สรุปหลักกฎหมายมหาชน (สมบูรณ)

Law

สรุป
หลกั กฎหมายมหาชน

(Principle of Public law)

เหมาะสาหรบั
-นกั ศกึ ษากฎหมายในระดบั อุดมศกึ ษา
-ผเู้ ตรยี มสอบแขง่ ขนั ในระดบั ต่างๆ

-ผทู้ ส่ี นใจศกึ ษากฎหมายทวั่ ไป

1 | ส รุ ป ห ลั ก กณฏ หัฐกม รา ยสมุดหใจา ใชหนม่
ผพู้ ิพากษา

สรปุ
หลกั กฎหมายมหาชน

(Principle of Public law)

1 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

สรปุ หลกั กฎหมายมหาชน
(Principle of Public law)

ณฐั กร สดุ ใจใหม่
ISBN :

สง่ิ พมิ พอ์ เิ ลก็ ทรอนกิ ส์
ราคา 100 บาท
(สงวนลขิ สทิ ธ)ิ ์

จดั ทาโดย นายณฐั กร สดุ ใจใหม่

2 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

สารบญั

บทท่ี 1.หลกั ทวั ่ ไปเก่ียวกบั กฎหมายมหาชน..........................................................4
ตอนท่ี 1.กฎหมายมหาชนคอื อะไร.........................................................................4
ตอนท่ี 2.ประเภทของกฎหมายมหาชน..................................................................9
ตอนท่ี 3.จุดประสงคห์ รอื ความมงุ่ หมายของกฎหมายมหาชน .............................17

บทท่ี 2.การใช้อานาจตามหลกั กฎหมายมหาชน.................................................21
ตอนท่ี 1.อานาจอธปิ ไตย......................................................................................21
ตอนท่ี 2.การใชอ้ านาจอธปิ ไตยของประเทศไทย.................................................27

บทที่ 3.นิ ติวิธีทางกฎหมายมหาชน.......................................................................41
ตอนท่ี 1.ความหมายของนิตวิ ธิ ที างกฎหมายมหาชน ..........................................41
ตอนท่ี 2.ประเภทของนิตวิ ธิ ที างกฎหมายมหาชน................................................43

บทที่ 4.ความแตกต่างระหว่างกฎหมายมหาชนและกฎหมายเอกชน ..............52
บทที่ 5.การควบคมุ ตรวจสอบการใช้อานาจตามกฎหมายมหาชน .................63

ตอนท.่ี 1.การควบคมุ ตรวจสอบการใชอ้ านาจอธปิ ไตย ........................................64
ตอนท่ี 2.การควบคมุ ตรวจสอบการใชอ้ านาจปกครอง.........................................68
บรรณานุกรม ..........................................................................................................71
ประวตั ิผเู้ ขียน..........................................................................................................73

3 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

บทท่ี 1.หลกั ทัว่ ไปเกี่ยวกับกฎหมาย
มหาชน

ตอนท่ี 1.กฎหมายมหาชนคืออะไร
กฎหมายมหาชน คือ กฎหมายท่ี
กาหนดความสมั พนั ธ์ระหว่างรฐั กบั รฐั รฐั กบั

4 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

หน่วยงานหรอื องคก์ รของรฐั หรอื รฐั กบั เอกชน
โดยทร่ี ฐั มอี านาจเหนือกวา่ เอกชน

อลั เปี ยน (ULPIAN) นักปราชญ์และนัก
กฎหมาย ไดก้ ล่าวไวใ้ นประมวลกฎหมายของ
พ ร ะ เ จ้ า จัส ติ เ นี ย น ( Corpus Juris) ว่ า
กฎหมายมหาชน คอื กฎหมายท่เี ก่ียวกบั รฐั
โรมนั ในขณะทก่ี ฎหมายเอกชนเก่ยี วขอ้ งกบั
ผลประโยชน์ของเอกชนแตล่ ะคน

5 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ศ า ส ต ร า จ า ร ย์ม อ ริ ส ดูแ ว ร์แ ซ
(MAURICE DUVERGER) แห่งมหาวทิ ยาลยั
ปารีสได้อธิบายว่า กฎหมายมหาชน ได้แก่
กฎหมายท่ีกล่าวถึงกฎเกณฑ์ทัง้ หลายของ
กฎหมายเก่ียวกับสถานะและอานาจของ
ผปู้ กครองความสมั พนั ธ์ระหว่างผปู้ กครองกบั
ผอู้ ยใู่ ตป้ กครอง

6 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ศาสตราจารย์ ดร.หยุด แสงอุทยั ได้
อธบิ ายว่า กฎหมายมหาชน ไดแ้ ก่ กฎหมาย
ท่ี ก า ห น ด ค ว า ม สัม พั น ธ์ ร ะ ห ว่ า ง รั ฐ ห รื อ
หน่วยงานของรฐั กับราษฎร ในฐานะท่ีเป็น
ฝ่ ายปกครองราษฎร กล่าวคือในฐานะท่รี ฐั มี
สถานะเหนือราษฎร ส่วนกฎหมายเอกชน
ได้แก่ กฎหมายท่ีกาหนดความสัมพันธ์

7 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ระหวา่ งเอกชนกบั เอกชนดว้ ยกนั ในฐานะทเ่ี ท่า
เทยี มกนั

8 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ต อ น ท่ี 2.ป ร ะเ ภ ท ข อ ง ก ฎหม าย
มหาชน

กฎหมายมหาชน แบ่งออกไดเ้ ป็น 6
ประเภท

2.1.รฐั ธรรมนูญ
รัฐธรรมนูญเป็ นบทบัญญัติสูงสุดของ
ประเทศ โดยกาหนดไวซ้ ง่ึ รปู แบบของประเทศ

9 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

การปกครอง อานาจอธิปไตย สิทธิและ
เสรภี าพของประชาชน ฯลฯ

2.2.กฎหมายปกครอง
กฎหมายปกครอง คือ กฎหมายท่ี
บญั ญตั ิถึงการใช้อานาจในทางปกครองตาม
กฎหมายของหน่วยงานของรฐั หรอื เจา้ หน้าท่ี
การควบคุมตรวจสอบการใช้อานาจ รวมทงั้
การแก้ไขเยยี วยาความเสยี หายทเ่ี กดิ ขน้ึ เชน่

10 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

พระราชบญั ญตั วิ ธิ ปี ฎบิ ตั ริ าชการทางปกครอง
พ.ศ.2539 พระราชบญั ญตั วิ ่าดว้ ยความรบั ผดิ
ในทางละเมดิ ของเจา้ หน้าท่ี พ.ศ.2549

2.3.กฎหมายอาญา
กฎหมายอาญา คอื กฎหมายทก่ี าหนด
ถงึ การใดๆท่บี ุคคลได้กระทาลงเป็นความผดิ
และกาหนดโทษทางอาญาไว้ เช่น ความผดิ
เก่ียวกับชีวิต ร่างกาย ความผิดเก่ียวกับ

11 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

เสรีภาพ ความผิดลหุโทษตามประมวล
ก ฎ ห ม า ย อ า ญ า ค ว า ม ผิ ด เ ก่ี ย ว กั บ
ยาเสพติดตามพระราชบัญญัติยาเสพติดให้
โทษ พ.ศ.2522

2.4.พระธรรมนู ญศาลยุติ ธรรมแ ละ
กฎหมายเกี่ยวกบั การจดั ตัง้ ศาล และวิธี
พิจารณาคดี

12 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

พระธรรมนูญศาลยุตธิ รรมและกฎหมาย
เก่ยี วกบั การจดั ตงั้ ศาลและวธิ พี จิ ารณาคดี คอื
กฎหมายท่ีกาหนดถึงประเภทของศาลและ
อานาจหน้าท่ขี องผู้พพิ ากษาหรือตุลาการใน
ก า ร พิจ า ร ณ า พิพ า ก ษ า อ ร ร ถ ค ดี เ ช่ น
พ ร ะ ธ ร ร ม นู ญ ศ า ล ยุ ติธ ร ร ม พ . ศ . 2543
พระราชบัญญัติจัดตัง้ ศาลปกครอง และวิธี
พจิ ารณาคดปี กครอง พ.ศ.2542

13 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

2.5.กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง
กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง คือ
กฎหมายท่กี าหนดหลกั การในการดาเนินคดี
ส่วนแพ่ง อาทิ เขตศาลท่ีมีอานาจพิจารณา
พิพากษาคดีแพ่ง การย่ืนคาฟ้ องในกรณีท่ี
บุคคลถกู โตแ้ ยง้ สทิ ธิ การยน่ื คารอ้ งขอในกรณี
ต้องใช้สิทธิทางศาล การย่ืนคาให้การ การ
บังคบั คดี การอุทธรณ์หรือฎีกาคาพิพากษา

14 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ส่วนแพ่ง เช่น ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณา
ความแพง่

2.6.กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา คือ
กฎหมายท่กี าหนดหลกั การในการดาเนินคดี
ส่วนอาญา อาทิ เขตศาลท่มี อี านาจพจิ ารณา
พพิ ากษาคดอี าญา การย่นื ฟ้องโดยผเู้ สยี หาย
หรือพนักงานอยั การ สิทธิของผู้ต้องหาหรือ

15 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

จาเลย อานาจหน้าท่ีของเจ้าพนักงานฝ่ าย
ปกครองหรือตารวจ การบังคับตามคา
พพิ ากษา การอุทธรณ์หรือฎีกาคาพพิ ากษา
สว่ นอาญา เช่น ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณา
ความอาญา

16 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ตอนท่ี 3.จุดประสงค์หรือความมุ่ง
หมายของกฎหมายมหาชน

กฎหมายมหาชนนัน้ มจี ุดประสงค์หรอื
ความมงุ่ หมาย 2 ประการคอื

3.1.เพ่ือให้เกิดความเท่าเทียมกนั ใน
สิทธิและเสรีภาพของบคุ คล

บุคคลทุกคนย่อมมสี ทิ ธแิ ละเสรภี าพโดย
เท่าเทียมกันในศักดิศ์ รีความเป็ นมนุ ษย์

17 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

(Human Dignity) กฎหมายมหาชนจงึ กาหนด
หลกั เกณฑ์ และวธิ ปี ฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหแ้ กค่ วามเสมอ
ภาคแก่บุคคลทุกคน เช่น การกาหนดให้
กาหนดชายและหญงิ มสี ทิ ธเิ ท่าเทยี มกนั ตาม
รฐั ธรรมนูญแหง่ ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560
มาตรา 27 การกาหนดให้นายจ้างต้องรับ
บุคคลผูพ้ กิ ารเขา้ ทางานตามพระราชบญั ญตั ิ

18 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

สง่ เสรมิ และพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ คนพกิ าร พ.ศ.
2550

3.2.เ พื่ อ จัด ใ ห้ มี ส่ ง เ ส ริ ม แ ล ะ
สนับสนุนการบริการสาธารณะประโยชน์

การบริการสาธารณประโยชน์ถือเป็ น
หน้าทห่ี ลกั ของรฐั ไมว่ ่าจะเป็นดา้ นการศกึ ษา
ขัน้ พ้ืนฐาน สาธารณูปโภค การคมนาคม
การแพทย์และการสาธารณะสุข กฎหมาย

19 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

มหาชนจงึ กาหนดประเภท และวธิ กี ารบรกิ าร
สาธารณะ รวมทงั้ องคก์ รหรอื บุคคลผมู้ อี านาจ
ห น้ า ท่ีเ พ่ือ ใ ห้ ก า ร บ ริก า ร ส า ธ า ร ณ ะ บ ร ร ลุ
วตั ถุประสงค์ เช่น พระราชบญั ญตั ทิ างหลวง
พ.ศ.2535 พระราชบัญญิตการไฟฟ้ านคร
หลวง พ.ศ.2501 พระราชบญั ญตั ิการประปา
นครหลวง พ.ศ.2510

20 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

บ ท ท่ี 2. ก า ร ใ ช้ อ า น า จ ต า ม ห ลัก
กฎหมายมหาชน

ตอนที่ 1.อานาจอธิปไตย
องค์ประกอบของรัฐ ได้แก่ ประชากร
ดินแดน รัฐบาลและอานาจอธิปไตย โดย

21 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

อานาจอธิปไตยหมายถึง อานาจในการ
ปกครองประเทศหรอื รฐั

มงแตส็ กเี ยอ (Montesquieu) นกั ปราชญ์
การเมอื งชาวฝรงั่ เศส มแี นวความคิดในการ
แบ่งแยกอานาจอธปิ ไตยออกเป็น 3 ฝ่าย คอื

1.ฝ่ ายนิ ติบญั ญตั ิ (อานาจในการตรา
กฎหมาย)

22 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

2.ฝ่ ายบริหาร (อานาจในการบริหาร
ราชการแผน่ ดนิ ตามกฎหมาย)

3.ฝ่ ายตลุ าการ (อานาจในการบงั คบั ใช้
กฎหมาย)

ซ่ึงเป็ นไป ตามแนวคิด ดั้งเดิม ข อง
อริสโตเติล (Aristotle) นักปราชญ์การเมือง
ชาวกรกี สาระสาคญั ของการแบง่ แยกอานาจก็
เพ่อื ให้อานาจแต่ละฝ่ ายถ่วงดุลตรวจสอบซ่ึง

23 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

กนั และกนั เพอ่ื เป็นหลกั ประกนั ในการคุม้ ครอง
สทิ ธแิ ละเสรภี าพของประชาชนมใิ ห้มกี ารใช้
ผกู ขาดโดยองคก์ รเพยี งองคก์ รเดยี ว

อานาจอธปิ ไตยจะแตกตา่ งกนั ไปในแต่
ละระบอบ และระบบการปกครอง โดย

ประเทศไทยปกครองในระบอบ
ประชาธิ ปไตยอันมีพระมหากษัตริ ย์ทรง

24 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

เ ป็ น ป ร ะ มุ ข ต า ม รั ฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห่ ง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 2 และ

ประเทศไทยปกครองในระบบรฐั สภา
ซ่ึงอานาจอธิปไตยเป็ นของปวงชนชาวไทย
พระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็ นประมุขทรงใช้
อานาจนัน้ ทางรฐั สภา คณะรฐั มนตรี และศาล
ต า ม บ ท บัญ ญั ติ แ ห่ ง รัฐ ธ ร ร ม นู ญ ต า ม

25 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

รฐั ธรรมนูญแห่งราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560
มาตรา 3

26 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ตอนที่ 2.การใช้อานาจอธิปไตยของ
ประเทศไทย

2.1.รฐั สภา
รฐั สภา คอื ฝ่ ายนิติบญั ญตั ิ มอี านาจใน
การตรากฎหมายตามรัฐธรรมนู ญแห่ง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 130 ถงึ
มาตรา 148

27 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

รั ฐ ส ภ า ป ร ะ ก อ บ ไ ป ด้ ว ย ส ภ า
ผแู้ ทนราษฎรซง่ึ สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรมา
จากการเลอื กตงั้ ของประชาชนผมู้ สี ทิ ธเิ ลอื กตงั้
ตามรฐั ธรรมนูญแห่งราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.
2560 มาตรา 83 และวุฒิ สภาซ่ึงสมาชิก
วุฒสิ ภามาจากการเลอื กตามรฐั ธรรมนูญแห่ง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 107 ใน
วาระเรม่ิ แรก วุฒสิ ภาประกอบไปดว้ ยสมาชกิ

28 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

จานวน 250 คนซง่ึ พระมหากษตั รยิ ท์ รงแตง่ ตงั้
ตามท่ีคณะรักษาความสงบแห่งชาติถวาย
คาแนะนา โดยการสรรหาและแต่งตงั้ รวมทงั้
อานาจของวฒุ สิ ภาเป็นไปตามรฐั ธรรมนูญแหง่
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 269 ถงึ
มาตรา 272

2.2.คณะรฐั มนตรี

29 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

คณะรฐั มนตรี คอื ฝ่ ายบริหาร มอี านาจ
ในการบรหิ ารราชการแผ่นดินตามกฎหมาย
ตามรฐั ธรรมนูญแห่งราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.
2560 มาตรา 162 ถงึ มาตรา 164

ค ณ ะ รัฐ ม น ต รี ป ร ะ ก อ บ ไ ป ด้ ว ย
นายกรฐั มนตรีและรฐั มนตรีอน่ื อกี ไมเ่ กนิ 35
คนซ่ึงพระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้ง ตาม
รฐั ธรรมนูญแห่งราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560

30 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

มาตรา 158 โดยนายกรฐั มนตรมี าจากบุคคล
ซ่ึงสภาผู้แทนราษฎรให้ความเห็นชอบจาก
บุคคลซง่ึ มคี ณุ สมบตั แิ ละไมม่ ลี กั ษณะตอ้ งหา้ ม
ต า ม รัฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห่ ง ร า ช อ า ณ า จัก ร ไ ท ย
พ.ศ.2560 มาตรา 159 โดยในระหว่าง 5 ปี
แ ร ก นั บ แ ต่ วัน ท่ีมีรัฐ ส ภ า ชุ ด แ ร ก ต า ม
รฐั ธรรมนูญน้ี การใหค้ วามเหน็ ชอบบุคคลซ่งึ
สมควรได้รับแต่งตัง้ เป็ นนายกรัฐมนตรีให้

31 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ดาเนินการตามมาตรา 159 เว้นแต่การ
พิจารณาให้ความเห็นชอบตามมาตรา 159
วรรคหน่ึง ให้กระทาในท่ปี ระชุมร่วมกนั ของ
รฐั สภา และมตทิ เ่ี หน็ ชอบการแต่งตงั้ บุคคลใด
ให้เป็ นนายกรัฐมนตรีตามมาตรา 159
วรรคสาม ต้องมคี ะแนนเสยี งมากกว่าก่งึ หน่ึง
ของจานวนสมาชกิ เท่าท่มี อี ยู่ของทงั้ สองสภา

32 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ต า ม รัฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห่ ง ร า ช อ า ณ า จัก ร ไ ท ย
พ.ศ.2560 มาตรา 272

2.3.ศาล
ศาล คอื ฝ่ ายตุลาการ มอี านาจในการ
บัง ค ับ ใ ช้ก ฎ ห ม า ย ซ่ึง ต า ม ร ัฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห่ ง
ราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 มาตรา 188
บญั ญตั วิ า่ การพจิ ารณาพพิ ากษาอรรถคดเี ป็น
อานาจของศาลซ่ึงต้องดาเนินการให้เป็ นไป

33 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ตามกฎหมาย และในพระปรมาภิไธย
พระมหากษตั รยิ ์

ผู้พพิ ากษาและตุลาการย่อมมอี ิสระใน
การ พิจาร ณ าพิพ ากษาอร ร ถค ดีต า ม
รฐั ธรรมนูญและกฎหมายใหเ้ ป็นไปโดยรวดเรว็
เป็นธรรม และปราศจากอคตทิ งั้ ปวง

ศาลมที งั้ หมด 4 ศาล ไดแ้ ก่

34 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ศาลยุติธรรม ตามรัฐธรรมนูญแห่ง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 194 ถงึ
มาตรา 196

***ศาลชานัญพเิ ศษต่างๆเช่น ศาลภาษี
อากรกลาง ศาลทรัพย์สินทางปัญญา และ
การค้าระหว่างประเทศกลาง เป็ นส่วนหนึ่ง
ของศาลยตุ ิธรรม

35 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ศาลปกครอง ตามรัฐธรรมนูญแห่ง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 197 ถงึ
มาตรา 198

ศาลทหาร ต า ม รัฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห่ ง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 199

ศาลรฐั ธรรมนูญ ตามรฐั ธรรมนูญแห่ง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ.2560 มาตรา 200 ถงึ
มาตรา 214

36 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

***การใช้อานาจอธิ ปไตยเป็ นการใช้
อานาจตาม “รฐั ธรรมนูญ” แต่ฝ่ายนิตบิ ญั ญตั ิ
ฝ่ ายบริหาร และฝ่ ายตุลาการ ยังมีอานาจ
ป ก ค ร อ ง ซ่ึ ง เ ป็ น ก า ร ใ ช้ อ า น า จ ต า ม
“กฎหมายในระดับรองจากรฐั ธรรมนูญ
และพระราชบญั ญตั ิประกอบรฐั ธรรมนูญ”
อาทิ พระราชบัญญัติ เป็ นต้น เช่น การใช้
อา น า จ ป ก ค ร อ ง ใ น ก า ร อ อ ก คาสัง่ ทาง

37 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ป ก ค ร อ ง ห รื อ ก ฎ ต า ม ค า นิ ย า ม ใ น
พระราชบญั ญตั วิ ธิ ปี ฎบิ ตั ริ าชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539

ตวั อย่างการออกคาสงั่ ทางปกครอง
-การท่ีฝ่ ายนิติบญั ญตั ิแต่งตงั้ โยกย้าย
ขา้ ราชการรฐั สภาตามพระราชบญั ญตั ริ ะเบยี บ
ขา้ ราชรฐั สภา พ.ศ.2554

38 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

-การท่ีฝ่ ายบริหารแต่งตัง้ โยกย้าย
ข้าราชการพลเรือนตามพระราชบัญญัติ
ระเบยี บขา้ ราชการพลเรอื น พ.ศ.2551

-การท่ีฝ่ ายตุลาการแต่งตัง้ โยกย้าย
ข้าราชการฝ่ ายตุลาการตามพระราชบัญญัติ
ระเบียบขา้ ราชการฝ่ ายตุลาการศาลยุตธิ รรม
พ.ศ.2543

ตวั อย่างการออกกฎ

39 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

-รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงคมนาคม(ฝ่ าย
บริหาร) ออกกฎกระทรวงกาหนดอัตรา
ความเรว็ ของยานพาหนะบนทางหลวงแผน่ ดนิ
หรือทางหลวงชนบทท่ีกาหนด พ.ศ.2564
อาศยั อานาจตามความในมาตรา 5 (1) แห่ง
พระราชบญั ญตั ทิ างหลวง พ.ศ.2535

40 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

บทท่ี 3.นิติวิธีทางกฎหมายมหาชน

ตอนที่ 1.ความหมายของนิ ติวิธีทาง
กฎหมายมหาชน

นิติวิธีทางกฎหมายมหาชน หมายถึง
แนวความคิดหรือกระบวนการทางความคิด
ของกฎหมายมหาชนซ่งึ มที ่มี าหรอื ต้นกาเนิด
จากปรชั ญา ประวตั ศิ าสตร์ สภาพหรอื ปัญหา

41 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ของสังคม เพ่ือรักษา ดุล ยภ าพ ระ ห ว่ า ง
ประโยชน์สาธารณะกบั สทิ ธแิ ละเสรภี าพของ
เอกชนอันเป็ นหลักสาคัญของกฎหมาย
มหาชน รวมถึงการคิดวิเคราะห์และแก้ไข
ปั ญหาในทางกฎ หม าย มห าช น ซ่ึง มีรัฐ
หน่วยงาน องค์กรหรอื เจ้าหน้าท่ีของรฐั เป็น
คพู่ พิ าท

42 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ตอนท่ี 2.ประเภทของนิติวิธีทาง
กฎหมายมหาชน

นิตวิ ธิ ที างกฎหมายมหาชนแบ่งออกเป็น
2 ประการ คอื

2.1.นิ ติวิธีหลกั ซ่งึ สามารถแยกไดเ้ ป็น
2 ประการยอ่ ย คอื

2.1.1.นิ ติวิธีเชิงปฏิเสธ คอื การ
ปฏิเสธ ไม่นาหลกั กฎหมายเอกชนมาใช้ใน

43 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

การแก้ไขปั ญหาทา งกฎห ม ายม ห า ช น
เน่ืองจากกฎหมายมหาชนนัน้ ไดก้ าหนดใหร้ ฐั
มอี านาจเหนือเอกชนเพ่อื ประโยชน์สาธารณะ
แต่กฎหมายเอกชนนนั้ ถอื วา่ ทุกฝ่ายเสมอภาค
และเทา่ เทยี มกนั ภายใตก้ ฎหมาย นอกจากน้ี
ในระบบการพจิ ารณาคดใี นศาลท่มี ขี อ้ พพิ าท
ทางกฎหมายมหาชนนัน้ โดยส่วนใหญ่จะใช้
ระบบไต่สวนซ่งึ ศาลมอี านาจในการแสวงหา

44 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ขอ้ เทจ็ จรงิ ได้เอง ศาลมอี านาจเรยี กพยานมา
สบื ถามพยานหรอื งดสบื พยานได้ เช่น การ
กาหนดให้ศาลปกครองอาจตรวจสอบและ
แสวงหาขอ้ เทจ็ จรงิ ไดต้ ามความเหมาะสมตาม
พ ร ะ ร า ช บัญ ญั ติ จัด ศ า ล ป ก ค ร อ ง แ ล ะ วิ ธี
พิจารณาคดีปกครอง พ.ศ.2542 ส่วนระบบ
ก า ร พิจ า ร ณ า ค ดีใ น ศ า ล ท่ีมีข้อ พิพ า ท ท า ง
กฎหมายเอกชนนัน้ จะใช้ระบบกล่าวหาท่ี

45 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

คู่ความแต่ละฝ่ ายจะต้องดาเนินการเสนอ
ข้อเท็จจริงต่อศาลภายใต้บทบัญญัติแห่ง
กฎหมายลกั ษณะพยาน เช่น การกาหนดให้
คู่ความฝ่ ายทก่ี ล่าวอา้ งขอ้ เทจ็ จรงิ มภี าระการ
พสิ จู น์ขอ้ เทจ็ จรงิ นัน้ ตามประมวลกฎหมายวธิ ี
พจิ ารณาความแพง่ มาตรา 84/1

***กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความแพ่งเป็น
กฎหมายมหาชนซ่ึงรฐั กาหนดถึงสทิ ธิ และ

46 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

แนวทางการดาเนินกระบวณพจิ ารณาแพ่งไว้
ตามทไ่ี ดศ้ กึ ษามาแลว้ ในบทท่ี 1 ตอนท่ี 2 ขอ้
2.5 แต่ในดา้ นเน้ือหาการเสนอขอ้ เท็จจรงิ ต่อ
ศาลในสว่ นแพง่ นนั้ ถอื เป็นระบบกล่าวหา

2.1.2.นิ ติวิธีเชิงสร้างสรรค์ คือ
การประสานผลประโยชน์สาธารณะกับสทิ ธิ
และเสรภี าพของเอกชนใหเ้ กดิ ดุลยภาพ หาก
ใหค้ วามสาคญั กบั ประโยชน์สาธารณะแต่เพยี ง

47 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

ฝ่ายเดยี ว กฎหมายมหาชนย่อมเปรยี บเสมอื น
อภิสทิ ธิท์ ่ีให้อานาจแก่รัฐดาเนินการได้ตาม
อาเภอใจ แต่หากคานึงถึงสิทธิและเสรีภาพ
ของเอกชนมากจนเกินควร การดาเนินการ
เพอ่ื สาธารณประโยชน์ของรฐั ยอ่ มไมบ่ รรลผุ ล

2.2.นิติวิธีประกอบ ซง่ึ สามารถแยกได้
เป็น 2 ประการยอ่ ย คอื

48 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น

2.2.1.นิ ติวิธีทางประวตั ิศาสตร์
กฏหมาย คือ การศึกษา วิวัฒนาการและ
ประวตั คิ วามเป็นมาของกฎหมายในอดตี จนถงึ
ปัจจุบนั ทงั้ กฎหมายท่เี ป็นลายลกั ษณ์อกั ษร
และไม่เป็ นลายลัก ษณ์ อักษร เพ่ือกา ร
เปรียบเทียบและการพัฒนาทางกฎหมาย
เน่ืองจากกฎหมายในแต่ละรฐั แต่ละยุคสมยั
ย่อมแตกต่างกนั ไปตามสภาพแวดล้อมของ

49 | ส รุ ป ห ลั ก ก ฏ ห ม า ย ม ห า ช น