นักธรรมชั้นตรี วิชาวินัยมุข จัดทำโดยคณะสงฆ์อำเภอเมืองสุพรรณบุรี

1

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมุข นกั ธรรมช้ันตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จังหวดั สพุ รรณบรุ ี

วิชาวนิ ัยมขุ

2

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มขุ นกั ธรรมชนั้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวดั สุพรรณบรุ ี

กณั ฑ์ท่ี ๑
อุปสมั ปทา

3

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ัยมขุ นกั ธรรมช้ันตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

อุปสมั ปทา หรอื อปุ สมบท
แปลว่า การรับเขา้ เพศเดยี วกนั
หมายถึงการยอมรบั เอาคนภายนอก
เข้ามาในพระธรรมวินัยเดียวกันเป็น
สาวกของศาสดาองค์เดยี วกนั

4

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มขุ นกั ธรรมชนั้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จังหวัดสุพรรณบุรี

ทรงอนญุ าตให้บวชเป็นภกิ ษุโดย ๓ วิธี

๑. เอหภิ ิกขุอุปสมั ปทา

๒. ติสรณคมนุปสัมปทา

๓. ญตั ติจตตุ ถกัมมอุปสมั ปทา

5

เอกสารการเรียน วชิ าวินยั มุข นักธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

การบวชในพระพุทธศาสนามี ๒ อย่าง คอื

๑. การบวชเปน็ สามเณร เรยี ก บรรพชา.
๒. การบวชเปน็ ภกิ ษุ เรียก อปุ สมบท.

6

เอกสารการเรียน วิชาวนิ ัยมขุ นกั ธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จงั หวดั สุพรรณบรุ ี

สมบัตขิ องการอุปสมบท

๑. วตั ถสุ มบตั ิ.
๒. ปริสสมบัติ.
๓. สมี าสมบตั ิ.
๔. บุรพกิจ (สมบัติ)
๕. กรรมวาจาสมบตั ิ.

7

เอกสารการเรียน วิชาวินัยมขุ นักธรรมชั้นตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จังหวัดสุพรรณบรุ ี

วัตถสุ มบตั ิ

วตั ถสุ มบตั ิ ในที่น้วี ัตถุหมายถงึ ตวั ผอู้ ปุ สมบทนัน่ เอง

๑. ต้องเปน็ มนุษยผ์ ชู้ าย.
๒. มอี ายคุ รบ ๒๐ ป.ี
๓. ไมเ่ ปน็ มนุษย์วิบตั ิ คอื ถูกตอนเปน็ ตน้ .
๔. ไมเ่ ป็นคนทาผดิ อยา่ งรา้ ยแรง เชน่ ฆ่ามารดาหรือบิดาเป็นตน้ .
๕. ไมเ่ คยเปน็ คนทาความเสียหายร้ายแรงในพระพุทธศาสนา
เชน่ ต้อง ปาราชกิ .

8

เอกสารการเรียน วิชาวินยั มขุ นกั ธรรมช้ันตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จังหวดั สุพรรณบรุ ี

ปริสสมบัติ

ปริสสมบัติ คือ สมบูรณ์ด้วยบริษัท
หมายความว่า ต้องมีภิกษุสงฆ์เข้าองค์ประชุม
ครบกาหนด ในมัชฌิมชนบท ๑๐ รูปข้ึนไป
ในปัจจันตชนบท ๕ รูปข้ึนไป. (ในประเทศไทย
๑๐ รปู ขน้ึ ไป)

9

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมุข นักธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบรุ ี จังหวดั สพุ รรณบุรี

สมี าสมบตั ิ

สีมาสมบัติ สมบูรณ์โดยสีมา คือภิกษุอยู่ในสีมา
เดียวกนั ตอ้ งเข้าประชุมหมด หากมีเหตุขัดข้องต้องมอบ
ฉันทะสีมา ๒ ชนิด

๑. พทั ธสมี า เขตที่สงฆส์ มมติไว้ทาสังฆกรรม
๒. อพัทธสีมา เขตนอกเหนือจากที่สมมติวัดท่ียัง
ไม่ได้ผูกพทั สีมา.

10

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ยั มขุ นักธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

บุรพกจิ

1. ใหผ้ ู้จะอปุ สมบทบรรพชาเปน็ สามเณร
2. ให้ผู้จะอุปสมบทขอนสิ ัย
3. ใหผ้ ้จู ะอุปสมบทถอื อุปัชฌาย์
4. บอกชือ่ มคธของผู้จะอปุ สมบท
5. บอกชอ่ื พระอุปชั ฌาย์
6. บอกบาตร และ จีวร

11

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมขุ นักธรรมชัน้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จงั หวดั สุพรรณบุรี

๗. สั่งให้ผ้อู ปุ สมบทไปยนื นอกสงฆ์
๘. สมมุติภิกษุซักถามอันตรายิกธรรมผู้จะ

อุปสมบทนอกสงฆ์
๙. เรียกผจู้ ะอปุ สมบทเขา้ มาท่ามกลางสงฆ์
๑๐. ใหผ้ จู้ ะอปุ สมบทกลา่ วคาขออุปสมบท
๑๑. สมมตุ ภิ ิกษุสอบถามอนั ตรายกิ ธรรมอกี คร้ัง

12

เอกสารการเรยี น วิชาวินัยมุข นกั ธรรมชนั้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบุรี จังหวัดสุพรรณบรุ ี

กรรมวาจาสมบัติ

กรรมวาจาสมบัติ คือ การสวดประกาศ
ในท่ามกลางสงฆ์ โดยออกช่ือผู้อุปสมบท
ออกช่ืออุปัชฌาย์ด้วย และสวดให้ถูกต้อง
ชัดเจนตามลาดับดว้ ยญตั ตจิ ตตุ ถกมั มวาจา.

13

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมขุ นกั ธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

อนศุ าสน์ ๘ อยา่ ง นิสสัย ๔ อกรณยี กจิ ๔

ปัจจัยเครือ่ งอาศยั ของบรรพชติ เรียกนิสสยั มี ๔ อยา่ ง คือ

๑. เทยี่ วบณิ ฑบาต ๒. นุ่งห่มผ้าบังสุกลุ

๓. อยโู่ คนไม้ ๔. ฉันยาดองดว้ ยน้ามตู รเน่า

กจิ ทไ่ี ม่ควรทา เรยี กอกรณียกจิ มี ๔ อย่าง คอื

๑. เสพเมถนุ ๒. ลกั ของเขา

๓. ฆ่าสตั ว์ ๔. พดู อวดคุณวเิ ศษทไ่ี มม่ ีในตน

14

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จังหวดั สพุ รรณบรุ ี

สิกขาของภกิ ษุมี ๓ อย่าง

คือ ศีล สมาธิ ปัญญา ความ
สารวมกายวาจาให้เรียบร้อย ชื่อว่า ศีล
ความรักษาใจมั่น ช่ือว่าสมาธิ ความ
รอบรู้ในกองสังขาร ชื่อว่าปัญญา

15

เอกสารการเรยี น วิชาวินยั มขุ นกั ธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

กณั ฑท์ ่ี ๒
พระวินัย

16

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ัยมขุ นักธรรมชนั้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบรุ ี

พระวนิ ยั

หมายถึง ขนบธรรมเนียม สาหรับป้องกัน
ความเสียหายและชักจูงให้ภิกษุประพฤติดีงาม
เ รี ย ก ว่ า พ ร ะ วิ นั ย จั ด เ ป็ น ส่ ว น ห น่ึ ง ข อ ง
พระไตรปิฎก (พระวินัยปิฎก, พระสุตตันตปิฎก,
พระอภธิ รรมปิฎก).

17

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ยั มุข นกั ธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จังหวดั สุพรรณบรุ ี

พระวนิ ัยนัน้ แบ่งเป็น ๒ สว่ น คือ

๑. พระพุทธบัญญัติ ข้อท่ีทรงต้ังไว้เป็นบทบังคับ
ภิกษุ เพ่ือป้องกันความเสียหาย และวางโทษแก่ผู้ล่วง
ละเมิด โดยปรับอาบัติหนักบ้างเบาบ้าง อย่างเดียวกับ
พระราชบัญญัติ.

๒ . อ ภิ ส ม า จ า ร ข้ อ ที่ ท ร ง แ ต่ ง ต้ั ง ไ ว้ เ ป็ น
ขนบธรรมเนียม เพ่อื ชกั นาความประพฤติของภกิ ษุให้ดีงาม
เหมือนอยา่ งขนบธรรมเนียมของสกุล.

18

เอกสารการเรียน วิชาวนิ ัยมขุ นกั ธรรมชนั้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบุรี

การบญั ญตั พิ ระวนิ ัย

การบัญญัติพระวินัยน้ัน ไม่ได้ทรงบัญญัติไว้ล่วงหน้า
ต่อเมื่อเกิดความเสียหาย เพราะการกระทาอย่างใดอย่างหน่ึง
ของภิกษุรูปใดรูปหน่ึงแล้ว จึงทรงบัญญัติห้ามเป็นข้อ ๆ ไป.
เฉพาะข้อหนง่ึ ๆ ยงั แบ่งการบญั ญัติออกเปน็ ๒ วาระก็มี

๑. มูลบัญญัติ ข้อท่ีทรงบญั ญตั ไิ ว้เดิม.
๒. อนบุ ญั ญัติ ขอ้ ท่ีทรงบญั ญตั ิเพมิ่ เตมิ ทีหลงั .

- รวมมูลบัญญตั แิ ละอนบุ ัญญตั ิเข้าด้วยกัน เรียกวา่ สกิ ขาบท (ข้อทตี่ ้องศกึ ษา).
- สกิ ขาบทข้อหนึง่ ๆ มีหลายอนุบัญญัติกม็ ี เหมอื นกบั มาตราทางพระราชบัญญัติ.

19

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มขุ นกั ธรรมชั้นตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวดั สุพรรณบรุ ี

อาบัติ

แปลว่า ความต้องการ ได้แก่โทษท่ี
เกิดเพราะความละเมิดในข้อที่พระพุทธเจ้า
ห้ า ม ห รื อ ไ ด้ แ ก่ กิ ริ ย า ที่ ล่ ว ง ล ะ เ มิ ด
พระราชบญั ญัติ มโี ทษเหนือตนอยู่

20

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มุข นักธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบุรี 21

โทษ

อาบตั นิ ัน้ วา่ โดยโทษมี ๓ สถาน คอื
๑. อยา่ งหนัก ขาดจากภิกษ.ุ
๒. อย่างกลาง ต้องอยูก่ รรมจงึ พ้น.
๓. อยา่ งเบา ตอ้ งประจานตนตอ่ ภกิ ษุดว้ ย
กัน จึงพน้ ได.้

อกี อยา่ งหน่งึ มี ๒ สถาน คือ
๑. อเตกจิ ฉา แกไ้ ขไม่ได้.
๒. สเตกจิ ฉา แก้ไขได้.

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มุข นกั ธรรมช้ันตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบุรี

ช่ืออาบตั ิ

อาบัติน้ันวา่ โดยชื่อ มี ๗ อยา่ ง คอื
๑. ปาราชิก.
๒. สังฆาทเิ สส.
๓. ถุลลัจจยั .
๔. ปาจิตตีย์ (นสิ สคั คิยปาจติ ตยี ์ ๑ สุทธิกปาจิตตีย์ ๑).
๕. ปาฏเิ ทสนยี ะ.
๖. ทุกกฎ.
๗. ทุพภาสิต.

22

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มุข นกั ธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบรุ ี

ครกุ าบัติ-ลหกุ าบัติ

ครุกาบัติ คือ อาบัตหิ นัก แบง่ เป็น ๒ พวก คือ
๑. หนักแกไ้ มไ่ ด้ คือ ปาราชกิ เรียก อเตกจิ ฉา.
๒. หนักแก้ได้ คือ สังฆาทิเสส เรียก สเตกิจฉา

ลหกุ าบตั ิ คือ อาบัตเิ บา คอื ถลุ ลัจจยั ถึง ทุพภาสิต.

23

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มุข นกั ธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

สมฏุ ฐาน

คอื ทางเกิดอาบตั โิ ดยตรง มี ๔ ทาง คอื

๑. ทางกาย เชน่ ปาจติ ตยี ์ เพราะด่มื นา้ เมา.
๒. ทางวาจา เชน่ ปาจิตตีย์ เพราะสอนธรรมแก่อนสุ ัมบนั ให้
วา่ พรอ้ มกัน.
๓. ทางกายกับจติ เชน่ ปาราชิก เพราะทาโจรกรรมเอง.
๔. ทางวาจากับจติ เชน่ ปาราชกิ เพราะส่ังใหท้ าโจรกรรม.

24

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมขุ นกั ธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จงั หวดั สุพรรณบุรี

สจิตตกะ-อจติ ตกะ

อาบัติท้ังหมดนั้น เพ่งเอาเจตนาเป็นท่ีตั้ง แบ่ง
ออกเปน็ ๒ พวก คอื

๑. สจิตตกะ เกิดขนึ้ โดยสมุฏฐานที่มีเจตนา.
๒. อจิตตกะ เกดิ ขึน้ โดยสมุฏฐานท่ีไมม่ ีเจตนา.
ทางกาหนดรู้อาบัติท่ีเป็นสจิตตกะ หรือ อจิตตกะ
นั้น อยู่ที่รูปความและโวหาร (คาพูด) ในสิกขาบทน้ัน ๆ
นัน่ เอง

25

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมุข นักธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จังหวดั สพุ รรณบรุ ี

โลกวัชชะ-ปณั ณตั ติวัชชะ

อนง่ึ อาบัตินน้ั เป็นโทษเสียหายได้อีก ๒ ทาง คอื
๑. โลกวัชชะ เป็นโทษทางโลก เช่น การฆ่า

กนั ทุบตี ขโมย.
๒. ปัณณัตติวัชชะ เป็นโทษทางพระบัญญัติ

เช่น ขดุ ดิน

26

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มุข นกั ธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จังหวดั สพุ รรณบรุ ี

อาการที่ตอ้ งอาบัติ ๖ อย่าง

๑. ต้องด้วยไมล่ ะอาย (แลว้ ขืนทา)
๒. ต้องด้วยไม่รู้
๓. ต้องด้วยสงสัย
๔. ตอ้ งดว้ ยสาคัญว่าควรในของทไี่ มค่ วร (แล้วขนื ทา)
๕. ต้องด้วยสาคญั ว่าไม่ควรในของท่คี วร
๖. ตอ้ งดว้ ยลมื สติ

27

เอกสารการเรยี น วิชาวินัยมุข นกั ธรรมชนั้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสพุ รรณบรุ ี จังหวัดสุพรรณบรุ ี

วิธีการออกจากอาบตั ิ

ภิกษเุ ม่ือตอ้ งอาบตั ดิ ้วยอาการอย่าใดอย่างหนงึ่ แล้ว

๑. เป็นหน้าท่ีของภิกษุผู้ละเมิด จะต้องรับโทษตามที่วางเอาไว้ มี
ลาสิกขา อยู่กรรม หรือแสดงอาบัติอย่างใดอย่างหน่ึง ขึ้นอยู่กับอาบัติที่ล่วง
ละเมดิ

๒. ถ้าภิกษุผู้ล่วงละเมิดปิดบังเอาไว้ หรือ เมินเฉยไม่ใส่ใจจะทาคืน
เปน็ หน้าท่ีของภิกษผุ ูร้ ้เู ห็นจะตอ้ งตักเตือน ด้วยความหวงั ดี

๓. ถา้ ภิกษอุ ื่นตกั เตือนแล้ว แตเ่ ธอยังด้ือดีงไม่ยอมรับคืนเป็นหน้าที่

ของสงฆ์ที่จะลงโทษตามสมควรแก่พระวินัย เช่น ลงอุกเขปนี ย

กรรม ยกเสียจากหมู่ คือหมายให้สมาคมกันหรือร่วมสังฆกรรม กับหมู่คณะ

เป็นตน้ 28

เอกสารการเรียน วชิ าวินยั มขุ นกั ธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบุรี จังหวัดสุพรรณบุรี

อานสิ งส์พระวินยั

พระวินยั นัน้ ภกิ ษุรักษาโดยถูกทางยอ่ มได้อานสิ งส์ (ผลดี) คือ

๑. ความไมต่ ้องเดือดร้อนใจเรียกว่า วปิ ฏสิ าร

๒. ย่อมได้ความแช่มชื่นเบิกบานเพราะรู้สึกว่าตน

ประพฤติดีงาม ไม่ต้องถูกจับกุมลงโทษ หรือติเตียนมีแต่จะ

ไดร้ ับการสรรเสรญิ

๓. เข้าหมู่ภิกษุผู้ทรงศีลก็องอาจ ไม่สะทกสะท้านฝ่าย

ภิกษุประพฤติไม่ถูกทาง ย่อหย่อนทางวินัย ย่อมจะได้ผล

ตรงกันข้ามกบั ทก่ี ล่าวแลว้ 29

เอกสารการเรียน วชิ าวินยั มขุ นักธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบุรี

ผลทมี่ งุ่ หมายแหง่ พระวินัย ๘ อย่าง

๑. เพอื่ ปอ้ งกนั ไมใ่ หเ้ ป็นคนเหีย้ มโหด เช่น ห้ามฆ่ามนุษย์.

๒. เพ่ือความลวงโลกเลี้ยงชพี เช่น ห้ามอวดอุตตริ ฯ

๓. เพ่อื ความดรุ ้าย เชน่ ห้ามด่ากนั ตกี ัน.

๔. เพอ่ื ความประพฤตเิ ลวทราม เช่น ห้ามพดู ปด.

๕. เพื่อความประพฤติเสียหาย เชน่ ห้ามแอบฟงั ความ.

๖. เพื่อความเลน่ ซกุ ซน เช่น หา้ ไมใ่ หเ้ ลน่ จ้กี นั .

๗. ทรงบญั ญตั ิตามความนยิ มของคนครงั้ น้ัน เช่น ห้ามมใิ ห้ขุดดนิ .

๘. เพอ่ื โดยเปน็ ธรรมเนียมของภิกษุ เช่น หา้ มฉันอาหารในวิกาล.

* วิปฏิสาร คือ ความเดือดร้อน หมายถึงความร้อนใจหลังจาก

การปฏิบตั ผิ ดิ 30

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ยั มขุ นกั ธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

กัณฑท์ ่ี ๓

สิกขาบท

31

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ัยมุข นักธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบุรี

สกิ ขาบท

สิกขาบท แปลว่าบทท่ีภิกษุจะต้อง
ทาการศึกษา หมายถึงข้อวินัยแต่ละข้อที่
พระพุทธเจ้าบัญญัติขึ้น เป็นข้อห้าม และ
ขอ้ ปฏบิ ตั ิ

32

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมุข นักธรรมชั้นตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จังหวัดสพุ รรณบุรี

โทษโดยตรงและโดยออ้ ม

โทษโดยตรง ๔ คือ โทษโดยอ้อมอีก ๓ คอื
๑. ปาราชกิ . ๑. ถลุ ลัจจัย.
๒. สังฆาทิเสส. ๒. ทุกกฏ.
๓. ปาจิตตีย์. ๓. ทุพภาสิต.
๔. ปาฏเิ ทสนียะ.

33

เอกสารการเรียน วชิ าวินัยมุข นกั ธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

อุทเทส ๙

๑. นทิ านทุ เทส วิธอี ันภิกษุผฟู้ งั พระปาตโิ มกข์ควรปฏิบตั กิ ่อนสวดสกิ ขาบท

๒. ปาราชิกุทเทส สิกขาบทพวก ปาราชิก ๔ ขอ้ .

๓. สังฆาทเิ สสทุ เทส " สังฆาทิเสส ๑๓ ข้อ.

๔. อนิยตุทเทส " อนยิ ต ๒ ข้อ.

๕. นิสสคั คยิ ททุ เทส " นิสสัคคิยปาจติ ตยี ์ ๓๐ ข้อ.

๖. ปาจิตตยิ ทุ เทส " สุทธิกปาจติ ตยี ์ ๙๒ ขอ้ .

๗. ปาฏเิ ทสนยิ ุทเทส. " ปาฏเิ ทสนียะ ๔ ขอ้ .

๘. เสขยิ ุทเทส " เสขิยวัตร ๗๕ ข้อ.

๙. อธิกรณสมถุทเทส " อธิกรณสมถะ ๗ ข้อ.

34

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ัยมุข นกั ธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

กัณฑ์ท่ี ๔

ปาราชิก ๔

35

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ัยมขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบุรี

ศีล ๒๒๗ ข้อท่ีเป็นวนิ ยั ของสงฆ์ (๑)

สามารถแบ่งออกได้เป็นลาดับข้ัน ต้ังแต่ขั้นรุนแรงจนกระท่ังเบา
ทีส่ ดุ ได้ดงั นี้ ได้แก่

ปาราชกิ มี ๔ ขอ้
สงั ฆาทเิ สส มี ๑๓ ขอ้
อนิยต มี ๒ ข้อ อาบัติท่ไี ม่แน่ว่าจะปรับขอ้ ไหน)
นิสสัคคิยปาจิตตีย์ มี ๓๐ ข้อ (อาบัติที่ต้องสละสิ่งของว่า
ดว้ ยเรื่อง จีวร ผา้ ปนู ่งั บาตร อยา่ งละ ๑๐ข้อ)
ปาจิตตยี ์ มี ๙๒ ขอ้ (ว่าดว้ ยอาบัตทิ ีไ่ มต่ อ้ งสละส่งิ ของ)

36

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มขุ นักธรรมชัน้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

ศีล ๒๒๗ ข้อทเี่ ป็นวนิ ัยของสงฆ์ (๒)

ปาฏเิ ทสนยี ะ มี ๔ ขอ้ (ว่าด้วยอาบตั ทิ ่ีพึงแสดงคนื )
เสขิยะ (ข้อที่ภิกษุพึงศึกษาเรื่องมารยาท) แบ่งเป็น สารูป
มี ๒๖ ข้อ (ความเหมาะสมในการเป็นสมณะ)
โภชนปฏสิ ังยุตต์ มี ๓๐ ข้อ (ว่าด้วยการฉนั อาหาร)
ธมั มเทสนาปฏิสงั ยุตต์ มี ๑๖ ขอ้ (ว่าด้วยการแสดงธรรม)
ปกิณสถะ มี ๓ ขอ้ (เบ็ดเตลด็ )
อธกิ รณสมถะ มี ๗ ขอ้ (ธรรมสาหรับระงับอธิกรณ์)

37

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมุข นักธรรมชนั้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบุรี

ปาราชิก

คาว่า ปาราชิก มีความหมายตรงกับคาว่า
ปราชัย ที่แปลว่า พ่ายแพ้ กล่าวคือพ่ายแพ้ใน
พระธรรมวินัย ภิกษุท่ีต้องอาบัติปาราชิกต้องออก
จากพระธรรมวินยั หมดสภาพความเป็นพระภิกษุ
และเมอ่ื สกึ ออกไปจะไมส่ ามารถกลบั มาบวชอกี ได้

38

เอกสารการเรียน วิชาวนิ ัยมขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

กณั ฑ์ที่ ๕

สงั ฆาทิเสส

39

เอกสารการเรียน วชิ าวินัยมุข นกั ธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จังหวัดสพุ รรณบุรี

สังฆาทเิ สส

สังฆาทิเสสนี้ แปลตรงตัวว่า อาบัติท่ีต้องอาศัยในกรรม
เบื้องต้น และ กรรมท่ีเหลือ หมายความว่า ภิกษุที่ต้องอาบัติ
สังฆาทิเสส น้ีแล้วเบ้ืองต้นต้องขอประพฤติวัตรชื่อว่ามานัต ๖
ราตรี จากสงฆ์ ๔ รปู กอ่ น แล้วจึงขอให้สงฆ์ ๒๑ รูปขึ้นไปสวด
อัพภานประกาศความบริสุทธ์ แต่ถ้าต้องอาบัติแล้วปกปิด
เอาไว้จะต้องอยู่ปริวาสกรรมเท่ากับจานวนวันท่ีปกปิดเอาไว้
ก่อนจึงจะขอประพฤติวัตรชอ่ื วา่ มานตั

40

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ัยมุข นกั ธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จังหวัดสุพรรณบุรี

สงั ฆาทเิ สส มี ๑๓ ขอ้ (๑)

๑. ปล่อยนา้ อสจุ ิด้วยความจงใจ เว้นไว้แตฝ่ นั
๒. เคลา้ คลงึ จับมอื จับชอ้ งผมลูบคลาจับตอ้ งอวยั วะอันใดกต็ ามของ
สตรเี พศ
๓. พดู จาหยาบคาย เกาะแกะสตรเี พศ เก้ียวพาราสี

๔. การกล่าวถึงคุณในการบาเรอตนดว้ ยกาม หรือถอยคาพาดพิงเมถุน
๕. ทาตัวเป็นส่ือรัก บอกความต้องการของอีกฝ่ายให้กับหญิงหรือ
ชาย แม้สามีกับ ภรรยา หรอื แมแ้ ตห่ ญิงขายบรกิ าร
๖. สรา้ งกฏุ ดิ ้วยการขอ

41

เอกสารการเรียน วิชาวินยั มุข นกั ธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จังหวดั สุพรรณบุรี

สังฆาทิเสส มี ๑๓ ข้อ (๒)

๗. สร้างวหิ ารใหญ่ โดยพระสงฆม์ ไิ ดก้ าหนดท่ี รกุ รานคนอ่ืน
๘. แกล้งใส่ความว่าปาราชกิ โดยไมม่ ีมลู
๙. แกลง้ สมมุตแิ ลว้ ใส่ความวา่ ปาราชิกโดยไม่มมี ลู
๑๐. ยุยงสงฆใ์ หแ้ ตกกนั
๑๑. เปน็ พวกของผู้ท่ที าสงฆใ์ หแ้ ตกกนั
๑๒. เปน็ ผวู้ ่ายากสอนยาก และต้องโดนเตอื นถงึ 3 ครั้ง
๑๓. ทาตัวเปน็ เหมอื นคนรับใช้ ประจบคฤหัสถ์

42

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จังหวัดสพุ รรณบรุ ี

อนยิ ตกณั ฑ์

อนิยต น้ีต่างจากอาบัติอื่นๆ เพราะไม่ได้วาง
เอาไว้เพ่ือปรับอาบัติ แต่เป็นระเบียบ ท่ีวางไว้เพ่ือ
ระงับ อนุวาทาธิกรณ์ ในกรณีท่ีภิกษุถูกโจท เพราะ
อยู่ลับหูลับตากับหญิงสองต่อสอง ซึ่งเป็นหน้าท่ีของ
สงฆ์ จะต้องวินิจฉัยชขี้ าดตามระเบียบท่วี างเอาไว้

43

เอกสารการเรียน วชิ าวินัยมุข นกั ธรรมช้ันตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวัดสุพรรณบุรี

อนิยต มี ๒

๑. การน่ังในที่ลับตา มีอาสนะกาบังอยู่กับสตรี
เพศ และมีผู้มาเห็นเป็นผู้ที่เชื่อถือได้พูดขึ้นด้วยธรรม
๓ ประการอันใดอันหนึ่งกล่าวแก่ภิกษุนั้นได้แก่
ปาราชิกก็ดี สังฆาทิเสสก็ดี หรือปาจิตตีย์ก็ดี ภิกษุน้ัน
ถือว่ามีความผิดตามทีอ่ บุ าสกผ้นู ั้นกล่าว

44

เอกสารการเรียน วิชาวนิ ัยมขุ นักธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวดั สุพรรณบุรี

๒. ในสถานที่ท่ีไม่เป็นที่ลับตาเสียทีเดียว
แต่เป็นที่ที่จะพูดจาค่อนแคะสตรีเพศได้สองต่อ
สองกบั ภกิ ษุผู้เดยี ว และมีผู้มาเหน็ เปน็ ผทู้ เี่ ช่อื ถือ
ได้พูดข้ึนด้วยธรรม 2 ประการอันใดอันหน่ึง
กล่าวแก่ภิกษุนั้นได้แก่ สังฆาทิเสสก็ดี หรือ
ปาจิตตีย์ก็ดี ภิกษุนั้นถือว่ามีความผิดตามที่
อบุ าสกผูน้ นั้ กลา่ ว

45

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มขุ นักธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จังหวดั สุพรรณบุรี

นิสสคั คยิ ปาจิตตีย์

นสิ สัคคิยปาจติ ตยี ์ แยกศัพท์เป็น นิสสัคคิยะ + ปาจิตตยี ์
นสิ สัคคิยะ แปลวา่ ผู้ละเมดิ ให้สละสงิ่ ของ
ปาจติ ตีย์ แปลวา่ อาบตั ทิ ี่ยังกุศล (ความดี) ใหต้ กไป

รวมความหมายแล้ว หมายถึง อาบัติที่ภิกษุละเมิด
เขา้ แล้วทาให้ความดีลดลงและเมือจะออกจากอาบัติ ต้อง
สละส่ิงของที่เป็นเหตุให้ต้องอาบัติเสียก่อนจึงจะแสดง
อาบตั ติ ก

46

เอกสารการเรียน วิชาวินัยมุข นักธรรมชนั้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จังหวดั สุพรรณบรุ ี 47

นิสสคั คยิ ปาจิตตีย์ มี ๓๐ ขอ้ (๑)

๑. เก็บจวี รท่เี กินความจาเป็นไว้เกนิ ๑๐ วัน
๒. อยู่โดยปราศจากจวี รแมแ้ ตค่ นื เดยี ว
๓. เก็บผ้าท่ีจะทาจีวรไว้เกนิ กาหนด ๑ เดอื น
๔. ใช้ใหภ้ กิ ษณุ ซี ักผา้
๕. รับจวี รจากมือของภิกษณุ ี
๖. ขอจวี รจากคฤหัสถ์ทไี่ มใ่ ช่ญาติ เวน้ แตจ่ ีวรหายหรอื ถูกขโมย
๗. รับจีวรเกนิ กวา่ ท่ใี ชน้ ุ่ง เมื่อจวี รถกู ชงิ หรือหายไป
๘. พูดทานองขอจวี รดีๆ กวา่ ท่เี ขากาหนดจะถวายไว้แตเ่ ดิม
๙. พดู ใหเ้ ขารวมกันซ้ือจวี รดๆี มาถวาย
๑๐. ทวงจีวรจากคนทร่ี บั อาสาเพอื่ ซือ้ จีวรถวายเกนิ กวา่ ๓ ครั้ง

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ยั มุข นกั ธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบรุ ี จังหวัดสพุ รรณบรุ ี 48

นสิ สคั คยิ ปาจติ ตยี ์ มี ๓๐ ขอ้ (๒)

๑๑. หล่อเคร่อื งปนู ั่งที่เจอื ดว้ ยไหม
๑๒. หล่อเครื่องปูน่งั ดว้ ยขนเจยี ม (ขนแพะ แกะ) ดาล้วน
๑๓. ใช้ขนเจียมดาเกนิ ๒ สว่ นใน ๔ สว่ น หล่อเครื่องปูนง่ั
๑๔. หลอ่ เคร่ืองปนู ง่ั ใหม่ เมื่อของเดิมยงั ใช้ไมถ่ ึง ๖ ปี
๑๕. เมอ่ื หล่อเครอ่ื งปูน่งั ใหม่ ให้เอาของเก่าเจือปนลงไปดว้ ย
๑๖. นาขนเจียมไปด้วยตนเองเกนิ ๓ โยชน์ เวน้ แตม่ ีผู้นาไปให้
๑๗. ใชภ้ ิกษุณที ไี่ ม่ใชญ้ าตทิ าความสะอาดขนเจยี ม
๑๘. รบั เงนิ ทอง
๑๙. ซื้อขายด้วยเงนิ ทอง
๒๐. ซ้อื ขายโดยใชข้ องแลก

เอกสารการเรียน วิชาวินัยมุข นักธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จังหวดั สุพรรณบรุ ี 49

นสิ สัคคิยปาจิตตีย์ มี ๓๐ ขอ้ (๓)

๒๑.เกบ็ บาตรท่มี ใี ช้เกนิ ความจาเปน็ ไวเ้ กนิ ๑๐ วัน
๒๒.ขอบาตร เมอื่ บาตรเป็นแผลไมเ่ กนิ ๕ แห่ง
๒๓.เกบ็ เภสัช ๕ (เนยใส เนยขน้ น้ามนั น้าผงึ้ น้าอ้อย) ไวเ้ กิน ๗ วนั
๒๔.แสวงและทาผา้ อาบน้าฝนไวเ้ กนิ กาหนด ๑ เดอื นกอ่ นหนา้ ฝน
๒๕.ให้จวี รภกิ ษุอน่ื แลว้ ชงิ คนื ในภายหลัง
๒๖.ขอดา้ ยเอามาทอเป็นจีวร
๒๗.กาหนดให้ช่างทอทาให้ดีขึ้น
๒๘.เกบ็ ผ้าจานาพรรษา (ผา้ ทถ่ี วายภิกษุเพื่ออยพู่ รรษา) เกินกาหนด
๒๙.อยปู่ ่าแล้วเกบ็ จวี รไวใ้ นบา้ นเกนิ ๖ คนื
๓๐.น้อมลาภสงฆม์ าเพื่อให้เขาถวายตน

เอกสารการเรยี น วิชาวินยั มุข นักธรรมชั้นตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบุรี จังหวัดสพุ รรณบรุ ี

ปาจิตตีย์

ปาจติ ตีย์ แปลว่า อาบตั ทิ ีย่ งั กุศลใหค้ อื ความดใี หต้ กไป 50
หมายถงึ ภิกษทุ ีต่ อ้ งอาบัติ หมวดนแ้ี ล้วจะทาใหค้ วามดีทีม่ อี ยใู่ นตวั
ลดน้อยลงจดั เป็นลหกุ าบัติ มีโทษเบา เปน็ สเตกจิ ฉา แกไ้ ขได้ ภิกษุ
ลว่ งละเมิดเขา้ แล้วจะพน้ ดว้ ยเทสนาวธิ ี คือแสดงอาบตั ติ ่อหน้าสงฆ์
หรอื ตอ่ หน้าภกิ ษุรูปใดรปู หนึง

มชี ่อื เต็ม ๆ วา่ สุทธกิ ปาจติ ตยี ์ แปลวา่ อาบตั ปิ าจติ ตีย์
ล้วนๆ ไม่เก่ยี วข้องกับสงิ่ ของ คือเมอ่ื ตอ้ งอาบตั แิ ลว้ แสดงอาบตั ิ
อย่างเดยี วกพ็ น้ ได้ ไม่ตอ้ งสละสง่ิ ของเหมอื น อาบัตินิสสคั คิย
ปาจติ ตยี ์