 = Pilotlamp (Green)

เง่ือนไขการทาํ งาน

1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพอ่ื ป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพ่ือป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคุมตอ้ งมี CONTROL FUSE เพ่ือป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำร START ทำไดโ้ ดยยกำรกดป่ มุ สวิทชค์ ำ้ งเอำไวแ้ ละจะ STOP เมื่อปลอ่ ยมือจำกป่ ุมกด
6. คอนแทคเตอร์สองตวั ตอ้ งไมท่ ำงำนพร้อมกนั

บนั ทกึ ผลการทดลองโดยมขี ้ันตอนดังนี้
1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S3 ใหม้ อเตอร์ทำงำน
2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METTER
3. ทำกำรวดั กระแสที่จุด A1,A2,A3

ความเรว็ รอบ ความเรว็ รอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใี่ ช้ทดลอง เคร่ืองมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(1360 RPM) TACHO METER
(RPM)

S3 (หมนุ ตามเขม็ )

S4 (หมนุ ทวนเขม็ )

สรุปผลการทดลอง
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

เฉลยใบงานที่ 3

การกลับทางหมุนมอเตอร์แบบ Jogging

วตั ถปุ ระสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลัง (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเงื่อนไขท่ี
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคุมได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคุมตำมท่ีไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถปุ ระสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทํางาน
ในกำรกลบั ทำงหมุนของมอเตอร์น้นั บำงคร้ังตอ้ งกำรกลบั ทำงหมุนเป็ นคร้ังครำว ชวั่ ขณะใด

ขณะหน่ึงดว้ ยกำรกดป่ มุ คำ้ งเอำไวเ้ ท่ำน้นั ซ่ึงสำมำรถทำไดโ้ ดยกำรใชค้ อนแทคเตอร์ 2 ตวั คอนแทค
เตอร์ 1 ตัว สำหรับมอเตอร์หมุนตำมเข็มนำฬิกำ และอีก 1 ตัว สำหรับหมุนทวนเข็มนำฬิกำ
นอกจำกน้ียงั ใชส้ วิทช์ ป่ ุมกดสำหรับสตำร์ทชนิด 1 ตวั คอนแทคปกติเปิ ด และ 1 คอนแทคปกติปิ ด
จำนวน 2 ตวั ตวั หน่ึงสำหรับ ให้มอเตอร์หมุนตำมเข็มนำฬิกำและอีกตวั หน่ึงสำหรับมอเตอร์หมุน
ทวนเขม็ นำฬิกำคอนแทคเตอร์ท้งั สอง ตวั จะไมส่ ำมำรถทำงำนพร้อมกนั ไดเ้ ลย เนื่องจำกอนุกรมกบั
คอนแทคปกติปิ ดของสวิทช์ท้งั สองตวั เรียกว่ำ INTERLOCK ส่วนวิธีทำให้มอเตอร์ 3 เฟส หมุน
กลบั ทำงทำไดโ้ ดยกำรสลบั สำยท่ีตอ่ ไปยงั คมู่ อเตอร์คู่ ใดคูห่ น่ึง มอเตอร์กจ็ ะกลบั ทำงหมุน

อปุ กรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคมุ เคร่ืองกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยต่อวงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
K1 = Magnetic Contactor
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคมุ

F2 = Control Fuse K1 = Magnetic Contactor “FORWARD”
F3 = Overload Delay K2 = Magnetic Contactor “REVERSE”
S3 = Push Button Switch “FORWARD” H1 = Pilotlamp (Green)
S4 = Push Button Switch “REVERSE” H2 = Pilotlamp (Green)

เงื่อนไขการทาํ งาน

1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพื่อป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพ่อื ป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคุมตอ้ งมี CONTROL FUSE เพื่อป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำร START ทำไดโ้ ดยยกำรกดป่ มุ สวิทชค์ ำ้ งเอำไวแ้ ละจะ STOP เม่ือปลอ่ ยมือจำกป่ ุมกด
6. คอนแทคเตอร์สองตวั ตอ้ งไมท่ ำงำนพร้อมกนั

บนั ทกึ ผลการทดลองโดยมีข้ันตอนดังนี้
1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S3 ใหม้ อเตอร์ทำงำน
2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METTER
3. ทำกำรวดั กระแสท่ีจุด A1,A2,A3

ความเรว็ รอบ ความเรว็ รอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใี่ ช้ทดลอง เครื่องมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(1360 RPM) TACHO METER
(RPM)

S3 (หมนุ ตามเขม็ ) 1377 17 234 231 235 0.27 0.22 0.22

S4 (หมนุ ทวนเขม็ ) 1386 26 235 234 234 0.21 0.24 0.22

สรุปผลการทดลอง

สำมำรถควบคุมกำรกลบั ทำงหมนุ ไดโ้ ดยกำรสลบั สำยเมนคใู่ ดคหู่ น่ึงที่เขำ้ มอเตอร์ และที่วงจร

ควบคมุ เมื่อกดสวทิ ช์ S3 จะควบคมุ คอนแทคเตอร์ K1 ทำงำนมอเตอร์หมนุ ตำมเขม็ นำฬิกำหลงั จำก

ปล่อยมือออกมอเตอร์จะหยดุ ทำงำน และสำมำรถควบคมุ ใหม้ อเตอร์หมนุ ทวนเขม็ นำฬิกำไดโ้ ดย .

กำรกดสวิทช์ S4 คอนแทคเตอร์ K2 จะทำงำน .

.

.

ใบงานท่ี 4

การกลับทางหมุนมอเตอร์แบบ Plugging

วัตถปุ ระสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลัง (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเง่ือนไขท่ี
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคมุ ได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคมุ ตำมที่ไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถปุ ระสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทํางาน
กำรกลบั ทำงหมุนมอเตอร์ท่ีตอ้ งทำงำนในระยะเวลำนำนในวงจรควบคุมควรท่ีจะตอ้ งมีวงจร

Self Holding ต่ออยูใ่ นวงจร โดยต่อขนำนกบั คอนแทคปกติเปิ ดของสวิทช์ START ท้งั สองตวั และ
ควรต่อคอน แทคปกติปิ ด อนุกรมกบั คอนแทคเตอร์ท้งั สองตวั โดยใชค้ อนแทค K1 ต่ออนุกรมกบั
คอนแทคเตอร์ K2 และ คอนแทค K2 ต่ออนุกรมกบั คอนแทคเตอร์ K1 เพ่ือป้องกนั ไม่ใหค้ อนแทค
ท้งั สองตวั ทำงำนพร้อมกนั

อปุ กรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคุมเคร่ืองกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยต่อวงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
K1 = Magnetic Contactor
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคุม

F2 = Control Fuse K1 = Magnetic Contactor “FORWARD”
F3 = Overload Delay K2 = Magnetic Contactor “REVERSE”
S1 = Push Button Switch “STOP” H1 = Pilotlamp (Green)
S3 = Push Button Switch “FORWARD” H2 = Pilotlamp (Green)
S4 = Push Button Switch “REVERSE” H3 = Pilotlamp (Yellow)

เงื่อนไขการทาํ งาน

1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพ่อื ป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพอื่ ป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคมุ ตอ้ งมี CONTROL FUSE เพอื่ ป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำรSTART และ STOP สำมำรถทำไดโ้ ดยใชส้ วติ ซ์ป่ มุ กดและมีวงจร Self Holding
6. กำร START ใหม้ อเตอร์กลบั ทำงหมนุ สำมำรถทำไดโ้ ดยไม่ตอ้ งกดป่ มุ STOP ก่อน
7. คอนแทคเตอร์สองตวั ตอ้ งไม่ทำงำนพร้อมกนั
8. ใชส้ วทิ ชป์ ่ ุมกด S3 เพอื่ กำหนดใหม้ อเตอร์หมุนตำมเขม็ นำฬิกำ
9. ใชส้ วทิ ชป์ ่ มุ กด S4 เพอื่ กำหนดใหม้ อเตอร์หมนุ ทวนเข็มนำฬิกำ

บันทกึ ผลการทดลองโดยมีข้ันตอนดังนี้

1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S3 ใหม้ อเตอร์ทำงำน

2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METTER

3. ทำกำรวดั กระแสที่จุด A1,A2,A3

ความเรว็ รอบ ความเร็วรอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใ่ี ช้ทดลอง เคร่ืองมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(1360 RPM) TACHO METER
(RPM)

S3 (หมนุ ตามเขม็ )

S4 (หมนุ ทวนเขม็ )

สรุปผลการทดลอง
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….

เฉลยใบงานท่ี 4

การกลับทางหมุนมอเตอร์แบบ Plugging

วตั ถุประสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลงั (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเง่ือนไขที่
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคุมได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคุมตำมท่ีไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถุประสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทํางาน
กำรกลบั ทำงหมุนมอเตอร์ท่ีตอ้ งทำงำนในระยะเวลำนำนในวงจรควบคุมควรท่ีจะตอ้ งมีวงจร

Self Holding ต่ออยูใ่ นวงจร โดยต่อขนำนกบั คอนแทคปกติเปิ ดของสวิทช์ START ท้งั สองตวั และ
ควรต่อคอน แทคปกติปิ ด อนุกรมกบั คอนแทคเตอร์ท้งั สองตวั โดยใช้คอนแทค K1 ต่ออนุกรมกบั
คอนแทคเตอร์ K2 และ คอนแทค K2 ต่ออนุกรมกบั คอนแทคเตอร์ K1 เพ่ือป้องกนั ไม่ให้คอนแทค
ท้งั สองตวั ทำงำนพร้อมกนั

อปุ กรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคุมเครื่องกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยต่อวงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
K1 = Magnetic Contactor
วดั แรงดนั ท่ี L1,L2,L3 F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปท่ี 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคุม

F2 = Control Fuse K1 = Magnetic Contactor “FORWARD”
F3 = Overload Delay K2 = Magnetic Contactor “REVERSE”
S1 = Push Button Switch “STOP” H1 = Pilotlamp (Green)
S3 = Push Button Switch “FORWARD” H2 = Pilotlamp (Green)
S4 = Push Button Switch “REVERSE” H3 = Pilotlamp (Yellow)

เง่ือนไขการทาํ งาน

1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพ่อื ป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพอ่ื ป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคุมตอ้ งมี CONTROL FUSE เพื่อป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำรSTART และ STOP สำมำรถทำไดโ้ ดยใชส้ วติ ซ์ป่ ุมกดและมีวงจร Self Holding
6. กำร START ใหม้ อเตอร์กลบั ทำงหมุนสำมำรถทำไดโ้ ดยไม่ตอ้ งกดป่ มุ STOP ก่อน
7. คอนแทคเตอร์สองตวั ตอ้ งไม่ทำงำนพร้อมกนั
8. ใชส้ วทิ ชป์ ่ มุ กด S3 เพ่อื กำหนดใหม้ อเตอร์หมุนตำมเขม็ นำฬิกำ
9. ใชส้ วทิ ชป์ ่ มุ กด S4 เพือ่ กำหนดใหม้ อเตอร์หมนุ ทวนเข็มนำฬิกำ

บนั ทึกผลการทดลองโดยมขี ้ันตอนดังนี้

1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S3 ใหม้ อเตอร์ทำงำน

2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METTER

3. ทำกำรวดั กระแสท่ีจุด A1,A2,A3

ความเรว็ รอบ ความเร็วรอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใ่ี ช้ทดลอง เครื่องมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(1360 RPM) TACHO METER
(RPM)

S3 (หมนุ ตามเขม็ ) 1395 35 230 230 230 0.22 0.2 0.2

S4 (หมนุ ทวนเขม็ ) 1482 122 230 230 230 0.23 0.22 0.22

สรุปผลการทดลอง

เม่ือกดสวทิ ช์ S3 มอเตอร์หมุนของขวำ และสำมำรถกลบั ทำงหมุนไดโ้ ดยกดสวิทช์ S4มอเตอร์

ก็จะหมุนซ้ำย ลกั ษณะกำรต่อสำยเมนเขำ้ ที่มอเตอร์จะเป็ นกำรใช้คอนแทคเตอร์ 1 ตวั ต่อสำหรับ

ควบคุม กำรทำงำนของมอเตอร์ในทิศทำงหน่ึง และกำรกลบั ทำงหมุนจะใชค้ อนแทคเตอร์อีกหน่ึง

ตวั สลบั สำยเมนเขำ้ มอเตอร์ กำรทำงำนของคอนแทคเตอร์ท้งั 2 ตวั จะทำงำนไมพ่ ร้อมกนั .

ใบงานท่ี 5

การกลับทางหมนุ มอเตอร์แบบ Reversing After Stop

วตั ถปุ ระสงค์
1. ออกแบบวงจรกำลงั (Power Circuit) และวงจรควบคุม (Control Circuit) ตำมเง่ือนไขที่
กำหนดได้
2. อธิบำยกำรทำงำนของวงจรควบคมุ ได้
3. เลือกใชโ้ อเวอร์โหลดใหเ้ หมำะสมกบั ขนำดของมอเตอร์ได้
4. เดินสำยวงจรกำลงั และวงจรควบคมุ ตำมที่ไดอ้ อกแบบไวใ้ นวตั ถปุ ระสงคข์ อ้ 1 ได้

เนื้อหาและหลกั การทํางาน
ในขณะท่ีมอเตอร์หมุนอยู่น้นั ถำ้ หำกเรำทำกำรกลบั ทำงหมุนโดยทนั ที จะทำใหก้ ระแสไฟฟ้ำ

ขณะสตำร์ท (Starting or surge current) มีค่ำสูงกว่ำปกติ เพรำะมอเตอร์ยงั มีแรงเฉื่อยอยู่ ซ่ึงอำจทำ
ให้สตำร์ทติ้งโปรเทก็ ชนั่ หรือเมนฟิ วส์ตดั วงจร หรืออำจทำใหม้ อเตอร์ไหมไ้ ดใ้ นท่ีสุด ดงั น้นั ก่อนท่ี
จะทำกำรกลบั ทำงหมนุ ควรใหม้ อเตอร์หยดุ เสียก่อนแลว้ จึงทำกำร Start ใหม่

อุปกรณ์การทดลอง 1 ชุด
1. ชุดฝึกกำรควบคมุ เคร่ืองกลไฟฟ้ำ 1 ตวั
2. มอเตอร์ 3 เฟส (380/660V 0.5 HP)
3.สำยตอ่ วงจร

วงจรไฟฟ้า MCB = Main Circuit Breaker 3 Phase
K1 = Magnetic Contactor
วดั แรงดนั ที่ L1,L2,L3 F3 = Overload Delay
วดั กระแสท่ี A1,A2,A3 M = Motor 3 Phase 380 Vac

รูปที่ 1 วงจรกำลงั

รูปท่ี 2 วงจรควบคุม

F2 = Control Fuse H1 = Pilotlamp (Green)
F3 = Overload Delay H2 = Pilotlamp (Green)
S1 = Push Button Switch “STOP” H3 = Pilotlamp (Yellow)
S3 = Push Button Switch “FORWARD”
S4 = Push Button Switch “REVERSE”
K1 = Magnetic Contactor “FORWARD”
K2 = Magnetic Contactor “REVERSE”

เง่ือนไขการทํางาน

1. วงจรกำลงั ตอ้ งมี MAIN FUSE เพือ่ ป้องกนั กำรลดั วงจร (Short circuit) โอเวอร์โหลด
เพ่อื ป้องกนั มอเตอร์
2. กำรตรวจสอบแรงดนั ไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR VOLT ร่วมกบั VOLTMETER
3. กำรตรวจสอบกระแสไฟฟ้ำทำไดโ้ ดยกำรใช้ SELECTOR AMP ร่วมกบั AMMETER
และ CURRENT TRANSFORMER
4. วงจรควบคมุ ตอ้ งมี CONTROL FUSE เพอ่ื ป้องกนั กำรลดั วงจร
5. กำรSTART และ STOP สำมำรถทำไดโ้ ดยใชส้ วติ ซ์ป่ ุมกดและมีวงจร Self Holding
6. กำรกลบั ทำงหมุนจะตอ้ งกดป่ มุ STOP ก่อนเทำ่ น้นั
7. คอนแทคเตอร์สองตวั ตอ้ งไม่ทำงำนพร้อมกนั
8. ใชส้ วทิ ชป์ ่ มุ กด S3 เพ่ือกำหนดใหม้ อเตอร์หมุนตำมเขม็ นำฬิกำ
9. ใชส้ วทิ ชป์ ่ ุมกด S4 เพ่ือกำหนดใหม้ อเตอร์หมุนทวนเข็มนำฬิกำ

บนั ทึกผลการทดลองโดยมีข้ันตอนดงั นี้

1. ทำกำรกดป่ มุ สตำร์ท S3 ใหม้ อเตอร์ทำงำน

2. ทำกำรวดั ควำมเร็วรอบมอเตอร์โดยใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METTER

3. ทำกำรวดั กระแสที่จุด A1,A2,A3

ความเรว็ รอบ ความเรว็ รอบจาก ผลต่าง แรงดัน แรงดัน แรงดัน กระแส กระแส กระแส
มอเตอร์ทใ่ี ช้ทดลอง เคร่ืองมือวัด (RPM) (L1) (L2) (L3) (A1) (A2) (A3)

(1360 RPM) TACHO METER
(RPM)

S3 (หมนุ ตามเขม็ )

S4 (หมนุ ทวนเขม็ )

สรุปผลการทดลอง
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………