คู่มือโครงการโรงเรียนรักษาศีล 5 เชิงคุณภาพ ครอบครัวอบอุ่น (2564)

สารบัญ

1 00 : จุดม่งุ หมายของหนงั สอื เล่มน้ี

2 01 : ความส�ำ คัญของ Growth Mindset ในโลก
ท่ีมกี ารเปลยี่ นแปลง อยา่ งรวดเรว็

6 02 : Growth อยา่ งเดียวคงไม่พอ ตอ้ งมี
Good Mindset ดว้ ย

12 03 : จะท�ำ อยา่ งไรให้เยาวชนไทยได้ทัง้ Growth และ
Good Mindset

18 04 : ทำ�ความเข้าใจภาพรวมเร่ืองการสร้างอุปนสิ ยั

20 05 : สรปุ ประเด็นสำ�คญั ของกระบวนการสร้าง
Growth and Good Mindset โดยย่อ

36 06 : เพ่ิมความแขง็ แรงใหป้ ุ่มหยุดด้วย
7 กิจวตั รความดี

สารบัญ

41 07 : เข้าใจเร่ืองวงจรแห่งนิสยั (Habit Loop)
เพอ่ื ประยกุ ต์ใชส้ รา้ ง 7 กจิ วัตรความดี

47 08 : การตรวจสมุดบนั ทกึ ความดีส�ำ คญั กว่าทค่ี ิด

49 09 : กิจกรรมช่วั โมงสุขจรงิ หนอส�ำ คัญมาก
แตต่ อ้ งท�ำ ใหส้ นุกด้วย

51 10 : สรุปภาพรวมโครงการโรงเรยี นรักษาศลี 5
เชิงคุณภาพฯ ทำ�ไมต้องทำ�ตอ่ เนอ่ื ง 3 ปี

“จุดมุ่งหมายของ
หนงั สือเล่มนี้

เพอื่ ใหค้ ณุ ครทู เี่ ขา้ รว่ มโครงการโรงเรยี นรกั ษาศลี 5 เชงิ คณุ ภาพฯ
ไดค้ วามรู้ ความเขา้ ใจแกน่ ความคดิ ของ 7 กจิ วตั รความดโี มเดล
จนสามารถน�ำ ไปใชป้ ระโยชนใ์ นการพฒั นานกั เรยี นใหไ้ ดป้ ระสทิ ธผิ ล
สงู สดุ คอื เปน็ บคุ คลากรทมี่ คี ณุ ภาพ มที ง้ั Growth Mindset
ควบคู่กับ Good Mindset

“หนังสือเลม่ น้ี จึงหวังเป็นผชู้ ว่ ยทางความคิดใหก้ บั ..

คณุ ครผู ้เู ป็นแสงสวา่ งส่องน�ำ ทางใหก้ บั ลกู ศษิ ย์
ในวนั ท่ีโลกเปล่ยี นไปไมเ่ หมอื นเดมิ

1

01

ความส�ำ คัญของ Growth Mindset
ในโลกที่มกี ารเปล่ยี นแปลงอย่างรวดเร็ว

เร่อื ง Mindset น้ีมมี ายาวนาน แต่มาโดง่ ดงั มาก ๆ ในปี พ.ศ. 2549 เม่อื
แครอล ดเวค(Carol Dweck) ศาสตราจารยด์ า้ นจติ วทิ ยาจากมหาวทิ ยาลยั สแตนฟอรด์
ไดเ้ ขยี นหนงั สอื ท่ีชอื่ วา่ Mindset : The New Psychology of Success
เผยแผอ่ อกสสู่ าธารณชน

โดย ศาสตราจารย์แครอล ได้แบง่ Mindset ออกเปน็ 2 แบบ คือ Growth
Mindset และ Fixed Mindset ซึง่ Mindset ท้ังสองแบบน้ี ส่งผลเปน็ อยา่ ง
มากตอ่ การใชช้ ีวติ ของเรา

Mindset มีความสำ�คัญต่อเราอย่างไร ?
Mindset คือ มุมมอง กรอบความคิด หรือวิธีคิดที่ส่งผลต่อวิธีการใชช้ ีวิต
พฤติกรรมการแสดงออกบุคลิกภาพการตอบสนองต่อเหตุการณ์ต่างๆ วถิ ีแหง่ การ
ปฏสิ มั พนั ธก์ บั ผ้อู น่ื ดงั นน้ั Mindset จงึ เปน็ ตวั ส่งผลต่อโอกาสทจ่ี ะประสบความสำ� เรจ็
หรือลม้ เหลวในการใชช้ วี ติ ของแตล่ ะคน

2

Growth Mindset
(คนทม่ี ีกรอบความคดิ แบบเตบิ โต)

• เชอ่ื วา่ ความฉลาด และความสามารถสร้างไดด้ ว้ ยการเรียนรู้
• ให้ความสำ�คัญกบั ความพยายาม
• ชอบปญั หา และความทา้ ทาย มองวา่ เปน็ โอกาสในการเรยี นรแู้ ละ

พฒั นา

Fixed Mindset
(คนท่ีมกี รอบความคดิ แบบยึดตดิ )

• เชอ่ื วา่ ความฉลาด ทกั ษะ ความสามารถไมส่ ามารถเปลย่ี นแปลงได้
• ใหค้ วามสำ�คญั กบั ภาพลกั ษณ์ คณุ สมบตั ภิ ายนอก เชน่ ตอ้ งดฉู ลาด

ดเู กง่
• มกั หลกี เลย่ี งงานทท่ี า้ ทาย หรอื ปญั หายากๆ เพราะกลวั ลม้ เหลว

กลวั คำ�วจิ ารณ์ หรอื กลวั วา่ จะทำ�ไมไ่ ดแ้ ลว้ จะดโู ง่

ด้วยเหตนุ ้ี คนทม่ี ี Growth Mindset จงึ มโี อกาสประสบความส�ำเรจ็
ในระดบั ทส่ี งู ขนึ้ ไปเรอื่ ยๆ ในขณะทคี่ นทเ่ี ป็นแบบ Fixed Mindset
จะหยุดพัฒนาตนเองและประสบความสำ�เร็จน้อยกว่าศักยภาพ
ท่มี ี

3

ส่ิงทไ่ี ด้เรยี นรู้

EP 01 : ท�ำ ความเขา้ ใจ Growth Mindset
EP 02 : เรียนรู้การสร้าง Growth Mindset ด้วย 7 กิจวัตรความดี
Ep 03 : การประยกุ ตใ์ ช้ Growth Mindset รว่ มกบั 7 กจิ วตั รความดี

ในสถานศึกษา

4

สร้าง Growth Mindset
ด้วย 7 กิจวัตรความดี

เปน็ หลักสูตรคอร์สออนไลน์ทช่ี มรมบา้ นแสงสว่าง ครอบครัวอบอนุ่
แหง่ ประเทศไทย จดั ขน้ึ สำ�หรบั คุณครู ฟรี ไมม่ ีคา่ ใช้จา่ ย คณุ ครูท่ี
สนใจเข้ารว่ มอบรม ติดตามกำ�หนดการเปิดอบรมไดท้ ่ี

Facebook :
โรงเรียนรักษาศลี 5
เชงิ คณุ ภาพ ครอบครัวอบอนุ่

5

02

Growth อย่างเดียวคงไมพ่ อ
ต้องมี Good Mindset ดว้ ย

กอ่ นอน่ื ขอชวนคณุ ครู ในฐานะผ้ทู ำ� หนา้ ทเี่ ป็นแสงสวา่ งส่องทางใหก้ บั ลกู ศษิ ย์
รว่ มสนกุ ตอบคำ�ถามสำ�คัญ 3 ขอ้

u เราจะมน่ั ใจไดอ้ ยา่ งไรวา่ ลกู ศษิ ยข์ องเราจะมคี วามสขุ กบั อาชพี การงานของ

เขาในอนาคต

v เราจะม่ันใจได้อยา่ งไรว่า ลูกศษิ ยข์ องเราจะไปสร้างครอบครัวทอี่ บอนุ่ และ

จะเปน็ ผเู้ ออ้ื เฟอ้ื อทุ ศิ ตนบ�ำ เพญ็ ประโยชน์รว่ มสรา้ งสงั คมทส่ี งบสขุ ในอนาคต

w เราจะมน่ั ใจไดอ้ ยา่ งไรวา่ ลกู ศษิ ยข์ องเราจะไมจ่ บชวี ติ อยา่ งเดียวดายในคุก

writer แม้คำ�ถามข้อสุดท้ายจะดูเหมือนเป็นคำ�ถามเล่น ๆ
CLAYTON M. แตค่ วามจรงิ หาเปน็ เชน่ นน้ั ไม่ ดงั เชน่ ตวั อยา่ งเรอ่ื งจรงิ
CHRISTENSEN จากหนงั สอื How will you measure your life ?
ของ ศาสตราจารย์ เคลยต์ นั เอม็ . ครสิ เตนเซนผ้เู ชย่ี วชาญ
ดา้ นบรหิ ารธรุ กจิ แหง่ มหาวทิ ยาลยั ฮารว์ ารด์ , แปลโดย
ภิญโญ ไตรสุริยธรรมา ไดเ้ ล่าวา่

ศาสตราจารยเ์ คลย์ตนั เอ็ม. คริสเตนเซน
Photo : JASON GROW FOR THE WALL STREET JOURNAL

6

เจฟฟ์ สกิลลงิ เพอ่ื นรว่ มช้นั เรยี นของผมทว่ี ทิ ยาลยั ธรุ กิจฮารว์ าร์ด เขาอยใู่ น
กลมุ่ นักเรียนร้อยละ 5 ท่ีจบออกมาดว้ ยคะแนนสงู สดุ ด้วยความทะเยอทะยาน
และความสามารถทางดา้ นการงานอันโดดเด่น สกิลลิงสรา้ งสถติ ิเตบิ โตในสายงาน
ได้อย่างรวดเรว็ ท่สี ุด
จนกระทง่ั ไดม้ โี อกาสทำ�งานใหก้ บั บรษิ ทั เอนรอน บรษิ ทั ดา้ นพลงั งานทย่ี ง่ิ ใหญ่
ในยคุ นน้ั มพี นกั งานกวา่ 2 หมน่ื คนและมรี ายไดส้ งู ถงึ 101,000 ลา้ นเหรยี ญสหรฐั ตอ่ ปี
สกลิ ลงิ เตบิ โตกา้ วหนา้ อยา่ งรวดเรว็ กลายเปน็ ประธานกรรมการบรหิ ารเคยทำ�รายได้
สูงถึง 132 ล้านเหรยี ญสหรัฐฯ ในปีเดียว
ในขณะท่มุ เทให้การงานอย่างหกั โหม การแตง่ งานครง้ั แรกของเขากจ็ บลงด้วยการ
หยา่ รา้ ง และชว่ งเวลาทีเ่ ขามุ่งมนั่ สร้างรายได้ กระหายความสำ�เรจ็ ชีวติ การทำ�งาน
ของสกิลลงิ กจ็ บลงด้วยคดีอื้อฉาวเขยา่ ประวัติศาสตร์ธรุ กิจโลก
เมอ่ื บรษิ ทั เอนรอนทเ่ี คยอา้ งวา่ โปรง่ ใส สรา้ งนวตั กรรม มผี ลกำ�ไรดี กลายเปน็
บริษัทตกแตง่ บัญชี ฉ้อฉล สรา้ งราคา จนน�ำไปสู่ปญั หาใหญ่ การถูกตรวจสอบ
เปน็ คดีและขา่ วดังข้ามปี
ในที่สุดบริษัทเอนรอนก็ประกาศล้มละลาย สร้างหายนะให้ระบบเศรษฐกิจ
อย่างกวา้ งขวาง พนกั งานและลกู จา้ งกว่า 2 หมนื่ คนทที่ ำ� งานอย่างตง้ั ใจต้องตกงาน
ครอบครัวพนกั งานได้รับผลกระทบท่ีตามมา เพราะตอ้ งสูญเสยี เงนิ สะสม ตลอดจน
ความมนั่ คงท้ังชวี ติ
ตลาดทุนเกิดวิกฤติ นักลงทุนสูญเสียเงินหลายพันล้านเหรียญสหรัฐฯ เปล่ียน
อนาคตบรษิ ทั เอนรอนกลายเป็นบรษิ ทั ล้มละลายทใี่ หญ่ทสี่ ดุ ในประวตั ศิ าสตรข์ อง
สหรฐั อเมรกิ า แต่สกลิ ลงิ ขายห้นุ สว่ นใหญท่ ตี่ วั เองถอื ครองออกมาในตลาด กอ่ นบรษิ ทั
ล้มละลาย จงึ ถูกฟอ้ งเพ่ิมในขอ้ หาใช้ข้อมูลวงในซอ้ื ขายหลักทรัพย์
สุดทา้ ย สกิลลิงถกู ตัดสินจำ�คุก 24 ปี 4 เดือน ถกู ปรับ 45 ลา้ นเหรียญสหรัฐฯ
ลูกชายคนเลก็ ของเขาเสียชีวิตในวยั 20 ปี จากการเสพยาเกินขนาด

นีค่ ือโศกนาฏกรรมทางเศรษฐกิจองกใ์ หญ่ของอเมรกิ า
น่คี ือโศกนาฏกรรมของนักศึกษาอนาคตไกล

7

จึงเกิดคำ�ถามใหญว่ ่า
จากนกั เรียนบรหิ ารธุรกิจดาวรงุ่
จากนักธรุ กิจชวี ิตพุ่งแรงสุกสกาว
เหมือนดาวหาง ชะตาชีวิตของเขา
พงุ่ ลงหบุ เหวแหง่ ความวบิ ตั ไิ ด้อย่างไร ?

- หนังสือปญั ญาชวี ิต โดย ภญิ โญ ไตรสุรยิ ธรรมา -

เจฟฟ์ สกลิ ลิง ถกู พาตวั ไปทศ่ี าลของรฐั บาลกลาง ; 19 ก.พ. 2547
Photo : gettyimages.com

เรื่องของ เจฟฟ์ สกิลลิ่ง และ บริษัทเอนรอน
ได้ถูกนำ�ไปทำ�เป็นภาพยนตร์สารคดีในช่อื เร่อื ง
Enron : The Smartest Guys in the
Room (2005)

โปสเตอร์สารคดี THE SMARTEST GUYS IN THE ROOM,
Photo : Iwonder

วดิ โี อประกอบ สรปุ กรณศี กึ ษา บรษิ ทั เอนรอน
ภาษาไทย (พมิ พ์ url หรอื scan QR Code ดา้ นลา่ ง)

bit.ly/enron_1 bit.ly/enron_2

วดิ ีโอที่ 1 วดิ ีโอท่ี 2

8

“

จากความรเู้ รอื่ ง Growth Mindset จะเหน็ ได้วา่ เป็นกรอบความคดิ ทม่ี ่งุ เน้น
การพัฒนาตนเอง ใหเ้ ปน็ คนเกง่ รู้จักปรับตัว ยืดหยุ่น เรียนรู้ได้ ซ่ึง Mindset แบบ
Growth นมี้ คี วามจำ� เปน็ อย่างมากในโลกยคุ ปัจจบุ นั ทค่ี วามเปลย่ี นแปลงเกดิ ขนึ้ อย่าง
รวดเรว็ ความเจรญิ ก้าวหน้าทางเทคโนโลยที ำ� ให้ความรแู้ ละทกั ษะทางวชิ าชพี หลายอยา่ ง
แปรเปลย่ี นไป บา้ งถกู ทดแทนด้วยคอมพวิ เตอร์ บา้ งถกู ทดแทนดว้ ยเครอ่ื งจกั ร ผ้คู น
จำ�เป็นตอ้ งเรียนรู้ ฝกึ ฝนทักษะเร่ืองใหม่ๆ อยโู่ ดยตลอด

แตจ่ ากกรณีศึกษาของ เจฟฟ์ สกิลลิง จะเหน็ ได้วา่ Growth Mindset
อย่างเดยี วคงไมพ่ อ เพราะบทบาทหน้าทข่ี องครนู อกจากการให้ความรแู้ กศ่ ษิ ย์แลว้
อกี หนงึ่ บทบาทหนา้ ทที่ ส่ี �ำคญั ยงิ่ กวา่ คอื การเป็นเขม็ ทศิ ชน้ี �ำทางใหศ้ ษิ ย์ก้าวเดนิ ไป
ในทางท่ถี กู ต้องดงี าม

นอกเหนือไปจากการมี Growth Mindset ครูจึงควรฝึกฝน ปลูกฝงั ให้
นกั เรียนท่เี ป็นลูกศษิ ย์ของเรา มี Good Mindset ดว้ ย

”

9

Good Mindset คอื อะไร

Good Mindset คือกรอบความคิดหรือความเชื่อที่ฝัง
แนน่ ในใจวา่ ท�ำดีย่อมได้รับผลกรรมดี ท�ำชั่วยอ่ มไดร้ ับผล
กรรมช่วั ไมว่ ่าจะช้าหรือเร็วก็ตาม
ครู คือผู้ที่จุดประทีปทางปัญญาให้กับศิษย์ ได้ยึดมั่น
ในหลักการที่เปน็ ความดี ไดแ้ ก่ ความกตัญญูรู้คุณคน ความ
ซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบตอ่ ส่วนรวม การอุทิศเสียสละแบง่ ปัน
การมีส่วนรว่ มเอื้อเฟื้อท�ำประโยชนแ์ กส่ ังคม ความต้ังม่ันท่ีจะ
หา่ งไกลจากอบายมุข ความอดทนข่มกลั้น เปน็ ต้น
เพราะล�ำพังความเก่ง ความเฉลียวฉลาด ความเป็นผู้มี
ความรู้สูง หรือความสามารถในการประกอบธุรกิจการงานที่
ยอดเยี่ยม ก็มิอาจเป็นหลักประกันได้วา่ ลูกศิษยข์ องเราจะ
ประสบความสำ�เร็จในชีวิตอยา่ งแท้จรงิ

10

ทุกวนั นแ้ี หลง่ ความรู้หาไมย่ าก
มมี ากมายเกลอ่ื นกลาดในโลกอินเตอรเ์ นต็
แต่อารมณ์ทจี่ ะขวนขวายหาความรกู้ ลับยากกว่า
และความคดิ ท่จี ะแปรเปลย่ี นความรู้ทไี่ ดม้ า
เปน็ การสรา้ งผลงานก็ยากข้ึนไปอกี
แต่ความยากท่สี ดุ คอื การทจี่ ะมใี ครสกั คน
ใช้ความรู้ ความสามารถอยา่ งเต็มก�ำ ลัง
เพอื่ สรา้ งประโยชนแ์ ก่ส่วนรวม

11

03

จะทำ�อย่างไรให้เยาวชนไทยได้ท้งั
Growth และ Good Mindset

“ ทกุ วนั นโ้ี ลกวนุ่ วายไมใ่ ชเ่ พราะคนไมม่ กี ารศกึ ษา
แตเ่ พราะคนนสิ ยั ไมด่ ี และมกี ารศกึ ษาเยอะตา่ งหาก ”

อนนั ต์ อศั วโภคนิ

“ สง่ิ ทเี่ ราทำ� ซำ้� ๆ บ่งบอกถงึ ความเป็นตวั เรา
ความเป็นเลศิ ไม่ไดเ้ กดิ จากการกระทำ� แตเ่ กดิ จากนสิ ยั ตา่ งหาก ”

อรสิ โตเตลิ

ร่างกายคนเราสำ� คญั เพยี งใดกต็ าม ยงั เป็นแค่เครอ่ื งมอื ทำ� กจิ ต่างๆ ตามทใี่ จเปน็
ผ้สู ง่ั แตม่ สี ง่ิ ทเี่ หนอื กวา่ ใจ เปน็ นายของใจคอื นสิ ยั เพราะนสิ ยั ทำ� ใหค้ นเรา คดิ พดู
และท�ำซ�้ำๆ จนเปน็ ความเคยชิน จนท�ำใหม้ ีแนวโนม้ ในการคิดพูดท�ำอยา่ งนั้นอีก
ทำ� ให้ใจคลอ้ ยไปทางน้นั โดยไม่รตู้ วั
นสิ ยั จงึ เปน็ องค์ประกอบทรงพลงั ยง่ิ ในชวี ติ ของเรา เพราะมนั เกิดขน้ึ อย่าง
สม�ำ่ เสมอ และโดยทว่ั ไปคนเรามักไมร่ ู้สึกตวั วา่ มนี สิ ัยเชน่ นอ้ี ยู่ มนั เปน็ ไปโดย
อัตโนมตั ิ

12

นิสัยบางอยา่ งกเ็ ป็นอุปนสิ ัยท่ีดี ไดแ้ ก่
• การออกก�ำลังกายสม่ำ� เสมอ
• การเคารพตอ่ ผ้อู ่นื
• การดแู ลข้าวของเครอื่ งใช้ให้สะอาดเป็นระเบียบ

นิสยั บางอยา่ งกเ็ ปน็ อุปนิสัยที่ไมด่ ี ไดแ้ ก่
• ชอบคิดในเชงิ ลบ
• การกลา่ วโทษแต่ผ้อู ่ืน
• ความรสู้ กึ น้อยเนื้อต�่ำใจ

และนสิ ยั บางอย่างก็ไม่ได้สง่ ผลบวกหรือลบอย่างชดั เจน เชน่
• ชอบอาบน้�ำตอนกลางคนื
• ชอบซอ้ื สินค้าดว้ ยแรงจงู ใจจากโปรโมชนั่ เป็นตน้

นิสัยส่งผลอย่างมากตอ่ ชีวิตของเรา จนบางทีเราเองก็อาจคาดไม่ถึง เชน่
นักเรียนบางคนอาจมีความสามารถร�่ำเรียนอา่ นได้ดี แตถ่ า้ เขามีนิสัยไมช่ อบ
ช่วยเหลือใครและชอบโอ้อวด เขาก็จะขาดการสร้างความสัมพันธ์ท่ีดีกับผูอ้ ่ืน
ไมส่ ามารถเปน็ ทย่ี อมรบั จนล่วงมาถงึ วยั ทำ� งาน หากนสิ ยั นย้ี งั ตดิ ไปโดยไมร่ ้ตู วั กจ็ ะคดิ วา่
ลำ� พงั ท�ำงานใหด้ ีก็พอแล้ว แต่เม่ือไมม่ ีอัธยาศัยช่วยเหลือคนรอบขา้ งแถมยังชอบ
ข่มขู่ผอู้ น่ื กไ็ มส่ ามารถทำ� งานเปน็ ทมี ไดด้ ี สดุ ทา้ ยกไ็ ม่สามารถประสบความสำ� เรจ็ ได้
มากเท่าทีค่ วร หรืออาจถึงขนั้ ลม้ เหลวกเ็ ป็นได้
นิสัยมีส่วนส�ำคัญอย่างมากในการก�ำหนดโชคชะตาชีวิตของคนเรา เพราะใน
ที่สุดเราจะกลายเปน็ ส่ิงท่ีเราท�ำบ่อยๆ ดงั เชน่ บทกวขี องนกั เขยี น ซามเู อล สไมล์ ว่า

13

จงหว่านความคดิ แลว้ คณุ จะเกบ็ เกี่ยวผลเป็นการกระท�ำ
จงหว่านการกระท�ำ แลว้ คณุ จะเกบ็ เกีย่ วผลเป็นนิสัย
จงหวา่ นนสิ ยั แล้วคุณจะเก็บเกีย่ วผลเป็นบุคลกิ ลักษณะ
จงหว่านบคุ ลกิ ลกั ษณะ แลว้ คณุ จะเกบ็ เก่ยี วผลเปน็ โชคชะตา

คงเป็นการยากส�ำหรับคนท่ีมีนิสัยชอบคิดลบ กลา่ วโทษแตผ่ ูอ้ ื่น หรือเป็นคน
ขี้นอ้ ยใจ ที่จะพัฒนาใหม้ ี Growth Mindset ได้
ในทางตรงกันข้าม หากคุณครูสามารถเพาะบ่มนิสัยให้นักเรียนรู้จักคิดบวก
จับดคี นรอบข้างเป็น มคี วามอดทน มีวินยั มีสมาธิ เมอื่ เกิดปญั หาความขดั แยง้ ข้นึ
ก็มีความคิดริเริ่มที่จะแก้ไขในส่วนที่ตนเองทำ�ได้ก่อน ก็จะเป็นรากฐานให้เกิดการ
พัฒนา Growth Mindset ไดโ้ ดยงา่ ย

แรกเริม่ เราเปน็ ผู้สรา้ งนสิ ยั
แลว้ ตอ่ มานสิ ัยจะเป็นผ้สู ร้างเรา

นสิ ยั อปุ มาเหมือนเครอื่ งจกั ร
ทีจ่ ะผลิตบุญและบาป อตั โนมตั ิ

ศลี ธรรมเปน็ เรื่องส�ำ คญั ทตี่ อ้ งสอน
การสอนนกั เรยี นใหร้ จู้ กั บาปบญุ คณุ โทษ ร้จู กั ผดิ ชอบชว่ั ดี เป็นสงิ่ จำ� เปน็ ทเี่ รา

เห็นข่าวร้ายทุกวัน ไม่ว่าจะเป็นข่าวอาชญากรรม ทะเลาะวิวาททำ�ร้ายร่างกายกัน
วยั รนุ่ ตดิ ยาเสพตดิ ทำ�รา้ ยพอ่ แม่ หรอื คนในครอบครวั การฉกชงิ วง่ิ ราว ปลน้ ฆา่ ขม่ ขนื
พฤตกิ รรมกลน่ั แกล้งรงั แกผอู้ น่ื (bully) เปน็ ตน้ จนเกดิ ความร้สู กึ ว่าสงั คมยคุ นไ้ี ม่น่าอยู่

14

กเ็ พราะเราขาดความใส่ใจเร่อื งศีลธรรม มแี ตค่ วามเจรญิ ทางวตั ถุ แตจ่ ติ ใจโดยรวม
กลับตกต่ำ� ลง
ตวั อย่าง ศลี ธรรมทคี่ วรปลูกฝงั ใหม้ ีในใจของเยาวชน ได้แก่

u ศีล 5

การฝกึ เดก็ ใหร้ จู้ กั คณุ คา่ ของการรกั ษาศลี 5 โดยทค่ี ณุ ครคู วรถา่ ยทอดในรปู แบบ
ทท่ี ำ�ใหศ้ ลี 5 ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งลา้ สมยั คนรกั ษาศลี 5 ไมใ่ ชค่ นหวั โบราณ แตศ่ ลี 5 เปน็ เรอ่ื ง
รว่ มสมยั ในทกุ ยคุ เพราะเปน็ บทบญั ญตั พิ น้ื ฐานของการอยรู่ ว่ มกนั ในสงั คม
ดงั ความตอนหนง่ึ จากหนงั สอื “ศลี 5 คณุ คา่ ของชวี ติ และสงั คม” หากทา่ นทง้ั หลาย
พิจารณาถึง “หลักการอยู่ร่วมกัน” เพื่อให้สังคมเกิดความสงบสุข มีการพัฒนา
คุณภาพชวี ิต มีการจดั การและค้มุ ครองชวี ิตทดี่ ีร่วมกนั ปราศจากการทำ�ลาย ทำ�รา้ ย
ลกั ขโมย ฆา่ ขม่ ขนื ไมม่ กี ารหลอกลวง ปราศจากยาเสพตดิ และการกอ่ อาชญากรรม
เป็นสังคมท่ีไวว้ างใจซ่งึ กนั และกนั และเป็นสังคมท่ีเกือ้ หนุนต่อ “การพฒั นาชวี ติ ท่ี
งอกงาม”
ศลี 5 เปน็ บทบญั ญตั พิ นื้ ฐานของพระพทุ ธศาสนา เป็นสง่ิ ทก่ี ่อให้เกดิ ความดงี าม
ต่อบคุ คลและสังคม
ศีล 5 เปน็ บทบัญญัติพ้ืนฐานของการอยูร่ ่วมกันในสังคม การล่วงละเมดิ ศลี
คอื การละเมดิ ต่อหลกั การอยรู่ ่วมกนั ของสงั คม เพราะเปน็ การเบียดเบียนตนเองและ
ทำ�ใหผ้ ู้อื่นเดือดรอ้ น
ศลี 5 เป็นหลกั ประกนั ของชวี ติ ผทู้ รี่ กั ษาศลี ยอ่ มมหี ลกั ประกนั ความมน่ั คงของ
ชีวิต เมื่อเราไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่นให้เดือดร้อน ไม่มีการเบียดเบียน ไม่ฆ่า
ไมท่ ำ�รา้ ย ไมล่ กั ขโมย ยอ่ มไดช้ อ่ื วา่ รกั ษาชวี ติ ทรพั ยส์ นิ ครอบครวั ความมสี จั จะ
มิตรภาพ และสติปญั ญาของตนเอง

v ความเมตตา

การฝึกเด็กให้มคี วามเมตตากรุณา รู้จักเห็นอกเห็นใจผอู้ ื่น โดยคณุ ครสู ามารถ
ออกแบบบทฝึกหรอื กิจกรรมเพอ่ื ใหน้ ักเรยี นได้เรยี นร้ถู งึ ความสุขทีเ่ กิดขึน้ จากการ
ได้ชว่ ยเหลอื ผ้อู ่นื

15

w ความซ่อื สตั ย์

เพราะความซื่อสตั ยเ์ ป็นรากฐานให้แกค่ วามไว้วางใจ อันจะเป็นองค์ประกอบ
สำ�คญั ของการสรา้ งความสัมพนั ธ์และความรว่ มมือที่ดใี นระยะยาว

x ความกตัญญูกตเวที

เปน็ คณุ ธรรมขนั้ พนื้ ฐานทสี่ ำ� คญั ซงึ่ จะเป็นทม่ี ารวมของความดงี ามทงั้ หลาย
เหมอื นมหาสมุทรเปน็ ท่รี องรบั ของสายนำ�้ ทุกสายทหี่ ลั่งไหลมาจากทว่ั สารทิศ

y ความมีมุทิตาจติ

คอื ความเปน็ ผมู้ จี ติ ยนิ ดเี มอ่ื เหน็ ผอู้ น่ื ไดด้ ี ไดร้ บั ความสำ�เรจ็ มคี วามสขุ มคี วาม
เจรญิ ก้าวหนา้ อยา่ งแท้จรงิ เพราะโลกทเ่ี ตม็ ไปดว้ ยการกระตนุ้ ใหเ้ กดิ การแข่งขนั จนเกดิ
ความร้สู กึ ของการแก่งแยง่ ชงิ ดี ความยนิ ดใี นความสำ� เรจ็ ผ้อู น่ื จงึ เหมอื นการแสดงเทา่ นน้ั
แต่ลึกลงไปในใจกลับรุ่มร้อนด้วยความอิจฉา ผลที่ตามมาคือ การตำ�หนิจ้องจับผิด
เมื่อมีโอกาส หรอื อาจถงึ ขั้นหักหลงั ทำ�ลายร้างเพอ่ื ให้ไดม้ าซึ่งชยั ชนะ

จากความดไี ปสูค่ วามเก่ง..

ขออธิบายง่ายๆ ดว้ ยตัวอย่างเรอ่ื งจริงเรื่องหน่ึง วา่ จากความดจี ะนำ� ไปสคู่ วาม
เกง่ ได้อยา่ งไร
มีนักเรียนคนหนึ่งเคยมีผลการเรียนตกต�่ำมาก เพราะเขาไมค่ ่อยสนใจเรียน
เอาแตเ่ ลน่ ตามเพอื่ น
คร้ันเม่ือผลการเรยี นตกต่ำ� ไปถงึ ท่ีสดุ จนอันดบั ผลการเรยี นเกือบอยทู่ ้ายสดุ
ของหอ้ ง เขาร้สู กึ อบั อายมาก แต่เหนอื อน่ื ใดภาพการทำ� งานหาทรพั ยอ์ ยา่ งหนกั ของ
มารดามาปรากฏเกิดขึ้นในใจเขา

16

เขาเรมิ่ ตระหนกั ว่า กว่ามารดาจะหาทรพั ย์มาเพอ่ื สง่ เสยี ให้เขาไดเ้ รยี นหนงั สอื
ยากล�ำบากเพียงใด เขารูส้ ึกเสยี ใจหลงั จากกลา่ วค�ำขอขมาต่อมารดาผรู้ กั และหวงั ดี
กบั เขาอย่างแท้จรงิ จงึ ต้ังใจเร่มิ ตน้ ชวี ิตใหมด่ ้วยการต้งั ใจร�่ำเรยี นเขียนอ่าน แตด่ ว้ ย
พ้ืนฐานความรูท้ ่ีไมค่ ่อยดีเท่าไหร่นัก เพราะไมไ่ ด้ต้ังใจเรียนมา 3 ปี เขามองหาว่า
จะมีวิธีการใดชว่ ยเพิ่มความเร็วของการเรียนรู้ได้บา้ ง เขาพบวา่ การฝกึ สมาธินา่ จะ
ชว่ ยเขาได้
ความตง้ั ใจเรยี นอนั เกดิ จากความกตญั ญู ประกอบการท�ำสมาธจิ นเป็นกจิ วตั ร
ชว่ ยใหเ้ ขามีสติในการเรียนแตล่ ะคาบ มีความจ�ำดี เขา้ ใจบทเรียนและตรองตาม
สง่ิ ท่คี ุณครสู อนไดท้ ัน
เมื่อกลับถึงบ้านจะท�ำการบา้ นทุกอย่างให้เสร็จก่อนจะไปท�ำกิจกรรมพักผอ่ น
อย่างอน่ื เขามกี ำ� ลงั ใจในการเรยี นมากขนึ้ ทำ� ใหผ้ ลการเรยี นดขี นึ้ แบบก้าวกระโดดขนึ้ มา
เปน็ อนั ดบั ต้นของห้องเรียนในปตี ่อมา
จากทก่ี ล่าวมาแลว้ จะเหน็ ไดว้ า่ การเพาะบม่ นสิ ยั ทดี่ แี ละการปลกู ฝังศลี ธรรม
ให้แกน่ กั เรยี น เป็นพน้ื ฐานทสี่ �ำคญั ยง่ิ ในการพฒั นาใหเ้ ขาเตบิ โตขน้ึ ไปเป็นบคุ ลากร
คุณภาพ มที ัง้ Growth และ Good Mindset

17

04
ทำ�ความเข้าใจภาพรวมการสรา้ งนิสัย

อ้างอิงจากหนงั สอื The 7 Habits of Highly Effective People
(7 อปุ นสิ ัยสำ�หรบั ผ้มู ปี ระสทิ ธิผลสงู ) ของ ดร.สตเี ฟน อาร์. โควีย์

การพัฒนานิสัยประกอบเป็นจุดตัดของ 3 สิ่ง คือ ความรู้ (Knowledge),
ทกั ษะ (Skill) และความปรารถนา (Desire)

รู้วา่ ต้องท�ำ สงิ่ ใด
และท�ำ เพือ่ อะไร
จะต้องท�ำ
อยา่ งไร ความรู้

(ท�ำ อะไร ท�ำ เพ่อื อะไร)

ทกั ษะ อุปนสิ ยั มูลเหตุจงู ใจ
ความอยากทจี่ ะทำ�
(ทำ�อย่างไร) ความปรารถนา ( เป็นสิง่ ท่ยี ากที่สุด )

(อยากทำ�)

18

ความร้ ู คือ รู้วา่ ต้องทำ�สงิ่ ใด และทำ�เพอื่ อะไร

ทกั ษะ คอื จะตอ้ งทำ�อยา่ งไร

ความปรารถนา คือ มลู เหตุจงู ใจ ความอยากที่จะทำ�

(เปน็ สงิ่ ที่ยากทส่ี ดุ )

ยกตวั อยา่ งงา่ ยๆ เชน่ หากใครสกั คนหนง่ึ ตอ้ งการฝกึ นสิ ยั เปน็ ผฟู้ งั ทด่ี ี กเ็ พราะ
เขาได้รบั ความร้หู รอื ประสบการณ์โดยตรงแลว้ วา่ ในการสานความสมั พันธก์ บั เพอ่ื น
รอบข้าง หรอื คนในครอบครวั ไม่อาจสมั ฤทธผ์ิ ลได้ หากเปน็ ผ้เู ปิดปากบอกเล่าความคดิ
ความในใจอยเู่ สมอ แต่ไม่เคยรับฟัง
เขาจึงได้รูว้ ่าหลักการที่ถูกต้องในการสร้างความสัมพันธ์ระหวา่ งบุคคล
จ�ำเป็นตอ้ งรับฟังคนอ่ืน และแม้จะรู้แลว้ วา่ ถ้าตอ้ งการสานความสัมพันธก์ ับผูอ้ ื่น
จำ� เปน็ ตอ้ งเป็นผฟู้ งั ทด่ี ี แต่กอ็ าจจะขาดทกั ษะในการฟงั จงึ ต้องเรยี นรดู้ ้วยวา่ การเปน็
ผูฟ้ ังที่ดีต้องท�ำอย่างไร หากแมร้ ับทราบแลว้ ว่า จ�ำเป็นต้องฟังและรูว้ ิธีรับฟงั แลว้
ถา้ เขาไมต่ ้องการรับฟัง ไมม่ ีความปรารถนาท่ีจะรับฟัง การรับฟังก็ไมก่ ลายเปน็
นิสัยประจ�ำตัวของเขาได้
การเขา้ ใจโครงสรา้ ง 3 มิติของการสรา้ งนิสัยอย่างถอ่ งแทน้ ี้ จะช่วยท�ำให้
คุณครูประสบความส�ำเร็จในการเพาะบ่มนิสัยที่ดีใหก้ ับนักเรียนไดม้ ากข้ึน

“แรงบันดาลใจทำ�ใหค้ ณุ เร่ิม แตอ่ ุปนสิ ยั ทำ�ให้คณุ ไปต่อ”

จมิ โรห์น

19

05
สรุปประเดน็ สำ�คัญของกระบวนการสร้าง

Growth and Good Mindset โดยยอ่

ผู้เขียนขอสรุปคัดเลือกเฉพาะเนื้อหาในส่วนที่คิดว่าเป็นประโยชน์กับคุณครู
สามารถนำ�ไปใชง้ านไดจ้ รงิ ในห้องเรยี นเพ่ือพัฒนาเดก็ นกั เรียน

u เรม่ิ ต้นจากการทำ�เป้าหมายให้ชดั เจน จนเกดิ แรงบนั ดาลใจ

เทคนิคหรือวิธีการคน้ หาและเขียนเป้าหมายมีหลายแบบ อาทิ IKIGAI,
Begin with the end in mind เปน็ ตน้
แต่ในทศั นะของผ้เู ขยี นเหน็ ว่ากบั เดก็ นกั เรยี น เราควรใชเ้ ทคนคิ ง่ายๆ ไมซ่ ับซอ้ น
ในการคิดจนเกินไป จึงน�ำเสนอเทคนิคต้ังเปา้ หมายแบบ SMART Goal

SMART

Specific Measurable Attainable Relevant Time-based

20

SMART Goal

Specific การตัง้ เป้าหมายที่ดีต้องมคี วามเฉพาะเจาะจง

มีความชดั เจน ไม่คลุมเครือ

Measurable การตัง้ เปา้ หมายที่ดีต้องวัดผลได้ ยิง่ เปน็

จำ�นวนตวั เลขนบั ได้กย็ งิ่ ดี

Attainable การตั้งเปา้ หมายท่ีดีต้องสามารถท�ำไดจ้ ริง

แตก่ ็ควรอยู่ในระดับที่มีความท้าทายในระดับหน่ึงเพ่ือกระตุ้น
ใหเ้ กิดความกระตอื รอื ร้นพฒั นาศกั ยภาพของตนเองอย่างเตม็ ที่
ไมใ่ ช่ตั้งเปา้ หมายแบบงา่ ยๆ เพอื่ ให้เกิดผลสำ�เรจ็ โดยเร็ว

Relevant การตง้ั เป้าหมายทดี่ คี วรสมั พนั ธ์กบั ความเปน็ จรงิ

เช่น เป็นคนไมช่ อบท�ำอาหาร แต่เขียนเป้าหมายอยากเป็น
เชฟ เพราะคดิ ว่ารายได้ดี เป็นตน้

Time-based การตง้ั เป้าหมายทด่ี ตี ้องมกี ำ� หนดกรอบเวลา

ที่จะบรรลุเป้าน้นั อยา่ งชัดเจน

การฝกึ นกั เรยี นให้ร้จู กั ตงั้ เปา้ หมายเปน็ สง่ิ ส�ำคญั เพอื่ ให้
เป้าหมายนน้ั เป็นแรงบนั ดาลใจน�ำทางให้เขารกั ทจ่ี ะพฒั นาตนเอง
ในแง่บทบาทของคณุ ครกู ค็ วรชว่ ยท�ำหน้าทเี่ ปน็ โค้ชให้กบั เดก็
ท�ำให้เปา้ หมายของเขาน้นั เปน็ SMART Goal

21

ตวั อยา่ ง การตัง้ เปา้ หมายของเด็กนกั เรียนทีเ่ ขา้ ร่วมโครงการโรงเรียนรกั ษาศีล 5
เชงิ คณุ ภาพ ครอบครัวอบอุ่น ในสมุดบนั ทึกความดี

22

จากตัวอย่าง จะเห็นไดว้ ่าการเขียนเปา้ หมายของเดก็ แสดงถึงความตัง้ ใจท่ีดี
นับว่าเป็นจุดเร่ิมตน้ ที่ดีเมอ่ื ผ่านไป 1 ภาคเรยี น
ในภาคเรยี นที่ 2 ครคู วรมสี ว่ นช่วยในการโค้ชชิ่งนกั เรียนใหเ้ ปา้ หมายของเขามี
ความ SMART
ดังตัวอย่างบทสนทนาในการโค้ชช่ิงนี้ สมมติวา่ นักเรียนเจา้ ของสมุดบันทึก
ความดีเล่มนี้ช่ือ ด.ช. สุรศักดิ์ โดยเทอมท่ีผ่านมาไดเ้ กรดเฉล่ีย 2.50

ครู : ลองบอกครหู นอ่ ยสวิ า่ เพราะอะไรถงึ เลอื กเปา้ หมายขอ้ แรกวา่ จะตง้ั ใจเรยี น
เดก็ : เพราะรู้สกึ วา่ ผลการเรยี นไมค่ ่อยดี สเู้ พ่ือนๆ ไมไ่ ด้
ครู : แล้วลองคิดดูสวิ า่ ถ้าเราได้ผลการเรียนทด่ี ีขึ้นมากๆ จะมีอะไรดีๆ ตามมา
เดก็ : เอ่อ..กค็ วามภมู ิใจ ยา่ นา่ จะดใี จ
ครู : แลว้ มอี ะไรอีกไหม เช่น ความม่ันใจ คดิ วา่ จะไดไ้ หม
เดก็ : ก็ใช่นะครับ นา่ จะได้ความมั่นใจตัวเองด้วย
ครู : ดแี ล้วทมี่ เี ป้าหมายจะตง้ั ใจเรยี น แล้วคำ� วา่ ตงั้ ใจเรยี นในเทอมนค้ี ดิ วา่ เกรดเฉลย่ี
ควรเปน็ เทา่ ไหร่ดี
เดก็ : สกั 2.75 ครับ ( comfort zone ครูคิดในใจ )
ครู : เทอมทผ่ี ่านมาเธอได้ 2.50 ปรบั เปน็ 2.75 มนั แคน่ ดิ เดยี วเองนะ ไม่ค่อย

ท้าทายเทา่ ไหร่นะ เขยบิ เปา้ ขนึ้ อกี สกั หน่อยดไี หม ครเู ชอ่ื วา่ เธอทำ� ได้ แล้วเธอ
ก็จะภมู ใิ จด้วย
เดก็ : 4.00 เลยดีไหมครบั
ครู : ลองคดิ เองนะ ว่ามนั ทำ� ได้จรงิ หรอื เปลา่ เพราะเมอื่ เขยี นระบไุ ปแล้ว เธอทำ� ไมไ่ ด้

กจ็ ะขาดความมน่ั ใจในตนเอง
เด็ก : ง้นั เปน็ 3.00 ละกันครบั ทา้ ทายแต่ก็ไม่ยากเกนิ ไป
คร ู : โอเค ง้นั เขยี นลงในสมุดบนั ทึกความดีเลย ตัง้ ใจเรยี นให้ได้เกรดเฉลยี่ 3.0

23

24

Goal Setting Coaching

หนง่ึ ในหลกั สตู รคอรส์ ออนไลนท์ ช่ี มรมบา้ นแสงสวา่ งครอบครวั อบอนุ่
แหง่ ประเทศไทย จัดขนึ้ สำ�หรบั คณุ ครู ฟรี ไมม่ คี า่ ใชจ้ า่ ย คณุ ครทู ่ี
สนใจเขา้ รว่ มอบรม ตดิ ตามกำ�หนดการเปิดอบรมได้ท่ี

Facebook :
โรงเรยี นรักษาศีล 5
เชิงคุณภาพ ครอบครวั อบอุน่

25

v ปรับกระบวนการคดิ เปล่ียนแปลงจากภายในสูภ่ ายนอก

j เปลย่ี นเสยี งความคิดท่ีเกิดขึน้ ในสมองจากลบเปน็ บวก จากอดีตเปน็

อนาคต จากปญั หาเปน็ ทางออก จากขอ้ จ�ำ กดั เปน็ ทางเลอื ก



ตัวอย่าง การเปล่ยี นเสยี งความคิด จากเวบ็ ไซต์ thepotential.org

26

ตวั อยา่ ง การเปลยี่ นเสียงความคิด จากเวบ็ ไซต์ thepotential.org

27

k ประยุกต์ใชส้ มการความส�ำ เรจ็ E + R = O

แจ็ค แคนฟิลด์ (Jack Canfield) ผูเ้ ขียน
หนงั สอื กฎอมตะ 25 ข้อ สคู่ วามสำ� เรจ็ วธิ กี ้าวจาก
จุดที่คุณอยู่ ขา้ มไปสจู่ ดุ ที่คุณตอ้ งการ
กฎข้อท่ี 1 ท่ีเขากลา่ วในหนังสือเลม่ น้ีคือ
“รบั ผดิ ชอบต่อชวี ติ คณุ เอง 100%” อย่ามขี อ้ อ้าง
อยา่ บ่น อยา่ โทษน่นู โทษนี่ การรบั ผดิ ชอบตอ่ ตนเอง
100% หมายถึงให้เรายอมรับวา่ เราเปน็ คนสรา้ ง
ทุกอย่างที่เกิดข้ึนกับตัวเองข้ึนมา (ซ่ึงเร่ืองน้ีก็ตรง
กบั กฎแห่งกรรมในพทุ ธศาสนา ผลกรรมในปัจจบุ นั
มาจากการประกอบเหตขุ องเราในอดตี ) ตวั เราเอง
เปน็ ต้นเหตขุ องประสบการณท์ งั้ หมด การกลา่ วโทษ การบน่ หรอื แมก้ ระทงั่ มขี อ้ อา้ ง
คอื สงิ่ ทบี่ ง่ บอกวา่ เราไม่ไดร้ บั ผดิ ชอบตอ่ ชวี ติ ตนเอง 100% แลว้ เขา (แจค็ แคนฟิลด)์
ก็น�ำเสนอสมการแห่งความส�ำเร็จ E + R = O

E+R=O
Event Response Outcome

Event เหตกุ ารณ์ต่างๆ ท่ีเกิดขน้ึ กับตวั เรา แลว้ ตามดว้ ย
Response การตอบสนองของเรา แล้วจงึ นำ�พาไปส่กู ารสรา้ ง
Outcome หรือผลลพั ธ์

28

เหตกุ ารณ์ทไ่ี ม่ดอี าจเกดิ ขนึ้ กบั ตวั เรา เชน่ ฝนตก รถตดิ แม่ดดุ ่า เพอื่ นกลนั่ แกลง้
การตอบสนองต่อเหตกุ ารณจ์ ะเป็นตวั แปรในการกำ� หนดผลลพั ธ์ทตี่ ามมา แม้เหตกุ ารณ์
ไมด่ ี แต่ถา้ เราตอบสนองดี ผลลัพธก์ ็ยังอาจดีได้ เช่น ฝนตก รถติด แทนที่จะบน่
หงดุ หงดิ หวั เสีย กค็ ิดวา่ เปน็ โอกาสดีได้ฟังออดิโอบุ๊กหาความรู้
ในทางตรงกนั ขา้ ม แมเ้ หตกุ ารณด์ ี แตเ่ ราตอบสนองแย่ ผลลพั ธก์ อ็ อกมาไมด่ ไี ด้
เชน่ กนั เชน่ มคี นใหค้ ำ�แนะนำ�เราดว้ ยความหวงั ดี แตเ่ ราตอบสนองดว้ ยคำ�พดู ทไ่ี มด่ ี
เพราะคดิ วา่ เขาดถู กู เรา ผลลพั ธค์ อื คนเขากไ็ มอ่ ยากแนะนำ�เราอกี เปน็ การตดั โอกาส
ในการพัฒนาตนเอง

เทคนคิ การประยกุ ตใ์ ชส้ มการความส�ำเรจ็ E + R = O

ด้วยแนวคิดเราเป็นผู้รับผิดชอบต่อชีวิตตนเอง เราเปน็ ผูค้ วบคุม Growth
Response ไมใ่ ชเ่ หย่ือของเหตุการณ์ Fixed Response มีข้ันตอนดังน้ี

u คณุ ครูใชว้ ิธจี ำ�ลองเหตุการณ์ที่เกิดขึน้ กบั นักเรยี น

v ใหน้ กั เรยี นลองจนิ ตนาการถงึ รปู แบบการตอบสนองตอ่ เหตกุ ารณ์แบบเดมิ ๆ
ทร่ี ้สู กึ วา่ ตวั เองตกเปน็ เหยอ่ื (Fixed Response) เช่น ใชอ้ ารมณ์ ใช้กำ� ลงั
หรอื ใช้คำ�พูดดา่ ทอเพื่อตอบโต้ เปน็ ต้น
w เขียนผลลัพธ์ทค่ี าดวา่ จะเกิดขึ้นในช่อง Outcome (Old)
x ให้นักเรียนจินตนาการ New Outcome หรือผลลัพธท์ ่ีอยากไดใ้ นทาง
สรา้ งสรรค์คืออะไร
y ให้นกั เรยี นจนิ ตนาการวา่ จะตอบสนองแบบ Growth Response อย่างไร
เพือ่ ใหไ้ ด้ผลลพั ธ์แบบ New Outcome

29

ตัวอย่าง

l สร้างก�ำ ลังใจด้วยการช่นื ชมทถ่ี กู ต้องดว้ ยเทคนคิ PAR

PAR ในท่ีนี้ย่อมาจาก Praising Action Results คอื การชนื่ ชม
ในความทมุ่ เทและความพยายาม ในงานวจิ ยั ของ ดร.แครอล พบว่ารปู แบบการชมเดก็
ว่าเกง่ เยยี่ มมาก ส่วนใหญ่เปน็ การกระตุน้ ใหเ้ กิด Fixed Mindset
ในขณะที่การช่ืนชมเด็กแบบที่เจาะจงถึงความต้ังใจ ความพยายามอุตสาหะ
กลบั เป็นการปลกู ฝงั Growth Mindset ได้เปน็ อยา่ งดี ยกตัวอย่างเชน่ ด.ญ.จันทิมา
มผี ลการเรยี นในเทอมนี้ดีข้ึนมามาก แทนทจ่ี ะชมว่า
จนั ทมิ าไดเ้ กรดตง้ั 3.50 หนเู กง่ มากๆ ครสู ามารถใชก้ ารชมแบบ PAR ดงั น้ี
“เทอมนค้ี รเู หน็ ถงึ ความตง้ั ใจเรยี น ความทมุ่ เทในการเรยี นของหนู ชน่ื ชมทใ่ี นหอ้ งเรยี น
หนูก็ใสใ่ จฟงั ไมเ่ ข้าใจอะไรกก็ ล้าถาม การบา้ นกท็ ำ�ส่งทันเวลาทกุ ครัง้ เพราะฉะน้ัน
ผลการเรยี นทก่ี า้ วกระโดดจากเทอมกอ่ น มาเปน็ เกรดเฉลย่ี 3.50 เป็นสงิ่ ท่คี รูดใี จดว้ ย
จรงิ ๆ”

30

m ฝกึ เดก็ ให้รจู้ กั รบั ฟัง เรียนรู้ และแสวงหาค�ำ วิจารณจ์ ากการ
ทำ�กจิ กรรมกลมุ่ ดว้ ย AAR

การทบทวนหลังปฏิบตั ิงาน หรอื After Action Review หมายถงึ

เทคนคิ ทใ่ี ช้ทบทวนกระบวนการทำ� งาน ทง้ั ด้านความสำ� เร็จ และหาปญั หาทเ่ี กิดขึ้น
ท�ำให้เกิดการสะทอ้ นความคิดเห็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณก์ ารท�ำงาน และ
ปรับปรงุ การท�ำงานให้ดขี น้ึ โดยใช้วธิ ีการต้ังค�ำถามแบบง่ายๆ



วธิ กี ารต้งั คำ�ถาม 3 ขอ้

สง่ิ ทท่ี ำ�ได้ดีคอื ส่ิงท่ียังสามารถพฒั นาได้ หรือ สง่ิ ท่ีจะทำ�ใหแ้ ตกต่าง

ยังท�ำ ได้ดีขึ้นไปกวา่ นอี้ ีก และดขี ้ึนในครัง้ หน้า

คณุ ครคู วรบรหิ ารจดั การสร้างเวทใี หน้ กั เรยี นไดม้ โี อกาสทำ� กิจกรรมกลมุ่ เพอื่
ฝกึ ฝนตนเอง เพิ่มศักยภาพ สร้างภาวะความเปน็ ผ้นู ำ� ตงั้ แต่กจิ กรรมขนาดเลก็ ใน
ระดบั หอ้ งเรยี น ไปจนถงึ โครงงานในระดับโรงเรียน หรอื ขยายผลไปถงึ ขนั้ เป็นโครงการ
ออกนอกร้ัวโรงเรียนไดย้ ิ่งดี แต่ทุกครั้งท่ีท�ำงานแต่ละกิจกรรมจบควรลงทา้ ย
ดว้ ยการจัดใหม้ ีการประชุมสรุปและทบทวนแบบ AAR เพอื่ ผลแห่งการพฒั นาให้
นกั เรยี นได้มี Growth Mindset

31

n ฝกึ เด็กให้ร้จู กั กดป่มุ Pause หรือปุ่มหยดุ

ในทศั นะของผ้เู ขยี นพบว่า เนอื้ หากฎข้อที่ 1 “รบั ผดิ ชอบต่อชวี ติ คณุ เอง 100%”
ในหนงั สอื “วธิ กี า้ วจากจดุ ทคี่ ณุ อยู่ ขา้ มไปส่จู ดุ ทคี่ ณุ ตอ้ งการ” ของคณุ แจค๊ แคนฟลิ ด์
มีสาระแกน่ ใจความคล้ายกับเรื่อง อปุ นสิ ยั ท่ี 1 โปรแอคทฟี ในหนงั สอื 7 อปุ นสิ ยั
ส�ำ หรับผทู้ รงประสิทธผิ ลย่งิ ของคุณสตเี ฟน อาร์. โควย่ี ์
ในขณะทีค่ ณุ แจ๊ค แคนฟิลด์ พดู ถงึ สมการความสำ�เรจ็
E (Event) + R (Response) = O (Outcome)
คุณสตีเฟน ก็พูดถึงว่ามีชอ่ งวา่ งระหว่างสิ่งเร้า ซ่ึงก็คือ เหตุการณ์ (Event)
กบั การตอบสนอง (Response) เสมอ ในระหว่างช่องว่างมสี งิ่ ทเ่ี รยี กวา่ อสิ รภาพ
ในการเลอื ก อิสรภาพในการเลือกเป็นอำ�นาจ เป็นคณุ สมบัติเฉพาะของมนุษย์

สง่ิ เร้า อสิ รภาพ ตอบสนอง
(Event) ในการเลือก (Response)

การรู้ตนเอง ความประสงค์
จนิ ตนาการ อสิ ระ

มโนธรรม

แบบจำ�ลองของภาวะโปรแอกทีฟ

32

นอกจากการรู้ตนเองแลว้ มนุษยม์ ีจินตนาการ ความสามารถท่ีจะพาตัวเรา
ใหห้ ลุดไปอยู่ในภาพวาดในใจไกลจากความเป็นจริงท่ีเกิดข้ึน มนุษย์ยังมีมโนธรรม
การตระหนักรู้ล้�ำลึกในใจแยกแยะผิดชอบชั่วดี
หลกั การทจ่ี ะควบคมุ พฤตกิ รรม และแนวทางทจ่ี ะปรบั ความคดิ และการกระทำ�
ให้สอดคลอ้ งกับมโนธรรมน้ัน และมนุษย์มีความประสงค์อิสระ ความสามารถท่ีจะ
กระท�ำทุกอยา่ งบนรากฐานของการรู้ตนเอง เปน็ อิสระจากอ�ำนาจ อิทธิพลภายนอก
จะย่ืนเขา้ มาควบคมุ ได้
สรุปงา่ ยๆ คณุ สมบตั เิ ฉพาะของมนษุ ย์ 4 ขอ้ คอื
u การรูต้ นเอง (self-awareness) ความสามารถท่ีจะถอยหา่ งออกมา

จากตัวเอง และสังเกตการณ์ดูความคิดและการกระท�ำของตนเอง ซึ่งใน
ทางพุทธศาสนาที่เราคุน้ เคยก็คือ สติ
v จินตนาการ (imagination) ความสามารถในการมองเห็นภาพความ
เปน็ ไปได้ของผลลพั ธ์ทีจ่ ะตามมา
w มโนธรรม หรือ จิตส�ำนึก (conscience) ความสามารถในการรับฟัง
เสยี งจากภายใน เพอื่ แยกแยะผิดชอบชวั่ ดี
x ความประสงคอ์ สิ ระ (independent will) ความมพี ลงั อำ� นาจทจี่ ะเลอื ก
ตอบสนองบนพืน้ ฐานของการรู้ตนเอง

33

เพอื่ ทจี่ ะได้ใช้คุณสมบัติทั้ง 4 ขอ้ น้ี คุณสตีเฟนแนะน�ำให้เราจินตนาการสร้าง
ปุ่มหยุด หรือ ปุม่ pause ประจ�ำตัวขึ้นมา กดปมุ่ pause หยดุ นง่ิ คา้ งชวั่ ขณะ ก่อน
ท่ีโตต้ อบหรือตอบสนองตอ่ เหตุการณใ์ ด ๆ โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งในสถานการณ์ท่ีมี
ความเครียด จะตอบสนองก็ต่อเม่ือคิดและไตร่ตรองถี่ถ้วนแลว้ ฝึกฝนอบรมตนเอง
ให้พดู หรอื ทำ� โดยมีรากฐานจากค่านิยมทย่ี ึดหลักการท่ถี กู ต้อง แทนทีจ่ ะโต้ตอบดว้ ย
อารมณห์ รอื สภาวการณ์
ยกตัวอยา่ งงา่ ย ๆ เชน่ เมื่อมีใครมาหยาบคายตอ่ เรา หากตอบโต้ตาม
สญั ชาตญาณเรากอ็ าจใช้วธิ กี ารโต้ตอบแบบหยาบคายกลบั ไป ซงึ่ บอ่ ยครง้ั มนั กด็ ำ� เนนิ
ไปอย่างรวดเรว็ มาก
แตถ่ า้ เรามีปุม่ หยุด และกดปุ่มหยุดชวั่ ขณะหนง่ึ
ถอยหา่ งออกมาจากตวั เอง สงั เกตดคู วามคดิ ทป่ี รงุ แต่งให้เรอ่ื งราวดใู หญ่โต
จนเกนิ เหตุ ทำ� ใหเ้ กดิ ความขนุ่ ขอ้ งหมองใจจนไม่ร้ตู วั วา่ เราเปน็ ใคร
จินตนาการ หากโต้ตอบดว้ ยความรุนแรงออกไป ผลลัพธ์ท่ีตามมาจะเปน็
อย่างไร เกิดประโยชน์อะไรบ้าง
ลึกลงไปในจิตส�ำนกึ ของเราการใช้ความหยาบคายโตต้ อบกลบั ไปนนั้ ดจี รงิ หรอื
และในนาทีน้ีท่ีเราก�ำลังจะพูดหรือท�ำการโต้ตอบใด ๆ ออกไป เราได้ใช้พลัง
อ�ำนาจทแ่ี ทจ้ รงิ ของเราหรอื เปล่า โดยมไิ ดต้ กอยูใ่ นสภาวะอารมณท์ ี่โทสะครอบง�ำอยู่

34

ส่ือโฆษณาสั้นๆ เปย่ี มดว้ ยอารมณ์ขนั ตามลง้ิ กข์ ้างล่างนี้
จะทำ� ให้คณุ ครกู ระจา่ งแจ้งในเรอ่ื งนม้ี ากขนึ้ ขอเชญิ ชมพร้อมกบั วเิ คราะห์
จับประเด็นเรื่องคุณสมบัติท้ังสี่ การรูต้ นเอง จินตนาการ มโนธรรม และความ
ประสงค์อสิ ระ

bit.ly/pause_1

หากคณุ ครไู ด้ชมสอ่ื แลว้ จะเหน็ ได้วา่ คณุ โนต้ อดุ ม เปน็ ผทู้ ำ� หนา้ ทเ่ี สมอื นปมุ่ หยดุ
และดึงสติให้ชายคนขับรถท่ีเลือดร้อน ไดใ้ ช้คุณสมบัติเฉพาะของมนุษยท์ ้ัง 4 ข้อ
โดยสามารถจับประเด็น แยกแยะ เปน็ ส่วนๆ ดงั น้ี
การรู้ตนเอง ใจเยน็ อยกู่ บั ลมหายใจกอ่ น / เราเปน็ ใคร เปน็ พอ่ ของลกู เปน็ สามี
ที่น่ารกั
จนิ ตนาการ ไหนลองบอกหน่อยสิ ลงไปตบแล้วไดอ้ ะไร ถกู ถา่ ยคลปิ ใช้กำ� ลงั
แลว้ แชร์ไปทั่ว ผลจะเปน็ อย่างไร ลูกเราจะเปน็ อยา่ งไร แคล่ งไป
ใช้กำ� ลังถึงกับเปลีย่ นชวี ติ ลูกได้
มโนธรรม การใช้กำ�ลังไม่ใช่ทางออกของปัญหา การให้อภัยประเสริฐกว่า
สงั คมมันแย่พอแลว้
ความประสงค ์ ตดั สินใจไมล่ งไปใชก้ ำ�ลัง ไมต่ กอยภู่ ายใตอ้ ำ�นาจของโทสะ
อิสระ

35

06

เพมิ่ ความแข็งแรงให้ปมุ่ หยดุ และคุณสมบตั ขิ อง
มนุษยท์ ัง้ สี่ ด้วย 7 กจิ วัตรความดี

จากความรู้ ความเขา้ ใจ เรอ่ื งอสิ รภาพในการเลอื กตอบสนอง ทำ�ใหเ้ กดิ คำ�ถาม
สำ� คญั ทช่ี วนคดิ ตามมาคอื เราจะเพม่ิ ความแขง็ แรงให้ปมุ่ หยดุ และคณุ สมบตั ทิ ง้ั 4 ขอ้
ของมนษุ ยไ์ ดอ้ ยา่ งไร หลายครง้ั เราอาจเคยไดย้ นิ คำ�พดู ในทำ�นองแบบน้ี

“ก็รู้นะวา่ มนั ไมด่ ี แต่ฉนั หยดุ ตัวเองไมไ่ ด้”
“กว็ า่ จะไม่โต้กบั เขาแล้ว แตม่ นั อดไมไ่ หวจริงๆ”
“ฉนั ว่าจะไมโ่ มโหแลว้ นะ แตก่ ็ทนไมไ่ หว รสู้ ึกเสียใจกับส่ิงท่ที ำ�ลงไป”
“ถา้ ย้อนเวลากลับไปได้ จะไม่พูดแบบนั้นให้แม่เสียใจ”

เหลา่ นแี้ สดงให้เหน็ วา่ บคุ คลผ้นู น้ั ไม่สามารถใช้คณุ สมบตั เิ ฉพาะของมนษุ ย์ทง้ั สี่
ไดท้ นั ทว่ งที
การร้ตู นเอง (สต)ิ จนิ ตนาการ มโนธรรม มาชา้ เกนิ ไป หรอื อาจไม่มเี ลย การตอบสนอง
ต่อเหตุการณ์ตกอยูภ่ ายใต้สภาวะแห่งความโลภ ความโกรธ ความหลง แม้เม่ือ
กาลเวลาผ่านไป เหตกุ ารณ์บางอย่างสามารถกอบกไู้ ด้ด้วยการกลา่ วคำ� ขอโทษอย่าง
จริงใจ แตค่ วามยึดม่ันในศักด์ิศรีที่ค้�ำคอหรือความมีอัตตาก็ท�ำให้ละเลยที่จะแกไ้ ข
กลายเป็นปมปัญหาทีท่ ับถมทวคี ณู

36

จะเห็นไดว้ ่าหากเราสามารถ เพ่ิมความแข็งแรงของปุม่ หยุดได้มากเทา่ ไหร่
การตอบสนองต่อสถานการณห์ รือเหตกุ ารณต์ า่ งๆ กจ็ ะดีขน้ึ ดว้ ย
โดยเฉพาะอย่างย่ิงในบทบาทหนา้ ท่ีของคุณครูท่ีนอกจากเป็นผูถ้ ่ายทอด
ความรู้ศิลปะวิทยาการตา่ ง ๆ แลว้ ยังตอ้ งท�ำหน้าท่ีเปน็ กัลยาณมิตรของศิษย์ คือ
ฝกึ ฝนอบรมใหต้ ั้งม่ันอยูใ่ นคณุ ธรรมความดตี ่างๆ
เมอ่ื พจิ ารณาใหด้ จี ะเหน็ ได้ว่าควรเรมิ่ ตน้ ทก่ี ารฝกึ ฝนใจและพฒั นานสิ ยั เพราะเป็น
ตน้ ทางของพฤตกิ รรมการกระทำ� ต่างๆ ทจี่ ะตามมา และเมอ่ื พจิ ารณาอยา่ งละเอียด
ลึกซ้ึงไปอีกข้ันหน่ึง จะพบวา่ ควรเร่ิมที่การปลูกฝังใหม้ ีกิจวัตรท่ีดี โดยเฉพาะอยา่ ง
ยิ่งในวัยเดก็ ทย่ี ังไม่ถูกโปรแกรมตา่ งๆ ตรึงรัดแน่นหนาจนเกินไป
กิจวตั ร คือ กิจที่ทำ�เป็นประจำ�, กิจทท่ี ำ�อยูเ่ ปน็ นิตย์
นสิ ัย คือ ความประพฤตทิ ่ีเคยชนิ เช่น ทำ�จนเปน็ นสิ ยั หรอื อีกนัยหน่ึง

นิสัย อาจแปลว่า ที่พึ่ง, ที่พักพิง, ที่อาศัย เช่น ขอนิสัยในการ
อปุ สมบท

<อา้ งอิง จากพจนานุกรมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2554
เวบ็ ไซต์ dict.longdo.com>

ถ้าคณุ ครฝู กึ ฝนอบรมนกั เรยี นให้มกี จิ วตั รทดี่ ี กจ็ ะนำ� ทางพาไปสกู่ ารสร้างนสิ ยั
ทดี่ ี ความมจี ติ ใจเข้มแขง็ รจู้ กั ยบั ยง้ั ชงั่ ใจไม่ใหก้ ระทำ� ความชว่ั

7 กิจวัตรความดี คือ ชุดของความดีที่ถูกเรียงรอ้ ยให้เข้าใจงา่ ย เรียบเรียง
เป็นลำ�ดบั เพอ่ื นำ�ไปสกู่ ารปฏบิ ัติไดจ้ ริง โดยแบง่ เปน็ 3 ส่วน
สว่ นทีห่ นึ่งว่าด้วย ความรับผิดชอบต่อตนเอง
ส่วนทส่ี องว่าด้วย ความรับผิดชอบต่อสว่ นรวม
สว่ นทส่ี ามว่าด้วย การเพิ่มพลงั ความดี

37

ความรบั ผดิ ชอบตอ่ ตนเอง ไดแ้ กอ่ ะไรบา้ ง

t รบั ผิดชอบท่ีจะควบคุมกาย วาจา ไม่ให้เบียดเบียนท�ำร้ายผูอ้ ื่น ซ่ึงก็คือการ
รกั ษาศีล 5

t รับผิดชอบท่ีจะช�ำระใจของเราใหส้ ะอาดอยูเ่ ป็นนิตย์ ดูแลฝึกฝนจิตใจให้
เขม้ แข็งตอ่ ตา้ นกับกิเลสต่างๆ ที่รุมเรา้ เข้ามา ก็ด้วยการสวดมนต์ เจริญ
ภาวนา

t รับผิดชอบตอ่ ปัจจัยส่ีท่ีเราตอ้ งเก่ียวขอ้ งอยูเ่ ป็นประจ�ำ ดว้ ยการหมั่นท�ำ
ความสะอาด จัดระเบียบข้าวของเครื่องใช้ โดยเฉพาะอย่างย่ิงในบริเวณ
ห้องนอน ห้องน�้ำ หอ้ งครัว ซึ่งถ้าทุกอย่างเขา้ ท่ีเขา้ ทางดี จะท�ำให้ “หยิบก็
งา่ ย หายก็รู้ ดูก็งามตา”

ความรบั ผดิ ชอบต่อสว่ นรวม

เมอื่ ชวี ิตหลกี เล่ียงท่จี ะเก่ียวข้องกับผู้อน่ื ไมไ่ ด้ จึงควรฝกึ ฝนตนเอง
t ทางความคดิ กด็ ว้ ยการฝกึ คดิ ด.ี .จบั ดคี นรอบขา้ ง คอื ฝึกสงั เกต จดจำ� ระลกึ

นึกถงึ ความดขี องผอู้ ่นื บ่อยๆ เพราะแต่ละคนก็ยงั ไม่สมบูรณ์ มที ้ังขอ้ ดีและ
ข้อเสยี การกระทำ� ทางความคดิ เชน่ นจ้ี ะส่งผลให้จติ ใจชมุ่ เยน็ ไม่สะสมความคดิ ลบ
ไมเ่ ป็นคนอารมณ์เสยี ง่าย
t ทางคำ� พดู ด้วยการพดู ด.ี .มวี าจาสภุ าษติ การสอ่ื สารดว้ ยท่าทางและคำ� พดู
ที่ดจี รงิ จะทำ�ให้ผู้ฟังมีความสุข มิตรภาพก็เกิดข้นึ ได้โดยง่าย
t ทางการกระทำ� ด้วยการท�ำด.ี .ออมบญุ บ�ำเพญ็ ประโยชน์ เป็นการฝกึ ขจดั
ความตระหนี่ ความโลภ ความหวงแหน ความเหน็ แก่ตวั รวมถงึ การฝกึ ความ
รู้จักเสียสละแบ่งปนั ชว่ ยเหลือผูค้ นรอบขา้ ง ซ่ึงหากท�ำเปน็ ประจ�ำก็จะได้
เรยี นร้สู มั ผสั ถงึ ประสบการณค์ วามสขุ ความอม่ิ เอมใจจากการเปน็ ผ้ใู ห้

38

การเพม่ิ พลงั ความดี

หลายคนคงเคยไดย้ ินสำ�นวน โจรหา้ ร้อย ในความหมายคอื โจรมจี ำ�นวนมาก
อยู่กันเป็นกลุ่ม คนเราจะทำ�ความชั่ว แรกเริ่มก็มักไม่ค่อยกล้าแต่พอมีพวกมีพ้อง
ชว่ ยกนั เชยี รไ์ ปมา กเ็ กดิ ความกลา้ หาญในการทำ�ความชว่ั ขน้ึ มา นค่ี อื การใชพ้ ลงั หมู่
ส่งเสริมไปในทางทีผ่ ดิ
แตค่ นทำ� ความดมี กั ชอบทำ� เดย่ี วๆ จึงไมค่ อ่ ยเกิดพลัง บางครงั้ มีความตั้งใจดี
แตท่ �ำดีได้ไม่นานก็พาลเลิกเสียเพราะหมดก�ำลังใจ เพ่ือนที่ดีที่คอยท�ำหน้าที่
กัลยาณมติ รจึงมคี า่ มาก
กิจกรรมชั่วโมงสุขจริงหนอ มีวัตถุประสงค์ก็เพื่อให้เกิดการใช้พลังหมู่
เสรมิ พลงั เด่ียว จะไดท้ �ำความดอี ยา่ งตอ่ เนอื่ งนานๆ จนเป็นนสิ ยั เป็นการนำ� ธรรมะ
เรื่องมงคลชีวิต 38 ประการ หมวดที่ 1 ว่าด้วยเรื่องการฝึกตนให้เป็นคนดี (ไม่คบ
คนพาล คบบัณฑิต และบูชาบุคคลที่ควรบูชา) มาสู่ภาคปฏิบัติ
โดยธรรมชาติแล้วทุกคนก็มีทั้งเช้ือพาลและความเปน็ บัณฑิตอยู่ในตัว
กิจกรรมชว่ั โมงสขุ จรงิ หนอควรเป็นเวลาทสี่ มาชกิ ทกุ คนได้ฝกึ ฝนขดั เกลานำ� เชอ้ื พาล
ออกจากตัว ท�ำความเป็นบัณฑิตในตนให้เพิ่มพูนขึ้น พร้อมกับเรียนรู้วา่ บุคคลใดท่ี
ควรบชู ายกย่อง กค็ อื เลอื กไอดอลหรอื บคุ คลตน้ แบบเป็น ไดแ้ ก่ พระสมั มาสมั พทุ ธเจ้า
พระสงฆผ์ ู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ บุคคลที่ท�ำประโยชน์แก่สังคมหรือประเทศชาติ
แม้กระท่งั เพ่อื นรว่ มห้องเรียนทีต่ ง้ั ใจทำ�ความดีจรงิ ๆ เป็นต้น

จากภาพรวมทกี่ ล่าวมาแลว้ คณุ ครพู อจะมองเหน็ ไหมว่า ถา้ เราสามารถฝึกฝน
นักเรียนให้มีกิจวัตรที่ดีเหล่าน้ีอยู่เป็นประจ�ำ ผลท่ีจะตามมาเป็นอยา่ งไร
ลองจินตนาการถึงนักเรียนสักคนท่ีมีคุณสมบัติเหลา่ นี้ เป็นผู้มีความตั้งใจไม่
เบียดเบียนตนเองและผู้อื่นเปน็ ปกติ (เกิดจากกิจวัตรรักษาศีล 5) เปน็ ผู้รูห้ นทางที่
จะท�ำใจใหส้ งบเป็น (เกิดจากกิจวัตร สวดมนต์...นั่งสมาธิ) เปน็ ผู้มีความรับผิดชอบ
เปน็ พ้ืนฐาน (เกิดจากกิจวัตร สะอาด ระเบียบ) เปน็ ผูม้ องเห็นความดีผูอ้ ื่นพร้อมน�ำ
เป็นแบบอยา่ งในการพัฒนาตนเองได้ (เกิดจากกิจวัตร จับดีคนรอบขา้ ง) เปน็ ผู้มี
ปิยวาจาเปน็ ปกติ (เกดิ จากกจิ วตั ร พดู ดี มวี าจาสภุ าษติ ) เปน็ ผเู้ ออ้ื เฟือ้ รกั การแบง่ ปนั

39

ชอบให้ความช่วยเหลือ (เกิดจากกิจวัตร ออมบุญ บ�ำเพ็ญประโยชน์) เป็นผูเ้ ลือก
คบเพือ่ นเปน็ เลือกสังคมท่ีดีเปน็ (เกิดจากกิจวัตร ร่วมกิจกรรมชว่ั โมงสขุ จรงิ หนอ)
เขากจ็ ะเปน็ ผทู้ พ่ี ร้อมตอ่ การพฒั นาตนเอง เปน็ นกั แก้ปัญหาที่ดี ใช้ชีวิตอยู่รว่ ม
กบั ผู้คนรอบข้างได้ดี เป็นผู้ทีท่ ำ�ให้สังคมสงบสขุ
จะเหน็ ไดว้ ่า 7 กิจวตั รความดี เปน็ เครอื่ งมอื ชน้ั เยย่ี มในการหลอ่ หลอมให้
นักเรียน มีปุม่ หยุด และคุณสมบัติเฉพาะของมนุษย์ท้ังสี่ อันได้แก่ การรูต้ นเอง
จินตนาการ มโนธรรม และความประสงคอ์ ิสระที่แข็งแรงมาก ๆ เม่ือพัฒนา
อยา่ งต่อเน่อื งเขากจ็ ะเป็นผ้มู ที ้ัง Growth และ Good Mindset

40

07

เขา้ ใจเรือ่ งวงจรแหง่ นสิ ัย
(Habit Loop) เพอ่ื ประยุกตใ์ ช้สรา้ ง

7 กิจวตั รความดี

หนึง่ ในหนังสอื ทีเ่ ขยี นเก่ยี วกบั เร่อื งนิสัยแลว้ โด่งดงั มาก ๆ คือ The Power
of Habit ของคณุ Charles Duhigg เขาสรปุ วา่ กระบวนการเกิดขนึ้ ของนสิ ยั มา
จากปจั จยั 4 อย่าง
u สงิ่ กระตุน้ Cue or Trigger เช่น นาฬิกาปลุกดงั ขน้ึ ลกุ ขนึ้ จากทน่ี อน

ปากรู้สกึ ฝาด ๆ
v กิจวัตรที่ท�ำเปน็ ประจ�ำ Routine เชน่ เดินไปหอ้ งนำ�้ แลว้ แปรงฟัน โดย

ไมต่ อ้ งคดิ วา่ จะแปรงหรอื ไม่แปรงดี
w รางวลั Reward คอื ความร้สู ึกว่าลมหายใจหอมสดชนื่ มน่ั ใจที่จะไปทำ�

ภารกิจอยา่ งอ่ืนต่อไป
x ความโหยหา Craving เช่น โหยหาความสดช่ืน ซง่ึ เปน็ ตัวผลกั ดนั วงจร

แห่งนิสยั

41

ลองดูจากตัวอยา่ งการสูบบุหรี่ หากคนติดบุหร่ีเห็นสิ่งกระตุ้นอย่างซองบุหร่ี
ย่ีห้อที่ตัวเองคุ้นเคย สมองของพวกเขาก็เร่ิมคาดหวังวา่ จะไดร้ ับสารนิโคติน แคไ่ ด้
เห็นบุหร่ีก็ท�ำให้สมองโหยหาสารนิโคตินแลว้ และถา้ หากความโหยหาไมไ่ ดร้ ับการ
ตอบสนอง มนั กจ็ ะยง่ิ รนุ แรงขน้ึ จนพวกเขาหยบิ บหุ รม่ี าสบู โดยไมร่ ตู้ วั

กจิ วตั ร

ความโหยหา รางวัล
สารนิโคตนิ

บุหร่ี

สิ่งกระตุน

แมก้ ระทง่ั กิจวตั รงา่ ยๆ อย่างเช่น การแปรงฟนั ในตอนเชา้ กส็ ามารถอธบิ าย
ไดด้ ว้ ยกลไกเดยี วกนั
ถ้าอยากเปล่ียนนิสัย ต้องหานิสัยใหม่มาทดแทน ในหนังสือยังพูดถึงวา่ การ
จะเลิกนิสยั เกา่ ท่ีไมด่ นี ัน้ ไมง่ า่ ย ไม่สามารถท�ำได้ด้วยการเลกิ เฉย ๆ เช่น คนตดิ บหุ รี่
อยากจะเลิกบุหร่ี ใหห้ ยุดทันที แลว้ เลิกไปเลยไม่ได้ เพราะรา่ งกายจะโหยหารางวัล
จากการสบู บหุ รอี่ ยู่เสมอ

42

วิธีที่ได้ผลก็คือ อยา่ ไปต้านทานนิสัยท่ีไมด่ ี แต่จงหานิสัยหรือกิจวัตรใหม่
มาทดแทน คนเราตดิ บหุ รเี่ พราะทกุ ครง้ั ทร่ี า่ งกายโหยหาบหุ ร่ี การสบู บหุ รท่ี ำ� ให้ร้สู กึ ดี
ดังนั้นถ้าอยากเลิก ต้องหานิสัยใหม่ท่ีท�ำให้รูส้ ึกดีมาทดแทนเวลาที่รา่ งกายโหยหา
บหุ รี่
องคก์ ร Alcoholics Anonymous (AA) ไดช้ ว่ ยคนติดเหล้ามาแลว้ กว่า
10 ล้านคน เทคนคิ ท่ีพวกเขาใช้ คอื หานิสยั ใหม่ทดแทนเชน่ กัน

กจิ วตั ร กจิ วตั ร

ความโหยหา ความโหยหา
การผอ นคลาย การผอ นคลาย

สิ่งกระตุน รางวัล ส่ิงกระตนุ รางวลั

องค์กรแห่งนี้พบว่ารางวัลและความโหยหาที่ทำ�ให้คนส่วนใหญ่ติดเหล้า
ก็เพราะมันช่วยให้พวกเขาหลีกหนีปัญหาต่างๆ รู้สึกผ่อนคลาย มีเพื่อนคุย
วิตกกังวลนอ้ ยลง และมีโอกาสได้ปลดปล่อยอารมณ์ ดังนั้นแทนที่องค์กร AA
จะสอนให้เลกิ ดม่ื เหลา้ แบบหักดบิ
พวกเขาก็ใช้วธิ ผี ลักดันให้หากิจวตั รใหม่ ๆ ท�ำทุกคืนแทนการออกไปด่มื เหลา้
เชน่ การคิดค้นระบบสนทนากลุม่ ข้ึนมา เพื่อให้สมาชิกไดเ้ ขา้ ร่วมระบบดังกล่าว
มอบช่องทางในการหลีกหนีจากปญั หา ผ่อนคลายจิตใจ และปลดปลอ่ ยอารมณ์
เชน่ เดยี วกันกบั การไปสังสรรคใ์ นคนื วนั ศุกร์

43

แลว้ เราจะน�ำความรูค้ วามเข้าใจในเร่ืองนี้มาประยุกต์ใช้กับสรา้ ง 7 กิจวัตร-
ความดีใหก้ ับนักเรียนอยา่ งไร
ก่อนที่จะไปถึงเร่ืองนั้น ขอยกตัวอยา่ งการประยุกตใ์ ช้กับกิจวัตรพ้ืนฐานท่ีดี
อย่างหน่ึง ท่ีคุณพ่อคุณแม่หรือคุณครูคงอยากใหม้ ีขึ้นในลูกหลาน หรือลูกศิษยข์ อง
เรา คอื การตืน่ แตเ่ ชา้ เพราะเดก็ ๆ ในยคุ นม้ี ักจะต่นื สาย
ถา้ ลองใช้องคค์ วามรเู้ รอื่ งวงจรนสิ ยั (ซงึ่ จรงิ ๆ กค็ อื กิจวตั ร) มาปรบั ใช้ดู เดก็ อาจ
ขาดแรงจูงใจหรือรางวัล ในการท�ำกิจวัตรตื่นเชา้ ก็ตอ้ งทดสอบดูว่า อะไรที่จะ
เปน็ รางวัลการต่ืนเช้าได้
การปลุกตื่นด้วยเสียงดังตะโกนตอ่ ว่า หรือการเฆ่ียนตี โดยมากไม่ได้ผลหรือ
ได้ผลเพยี งชวั่ คราว เพราะเป็นแค่การหลกี หนกี ารลงโทษ แมก้ ระทง่ั การอบรมสง่ั สอน
วา่ ให้ตื่นแต่เชา้ จะไดม้ าช่วยแมข่ ายของก็คงไม่ใชร่ างวัลทจ่ี ิตใจเดก็ ปรารถนา
ตวั อย่างของการกระตนุ้ ใหเ้ กดิ ความร้สู กึ ของการไดร้ างวลั อย่างเช่น พาไปชม
นกชมไม้ สูดอากาศดี ๆ ได้ยินเสียงนกเพราะ ๆ ได้ทานของอร่อยที่มีขายเฉพาะ
ตอนเชา้ ช้ีชวนชมใหเ้ ขาคิดได้ด้วยตัวเองว่าคนตื่นสายไมม่ ีโอกาสได้รับสิ่งเหล่าน้ี
หรืออยา่ งปัญหาเร่ืองเด็กติดเกม บางครอบครัวก็ประยุกต์ให้การเลน่ เกมไป
เปน็ รางวัลจากการท�ำกิจวัตรท�ำการบา้ นให้เสร็จก่อน โดยรางวัลท่ีเด็กจะไดร้ ับคือ
เล่นเกมดว้ ยความสบายใจ สนกุ เตม็ ท่ี ไมต่ ้องมคี วามกังวล
มีตัวอย่างที่น่าสนใจของคุณชัชชาติ สิทธิพันธ์ ที่เคยเล่าในงานสัมมนา
“เกลา – นิสัยอันตราย” เกี่ยวกับประยุกตใ์ ช้ความรูเ้ รื่องวงจรนิสัย Cue สัญญาณ
– Routine กิจวัตร – Rewards รางวัล เพ่ือแกป้ ัญหาเร่ืองลูกติดเล่นวิดีโอเกม
ดังภาพหนา้ ถัดไป

44

Cue : สัญญาณ Routine : กิจวัตร Reward : รางวัล
มีเวลาว่าง เลน่ วดิ โี อเกม 100% สนุก ต่นื เตน้
มีเวลาว่าง เลน่ วดิ โี อเกม 80% สนุก ตืน่ เต้น
เลน่ วดิ โี อเกม 20% บนั เทงิ
มเี วลาวา่ ง
เลน่ วดิ โี อเกม 50% สนกุ ต่นื เต้น
เลน่ วดิ โี อเกม 25% บันเทงิ
เลน่ วดิ โี อเกม 25%
สาระ ความรู้

โดยคุณชัชชาติ รู้ว่าการจะปรับนิสัยลูกให้เลิกเล่นวิดีโอเกมแล้วมาอ่าน
หนงั สอื ทันทีเลย ท�ำไม่ได้เพราะรางวัลมนั เปลย่ี นมากเกินไป
ด้วยความเขา้ ใจวา่ รางวัล reward ของการเลน่ เกมคือความสนุก การจะ
ทดแทนด้วยกิจวัตรใหม่ต้องมีรางวัลใกลเ้ คียงของเดิม จึงเริ่มด้วยการปรับให้ลูกมี
สัดส่วนเวลาในการอา่ นหนังสือการ์ตูนกอ่ น ซึ่งรางวัล คือความบันเทิงก็ยังใกลเ้ คียง
ของเดมิ อยู่ จากน้ันจึงขยบั ปรบั ขึน้ มาเปน็ การอา่ นหนังสอื ท่ีมีสาระความรู้

45

Cue : สัญญาณ Routine : กจิ วัตร Reward : รางวลั

การตรวจสมุด รักษาศลี 5 ไดร้ บั ค�ำ แนะน�ำ และก�ำ ลงั
บันทึกความดี สวดมนต์ นง่ั สมาธิ ใจจากครผู า่ นสมดุ บนั ทกึ
ความดี
กจิ กรรมช่ัวโมง สะอาด ระเบยี บ
สุขจรงิ หนอ คดิ ด.ี .จบั ดคี นรอบขา้ ง ได้รับคำ�ชื่นชมหรือได้
พดู ด.ี .มวี าจาสภุ าษติ เรียนรู้ผลแห่งความดี
ในแต่ละสปั ดาห์ ในกจิ กรรมชว่ั โมง
ทำ�ดี..ท�ำ ทาน สุขจริงหนอ
บ�ำ เพญ็ ประโยชน์
ระยะยาว
ไดส้ มั ผสั ความสขุ จาก
ประสบการณ์จรงิ
- เป็นทย่ี อมรบั มากขนึ้
- ปญั หาในชีวิตลดลง
- ผลการเรยี นดีขึ้น
- รู้สกึ สงบมากข้นึ
- ฯลฯ



แผนภาพข้างบน จะเหน็ ถงึ การประยกุ ต์ใช้ความรเู้ รอื่ งวงจรนสิ ยั (Habit Loop)
เพือ่ กระต้นุ ใหน้ ักเรียนไดท้ ำ�กิจวตั รความดีอย่างมคี วามสขุ
ความสุขในขั้นต้นหรือรางวัลท่ีคุณครูชว่ ยสร้างสรรคใ์ นช่วงเร่ิมตน้ นี้ เป็นสิ่ง
ส�ำคัญมากท่ีจะช่วยใหน้ ักเรียนมีก�ำลังใจท�ำกิจวัตรความดีได้อยา่ งตอ่ เนื่องจนเป็น
นิสัย จนได้สมั ผสั อานสิ งสข์ องการทำ�ความดีอยา่ งแทจ้ ริงด้วยตนเอง

46