TW Catalogue

4 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 5

นิิทรรศการ ทวีี รัชั นีกี ร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์
จััดโดย หอศิิลปวััฒนธรรมแห่ง่ กรุุงเทพมหานคร
และหอศิิลป์์ทวีี รัชั นีีกร
17 พฤษภาคม – 11 กัันยายน 2565
ชั้น�้ 7 หอศิิลปวััฒนธรรมแห่ง่ กรุุงเทพมหานคร
ภััณฑารักั ษ์์
ผศ.วุฒุ ิกิ ร คงคา
ภััณฑารักั ษ์์ร่ว่ ม
ณรงค์์ศัักดิ์์� นิิลเขต
ผู้้อ� อกแบบกราฟิิ ก
พราวพิมิ ยงใจยุทุ ธ
จััดพิิมพ์โ์ ดย มูลู นิิธิหิ อศิิลปวััฒนธรรมแห่ง่ กรุุงเทพมหานคร
พิิมพ์์ที่่� โรงพิมิ พ์ภ์ าพพิมิ พ์์
พิมิ พ์์เมื่อ�่ กรกฎาคม 2565

ISBN: 978-616-8038-16-1
สงวนลิิขสิิทธิ์์ใ� นประเทศไทย ตาม พ.ร.บ. ลิิขสิิทธิ์์�
มูลู นิิธิหิ อศิิลปวััฒนธรรมแห่่งกรุุงเทพมหานคร ขอสงวนสิิทธิ์์ใ� นการพิมิ พ์ซ์ ้ำ�ำ
ทุกุ ส่่วนของหนัังสืือเล่่มนี้�้ ไม่ว่ ่่าจะเป็็นทางอิิเล็็กทรอนิิกส์์ สิ่่�งพิมิ พ์์ รวมถึึง
การถ่่ายสำำ�เนา บันั ทึึก หรือื การเก็็บข้อ้ มูลู ในรููปแบบต่่างๆ โดยที่่�ไม่ไ่ ด้้รับั
การอนุญุ าตเป็็นทางการจากมูลู นิิธิหิ อศิิลปวััฒนธรรมแห่่งกรุุงเทพมหานคร

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022
Organised by Bangkok Art and Culture Centre
and Tawee Ratchaneekorn Art Gallery
17th May– 11th September 2022
7th Floor, Bangkok Art and Culture Centre
Curator
Asst. Prof. Wutigorn Kongka
Co-Curator
Narongsak Nilkhet
Graphic Designer
Prawpim Yongchaiyudt
Published by Bangkok Art and Culture Centre Foundation
Printed by Parbpim Printing
Printed: July 2022

ISBN: 978-616-8038-16-1
Copyright ©2022 Bangkok Art and Culture Centre Foundation
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted
in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopy, recording
or any information storage and retrieval system without the prior permission in
writing from Bangkok Art and Culture Centre Foundation.

หอศิิลปวััฒนธรรมแห่่งกรุุงเทพมหานคร
939 ถนนพระราม 1 แขวงวัังใหม่่ เขตปทุมุ วััน กรุุงเทพฯ 10330

อีีเมล [email protected] | www.bacc.or.th
โทรศััพท์์ 02 214 6630 - 8 โทรสาร 02 214 6639

เวลาทํําการ: วัันอัังคาร-อาทิิตย์์ (หยุดุ วัันจัันทร์)์
เวลา 10:00 – 20:00 น.

Bangkok Art and Culture Centre
939 Rama I Rd., Wangmai, Pathumwan, Bangkok 10330

Tel. 02 214 6630 - 8 Fax. 02 214 6639
Email: [email protected] | www.bacc.or.th
Open Hours: Tuesday to Sunday (close Mondays)

at 10.00 a.m. - 8.00 p.m.

สารบััญ 10

CONTENTS 16
30
สารจากผู้อำ�นวยการ
MESSAGE FROM THE DIRECTOR 41
53
ถ้อยแถลงนิทรรศการ 65
CURATORIAL STATEMENT 77
97
ทวี รชั นีกร ปรากฏการณ์แห่งอดุ มการณ ์โดย ผศ.วฒุ กิ ร คงคา 107
TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 121
by Asst. Prof. Wutigorn Kongka

บนั ทกึ จากทรี่ าบสงู โคราช โดย ณรงค์ศักดิ์ นิลเขต
NOTES FROM KORAT PLATEAU by Narongsak Nilkhet

ผลงานที่นำ�มาจัดแสดง
EXHIBITION PLATES

รฐั บาล นักการเมอื งและเครอื ขา่ ยอปุ ถัมภ์
THE GOVERNMENT, POLITICIANS AND THE PATRONAGE SYSTEM

นามธรรม อิินทรีีย์ร์ ููป และพลัังของชีีวิิต
ABSTRACT ART, ORGANIC FORMS AND THE POWER OF LIFE

การกดขเ่ี พศหญงิ ในสังคมชายเป็ นใหญ่
WOMEN’S OPPRESSION IN A PATRIARCHAL SOCIETY

ความเชื่่อ� ศาสนา ท้้องถิ่่�นนิิยม
BELIEFS, RELIGION AND LOCALISM

ธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม
NATURE AND THE ENVIRONMENT

โลกาภิิวััตน์์ บริโิ ภคนิิยม วััฒนธรรมร่ว่ มสมัยั
GLOBALISATION, CONSUMERISM, CONTEMPORARY CULTURE

ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์ ณ ปัจั จุบุ ันั
THE IDEOLOGICAL PHENOMENA OF THE PRESENT

บทสัมภาษณ์ทวี รชั นีกร โดย ผศ.วฒุ กิ ร คงคา 130
INTERVIEW: TAWEE RATCHANEEKORN by Asst. Prof. Wutigorn Kongka 146

จินตนาการสะท้อนสังคม จิตรกรรมของทวี รชั นีกร โดย กิตติภรณ์ ชาลีจันทร์ 154
IMAGINATION MIRRORING SOCIETY: 160
The Paintings of Tawee Ratchaneekorn by Kittiporn Jalichandra 162
166
ประวััติิการแสดงงานและอััตชีีวประวััติิของศิิลปิิน
ARTIST’S PROFESSIONAL TIMELINE AND AUTOBIOGRAPHY

ประวััติิศิิลปิิน
ARTIST BIOGRAPHY

ประวััติิภััณฑารักั ษ์์
CURATOR BIOGRAPHY

กิิตติิกรรมประกาศ
ACKNOWLEDGEMENTS

"ภาพทิิวทัั ศน์ข์ องนายทวีี รััชนีีกร มีแี บบอย่า่ ง
เป็็นส่่ วนของตนอย่า่ งแท้้จริงิ นายทวีีเป็็นช่่ าง
เขียี นหนุ่่�มซึ่่ ง� อาจสร้า้ งงานศิิลปให้ด้ ีีกว่า่ นี้้� ถ้้าเขา
ทำำ�งานหนัักยิ่่ง� ขึ้้น� อีกี ในบรรดางานของนายทวีี
เราชอบภาพ"วััด" และ "ภาพนิ่่ง� "มาก เพราะมีี
สีี สดสว่า่ ง อัันเป็น็ บรรยากาศของประเทศเมืือง
ร้อ้ นของเรา"

ศาสตราจารย์ ์ศิิลป พีรี ะศรี,ี แปลโดย เขียี น ยิ้้ม� ศิิริิ
คิิดกัั นคนละอย่า่ ง
สูจู ิิบััตร การแสดงศิิลปกรรมแห่ง่ ชาติิ ครั้้ง� ที่่ �11 พ.ศ. 2503 หน้า้ 7-8

10 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

“Tawee Rajanikorn, has fine landscapes
treated in a style quite personnel. Tawee
is a young painter who could do still more
if he worked harder. Of this artist’s works
we like the “Wat ” and the “Still Life” very
much. In these painting there is a luminosity
such as can be seen in our sunbathed
country.”

Professor Silpa Bhirasi
Extremities
The 11th National Exhibition of Art Catalogue, 1960, P.33

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 11

สารจากผอู้ ำ�นวยการ “ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์” เป็น็ นิิทรรศการ
ลำำ�ดัับที่่� 6 ในชุุด มาสเตอร์ซ์ ีีรีีส์์ ที่่�ฝ่่ายนิิทรรศการของหอศิิลป
12 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์ วัฒั นธรรมแห่ง่ กรุุงเทพมหานคร คัดั เลือื กผลงานอันั โดดเด่น่ ของ
ศิิลปิินไทยอาวุโุ ส มานำำ�เสนอต่่อสาธารณชน ตั้้�งแต่่ พ.ศ. 2556
ต่่อเนื่่�องมาจนถึึงปััจจุบุ ันั

ในครั้้ง� นี้้� หอศิิลป์์กรุุงเทพฯ ได้้มีีโอกาสร่ว่ มงานกัับภััณฑารักั ษ์์
รับั เชิิญ ผศ.วุุฒิิกร คงคา รวมทั้้�งได้้รับั ความร่ว่ มมืือและ
การสนัับสนุนุ อย่่างเต็็มที่่�จากหน่่วยงานและนัักสะสมหลายท่่าน
ในการนำำ�ผลงานย้อ้ นหลังั ของอาจารย์ท์ วีี รัชั นีีกร ตั้้ง� แต่่ พ.ศ. 2503
จนถึงึ ปัจั จุบุ ันั มาให้ผ้ ู้้�รักั และสนใจศิลิ ปะได้ช้ มกันั นับั เป็น็ ครั้้ง� แรก
และเป็็นโอกาสที่่�หาได้้ยากยิ่่�ง ที่่�มีีการรวบรวมและจััดแสดง
ผลงานสำำ�คััญๆ กว่่า 60 ชิ้้น� ของศิิลปิินที่่�สร้า้ งสรรค์์ขึ้้�นในรอบ
60 ปีีมานี้้� ที่่�สะท้้อนความรู้้�สึึกนึึกคิิด ความสนใจ และเจตจำำ�นง
ทางสัังคม การเมือื ง ความยุตุ ิิธรรม ผ่า่ นการแสดงออกที่่�มีีความ
เป็น็ อิิสระ เป็น็ ตััวของตััวเอง บนทัักษะฝีมี ือื และชั้น�้ เชิงิ ทางศิิลปะ
ที่่�หลอมรวมกัับเนื้้�อหาอย่่างกลมกลืืน สร้า้ งแรงสั่่�นสะเทืือน
อารมณ์์ต่่อผู้้�ชม พร้อ้ มกัับบัันทึึกหน้้าประวััติิศาสตร์ส์ ภาพการณ์์
สัังคมไทยไปในเวลาเดีียวกััน

แม้ผ้ ลงานในยุคุ เริ่่ม� ต้น้ ของอาจารย์ท์ วีี รัชั นีีกร จะเป็น็ ภาพบันั ทึกึ
ความจริงิ ของธรรมชาติิ แต่เ่ ราก็ส็ ามารถสัมั ผัสั ได้ถ้ ึงึ ความแตกต่า่ ง
ในการนำำ�เสนอรููปทรงที่่�ไม่่ได้้เน้้นความเหมืือนจริงิ แต่่เป็็น
อารมณ์์ความอ่่อนไหวของศิิลปิินต่่อความเคลื่่�อนไหวของ
องค์์ประกอบต่่างๆ ในธรรมชาติิตรงหน้้า ซึ่่�งแนวทางและวิิถีีการ
สร้า้ งงานในลัักษณะนี้�้ ในฐานะผู้้�สัังเกตการณ์์และบันั ทึึกอารมณ์์
ความรู้้�สึึกของตััวเองต่่อเหตุุการณ์์ต่่างๆ ก็็ปรากฏเด่่นชััดขึ้้�นใน
ยุคุ ต่่อๆ มา

จากช่่วงชีีวิิตที่่�ผ่่านการเปลี่่�ยนแปลงทางสัังคมการเมืืองมา
มากกว่่าครึ่่ง� ศตวรรษ นับั ตั้้�งแต่่ที่่�อาจารย์ท์ วีี รัชั นีีกร ย้า้ ยไปสอน
ศิิลปะที่่�จัังหวััดนครราชสีีมา ผ่่านยุุคสงครามเวีียดนาม ผ่่านยุุค
สงครามเย็็น เหตุุการณ์์ 14 ตุุลาคม 2516 และ 6 ตุุลาคม 2519
พฤษภาทมิิฬ การปฏิิวััติิรัฐั ประหารซ้ำำ�แล้้วซ้ำ�ำ เล่่า การเติิบโตของยุคุ
ทุุนนิิยมและโลกาภิิวััตน์์ จนถึึงวิิถีีการปกครองในระบอบ
ประชาธิปิ ไตยแบบไทยในปัจั จุบุ ันั ผลงานศิลิ ปะมากมายนับั ร้อ้ ย
ชิ้้�น ที่่�สร้า้ งสรรค์์ผ่่านมืือของอาจารย์์ทวีี รัชั นีีกร ไม่่ว่่าจะเป็็น
ประติมิ ากรรม จิติ รกรรม งานปั้�้น ภาพพิมิ พ์์ สื่่อ� ผสม ล้ว้ นแล้ว้ แต่่
บรรจุุความรู้้�สึึกนึึกคิิดที่่�มากระทบจากสภาพการณ์์เหล่่านั้้�น
ความงามในผลงานของอาจารย์์ทวีี รัชั นีีกร อาจแตกต่่างจาก
ศิิลปิินท่่านอื่่�นๆ ในรุ่่�นเดีียวกััน เพราะสะท้้อนภาพที่่�อาจไม่่
สวยงาม แต่่เป็น็ ความสะเทืือนใจในความเป็น็ ไปของสัังคมของผู้้�
ที่่�ถููกกดขี่่� เอาเปรีียบคนตััวเล็็กๆ ที่่�ไม่่มีีอำำ�นาจในการต่่อสู้้� หรือื
ปกป้้องตััวเองเพื่่�อความยุุติิธรรม เป็็นการแสดงความเห็็นอก
เห็็นใจต่่อเพื่่�อนมนุษุ ย์์ ที่่�คนทำำ�งานศิิลปะแบบอาจารย์ไ์ ม่อ่ าจนิ่่�ง

เฉย เป็็นการบัันทึึกความป่่วยไข้้ของสัังคมผ่่านการสร้า้ งรููปทรง ลัักขณา คุณุ าวิิชยานนท์์
ในแบบของทวีี รัชั นีีกร ที่่ผ� สมผสานจากหลายแหล่ง่ ที่่ม� า ไม่ว่ ่า่ จะ กรรมการและเลขานุกุ ารคณะกรรมการบริหิ าร
เป็น็ จิติ รกรรมฝาผนังั ไทยประเพณีี อย่า่ งเปรต ตัวั กาก หนังั ตะลุงุ ปฏิิบััติิหน้้าที่่�ผู้้�อำำ�นวยการหอศิิลปวััฒนธรรม
หรือื รููปทรงอิินทรีีย์์ นามธรรม ในแบบการสร้า้ งงานของศิิลปะ แห่่งกรุุงเทพมหานคร
สมัยั ใหม่แ่ บบตะวัันตก ตลอดจนการใช้ว้ ััสดุอุ ย่า่ งไม้้ เปลืือกหอย
ดิินเผา ที่่�พบในท้้องถิ่่�นที่่�ศิิลปินิ ทำำ�งาน กลายเป็น็ สุนุ ทรีียศาสตร์์
เฉพาะตััวแบบทวีี รัชั นีีกร บนความชััดเจนทางความคิิดและ
อุดุ มการณ์์ที่่�แน่่วแน่่ ของความไม่ส่ มยอมกัับสิ่่�งที่่�ไม่ช่ อบธรรม

นอกจากผลงานศิิลปะที่่�ทรงคุณุ ค่่าแล้้วอาจารย์ท์ วีี รัชั นีีกร ยังั เป็น็
ผู้้�มีีส่ว่ นริเิ ริ่่ม� ก่อ่ ตั้้�งแผนกศิลิ ปกรรมที่่ว� ิทิ ยาลัยั เทคนิคิ ภาคตะวันั -
ออกเฉีียงเหนือื นครราชสีีมา (ปัจั จุบุ ันั คือื มหาวิทิ ยาลัยั เทคโนโลยีี
ราชมงคลอีีสาน) ทำำ�ให้้ขยายการเรีียนการสอนศิิลปะออกจาก
ส่่วนกลาง และดำำ�เนินิ การสอนมากว่่า 30 ปีี สร้า้ งลูกู ศิิษย์ศ์ ิิลปินิ
ที่่ม� ีีชื่่อ� เสีียงสู่่�วงการมากมาย โดยที่่ไ� ม่ไ่ ด้จ้ ำำ�กัดั แต่ใ่ นด้า้ นทัศั นศิลิ ป์์
แต่่ยังั รวมถึึงดนตรีี วรรณกรรม งานออกแบบ และประยุกุ ต์์ศิิลป์์
ที่่�ล้ว้ นเติบิ โต มีีอุดุ มการณ์์ ความคิดิ ก้า้ วหน้า้ โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่ง�
ในศิิลปะแนวเพื่่อ� สัังคม นอกจากนี้�้อาจารย์ท์ วีี รัชั นีีกร ยังั ได้้ร่ว่ ม
บุกุ เบิกิ ให้เ้ กิดิ การพัฒั นาเครื่่อ� งปั้�้นดินิ เผาด่า่ นเกวีียน ให้ก้ ับั ชุมุ ชน
บ้้านด่่านเกวีียน โดยนำำ�ศิิลปิิน นัักศึึกษาไปร่ว่ มสร้า้ งสรรค์์
ออกแบบผลิิตภััณฑ์์ดิินเผาต่่างๆ จากดิินที่่�มีีคุณุ สมบััติิแตกต่่าง
เฉพาะในท้้องถิ่่�น จนเกิิดการสร้า้ งงานและเศรษฐกิิจที่่�ยั่่�งยืืนกัับ
ชุมุ ชนในเวลาต่่อมา นัับได้้ว่่าการแสดงออกทางศิิลปะ ความคิิด
และอุดุ มการณ์์ สััมพันั ธ์เ์ ป็น็ หนึ่่�งเดีียวกัับการปฏิิบัตั ิิอย่า่ งแท้้จริงิ

ท้้ายที่่�สุุดนี้้�ในนามของ คณะกรรมการมููลนิิธิฯิ และผู้้�บริหิ าร
หอศิลิ ปวัฒั นธรรมแห่ง่ กรุุงเทพมหานคร ขอขอบพระคุณุ อาจารย์์
ทวีี รัชั นีีกร เป็็นอย่่างสููง ที่่�เป็็นแรงบัันดาลสำำ�คััญให้้กัับทีีมงาน
พร้อ้ มกัับให้้ความไว้ใ้ จในทุุกแผนการและการจััดงานในทุุกมิิติิ
จนเกิิดเป็็นนิิทรรศการครั้้ง� นี้�้ ได้้อย่่างน่่าประทัับใจ ขอขอบคุุณ
ภััณฑารักั ษ์์รับั เชิิญ ผศ.วุุฒิิกร คงคา และนัักสะสมทุุกท่่านที่่�
อนุเุ คราะห์ผ์ ลงานในการครอบครองมาจัดั แสดง กรุุงเทพมหานคร
และสำำ�นัักศิิลปวััฒนธรรมร่ว่ มสมััย ในการสนัับสนุุนการจััดทำำ�
สิ่่�งพิมิ พ์์ ตลอดจนอีีกหลายท่่านที่่�ให้ก้ ารสนับั สนุนุ ในด้้านต่่างๆ ที่่�
ไม่่สามารถเอ่่ยนามได้้ทั้้�งหมดในที่่�นี้�้ หอศิิลป์์กรุุงเทพฯ หวัังเป็็น
อย่่างยิ่่�งว่่า นิิทรรศการครั้้ง� นี้�้จะเป็็นอีีกหนึ่่�งโครงการที่่�ทำำ�ให้้ผู้้�
สนใจได้้เห็็นคุุณค่่า ความสำำ�คััญของศิิลปิินไทย และงานศิิลปะ
ไทยร่ว่ มสมัยั มากขึ้้�น และมีีส่่วนร่ว่ มในพื้้น� ที่่�แห่ง่ การแลกเปลี่่�ยน
เรีียนรู้้� ทั้้�งจากการเข้้าชมนิิทรรศการ และร่ว่ มกิิจกรรมที่่�เกี่่�ยว
เนื่่�องต่่างๆ อัันจะนำำ�มาซึ่่�งการพััฒนางานของหอศิิลป์์กรุุงเทพฯ
และวงการศิิลปะร่ว่ มสมัยั ของไทยต่่อไป

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 13

MESSAGE FROM “TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition
THE DIRECTOR 1960 – 2022” is the sixth exhibition of Bangkok Art
and Culture Centre’s Master Series, which has selected
14 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์ exceptional works from Thai senior artists and presented
them to the public since 2013.

The Bangkok Art and Culture Centre now works with
invited curator, Asst. Prof. Wutigorn Kongka, as well as
several organisations and collectors, to procure Tawee
Ratchaneekorn’s older works dating back to 1960 and
disclose them to art enthusiasts. This is the first of its kind
occasion to gather and exhibit over 60 important works
that the artist has produced in 60 years, reflecting his
sentiments, interests, social and political agendas and
notions of justice through an unrestrained and unique
expression. His craftsmanship and artistic talent blends
harmoniously with his subject matter, delivering emotional
ripples to the audience as they simultaneously document
the chapters of Thai history.

Although Tawee Ratchaneekorn’s early works were realistic
renderings of nature, their forms conveyed the artist’s
emotions and sensitivity to motions in the natural compo-
sitions he saw before him. This approach and methodology
of the observer and scribe of his own emotional responding
to surrounding occurrences increasingly apparent in his
later works.

Over the course of a half-century—from when Tawee
Ratchaneekorn was entrusted to teach art in Nakhon
Ratchasima, to the Vietnam War, the Cold War, the October
14th, 1973 and October 6th, 1976 incidents the “Black
May” Incident, many cycles of military coups, the rise of
global capitalism, to the Thai democratic system today—
Tawee Ratchaneekorn has created hundreds of art works
ranging from sculptures, paintings, ceramics, graphic arts
and mixed media that contain his thoughts and feelings
about these events. The concept of ‘beauty’ in his works
may differ from that of his contemporaries, because these
images may not be ‘beautiful’ per se. Rather, they speak
of an oppressed society, small individuals whose political
agency has been stripped away and who are unable to
protect themselves in order to demand justice. They
empathise with humanity’s plight; something that makes
artists like Tawee Ratchaneekorn feel compelled to docu-

ment society’s chronic illnesses through his unique Luckana Kunavichayanont
shapes and forms. These forms are influenced by a range Director and Secretary of the Executive Committee
of sources, including traditional Thai mural paintings of Acting as Director of the Bangkok Art and Culture Centre
ghouls and common human figures, shadow plays, or-
ganic and abstract forms in western modern art and local- TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 15
ly-found objects like wood, shells and terracotta. These
images and materials constitute Tawee Ratchaneekorn’s
very own aesthetics, which are founded upon his intellec-
tual clarity, unwavering principles and relentless defiance
of all forms of injustice.

Aside from his valuable artworks, Tawee Ratchaneekorn
found the Fine Arts Department at the Northeastern
Technical College in Nakhon Ratchasima (now known as
Rajamangala University of Technology Isan) in order to
decentralise art education. Over the past 30 years, the
department has produced exceptional artists who are
now renowned in the industry and whose work includes
not only visual arts but also music, literature, design and
applied arts that are ideologically sound and progressive,
resulting in a socially-engaged art movement. Furthermore,
Tawee Ratchaneekorn was a pioneer in developing Dan
Kwian’s earthenware for the Dan Kwian community by
inviting artists and students to participate in the design of
various earthenware products created from local clay
with unique properties. This initiative created jobs and a
sustainable economy for the community, demonstrating
his artistic expressions, ideals, and ideology that go hand
in hand with his practice.

As the representative of Bangkok Art and Culture Centre
Foundation Committee, I would like to express my deepest
thanks to Tawee Ratchaneekorn for inspiring and entrusting
our team with every aspect and procedure of this exhibition.
I would like to thank our guest curator, Asst. Prof. Wutigorn
Kongka, all collectors for the works to be exhibited in Bangkok,
the Office of Contemporary Art and Culture as they support
the production of printed materials, and many other individuals
whose names I am unable to list here for their supports in
other ways. The Bangkok Art and Culture Centre hopes that
this exhibition will be another project that highlights the
value and importance of Thai artists and Thai contemporary
art work as well as participates in the space of knowledge
exchange, whether through the exhibition space or related
events—all of which will nurture the works of the Bangkok Art
and Culture Centre and the Thai contemporary art circle.

16 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 17

ทวี รัชนีกร โครงการนิิทรรศการศิิลปะ Retrospective ภายใต้้ชื่่อ� ทวีี รัชั นีีกร :
ปรากฏการณ ์ ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์ เผยให้เ้ ห็น็ สิ่่�งที่่�อุบุ ัตั ิิขึ้้�นต่่อชีีวิิตของ
แหง่ อุดมการณ ์ เขาให้ก้ ลายร่า่ งไปสู่่�การสร้า้ งโลกใหม่ใ่ นอุดุ มคติิ มันั คือื การแสดง
ตััวตนผ่่านมุุมมองของความเห็็นใจเพื่่�อนมนุษุ ย์์ด้้วยกัันเป็็นปฐม
ผศ.วฒุ กิ ร คงคา บทของอุุดมการณ์์หลััก จากการใช้้ภาษาศิิลปะที่่�ปะทุุคุุโชนไป
ด้้วยพลัังทางอารมณ์์เพื่่�อสำำ�แดงโลกใหม่่นั้้�นให้้ผู้้�ชมได้้ตระหนััก
18 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์ ถึึงความรู้้�สึึกบางอย่า่ งที่่�คล้้ายกัับเสีียงกู่่�ตะโกน เสีียงที่่�บ่ง่ บอกถึึง
ความรู้้�สึึกเจ็็บปวดรวดร้า้ วซึ่่�งเดิินทางเคีียงคู่่�มากัับเสีียงหััวเราะ
ดัังลั่่�นกัับอารมณ์์ขันั ร้า้ ยเหลืือ

ในสถานะสัตั ว์ส์ ังั คม ทวีีเฝ้า้ มองโลกรอบตัวั โดยไม่ไ่ ด้ก้ ีีดกันั ตัวั เอง
ออกไปเป็น็ เพีียงผู้้�สังั เกตการณ์์หรือื ทำำ�หน้า้ ที่่ร� ายงานเรื่่อ� งราวต่า่ งๆ
เพื่่�อรู้้�เท่่าทััน แต่่โลกรอบตััวของเขาได้้ซึึมลึึกเข้้าไปสู่่�ความรู้้�สึึก
นึึกคิิด ทััศนคติิ จิิตใจ จิินตนาการ โดยไม่่ได้้ตั้้�งใจที่่�จะเป็็น มััน
คล้้ายกัับเรื่่อ� งราวเหล่่านั้้�นเข้า้ ไปย่อ่ ยสลาย คลุกุ เคล้้า เคี่่�ยวกรำ��
ผสมผสาน อยู่่�ในน้ำำ�เนื้้�อของชีีวิิต ที่่�ถููกสร้า้ งมาจากสิ่่�งแวดล้้อม
รอบตััวตั้้�งแต่่เกิิด มาสู่่�การเรีียนรู้้� ต่่อสู้้� จนถึึงบั้้น� ปลายของชีีวิิตที่่�
ควรจะสงบงามกัับการหาความสุุขจากศิิลปะ แต่่ทว่่าทวีีกลัับ
ยัังใช้้สิ่่�งที่่�เขาเป็็นมาตลอดชีีวิิตนี้�้ สร้า้ งลมหายใจที่่�พวยพุ่่�ง
จากอากาศภายนอกที่่�สููดเข้้าปอด ผ่่านหััวใจและหลอดเลืือด
ก่่อนจะไหลเวีียนภายในร่า่ งและผ่่องถ่่ายกลัับออกมาสู่่�ทััศนธาตุุ
ใหม่ท่ ี่่�ยังั คงเข้ม้ ข้น้ และคงเส้้นคงวา

ท่่ามกลางประวััติิศาสตร์จ์ วบจนปััจจุุบัันของอาการป่่วยไข้้ทาง
สัังคมไทยที่่�ยืนื ยาวมาตลอดชีีวิิตของทวีี เรามองเห็น็ ถึึงพลัังของ
การต่่อสู้้�ที่่�จะพููดถึึงมัันอย่่างไม่่ประนีีประนอม ด้้วยความชััดเจน
ทางความคิิดและอุุดมการณ์์ที่่�แน่่วแน่่ อย่่างไรก็็ตาม สิ่่�งนี้�้ไม่่ใช่่
การเรีียกร้อ้ งเพื่่อ� แสดงเจตจำำ�นงในการเปลี่่ย� นโลกหรือื หาแนวร่ว่ ม
ทว่า่ มันั เป็น็ ไปด้ว้ ยกลไกของธรรมชาติใิ นตัวั ตนที่่ต� ้อ้ งการใช้ผ้ ลงาน
เป็็นร่า่ งทรงทางจิิตวิิญญาณ เพื่่�อประทัับรอยลงบนฝาผนัังหรือื
แม้แ้ ต่่แผ่่นดิินให้้จารึกึ ไม่ใ่ ช่เ่ พื่่อ� ให้โ้ ลกจดจำำ�เป็็นประวััติิศาสตร์์
แต่่เป็็นไปเพราะความจริงิ ใจและความรู้้�สึึกบริสิ ุุทธิ์์ภ� ายในใจ
เรีียกร้อ้ งต้อ้ งการให้ก้ ู่่�ตะโกนออกมา โดยมีีประจักั ษ์์พยานคือื ผลงาน
ที่่�ปรากฏเป็็นรููปให้้เห็็น และสถาปนาสุุนทรีียศาสตร์ใ์ นแบบของ
ทวีี ที่่�เขาเองเป็น็ คนก่่อร่า่ งสร้า้ งมันั ขึ้้�นมาทั้้�งชีีวิิต

สุนุ ทรีียศาสตร์ใ์ นแบบของ ทวีี รัชั นีีกร ประกอบด้ว้ ยองค์ป์ ระกอบ
2 ส่่วนใหญ่ๆ่

ส่่วนที่่�หนึ่่�งคืือบริบิ ท เรื่่อ� งราว เหตุุการณ์์ที่่�ผ่่านเข้้ามาในชีีวิิต
จากการที่่�เกิิดและเติิบโตมาในต่่างจัังหวััด ธรรมชาติิ ชุมุ ชนและ
สิ่่�งแวดล้้อม จึึงได้้หล่่อหลอม เสริมิ สร้า้ งให้้ทวีีละเอีียดอ่่อนกัับ
สิ่่�งรอบตััว เขาอ่่อนไหวไปพร้อ้ มๆ กัับร่า่ เริงิ และค้้นพบว่่าศิิลปะคืือ
ความสุขุ ที่่เ� ปิดิ โลกใบเล็ก็ ให้ก้ ับั เขา มันั นำำ�ไปสู่่�จุดุ กำำ�เนิดิ ที่่บ� ่ม่ เพาะ
ในการเฝ้้ามอง สัังเกตสิ่่�งรอบตััว ตั้้�งแต่่รููปร่า่ งของกุ้้�งหอยปููปลา

บ้า้ นเรือื น แม่น่ ้ำำ� ต้น้ ไม้้ จนถึงึ รููปปั้�้นในศาลเจ้า้ หนังั ตะลุงุ ที่่พ� ่อ่ พา ต่อ่ เนื่่อ� งจากยุคุ นี้�้ ปัญั หาใหม่ๆ่ ในสังั คมไทยยังั คงเกิดิ ขึ้้�นมากมาย
ไปดูู หรือื แม้้แต่่เปลืือกหอยสีีขาวที่่�แฝงฝัังอยู่่�ในดิินแฉะๆ ใต้้ถุุน ทั้้�งปััญหาทางการเมืือง การแบ่่งขั้้�วที่่�แตกแยกทางความคิิดของ
บ้า้ นที่่�เขาขุดุ มันั ขึ้้�นมาปั้�้น เสาไม้ใ้ ต้โ้ รงลิิเกที่่�เป็น็ เหมือื นแคนวาส อุดุ มการณ์์ทางการเมือื งที่่แ� ตกต่า่ งกันั ความเหลื่่อ� มล้ำำ�ยังั คงมีีอยู่่�
สมุุดหนัังสืือเรีียนที่่�กลายเป็็นผลงานวาดเส้้นที่่�ถููกจารึกึ ทัับทาบ ชนชั้�้นนำำ�กัับระบบอุุปถััมภ์์ยัังคงเป็็นรากแก้้วที่่�แข็็งแรงซึ่่�งค้ำำ�จุุน
ลงไป ภาพประกอบฝีมี ือื เหม เวชกร จากหนังั สือื พิมิ พ์ท์ ี่่ม� าพร้อ้ มกับั สัังคมไทย ชนชั้น�้ ล่่างยังั คงลำำ�บากและปากกััดตีีนถีีบ หรือื แม้แ้ ต่่
เรื่่อ� งแต่่งพิสิ ดารแบบไทยๆ สถานการณ์์โรคระบาดอย่่างโควิิด-19 ก็็ยัังคงเป็็นแรงดลใจ
สำำ�คััญในการสร้า้ งงานของทวีีจวบจนปัจั จุบุ ันั
ทวีีใช้้สิ่่�งต่่างๆ รอบตััวที่่�อยู่่�ในชีีวิิตประจำำ�วัันเป็็นปฐมบทของการ
มองโลกแบบใหม่่ โลกที่่�เขาสร้า้ งขึ้้�นมาเองจากมืือและความคิิด ส่่วนที่่�สองคืือ รููปแบบในการนำำ�เสนอผลงานและแนวทางในการ
เมื่่อ� เข้า้ มาเรีียนเพาะช่า่ งและศิิลปากร เขาเริ่่ม� มองเห็น็ ความงาม ใช้ภ้ าษาทางศิลิ ปะของทวีี จะเคลื่่อ� นตัวั ไปตามหลักั สูตู รการเรีียน
และความสะเทืือนใจจากธรรมชาติิและชีีวิิตของผู้้�คน ก่่อนจะ การสอนของมหาวิิทยาลััยศิิลปากรในช่ว่ งที่่�อาจารย์ศ์ ิิลป์์ พีีระศรีี
แปรรููปไปสู่่�งานศิลิ ปะ มันั อาจจะไม่ไ่ ด้ต้ ่า่ งอะไรจากวัยั เด็ก็ นั่่น� คือื ยังั มีีบทบาทในการกำำ�หนดแนวทางการวางรากฐานศิลิ ปะสมัยั ใหม่่
ความรักั ที่่�มีีต่่อธรรมชาติิ และเห็็นใจเพื่่�อนมนุษุ ย์์ แต่่การเรีียนรู้้� ให้้กัับเมืืองไทย ซึ่่�งสอดคล้้องกลมกลืืนไปกัับการเปลี่่�ยนแปลง
สุุนทรีียศาสตร์ข์ องศิิลปะตะวัันตกผ่่านอาจารย์์ศิิลป์์ พีีระศรีี ของประวััติิศาสตร์ศ์ ิิลป์์ของโลก นัับตั้้�งแต่่การศึึกษางานใน
ทำำ�ให้้เขามองโลกอย่า่ งเข้า้ ใจมันั มากขึ้้�น แนวทางเหมืือนจริงิ ที่่�เพาะช่่าง จนมาถึึงการฝึึกฝนในแนวทาง
อิิมเพรสชันั นิสิ ม์,์ โพสต์์อิิมเพรสชันั นิสิ ม์,์ คิิวบิสิ ม์,์ แอ็็บสแตรกท์์
เมื่่�อต้้องมาใช้้ชีีวิิตอยู่่�ที่่�โคราชหลัังเรีียนจบ ทั้้�งสอนศิิลปะและ และแอ็็บสแตรกท์์เอกซ์เ์ พรสชันั นิิสม์์ ที่่�มหาวิิทยาลััยศิิลปากร
พบเห็็นเหตุุการณ์์ต่่างๆ ของชาติิบ้้านเมืืองทั้้�งสถานการณ์์
ทางการเมือื ง รัฐั บาล หรือื การเข้า้ มาตั้้ง� ฐานทัพั ของทหารอเมริกิ ันั ผลงานของทวีีจึึงสลัับสัับเปลี่่�ยนอยู่่�ในแนวทางเหล่่านี้�้ จากการ
ในประเทศไทยช่่วงสงครามเวีียดนาม ตลอดจนปััญหาระดัับ มองเห็น็ และเลีียนแบบ มาสู่่�การสวมใส่่อารมณ์์ความรู้้�สึึกภายใน
โครงสร้า้ งของระบบอุุปถััมภ์์และเครือื ข่่ายของผู้้�มีีอำำ�นาจ ด้้วย ของตััวเองจากสิ่่�งที่่�เห็น็ ขยับั ออกไปสู่่�การใช้ส้ ััญลัักษณ์์ และการ
พื้้น� ฐานของการชอบอ่า่ นหนังั สือื ติดิ ตามข่า่ วสาร และเห็น็ ใจชนชั้น�้ ตััดทอนรููปทรงด้้วยจิินตนาการ รวมถึึงการคิิดรููปทรงขึ้้�นใหม่่ให้้
ล่่างที่่�ได้้รับั ผลกระทบของทวีี ที่่�มีีรากฐานเดิิมของการมองโลก ตอบความรู้้�สึกึ หรือื กระทั่่ง� การใช้จ้ ิติ ใต้ส้ ำำ�นึกึ ในการออกแบบรููปทรง
แบบนี้�้อยู่่�แล้้ว เหล่่านี้�้จึึงสะท้้อนออกมาสู่่�การทำำ�งานศิิลปะ แต่่งเรื่่อ� งราว และสร้า้ งองค์์ประกอบ เหล่่านี้�้ล้้วนอยู่่�ในขนบของ
จนหลายครั้้ง� ต้้องทำำ�ลายผลงานของตััวเองทิ้้�ง เนื่่�องจากได้้รับั รููปแบบของศิลิ ปะสมัยั ใหม่อ่ ย่า่ งเด่น่ ชัดั ลักั ษณะที่่โ� ดดเด่น่ ปรากฏ
การยััดเยีียดข้้อหาคอมมิิวนิิสต์์จากเจ้้าหน้้าที่่�ของรัฐั และ ให้้เห็็นในงานจิิตรกรรมผ่่านรอยแปรง ชุุดสีี และการแสดงพลััง
เริ่่ม� หัันเหไปสู่่�ชีีวิิตของการทำำ�งานรับั จ้้างออกแบบตกแต่่งสถานที่่� ทางอารมณ์์อย่า่ งรุุนแรง ทั้้ง� การสร้า้ งรููปทรงใหม่ใ่ นเชิงิ สัญั ลักั ษณ์์
เริงิ รมย์์ต่่างๆ ในโคราชเป็็นอาชีีพเสริมิ อย่่างไรก็็ตามแม้้แต่่ ตลอดจนการตััดทอนหรือื เพิ่่�มเติิมรููปทรง ล้้วนแล้้วแต่่ใช้้พลััง
การทำำ�งานที่่ห� ่า่ งไกลการวิพิ ากษ์์สังั คมด้ว้ ยงานศิลิ ปะ ทวีีก็ย็ ังั มอง ของฝีีแปรงในการขัับเคลื่่�อน อารมณ์์พวยพุ่่�งที่่�มีีต่่อเนื้้�อหาใน
เห็็นโครงสร้า้ งของปััญหาทางสัังคมในอีีกรููปแบบหนึ่่�งและนำำ�มา การแสดงออกจึึงมองเห็น็ ได้้อย่า่ งชัดั เจน
เป็็นแรงดลใจในการสร้า้ งศิิลปะส่่วนตััวอยู่่�ดีี ทั้้�งปััญหาการกดขี่่�
เพศหญิิงจากสัังคมชายเป็็นใหญ่่ การมองเห็็นความเหลื่่�อมล้ำำ� การใช้ท้ ัศั นธาตุใุ นการสร้า้ งรููปแบบของทวีีจึงึ สะท้อ้ นแก่น่ สารของ
ของระบบทุนุ ที่่ก� ระจายรายได้ไ้ ม่เ่ ท่า่ เทีียม เหล่า่ นี้�้ ยังั เป็น็ เรื่่อ� งราว วิิวััฒนาการของประวััติิศาสตร์ศ์ ิิลป์์ ชนิิดถอดรอยตาม ตั้้�งแต่่
ที่่�วนเวีียนอยู่่�ในงานศิิลปะของเขาทั้้�งสิ้้�น ปลายศตวรรษที่่� 19 ล่่วงเข้้าสู่่�ต้้นศตวรรษที่่� 20 การแสวงหา
ลายมือื จิติ วิญิ ญาณการแสดงออกภายใน และอัตั ลักั ษณ์์ในผลงาน
จวบจนถึึงยุคุ แห่ง่ การสิ้้�นสุดุ สงครามเย็น็ โลกได้้เดิินไปสู่่�ทุนุ นิยิ ม จึึงไม่่ต่่างอะไรกัับศิิลปิินยุุคนั้้�น ทั้้�งการเป็็นอิิมเพรสชัันนิิสต์์,
สุดุ ขั้้ว� ในช่ว่ งความเบ่ง่ บานของสังั คมบริโิ ภคนิยิ ม หรือื รัฐั บาลยุคุ ใหม่่ ฟอร์ม์ อลิสิ ต์,์ และเอซ์เ์ พรสชันั นิสิ ต์์ แต่ส่ ิ่่ง� ที่่ท� วีีต่า่ งออกไป คือื เขา
ที่่ข� ับั เคลื่่อ� นด้ว้ ยระบบอุปุ ถัมั ภ์จ์ ากกลุ่่�มทุนุ ขนาดใหญ่่ เหล่า่ นี้ย�้ ังั คง ใช้ร้ ููปแบบเหล่่านี้ใ�้ นการเล่่าเรื่่อ� งราวร่ว่ มสมัยั มันั ไม่ใ่ ช่ก่ ารพุ่่�งเป้า้
ปรากฏความเหลื่่�อมล้ำำ�ในสัังคม ชนชั้้�นล่่างยัังคงถููกกดขี่่�ภายใต้้ ไปสู่่�การทำำ�งานศิิลปะเพื่่�อศิิลปะ หรือื แสดงพลัังทางความงาม
ระบบเศรษฐกิจิ ของตลาดเสรีีที่่เ� ชื่่อ� มโลกเข้า้ ด้ว้ ยกันั ซึ่่�งทวีีก็ย็ ังั คง อย่า่ งเดีียวเท่่านั้้�น ทว่่ามันั คืือการใช้ท้ ััศนธาตุแุ ละรููปแบบเหล่่านี้�้
ติิดตามเฝ้้ามองปััญหาเหล่่านี้้�และสะท้้อนมาสู่่�การทำำ�งานศิิลปะ สะท้้อนถึึงวิิถีีชีีวิิตและสัังคมรอบตััว ตลอดจนเหตุุบ้้านการเมืือง
และเมื่่�อประกอบกัับการที่่�เขาเกษีียณจากความเป็็นข้้าราชการ ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปตามยุุคสมััย นอกจากนี้�้ อารมณ์์ขัันร้า้ ยๆ ของ
อาจารย์์ จึึงมีีโอกาสและเวลาในการสร้า้ งผลงานศิิลปะอย่า่ งเต็็มที่่� ทวีี ยัังเป็็นจุุดเด่่นที่่�ทำำ�ให้้ผลงานของเขาแตกต่่างไปจากศิิลปิิน
ซึ่่�งมันั ส่่งผลให้ผ้ ลงานของเขาโดดเด่่นเป็น็ ที่่�ประจัักษ์์ชัดั ในสัังคม ไทยคนอื่่�นๆ ที่่�ร่ว่ มยุุคสมััยเดีียวกััน อารมณ์์ขัันในผลงานเหล่่านี้้�
ศิิลปะของเมือื งไทย เห็น็ ได้ไ้ ม่ช่ ัดั ในช่ว่ งที่่�ทวีียังั เรีียนและค้้นหาแนวทางในการทำำ�งาน

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 19

แต่ม่ ันั ปรากฏขึ้้�นเมื่่อ� เขาเติบิ โตเป็น็ ศิลิ ปินิ เป็น็ อาจารย์์ และเข้า้ ใจ อเมริกิ ัันเข้า้ มาตั้้�งฐานทััพในไทยช่ว่ งสงครามเวีียดนาม มองเห็็น
โลกมากขึ้้�น เมื่่�อมองดููผลงานทั้้�งหมดจึึงเห็็นสััดส่่วนของการ ถึึงโครงสร้า้ งขนาดใหญ่ข่ องชาติิมหาอำำ�นาจที่่�เข้า้ ควบคุมุ โลกใน
ผสมผสานที่่�เข้้มข้้น ระหว่่างภาษาศิิลปะที่่�มีีหลัักเกณฑ์์ทาง ช่ว่ งสงครามเย็น็ รวมไปถึงึ การควบคุมุ รัฐั บาลไทยด้ว้ ยข้อ้ แลกเปลี่่ย� น
สุุนทรีียศาสตร์ใ์ นขนบของงานศิิลปะสมััยใหม่่ กัับการยั่่�วล้้อ ทางผลประโยชน์์นานาชนิิด ซึ่่�งมอบให้ก้ ัับรัฐั และชนชั้น�้ นำำ� ส่่งผล
แดกดััน วิิพากษ์์สัังคมร่ว่ มสมัยั ผ่า่ นอารมณ์์ขันั ซึ่่�งเป็น็ งานศิิลปะ ลงมาสู่่�ปััจเจกบุุคคลชนชั้�้นล่่าง ทั้้�งกรณีีการสร้า้ งวััฒนธรรม
ที่่�นิิยมในยุคุ หลัังสมัยั ใหม่่ โสเภณีี และเมีียเช่่าให้้กัับทหารอเมริกิ ัันได้ใ้ ช้้ชีีวิิตที่่�ฟุ้้�งเฟ้้อและ
กดขี่่�คนไทย รวมไปถึึงการปลุุกระดมป้้ายสีีให้้ชาวนา กรรมกร
นอกจากการใช้ร้ อยแปรงและการแสดงพลัังทางอารมณ์์ผ่า่ นสื่่�อ นัักศึึกษาที่่�ต่่อสู้้�เรีียกร้้องเพื่่�อสิิทธิิพื้้�นฐานกลายร่่างเป็็นผีี
จิติ รกรรมนี้้� การใช้ว้ ัสั ดุสุ ำำ�เร็จ็ รููปซึ่่�งเคยผ่า่ นการใช้ง้ านในชีีวิติ จริงิ คอมมิวิ นิสิ ต์์ นำำ�มาซึ่่�งการปราบปรามอย่า่ งทารุุณ ทวีีอยู่่�ในวัังวน
เช่่น ขอนไม้้, ครกไม้้ตำำ�ข้้าว, ถาดไม้ใ้ ส่่ข้้าว, อุุปกรณ์์การไถนา, นั้้�นมาโดยตลอด ลููกศิิษย์์ของเขาหลายคนรวมถึึงตััวเขาถููกข่่มขู่่�
หััวเรือื ไม้เ้ ก่่าของชาวประมง, สมุดุ ข่อ่ ย, เปลืือกหอย รวมถึึงการ ล้้อมจัับ และจัับตามองหรือื แม้แ้ ต่่ลิิดรอนสิิทธิจิ ากภาครัฐั เหล่่านี้้�
ใช้้สื่่�อท้้องถิ่่�นอย่่างดิินเผาหรือื เซรามิิก ซึ่่�งได้้ถููกนำำ�มาแปลงรููป ล้้วนเชื่่อ� มโยงปัญั หาจากโครงสร้า้ งเดีียวกัันที่่�แตกสาแหรกออกมา
แปรสาร เพื่่�อสร้า้ งเรื่่อ� งราวที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับเนื้้�อหา ในรููปแบบของ กลายเป็น็ รากแก้ว้ ของสังั คมไทยจนถึงึ ยุคุ นี้�้ โครงสร้า้ งของชนชั้น้� นำำ�
การอุปุ มาอุปุ ไมยเหล่่านี้ย้� ังั เป็น็ จุดุ เด่่นในผลงานของทวีี การมอง ระดัับประเทศที่่�สร้า้ งเครือื ข่า่ ยกัับชนชั้น้� นำำ�ระดัับโลก ลงมาสู่่�การ
ลักั ษณะความเป็น็ 3 มิติ ิขิ องวัสั ดุทุ ี่่เ� ปรีียบได้ด้ ั่่ง� งานประติมิ ากรรม บริหิ ารจััดการปััญหาแบบตาต่่อตาฟัันต่่อฟัันที่่�ส่่งผลกระทบ
จึงึ เห็น็ ถึงึ วิธิ ีีการจัดั การรููปทรง ซึ่่�งมีีคุณุ ลักั ษณะพิเิ ศษอันั เชื่่อ� มโยง โดยตรงกัับปััจเจกชนชั้้�นล่่าง และอีีกเช่่นกััน เครือื ข่่ายเหล่่านี้้�ยััง
ไปถึึงการสร้า้ งรููปทรงในงานจิิตรกรรมที่่�ต้้องการสื่่�อความหมาย คงแน่น่ เหนีียว เพีียงแต่เ่ ปลี่่ย� นตัวั ผู้้�เล่น่ ระบบอุปุ ถัมั ภ์ย์ ังั คงอยู่่�ใน
ที่่�ไม่ซ่ ับั ซ้อ้ น และยังั เต็็มไปด้้วยพลัังทางความงามอีีกด้้วย ประเทศไทยอย่า่ งแข็ง็ แรง ไม่ว่ ่่าจะในระดัับไหนก็็ตาม

ทั้้�งเนื้้�อหาและรููปแบบในผลงานของทวีี รัชั นีีกร ที่่�กล่่าวมา ถูกู นำำ� การแก้้ปััญหาด้้วยรัฐั ธรรมนููญปีี ’40 เพื่่�อกระจายสิิทธิิและ
มาเป็น็ ข้อ้ กำำ�หนดหรือื ขอบเขตของนิทิ รรศการ ปรากฏการณ์์แห่ง่ เสรีีภาพให้ก้ ับั ประชาชนก็ไ็ ม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ จริงิ และสวยหรููอย่า่ งที่่ถ� ูกู วาดหวังั
อุุดมการณ์์นี้�้ ผ่่านการคััดเลืือกผลงานที่่�ครอบคลุุมในหลายรููป แท้้จริงิ แล้้วยัังคงถููกควบคุุมจากชนชั้้�นนำำ�ตามธรรมเนีียมและ
แบบ แต่ค่ วามหลากหลายของรููปแบบเหล่า่ นั้้น� จะถูกู แบ่ง่ ย่อ่ ยผล กฎเหล็ก็ ที่่เ� คยเป็น็ มา รัฐั สภาที่่ค� วรจะเป็น็ ปากเสีียงให้ก้ ับั ประชาชน
งานออกไปตามกลุ่่�มของเนื้้�อหา ดัังต่่อไปนี้้� ก็ก็ ลายเป็น็ เพีียงเวทีีบ้า้ น้ำำ�ลายที่่ต� ่า่ งทะเลาะกันั ซึ่่�งไม่ไ่ ด้ส้ ่ง่ ผลใดๆ
สู่่�ประชาชน นักั การเมือื งยังั คงบ้า้ อำำ�นาจ คอร์ร์ ัปั ชั่่น� และประชาชน
1. รััฐบาล นัักการเมืือง และระบบเครืือข่า่ ยอุุปถัั มภ์์ ยังั คงถูกู ข่ม่ ขืนื จากนักั การเมือื งที่่�ผลััดเปลี่่�ยนหน้า้ กัันเข้า้ มาอย่า่ ง
2. การกดขี่่เ�พศหญิงิ ในสัั งคมชายเป็น็ ใหญ่่ สม่ำ�ำ เสมอ เมือื งไทยยังั คงอยู่่�ในม่า่ นหมอกที่่�อึึมครึมึ ที่่�ถูกู คลี่่�คลุมุ
3. นามธรรม อินิ ทรียี ์ร์ููป และพลัั งของชีี วิติ จากรัฐั นายทุุน และทหาร ความปั่�่นป่่วนที่่�เกิิดจากการต่่อสู้้�
4. ความเชื่ อ� ศาสนา และท้้องถิ่่น� นิยิ ม ทางการเมืืองระหว่่างประชาชนกัับชนชั้้�นนำำ�ยัังคงมีีอยู่่� แต่่มััน
5. โลกาภิิวััตน์ ์ บริโิ ภคนิยิ ม และวััฒนธรรมร่ว่ มสมััย เปลี่่�ยนรููปแบบออกไป นัับตั้้�งแต่่ตุลุ า ’16, ตุลุ า ’19, หรือื เลยมา
6. ธรรมชาติิและสิ่่ง� แวดล้้อม ถึงึ ตั้้ง� แต่ช่ ่ว่ งปีี 2548 เป็น็ ต้น้ มา ความวุ่่�นวายและการต่อ่ สู้้�ยังั ไม่จ่ บ
7. ปรากฏการณ์แ์ ห่ง่ อุุดมการณ์ ์ณ ปััจจุุบััน มัันเปลี่่�ยนถ่่ายมาสู่่�คนอีีกรุ่่�นหนึ่่�ง เหล่่านี้้�อยู่่�ในสายตาของทวีีมา
โดยตลอด เขายัังคงติิดตามข่่าวสารการเมืือง อ่่านหนัังสืือ
1. รััฐบาล นัักการเมืือง และระบบเครืือข่า่ ยอุุปถัั มภ์์ วิพิ ากษ์์วิจิ ารณ์์ และมีีจุดุ ยืนื กับั อุดุ มการณ์์ที่่แ� จ่ม่ ชัดั ไม่เ่ คยเปลี่่ย� น

โครงเรื่่อ� งสำำ�คัญั ที่่เ� ห็น็ ได้ห้ ลายครั้้ง� ในผลงานของทวีี คือื เครือื ข่า่ ย ในฐานะเสรีีชนแบบทวีี เขาแสดงความคิิดเห็็นผ่่านงานศิิลปะ
ระบบอุุปถััมภ์์ของชนชั้�้นนำำ� รัฐั นัักการเมืือง ที่่�เห็็นแก่่ประโยชน์์ อย่า่ งตรงไปตรงมา แต่ท่ ว่า่ ก็เ็ ต็ม็ ไปด้ว้ ยภาษาทางศิลิ ปะอันั คล้า้ ย
ของตััวเองและพวกพ้อ้ งทำำ�ให้ป้ ระชาชนเป็น็ เพีียงพลเมือื งชั้น้� ล่่าง บทกวีีแห่่งความเสีียดเย้ย้ มันั งดงาม เกรี้ย�้ วกราด น่่าขนลุกุ พอๆ
ที่่�ด้้อยค่่าและถููกกดขี่่�มาตลอดทุุกยุุคทุุกสมััย ภาพคุ้้�นตาของ กัับน่่าหััวเราะ ด้้วยสิิทธิทิ ี่่�พึึงมีีของพลเมืืองคนหนึ่่�ง พลเมืืองที่่�ใช้้
บรรดานัักการเมืืองที่่�บ้้าเกีียรติิยศ ติิดเหรีียญตรา รููปร่า่ งอ้้วน กลวิิธีีในแบบศิิลปิิน เพื่่�อประกาศว่่า เขามีีสิิทธิทิ ี่่�จะพููดเรื่่อ� งราว
น่่าเกลีียด กำำ�ลัังแสดงท่่าทางเถลิิงอำำ�นาจ หรือื มูมู มามอยู่่�ในโต๊๊ะ ทางการเมือื งที่่เ� จ็บ็ ปวดเหล่า่ นี้�้ บนผืนื แผ่น่ ดินิ ที่่ห� วงห้า้ มในการพูดู
อาหาร การหมุุนเวีียนเปลี่่�ยนถ่่ายของบรรดาสมาชิิกสภาผู้้�แทน เช่น่ นี้�้ อย่า่ งไม่ป่ ระนีีประนอม
ราษฎรที่่เ� ข้า้ มาหลอกล่อ่ ประชาชนด้ว้ ยนโยบายสวยหรููมันั ตรงกันั
ข้้ามกัับความเป็็นอยู่่�ที่่�แร้น้ แค้้นของผู้้�คน ตั้้�งแต่่ยุุคที่่�ทหาร

20 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์

2. การกดขี่่เ�พศหญิงิ ในสัั งคมชายเป็น็ ใหญ่่ ซับั ซ้อ้ นเหล่่านี้้�มานาน เขาจึึงสามารถนำำ�เสนอความหลากหลาย
ของปัญั หาเหล่่านั้้�น แยกย่อ่ ยออกเป็น็ หลายเหตุกุ ารณ์์โดยยังั คง
ทวีีใช้้สััญลัักษณ์์ความเป็็นเพศสภาพของผู้้�หญิิงที่่�ถููกกดทัับจาก อััตลัักษณ์์แห่่งตััวตนในการแสดงออกได้้อย่า่ งน่่าทึ่่�ง
สังั คมชายเป็น็ ใหญ่่ ผ่า่ นสถานการณ์์ทางการเมือื งสร้า้ งเป็น็ ผลงาน
ศิิลปะหลายชิ้้�น ผลงานชุุดสำำ�คััญคืือเหตุุการณ์์ที่่�ทหารอเมริกิ ััน 3. นามธรรม อินิ ทรียี ์ร์ููป และพลัั งของชีี วิติ
เข้า้ มาตั้้�งฐานทััพหลายจัังหวััดในเมือื งไทยช่ว่ งสงครามเวีียดนาม
โคราชถืือเป็น็ เมือื งสำำ�คััญในข้อ้ ตกลงนี้้� นำำ�มาซึ่่�งการใช้ช้ ีีวิิตอย่า่ ง ในช่ว่ งปีที ้า้ ยๆ ของการเรีียนที่่ม� หาวิทิ ยาลัยั ศิลิ ปากรของทวีี รัชั นีีกร
สนุกุ สนานเพื่่อ� คลายเครีียดของบรรดาทหารอเมริกิ ััน และการใช้้ นอกจากศิิลปะลััทธิอิ ิิมเพรสชัันนิิสม์์และคิิวบิิสม์์ จะเป็็นที่่�นิิยม
ชีีวิิตสนุกุ สนานที่่�ได้้รับั แรงสนับั สนุนุ จากรัฐั บาลไทยอย่า่ งเต็็มที่่�นี้�้ ของนัักศึึกษาในยุุคนั้้�นแล้้ว ศิิลปะแนวนามธรรมก็็ถืือได้้ว่่าเป็็น
นำำ�มาซึ่่�งการกดขี่่�ผู้้�คนในท้้องถิ่่�นเป็็นผลพวงตามมา ทั้้�งธุุรกิิจ ของใหม่ท่ ี่่ห� วือื หวา นำำ�สมัยั และเป็น็ ความก้า้ วหน้า้ ไม่น่ ้อ้ ย การคิดิ
โสเภณีี เมีียเช่า่ ร้า้ นเหล้า้ คลับั บาร์ก์ ลายเป็น็ ที่่น� ิยิ มในโคราชและ และสร้า้ งรููปทรง ตลอดจนการวางองค์์ประกอบในภาพ ถืือเป็็น
สร้า้ งวััฒนธรรมใหม่่ให้้กัับเมืืองในตอนนั้้�น เหล่่านี้�้อาจดููเหมืือน ความท้้าทาย ที่่�อาจารย์ศ์ ิิลป์์ พีีระศรีี ได้้ปล่่อยให้ล้ ูกู ศิิษย์ม์ ีีอิิสระ
กัับการสร้า้ งอาชีีพและธุุรกิิจท้้องถิ่่�นให้้เติิบโต แต่่นั่่�นนำำ�มาซึ่่�ง ในการสร้า้ งอย่่างเต็็มที่่� ทวีีก็็เป็็นหนึ่่�งในนัักศึึกษาและศิิลปิินที่่�
ปััญหาที่่�ส่่งผลกระทบหลายอย่่าง ตั้้�งแต่่การละเมิิดศัักดิ์์�ศรีีจน สนใจงานแนวนี้�้ เขาทดลองสร้า้ งงานนามธรรมที่่ใ� ช้ท้ ัศั นธาตุไุ ม่ม่ าก
ลดทอนความเป็็นมนุษุ ย์์ ปััญหาของครอบครัวั จนไปถึึงปััญหา ด้้วยสีีดำำ� ขาว หรือื แดง กัับความเรีียบง่า่ ยของรููปทรงเป็น็ จุดุ เด่่น
สุขุ ภาพจิิตของเพศหญิงิ ในระดัับปัจั เจก สำำ�คััญ อย่่างไรก็็ตามทุุกรููปทรงในผลงานของทวีี มีีพลัังความ
เคลื่่�อนไหวที่่�แฝงฝังั อยู่่�ในนั้้�น ไม่ว่ ่่าจะขยับั ตััวอย่า่ งแผ่ว่ เบา หรือื
ทวีีมองเห็น็ ความฟอนเฟะและปัญั หาของสังั คมซึ่่�งได้ร้ ับั แรงเหวี่่ย� ง โลดเต้้นอย่า่ งมีีชีีวิิต และพลัังแห่ง่ ชีีวิิตเหล่่านี้�้ หลายครั้้ง� กลายรููป
มาจากนโยบายทางการเมืืองของประเทศมหาอำำ�นาจระดัับโลก ไปสู่่�เรื่่อ� งเล่า่ ที่่ค� รอบงำ�� ซึ่่�งมีีที่่ม� าจากประสบการณ์์ต่า่ งๆ จากการ
ในการแทรกแซงประเทศเล็็กกว่่าที่่�ส่่งผลกระทบมาสู่่�ความเป็็น รับั รู้้�ข้อ้ มูลู ข่า่ วสารของเหตุบุ ้า้ นการเมือื งของเขานั่่�นเอง
ปัจั เจกของเพศหญิงิ ในระดับั ท้อ้ งถิ่่น� สังั คมชายเป็น็ ใหญ่ท่ ี่่ม� องเห็น็
ผู้้�หญิิงเป็็นเพีียงวััตถุุทางเพศเพื่่�อการบำำ�บััด ยัังส่่งผลให้้เห็็นถึึง นามธรรมของทวีี จึึงเป็น็ อิินทรีีย์ร์ ููปหรือื รููปทรงอิิสระที่่�ขยับั ไหว
โครงสร้า้ งของความเหลื่่�อมล้ำำ�ทางชนชั้้�น เมื่่�อพลัังอำำ�นาจของ ไม่่ต่่างอะไรจากการที่่�เขาสำำ�แดงพลัังทางอารมณ์์ผ่่านเรื่่อ� งราว
ผู้้�ชายที่่�มีีสถานะทางสัังคมและการเงิินที่่�สููงกว่่ากดขี่่�เพศหญิิงที่่� จากรููปทรงคน ใบหน้้า หรือื สััญลัักษณ์์อื่่�นๆ ที่่�มองเห็น็ แล้้วเข้า้ ใจ
ต่ำำ�กว่่า โดยเฉพาะหญิงิ บริกิ ารทางเพศให้ก้ ลายเป็น็ เพีียงสิินค้้า ได้ง้ ่า่ ย หลายครั้้ง� อินิ ทรีีย์ร์ ููปเหล่า่ นี้ย�้ ังั มองเห็น็ ความขบขันั เสีียดสีี
ประชดประชันั คล้า้ ยเสีียงหัวั เราะที่่ก� ระเพื่่อ� มไหว ทวีีไม่เ่ คยทิ้้ง� ตัวั ตน
นอกจากนี้้� หลัังจากที่่�ทวีีโดนยััดเยีียดข้้อหาคอมมิิวนิิสต์์จาก ของเขา แม้แ้ ต่่การทำำ�งานในแนวทางที่่�ต่า่ งออกไป ความยืดื หยุ่่�น
เจ้้าหน้้าที่่�รัฐั เขาจึึงได้้หัันไปประกอบอาชีีพรับั จ้้างงานออกแบบ ในการเป็น็ นักั ทดลองในเรื่่อ� งรููปแบบและเทคนิคิ วิธิ ีีการ รวมไปถึงึ
สถานเริงิ รมย์ต์ ่่างๆ ในโคราช ทั้้�งคลัับบาร์์ อาบอบนวด ซึ่่�งทำำ�ให้้ วััตถุุสำำ�เร็จ็ รููปที่่�ถููกนำำ�เสนอ จึึงเปิิดจัักรวาลอัันกว้้างใหญ่่ของทวีี
ทวีีมองเห็็นอุุตสาหกรรมการใช้้ผู้้�หญิิงเป็็นสิินค้้าในการบำ�ำ บััด ให้้เขามีีช่อ่ งทางที่่�หลากหลายในการทำำ�งานศิิลปะ คล้้ายกัับการ
ให้้สัังคมชายเป็็นใหญ่่ เขาเห็็นใจผู้้�หญิิงที่่�ถููกกระทำำ�ภายใต้้ ใช้ญ้ าณทัศั นะที่่ห� ยั่่ง� รู้้�ถึงึ ความงามจากรููปทรงปฐมฐาน ไปพร้อ้ มๆ
ความเหลื่่อ� มล้ำำ�ของสิทิ ธิทิ างเพศสภาพที่่ต� กอยู่่�ในอำำ�นาจของเงินิ กับั การใช้ว้ ิจิ ารณญาณในการปรุุงแต่ง่ เพื่่อ� ไปสู่่�ปลายทางของงาน
และกลุ่่�มทุนุ ที่่พ� ร้อ้ มสนับั สนุนุ ตลอดจนมองเห็น็ ความเติบิ โตของ ศิิลปะที่่�แหลมคมด้้วยความคิิดอีีกด้้วย
ตลาดบันั เทิิงค้้ามนุษุ ย์อ์ ย่า่ งพัทั ยาและพัฒั น์์พงศ์์ ซึ่่�งส่่งผลทำำ�ให้้
ผู้้�หญิิงไทยโด่่งดัังไปทั่่�วโลกในฐานะอาชีีพโสเภณีี สิินค้้าส่่งออก 4. ความเชื่ อ� ศาสนา และท้้องถิ่่น� นิยิ ม
อย่่างผู้้�หญิิงกลายเป็็นธุุรกิิจสีีเทาผ่่านการสนัับสนุุนอย่่างลัับๆ
จากโครงสร้า้ งระบบอุุปถััมภ์์ของอำำ�นาจรัฐั ที่่�เกื้้�อหนุุนกลุ่่�มทุุน ผลงานหลายชิ้้น� ของทวีี รัชั นีีกร ใช้เ้ รื่่อ� งราว สัญั ลักั ษณ์์ ตลอดจน
ภาพลักั ษณ์์ความเป็น็ ผู้้�หญิงิ ที่่ก� ลายเป็น็ สินิ ค้า้ ข้า้ มชาติจิ ึงึ ปรากฏ วััสดุุที่่�มาจากความหลงใหลในศิิลปะท้้องถิ่่�นและความเชื่่�อทาง
อยู่่�ในผลงานหลายชิ้้น� ศาสนา โดยนำำ�มาผนวกกัับเรื่่อ� งราวร่ว่ มสมััยที่่�สะท้้อนสัังคมใน
ทุกุ ๆ แง่ม่ ุมุ ที่่ท� วีีต้อ้ งการจะวิพิ ากษ์์ ตั้้ง� แต่เ่ รื่่อ� งราวจากไตรภูมู ิขิ อง
ทััศนะในการมองว่า่ ผู้้�หญิงิ เป็น็ เพศอ่อ่ นแอที่่�ถูกู กระทำำ�จากสังั คม ศาสนาพุทุ ธ ผ่า่ นสััญลัักษณ์์เปรตนานาชนิดิ ที่่�ถูกู สร้า้ งขึ้้�นใหม่ใ่ น
ชายเป็น็ ใหญ่่ บ่ม่ เพาะมาจากรากฐานการมองเห็น็ ความไม่เ่ ท่า่ เทีียม จินิ ตนาการ ทั้้ง� เปรตที่่ม� ีีขนเยอะ เปรตหลายตา หรือื เปรตที่่ม� ีีใบจักั ร
ของคนในสัังคมตั้้�งแต่่สมััยเรีียน ความเหลื่่�อมล้ำำ�ทางเพศสภาพ คอยบั่่�นหััว ภาพสะท้้อนนรกภููมิิเหล่่านี้้�มาจากจิินตนาการที่่�ทวีี
ที่่�เชื่่�อมโยงกัับความเหลื่่�อมล้ำำ�ของชนชั้้�นเป็็นปััญหาระดัับ
โครงสร้า้ งที่่�ผููกพัันกัันอย่่างแน่่นเหนีียว ทวีีมองเห็็นปััญหาที่่�

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 21

ต้้องการแสดงออกถึึงแรงกรรมของบรรดานัักการเมืืองฉ้้อฉล ควบคุุมและแน่่นเหนีียวไปด้้วยสายใยแห่่งเครือื ข่่ายผ่่านระบบ
นายทุนุ บ้า้ อำำ�นาจ และเอารัดั เอาเปรีียบขูดู เลือื ดขูดู เนื้้อ� ผู้้�คน หรือื อุปุ ถัมั ภ์เ์ ช่น่ เดิมิ เหนือื ไปกว่า่ นั้้น� การปลอบขวัญั ด้ว้ ยคำำ�หวานของ
แม้แ้ ต่ช่ นชั้น�้ นำำ�และผู้้�ลากมากดีีที่่อ� ยู่่�บนหอคอยงาช้า้ งบนซากศพ ทุนุ นิยิ ม ดูจู ะเป็น็ พิษิ ภัยั ที่่เ� คลือื บแฝงมาเหมือื นกับั ขนมหวานแห่ง่
ของผู้้�คน นกปากเหล็็กกัับการจิิกตีี มนุษุ ย์ท์ ี่่�คล้้ายกัับอสุรุ กาย ความโลภ และความโลภนี่่เ� องส่ง่ ผลไปสู่่�วิกิ ฤตเศรษฐกิจิ ที่่ใ� หญ่โ่ ต
น่า่ ขยะแขยง ชวนขนลุกุ พร้อ้ มๆ กับั ความขบขันั ปรากฏให้เ้ ห็น็ อยู่่� ที่่�สุุดในตอนนั้้�น วิิกฤตต้้มยำ�ำ กุ้้�ง ทั้้�งการลอยตััวค่่าเงิินบาทและ
บ่่อยครั้้ง� การเดิินทางเข้า้ มาของ IMF กองทุนุ การเงินิ ระหว่่างประเทศเพื่่อ�
จััดระบบระเบีียบการเงิินใหม่่ เหล่่านี้�้ทวีีมองว่่าอเมริกิ ายัังคง
นอกจากนี้ส�้ มุดุ ข่อ่ ยโบราณที่่ถ� ูกู นำำ�มาทิ้้ง� จากวัดั กลายเป็น็ วัตั ถุดุ ิบิ เหยีียบย่ำ�ำ กำำ�หนดบทบาท ควบคุมุ ประเทศไทย ไม่ต่ ่่างอะไรจาก
ในทางศิิลปะที่่�งดงาม มันั เหมือื นคััมภีีร์ศ์ ัักดิ์์�สิิทธิ์์ซ� ึ่่�งไม่ไ่ ด้้บรรจุุ การใช้้ภููมิิภาคนี้้�เป็็นสถานที่่�ปราบปรามคอมมิิวนิิสต์์เมื่่�อกาล
บทสวดมนต์์โบราณ แต่่กลายรููปไปสู่่�จารึกึ แห่ง่ เรื่่อ� งราวร่ว่ มสมัยั ก่่อนโน้้น เปลี่่�ยนแค่่เพีียงรููปแบบเท่่านั้้�น
ของสัังคมกัับความเหลื่่�อมล้ำำ�ของจิินตนาการที่่�แปรรูู ปมาจาก
ประสบการณ์์ที่่ผ� ่า่ นพบ หรือื แม้แ้ ต่่วัสั ดุพุ ื้้น� บ้า้ นอย่า่ งครกไม้ท้ ี่่�ไร้ค้ ่า่ ทวีีสร้า้ งงานหลายชิ้้น� ที่่พ� ูดู ถึงึ วัฒั นธรรมร่ว่ มสมัยั ของโลกแห่ง่ ทุนุ
และผ่่านการใช้้งานมาอย่่างยาวนานก็็กลายรูู ปไปสู่่�พาน และการบริโิ ภคที่่�ไม่่มีีขีีดจำำ�กััด เมื่่�อเรากำำ�ลัังมุ่่�งมั่่�นจะกิินหรือื
รัฐั ธรรมนูญู อัันสููงส่่ง หรือื ถาดไม้้กลมเก่่าคร่ำ��ที่่�เคยใส่่ข้้าวของ บริโิ ภคอะไร เราเองก็็ถููกวััฏจัักรเหล่่านั้้�นกลัับมากลืืนกิินเราด้้วย
ชาวบ้า้ นก็็สำำ�แดงถึึงบุญุ คุณุ ของชาวนาที่่�ตกทุกุ ข์ไ์ ด้้ยากผ่า่ นแรง สััญลัักษณ์์ของตััวอ่่อนที่่�คล้้ายกัับสิ่่�งมีีชีีวิิตที่่�ถููกผลิิตจากระบบ
ดลใจที่่�มาจากบทกวีีของจิิตร ภููมิิศัักดิ์�์ และแม้้แต่่ดิินเผาจาก อุตุ สาหกรรมกำำ�ลังั ดิ้้น� รนเพื่่อ� ความอยู่่�รอด พร้อ้ มๆ กับั ที่่ต� ัวั ตน
ภููมิิปััญญาชาวบ้้านก็็กลายร่า่ งไปสู่่�บทวิิจารณ์์ทางการเมืืองร่ว่ ม ของมันั โดนกลืนื กินิ อย่า่ งไรก็ต็ าม ทวีีไม่ไ่ ด้ต้ ั้้ง� ใจอยากจะให้ผ้ ลงาน
สมัยั ยุคุ นี้้�ที่่�กำำ�ลัังร้อ้ นแรง ของเขาย้อ้ นกลัับไปสู่่�การโหยหาโลกแห่ง่ ความเท่่าเทีียมแบบเก่่า
อย่่างสัังคมนิิยม แต่่เหมืือนกัับจะตะโกนออกไปว่่า เราจะอยู่่�กััน
ความเชื่่อ� ในแก่น่ แท้ข้ องศาสนาพุทุ ธจึงึ เดินิ ทางมากับั จินิ ตนาการ อย่่างไร กัับโลกแห่่งทุุนผููกขาด ที่่�ขาดสวััสดิิการรัฐั และความ
จากเรื่่อ� งแต่่งของศาสนาเพื่่�อเสริมิ ให้้คนทำำ�ความดีี แต่่ใน เหลื่่�อมล้ำำ�ของชนชั้�้นนำำ�ยัังครองความเป็็นอภิิสิิทธิ์์ช� นที่่�ทรงพลััง
ขณะเดีียวกันั ความดีีที่่เ� สแสร้ง้ เหล่า่ นั้้น� กลับั นำำ�ไปสู่่�ภาพพจน์ข์ อง อำำ�นาจเหมือื นเดิิม และอาจมากกว่่าในอดีีตด้้วยซ้ำ�ำ
ความเลวทรามต่ำำ�ช้้า และเช่่นเดีียวกััน ภููมิิปััญญาที่่�งดงามของ
ท้้องถิ่่�นก็็กำำ�ลัังวิิจารณ์์การทำำ�ลายความงดงามของท้้องถิ่่�นเหล่่านี้�้ 6. ธรรมชาติิและสิ่่ง� แวดล้้อม
จากบรรดาผู้้�มีีอำำ�นาจเหนืือกว่่าเช่่นกััน การมองและครุ่่�นคิิดถึึง
รููปทรงนามธรรมของทวีีจึงึ ไม่ต่ ่า่ งอะไรจากการที่่เ� ขามอง คิดิ และ ผลงานที่่�สะท้้อนเรื่่อ� งราวของธรรมชาติิและสิ่่�งแวดล้้อม ซึ่่�ง
ใช้ส้ ััญลัักษณ์์อื่่�นๆ โดยตรง เพื่่อ� การสื่่�อสารได้้ง่า่ ย นามธรรมของ ประสบความสำำ�เร็จ็ ในช่ว่ งแรกๆ ของการทำำ�งานศิลิ ปะของทวีี คือื
ทวีีจึึงตั้้�งอยู่่�บนรากฐานของการมองรูู ปทรงเหมืือนกัับชีีวิิตที่่�มีี ภาพ ต้้นไม้้ ที่่�ได้้รับั รางวััลเหรีียญเงิิน ศิิลปกรรมแห่่งชาติิ ในปีี
เรื่่อ� งราวในตััวของมัันเอง เปรีียบได้้ดั่่�งตััวละครตััวหนึ่่�งในอีีก 2503 ภาพนี้้�วาดจากป่า่ ที่่�ช่อ่ งสามหมอ อำำ�เภอแก้้งคร้อ้ จัังหวััด
หลายๆ ตััวที่่�ปรากฏอยู่่�ในผลงานของเขาทุกุ ชิ้้น� นั่่�นเอง ชัยั ภูมู ิิ ในช่ว่ งเรีียนปีี 4 ทวีีเดินิ ทางไปเที่่ย� วสถานที่่น� ี้ก�้ ับั เพื่่อ� นสนิทิ
อิินสนธิ์์� วงศ์์สาม จากการเดิินเท้้าร่ว่ ม 10 กิิโลเมตร เพื่่�อเข้้าไป
5. โลกาภิิวััตน์ ์ บริโิ ภคนิยิ ม และวััฒนธรรมร่ว่ มสมััย ในป่่า มีีเรื่่อ� งเล่่าตัักเตืือนจากชาวบ้้านว่่า ในช่่วงค่ำำ� เจ้้าป่่าอาจ
ออกหากิิน ไม่่ควรอยู่่�ในนั้้�นจนมืืด ทวีีคิิดไปว่่าเจ้้าป่่านี้�้คง
ในผลงานหลายชุุดช่่วงทศวรรษ 2540 ทวีียัังคงเข้้มข้้นในการ หมายถึึงเจ้้าป่่าเจ้้าเขา ซึ่่�งเขาไม่่กลััว แต่่มารู้้�ทีีหลัังว่่าหมายถึึง
แสดงความคิดิ เห็น็ ต่อ่ โลกที่่เ� ปลี่่ย� นไป ความพยายามเปลี่่ย� นแปลง เสืือ เขากัับเพื่่อ� นจึึงขอพักั ค้้างในวััดป่า่ แถวนั้้น� เจ้้าอาวาสพาไป
ภููมิิศาสตร์ก์ ารเมืืองที่่�แอบแฝงมากัับการทำำ�สงครามเย็็นและ นอนที่่�ศาลาวััดซึ่่�งเปิดิ โล่่ง เขากัับเพื่่อ� นนอนด้้วยความหวาดกลััว
แทรกซึมึ แนวคิิดอุดุ มการณ์์เสรีีนิิยมกัับสัังคมนิิยมได้้เดิินทางมา ว่า่ เสือื จะย่อ่ งมากลางดึกึ ภายหลังั เมื่่อ� ต้อ้ งกลับั เข้า้ ตัวั เมือื งชัยั ภูมู ิิ
ถึึงจุุดแตกหััก เมื่่�อทุุนนิิยมครองโลก และเคลื่่�อนตััวไปสู่่�สัังคม ก็็เห็็นข่่าวจากหนัังสืือพิิมพ์์ว่่าเสืือออกมาอาละวาดทำำ�ร้า้ ยผู้้�คน
บริโิ ภคนิิยมอย่่างเต็็มที่่� มัันน่่าจะเป็็นนิิมิิตหมายที่่�ดีีที่่�จะลด แถวนั้้�น จึึงรู้้�สึึกโล่่งใจที่่�ตััวเองผ่่านคืืนนั้้�นมาได้้อย่่างปลอดภััย
ความเหลื่่อ� มล้ำำ�และสร้า้ งความเท่า่ เทีียม ทว่า่ โลกที่่ก� ำำ�ลังั หลอมรวม ภาพวาดแสงอาทิิตย์์ยามเย็็นส่่องสว่่างระยิิบระยัับจัับกัับกลุ่่�ม
ให้เ้ ชื่่อ� มติิดด้้วยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารเดีียวกััน กลัับทำำ�ให้ม้ นุษุ ย์เ์ ดิินทาง ต้้นไม้้หงิิกงอมองเห็็นพลัังของชีีวิิตที่่�ต่่อสู้้�ดิ้้�นรน เป็็นสีีแสงแห่่ง
ชีีวิิตไปสู่่�ทิิศทางเดีียวกััน การต่่อสู้้�ของผู้้�คนเปลี่่�ยนไป ผลของ ความแห้้งแล้้งของท้้องฟ้้าและแผ่่นดิินอีีสาน อิิทธิิพลของ
ตลาดการค้้าเสรีีข้้ามโลก มัันนำำ�ไปสู่่�การผููกขาดของกลุ่่�มทุุน วิินเซนต์์ แวน โกะห์์ (Vincent Van Gogh) ปรากฏวิิญญาณให้้
ขนาดใหญ่่ ประชาชนคนตััวเล็็กยังั คงต้้องปากกััดตีีนถีีบ รัฐั ยังั คง เห็็นผ่่านความเคารพศรัทั ธาในพลัังอัันมีีชีีวิิตชีีวาของธรรมชาติิ

22 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

ทวีีหอบหิ้้�วผลงานชิ้้�นนี้�้กลัับมหาวิิทยาลััย และอาจารย์์ศิิลป์์ก็็ สัังคมไทยด้้วยแล้้ว รููปแบบการใช้ช้ ีีวิิตภายใต้้ข้อ้ กำำ�หนดของการ
ชื่่�นชมผลงานชิ้้�นนี้�้มากจนได้้รางวััล งานชิ้้�นนี้้�บ่่งบอกได้้ถึึงความ เว้้นระยะห่่าง การควบคุุมการแพร่ร่ ะบาดโรคภายใต้้ข้้อบัังคัับ
รักั ที่่�มีีต่่อธรรมชาติิ และมองเห็็นพลัังภายในที่่�แฝงเร้น้ ผ่่าน และกฎหมายที่่�เข้้มงวดของรัฐั ไทยที่่�ลามไปถึึงการควบคุมุ ฝููงชน
อารมณ์์ความรู้้�สึึกของตััวเอง ในการแสดงออกทางการเมือื งซึ่่�งกำำ�ลัังคุกุ รุ่่�นจากปัญั หาทางการ
ผลงาน บ่่อนอก ประติิมากรรมไม้้จากหััวเรือื เก่่าของชาวประมง เมืืองเดิิมๆ ที่่�สะสมมานาน ได้้ส่่งผลให้้สัังคมไทยตกอยู่่�ในภาวะ
ที่่�บ่่อนอก จัังหวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ ซึ่่�งมีีรูู ปลัักษณ์์คล้้ายหััว ตึึงเครีียดขั้้น� สูงู สุดุ ทั้้�งสิิทธิใิ นการใช้ช้ ีีวิิตปกติิและการเข้า้ ถึึงการ
ปลาวาฬ ทวีีเจรจาขอซื้้�อหััวเรือื เก่่ามาสร้า้ งงานเพื่่�อจะสื่่�อถึึง รักั ษาโรค สิิทธิใิ นการเข้า้ ถึึงวััคซีีนที่่�ป้อ้ งกัันโรค รวมถึึงสิิทธิใิ น
ข่่าวสารครั้้ง� หนึ่่�ง ว่่าปลาวาฬเคยปรากฏตััวเพราะมากิิน การแสดงออกทางการเมือื ง เหล่่านี้้�ในมุมุ มองของทวีี มันั ได้้ย้อ้ น
แพลงก์ต์ อนในบริเิ วณนี้�้ เพื่่อ� จะบอกถึงึ ความอุดุ มสมบูรู ณ์์ของทะเล กลัับไปสู่่�การมองเห็น็ ปััญหาในระดัับโครงสร้า้ งอีีกครั้้ง�
ท้้องถิ่่�น ซึ่่�งไม่ส่ มควรอย่า่ งยิ่่ง� ที่่�รัฐั จะมาสร้า้ งโรงไฟฟ้า้ ถ่่านหินิ ที่่�นี่่�
การต่่อสู้้�เรีียกร้อ้ งจากชาวบ้า้ นอัันเป็น็ ประวััติิศาสตร์ส์ ำำ�คััญหน้้า ปััญหาระดัับโครงสร้า้ งที่่�มาจากเครือื ข่่ายระบบอุุปถััมภ์์จาก
หนึ่่�งของเมืืองไทยในครั้้ง� นั้้�น มองเห็็นถึึงความเหลื่่�อมล้ำำ�ของ รัฐั บาลและชนชั้�้นนำำ� การขาดซึ่่�งระบบสวััสดิิการของรัฐั ใน
ปัญั หาการจััดสรรทรัพั ยากรในระดัับโครงสร้า้ งที่่�รัฐั เป็น็ ผู้้�กำำ�หนด การดูแู ลคุณุ ภาพชีีวิิตของพลเมืืองภายใต้โ้ รคระบาด ชนชั้้�นล่่าง
จากเบื้้�องบนลงมา โดยปราศจากความเข้้าอกเข้้าใจคนในพื้้�นที่่� จึงึ ยังั คงได้ร้ ับั ผลกระทบอย่า่ งรุุนแรง ทั้้ง� การเข้า้ ถึงึ วัคั ซีีนและการ
และสภาพแวดล้้อมธรรมชาติิจริงิ ๆ ที่่�เป็็นอยู่่� นี่่�เป็็นผลงานที่่�ทวีี รักั ษาสิทิ ธิใิ นการพูดู และท้ว้ งติงิ รัฐั รวมไปถึงึ ปัญั หาทางเศรษฐกิจิ
กำำ�ลัังใช้้จิินตนาการจากสิ่่�งที่่�มีีอยู่่�แล้้ว ให้้เกิิดมุุมมองใหม่่ในการ การขาดรายได้้และความล่่มสลายของหลายอาชีีพ เหล่่านี้�้ยังั คง
แสดงสิ่่ง� ที่่ต� ัวั รู้้�สึกึ รักั และหวงแหนธรรมชาติิ เพื่่อ� แสดงสิทิ ธิใิ นการ ส่่งผลกระทบมาถึึงจนบัดั นี้�้
พูดู ถึึงสิ่่�งนี้�้ต่่อภาครัฐั นั่่�นเอง
ทวีีในวััย 88 ปีีในปีีนี้�้ ยัังคงเฝ้้ามองปััญหา 2-3 ปีีที่่�ผ่่านมาอย่่าง
ผลงาน จุดุ จบของนัักล่่า เกิิดจากการที่่�ทวีีไปเที่่�ยวหลวงพระบาง ใกล้้ชิิด เขายัังคงสร้า้ งงานศิิลปะที่่�ส่่งผลมาจากแรงจููงใจเหล่่านี้�้
เขาเห็น็ ชาวบ้า้ นขายเขี้ย้� วหมูปู ่า่ พร้อ้ มๆ กับั ชี้ช้� วนให้ซ้ ื้้อ� และบอกว่า่ รวมถึึงการย้้อนกลัับไปทบทวนถึึงผลงานของตััวเองในอดีีตและ
คนล่่าหมููที่่�ทำำ�ให้ไ้ ด้้เขี้�้ยวหมููนี้้�มาได้้ตายแล้้ว เพราะโดนหมููขวิิด สร้า้ งมัันขึ้้�นมาใหม่่ด้้วยทั้้�งเพื่่�อการเยีียวยาตััวเอง และวิิพากษ์์
ทวีีซื้้อ� ทัันทีีและคิิดถึึงงานศิิลปะชิ้้น� นี้�้ เขาใช้ไ้ ม้ท้ ี่่�มีีรููปร่า่ งคล้้ายคน สังั คมอย่า่ งเต็ม็ ที่่เ� หมือื นเดิมิ ทั้้ง� งานจิติ รกรรมที่่ท� รงพลังั ด้ว้ ยรููปทรง
ฝังั เขี้ย�้ วหมูแู ละเปลืือกหอย เพื่่อ� บอกว่่านัักล่่าที่่�ตายเพราะการล่่า สััญลัักษณ์์และฝีีแปรงที่่�รุุนแรง งานกระดาษที่่�คล้้ายสมุุดบัันทึึก
เป็็นสััจธรรมของโลก หมููป่่ามีีสิิทธิทิ ี่่�จะสู้้�และทวงสิิทธิเิ พื่่�อความ หรือื งานเซรามิิกที่่�สะท้้อนปััญหาการกัักขัังหน่่วงเหนี่่�ยวสิิทธิิ
อยู่่�รอด ธรรมชาติิเป็็นเช่่นนี้�้ มัันเรีียบง่่ายและไม่่เรีียกร้อ้ งอะไร เสรีีภาพ เหมือื นกับั ว่า่ เขายังั กู่่�ตะโกนถึงึ ภาวะของการปิดิ กั้้น� และ
ใครทำำ�สิ่่�งใดกัับธรรมชาติิก็็จะได้้สิ่่�งนั้้�นกลัับมา ดิ้้�นรนต่่อสู้้�ที่่�จะพููด ผ่่านผลงานอัันเป็็นบทสรุุปของนิิทรรศการนี้�้
อย่า่ งไม่ป่ ระนีีประนอมเหมือื นเช่น่ เคย
เช่่นกัันกัับผลงานจิิตรกรรมขนาดใหญ่่ ป่่าร้อ้ ง เกิิดขึ้้�นเมื่่�อทวีีได้้
มีีโอกาสเห็น็ การเก็็บรักั ษาป่า่ ของประเทศที่่�เจริญิ ด้้วยเทคโนโลยีี
และผู้้�คน ซึ่่�งอััดแน่่นอยู่่�ในเมืืองใหญ่่อย่่างญี่่�ปุ่่�น มีีเนื้้�อที่่�เล็็กกว่่า
ประเทศไทย แต่่สามารถรักั ษาป่า่ ไว้ไ้ ด้้มากกว่่า มันั บ่ง่ บอกได้้ถึึง
โครงสร้า้ งการมองและแก้้ปััญหาจากภาครัฐั ในการจััดการ
ทรัพั ยากรทางธรรมชาติิอีีกครั้้ง� ที่่�เต็็มไปด้้วยการคอร์ร์ ัปั ชั่่�นของ
เจ้า้ ของพื้้น� ที่่� การไม่ค่ วบคุมุ ด้ว้ ยกฎหมายเข้ม้ งวด และการตัดั ไม้้
ทำำ�ลายป่่าอย่่างไม่่คิิดถึึงอนาคต ภาพต้้นไม้้ที่่�เหมืือนกัับมีีชีีวิิต
ออกมากู่่�ร้อ้ งด้้วยความทุกุ ข์ท์ รมาน และมนุษุ ย์ห์ รือื คนไทยนี่่�เอง
ที่่�ได้้รับั ผลกระทบโดยตรงดัังกล่่าวจากการทำำ�ลายอย่า่ งย่อ่ ยยับั นี้�้

7. ปรากฏการณ์แ์ ห่ง่ อุุดมการณ์ ์ณ ปััจจุุบััน

ในช่ว่ งสถานการณ์์ของโรคระบาดโควิิด-19 ตั้้�งแต่่ปีี 2563-2565
ผู้้�คนในสัังคมทั้้�งไทยและต่่างประเทศทั่่�วโลก ต่่างตกอยู่่�ภายใต้้
ความสัับสนอลหม่่าน และการจััดระเบีียบชีีวิิตใหม่่ โดยเฉพาะ

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 23

TAWEE Tawee Ratchaneekorn’s Retrospective Exhibition traces
RATCHANEEKORN : the events in his life that helped shape how he brought
A Retrospective his ideal world to life. It is an expression of his identity and
Exhibition empathy for his fellow humans, which serves as a precursor
1960 – 2022 to his core principles. His visual language is filled with an
emotional power capable of manifesting that ideal world,
Asst. Prof. Wutigorn Kongka a sensation so palpable and similar to a painful cry hidden
beneath hysterical laughter and dark humour.
24 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์
Rather than a mere observer or informed reporter, he
observes the world as a social animal who is thoroughly
immersed in it. He has let his surroundings shape his
thoughts, attitude, spirituality and imagination, allowing
stories to become digested, infused and instilled within
his flesh and blood throughout his lifetime. Instead of
spending the last years of his life peacefully indulging in
the fruits of his artistic labour, he continues to practise as
he did before, breathing the surrounding air, pumping
blood into his veins, circulating it throughout the body to
create a new visual element that is just as concentrated
and consistent.

We regard his life-long and uncompromising efforts, intel-
lectual sharpness, and unwavering principles to address
the chronic illness that Thai society has endured throughout
history. It is, however, not a demand to revolutionise the
world or seek alliance, but rather his instinctive desire for
his work to act as a spiritual medium that imprints itself
onto the walls or ground— not to monumentalise, but
simply to express a genuine desire, make witnesses out
of his artworks, and ultimately build his own aesthetics
throughout his life.

Tawee Ratchaneekorn’s aesthetics consist of 2 major
components:

The first component is the context, stories, and life
experiences of being born and raised in rural Thailand,
nature, community and the environment. All of these aspects
inform his sensitivity to his surroundings and his lively
personality. It led him to discover happiness that art offers
him in broadening his small world, and in nurturing his
observation of things around him— from the shapes of
shrimps, shells, crabs, and fish, houses, rivers, and trees,
to the sculptures in Chinese shrines, shadow plays that

his father took him to see, or even the whites of the shells them in his artwork. He was finally able to work full-time
that are half-buried in damp soil beneath his house, which on his art after retiring from his government post as a
he also dug up to sculpt into figurines. The pillars of the university professor, allowing him to make outstanding
li-ge theatre (Thai musical folk performance) became his works for the Thai art circle.
canvas, while his school text books displayed drawings
on top of drawings, including Hem Vejakorn’s illustrations Nonetheless, new problems continued to emerge in Thai
accompanying eccentric Thai fiction from the newspapers. society beyond this era. Politically, the country had become
deeply divided, inequality persisted, so did the ruling
Tawee uses everyday objects as a prologue to his vision class and their patronage system in Thai society, while
of a new world, a world he fashioned with his bare hands the lower classes were drowning in their daily struggles
and ideas. When he was studying at Pohchang Academy to make ends meet. Even the spread of COVID-19 became
of Fine Arts and later Silpakorn University, he began to a concern that has driven Tawee’s artistic works to this day.
observe the beauty and poignancy of nature and people’s
lives, which he turned into art. In his love of nature and The second component is Tawee’s approach to the
empathy for his fellow humans, his practice was probably presentation of his works and artistic language that ran
similar to his childhood. However, his education in western parallel to Silpakorn University’s curriculum, which was
aesthetics, supervised by Ajarn Silpa Bhirasri, offered supervised by Ajarn Silpa Bhirasri, a key figure in the
more depth to his understanding. development of Thai modern art. It also ran against the
backdrop of the global history of art. Tawee’s works can
After graduation, Tawee taught art in Korat where he be traced from the realistic paintings from Pohchang
witnessed the country undergoing various political Academy through his training at Silpakorn University
phenomena, ranging from the government, U.S. soldiers in Impressionist, Post-Impressionist, Cubist, Abstract and
setting up their base during the Vietnam War to structural Abstract Expressionist works.
problems rooted in the patronage system and nepotism.
His artworks were inspired by his love for literature, current His works oscillate between these methods, ranging from
affairs and empathy for the working class who had been observation, imitation, producing emotional responses to his
directly impacted by the upheavals. However, he had to surroundings, symbolism, simplifying forms, designing new
destroy many of his works since he was suspected by shapes from his feelings and subconscious to storytelling.
government officials of promoting communist sentiments. All of these components are within the conventions of
To supplement his income, he worked as an interior modern art. His brushstrokes, colour palette and emotional
designer for Korat entertainment venues. While this type force in creating new symbolic shapes, reducing or adding
of job may seem distant from producing social critique to the forms are prominent features of his paintings. All of
through art, it gave him another insight to these structural this is guided by the artist’s assertive brushstrokes and
problems, which later inspired him. For example, the evident emotional connection that he has to the subject
oppression of women in a patriarchal society, as well as matter.
the unequal distribution of resources and capital, are
concerns that circulate through his artistic practice. His visual aspects capture the essence of art history’s
evolution from the end of the 19th century to the beginning
At the end of the Cold War, the world entered a hyper- of the 20th century. His search for a personal signature,
capitalist climate in which consumerist culture flourished, expression of inner thoughts, and individuality is similar
and the new government was upheld by a patronage to that of his Impressionist, Formalist and Expressionist
system from large corporations. Inequality persisted at all contemporaries. What sets him apart from others is how
levels of society, and the lower classes were still enslaved he uses these forms to tell contemporary stories rather
in the free market economy that promised to connect us than making art for art’s sake or beauty’s sake. Instead,
all. Tawee was aware of these issues and had expressed his visual elements mirror life and society, as well as

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 25

ever-changing current events. Furthermore, his dark humour rising to power or consuming food at the dinner table, as
differentiates his works from those of other Thai artists well as the arrival of U.S. soldiers who set up their base in
during that time. This humour became more apparent as Thailand during the Vietnam War. These scenes illustrate
he grew more worldly as an artist and a teacher. When we the imperial powers during the Cold War, as well as their
look at his oeuvre, we can notice a combination of artistic control over the Thai and ruling elite, all of which directly
languages between that of the aesthetic conventions impacted the lives of the lower classes. The impact
of modern art and the satirical, critical, and humourous ranged from bringing about the culture of prostitutes and
elements of postmodern art. rental wives for U.S. soldiers to luxuriate upon Thai people’s
oppression, to the communist accusation of farmers,
Aside from employing brushstrokes to convey emotions labourers, and students who were fighting for their basic
in his paintings, he also uses ready-made objects that rights, resulting in a violent persecution by the state. Tawee
have previously been utilised in real life, such as driftwood, has always been in the middle of this vicious cycle; many
wooden rice mortar, wooden rice tray, rice farming of his students and he himself were harassed, arrested,
equipment, fisherman’s old wooden prow, folding book put under surveillance, and even disenfranchised by the
manuscripts and shells. Local materials, such as earthen- state. All of these point towards the same structural problems
ware or ceramic, have also been repurposed and trans- that are firmly rooted in Thai society to the present day.
formed to produce narratives pertinent to the subject The Thai ruling class have built a network with global elites,
matter. One of his works’ distinguishing features is the use while managing specific issues that directly impact
of metaphors. His observation of the three-dimensional form individuals from the lower classes. Nonetheless, these
of objects is sculptural; there is consideration about com- networks prevail, only the players have changed. The
position, which is connected to creating forms in paintings patronage system is firmly entrenched in Thai society at
that convey simple messages while retaining aesthetic all levels.
impact.
The 1997 Constitution, which claims to give back the
Both contents and forms in Tawee Ratchaneekorn’s works people’s rights and freedom, has been proven untrue. It
are used as the parameters of this retrospective exhibition. is still censored by the ruling class and its stringent laws.
The works selected spin a variety of forms although this Rather than representing the people’s voice, this parliament
variety can be categorised into the following themes: has devolved into a political theatre that offers nothing in
return. Politicians remain power-hungry and corrupt, while
1. The Government, Politicians and the Patronage System the people suffer as politicians came and went. Thailand
2. Women’s Oppression in a Patriarchal Society is shrouded in fog; its vision is veiled by the state, huge
3. Abstract Art, Organic Forms and the Power of Life enterprises and the military. The chaos and never-ending
4. Beliefs, Religion and Localism battle between the people and the ruling class continue
5. Globalisation, Consumerism, Contemporary Culture in various forms, from the 16 and 19 October incidents to
6. Nature and the Environment the 2005 event. Tawee, who is still following current
7. The Ideological Phenomena of the Present events, reading, and critiquing while remaining steadfast
in his principles, has witnessed the chaos and conflict
1. The Government, Politicians and the Patronage System from generation to generation.

One of the central narratives in Tawee Ratchaneekorn’s As a liberal man, Tawee explicitly expresses his opinions
works is the patronage system of the ruling class, the through his art with an artistic language likened to a satirical
state, and politicians who exploit and see the rest of the poem— beautiful, chiding and terrifying-though-humorous.
population as lower class citizens. There is the familiar He claims his rights as a citizen and an artist to tell these
scene of power-hungry politicians, obese and hideous, painful political stories in a country where dissent is
punishable.

26 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

2. Women’s Oppression in a Patriarchal Society that humans are born unequal. Gender and class hierarchy
are intertwined and embedded in the structures of society.
Tawee turns various political phenomenon into art, including Tawee has always been observing these entanglements,
the oppression of women in a patriarchal society. During and he is able to present how these problems manifest
the Vietnam War, one of his key series of works was inspired themselves into various phenomena through his unique
by the influx of U.S. soldiers in several provinces across perspective.
Thailand. Korat became one of the main provinces which
became a place of pleasure for U.S. soldiers to relieve 3. Abstract Art, Organic Forms and the Power of Life
stress. The Thai state fully supported this initiative, resulting
in an imbalance of power dynamics that oppressed the During Tawee Ratchaneekorn’s final years at Silpakorn
local population. Prostitution, rental wives, liqueur stores, University, apart from the popularity of Impressionism and
bars and club businesses gained tremendous popularity Cubism amongst the students, Abstract Art was considered
in Korat, ushering a new culture to the city. They may a new and progressive art movement at the time. Its
seem to increase job opportunities and to expand local ideas, forms, and composition were so challenging that
businesses, but they also contributed to infringements of Ajarn Silpa Bhirasri allowed his students to manifest freely.
dignity, dehumanisation, domestic problems and mental Tawee was one of the students who was intrigued by the
health problems for individuals– particularly women. movement. He played around with a few visual elements:
black, white, red, as well as simple forms. Nonetheless,
Tawee saw the growth of corruption and social problems the forms created movement, ranging from subtle to
as a result of international policies for superpowers to dynamic, and this energy frequently generated narratives
infiltrate smaller countries, which directly impacted the that could be traced back to his own experiences and
lives of local women. In a patriarchal society, women are knowledge of current events.
objectified as sexual toys for male enjoyment. Female
oppression is also exacerbated by class inequalities. In a His abstract works are characterised by organic forms
society in which men have more political and economic and shapes, which are just as animated and emotionally-
power than women, female prostitutes are reduced to expressive as his figurative paintings, portraits and other
mere commodities. works with symbolism. Compared to animated chuckle,
these organic shapes often contain humour and irony.
Furthermore, after being convicted of being a communist Even as he experiments with different styles, he remains
by Thai government officials, he began working as a true to himself; he is versatile and experimental in both
freelance interior designer for numerous Korat entertainment forms and techniques. The use of ready-made things
venues, such as clubs, pubs and massage parlours. This opened up new possibilities for him, just as he discovered
encounter shed light on an industry that reduced women beauty in primitive shapes and turned them into art with
to commodities in the patriarchal society. He acquired incredible conceptual strength.
empathy for women who were victims of gender inequality
promoted and driven by capital, as well as the expansion 4. Beliefs, Religion and Localism
of the human trafficking business in Pattaya and Patpong.
The two places had this reputation of globally giving Thai Many of Tawee Ratchaneekorn’s works pull stories, symbols
women a prostitute tagline. Exporting women became a and materials that showcase local art and beliefs, weaving
shadowy business backed in secret by the state’s patronage them with contemporary stories that reflect various dimen-
system that favoured large corporations. Many of his paintings sions of our society. He alludes to Buddhist narratives
feature the image of a woman turned into export goods. through symbols and his re-imaginings of various species
ghouls— hairy ones, ones with many eyes or ones with
The patriarchal mindset that women are the weaker gender
has been instilled in early education, along with the belief

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 27

propellers on their heads— to convey the karma of under the claws of U.S. imperialism, no different to how
corrupted politicians, megalomaniac corporates, and the the region was previously used to persecute communists.
ruling elites who exploit other people’s well-being. The He created a series of works that addressed the contem-
iron-beaked bird and monstrous humans, which are as porary culture of capitalism and consumerism. When we
repulsive as amusing, also appear frequently in his works. are determined to consume anything, we are already
consumed by the cycle— just like the symbol of the embryo
Folding book manuscripts found in temples were trans- born out of the industrial system, struggling to survive
formed into beautiful artworks. Instead of old prayers, these while being eaten alive. Yet, he never intended for his
holy scriptures contain contemporary stories about social works to express a longing for a socialist utopia, rather,
inequality and events drawn from past experiences. Objects they are concerned with how we might live in this capitalist,
such as a worn-out wooden mortar was transformed into monopolised world where welfare is absent and the ruling
a holy offering dish for the constitution. An old circular class’s privileges remain— even more than before.
wooden tray used to carry rice was fashioned to reflect the
farmers’ hardship, as inspired by Chit Phumisak’s poetry. 6. Nature and the Environment
Even earthenware crafted from local knowledge might as
well be regarded as a critique of contemporary politics. Tree is a work about nature and the environment that
brought about Tawee’s early success, awarding him the
The belief in the core principles of Buddhism is told through Silver Medal (Painting) in the 11th National Exhibition of
the fictional narratives that promote the benefits of making Art in 1960. This painting was made in a forest in Chong
merit. At the same time, these fictional tales also present Sam Mho, Gang Kraw subdistrict, Chaiyapum province
scenes of evil and corruption. These artefacts of local when he travelled with Inson Wongsam during their fourth
knowledge can be seen as a critique of the ruling class’s year in university. They had to trek about 10 kilometres
destruction of local beauty. Tawee’s perception and into the forest. The villagers warned them that late evening
pondering of abstract forms is similar to his explicit use of was when “the lord of the jungle” was out to hunt, which
other symbols to communicate. His abstract forms are means that the forest should not be visited at night. Tawee
based on his perception of realistic forms that tell their assumed that the ‘king of the forest’ was the guardian
own stories, just like the other characters who appear in all spirit, and he was not afraid of it. He later realised that
of his works. they were talking about a tiger. Both of them asked to
spend the night at the forest temple, where the abbot
5. Globalisation, Consumerism, Contemporary Culture lodged them in an open pavilion. They were worried about
the tiger attacking them in the middle of the night. Later,
Tawee’s works from 1997 to 2007 continued to be vocal when they arrived to Chaiyapum city, they saw the news
about the changing world, particularly at a time when of a tiger attacking residents nearby and were relieved
liberalism and socialism collided, and capitalism drove us that they were safe. The painting depicts the evening
into the consumerist age with the promise of a more sunlight that glimmers through a line of crooked trees,
equitable society. However, a world connected by the hinting at the struggle for survival while its colours evoke
same information reduces human lives to commodities in the drought of the Isan skyline and landscape. The influence
the global-free market and permits large corporations of Vincent van Gogh manifests itself through the reverence
to monopolise us. People are still struggling as the state of nature’s power. He brought this painting back to
reinforces its control through the patronage system. university where it was admired by Ajarn Silpa Bhirasri,
Furthermore, capitalism is a dessert for greedy manipulators, and received an award. This is a work that expresses his
resulting in the century’s major financial crisis: The Tom love for nature and the ability to see power hidden within
Yam Koong Crisis, Thailand Inflation and the arrival of IMF’s his own emotions.
financial regulation. He observed how Thailand remained

28 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

Outer Pond is a wood carving that resembles a whale’s have produced enormous tension within Thai society. The
head and was created from an old bow that belonged to rights to live normally, access to cures and vaccinations
a fisherman in Boh Nok, Prachuap Kiri Khan province. for immunity and freedom of expression— all of these
Tawee wanted to tell a story of how a whale once appeared demands, in Tawee’s opinion, inevitably bring to light the
in the area, signalling that the health of local marine life structural problems that still remain in society.
was at stake according to the state’s plan to build a coal These structural problems are entrenched in the government
power plant in the area. The local community’s demands and ruling class’s networks and patronage system. The lack
point towards the unequal distribution of resources that of state welfare in caring for citizens’ quality of life under
the state had always regulated in a top-down fashion, with the state of the pandemic has violently impacted the lower
no empathy for the local people or understanding of the classes, from their access to vaccination to their rights to
natural environment. This work demonstrates how his demand from the government. Economic issues such as
imagination can be used to develop a new perspective shortages of income and many obsolete occupations still
for expressing his love and protectiveness for nature, and, have an impact on people until now.
by extension, his opinions on the subject to the state.
Tawee, now in his 88th year, has been paying close attention
The Hunter’s End was inspired by Tawee’s visit to Luang to such situations in the past few years. These problems
Prabang when he saw those locals trying to sell him wild motivate him to continue making art and invite him to reflect
boar fangs. After learning that the boar hunter had been on and reproduce his earlier works, both as a way to heal
killed by a wild boar, he bought the fangs right away. This himself and as a social critique. His paintings are full of
ironic tale inspired him to create this artwork, which he made symbolic forms, aggressive brushstrokes, paperwork that
out of wood into the shape of a human figure and embedded resembles journals, or ceramics that represent the denial
with wild boar fangs and shells, to convey the message of freedom and rights. It is as if he was still shouting about
that hunting is a natural occurrence in this world. It is simple: the state of exclusion and the struggle to articulate
whatever you do to nature, nature will return to you. through these works that summarised this exhibition, and
as usual, without compromise.
Crying Forest is a huge painting inspired by his encounter
with forest conservation in Japan. While forests in Japan
take up less space than those in Thailand; they are better
protected. This fact, once again, points to a structural
problem of the Thai state’s management upon natural
resources. While we see an image of a tree that appears
to be suffering, this devastation has a direct impact on
humans, specifically Thai people.

7. The Ideological Phenomena of the Present

People in Thailand and throughout the world have been
in a state of turmoil since the COVID-19 pandemic began
in 2020. Ways of life had to be reorganised, particularly
for Thai society, through social distancing and virus
containment under the Thai government’s strict rules and
restrictions. Not to mention the crowd control policies and
the suppression of political expression, which have been
exacerbated by the eruption of chronic problems that

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 29

30 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 31

บนั ทึกจาก นิิทรรศการ ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์ (TAWEE
ทีร่ าบสงู โคราช RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibitio 1960 - 2022)
เป็น็ นิทิ รรศการที่่ส� ะท้อ้ นมุมุ มอง ความคิดิ ทัศั นคติิ และอุดุ มการณ์์
ณรงคศ์ ั กดิ ์ นลิ เขต ของทวีี รัชั นีีกร ต่่อปรากฏการณ์์ทางสัังคมไทยที่่�เต็็มไปด้้วย
ปััญหาและวิิกฤตการณ์์ที่่�ฝัังรากลึึกและพอกพููนเพิ่่�มขึ้้�นเรื่่อ� ยๆ
32 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์ ในฐานะศิิลปิินที่่�ต้้องเผชิิญหน้้ากัับสถานการณ์์ทางสัังคมไทย
อย่่างยาวนานกว่่า 88 ปีี เฝ้้าสัังเกตการณ์์และติิดตามผลที่่�เกิิด
ขึ้้�นอย่า่ งใกล้้ชิดิ เห็น็ ความเปลี่่�ยนแปลงและการซ้ำำ�รอยเดิิมอย่า่ ง
ต่่อเนื่่�อง จึึงถ่่ายทอดและแสดงความรู้้�สึึกออกมาเป็็นระบบรหััส
หรือื สัญั ลัักษณ์์ทางศิลิ ปะบนพื้้น� ฐานการวิพิ ากษ์์วิจิ ารณ์์สังั คมใน
ลักั ษณะเฉพาะของศิลิ ปินิ และการพยายามเสนอแนวทางเลือื กใหม่ๆ่
และการพัฒั นาต่่างๆ ที่่�เป็น็ ไปได้้ต่่อสัังคม

ปฏิิบััติิการภััณฑารักั ษ์์ในการคััดสรรผลงานครั้้ง� นี้�้จะเริ่่ม� ต้้นจาก
ผลงานชิ้้�นเก่่าที่่�สุดุ คืือ ต้้นไม้้ ใน พ.ศ. 2503 จนไปจบที่่�ผลงาน
ใหม่่ล่่าสุดุ คืือ คุกุ ใน พ.ศ. 2565 เพื่่�อสะท้้อนปรากฏการณ์์ที่่�มีี
ปฏิสิ ัมั พันั ธ์ก์ ับั สิ่่ง� แวดล้อ้ ม ธรรมชาติแิ ละองค์ค์ วามรู้้�ที่่เ� ปลี่่ย� นแปลง
ไปตามช่่วงวััยของทวีี รัชั นีีกร และแยกย่่อยเนื้้�อหานิิทรรศการ
ออกเป็น็ 7 กลุ่่�ม ได้แ้ ก่่ 1) รัฐั บาล นักั การเมือื ง และระบบเครือื ข่า่ ย
อุปุ ถัมั ภ์์ 2) การกดขี่่เ� พศหญิงิ ในสังั คมชายเป็น็ ใหญ่่ 3) นามธรรม
อิินทรีีย์ร์ ููป และพลัังของชีีวิิต 4) ความเชื่่�อ ศาสนา ท้้องถิ่่�นนิิยม
5) โลกาภิวิ ัตั น์์ บริโิ ภคนิยิ ม วัฒั นธรรมร่ว่ มสมัยั 6) ธรรมชาติแิ ละ
สิ่่�งแวดล้้อม และ 7) ปรากฏการณ์์แห่่งอุุดมการณ์์ ณ ปััจจุุบััน
นอกจากจะได้้เห็็นพััฒนาการสร้า้ งสรรค์์และวิิธีีคิิดของศิิลปิินที่่�
มากทัักษะและประสบการณ์์แล้้ว ยัังมุ่่�งหวัังให้้เกิิดการตระหนััก
ต่อ่ ระบบและโครงสร้า้ งทางสังั คมที่่ก� ำำ�ลังั เผชิญิ หน้า้ กันั อยู่่� พร้อ้ มกับั
กระตุ้้�นให้้เกิิดการยอมรับั ความคิิดเห็็นและการมีีส่่วนร่ว่ มใน
กระบวนการต่่างๆ ทางสัังคม

จากการได้ศ้ ึกึ ษาชีีวประวัตั ิแิ ละผลงานของทวีี รัชั นีีกร สิ่่ง� ที่่ห� ลีีกเลี่่ย� ง
ไม่ไ่ ด้้เลยคืือการกลัับไปทบทวนประวััติิศาสตร์ศ์ ิิลปะ สัังคม และ
การเมือื งของไทย ในขณะที่่�ทวีี รัชั นีีกร กำำ�ลัังเป็น็ นัักศึึกษาศิิลปะ
อยู่่�ที่่�โรงเรีียนเพาะช่่างและมหาวิิทยาลััยศิิลปากร นัับเป็็นช่่วงที่่�
ศิิลปะในประเทศไทยก้้าวเข้้าสู่่�ศิิลปะสมััยใหม่่ ซึ่่�งได้้รับั อิิทธิพิ ล
ทางศิิลปะจากหลัักการของตะวัันตก ศิิลปินิ ในยุคุ นั้้น� จึึงได้้ศึึกษา
ค้้นคว้้าจากศิิลปิินในอดีีตที่่�มีีวิิธีีการทำำ�งานตามลััทธิิแนวทาง
ศิิลปะต่่างๆ จากบทความ คิิดกัันคนละอย่่าง (Extremities) ที่่�
บันั ทึึกเกี่่�ยวกัับทวีี รัชั นีีกร ไว้โ้ ดยศาสตราจารย์ศ์ ิิลป์์ พีีระศรีี และ
แปลโดยเขีียน ยิ้้�มศิิริิ ในสููจิิบััตรการแสดงศิิลปกรรมแห่่งชาติิ
ครั้้ง� 11 พ.ศ. 2503 กล่่าวว่่า

"ภาพทิิวทััศน์ข์ องนายทวีี รััชนีกี ร มีแี บบอย่า่ งเป็น็
ส่่ วนของตนอย่า่ งแท้้จริงิ นายทวีเี ป็็นช่่างเขียี น
หนุ่่�มซึ่่ ง� อาจสร้า้ งงานศิิ ลป ให้ด้ ีีกว่า่ นี้้� ถ้้าเขา
ทำำ�งานหนัักยิ่่ง� ขึ้้น� อีกี ในบรรดางานของนายทวีี

เราชอบภาพ"วััด" และ "ภาพนิ่่ง� "มาก เพราะมีสี ีี ถนอม กิติ ติขิ จร, จอมพล ประภาส จารุุเสถีียร และพันั เอก ณรงค์์
สดสว่า่ ง อัันเป็น็ บรรยากาศของประเทศเมืืองร้อ้ น กิิตติิขจร ต้้องเดิินทางออกนอกประเทศ และเหตุุการณ์์ 6 ตุุลา
ของเรา" มหาโหด ได้้มีีกลุ่่�มนัักเรีียน นัักศึึกษาและประชาชน ประท้้วง
การกลัับเข้้าประเทศของจอมพล ถนอม กิิตติิขจร นำำ�ไปสู่่�
การแสดงศิิลปกรรมแห่่งชาติิครั้้ง� นี้้� ทวีี รัชั นีีกร ได้้ส่่งผลงาน เหตุกุ ารณ์์ปราบปรามกลุ่่�มผู้้�ประท้้วงที่่�มหาวิทิ ยาลัยั ธรรมศาสตร์์
จิิตรกรรมเข้า้ แสดงทั้้�งหมด 5 ชิ้้น� ได้้แก่่ เต่่า, เขาพระวิิหาร, วััด, ในวัันที่่� 6 ตุลุ าคม 2519 ขณะนั้้�น ทวีี รัชั นีีกร เป็็นหัวั หน้้าแผนก
ต้้นไม้,้ และเห็ด็ และผลงานแกะแม่พ่ ิมิ พ์ไ์ ม้้ ทั้้�งหมด 7 ชิ้้น� ได้้แก่่ ศิลิ ปกรรม ที่่ว� ิทิ ยาลัยั เทคนิคิ ภาคตะวันั ออกเฉีียงเหนือื นครราชสีีมา
คนแก่ก่ ับั เด็ก็ , ควาย, ปลา, กลับั บ้า้ น, หมูปู ่า่ , ลิงิ หนีีเสือื และสองหน้า้ และได้้จััดเวทีีแลกเปลี่่�ยนความคิิดเห็็นต่่อสัังคมและการเมืือง
ขณะนั้้น� ได้้เริ่่ม� ส่่อแววศิิลปินิ รุ่่�นใหม่ท่ ี่่�น่า่ จัับตามอง โดยพยายาม ควบคู่่�กัับสััมมนาทางศิิลปะ โดยเชิิญวิิทยากรหลากหลายสาขา
ฝึึกฝน ทดลองและแสวงหาอััตลัักษณ์์เฉพาะของตนเอง ด้้วย มาแลกเปลี่่ย� นทัศั นคติเิ พื่่อ� กระตุ้้�นให้น้ ักั ศึกึ ษาตื่่น� ตัวั ต่อ่ สถานการณ์์
ความโดดเด่่นจึึงทำำ�ให้ไ้ ด้้รับั รางวััลเกีียรติินิิยมอัันดัับ 2 เหรีียญ ที่่�กำำ�ลัังเกิิดขึ้้�น หลัังเหตุกุ ารณ์์ม็อ็ บย่า่ โม สถานการณ์์ที่่�โคราช
เงิิน ประเภทจิิตรกรรม และรางวััลเกีียรติินิิยมอัันดัับ 3 เหรีียญ รุุนแรงและวุ่่�นวายไม่ต่ ่่างจากกรุุงเทพฯ อาจารย์ถ์ ูกู ยิงิ นัักศึึกษา
ทองแดง ประเภทแกะแม่พ่ ิมิ พ์ไ์ ม้้ นอกจากนี้�้ ทวีี รัชั นีีกร ได้้รวม บางส่่วนถููกฆ่่าและบางส่่วนต้้องหนีีเข้้าป่่า ทวีี รัชั นีีกร ถููกปลด
กลุ่่�มกับั เพื่่อ� น เช่น่ ดำำ�รง วงศ์อ์ ุปุ ราช, พิชิ ัยั นิริ ันั ต์,์ ประพันั ธ์์ ศรีีสุตุ า, จากตำำ�แหน่่งหััวหน้้าแผนกและถููกจัับกุุม แต่่ถููกขัังเวลาไม่่นาน
อิินสนธิ์์� วงศ์์สาม, ถวััลย์์ ดััชนีี ฯลฯ ตั้้�งศิิลปิินกลุ่่�มมัักกะสัันและ หลัังจากนั้้�นเขาจึึงจำำ�ใจเผาผลงานศิิลปะของตััวเองและหยุุด
แสดงผลงานที่่ห� อศิลิ ป์ข์ ้า้ งวงเวีียนมักั กะสันั กรุุงเทพฯ ด้ว้ ยความ ทำำ�งานศิิลปะอย่่างน่่าเสีียดาย จึึงหัันไปรับั จ้้างทำำ�งานออกแบบ
ต้้องการที่่�จะสร้า้ งพื้้น� ที่่�ทางศิิลปะที่่�ยังั ขาดแคลน ซึ่่�งเป็็นการเริ่่ม� ตกแต่่งตามผัับบาร์แ์ ละอาบอบนวด เพื่่�อไม่่ให้้เป็็นที่่�สงสััยจาก
ฉายแววความเป็็นศิิลปิินหััวก้้าวหน้้า ท่่ามกลางบรรยากาศของ เจ้้าหน้้าที่่�รัฐั ในเวลาอีีกไม่่นานด้้วยอุุดมการณ์์และความรักั ใน
ความเฟื่่� องฟูทู างเศรษฐกิจิ และการไหลบ่า่ ของวัฒั นธรรมตะวันั ตก ศิลิ ปะ จึงึ กลับั มาแอบทำำ�งานศิลิ ปะ ซึ่่�งผลงานจะสะท้อ้ นความทุกุ ข์์
อัันเป็็นผลพวงจากสงครามเย็น็ และสงครามเวีียดนาม ความยากลำำ�บาก และต้้องการเรีียกร้อ้ งความเป็็นธรรมให้้แก่่
สังั คม จึงึ ปรากฏภาพใบหน้า้ หรือื กลุ่่�มคนที่่ล� งสีีหนา ปาดป้า้ ยโบก
ในปีีถััดมา ทวีี รัชั นีีกร จบการศึึกษาจากมหาวิิทยาลััยศิิลปากร สะบััด สร้า้ งอารมณ์์สะเทืือนใจอย่า่ งรุุนแรง
และได้้เดิินทางไปสอนศิิลปะที่่�วิิทยาลััยเทคนิิคภาคตะวัันออก
เฉีียงเหนืือ นครราชสีีมา ตามคำำ�เชิิญของ ดร.วทััญญูู ณ ถลาง หลัังสิ้้�นสุุดภาวะหลัังสงครามเย็็น สหภาพโซเวีียตล่่มสลาย
ผ่า่ นศาสตราจารย์ศ์ ิิลป์์ พีีระศรีี จนได้้ก่่อตั้้�งแผนกวิชิ าศิิลปกรรม สหรัฐั อเมริกิ ากลายเป็น็ ประเทศอภิมิ หาอำำ�นาจเศรษฐกิจิ ของโลก
ร่ว่ มกัับดำำ�รง วงศ์์อุปุ ราช นับั เป็น็ สถานศึึกษาศิิลปะร่ว่ มสมัยั แห่ง่ มุ่่�งเน้น้ ทุนุ นิยิ ม และโลกก้า้ วเข้า้ สู่่�ยุคุ โลกาภิวิ ัตั น์์ ประเทศไทยเกิดิ
แรกของภาคอีีสาน ซึ่่�งได้้รับั แรงสนัับสนุนุ จากเพื่่�อนๆ และรุ่่�นน้้อง เหตุกุ ารณ์์สำำ�คัญั ทางการเมือื งอีีกครั้้ง� คือื เหตุกุ ารณ์์พฤษภาทมิฬิ
เดินิ ทางมาช่ว่ ยสอนจำำ�นวนมาก นอกจากนี้ย้� ังั ร่ว่ มเปิดิ S&G Gallery พ.ศ. 2535 ประชาชนออกมาประท้้วงและขับั ไล่่รัฐั บาลเผด็็จการ
ถืือเป็็นหอศิิลป์์แห่่งแรกๆ ในต่่างจัังหวััด ประจวบกัับขณะนั้้�น ของพลเอกสุุจิินดา คราประยููร ทำำ�ให้้ผู้้�ประท้้วงที่่�เข้้าร่ว่ มชุุมนุมุ
โคราชกลายเป็็นฐานทััพสำำ�คััญของสหรัฐั อเมริกิ าในสงคราม บาดเจ็็บล้้มตาย ช่ว่ งนั้้�นทวีี รัชั นีีกร ยังั คงทำำ�งานและพำ�ำ นัักอยู่่�ที่่�
เวีียดนาม สิ่่�งที่่�ตามมาคืือปััญหาต่่างๆ อัันเกิิดจากปััญหาความ โคราช และติิดตามข่า่ วสารที่่�เกิิดขึ้้�น ส่่วนผลงานศิิลปะได้้ขยาย
ยากจนของชาวบ้้านที่่�ถููกภาครัฐั ละเลยและถููกข้้าราชการกดขี่่� ตัวั ออกจากกรอบของสีีน้ำำ�มันั บนผ้า้ ใบไปสู่่�การทำำ�งานสื่่อ� ผสม ไม้้
ข่ม่ เหง เมื่่อ� ชาวบ้า้ นยากจนจึงึ หันั ไปขายบริกิ ารตามสถานเริงิ รมย์์ แกะสลัักและประติิมากรรม รวมไปถึึงประติิมากรรมสาธารณะ
ซ่่อง อาบอบนวด ผัับ บาร์์ และร้า้ นอาหารเพื่่�อรองรับั ทหาร ขนาดใหญ่่ โดยมีีการนำำ�เอาความคิิดของความเป็็นท้้องถิ่่�นนิิยม
อเมริกิ ััน นำำ�ไปสู่่�การถููกเหยีียดหยามและดููถููกความเป็็นมนุษุ ย์์ (localism) เข้้ามาใช้้ ไม่่ว่่าจะเป็็นเนื้้�อหาเกี่่�ยวกัับความเชื่่�อและ
และวััฒนธรรมไทย ผลงานสร้า้ งสรรค์์ของทวีี รัชั นีีกร จึึงสะท้้อน ภูมู ิปิ ัญั ญาท้้องถิ่่�น รวมไปถึึงวััสดุุ กรวด ดิิน หินิ ไม้้ และเบี้ย�้ หอย
สภาวะของสัังคมในยุุคนั้้�นผ่่านรูู ปแบบทางศิิลปะกึ่่� งนามธรรม ที่่�พบเจอในท้้องถิ่่�นมาสร้า้ งเป็็นผลงานศิิลปะที่่�แฝงการวิิพากษ์์
และเอกซ์เ์ พรสชันั นิิสม์์ ที่่�มีีส่่วนผสมของอารมณ์์รุุนแรง ฉัับพลััน วิิจารณ์์สัังคมที่่�เป็น็ ลัักษณะเด่่นของเขา
ใช้้สีีสดและหนััก เน้้นภาพด้้วยสีีเข้้มจััดเพื่่�อช่่วยสร้า้ งอารมณ์์
สะเทืือนใจ ทวีี รัชั นีีกร เกษีียณอายุุราชการ ใน พ.ศ. 2538 พร้อ้ มกัับตั้้�ง
ปณิิธานมุ่่�งมั่่�นในการสร้า้ งสรรค์์งานศิิลปะตามเจตนารมณ์์และ
ต่่อมาเกิิดเหตุุการณ์์สำำ�คััญทางสัังคมและการเมืืองของไทย คืือ อุุดมการณ์์ของตนเองอย่่างแน่่วแน่่ จนกระทั่่�งใน พ.ศ. 2543
เหตุกุ ารณ์์วันั วิปิ โยค 14 ตุลุ าคม 2516 โดยมีีกลุ่่�มนักั เรีียน นักั ศึกึ ษา ได้้รัับคำำ�เชิิญจากหอศิิลป์์ มหาวิิทยาลััยศิิลปากร โดย
และประชาชน ออกมาขับั ไล่่รัฐั บาลเผด็็จการของจอมพล ถนอม ศาสตราจารย์ว์ ิโิ ชค มุกุ ดามณีี และอาจารย์ศ์ ราวุธุ ดวงจำำ�ปา นำำ�
กิิตติิขจร จนมีีผู้้�เสีียชีีวิิตจำำ�นวนมาก จน ‘3 ทรราช’ จอมพล ผลงานมาจััดแสดงในนิิทรรศการ จิิตรกรรมและประติิมากรรม

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 33

“ทวีี รัชั นีีกร” ณ หอศิิลป์์ มหาวิิทยาลััยศิิลปากร กรุุงเทพฯ รัฐั มนตรีี ใน พ.ศ. 2562 เกิิดการเลืือกตั้้�งโดยไม่ม่ ีีพรรคใดครอง
นัับเป็็นการแสดงเดี่่�ยวครั้้ง� สำำ�คััญที่่�รวบรวมผลงานจำำ�นวนมาก เสีียงข้า้ งมาก จนกระทั่่�งสมาชิกิ วุฒุ ิสิ ภาที่่�มาจากการแต่่งตั้้�ง ลง
ที่่�สุดุ สู่่�สาธารณชนอย่่างกว้้างขวาง และเป็็นจุดุ เปลี่่�ยนสำำ�คััญใน มติิเลืือกพลเอก ประยุทุ ธ์์ จัันทร์โ์ อชา เป็น็ นายกรัฐั มนตรีีอีีกสมัยั
การประกาศตัวั ถึงึ การกลับั มาของทวีี รัชั นีีกร หลังั จากนั้้น� ใน พ.ศ. ใน พ.ศ. 2563 เกิิดการเดิินขบวนประท้้วงภายใต้้กลุ่่�มเยาวชน
2548 ได้้รับั การเชิิดชููเกีียรติิเป็็นศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ ปลดแอก โดยมีีการยื่่�นข้้อเรีียกร้อ้ งต่่อรัฐั บาล ได้้แก่่ ยุุบสภา
(จิิตรกรรม) โดยสำำ�นัักงานวััฒนธรรมแห่่งชาติิ กระทรวง ผู้้�แทนราษฎร หยุุดคุุกคามประชาชน ร่า่ งรัฐั ธรรมนูญู ฉบัับใหม่่
วััฒนธรรม และภายหลังั เพิ่่ม� ข้อ้ เรีียกร้อ้ งในการปฏิริ ููปสถาบันั พระมหากษััตริยิ ์์
ใน พ.ศ. 2564 กลุ่่�มแกนนำำ�ผู้้�ประท้้วงถูกู ดำำ�เนิินคดีีทางกฎหมาย
ในขณะเดีียวกััน ประเทศไทยเกิิดวิิกฤตการณ์์ทางการเงิินใน และถูกู ตััดสิินจำำ�คุกุ
เอเชีีย พ.ศ. 2540 หรือื วิิกฤตต้้มยำ�ำ กุ้้�ง ส่่งผลให้้ธุุรกิิจที่่�กู้้�ยืืมเงิิน
ต่่างประเทศและลงทุุนเกิินตััวประสบปััญหาล้้มละลายและมีีคน ท่่ามกลางกระแสการเรีียกร้อ้ งทางการเมือื งและความขัดั แย้ง้
ตกงานจำำ�นวนมาก จนรัฐั บาลต้อ้ งขอความช่ว่ ยเหลือื จากกองทุนุ ทางสัังคม ทวีี รัชั นีีกร มองเห็็นการถููกกดขี่่�ข่่มเหงและเอารัดั
การเงินิ ระหว่่างประเทศ (International Monetary Fund: IMF) เอาเปรีียบประชาชนจากผู้้�มีีอำำ�นาจเหนือื กว่า่ มาโดยตลอด ทำำ�ให้้
ต่อ่ มาพระบาทสมเด็จ็ พระเจ้า้ อยู่่�หัวั รัชั กาลที่่� 9 ทรงพระราชทาน เกิดิ ปัญั หาความไม่เ่ ท่า่ เทีียมและปัญั หาความยากจนอย่า่ งรุุนแรง
ปรัชั ญาเศรษฐกิิจพอเพีียงเพื่่�อเป็็นแนวทางแก้ไ้ ขวิิกฤตการณ์์ การทำำ�งานในช่่วงนี้�้ได้้นำำ�เอาแนวคิิดทางพุุทธศาสนา ความเชื่่�อ
ทางการเงิินนี้้� ท่่ามกลางกระแสการเรีียกร้อ้ งการปฏิิรููปทางการ ในกฎแห่ง่ กรรม ปริศิ นาธรรม และคติิความเชื่่อ� อัันได้้แรงบันั ดาลใจ
เมืืองและสัังคมอย่่างสิ้้�นหวััง ได้้มีีการประกาศใช้้รัฐั ธรรมนููญ จากไตรภูมู ิแิ ละอมนุษุ ย์์ ผนวกเข้า้ กับั เหตุกุ ารณ์์ทางสังั คมที่่ก� ำำ�ลังั
2540 รัฐั ธรรมนูญู ที่่�ขนานนามว่่าเป็น็ รัฐั ธรรมนูญู ฉบัับประชาชน เกิดิ ขึ้้�น มาใช้ใ้ นการทำำ�งานเชิงิ อุปุ มาอุปุ ไมย ล้อ้ เลีียน เสีียดสีี และ
ขณะนั้้�น ทวีี รัชั นีีกร ยัังคงทำำ�งานศิิลปะเชิิงวิิพากษ์์ วิิจารณ์์ วิิพากษ์์วิิจารณ์์อย่า่ งเข้ม้ ข้น้
เสีียดสีีสัังคมอย่า่ งไม่ล่ ดละ และได้้ขยายขอบเขตการสร้า้ งสรรค์์
ผ่่านการทดลองใช้เ้ ทคนิิคผสม (mixed technique) โดยนำำ�เอา จากสถานการณ์์โควิดิ -19 ในประเทศไทยและทั่่ว� โลก ตั้้ง� แต่่ พ.ศ.
กระดาษนานาชนิิด รวมไปถึึงสมุุดข่่อยและใบลาน ผสมกัับ 2563 จนถึึงปััจจุุบััน และกระแสการเรีียกร้อ้ งให้้เกิิดการปฏิิรููป
การวาดเส้้น สีีน้ำำ� และสีีหมึึก พร้อ้ มกัับดััดแปลงผลงานที่่�ได้้ ทางการเมืืองและโครงสร้า้ งต่่างๆ ก่่อให้้เกิิดปััญหาทางสัังคม
แรงบัันดาลใจจากยัันต์์ คาถา และลวดลายบนสมุุดข่่อย อีีกทั้้�งยััง การเมืืองและเศรษฐกิิจของประเทศ รวมไปถึึงปรากฏการณ์์
ได้้ทำำ�งานเครื่่อ� งปั้�้นดิินเผาและเซรามิิก ซึ่่�งเป็็นการหัันกลัับมา ปรกติใิ หม่่ (new normal) ทั้้ง� หมดล้ว้ นแล้ว้ แต่ส่ ่ง่ ผลต่อ่ กระบวนการ
ต่่อยอดความสนใจในเครื่่อ� งปั้�้นดิินเผาด่่านเกวีียน ทำำ�ให้้เห็็น ทำำ�งานศิิลปะของทวีี รัชั นีีกร ที่่�ยัังคงยืืนกรานในการติิดตาม
ความสนใจในเรื่่อ� งความเป็น็ ท้้องถิ่่�นนิิยมที่่�รายล้้อมอยู่่�รอบตััว สถานการณ์์ข่า่ วสารในสังั คมอย่า่ งใกล้ช้ ิดิ แปรเปลี่่ย� นเป็น็ รููปทรง
เพื่่อ� สร้า้ งสมมติิฐานเชิงิ วิิพากษ์์วิิจารณ์์อย่า่ งต่่อเนื่่อ� ง โดยมุ่่�งหวััง
ต่่อมาประเทศไทยต้้องเผชิิญหน้้ากัับวิิกฤตการณ์์ทางการเมืือง และกระตุ้้�นให้เ้ กิิดการเปลี่่�ยนแปลงของสัังคม ภายใต้้ข้อ้ จำำ�กััด
อย่่างยืืดเยื้้�อและยาวนานจนมาถึึงปััจจุุบััน ตั้้�งแต่่ พ.ศ. 2549 ทางสัังคมและร่า่ งกาย ทำำ�ให้้หัันกลัับมาสำำ�รวจตััวเองและใช้้
รัฐั บาลพันั ตำำ�รวจโท ทักั ษิิณ ชินิ วัตั ร ถูกู รัฐั ประหาร นำำ�โดยพลเอก ศิลิ ปะเป็น็ เครื่่อ� งมือื ในการเยีียวยาและยึดึ เหนี่่ย� วทางจิติ ใจ เห็น็ ได้้
สนธิิ บุุญยรัตั กลิิน ใน พ.ศ. 2551 กลุ่่�มพัันธมิิตรประชาชนเพื่่�อ จากผลงานสมุดุ สเกตช์บ์ นกระดาษสาพับั ราวกับั เป็น็ คัมั ภีีร์ใ์ บลาน
ประชาธิปิ ไตยหรือื กลุ่่�มคนเสื้้�อเหลืืองประท้้วงและขัับไล่่รัฐั บาล ที่่�สะสมรููปทรงในจิินตนาการจำำ�นวนมาก
สมชาย วงศ์ส์ วัสั ดิ์�์ จนกระทั่่ง� อภิสิ ิทิ ธิ์์� เวชชาชีีวะ เป็น็ นายกรัฐั มนตรีี
ใน พ.ศ. 2553 รัฐั บาลใช้ม้ าตรการทางทหารเข้า้ สลายการชุมุ นุมุ นิิทรรศการ ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุุดมการณ์์ จึึงเป็็น
กลุ่่�มแนวร่ว่ มประชาธิปิ ไตยต่่อต้้านเผด็็จการแห่่งชาติิ (นปช.) บทบันั ทึกึ ทางประวัตั ิศิ าสตร์ศ์ ิลิ ปะที่่บ� ่ง่ ชี้ใ�้ ห้เ้ ห็น็ ถึงึ พัฒั นาการทาง
หรือื กลุ่่�มคนเสื้้�อแดง จนเกิิดการสัังหารหมู่่�ที่่�สี่่�แยกคอกวััว ถนน ศิิลปะของไทยจากยุคุ สมัยั ใหม่จ่ นถึึงยุคุ ร่ว่ มสมัยั แสดงให้เ้ ห็น็ ถึึง
ราชดำำ�เนินิ สะพานผ่า่ นฟ้า้ และบริเิ วณแยกราชประสงค์์ ต่อ่ มาใน รอยต่่อทางความคิิดทางศิิลปะ ความเคลื่่�อนไหวทางสัังคม
พ.ศ. 2556 เกิิดการร่ว่ มกลุ่่�มคณะกรรมการประชาชนเพื่่�อการ การเมือื ง สภาวะแวดล้อ้ มของไทยที่่บ� ันั ทึกึ และสะท้อ้ นผ่า่ นมุมุ มอง
เปลี่่�ยนแปลงปฏิิรููปประเทศไทยให้้เป็็นประชาธิปิ ไตยที่่�สมบููรณ์์ ของทวีี รัชั นีีกร ศิิลปินิ คนสำำ�คััญของไทย ซึ่่�งเป็น็ องค์์ความรู้้�ที่่�จะ
แบบอัันมีีพระมหากษััตริยิ ์์ทรงเป็็นประมุุข (กปปส.) โดยมีีสุเุ ทพ เอื้้อ� ให้เ้ กิดิ ประโยชน์ใ์ นการเรีียนรู้้�และค้น้ คว้า้ ต่อ่ สาธารณชนรุ่่�นหลังั
เทืือกสุุบรรณ เป็็นแกนนำำ�ประท้้วงให้้ยิ่่�งลัักษณ์์ ชิินวััตร นายก ต่่อไป
รัฐั มนตรีีลาออก ต่่อมา พ.ศ. 2557 รัฐั บาลยิ่่ง� ลัักษณ์์ ชินิ วััตร ถูกู
รัฐั ประหารโดยคณะรักั ษาความสงบแห่ง่ ชาติิ (คสช.) มีีหัวั หน้า้ คณะ
คือื พลเอก ประยุทุ ธ์์ จันั ทร์โ์ อชา และขึ้้�นดำำ�รงตำำ�แหน่ง่ เป็น็ นายก

34 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 35

NOTES FROM TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition
KORAT PLATEAU 1960 – 2022 reflects the artist’s perspective, ideas, attitudes
and principles on social phenomena in Thai society, which
Narongsak Nilkhet is rife with chronic problems and crises. As an artist who
has been witnessing the situations in Thailand for the past
36 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์ 88 years and closely observing the consequences, Tawee
has seen both changes and repetitions. To express his
feelings towards them, he presents a system of artistic
codes or symbols as his unique method of social critique,
as well as introduces possible alternatives and develop-
ments for society.

In order to reflect environment, nature as well as knowledge
that changed over Tawee Ratchaneekorn’s lifetime, the
curatorial process in selecting the works began with the
oldest piece, Tree (1960), and finished with Prison (2022).
The exhibition is categorised into 7 sub-themes: 1) The
Government, Politicians and the Patronage System;
2) Women’s Oppression in a Patriarchal Society;
3) Abstract Art, Organic Forms and the Power of Life;
4) Beliefs, Religion and Localism; 5) Globalisation,
Consumerism, Contemporary Culture; 6) Nature and the
Environment; and 7) The Ideological Phenomena of the
Present. This exhibition not only shows the creative
development and thinking of a skilled and experienced
artist, but also aims to raise awareness of the social systems
and structures that we face, as well as to encourage social
expressions and participation.

After studying Tawee Ratchaneekorn’s biography and
works, it is impossible not to revisit art history and the
sociopolitical events that had been occurred in Thai society
while he was a student at Pohchang Academy of Fine Arts
and Silpakorn University. It was at this period that Thailand
embraced Modernism, which was influenced by the Western
art movement; artists at the time studied historical artists
whose practises were based on these movements.
Tawee was mentioned in Professor Silpa Bhirasri’s essay
‘Extremities,’ which was translated by Khien Yimsiri and
published in the catalogue of the 11th National Exhibition
of Art in 1960:

“Tawee Rajanikorn, has fine landscapes treated in
a style quite personnel. Tawee is a young painter
who could do still more if he worked harder. Of this

artist’s works we like the ‘‘Wat’’ and the ‘‘Still Life’’ flect the socioeconomic conditions of the time, while the
very much. In these painting there is a luminosity use of vivid and bold colours produces a poignant
such as can be seen in our sunbathed country.” emotional impact.

In this National Exhibition of Art, Tawee submitted 5 paintings Later, the country faced one of the most significant events
altogether, including Turtle, Khao Phra Wihan, Temple, in its political history, the ‘Day of the Great Sorrow,’ or the
Tree, and Mushroom, as well as 7 prints which includes incident that occurred on 14 October 1973, when students
The Elder and the Child, Buffalo, Fish, Returning Home, and other citizens took to the streets to protest the dictatorial
Wild Boar, Monkey Chased by Tiger, and Two-Faced. At government led by General Thanom Kittikachorn, resulting
the time, his talent began to show, making him one of the in many deaths. General Thanom Kittikachorn, Field Marshal
promising artists of the new generation. He kept practising, Praphas Charusathien and Colonel Narong Kittikachorn—
experimenting and inventing his own unique aesthetics, also known as the ‘3 Tyrants’— were forced to flee the
and these outstanding qualities led him to receiving the country. Their return resulted in the 6 October 1976 event,
Silver Award in the Painting Category and the Bronze in which students and citizens demonstrated at Thammasat
Award in the Wood Carving Category. Furthermore, in order University and were later massacred by the government.
to address the lack of art spaces at the time, Tawee, Tawee was the Head of the Fine Arts Department at the
along with Damrong Wong-Uparaj, Pichai Nirand, Prapan Northeastern Technical College in Nakhon Ratchasima at
Srisouta, Inson Wongsam and Thawan Duchanee, also the time. He organised a conference, bringing experts
initiated the Makkasan Artists Collective, who exhibited from many professions to exchange ideas and to raise
their works in a gallery near the Makkasan roundabout in awareness and provocations among his students regarding
Bangkok. Such initiative demonstrated Tawee’s progressive the incident. Following the demonstration at the ‘Ya Mo’
vision in the midst of economic boom and the influx of monument, the situation in Korat was just as violent and
western cultural influences that arrived during the Cold chaotic as it had been in Bangkok; professors were shot;
War and the Vietnam War. some students were murdered; and others fled into the
forest. Tawee was removed from his position as Head of
Tawee graduated from Silpakorn University in the next Department and briefly jailed. Later, he decided to destroy
year and was invited to teach at the Northeastern Technical his artworks and, regrettably, stopped producing art.
College in Nakhon Ratchasima by Dr. Vathanyu Na Instead, he worked as an interior designer for entertainment
Thalang, recommended by Professor Silpa Bhirasri. He venues such as clubs and massage parlours in the hopes
co-founded the Fine Arts Department with Damrong of becoming less suspicious in the eyes of government
Wong-Uparaj, establishing the Isan region’s first contem- officials. However, after a short time, he quietly returned
porary art educational institution, which garnered tremen- to art practice, conveying his sorrow, struggle and demands
dous support from his friends and juniors who came to for justice to society, as seen by the various faces evoked
teach. Tawee also founded the S&G Gallery, one of the by thick paint and strong brushstrokes that convey immense
first art galleries outside Bangkok, during the transformation emotional force.
of Korat town into one of the United States Army’s primary
base camps during the Vietnam War. Economic problems Following the end of the Cold War and the collapse of the
ensued, affecting local residents who were neglected by Soviet Union, the United States emerged as a worldwide
the state and harassed by government officials. Poverty economic power in a world approaching the age of global
compelled residents to work at dirty entertainment venues capitalism. Thailand faced another significant political
such as brothels, massage parlours, pubs, clubs and event: The Black May in 1992 where citizens took to the
restaurants for American soldiers. This was accompanied street to protest against the dictatorial regime of Suchinda
by discrimination, dehumanisation and degradation of Kraprayoon, resulting in many casualties. Tawee was
Thai culture. Tawee’s semi-abstract and expressionist working and living in Korat at the time, closely monitoring
paintings, which are full of violent and volatile emotions, re- the situation. His works expanded beyond oil paintings

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 37

to encompass mixed media, wood carving, sculpting, as — also known as the ‘Red Shirts’— resulting in a massacre
well as large public sculptures. He used localism, at Khok Wua intersection, Ratchadamnoen Road, Phan
which incorporates local beliefs, knowledge, and materials Fah bridge, and Ratchaprasong intersection. The People’s
such as pebbles, dirt, rocks, wood, and shells found in Democratic Reform Committee, or People’s Committee for
the area, to produce artworks that express his own critique. Absolute Democracy with the King as Head of State
(PCAD), was created in 2014, with Suthep Thaugsuban
Tawee retired from teaching in 1995, determining to continue as one of its leaders, to demand for Prime Minister Yingluck
making art with his unwavering principles. In the year 2000, Shinawatra’s resignation. Yingluck Shinawatra’s government
he was invited to exhibit in a solo painting and sculpture was overthrown in 2015 by another military coup by the
exhibition in Bangkok by Art Centre, Silpakorn University, National Council for Peace and Order (NCPO) under
through Professor Vichoke Mukdamanee and Professor General Prayut Chan-o-cha, who later became Prime
Sarawut Duangjampa. It was a significant solo exhibition Minister with an unelected government in 2019. Later,
that showcased the majority of his works to the general senators appointed by the military government voted to
public and served as a watershed moment in announcing keep Prayut Chan-o-cha as Prime Minister for a second
his return as an artist. He was later recognised as a National term. Protests erupted in the streets in 2020, spearheaded
Artist in Painting Category by the Ministry of Culture’s Office by the Free Youth Movement, who demanded three appeals
of the National Culture Commission in 2005. from the government: the dissolution of the House of
Representatives, an end to harassment of those who
In 1997, Thailand plunged into a financial crisis known opposed the government, and a rewrite of the constitution.
as the ‘Tom Yum Kung’ crisis, when the country faced They later added the fourth demand: reform the monarchy.
bankruptcy and mass unemployment as a result of foreign In 2021, the leaders of the Free Youth Movement were
debt. The administration was forced to seek federal aid convicted and arrested for lèse majesté.
from the International Monetary Fund (IMF). Later, as a
solution to the dilemma, King Rama XI established the With the ongoing clamour of political demands and
‘sustainable economy’ doctrine. In the midst of desperate disputes, Tawee has witnessed instances of oppression
calls for political and social reform, the 1997 Constitution, and exploitation of the people by the ruling class, resulting
dubbed as the ‘people’s constitution’, went into effect. in inequity and poverty. His works drew on Buddhist thought,
Tawee continued to create socially-critical and satirical beliefs in Karma, the mystery of Dharma and teachings
works, expanding his method through mixed media, such inspired by the three realms (earth, heaven, hell) and
as folding manuscripts and palm leaf manuscripts mixed beasts, while linking them to societal events, producing
with drawings, watercolours and inks. He was also inspired in powerful metaphors, satires and critique.
by yantras, spells, and patterns on folding manuscript,
and worked with earthenwares and ceramics to further his With the pandemic that has struck Thailand and the rest
interest in earthenwares from the Dan Kwian district, of the world since 2020 to present, as well as the wave of
which derived from his interests in localism. political demands for structural reforms, different social,
political, and economic difficulties have arisen in what we
Later, Thailand embarked on a train of political crises that now call the ‘new normal’. All of these things have an impact
lasted from 2006 until present. When Prime Minister Thaksin on Tawee’s artistic practice, which remains grounded in
Shinawatra’s government was ousted in 2008 by a military current events while developing forms as hypotheses of
coup led by General Sonthi Boonyaratklin, the People’s relevant critique that aim to propel society towards change
Alliance for Democracy— also known as the ‘Yellow within current social and physical constraints. His work
Shirts’— demonstrated against Somchai Wongsawat’s is self-reflexive and demonstrates how art can be used as
government. When Abhisit Vejjajiva became Prime Minister a tool for emotional healing, as evidenced by his sketch-
in 2010, the government ordered a crackdown on protesters book-cum-scripture, which is filled with imaginative forms.
from the United Front for Democracy Against Dictatorship TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition

38 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

1960 – 2022 is thus a chapter in art history that traces the
evolution of art from the modern to the contemporary era.
It highlights the seams in artistic thinking, as well as social
and political movements in Thailand. These elements are
documented through the lens of Tawee Ratchaneekorn,
one of Thailand’s most prominent artists, and compiled
into the knowledge body for future generations to study
and research.

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 39

40 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 41

42 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์

รััฐบาล นัักการเมืือง
และเครืือข่า่ ยอุุปถัั มภ์์

THE GOVERNMENT, POLITICIANS
AND THE PATRONAGE SYSTEM

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 43

สััตว์์สงคราม, 2510
สีีน้ำำ�มันั บนผ้า้ ใบ, 70 x 60 ซม.
สมบัตั ิิของศิิลปินิ

War Animal, 1967
Oil on canvas, 70 x 60 cm.
Courtesy of the Artist

44 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์

ปีีศาจเผด็็จการ, 2510
สีีน้ำำ�มันั บนผ้า้ ใบ, 64.5 x 60 ซม.
สมบััติิของเสริมิ คุณุ คุณุ าวงศ์์
และบุตุ รสาวทั้้�งสอง

Devil Dictator, 1967
Oil on canvas, 64.5 x 60 cm.
Courtesy of Sermkhun Kunawong
and his daughters

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 45

ครอบครัวั นัักการเมืืองผู้้�รักั ชาติิ, 2539
สีีน้ำำ�มันั บนผ้้าใบ,150 x 175 ซม.
สมบัตั ิิของกิิตติิภรณ์์ ชาลีีจัันทร์์

A Family of Patriotic Politicians, 1996
Oil on canvas, 150 x 175 cm.
Courtesy of Kittiporn Jalichandra

46 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์

เหยีียบ, 2540
สีีน้ำำ�มันั บนผ้า้ ใบ, 150 x 175 ซม.
สมบัตั ิิของณรงค์์ อิิงค์์ธเนศ /
พิพิ ิธิ ภััณฑ์์ของสะสม ณรงค์์ วลีีพร อิิงค์์ธเนศ

Tread, 1997
Oil on canvas, 150 x 175 cm.
Courtesy of Narong Intanate / The Museum of
Narong Waleeporn Intanate Collection

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 47

ส.ส.ร. 40, 2540
สื่่�อผสม แกะไม้,้ 193 x 53 x 53 ซม.
สมบััติิของศิิลปินิ

S S R, 1997
Mixed media, Wood carving, 193 x 53 x 53 cm.
Courtesy of the Artist

48 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่่งอุดุ มการณ์์

ส ส ร, 2540
สีีน้ำำ�มันั บนผ้า้ ใบ, 145 x 100 ซม.
สมบััติิของศิิลปิิน

Committee of Constitution Drafting Assembly, 1997
Oil on canvas, 145 x 100 cm.
Courtesy of the Artist

TAWEE RATCHANEEKORN : A Retrospective Exhibition 1960 – 2022 49

เสพสุขุ กัันอยู่่�ในกลุ่่�ม, 2542
สีีน้ำำ�มันั บนผ้้าใบ, 190 x 300 ซม.
สมบัตั ิิของกิิตติิภรณ์์ ชาลีีจัันทร์์

The Happiness of Teamwork, 1999
Oil on canvas, 190 x 300 cm.
Courtesy of Kittiporn Jalichandra

50 ทวีี รัชั นีีกร : ปรากฏการณ์์แห่ง่ อุดุ มการณ์์