คู่มือการปฏิบัติงานการตรวจวินิจฉัยเชื้อมาลาเรีย

100 คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ แบบฟอร์ม iDES-01: แบบติดตามผลการรักษาผู้ป่วยมาลาเร ีย แบบติดตามผลการรักษาผูปวยมาลาเรีย รหัสผูปวย สถานที่ตรวจรักษา (รหัสนคม./วันที่กินยาวันแรก/อันดับผูปวย วันที่ตรวจ....................................... ชื่อสถานที่ตรวจ....................................................ที่อยู เลขที่........................หมูบาน.............................................. ตําบล................................................อําเภอ................................................จังหวัด................................................. ขอมูลผูปวย ชื่อผูปวย..................................................อายุ.......................ป เพศ ๐ ชาย ๐ หญิง นํ้าหนัก..................กก. ที่อยูผูปวย เลขที่........................หมูบาน..................................................ตําบล...................................................... อําเภอ................................................จังหวัด.................................................เบอรติดตอ....................................... เลขบัตรประจําตัวประชาชน..................................................... ๐ อันดับผูปวย...................... ๐ HN:................. รหัสผูปวย (รหัสนคม./วันที่กินยาวันแรก/อันดับผูปวย)............................................................................................ ผลการตรวจ ชนิดเชื้อที่พบ ๐ Pf ๐ Pm ๐ Pv ๐ Po ๐ Pk ๐ Mix......................... ตรวจโดย ๐ ACD ๐ PCD ผลการตรวจ G6PD ๐ พรอง ๐ พรองบางสวน ๐ ปกติ ยารักษา วันที่นัด วันที่ผูปวยมา D0 ..../..../.... ..../..../.... ๐ DHA - PIP ๐ ขนาดเด็ก 20/160 มก. ๐ ขนาดผูใหญ 40/320 มก. จํานวน................เม็ด ๐ Chlorquine จํานวน................เม็ด ๐ PQ...........มก. จํานวน................เม็ด ๐ ATS จํานวน................เม็ด ๐ Tetracycline จํานวน................เม็ด ๐ ATS IV จํานวน................หลอด ๐ Quinine IV จํานวน................หลอด ๐ Atovaquone-proguanil จํานวน................เม็ด ๐ AL จํานวน................เม็ด ๐ ยาอื่น (ระบุ)............................................. จํานวน................เม็ด การดําเนินการ 1. แนะนําการกินยา ๐D0 ๐D1 ๐D 2 ๐D3 ๐D4 ๐D5 ๐D6 ๐D7 ๐D8 ๐D9 ๐D10 ๐D11 ๐D12 ๐D13 2. อาเจียนภายใน 30 นาที หลังจากกินยาในวันแรกหรือไม ๐ใช ๐ไมใช ถาใช ผูปวยไดรับยาซํ้าหรือไม ๐ใช ๐ไมใช 3. ทําฟลมเลือดหนาและบางในแผนเดียวกัน 2 แผน ๐D0 ๐D3 ๐D7 ๐D14 ๐D28 ๐D42 ๐D60 ๐D90 4. เก็บเลือด 3 หยดบนกระดาษกรอง ๐D0 ๐D3 ๐D7 ๐D14 ๐D28 ๐D42 ๐D60 ๐D90 ระบุเหตุผลที่ติดตามผูปวยไมครบ........................................................................................................................................ ชื่อเจาหนาที่ผูรับผิดชอบ..............................................................................วันที่ ....................................... D3 ..../..../.... ..../..../.... D7 ..../..../.... ..../..../.... D14 ..../..../.... ..../..../.... D28 ..../..../.... ..../..../.... D42 ..../..../.... ..../..../.... D60 ..../..../.... ..../..../.... D90 ..../..../.... หมายเหตุ ..../..../.... อุณภูมิรางกาย (0 C) จํานวนเชื้อ: จํานวน Trophozoites/ เม็ดเลือดขาว อาการขางเคียง วันที่____/____/____ ๐ คลื่นไส ๐ อาเจียน ๐ ปวดศีรษะ ๐ ปวดเมื่อยรางกาย ๐ ทองเสีย ๐ ผิวหนังเปนผื่น ๐ อื่นๆ (ระบุ) .................. วันที่____/____/____ ๐ คลื่นไส ๐ อาเจียน ๐ ปวดศีรษะ ๐ ปวดเมื่อยรางกาย ๐ ทองเสีย ๐ ผิวหนังเปนผื่น ๐ อื่นๆ (ระบุ) .................. วันที่____/____/____ ๐ คลื่นไส ๐ อาเจียน ๐ ปวดศีรษะ ๐ ปวดเมื่อยรางกาย ๐ ทองเสีย ๐ ผิวหนังเปนผื่น ๐ อื่นๆ (ระบุ) ..................

คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 101แบบฟอร์ม iDES-02: ใบนำส่งตัวอย่างการติดตามการรักษาผู้ป่วยมาลาเร ีย (ตัวอย่างแบบฟอร์ม) ใบนําสงตัวอยางการติดตามการรักษาผูปวยมาลาเรีย หนวยงานที่สง สคร./ศตม./นคม./รพ.___________________ ชื่อผูสง.............................................................. เบอรโมรติดตอ.............................................................. ลําดับที่ (01)รหัสผูปวย (02)ชื่อ-นามสกุล ผูปวย (03)เลขบัตรประชาชน (04)ชื่อสถาน บริการตรวจอําเภอจังหวัดวันที่พบ เชื้อวันแรก (Day0) (6)ผลการตรวจ มาลาเรีย (Day0) (7)วิธี FST (8)ติดตาม (Day....) (12)ฟลม เลือดกระดาษ กรองซองยา กํากับการ กินยา มาลาเรียแบบ ติดตาม การ กินยาวันที่ เก็บเลือด (13)ผลการ ตรวจ ครั้งนี้ (14) IU/g Hb(9) Hb (10)แปลผล (11) P / WBC (15) P / 1ul blood (15)วิธีไบโอเซ็นเตอรความหนาแนน ของเชื้อสถานที่ตรวจ Day0 (5)ผลการตรวจ G6PDการติดตามสิ่งที่สงมาดวย (17)หมายเหตุ (18) iDS-02

102 คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ การตรวจสอบซ้ำฟิล์มเลอดมาลาเร ีย (Cross-Checking) ื MM-SOP-16 1. วัตถุประสงค์ เพื่่�อกำำหนดรายละเอีียดขั้้�นตอนการตรวจสอบซ้ำำฟิิล์์มเลืือดในการประกัันคุุณภาพผลการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อ มาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์ 2. หลักการและเหตุผล ความถููกต้้องของผลการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์มีีความสำำคััญต่่อการรัักษาผู้้ป่ว่ ยโรค ไข้้มาลาเรี ีย มีีหลายปััจจััยที่่�ส่่งผลต่่อความถููกต้้องของผลการตรวจ เช่่น ความสามารถของผู้้ตรวจ ขั้้�นตอนการ ปฏิิบััติิงาน คุุณภาพของวััสดุุ อุุปกรณ์์ และกล้้องจุุลทรรศน์์ และภาระงานที่่�มากเกิินไป การตรวจสอบซ้ำำฟิิล์์มเลืือด เป็็นการตรวจสอบความถููกต้้องของผลการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์ และเป็็นส่่วนสำำคััญของ การประกัันคุุณภาพการตรวจวิินิิจฉััยโรคไข้้มาลาเรี ีย การตรวจสอบซ้ำำต้้องทำำร่ว่มกัับการประเมิินผลการปฏิิบััติิงาน ของเจ้้าหน้้าที่่� และดำำเนิินการแก้้ไขเมื่่�อพบว่่าผลการปฏิิบััติิงานไม่่บรรลุุเป้้าหมาย เช่่น จััดการฝึึกอบรมฟื้้�นฟูู และดำำเนิิน การแก้้ไขปััญหาต่่าง ๆ ที่่มี�ีผลต่่อการปฏิิบััติิงาน การตรวจสอบฟิิล์์มเลืือดซ้ำำใช้้วิิธีีการสุ่่มจากฟิิล์์มเลืือดที่่ต�รวจวิินิิจฉััยแล้้ว นำำมาตรวจสอบความถููกต้้องของ การตรวจวิินิิจฉััย และการเตรี ียมฟิิล์์มเลืือดว่่าได้้ตามมาตรฐานกำำหนดหรื ือไม่่ โดยผู้้ทำำ หน้้าที่่ต�รวจสอบจะเป็็นผู้้ที่่ผ่�่าน การประเมิินสมรรถนะการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์ และมีีประสบการณ์์ ความรู้้ความเข้้าใจข้้อผิิด พลาดที่่�เกิิดขึ้้�นได้้จากการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์ รวมถึึงการส่่งผลการตรวจสอบซ้ำำพร้้อมข้้อ แนะนำำ เพื่่�อการปรัับปรุุงคุุณภาพให้้ดีียิ่่� งขึ้้�นให้้กัับเจ้้าหน้้าที่่ที่่� �เกี่่�ยวข้้องในภาคสนาม นอกจากนี้้�กล้้องจุุลทรรศน์์ที่่�ใช้้ใน การตรวจสอบซ้ำำต้้องเป็็นกล้้องที่่มี�ีคุุณภาพดีีและอยู่่ในสภาพที่่�ใช้้งานได้้ดีี 3. วัสดุ อุปกรณ์ และเครองม ื่ ือ · กล้องจุลทรรศน์มี เลนส์ตา (oculars or eyepieces) กำลังขยาย 10x (10 เท่า) เลนส์วัตถุ (objective lens) กำำลัังขยาย 10x (10 เท่่า) 40x (40 เท่่า) และ 100x (100 เท่่า) และแท่่นวางสไลด์์ (mechanical stage) · เคร ืองกดนับแยก่ชนิดเซลล์ (differential cell counter) 1 อัน หร ือเคร ืองกดนับจ่ำนวน (key tally counter) จำำนวน 2 อััน อัันหนึ่่�งใช้นั้ ับจำำนวนเชื้้�อมาลาเรี ีย และอีีกอัันหนึ่่�งใช้นั้ ับจำำนวนเม็็ดเลืือดขาว · อิมเมอร์ชนออย (immersion oil) คุณ ั่ภาพสูง · กระดาษเช็ดเลนส์ · ปากกาและดินสอ · เคร ืองคิดเลข่ 4. ข้อควรระวังเพื่อความปลอดภัย · ปฏิบัติตามข้อกำหนดการควบคุมการแพร่กระจายเชื้อตามหลักสากลเม ื่ อทำงานในห้องปฏิบัติการ โดยการสวมใส่่อุุปกรณ์์ป้้องกัันอัันตรายส่่วนบุุคคลในการปฏิิบััติิงานทุุกครั้้ง เ�ช่่น ถุุงมืือ และเสื้้�อกาวน์์

คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 103 5. ว ิธการี 5.1 ระบบการตรวจสอบซ้ำำา ในปัจจุบันมี 2 รูปแบบคือ 1. ระบบการตรวจสอบฟิล์มเลือดซ้ำ 3 รอบ เป็นระบบแรกเร ิมของการค่วบคุมคุณภาพ การตรวจว ินิจฉัยมาลาเร ีย ในปัจจุบันใช้ในพื้นที่ที่มีผู้ป่วยมาลาเร ีย จำ นวนมาก และมี เจ้าหน้าที่เพียงพอสำ หรับการดำ เนินการ การตรวจสอบฟิล์มเลือดจะเร ิมจากระดับ่ จังหวัด โดยมีเจ้าหน้าที่ ศตม. เป็นผู้ดำ เนินการตรวจสอบ รอบที่ 1 จากนั้นเจ้าหน้าที่ ห้องปฏิบัติการ สคร. ตรวจสอบซ้ำรอบที่ 2 และเจ้าหน้าที่ศูนย์อ้างอิงดำ เนินการตรวจ สอบซ้ำรอบที่ 3 โดยในแต่ละรอบจะสุ่มร้อยละ 10 ของฟิล์มที่ตรวจ และตรวจสอบ ดังแสดงในรูปท 1 ี่ 2. ระบบการตรวจสอบฟิล์มเลอดื ซ้ำ 2 รอบ เป็นระบบทใี่ช้ในพื้นที่ทมีจำ ี่นวนผู้ป่วยมาลาเร ีย น้อย หร ือไม่พบผู้ป่วยมาลาเร ียเลย รวมทั้งในพื้นที่ที่ยังมีผู้ป่วยมาลาเร ียมากแต่จำ นวน เจ้าหน้าที่ไม่เพียงพอที่จะดำ เนินการตรวจสอบซ้ำ 2 รอบ การตรวจสอบฟิล์มเลือดจะ เร ิมจากจากระดับเข่ต โดยมี เจ้าหน้าท ศี่ตม. หร ือเจ้าหน้าที่สคร. เป็นผู้ดำ เนินการตรวจ สอบซ้ำ รอบที่ 1 และ เจ้าหน้าที่ศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการโรคติดต่อนำ โดยแมลง ดำ เนินการตรวจสอบซ้ำรอบท 2 ดังแ ี่สดงในรูปท 2ี่ 5.2 หน่่วยงานที่่ดำำาเนิินการตรวจสอบซ้ำำาฟิิล์์มเลืือดมาลาเรี ีย หน่วยงานที่ดำ เนินการตรวจสอบเป็นหน่วยงานที่มีเจ้าหน้าที่ที่ผ่านการประเมิน สมรรถนะการตรวจว ินิจฉัยมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ ในระดับประเทศ (National Competency Assessment) และได้คะแนนในระดับ A หร ือ B หร ือ ผ่านการประเมินสมรรถนะ การตรวจว ินิจฉัยจากหน่วยงานภายนอกประเทศ ที่จัดโดยองค์การอนามัยโลก (External Competency Assessment) ระดับ 1 หร ือ ระดับ 2 ในปัจจุบันหน่วยงานเหล่านี้สังกัดภายใต้ กรมควบคุมโรค ได้แก่ ศตม. สคร. และ ศูนย์อ้างอิงกองโรคติดต่อนำ โดยแมลง กองโรคติดต่อ นำ โดยแมลง 5.3 คุุณสมบัติั ิของเจ้้าหน้้าที่่ตรวจสอบซ้ำำา • ได้รับการฝึกอบรมและเป็นผู้มีประสบการณ์สูงในการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วย กล้้องจุุลทรรศน์์ • ได้รับประกาศนียบัตรจากองค์การอนามัยโลกรับรองการผ่านเกณฑ์การประเมินผู้เชยี่วชาญ ด้้านการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์ ECAMM ระดัับ 1 หรื ือ 2 หรื ือได้้รัับ ประกาศนีียบััตรจากกรมควบคุุมโรค กระทรวงสาธารณสุุข รัับรองการผ่่านเกณฑ์์การประเมิิน ผู้้เชี่่�ยวชาญด้้านการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์ (National Competency Assessment of Malaria Microscopists; NCAMM) ระดัับ A หรื ือ B ซึ่่�งมีีอายุุการรัับรอง ไม่่เกิิน 3 ปีี • ทราบหลักการและวธิีดำเนินการตรวจสอบซ้ำ � • เข้าร่วมในโครงการประกันคุณภาพภายนอก (external quality assurance program) ขององค์์การอนามััยโลก หรื ือของกองโรคติิดต่่อนำำ โดยแมลง กรมควบคุุมโรค

104 5.4 การเก็บร ล์มเลือด จะส่งตรวจส า • ฟ ือดทีรวจแล้วใน นทจะีต้องซบั oil immersion ออกก่อนเก็บในกล่องเก็บสไลด์ • ฟ ือดทจะีส่งไปตรวจสอบซา ต้องมีเลขรหัสผูวยชดัเจน • ห้ามเขยีนผลการตรวจบนสไลด์ • เก็บฟ อืดในกลอ่งเก็บสไลด์และจดัวางในตูวณทไีมส่ ัมผสัแสงแดดและความ น โดยตรง • การจัดเก็บฟ ืตามลําดับเลขทีวย และวันเวลาทีว ตรวจสอบรหัส ล์มเลือดให้ตรงกับรหัสผู้ปวยในแบบฟอรม์ลงทะเบยีนรบัผู้ปวย • ห้ามทงิฟ ือดก่อนถูกคัดเลือกเ อนําไปตรวจสอบซา 5.5 การคัดเลือกตัวอยา่งเ อตรวจส า • การคัดเลอืกตัวอยา่งฟ อืดเ อตรวจสอบซา ใชว้ธ สุ่มฟ อืดจากการกําหนดเลข ท้ายของอันด ล์มทีตรวจปก หร ตรวจสอบ จาํนวนร ล์มเลือดทังหมด (ไม่ต้องแยกว่าพบเชืร ม่พบเชื • การตรวจสอบซาครงัที1 (Checking) ดําเนินการโดย เจ้าหน้าทีรวจสอบฟ ือด (checker) ของ สคร. หร ตม. เป ้ทาํหน้าทตีรวจสอบ กําหนดเลขทา้ยแบบสุ่ม แจง้ไป ให้หน่วยงานทีข้ารว่ม การตรวจส ล์มเลือด • เจา้หน้าที ีหน้าทีรวจ เมอได้รบัแจง้เลขทา้ยของฟ ือด จะดําเนินการคัดฟ ือด ส่งตรวจสอบ โดยให้คัดเลอืกจากทะเบยีนผู้ปวย รว.1: ระเบยีนผู้ปวยได้รบัการตรวจโลหิต หาเชืร ร บันทกึรายละเอียดการตรว ล์มเลืตรงก ล์ม เลือด คัดเลือกเฉพ ล์มเลือดทมี ีเลขทา้ยตรงกับทีจง้ส ตรวจสอบ • การตรวจสอบซาครงัที2 (Re-checking) โดย สูนยอ์ ้างอิงทางห้องปฏิบัต กองโรคติดต่อนําโดยแมลง ขึ ยู่กับพืทีรงัทสี องโดย ศูนย์อ้างอิง ฯ สําหรับพืที เสีสูงและมีเจา้หน้าทตีรวจสอบ เพียงพอ • การตรวจสอบซาอาจทาํสามครงัครงแรกโดย ัศตม. ครงัที องโดย สคร. และครงัที ามโดย ศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการ ฯ • การตรวจสอบซาจะทาํเดืทกุ 10 วนั โดย สคร./ศต ผู้ดําเนินการ จัดส่งหมายเลขท้ายให คัดเลือกตัวอย่างส่งตรวจสอบ สคร./ศตม. และ ศูนยอ์ ้างอิง ฯ จัดส่งหมายเลขทา้ยให้สคร./ศตม. คัดเลอืกตัวอย ลม์เลอืดทตีรวจสอบแลว้ ส่งให้ศูนยอ์ ้างอิง ฯ ตรวจสอบ ครงัทสีอง ดังรูปที

หมายเหตุ

106 รูป 3 ผังขันตอนการตรวจส ลม์เล าในหอ้งปฏิบตั ิการ 5.6 หลักเกณฑ์การประเมิน • เจา้หน้าทีรวจสอบฟ ือดซา จะต้องไม่ทราบผลการตรวจฟ ือดของผูวย เมอ เจา้หน้าทตีรวจสอบ บว่าผลการตรว ล์มเลือดผู้ปวยและผลการตรวจสอบ ไม่ตรงกัน ล์มเลือดนันจะต้องถูกตรวจสอบโดยผู้ตรวจสอบีก 1-2 คน และจะใชผ้ลการตรวจ ทสีอดคล้องกันจาํนวน 2 ใน 3 ของผ้ตูรวจสอบ เป ผลการตรวจสุดทา้ย • เจา้หน้าทีรวจสอบฟ อืดซาต้องมคีวามรู้ความสามารถ และความละเอียด ถถี ้วน ในการ ตรว ลม์เลอืดมากกวา่เจา้หน้าทภีาคสนาม และต้องปฏบิตั ิตามค่มูอืมาตรฐานการตรว ล์ม เลือดอย่างเครง่ครดั (ดู MM-SOP-10: การตรว นิจฉัยเชืร ล์มเลือดหนา และบาง) • การตรวจสอบฟ ือดซาประกอบด้วย • คณุภาพฟ อืด ได้แก่ขนาด ความหนาของฟ อืด และการติดสียอ้ม ได้มาตรฐาน วามเสียหาย แตกหักของสูMM-SOP-06A: การเจาะเก็บเลอืด จากปลายนิวและการเต ฟ ือดหนาและบาง และ MM-SOP-09: การยอ้มฟ เลืวยสียมิซา่ ) • การพ พบเ ทีบ และความถูกต้องของการ แยกชนิดเ อ • เกณฑ์การประเมิน เกณฑ์ความถูกต้องสอดคล้องกันของผลการตรวจครงัแรกและผลการ ตรวจสอบ ในแต่ละระดับต้องไม่น้อยกว่ารอ้ยละ 99 ผังขั ลงทะเบยีน รบัตัวอยา่ง สง่ตรวจสอบ Checker ตรวจสอบ ส่งผลการ ตรวจสอบใน รายงาน MM02 ส่งผลให้ สง่ผล การตรวจเดมิ ในรายงาน MM02 ส่งต่อใหผ้ ู้ตรวจสอบ พิจารณาผล การตรวจสอบ รายงานผล การตรวจสอบ กลับทันที รายงานผล การตรวจสอบ กลับ ใหผ้ลไม่สอดคล้อง ใหผ้ลสอดคล้อง ตรวจสอบ ครบถ้วนถูกต้องครบถ้วนถูกต้อง จดัสรรให้Checker Checker

คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 107 5.7 การบัันทึึกผลการตรวจสอบซ้ำำา บันทึกผลในตาราง 2x2 ลงในสมุดบันทึกผลการปฏิบัติงานการตรวจสอบซ้ำฟิล์มเลือด (log book) ดังนี้ ความถูกต้องของการตรวจพบหร ือไม่พบเชื้อมาลาเร ีย ผลการตรวจจาก มาลาเร ียคลินิก ผลการตรวจสอบซ้ำ พบเชื้อ ไม่พบเชื้อ พบเชื้อ A B ไม่พบเชื้อ C D โดยที่ A: จำ นวนฟิล์มเลือดทรายงานี่ผลเป็นบวกทงจากั้ผู้ตรวจทมาลาเร ียคลินิกและ ี่ผู้ตรวจสอบซ้ำ B: จำ นวนฟิล์มเลือดที่ผู้ตรวจทมาลาเร ียคลินิกรายงาน ี่ผลเป็นบวก แต่ผู้ตรวจสอบซ้ำพบว่า เป็นลบ (false positive) C: จำ นวนฟิล์มเลือดที่ผู้ตรวจทมาลาเร ียคลินิกรายงาน ี่ผลเป็นลบ แต่ผู้ตรวจสอบซ้ำพบว่า เป็นบวก (false negative) D: จำ นวนฟิล์มเลือดทรายงานี่ผลเป็นลบทงจากั้ผู้ตรวจทมาลาเร ียคลินิกและ ี่ผู้ตรวจสอบซ้ำ (true negative) 5.8 การวิ ิเคราะห์์และรายงานผลการตรวจสอบซ้ำำา การว ิเคราะห์ผลการตรวจสอบซ้ำ แต่ละรอบการตรวจมีความสำ คัญแม้จำ นวนตัวอย่าง จะมีไม่มากพอที่จะประเมินความสามารถของเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการของมาลาเร ียคลินิกหร ือ โรงพยาบาล แต่สามารถประเมินข้อผิดพลาดที่สำ คัญที่จำ เป็นต้องได้รับการแก้ไขโดยเร่งด่วน โดยเฉพาะการตรวจผิดพลาดทมี ี่ผลต่อการตรวจว ินิจฉัยและรักษาผู้ป่วย การว ิเคราะห์ผลรวมของ ผลการตรวจสอบซ้ำในแต่ละรอบปี จะสามารถประเมินผลการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าทห้องป ี่ฏิบัติ การและหน่วยงานได้ดีกว่า • การว ิเคราะห์ผลการตรวจสอบซ้ำ � จะทำทุกรอบการตรวจสอบซ้ำ � คือทุก 10 วัน และว ิเคราะห์ ผลตรวจรวมทั้้ง�ปีี • การรายงานผลในแต่ละรอบการตรวจสอบซ้ำ � ต้องรายงานผลภายใน 2 สัปดาห์ โดยสรุปผล การตรวจสอบจากรายงาน MM02 แบบบัันทึึกรายละเอีียดการตรวจสอบฟิิล์์มเลืือดซ้ำำ • เมอ ื่ ผลการตรวจสอบซ้ำ �ได้ผลไม่ตรงกับผลการตรวจของมาลาเร ียคลินิกหร ือโรงพยาบาล ต้อง รี ีบแจ้้งมาลาเรี ียคลิินิิกหรื ือโรงพยาบาลนั้้�น ๆ โดยเร็ว็พร้้อมคำำ อธิิบายและคำำแนะนำำ เพื่่�อการ แก้้ไขและปรัับปรุุงให้้ถููกต้้อง • การรายงานผลในแต่ละรอบการตรวจ ควรมีผลการตรวจสอบซ้ำ �ในรอบที่ผ่านมา เพื่อให้มอง เห็็นภาพแนวโน้้มว่่าหน่่วยงานได้้มีีการพััฒนาให้้ดีีขึ้้�นอย่่างต่่อเนื่่�องหรื ือไม่่ (A+D) x 100%) Percentage agreement in parasite detection= A+B+C+D

108 คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 6. ข้อควรระวังที่เก ี่ยวข้องกับขั้นตอนการปฏิบัติงาน · การลงข้อมลในแบบบันูทึกรายละเอียดการตรวจสอบฟิล์มเลอดืทุกครัง ้ต้องไม่มีผลการตรวจเดิมอยู่ก่อน ที่่�จะลงผลการตรวจสอบซ้ำำ และฟิิล์์มเลืือดที่่�จะตรวจสอบซ้ำำต้้องไม่่มีีผลการตรวจเดิิมบนกระจกสไลด์์ ถ้้ามีีต้้องลบออกให้้หมดก่่อนส่่งให้้ผู้้ตรวจสอบซ้ำำ · หลังจากตรวจสอบฟิล์มเลอดแล้ ืว วางคว่ำหน้าฟิล์มเลอดลงบนกระดาษ A4 ืที่สะอาดเพื่อซับ immersion oil ออก อาจใช้้กระดาษที่่�ใช้้แล้ว้ โดยใช้้หน้้าที่่�ไม่มี่ตัี ัวหนัังสืือ ห้้ามใช้้กระดาษทิิชชููเช็็ด เพราะจะทำำ ให้้ฟิิล์์ม เลืือดหลุุดออกและมีีเส้้นใยของกระดาษทิชชููิ ติิดบนฟิิล์์มเลืือด 7. การควบคุมคุณภาพ · รายชื่อมาลาเร ียคลินิกที่ส่งตรวจสอบฟิล์มเลือดซ้ำ � · สมุดบันทึกการดำเนินงานการตรวจสอบซ้ำ � (logbook) · แบบฟอร์มทเกี ี่ ่ยวข้องกับการตรวจสอบ · แบบฟอร์ม MM-01: บันทึกรายละเอียดการตรวจฟิล์มเลือด · แบบฟอร์ม MM-02: บันทึกรายละเอียดการตรวจสอบฟิล์มเลือดซ้ำ � 8. เอกสารมาตรฐานการปฏิบัติงานที่เก ี่ยวข้อง · MM-SOP-06A: การเจาะเก็บเลือดจากปลายนิ้วและการเตร ียมฟิล์มหนาและบาง · MM-SOP-09: การย้อมฟิล์มเลือดมาลาเร ียด้วยสียิมซ่า · MM-SOP-10: การตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียในฟิล์มหนาและบาง 9. เอกสารอ้างอิง กองโรคติิดต่่อนำำ โดยแมลง. (2564). คู่่มืือมาตรฐานการปฏิิบััติิงานการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์. (กำำลัังจััดพิิมพ์์). World Health Organization. (2009). Bench aids for malaria diagnosis. Geneva: WHO Press. World Health Organization [WHO}. (2016). Malaria microscopy, Quality assurance manual – Version2. Geneva: WHO Press

คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 109 การทดสอบความชำนาญด้านการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ีย ด้วยกล้องจุลทรรศน์ MM-SOP-17 1. วัตถุประสงค์ เพื่่�ออธิิบายขั้้น�ตอนการทดสอบความชำำ นาญ (proficiency testing) ด้้านการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วย กล้้องจุุลทรรศน์์ ของเจ้้าหน้้าที่่ห้�้องปฏิิบััติิการของมาลาเรี ียคลิินิิกหรื ือโรงพยาบาล 2. หลักการและเหตุผล การทดสอบความชำำนาญด้้านการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียเป็็นการประเมิินคุุณภาพภายนอก ประเภทหนึ่่�ง ใช้้วิิธีีการเปรี ียบเทีียบผลการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์ระหว่่างห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย (มาลาเรี ีย คลินิิ ิกหรื ือโรงพยาบาลที่่ส� นใจเข้้าร่ว่ มโครงการ) กัับห้้องปฏิิบััติิการที่่�เป็็นผู้้จััดการทดสอบความชำำ นาญ (ศููนย์อ้์ ้างอิิงทาง ห้้องปฏิิบััติิการโรคติิดต่่อนำำ โดยแมลง) โดยผู้้จััดการทดสอบความชำำนาญมีีหน้้าที่่�จััดเตรี ียมและนำำส่่งฟิิล์์มเลืือด มาตรฐาน ที่่ผ่�่านการตรวจโดยผู้้เชี่่�ยวชาญระดัับอ้้างอิิงจากการประเมิินขององค์์การอนามััยโลกและตรวจยืืนยัันด้้วยวิิธีี ทางอณููชีวีโมเลกุุลแล้ว้ ให้้กัับห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย เพื่่�อประเมิินความสามารถในการอ่่านผลฟิิล์์มเลืือดมาลาเรี ีย ศููนย์์ อ้้างอิิง ฯ ซึ่่�งเป็็นผู้้จััดการทดสอบความชำำนาญจะรวบรวมผลการทดสอบ วิิเคราะห์์ผล และจััดทำำ รายงานผลการทดสอบ ส่่งให้้ห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่ายและหน่่วยงานต้้นสัังกััด เพื่่�อใช้พั้ ัฒนาสมรรถนะเจ้้าหน้้าที่่ห้�้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย การ เข้้าร่ว่ มในโครงการทดสอบความชำำนาญเป็็นข้้อบัังคัับหนึ่่�งของการขอการรัับรองมาตรฐานห้้องปฏิิบััติิการ 3. วัสดุ อุปกรณ์ และเครองม ื่ ือ · กล้องจุลทรรศน์ เลนส์ตากำลังขยาย 10 เท่า เลนส์วัตถุกำลังขยาย 10, 40, และ 100 เท่า · ฟิล์มเลือดมาตรฐานจากธนาคารตัวอย่างฟิล์มเลือด (malaria slide bank) · เคร ืองกดนับแยก่ชนิดเซลล์ หร ือเคร ืองกดนับจ่ำนวน · อิมเมอร์ชนออยคุณั่ภาพสูง · กระดาษเช็ดเลนส์ · ปากกาและดินสอ · เคร ืองคิดเลข่ · แบบรายงานผลการตรวจว ินิจฉัยมาลาเร ีย 4. ข้อควรระวังเพื่อความปลอดภัย · ปฏิบัติตามข้อกำหนดการควบคุมการแพร่กระจายเชื้อตามหลักสากลเม ื่ อทำงานในห้องปฏิบัติการ โดย การสวมใส่่อุุปกรณ์ป้์ ้องกัันอัันตรายส่่วนบุุคคลในการปฏิิบััติิงานทุุกครั้้ง เ�ช่่น ถุุงมืือ หน้้ากากอนามััยทางการ แพทย์์ และเสื้้�อกาวน์์

110 คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 5. ว ิธการี 5.1 หน่่วยงานจััดการทดสอบความชำาำนาญ ศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการโรคติดต่อนำ โดยแมลงมีหน้าที่จัดการทดสอบความ ชำ นาญด้านการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ให้กับมาลาเร ียคลินิก และ หน่วยงานอ ื่ นที่สนใจเข้าร่วมโครงการ วธิีดำ เนินการมีดังนี้ • จัดทำแผนการดำเนินงานโครงการทดสอบความชำนาญ ขัน้ตอนการดำเนินงาน กำหนดเวลา การส่่งฟิิล์์มเลืือดทดสอบ และการส่่งกลัับผลการทดสอบของห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย • ประสานงานกับหน่วยงานทเกี ี่ ่ยวข้อง ประกอบด้วยสำนักงานป้องกันควบคุมโรค ศูนย์ควบคุม โรคติิดต่่อนำำ โดยแมลง หน่่วยควบคุุมโรคติิดต่่อนำำ โดยแมลง มาลาเรี ียคลิินิิก และ โรงพยาบาล • จัดทำข้อตกลงการเข้าร่วมโครงการอย่างเป็นทางการ เพื่อป้องกันการสูญเสียเวลาและ ทรัพั ยากรของโครงการทดสอบความชำำนาญ • จัดทำรหัสหน่วยงานเพื่อรักษาความลับของห้องปฏิบัติการเคร ือข่าย • จัดเตร ียมชุดฟิล์มเลอดมาืตรฐานเพื่อการทดสอบโดยคัดเลอกจากืธนาคารฟิล์มเลอดมาลาเร ีย ื และจััดทำำคำำแนะนำำการทดสอบ ส่่งให้้ห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย • รวบรวมผลการทดสอบ ว ิเคราะห์ รายงานผลกลับไปยังห้องปฏิบัติการเคร ือข่าย และ หน่่วยงานที่่�ห้้องปฏิิบััติิการขึ้้�นตรง พร้้อมคำำชมเชย และคำำแนะนำำ เพื่่�อการปรัับปรุุง/แก้้ไข เพื่่�อการพััฒนาความสามารถของห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย • จัดส่งอุปกรณ์การศึกษาและคำแนะนำเพื่อให้ห้องปฏิบัติการเคร ือข่ายได้ใช้เพื่อพัฒนา การตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ีย • จัดทำและรักษาระบบข้อมูลเกี่ยวกับการทดสอบความชำนาญ เช่น ผลการทดสอบ คำแนะนำ เพื่่�อการพััฒนา เพื่่�อใช้้ติิดตามผลการพััฒนาของห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย • ว ิเคราะห์และจัดทำรายงานผลการดำเนินงานโครงการประจำปี และวางแผนกิจกรรมของ ปีต่ี ่อไป • รวบรวมและว ิเคราะห์ปัญหาการบร ิหารจัดการโครงการทดสอบความชำนาญ เช่น ร้อยละของ ห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่ายที่่ต�อบรัับและไม่่ตอบรัับการทดสอบ ความล่่าช้้าในการส่่งรายงานผล การทดสอบ เพื่่�อใช้้ในการพััฒนาประสิิทธิิภาพของโครงการทดสอบความชำำนาญต่่อไป

คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 111 5.2 หน่่วยงานหรื ือห้้องปฏิิบัติั ิการที่่เข้้าร่่วมโครงการทดสอบความชำาำนาญ หน่วยงานหร ือห้องปฏิบัติการที่เข้าร่วมในโครงการทดสอบความชำ นาญมีหน้าที่ ดังต่อไปนี้ • ลงทะเบียนยืนยันการเข้าร่วมโครงการ โดยกรอกข้อมูลให้ครบถ้วน ถูกต้อง • ให้ใชท้อยีู่่ที่ที่สามารถจัดส่งชุดทดสอบความชำนาญได้อย่างปลอดภัยไม่สูญหาย เช่นสถานที่ ปฏิิบััติิงาน • ปฏิบัติตามคำแนะนำต่าง ๆ ของผู้จัดการทดสอบ ทเกี ี่ ่ยวข้องกับการทดสอบความชำนาญ • ตรวจว ินิจฉัยชุดทดสอบความชำนาญโดยใชว้ธิีการเดียวกับการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียใน งานประจำำ และส่่งผลกลัับไปยัังผู้้จััดการทดสอบตามกำำหนดเวลา พร้้อมส่่งตััวอย่่างคืืน • รายงานผู้จัดทำโครงการทดสอบทราบเม ื่ อพบปัญหาทเกิดข ี่ ึ้นกับชุดทดสอบความชำนาญ • เม ื่ อทราบผลการทดสอบ ห้องปฏิบัติการเคร ือข่ายต้องดำเนินการปรับปรุง/แก้ไขข้อบกพร่อง ตามที่่�ผู้้จััดการทดสอบความชำำ นาญให้้คำำแนะนำำข้้อ 5.6 5.3 ชุุดฟิิล์์มเลืือดสำำหรัับทดสอบความชำาำนาญ • ศูนย์อ้างอิง ฯ คัดเลือกฟิล์มเลือดทดสอบจากธนาคารฟิล์มเลือด • ฟิล์มเลือดทดสอบ 1 ชุด ประกอบด้วย ฟิล์มเลือดมาตรฐานจำนวน 10 สไลด์ แต่ละชุดจะ ประกอบด้้วยฟิิล์์มที่่ต�รวจพบเชื้้�อ มีีชนิิดเชื้้�อและความหนาแน่่นเชื้้�อแตกต่่างกัันไป แต่่ละรอบ ต้้องจััดชุุดทดสอบให้้มีีฟิิล์์มเลืือดที่่�ไม่พ่บเชื้้�อ และฟิิล์์มเลืือดที่่มี�ีความหนาแน่่นของเชื้้�อต่ำำด้้วย 5.4 การวิ ิเคราะห์์ผลการทดสอบความชำาำนาญ • ใช้ระบบฐานข้อมูลคอมพิวเตอร์ในการลงทะเบียนเข้าร่วมโครงการ เก็บรวบรวมข้อมูล และ วิิเคราะห์์ผลการทดสอบความชำำนาญ • เก็บรวบรวมผลการทดสอบความชำนาญและข้อแนะนำต่าง ๆ ไว้ในฐานข้อมูลเพื่อใชต้ ิดตาม การพััฒนาต่่อเนื่่�องของห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย • ใช้แบบรายงานผลการทดสอบความชำนาญที่จัดทำโดยศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการโรค ติิดต่่อนำำ โดยแมลงในการรายงานผล 5.5 ขั้้นตอนการ ขั้้ดำำาเนิินงานของผู้้จััดการทดสอบความชำาำนาญ 1. ตรวจสอบรายชื่่�อหน่่วยงานที่่�ลงทะเบีียนเข้้าร่ว่ มโครงการ 2. จััดเตรี ียมชุุดฟิิล์์มเลืือด เอกสารคำำชี้้�แจงวิิธีทีดสอบและรายงานผล 3. จััดส่่งชุุดทดสอบความชำำนาญและคำำ อธิิบายให้้ห้้องปฏิิบััติิการเครื ือข่่าย • ส่งชุดทดสอบทางไปรษณีย์ ใช้บร ิการแบบที่สามารถติดตามพัสดุได้ • ภายในห่อ/กล่องพัสดุทจัดี่ส่ง แนบรายละเอียดคำแนะนำการตรวจฟิล์มเลือด การเขียน คำำตอบ และวิิธีีการส่่งผลตรวจกลัับไปยัังผู้้จััดการทดสอบความชำำนาญ • เม ื่อห้องปฏิบัติการเคร ือข่ายได้รับพัสดุชุดทดสอบแล้ว ขอให้แจ้งผู้จัดการทดสอบความ ชำำนาญทราบว่่าได้้รัับพััสดุุแล้้ว อาจเป็็นทาง e-mail, LINE, หรื ือโทรศััพท์์

112 1. รวบรวมผลการทดสอบจากห้องปฏิบัต • ห้องปฏิบัต ส่งผลการตรวจฟ ือดชุดทดสอบ พรอ้มชุดทดสอบส่งทาง ไปรษณีย์กลับไปยังศูนยอ์ ้างอ ป ้จดัการทดสอบความชาํนาญตามข้อตกลง • ศูนยอ์ ้างอิง ฯ อาจแจง้เตือนห้องปฏิบัตึงกําหนดส่งผลการตรวจฟ เลือดชุดทดสอบ 2. ส่งผลการประเมินให้ห้องปฏิบัต ท ทางการ • ศูนย์อ้างอิง ฯ อาจแจง้ผลการประเมินให้ห้องปฏิบัต ทราบ เมอพบว่ามีการ ตรวจผิดพลาดทจีาํเป ต้องได้รบัการแก้ไขโดยทันที 3. ระบบการให้คะแนน • ฟ ือดแต่ละแผ่นมีคะแนนเทา่กับ 10 คะแนน • การนับจํานวนเ ฟ วธนี ับพรอ้มกับนับจํานวนเม็ด เลือดขาว ความผิดพลาดของการนับกําหนดให้ผิดพลาดได้ไม่เกิน ± 25% ของค่าเฉลี • วธกีารให้คะแนนแสดงในตารางด้านล่างนี สรปุผล การประเมิน คะแนนรอ้ยละ คําอธบิาย และขอ้แนะนํา ดีเยียม ≥90 ผลการปฏิบัติงานดีเยียม • ควรเข้าร่วมประเมินสมรรถนะ External Competency Assessment for Malaria Microscopy (ECAMM) หร�อ National Competency Assessment for Malaria Microscopy (NCAMM) ซึ�งคงไว้ซึ�งสมรรถนะ การตรวจว�นิจฉัยมาลาเร�ยด้วยกล้องจุลทรรศน์ ควรเข้าร่วมประเมินสมรรถนะ External Competency Assessment for Malaria Microscopy (ECAMM) หร�อ National Competency Assessment for Malaria Microscopy (NCAMM) ซึ�งคงไว้ซึ�งสมรรถนะ การตรวจว�นิจฉัยมาลาเร�ยด้วยกล้องจุลทรรศน์ ดีมาก 80 - <90 ผลการปฏิบัติงานดีมาก • • ควรสุ่มส่งฟ ือดตรวจสอบ รอ้ยละ 10 ดี 70 - <80 ผลการปฏิบัติงานดี แต่ควรดําเนินการเ อพัฒนาให้ดี ยิงขน ดังนี - ตรวจสอบคุณภาพกล้องจุลทรรศน์ เช่น เลนส์ ตา และเลนส์วัตถุ - ควรเขา้อบรมฟนฟูความรู้เ อพัฒนาศักยภาพ การตรวจว วยกล้องจุลทรรศน์ - ควรสุ่มส่งฟ ือดตรวจสอบ รอ้ยละ 10 - ควรเขา้ระบบควบคุมคุณภาพ ทง การัตรวจสอบฟ เลือด (Cross-check) และ การทดสอบประเมิน สมรรถนะ (Proficiency Testing) ต้องปรบั ปรุง ≤70 ควรได้รบัการปรบั ปรุงแก้ไข ดังนี - ตรวจสอบคุณภาพกล้องจุลทรรศน์ เช่น เลนส์ ตา และเลนส์วัตถุ - ก่อนออกผลตรวจควรได้รบัการยืนยันตรวจสอบ จาก เจา้หน้าที ี ดีมาก - ควรเขา้อบรมฟนฟูความรู้เ อพัฒนาศักยภาพ การตรวจว วยกล้องจุลทรรศน์ - ควรสุ่มส่งฟ ือดตรวจสอบ รอ้ยละ 10 - ควรเขา้ระบบควบคุมคุณภาพ ทง ัตรวจสอบฟ ือด (Cross-check) และ ทดสอบประเมินสมรรถนะ (Proficiency Testing)

113 7. ประเมินผลการดําเนินงานโครงการทดสอบความชาํนาญ ดังนี • ขอ้ชแนะจากหี ้องปฏิบัติการเคร ทรีว่ มโครงการ • จํานวนห้องปฏิบัติการเคร ที ่งผลล่าชา้หร วน • จํานวนห้องปฏิบัติการเคร ทไมี ่ส่งผลการทดสอบกลับ 8. จดัเตรยมและจดัส่งผลการทดสอบความชาํนาญของห้องปฏิบตั ิการเครอขา่ยแต่ละแห่ง • รายงานประกอบด้วย • ผลการทดสอบความชาํ • ผลการทดสอบความชาํนาญที ่านมา 1-2 รอบ เ อให้เห็นแนวโน้มของการพัฒนา • สรุปผลรวมของทกุห้องปฏิบัติการเคร • ส่งรายงานผลการทดสอบพรอ้มทังคําแนะนําเ อแก้ไขข้อบกพรอ่งให้ห้องปฏิบัติการ เครอขา่ย และหน่วยงานต้นสังกัดตามทระีบุในข้อตกลง • ส่ง อการเร สอนเ อใช้ในการพัฒนาความสามารถด้านการตรวจวนิจฉัยเ อ มาลาเรย • ส่งประกาศนยีบตัรแสดงถึงการเขา้รว่มโครงการ ประกาศนยีบตัรชมเชยผมู้ผีลการทดสอบ ดีเยี ป นึรงั 9. รวบรวมขอ้เสนอแนะจากห้องปฏิบตั ิการทรีว่ มโครงการทดสอบความชาํนาญ • ศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการ ฯ จัดทำแบบสอบถามเพื�อประเมินผลการปฏิบัติงาน โครงการทดสอบความชำนาญของศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการ ฯ และขอให้ห้อง ปฏิบัติการที�ร่วมโครงการ ส่งข้อคิดเห็น และเสนอแนะที�เกี�ยวข้องกับการดำเนินโครงการ เพื�อใช้ในการปรับปรุงคุณภาพโครงการผังขั�นตอนการดำเนินงานการทดสอบความชำนาญ ดังรูปที� 1 5.6 การแก้ไขข้อผิดพลาด เมือห้องปฏิบัติผลการทดสอบความชาํนาญ หากพบมีข้อผิดพลาด จะต้องดําเนินการแก้ไข ปรบั ปรุงทันทีดังนี • เข้าดูภาพเ อซาจาก เว็บไซต์องการประเมินสมรรถนะ (EQAMalaria) http://malaria.ddc.moph.go.th • หน่วยงานอาจต้องพิ ฟนฟูหร ทําการอบรมระหว่างการปฏิบัติงาน (on-the-job training) • การซอ่มหร ทดแทน กล้องจุลทรรศน์วัสดุ และอุปกรณ์ต่าง ๆ • บันทกึขอ้ผิดพลาดและการแก้ไขทไดี ้ดําเนินการไปแล้วในสมุดบันทก (log book) ึ • นําขอ้ผิดพลาดและการแก้ไขทไดี ้ดําเนินการรายงานในทประ ีชุมตามปกติของหน่วยงาน รปู 1 ผังขันตอนการดําเนินงานการทดสอบความชาํนาญด้านการตรวจวนิจฉัย เ อมาลาเรยด้วยกล้องจุลทรรศน์

114 คู่มือปฏิบัติงานการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียด้วยกล้องจุลทรรศน์ และการควบคุมคุณภาพ 6. ข้อควรระวังที่เก ี่ยวข้องกับขั้นตอนการปฏิบัติงาน · การห่อชุดฟิล์มเลือดเพื่อจัดส่ง และส่งกลับคืน ต้องระมัดระวังเร ืองการแ่ตกหัก จะต้องห่ออย่างดี และ ควรมีีข้้อความระบุุว่่าระวัังแตกห้้ามโยน อย่่างชััดเจน · ในกรณีที่พบว่าฟิล์มเลือดแตกหักให้ห่อกลับอย่างดีแล้วส่งคืน ศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการฯ 7. แบบฟอร์มรายงานที่เก ี่ยวข้อง · แบบฟอร์มรายงานผลการทดสอบความชำนาญด้านการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ีย · แบบฟอร์มสรุปผลการทดสอบความชำนาญด้านการตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ีย 8. เอกสารมาตรฐานการปฏิบัติงานที่เก ี่ยวข้อง · MM-SOP-10: การตรวจว ินิจฉัยเชื้อมาลาเร ียในฟิล์มหนาและบาง 9. เอกสารอ้างอิง กองโรคติิดต่่อนำำ โดยแมลง. (2564). คู่่มืือมาตรฐานการปฏิิบััติิงานการตรวจวิินิิจฉััยเชื้้�อมาลาเรี ียด้้วยกล้้องจุุลทรรศน์์. World Health Organization. (2009). Bench aids for malaria diagnosis. Geneva: WHO Press. World Health Organization [WHO]. (2016). Malaria microscopy quality assurance manual Version 2. Geneva: WHO Press.

115 บทส่งท้าย การเรยบเรยงคู่มือปฏิบตั ิงานการตรว นิจฉัยเชอมืาลาเรยด้วยกล้องจุลทรรศน์และการควบคุมคุณภาพ เลม่นีจะสําเรจ็สมบรูณ์ไมไ่ด้หากขาดผเู้ชยีวชาญทจะีกลา่วถึงทาํหน้าทสี ังสอน ในคําแนะนํา จากประสบการณ์การทาํงาน จรง ตลอดจนรวบรวมเอกสาร ภาพถ่ายต่างๆทใีชปร ้ะกอบในเอกสารคู่มือ ผู้เรยบเรยงจงึใครขอขอบ่พระคุณและจดจาํ ชื ้เชยีวชาญนีไวเ้ป ณีพิเศษ ได้แก่ 1. ดร.คนึงนิจ คงพ่วง ขา้ราชการบาํนาญ กรมควบคุมโรค ทีห้คําปร นะนําอยา่งใกล้ชดิกําหนด รูปแบบในการเขยีน และจดัทาํเป บับภาษาอังกฤษ สําหรบัการเผยแพรใ่ห้กับชาวต่างชาติ 2. ดร.พงษ์ว�ทย์ บัวล้อมใบ ขา้ราชการบาํนาญ กรมควบคุมโรค อดีตหัวหน้าศูนยอ์ ้างอิงทางห้องปฏิบตั ิ การทีพัฒนาห้องปฏิบัติการด้านการตรว นิจฉัยมาลาเรย ทังสถานทีตังห้องปฏิบัติการในป จุบัน และบคุคลากรใหม้ศี ักยภาพความรคู้วามสามารถในด้านรการตรว นจิฉยัมาลาเรยด้วยกลอ้งจุลทรรศน์ จนเป ป ทยีอมรบัระดับสากล (WHO expert for Malaria Microscope Diagnosis) 3. เจา้หน้าทีจากสถาบัน จัทยาศาสตรการ์แพทย์ทหาร ทีเปนกําลังสําคัญในการดําเนินการรว่มกับ เจา้หน้าทใีนพืนทในีการศึกษาวจยัการตรว นิจฉัยมาลาเรย และนําประสบการณ์แลกเปลียนเรยนรู้ รว่มกันทาํ ให้คู่มือฉบับนีเขียนขึนจากประการณ์การทาํงานในพืนทีจรงทีต้องมีข้อควรระวังต่างใน การปฏิบตั ิงานเพิมมากขึน ดังรายนามต่อไปนี 3.1 นายวรเชษฐ์คันธวังอินทร์หัวหน้าห้องปฏิบตั ิการภาคสนาม 3.2 นายมนตร อาษานอก เจา้หน้าทหี ้องปฏิบตั ิการภาคสนาม 3.2 นางสาวเสาวลักษณ์วงศ์อรุณกชกร เจา้หน้าทหี ้องปฏิบตั ิการภาคสนาม 4. เจา้หนา้ทหีนว่ยควบคมโุรคติดต่อนาํ โดยแมลง อาํเภอแมส่ะเรยง จงัหวดัแมฮ่อ่งสอน และอาํเภอพะโต๊ะ จังหวัดชุมพร ทีช่วยในการจัดเตร ล์มเลือดมาลาเรยมาตรฐาน สําหรบั ใช้การเรยนการสอน การควบคุมคุณภาพ ตลอดจนถ่ายภาพเชอมืาลาเร จดัเก็บเป ลังภาพ ชปร ้ะโยชน์ต่อไป 5. บุคคลทสี ําคัญและขาดไม่ได้คือ เจา้หน้าทพีนักงานปฏิบัติการชนัสูตรโรคทังจากส่วนกลาง และพืนที ซ ษียณราชการแล้ว เปู้ทีถ่ายทอดองค์ความรู้ทักษะทางด้านการตรว นิจฉัยมาลาเรยด้วย กลอ้งจุลทรรศน์แบบครบทกุขบวนการตังแต่การเตร ลม์เลอืด การยอ้มสีการใชก้ลอ้งจุลทรรศน์ และเทคนิคการตรว นิจฉัยแยกชนิดของเชอมืาลาเรย แบบตัวต่อตัวอย่างละเอียด จนสรา้งคนรุน่ ป จุบันทรีวมตัวกันเขียนคู่มือเล่มนีขึน จากความรูท้ ไีด้รบจัากท นับว่าเป ย์ทมี ีความ เชยีวชาญอยา่งมาก สุดทา้ยนีหากมีข้อสงสัย หรอคําแนะนํา คณะผ้จูดัทาํค่มูือยินดีให้ข้อมูลเพมเิติม และน้อมรบัคําแนะนํา ปรบั ปรุงแก้จดัพิมพ์ในครงัต่อไป โดยสามารถติดต่อได้ทีศูนย์อ้างอิงทางห้องปฏิบัติการโรคติดต่อนําโดยแมลง กองโรคติดต่อนําโดยแมลง กรมควบคุมโรค โทร 02 590 3128-9 อีเมล์[email protected]

116 รายชืห้องปฏิบตั ิการเครอขา่ยและชื ้ทสีามารถประสานขอข้อมูลเพิมเติมได้ 1. ผู้รบัผิดชอบ: นางเจรยรนัย ขนัติพงศ์และนางสาวสารณีศรเทพ สํานักงานป กันควบคุมโรคที1 จงัหวดัเชยีงใหม่ โทรศัพท:์ 053 140 774 2. ผู้รบัผิดชอบ: นายสมศักดิสินธอุ ุไร และ นางสาวพีรดา คิวเจรญ สํานักงานป กันควบคุมโรคที2 จงหัวัดพิษณโุลก โทรศัพท:์ 055 214 615 -7 3. ผู้รบัผิดชอบ: นายอนกุ ูล บุญคง และนางสาวสมวรรณ แก้วแสงทองเจรญ สํานักงานป กันควบคุมโรคที3 จงหัวดันครสวรรค์ โทรศัพท:์ 056 226 620 4. ผู้รบัผิดชอบ: นางสาวจุติกุล แก้วมาลากุล และนายพยนต์ เป สํานักงานป กันควบคุมโรคที4 จงัหวดัสระบร�ุ โทรศัพท:์ 036 239 302, 036 239 306 5. ผู้รบัผิดชอบ: นางสาวสรยา ยังพึสาววรรณรตนั ์อุรยากุล สํานักงานป กันควบคุมโรคที5 จงหัวดัราชบุร โทรศัพท:์ 032 338 380, 032 321 512 6. ผู้รบัผิดชอบ: นางสาวศศิธร ตังพรชยัและนางสาวเกษศินี แสงสวา่ง สํานักงานป กันควบคุมโรคที6 จงหัวัดชลบุร โทรศัพท:์ 038 271 881, 038 260 970 7. ผู้รบัผิดชอบ: นางกมลทพยิ ์กฤษฎารกัษ์และนายเสร สิงห์ทอง สํานักงานป กันควบคุมโรคที7 จงหัวดัขอนแก่น โทรศัพท:์ 043 222 818 -9 8. ผู้รบัผิดชอบ: นายวรัูพอดี สํานักงานป กันควบคุมโรคที8 จงหัวัดอุดรธานี โทรศัพท:์ 9. ผู้รบัผิดชอบ: นายเสวยน คําหอม และนางสาวสุนิสา หวังวดักลาง สํานักงานป กันควบคุมโรคที9 จงัหวดันครราชสมีา โทรศัพท:์ 044 212 900 10. ผุ้รบัผิดช ภาว แสนวงษา และนางสาวโสภิตา โสพิลา สํานักงานป กันควบคุมโรคที10 จงหัวัดอุบลราชธานี โทรศัพท:์ 045 255 188 11. ผู้รบัผิดชอบ: นางอรญญัา ภิญโญรตันโชติ และนางสาวณิฎฐา เสนาพงศ์ สํานักงานป กันควบคุมโรคที11 จงหัวดันครศรธรรมราช โทรศัพท:์ 075 341 147 12. ผู้รบัผิดชอบ: นายสมชาย อินทนาคม และนางสาวมาเรยม เลาะลง สํานักงานป กันควบคุมโรคที12 จงัหวดัสงขลา โทรศัพท:์ 074 366 080

ด ้ วยกลอ ้ งจ ุ ลทรรศน ์ และการควบค ุ มค ุ ณภาพ กองโรคติดต่อนําโดยแมลง กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข พ.ศ. 2564 ISBN: 978-616-11-4610-8