นักธรรมชั้นตรี วิชาวินัยมุข จัดทำโดยคณะสงฆ์อำเภอเมืองสุพรรณบุรี

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ัยมขุ นักธรรมชนั้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี 51

ปาจิตตยี ์ มี ๙๒ ข้อ (๑)

๑.หา้ มพูดปด
๒.หา้ มดา่
๓.หา้ มพูดสอ่ เสียด
๔.ห้ามกลา่ วธรรมพร้อมกบั ผูไ้ ม่ไดบ้ วชในขณะสอน
๕.ห้ามนอนร่วมกบั อนปุ สัมบัน(ผู้ไมใ่ ชภ้ ิกษ)ุ เกนิ ๓ คืน
๖.หา้ มนอนรว่ มกบั ผู้หญงิ
๗.ห้ามแสดงธรรมสองตอ่ สองกบั ผูห้ ญงิ
๘.หา้ มบอกคุณวเิ ศษที่มีจริงแก่ผ้มู ไิ ด้บวช
๙.หา้ มบอกอาบัติชว่ั หยาบของภกิ ษแุ ก่ผูม้ ไิ ด้บวช
๑๐.หา้ มขดุ ดินหรือใชใ้ ห้ขุด
๑๑.ห้ามทาลายต้นไม้

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ัยมขุ นกั ธรรมช้ันตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวดั สุพรรณบุรี 52

ปาจติ ตีย์ มี ๙๒ ข้อ (๒)

๑๒.หา้ มพดู เฉไฉเมอื่ ถูกสอบสวน
๑๓.ห้ามตเิ ตยี นภกิ ษผุ ู้ทาการสงฆ์โดยชอบ
๑๔.ห้ามท้งิ เตยี งตง่ั ของสงฆไ์ วก้ ลางแจ้ง
๑๕.หา้ มปลอ่ ยที่นอนไว้ ไมเ่ กบ็ งา
๑๖.ห้ามนอนแทรกภกิ ษุผูเ้ ขา้ ไปอย่กู ่อน
๑๗.หา้ มฉุดครา่ ภิกษุออกจากวิหารของสงฆ์
๑๘.ห้ามนั่งนอนทับเตยี งหรือตง่ั ที่อยู่ช้นั บน
๑๙.ห้ามพอกหลงั คาวิหารเกนิ ๓ ชัน้
๒๐.หา้ มเอานา้ มีสัตว์รดหญ้าหรือดนิ
๒๑.ห้ามสอนนางภกิ ษณุ เี มอ่ื มิได้รบั มอบหมาย
๒๒.หา้ มสอนนางภิกษณุ ตี ั้งแตอ่ าทิตยต์ กแล้ว

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จงั หวดั สุพรรณบรุ ี 53

ปาจิตตีย์ มี ๙๒ ข้อ (๓)

๒๓.ห้ามไปสอนนางภกิ ษณุ ถี ึงทอ่ี ยู่
๒๔.ห้ามติเตียนภกิ ษอุ ่นื ว่าสอนนางภกิ ษุณเี พราะเหน็ แก่
ลาภ ๒๕.ห้ามให้จีวรแกน่ างภิกษณุ ผี ้มู ใิ ช่ญาติ
๒๖.ห้ามเยบ็ จวี รให้นางภกิ ษณุ ผี ู้มใิ ชญ่ าติ
๒๗.หา้ มเดินทางไกลร่วมกับนางภกิ ษณุ ี
๒๘.หา้ มชวนนางภกิ ษณุ เี ดินทางเรอื รว่ มกนั
๒๙.หา้ มฉนั อาหารทนี่ างภิกษุณไี ปแนะใหเ้ ขาถวาย
๓๐.หา้ มนง่ั ในทลี่ บั สองต่อสองกับภกิ ษณุ ี
๓๑.หา้ มฉนั อาหารในโรงพกั เดินทางเกนิ ๓ ม้อื
๓๒.หา้ มฉันอาหารรวมกลมุ่

เอกสารการเรยี น วิชาวินัยมุข นกั ธรรมชัน้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบุรี จงั หวดั สุพรรณบุรี 54

ปาจิตตยี ์ มี ๙๒ ข้อ (๔)

๓๓.หา้ มรบั นมิ นตแ์ ล้วไปฉันอาหารทีอ่ ืน่
๓๔.หา้ มรบั บิณฑบาตเกนิ ๓ บาตร
๓๕.ห้ามฉนั อีกเม่ือฉันในที่นิมนต์เสร็จแล้ว
๓๖.หา้ มพดู ให้ภิกษทุ ีฉ่ นั แลว้ ฉนั อกี เพ่อื จับผิด
๓๗.หา้ มฉนั อาหารในเวลาวกิ าล
๓๘.ห้ามฉันอาหารที่เก็บไว้คา้ งคนื
๓๙.หา้ มขออาหารประณตี มาเพ่ือฉนั เอง
๔๐.หา้ มฉนั อาหารท่มี ไิ ดร้ ับประเคน
๔๑.หา้ มยืน่ อาหารดว้ ยมอื ให้ชเี ปลอื ยและนกั บวชอ่นื ๆ
๔๒.หา้ มชวนภกิ ษุไปบณิ ฑบาตด้วยแล้วไลก่ ลับ
๔๓.หา้ มเข้าไปแทรกแซงในสกุลที่มคี น ๒ คน

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มขุ นักธรรมชั้นตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จังหวดั สพุ รรณบรุ ี 55

ปาจิตตีย์ มี ๙๒ ขอ้ (๕)

๔๔.ห้ามน่ังในทีล่ ับมีทก่ี าบงั กับมาตุคาม (ผู้หญิง)
๔๕.ห้ามนง่ั ในทีล่ บั (ห)ู สองตอ่ สองกบั มาตคุ าม
๔๖.หา้ มรับนมิ นตแ์ ล้วไปที่อ่ืนไม่บอกลา
๔๗.หา้ มขอของเกินกาหนดเวลาที่เขาอนุญาตไว้
๔๘.หา้ มไปดูกองทัพทีย่ กไป
๔๙.ห้ามพกั อยใู่ นกองทัพเกนิ ๓ คนื
๕๐.ห้ามดเู ขารบกันเป็นตน้ เม่อื ไปในกองทพั
๕๑.หา้ มดมื่ สุราเมรัย
๕๒.ห้ามจ้ีภิกษุ
๕๓.ห้ามว่ายนา้ เล่น
๕๔.ห้ามแสดงความไม่เอ้ือเฟอ้ื ในวินัย

เอกสารการเรียน วิชาวนิ ยั มขุ นกั ธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

ปาจติ ตยี ์ มี ๙๒ ขอ้ (๖)

๕๕.หา้ มหลอกภกิ ษใุ ห้กลัว 56
๕๖.ห้ามตดิ ไฟเพ่ือผิง
๕๗.หา้ มอาบนา้ บอ่ ยๆเว้นแตม่ เี หตุ
๕๘.ให้ทาเคร่ืองหมายเครอ่ื งน่งุ หม่
๕๙.วิกปั จีวรไวแ้ ลว้ (ทาให้เปน็ สองเจ้าของ-ใหย้ ืมใช้) จะใช้ต้องถอนก่อน
๖๐.ห้ามเล่นซ่อนบริขารของภกิ ษอุ ่นื
๖๑.ห้ามฆา่ สตั ว์
๖๒.ห้ามใช้นา้ มตี วั สตั ว์
๖๓.หา้ มรื้อฟื้นอธิกรณ์ (คดคี วาม-ขอ้ โตเ้ ถียง) ท่ีชาระเป็นธรรมแลว้
๖๔.ห้ามปกปดิ อาบตั ิช่ัวหยาบของภกิ ษอุ ื่น
๖๕.หา้ มบวชบุคคลอายไุ ม่ถึง ๒๐ ปี

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมขุ นักธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวัดสุพรรณบุรี

ปาจิตตยี ์ มี ๙๒ ข้อ (๗)

๖๖.ห้ามชวนพอ่ ค้าผหู้ นภี าษเี ดนิ ทางรว่ มกนั
๖๗.ห้ามชวนผ้หู ญงิ เดนิ ทางร่วมกนั
๖๘.หา้ มกลา่ วตพู่ ระธรรมวนิ ัย (ภิกษุอื่นห้ามและสวดประกาศเกนิ ๓ คร้ัง)
๖๙.ห้ามคบภกิ ษุผู้กล่าวตพู่ ระธรรมวนิ ัย
๗๐.ห้ามคบสามเณรผกู้ ลา่ วตพู่ ระธรรมวินัย
๗๑.ห้ามพูดไถลเมื่อทาผิดแล้ว
๗๒.หา้ มกล่าวตเิ ตยี นสิกขาบท
๗๓.ห้ามพดู แกต้ วั วา่ เพงิ่ รูว้ ่ามใี นปาฏิโมกข์
๗๔.ห้ามทารา้ ยรา่ งกายภิกษุ

57

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มขุ นกั ธรรมช้ันตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

ปาจิตตีย์ มี ๙๒ ขอ้ (๘)

๗๕.ห้ามเงื้อมือจะทารา้ ยภกิ ษุ

๗๖.หา้ มโจทภกิ ษดุ ้วยอาบัตสิ ังฆาทิเสสทีไ่ มม่ ีมูล

๖๖.หา้ มชวนพ่อคา้ ผหู้ นภี าษีเดนิ ทางร่วมกนั

๖๗.ห้ามชวนผหู้ ญิงเดนิ ทางรว่ มกนั

๖๘.หา้ มกลา่ วตพู่ ระธรรมวนิ ยั (ภิกษอุ ื่นห้ามและสวดประกาศเกนิ ๓ ครั้ง)

๖๙.หา้ มคบภิกษุผ้กู ล่าวตพู่ ระธรรมวนิ ยั

๗๐.หา้ มคบสามเณรผ้กู ลา่ วตู่พระธรรมวนิ ัย

๗๑.ห้ามพดู ไถลเมื่อทาผดิ แล้ว

๗๒.หา้ มกลา่ วตเิ ตยี นสกิ ขาบท

๗๓.หา้ มพดู แกต้ ัวว่า เพงิ่ รวู้ ่ามใี นปาฏิโมกข์ 58

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมุข นักธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

ปาจิตตีย์ มี ๙๒ ขอ้ (๙)

๗๔.ห้ามทาร้ายรา่ งกายภกิ ษุ
๗๕.หา้ มเงื้อมือจะทาร้ายภกิ ษุ
๗๖.หา้ มโจทภิกษดุ ว้ ยอาบตั ิสงั ฆาทเิ สสที่ไม่มมี ลู
๘๘.หา้ มทาเตยี ง ต่งั ท่ีหมุ้ ด้วยนุ่น
๘๙.หา้ มทาผา้ ปนู ง่ั มขี นาดเกนิ ประมาณ
๙๐.ห้ามทาผา้ ปดิ ฝมี ขี นาดเกนิ ประมาณ
๙๑.หา้ มทาผา้ อาบนา้ ฝนมีขนาดเกนิ ประมาณ
๙๒.ห้ามทาจีวรมขี นาดเกนิ ประมาณ

59

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มขุ นกั ธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบุรี

ปาฏเิ ทสนยี ะ

ปาฏิเทสนียะ แปลว่า อาบัติที่ต้อง
แสดงคืน หมายถึง อาบัติที่ภิกษุต้องเข้าแล้ว
จะต้องแสดงอาบัติต่อหน้าภิกษุรูปหน่ึงรูปใด
จึงจะพ้นจากอาบัติน้ี จัดเป็นอาบัติท่ีมีโทษ
เบา

60

เอกสารการเรียน วิชาวินยั มุข นักธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จังหวดั สุพรรณบรุ ี

ปาฏเิ ทสนียะ มี ๔

๑. ห้ามรบั ของคบเคี้ยว ของฉนั จากมือภกิ ษุณมี าฉนั
๒. ใหไ้ ลน่ างภกิ ษณุ ที ีม่ าย่งุ ให้เขาถวายอาหาร
๓. ห้ามรับอาหารในสกุลท่สี งฆส์ มมุติวา่ เปน็ เสขะ (อรยิ บุคคล

แต่ยังไมไ่ ดบ้ รรลเุ ปน็ อรหันต์)
๔. หา้ มรบั อาหารทเ่ี ขาไม่ได้จดั เตรียมไว้กอ่ นมาฉันเมือ่ อยู่ปา่

61

เอกสารการเรยี น วชิ าวินยั มขุ นักธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสพุ รรณบรุ ี จงั หวดั สุพรรณบรุ ี

เสขิยวัตร

เสขิยวัตร แปลว่า วัตรท่ีภิกษุควรเอาใจใส่
ศึกษา เป็นข้อปฏิบัติ ท่ีพระพุทธองค์ทรงวางไว้เป็น
ธรรมเนียม ในการรักษามารยาทที่ดีงามในการเข้า
สังคม ซ่ึงภิกษุตลอดถงึ สามเณรจะต้องเอาใจใส่ปฏิบัติ
โดยความเคารพ

62

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ยั มุข นักธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบรุ ี

เสขิยวัตรมี ๒๖ ขอ้ (๑)

๑.นุ่งใหเ้ ป็นปริมณฑล (ล่างปดิ เขา่ บนปิดสะดือไมห่ อ้ ยหนา้ หอ้ ยหลัง)
๒.หม่ ใหเ้ ปน็ ปริมณฑล (ใหช้ ายผ้าเสมอกนั )
๓.ปกปดิ กายดว้ ยดไี ปในบา้ น
๔.ปกปดิ กายดว้ ยดีนง่ั ในบา้ น
๕.สารวมด้วยดไี ปในบา้ น
๖.สารวมด้วยดีนงั่ ในบา้ น
๗.มสี ายตาทอดลงไปในบา้ น (ตาไม่มองโนน่ มองน่ี)
๘.มสี ายตาทอดลงนั่งในบา้ น
๙.ไมเ่ วิกผ้าไปในบา้ น

63

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมุข นกั ธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

เสขยิ ะ สารปู มี ๒๖ ข้อ (๒)

๑๐.ไม่เวิกผ้าน่ังในบา้ น
๑๑.ไม่หัวเราะดังไปในบา้ น
๑๒.ไมห่ ัวเราะดงั นั่งในบา้ น
๑๓.ไมพ่ ดู เสียงดังไปในบา้ น
๑๔.ไม่พดู เสียงดงั นง่ั ในบ้าน
๑๕.ไม่โคลงกายไปในบา้ น
๑๖.ไมโ่ คลงกายนง่ั ในบา้ น
๑๗.ไมไ่ กวแขนไปในบ้าน
๑๘.ไมไ่ กวแขนนัง่ ในบา้ น

64

เอกสารการเรียน วชิ าวินัยมขุ นักธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

เสขิยะ สารูป มี ๒๖ ข้อ (๓)

๑๙.ไมส่ น่ั ศรี ษะไปในบา้ น
๒๐.ไม่ส่ันศีรษะนัง่ ในบา้ น
๒๑.ไม่เอามือคา้ กายไปในบ้าน
๒๒.ไม่เอามอื ค้ากายนัง่ ในบ้าน
๒๓.ไมเ่ อาผา้ คลมุ ศรี ษะไปในบา้ น
๒๔.ไมเ่ อาผ้าคลมุ ศรี ษะน่งั ในบา้ น
๒๕.ไม่เดินกระโหย่งเทา้ ไปในบา้ น
๒๖.ไมน่ ั่งรัดเข่าในบา้ น

65

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ัยมขุ นักธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบุรี จังหวดั สุพรรณบรุ ี

โภชนปฏสิ ังยุตต์

โภชนปฎิสังยุต ว่าด้วยธรรมเนยี มในการ
รับบิณฑบาต และการฉันภัตตาหาร ทรง
บั ญ ญั ติ ขึ้ น โ ด ย มี เ ป้ า ห ม า ย เ พ่ื อ ใ ห้ ภิ ก ษุ มี
กิริยามารยาทที่ดีงามในขณะบิณฑบาต และ
ฉันภัตตาหารให้เป็นที่เลื่อมใส ศรัทธาของ
ชาวบา้ น และผู้พบเห็น

66

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ัยมขุ นกั ธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จังหวดั สุพรรณบรุ ี 67

โภชนปฏสิ ังยตุ ต์ มี ๓๐ ข้อ (๑)

๑.รบั บณิ ฑบาตดว้ ยความเคารพ
๒.ในขณะบณิ ฑบาต จะแลดูแต่ในบาตร
๓.รบั บณิ ฑบาตพอสมส่วนกบั แกง (ไมร่ ับแกงมากเกนิ ไป)
๔.รบั บณิ ฑบาตแคพ่ อเสมอขอบปากบาตร
๕.ฉนั บณิ ฑบาตโดยความเคารพ
๖.ในขณะฉันบณิ ฑบาต และดแู ต่ในบาตร
๗.ฉนั บิณฑบาตไปตามลาดบั (ไมข่ ดุ ให้แหว่ง)
๘.ฉันบิณฑบาตพอสมสว่ นกบั แกง ไมฉ่ ันแกงมากเกนิ ไป
๙.ฉันบิณฑบาตไมข่ ยมุ้ แต่ยอดลงไป
๑๐.ไม่เอาข้าวสุกปิดแกงและกบั ด้วยหวังจะไดม้ าก

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมขุ นักธรรมช้ันตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี 68

โภชนปฏสิ งั ยตุ ต์ มี ๓๐ ข้อ (๒)

๑๑.ไม่ขอเอาแกงหรอื ข้าวสกุ เพอ่ื ประโยชน์แกต่ นมาฉนั หากไมเ่ จบ็ ไข้
๑๒.ไมม่ องดูบาตรของผอู้ ่นื ด้วยคดิ จะยกโทษ
๑๓.ไมท่ าคาข้าวให้ใหญ่เกนิ ไป
๑๔.ทาคาขา้ วให้กลมกลอ่ ม
๑๕.ไม่อา้ ปากเมอื่ คาข้าวยงั มาไม่ถึง
๑๖.ไมเ่ อามือทัง้ มอื ใสป่ ากในขณะฉัน
๑๗.ไม่พูดในขณะท่มี ีคาข้าวอยูใ่ นปาก
๑๘.ไม่ฉันโดยการโยนคาขา้ วเขา้ ปาก
๑๙.ไมฉ่ นั กดั คาขา้ ว
๒๐.ไมฉ่ นั ทากระพงุ้ แกม้ ให้ตุย่

เอกสารการเรียน วิชาวินยั มขุ นักธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบุรี 69

โภชนปฏิสงั ยตุ ต์ มี ๓๐ ขอ้ (๓)

๒๑.ไม่ฉันพลางสะบัดมอื พลาง
๒๒.ไม่ฉันโปรยเมลด็ ข้าว
๒๓.ไม่ฉนั แลบล้ิน
๒๔.ไม่ฉันดงั จบั ๆ
๒๕.ไม่ฉนั ดังซดู ๆ
๒๖.ไม่ฉันเลยี มือ
๒๗.ไม่ฉนั เลยี บาตร
๒๘.ไมฉ่ ันเลียรมิ ฝีปาก
๒๙.ไมเ่ อามือเปื้อนจบั ภาชนะนา้
๓๐.ไม่เอาน้าล้างบาตรมีเมลด็ ขา้ วเทลงในบา้ น

เอกสารการเรียน วิชาวินยั มขุ นกั ธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จังหวัดสุพรรณบรุ ี

ธมั มเทสนาปฏสิ งั ยตุ ต์

ธัมมเทสนาปฏิสังยุตต์ ว่าด้วยกิริยามารยาท
ในการแสดงธรรม ทรงบัญญัติข้ึนเพ่ือเป็นแบบ
แผนในการแสดงธรรมว่า ควรแสดงแก่ใคร ที่ไหน
อย่างไร จงึ จะเหมาะสม

70

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมุข นกั ธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จังหวดั สุพรรณบุรี

ธมั มเทสนาปฏิสังยตุ ต์ มี ๑๖ ข้อคอื (๑)

๑.ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไม่เปน็ ไข้ทมี่ รี ่มในมือ
๒.ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไม่เปน็ ไขท้ มี่ ไี มพ้ ลองในมือ
๓.ไม่แสดงธรรมแกค่ นไมเ่ ปน็ ไข้ทม่ี ขี องมีคมในมอื
๔.ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไม่เปน็ ไข้ทม่ี อี าวธุ ในมือ
๕.ไมแ่ สดงธรรมแกค่ นไม่เปน็ ไข้ทส่ี วมเขียงเทา่ (รองเทา้ ไม)้
๖.ไมแ่ สดงธรรมแกค่ นไม่เปน็ ไข้ทสี่ วมรองเทา้
๗.ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไม่เปน็ ไข้ทไ่ี ปในยาน
๘.ไม่แสดงธรรมแก่คนไม่เปน็ ไข้ทอี่ ยูบ่ นทนี่ อน

71

เอกสารการเรยี น วิชาวินยั มขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

ธมั มเทสนาปฏิสงั ยุตต์ มี ๑๖ ขอ้ คอื (๒)

๙.ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไม่เปน็ ไข้ทน่ี ง่ั รัดเขา่
๑๐.ไม่แสดงธรรมแก่คนไมเ่ ปน็ ไข้ทโ่ี พกศรี ษะ
๑๑.ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไมเ่ ปน็ ไข้ทค่ี ลุมศรี ษะ
๑๒.ไมแ่ สดงธรรมแกค่ นไมเ่ ปน็ ไข้ทอ่ี ย่บู นอาสนะ (หรอื เครอื่ งปนู ง่ั )

โดยภกิ ษอุ ยบู่ นแผน่ ดนิ
๑๓.ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไมเ่ ปน็ ไข้ทนี่ ั่งบนอาสนะสงู กว่าภิกษุ
๑๔.ไมแ่ สดงธรรมแกค่ นไม่เปน็ ไข้ทนี่ ่ังอยู่ แตภ่ ิกษยุ ืน
๑๕.ภกิ ษุเดินไปขา้ งหลงั ไมแ่ สดงธรรมแก่คนไม่เปน็ ไข้ทเ่ี ดินไปขา้ งหนา้
๑๖.ภกิ ษเุ ดนิ ไปนอกทางไม่แสดงธรรมแกค่ นไมเ่ ปน็ ไข้ทไี่ ปในทาง

72

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ยั มุข นกั ธรรมชั้นตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบุรี

ปกณิ กะ

ปกณิ กะ ว่าดว้ ยเร่อื งเบ็ดเตล็ด กล่าวถึงการ
ถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ และการบ้วนเสลดน้าลาย
ทรงบัญญัติข้ึนเพื่อเป็นธรรมเนียมปฏิบัติในการ
ถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ และการบ้วนเสลดน้าลาย
โดยจุดประสงค์อยู่ท่ีการรักษาภาพพจน์อันดีงาม
ของภิกษทุ งั้ หลาย และรว่ มรกั ษาสง่ิ แวดล้ามดว้ ย

73

เอกสารการเรียน วชิ าวนิ ัยมุข นักธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวัดสพุ รรณบุรี

ปกิณกะ มี ๓ ขอ้

๑. ภิกษไุ มเ่ ป็นไขไ้ มย่ นื ถา่ ยอจุ จาระ ปสั สาวะ
๒. ภกิ ษุไม่เป็นไขไ้ มถ่ ่ายอุจจาระ ปสั สาวะ หรือ

บว้ นนา้ ลายลงในของเขยี ว (พนั ธุ์ไม้ใบหญ้าตา่ งๆ)
๓. ภิกษไุ มเ่ ป็นไขไ้ ม่ถ่ายอจุ จาระ ปัสสาวะ หรือ

บว้ นนา้ ลายลงในนา้

74

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมุข นักธรรมชัน้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสพุ รรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

อธิกรณ์

อธิกรณ์ คือเรืองที่เกิดขึ้นแล้ว สงฆ์จะต้อง
จัดการให้เรียบร้อย กล่าวคือเรื่องที่สงฆ์จะต้อง
ดาเนินการระงับหรือจัดการให้เสร็จ เพื่อความ
สงบสุขในหม่คู ณะ

75

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ยั มุข นกั ธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

อธกิ รณ์ แบ่งเปน็ ๔ ลักษณะ

๑. วิวาทาธกิ รณ์
๒. อนวุ าทาธกิ รณ์
๓. อาปัตตาธิกรณ์
๔. กจิ จาธกิ รณ์

76

เอกสารการเรียน วชิ าวินยั มขุ นักธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบรุ ี

ววิ าทาธกิ รณ์

คือ เรื่องที่ภิกษุโต้เถียงกันเกี่ยวกับพระ
ธรรมวินัย เช่น เถียงกันว่าข้อน้ีธรรมของ
พระพุทธเจา้ ข้อน้ไี มใ่ ช่ธรรมของพระพทุ ธเจา้

77

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมุข นกั ธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

อนวุ าทาธิกรณ์

คือ เร่ืองที่ภิกษุโจทฟ้องกันด้วยอาบัติ
การโจทฟ้องกันด้วยอาบัตินี้ พระพุทธเจ้าทรง
ให้ทาแก่ภิกษุท่ีไม่มียางอาย ต้องอาบัติแล้ววาง
เฉยไมส่ นใจจะกระทาคืน

78

เอกสารการเรยี น วิชาวนิ ัยมขุ นักธรรมช้นั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวดั สุพรรณบุรี

อาปัตตาธกิ รณ์

คือ เรื่องเก่ียวกับการต้องอาบัติ การปรับ
อาบัติ และการให้ออกจากอาบัติ เมื่ออาปัตตาธิ
กรณ์น้ีเกิดขึ้นต้องระงับด้วยการเปลืองตนออก
จากอาบัติ ด้วยการแสดงอาบัติ อยู่กรรมบ้าง ลา
สิกขาบา้ ง

79

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มุข นกั ธรรมช้นั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสุพรรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบุรี

กิจจาธกิ รณ์

คือ เร่ืองท่เี กี่ยวกบั กิจต่างๆ ของสงฆ์ เช่น
การให้อุปสมบท การกรานกฐิน การลงอุโบสถ
เป็นต้น กิจจาธิกรณ์ น้ีเมือเกิดข้ึนแล้ว เป็น
หนา้ ทีข่ องคณะสงฆท์ ีต่ ้องทาให้เรยี บรอ้ ย

80

เอกสารการเรียน วิชาวนิ ยั มขุ นักธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวัดสพุ รรณบรุ ี

อธิกรณสมถะ มี ๗ ข้อ

๑. สัมมขุ าวนิ ยั
๒. สติวินยั
๓. อมูฬหวนิ ยั
๔. ปฎิญญาตกรณะ
๕. เยภุยยสิกา
๖. ตสั สาปาปยิ สหิ า
๗. ตณิ วตั ถาวกวนิ ัย

81

เอกสารการเรยี น วชิ าวนิ ยั มขุ นกั ธรรมชั้นตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบุรี

สมั มุขาวนิ ยั

สัมมุขาวนิ ัย ระเบยี บอันพงึ ทาในท่ีพร้อมหน้า, วธิ ีระงบั ตอ่ หนา้ ไดแ้ ก่
๑ การระงับอธิกรณ์ในท่ีพร้อมหน้าสงฆ์ (สังฆสัมมุขตา คือภิกษุเข้า

ประชุมครบองคส์ งฆ์)
๒ ในท่ีพร้อมหน้าบุคคล (ปุคคลสัมมุขตา คือบุคคลท่ีเก่ียวข้องในเร่ือง

น้ันอยพู่ รอ้ มหน้ากนั )
๓ ในที่พรอ้ มหนา้ วตั ถุ (วตั ถสุ ัมมขุ ตา คือยกเรื่องท่ีเกดิ นนั้ ขึน้ วนิ ิจฉัย)
๔ ในท่ีพร้อมหน้าธรรมวินัย (ธัมมสัมมุขตา และ วินยสัมมุขตา คือ

นาเอาหลักเกณฑ์ท่ีกาหนดไว้ตามพระธรรมวินัยมาใช้ปฏิบัติ ได้แก่วินิจฉัยถูก
ธรรม ถูกวนิ ัย)

82

เอกสารการเรียน วชิ าวินัยมขุ นักธรรมชน้ั ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี

สตวิ นิ ยั

สติวินัย (การระงับด้วยยกให้ว่าเป็นผู้มีสติ) พระผู้มีพระภาคจึง

ทรงแนะวิธีระงับอธิกรณ์ชนิดน้ีซึ่งเกิดขึ้นแก่พระอรหันต์ ให้สงฆ์สวด

ประกาศ ให้สติวินัยแก่พระทัพพมัลลบุตร แล้วทรงแสดงเงื่อนไข ๕

ประการ ในการให้สติวนิ ัย คอื

๑. ภิกษผุ ูถ้ กู โจทฟ้อง เปน็ ผ้บู รสิ ทุ ธิ์ ไม่มอี าบัติ

๒. มีผ้กู ลา่ วฟ้องเธอ

๓. เธอขอสตวิ นิ ัย

๔. สงฆใ์ หส้ ติวินัยแกเ่ ธอ

๕. สงฆ์พร้อมเพรยี งกนั ใหโ้ ดยธรรม อย่างนี้ จึงเรียกวา่ การใหส้ ติ

วนิ ยั อนั เปน็ ธรรม 83

เอกสารการเรยี น วชิ าวินัยมขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จังหวดั สุพรรณบรุ ี

อมฬู หวินัย

แปลว่า การระงับอธิกรแก่ภิกษุท่ีหายเป็นบ้าแล้ว
วิธีนี้ก็ใช้ระงับเฉพาะอนุวาทาธิกรณ์ ในกรณีที่มีผู้โจทภิกษุ
ว่าล่วงละเมดิ อาบตั อิ ยา่ งใดอย่างหนึ่งในขณะท่ีท่านเป็นบ้า
สงฆพ์ ึงสวดประกาศยกให้ท่านไม่ต้องอาบัติท่ีละเมิดขณะที่
เป็นบา้

84

เอกสารการเรยี น วิชาวินัยมุข นักธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสุพรรณบุรี จังหวัดสุพรรณบรุ ี

ปฎญิ ญาตกรณะ

แปลว่า การระงับอธกิ รด้วยการปรับอาบัติ
ตามคาสารภาพ วิธีนี้ใช้ระงับเฉพาะ อาปัตตาธิ
กรณ์ กล่าวคือ หากมีการละเมิดอาบัติเกิดข้ึน
ภิกษุยอมรับสารภาพว่าต้องอาบัติอย่างใด พึง
ปรับอาบัตติ ามนัน้

85

เอกสารการเรยี น วิชาวินยั มขุ นักธรรมชนั้ ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆอ์ าเภอเมืองสพุ รรณบรุ ี จังหวัดสพุ รรณบุรี

เยภยุ ยสิกา

แปลว่า การระงับอธิกรโดยการถือเสียง
ข้างมากเป็นหลักการตัดสิน คือถือหลัก
ประชาธิปไตย วธิ ีน้จี ะใชร้ ะงับวิวาทาธิกรณ์ ใน
กรณีภิกษุหลายฝ่าย ทะเลาะกันเกี่ยวกับพระ
ธรรมวนิ ยั แลว้ ความเห็นแตกต่างกนั

86

เอกสารการเรียน วชิ าวินัยมขุ นกั ธรรมชัน้ ตรี : จัดทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบรุ ี จังหวัดสพุ รรณบุรี

ตัสสาปาปิยสหิ า

แปลว่า การระงับอธิกรด้วยการปรับอาบัติแก่
ผกู้ ระทาผดิ แม้ไม่ยอมรับ วิธีน้ีใชร้ ะงับอนุวาทาธกิ รณ์
ในกรณีที่มีผู้โจทภิกษุว่าด้วยอาบัติ สงฆ์พิจารณา
แล้วเห็นว่าเธอกระทาผิดจริง แต่เธอไม่ยอมรับ สงฆ์
พิงสวดประกาศคาดโทษแก่เธอเพื่อให้เธอยอมรับ
หากเธอไม่ยอมรับ เมื่อสวดจบพึงปรับอาบัติตาม
ความผดิ และปรับเพม่ิ โทษแกเ่ ธออีก

87

เอกสารการเรียน วิชาวนิ ยั มุข นกั ธรรมชน้ั ตรี : จดั ทาโดยคณะสงฆ์อาเภอเมอื งสุพรรณบุรี จงั หวัดสุพรรณบุรี

ตณิ วัตถาวกวินัย

แปลว่า ระเบียบดังกลบด้วยหญ้า คือวิธีระงับ
อธิกรณ์ด้วยการยอมประนีประนอมกัน ไม่สืบสาวหา
ความวา่ ใครผิดใครถูก ดงั กลบความผิดเอาไวด้ ้วยหญ้า
วิธีน้ีใช้ระงับเฉพาะอาปัตตาธิกรณ์ ในกรณีพระภิกษุ
จานวนมากต่างต้องลหุกาบัติแล้วกล่าวซัดทอดกันจน
กลายเป็นเร่อื งนุงนังซับซ้อน

88

วนิ ัยมขุ นักธรรมชั้นตรี

คณะสงฆอ์ าเภอเมอื งสพุ รรณบรุ ี

89