หนังสือ Satun Global Geopark Thailand

GUlNoEbaSlCGOeopark :

Building Sustainable Communities

Department of Mineral Resources
กรมทรัพยากรธรณี

75/10 Rama VI Road, Ratchatewi, Bangkok, Thailand 10400
Tel : +66 2 621 9500
[email protected]

Website : www.dmr.go.th

National Science and Technology Development Agency (NSTDA)
ส�ำ นักงานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ สวทช.
National Science and Technology Development Agency
111 Thailand Science Park (TSP), Phahonyothin Road,

Khlong Nueng, Khlong Luang, Pathum Thani 12120, Thailand
Tel : +662 644 8150

Website : www.nstda.or.th/brt/

Satun Global Geopark
อทุ ยานธรณโี ลกสตลู

Thung Wa District. Satun : 91120
Tel : +662 644 8150

[email protected]
Website : www.satun-geopark.com/en/

Editor : Suvapak Imsamut
Rungsima Tanthalakha

Photos : Pipat Soisook
Rueangrit Promdam
Supattra Pongparadon
Pachara Promnopwong
Alongkon Nokkaserm

Charles Francis
Eknarin Rodcharoen

Sutinee Himyi
Kringpaka Wangkulangkul

Niruth Tangsiri
Pornthep Seesaard
Worawat Muengwong
Phatchaya Halang

Scientific Contributors : Assavayud Tet-arsen
Pipat Soisook

Kringpaka Wangkulangkul
Ekn arin Rodcharoen
Rueangrit Promdam
Ekkalak Rattanachot
Nakarin Suwannarach
Nutjarin Petkliang
Sutinee Himyi
Santi Watthana
Sirilak Chumkiew
Sopark Jantarit
Sumaitt Putchakarn
Rath Jitrattana
Wickanet Songtham
Narongrit Thungprue

Rattapong Worawannasongkhram
Songphop Warinsa-at
Wandee Sutaphanit

Pongsak tongnueakhaeng

Layout : JONGTO MEDIA CREATION COMPANY LIMITED
Create by : Suvapak Imsamut

Publisher : JONGTO MEDIA CREATION COMPANY LIMITED
Publication date : August 2022, 136 pages

Copyright © 2022 by : National Science and
Technology Development Agency (NSTDA)

Satun Global Geopark (SUGGp)
Department of Mineral Resources (DMR)

Contents

International, national, and regional value on these sites
ความสำ�คัญทางธรณวี ทิ ยาในระดับภูมภิ าคถงึ ระดบั นานาชาติ

Terrestrial Karst
ภมู ลิ ักษณ์หนิ ปูน

Marine and coastal terrain
ภูมปิ ระเทศทางทะเลและชายฝ่งั

Multicultural Land
อุทยานธรณโี ลกสตูลดนิ แดนพหวุ ฒั นธรรม

Map of Satun Global Geopark
เเผนทีอ่ ทุ ยานธรณีโลกสตูล

rangFeroomf mthoeunsteaainosf, 5th0i0s misilwliohneryeenaarstuoreldmtoeeatsm, asjheasptiecs
and connects human beings with the Mother Earth.

จากผนื ทะเล 500 ล้านปี สู่ขุนครี อี ันย่ิงใหญ่ ผกู พันวถิ ชี ีวติ ผ้คู น

Satun Global Geopark was certified as a member of the UNESCO Global Geopark on April 17, 2018. It covers 4 districts, including Thung Wa, Manang, La-Ngu,
and Mueang with totally 2,597 Sq.km in area. Its topography comprises limestone mountain ranges, islands of many sizes, and splendid beachs. Tourists are welcome
to experience the pure nature, the rich history, and the indigenous way of life in this area. The land here is prime evidence of a submerged landscape dating back
over 500 million years ago, a time when early organism thrived and introduced oxygen to the Earth’s atmosphere. Subsequent uplift of tectonic plates formed
mountain ranges and caves, which served as the first shelters for prehistoric humans. To this day, inhabitants of the geopark continue to live on its natural resourc-
es, which is considered a unique cultural tradition. With its outstanding geological, topographical, and natural features, Satun Global Geopark offers diverse types of
nature tourism activities. Adventure seeks will have fun kayaking, diving, and caving, while those wanting to chill out will love the waterfalls and beachs. Tourists
also enjoy community products as well as a variety of local cultures.

4

อุทยานธรณีโลกสตลู ไดร้ บั รองเปน็ สมาชิกอุทยานธรณโี ลกของยูเนสโก เม่อื วันท่ี 17 เมษายน พ.ศ. 2561 ครอบคลมุ พน้ื ท่ี 4 อำ� เภอ ไดแ้ ก่ อำ� เภอทงุ่ หวา้ อำ� เภอมะนัง อ�ำเภอละงู
และอ�ำเภอเมือง รวมพ้ืนท่ี 2,597 ตารางกโิ ลเมตร มลี กั ษณะภูมิประเทศท่ีมคี วามโดดเดน่ จากภูเขาส่ทู ้องทะเล โดยประกอบดว้ ยเทอื กเขาหนิ ปนู หมเู่ กาะ และชายหาด และมีความพร้อมรับ
นกั ทอ่ งเทย่ี วท่ีมีความสนใจทั้งด้านธรรมชาติ ประวตั ิศาสตร์ และการใช้ชวี ิตผ้คู นในพ้ืนทีแ่ หง่ นี้ พืน้ ทีแ่ ห่งน้ี เปน็ บนั ทกึ หลักฐานของโลกใตท้ ะเลเม่อื 500 ลา้ นปีทผี่ า่ นมา ท่อี ุดมไปด้วย
สงิ่ มชี วี ติ ใตท้ ะเลยคุ เกา่ แก่ เปน็ แหลง่ สรา้ งออกซเิ จนใหก้ บั โลกในชว่ งเวลานน้ั ตอ่ มามกี ารยกตวั ของเปลอื กโลกกอ่ เกดิ เปน็ ภเู ขาและถำ�้ ซง่ึ ไดเ้ ปน็ บา้ นหลงั แรกของมนษุ ยย์ คุ โบราณ ปจั จบุ นั
ผคู้ นกย็ งั คงดำ� รงชวี ติ โดยใชป้ ระโยชนจ์ ากทรพั ยากรธรรมชาตขิ องแผน่ ดนิ นี้ และกอ่ เกดิ เปน็ วฒั นธรรมประเพณที เ่ี ปน็ เอกลกั ษณเ์ ฉพาะตวั อทุ ยานธรณโี ลกสตลู อดุ มไปดว้ ยความโดดเดน่
เปน็ เอกลักษณ์ดา้ นธรณีวทิ ยา ภมู ปิ ระเทศ และธรรมชาติ จงึ กอ่ ใหม้ กี ารทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาตใิ นหลายรปู แบบ ผสานกบั กจิ กรรมผจญภัย จากการพายเรือคายกั การดำ� นำ�้ หรอื การเที่ยวถำ้�
การพกั ผ่อนตามแหลง่ นำ�้ ตกและชายหาด และการศกึ ษาเยี่ยมชมวัฒนธรรมทเ่ี ป็นเอกลกั ษณ์ และการเลือกซ้อื ผลิตภณั ฑ์ทอ้ งถนิ่ ที่สวยงาม แปลกตา

5

“Land of Paleozoic Fossil”

International, national, and regional
value on these sites

ความส�ำ คัญทางธรณีวทิ ยาในระดับภมู ภิ าคถงึ ระดบั นานาชาติ

6

7

• Fossil Diversity of the Paleozoic

ดนิ แดนแหง่ ซากดึกด�ำ บรรพข์ องมหายคุ พาลีโอโซอกิ

Satun Global Geopark is known as a ‘Land of Palaeozoic fossils’. The stratigraphic layers of Paleozoic succession in the Satun area include abundant, highly
diverse, and well preserved fauna and flora fossils in the Paleozoic Era. Many of the discovered index fossils are important as new genera and new species, which are
strong global evidence of Paleozoic biostratigraphy.
อทุ ยานธรณีโลกสตูล ถูกขนานนามวา่ เปน็ “ดนิ แดนแห่งซากดกึ ดำ� บรรพ์ของมหายคุ พาลโี อโซอกิ ” เนือ่ งจากเปน็ พ้ืนท่ีทพ่ี บซากดึกดำ� บรรพส์ ัตวแ์ ละพืชยคุ พาลีโอโซอกิ ทีม่ ีความอุดมสมบรู ณ์
และมีความหลากหลาย และบ่งชี้ถึงวิวัฒนาการสิ่งมีชีวิตในโลกได้อย่างสมบูรณ์ ซากดึกด�ำบรรพ์หลายชนิดพบว่าเป็นสายพันธุ์ใหม่ ที่สามารถน�ำมาใช้อ้างอิงการล�ำดับชั้นหินตามชีวภาพของ
มหายคุ พาลโี อโซอกิ ของโลกได้

8

Cambrian

Satun UNESCO Global Geopark is also the land of the oldest fossils in Thailand and the Southeast Asian region. These oldest fossils (approximately 500 million
years) are represented by trilobites in the Upper Cambrian of the Tarutao Group, the oldest rocks in the Shan-Thai microcontinent.
อุทยานธรณีโลกสตูล ยังเป็นดินแดนท่ีพบฟอสซิลเกา่ เเกท่ สี่ ดุ ในประเทศไทยและภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ ไดแ้ กซ่ ากดกึ ดำ� บรรพไ์ ทรโลไบต์ อายเุ กา่ แกป่ ระมาณอายุยุคแคมเบรียน
ตอนปลายหรือ 500 ลา้ นปผี ่านมา โดยพบในกลมุ่ หินตะรุเตา ซึง่ ไดร้ ับการยอมรบั ว่าเปน็ หนิ ช้นั ทเี่ ก่าแก่ทส่ี ุดในแผน่ เปลือกโลกชานไทย

9

Ordovician Nautiloids

The Ordovician fauna assemblage in Satun UNESCO Global Geopark comprises 30 species of conodonts Silurian-Devonian
and more than 39 species of trilobites have been reported. Other fossils in this period, such nautiloids
and graptolites are present as index fossils of the latest Ordovician period. Satun UNESCO Geopark is also indicated by the
ซากดึกดำ�บรรพ์ยุคออร์โดวิเชียน ท่ีพบในอุทยานธรณีโลกสตูล ทั้งหมดเป็นสัตว์ทะเลโบราณท่ีมีความหลากหลายทาง presence of fossils in Silurian-Devonian period in such as
สายพันธุ์เป็นอย่างมาก โดยประกอบด้วยซากดึกดำ�บรรพ์โคโนดอนต์กว่า 30 ชนิด ไทรโลไบต์มากกว่า 39 ชนิด และยังพบ trilobites, graptolites and conodonts. The Middle Devonian
ซากดึกดำ�บรรพ์ประเภทอนื่ ๆ เช่น นอติลอยดแ์ ละแกรปโตไลต์ ซ่งึ เปน็ ซากดึกดำ�บรรพ์ดัชนีในช่วงปลายยุคออร์โดวเิ ชียนอีกดว้ ย is represented by tentaculite which indicates the euxinic
environment of Satun UNESCO Global Geopark in this
period.
อุทยานธรณีโลกสตูล ยังพบหลักฐานซากดึกด�ำบรรพ์ใน
ยคุ ไซลเู รยี น-ดโี วเนยี น เปน็ จำ� นวนมาก โดยประกอบดว้ ยไทรโลไบต์
แกรปโตไลต์ และโคโนดอนต์ และยังพบซากดึกด�ำบรรพ์ประเภท
เทนทาคูไลต์ยุคดีโวเนียนตอนกลาง ซ่ึงเป็นหลักฐานบ่งบอกถึง
สภาพแวดลอ้ มการขาดออกซเิ จนของพน้ื ทใ่ี นสมยั นน้ั

Graptolites

10

Carboniferous Posidonomya

Carboniferous fossils in Satun UNESCO Global Geopark Permian
are represented by the bivalve Posidonomya sp. and the fauna
and flora association such as trilobites, ammonoids, ostracods, The discovery of Lower Permian fossils,
burrows, and plant fragments. namely microcionid sponge? Clathia sp.
ซากดกึ ดำ�บรรพย์ คุ คารบ์ อนเิ ฟอรสั ทพ่ี บในอทุ ยานธรณโี ลกสตลู ประกอบ indicates a shallow marine environment during
ดว้ ยหอยสองฝาสกุล Posidonomya sp. และกลุ่มซากดึกดำ�บรรพ์สัตว์ the Early Permian. Numerous sponge and
และพชื รว่ มสมยั เชน่ ไทรโลไบต์ แอมโมนอยด์ ออสตราคอด รชู อนไช และ coral species that found during the Middle to
ซากพชื โบราณ Late Permian indicates coral reefs and a
flourishing marine life in the Satun seafloor.
Stromatoporoidea การพบซากดึกด�ำบรรพ์ยุคเพอร์เมียนตอนล่าง
ป ร ะ ก อ บ ด ้ ว ย ซ า ก ดึ ก ด� ำ บ ร ร พ ์ ฟ อ ง น้� ำ ข น า ด เ ล็ ก
microcionid (? Clathia sp.) บง่ ชี้สภาพแวดลอ้ ม
เป็นแบบทะเลน�้ำตื้น และการพบซากดึกด�ำบรรพ์
ฟ อ ง น�้ ำ แ ล ะ ป ะ ก า รั ง ข น า ด ใ ห ญ ่ ห ล า ย ส กุ ล พั น ธุ ์
อายุยุคเพอร์เมียน ตอนกลาง-ปลาย บ่งชี้ถึงการ
ก่อตัวของแนวพืดปะการังขนาดใหญ่และมีส่ิงมีชีวิต
ใตท้ อ้ งทะเลอาศยั อยมู่ ากมายตาม พน้ื ทะเลในชว่ งเวลา
ดงั กลา่ ว

11

Tarutao Trilobites

The site is a rocky shore in the south of the Mo Lae Bay as the stratigraphic type locality of the
Tarutao Group. Some places have shown enormous dense sets of joints. The rock is thin bedded to medium-thick
beds of brown to greyish brown sandstone, siltstone and shale with general cross-bedding structures and
abundant fossils. Trilobite Fragments were found from the site including Lichengia ? tarutaoensis,Lophosaukia
cf. jiangnanensis, Micragnostus sp., Quadraticephalus planulatus, Leiostegiid, Shumardiid,Szechuanella ?
cf. damujingensis, Yhailandium solum and Tsinania cf. nomas. Depositional environment was seashore
during the Late Cambrian Period.
12

แมงดาทะเลโบราณเกาะตะรุเตา แมงดาทะเลโบราณเกาะตะรุเตา

พืน้ ที่แหลง่ อยทู่ างดา้ นใตข้ องอา่ วเมาะและ เปน็ พนื้ ทชี่ น้ั หนิ แบบฉบบั ของกลุ่มหินตะรุเตา มลี กั ษณะเปน็ โขดหินทรายครอบคลุมพืน้ ที่ประมาณ 50 x 300 ตารางเมตร พบรอยแตก
ถ่ีหลายทิศทาง ชนิดหินประกอบด้วยหินทรายสีน้�ำตาล สีน�้ำตาลเทา ช้ันบางถงึ ปานกลาง สลบั ดว้ ยหนิ ทรายแปง้ และหนิ ดนิ ดาน มโี ครงสรา้ งชน้ั เฉยี งระดบั ทวั่ ไป พบซากดกึ ดำ� บรรพข์ อง
ไทรโลไบต์หรือแมงดาทะเลโบราณหลายชนิด ได้แก่ Lichengia ?tarutaoensis, Lophosaukia cf. jiangnanensis, Micragnostus sp., Quadraticephalus planulatus,
Leiostegiid,Shumardiid, Szechuanella ? cf. damujingensis,Thailandium solum และ Tsinania cf. nomas แหลง่ แมงดาทะเลโบราณแหง่ นี้ เชอื่ วา่ สะสมตวั ตามชายหาดและพน้ื ทะเลเดิม
ในชว่ งยคุ แคมเบรียนตอนปลาย

13

Khao Noi
stratigraphic section
ลำ� ดับช้ันหินเขาน้อย

The site is a small hill on the east of
the highway no. 416. It is an old, abandoned
quarry. This locality was an age of the Late
Ordovician – Silurian Period. The Late Ordovician
Pa Kae Formation is 10 – 15 cm thick beds of red
thin-bedded limestone characterized as a mud
crack-like stromatolitic structure. Fossil fragments
which were found from this rock formation, were
identified as Late Ordovician including trilobites,
nautiloids, crinoids, and brachiopods. The Silurian
Wang Tong Formation is a succession of black shale
with Silurian graptolites and trilobites, intercalating
of chert in the upper part.
แหลง่ ลำ� ดบั ชนั้ หนิ นอ้ี ยใู่ นพน้ื ทบี่ อ่ เหมอื งเกา่ ทาง
ทิศตะวันออกของทางหลวงหมายเลข 416 มีความสำ� คญั ใน
ระดบั โลกเนอ่ื งจากเปน็ พนื้ ทแี่ สดงรอยตอ่ ระหวา่ งยคุ ออรโ์ ดวเิ ชยี น
และยคุ ไซลเู รยี น โดยพบซากดกึ ดำ� บรรพ์ไทรโลไบต์ นอตลิ อยด์
พลบั พลงึ ทะเล และแบรคโิ อพอด ทบ่ี ่งชอี้ ายยุ คุ ออร์โดวเิ ชยี น
ตอนปลาย ในช้ันหินปูนสโตรมาโตไลต์ สีแดง ชั้นบาง
ของหมวดหนิ ป่าแก่ วางตัวอยู่ในล�ำดบั ชน้ั หินส่วนลา่ ง และ
พบซากดกึ ดำ� บรรพแ์ กรปโตไลต์ ไทรโลไบต์ ทบี่ ง่ ชอี้ ายยุ คุ ไซลู
เรยี น ในชน้ั หนิ ดนิ ดาน เชริ ต์ และชนั้ หนิ ทราย ของหมวดหนิ
วังตง วางตัวอยู่ในล�ำดบั ช้ันหินสว่ นบน

14

• International Stratotype Section
of Lower to Upper Paleozoic

ช้นั หินแบบฉบบั ระดบั โลกมหายคุ พาลีโอโซอกิ ตอนตน้ ถึงตอนปลาย

15

• Upper OrdovitchieanPaReKdaeStFroomrmaatotiloitnic limestone of
หนิ ปนู สโตมาโตไลต์สแี ดง หมวดหนิ ปา่ แก่ ยุคออรว์ ิเชยี นตอนบน

16

Tha Rae Rocks หินสาหร่าย

The site is a rock stack exposed in a rubber plantation at about 500 meter east of the
Khao Noi area. It has been protected by a structure with shelter from sunlight and rain. The Late
Ordovician stromatolitic limestone is red, thin-bedded, well-bedded limestone of the Pa Kae
Formation extended from its type locality. Mud crack –like on top of each strata is typically
characteristic of this rock sequence.
มลี กั ษณะเปน็ หนิ โผลค่ ลา้ ยจอมปลวกขนาดใหญ่ อยหู่ า่ งจากแหลง่ ลำ� ดบั ชนั้ หนิ แบบฉบบั เขานอ้ ยไปทาง
ตะวนั ออกเปน็ ระยะทางประมาณ 500 เมตร ถกู คลมุ ดว้ ยอาคารกอ่ สรา้ งเสาสเ่ี สาและหลงั คาสงั กะสี เพราะปอ้ งกนั
แสงแดดและฝน ช้ันหินประกอบด้วยหินปูนสโตรมาโตไลต์สีแดง อายุออร์โดวิเชียนตอนปลาย มีลักษณะเป็น
ชนั้ บางเรยี งซอ้ นกนั สวยงามดแู ปลกตา พบโครงสรา้ งคลา้ ยรอยระแหงโคลนทางดา้ นบนชน้ั หนิ ในลกั ษณะเดยี วกนั
หมวดหินปา่ แก่ทพ่ี บในพน้ื ทแี่ บบฉบบั บริเวณเขาน้อย

17

Terrestrial Karst

ภูมลิ กั ษณ์หนิ ปนู

Thalu Cave ถ�้ำทะลุ

Thalu Cave is a small cave only about 40 m long but rich in biodiversity
because bat guano is made available from the huge bat colonies here. The
cave is also full of speleothems and nautiloid fossils all the way through to the
ancient sinkhole. This unique home of life and geological evidence makes the
cave a perfect destination for learning and ecotourism.
ถ้ำ� เล็ก ๆ ทยี่ าวประมาณ 40 เมตร แต่พบประชากรค้างคาวจ�ำนวนมากบนผนังถ�้ำ
พบซากดึกด�ำบรรพ์นอติลอยด์ ได้ชื่อว่าถ้�ำทะลุเพราะมีทางต่อเนื่องจนถึงหลุมยุบดึกด�ำบรรพ์
ในบริเวณหลุมยุบฯ พบความหลากหลายทางชีวภาพของพืช สัตว์ และเห็ดรานานาชนิด
รวมท้ังหลักฐานที่ส�ำคัญทางธรณีวิทยา ท�ำให้ถ้�ำทะลุสมบูรณ์แบบต่อการเป็นแหล่งเรียนรู้
และการทอ่ งเทยี่ วเชงิ นเิ วศ

18

19

Le Stegodon Cave ถำ้� เล สเตโกดอน

Le Stegodon Cave is a complex and very long cave with a subterranean freshwater stream at the entrance connected to a seawater canal at the exit. The
3.4 km long cave is full of dark zones, and the effect of the tide makes it have cave-dwelling life. Besides being amazed by speleothems, and fossils, while kayaking
through this cave, you can also witness life from fish underwater to bats on the ceiling of the caves with the highest biodiversity ever recorded in Thailand.
ถ้�ำเล สเตโกดอน มีความยาว 3.4 กิโลเมตร และสลบั ซับซอ้ น ภายในถ้�ำมนี �้ำไหลผา่ นตลอด โดยน�้ำจืดไหลเข้าทางปากถ�ำ้ และออกจากถ�้ำส่คู ลองท่าออ้ ย ภายในถ�ำ้ มดื สนิทและได้รับ
อิทธพิ ลจากการข้ึนลงของน้�ำ ทำ� ใหถ้ ้�ำเล สเตโกดอน มีความหลากหลายทางชีวภาพสงู ท้ังคา้ งคาว แมงมมุ และแมลงถ�ำ้ จนได้ชอ่ื ว่าเป็นถำ้� ทมี่ คี วามหลากหลายทางชีวภาพสูงท่ีสดุ ในประเทศไทย
นกั ท่องเทีย่ วสามารถนั่งเรอื คายัค ชมความงามของหินงอกหนิ ย้อย สตั วถ์ ำ้� เช่น ปลา แมงมุมและแมลง จนถึงคา้ งคาวชนิดตา่ ง ๆ

20

21

Phu Pha Phet Cave

The site is a large limestone cave with about 20,000 square meters in size located about 50 meters above the ground. Outside the cave, there are several
services such as car park, souvenir and food shops, rest rooms, meeting room, tourist service center, walking tracks, ticket booth, and visitors can enjoy beautiful
landscapes. The area is characterized by a rugged surface of karst terrain consisting of Ordovician limestone. The cave contains diversity of spectacular speleothems
such as stalactites, stalagmites, columns, soda straws, sinter pools, sinter terraces, calcite crystals, cave pearls, flowstones, etc. Air in the cave is ventilated through
karst windows. The light shines through the karst windows and catches the green stalactites and stalagmites creating a green carpet, and the room seems to glow
emerald. There are some prehistoric archeological artifacts found in the cave. Ancient humans used to inhabit in the cave as a shelter leaving. The evidence includes
some clay potteries and seashells.

22

ถ้�ำภูผาเพชร

ภูผาเพชร เป็นถ้�ำหินปูนขนาดใหญ่ ภายในถ�้ำมีเนื้อที่ประมาณ 50 ไร่ หรือ
20,000 ตารางเมตร มีทางเขา้ อยบู่ นหนา้ ผาสงู ชันสูงจากพ้นื ราบเชงิ เขาประมาณ 50 เมตร
พนื้ ทด่ี า้ นนอก ไดร้ บั การพฒั นาเปน็ พนื้ ทบี่ ริการนักท่องเที่ยว ประกอบด้วยลานจอดรถ
รา้ นจ�ำหนา่ ยอาหารและของท่รี ะลึก หอ้ งสขุ า และอาคารบรกิ ารนักท่องเทย่ี ว ภายในถ�ำ้
เป็นโถงกวา้ งใหญป่ ระกอบดว้ ยหนิ งอก หินย้อย ท�ำนบหนิ ปนู ผลึกแร่แคลไซต์ แอง่ นำ�้ ถ้ำ�
และไขม่ กุ ถำ้� เป็นตน้ ทม่ี รี ปู รา่ งลักษณะได้รบั การตงั้ ชอื่ ตา่ ง ๆ ทห่ี ลากหลาย ด้านลึกสดุ
มีช่องว่างขนาดใหญ่ ให้อากาศและแสงส่องเข้าไปได้ไปกระทบกับพ้ืนหิน ท�ำให้พบ
ส่ิงมีชวี ิตจลุ ชพี สีเขียวเตบิ โตเปน็ ผนื พรมบนพน้ื หนิ ทีไ่ ดร้ ับกบั แสง นอกจากนย้ี ังพบโบราณ
วัตถุพวกเครื่องปั้นดินเผาและเปลือกหอยทะเล ท�ำให้ทราบว่าเคยมีมนุษย์โบราณอาศัย
ถ้ำ� แห่งนีม้ ากอ่ น

23

Chet Khot Cave

Chet Khot Cave is made of an Ordovician thin-bedded Limestone. The site is a stream cross cave with an inlet on the east and an outlet on the west about
600 meters long, 70-80 meters wide and 40-50 meters high. There is a car park with service pavilions and restrooms on the east with a small pier for getting about
300 meters kayaking along a stream to the stream inlet spot. Kayaking can be made further along a dark cave with a karst window then get out the cave on the
western side to join the La-ngu River.

24

ถ�้ำเจด็ คต

ถำ้� เจด็ คต เป็นถ้ำ� หินปูนชนั้ บางยุคออรโ์ ดวิเชยี น ท่ีมธี ารน้�ำไหลเข้าไป
ในถ�้ำทางทิศตะวันออกและไปทะลุปากถ�้ำอีกฝั่งทางทิศตะวันตก รวมความยาว
600 เมตร ขนาดถ้�ำโดยเฉล่ียกว้าง 70-80 เมตร และมีความสูงของเพดานถ�้ำ
40-50 เมตร บรเิ วณสว่ นกลางพบชอ่ งแสงลอดจากเพดานถำ้� ภายในถำ้� พบหนิ งอก
หินย้อย ที่สวยงามหลายแห่ง ถ้�ำแห่งน้ีมีบริการท่ีจอดรถ สิ่งอ�ำนวยความสะดวก
และเรือแคนูเพื่อให้นักท่องเที่ยวสามารถล่องตามล�ำธารเพื่อชมธรรมชาติของถ้�ำ
ตอ่ เนื่องไปจนถึงคลองละงู ซ่ึงเป็นพน้ื ที่ล่องแก่งวังสายทอง

25

26

Urai Thong Cave ถำ้� อุไรทอง

Tham Urai Thong is a biggest limestone cave in an isolated north-south elongated cliff mountain about 40 meters long and 25 meters wide. General feature is a dry or
open –air cave with joint system developed. Various stalactites, stalagmites and cave columns are found. On the south wall of the cave reveals three level of paleo sea
notches suggesting that the cave was affected by the sea incursions as well as the presence of some sea mollusk shells on the cave floor such as Anadara spp., Polymesoda
proxima, Nerita spp. and oysters. The mollusk shells are mostly in the upside positions. There are some ancient human and animal bones found in the cave including rhinos,
zebras, bovines, and boars. The animal bones are generally fragmentary pieces suggesting that they might be made by the ancient humans.
ถ้�ำอุไรทอง เป็นถ�้ำที่มีขนาดใหญ่ที่สุดท่ีพบในเทือกเขาลูกโดดขนาดเล็กที่มีหน้าผาสูงชันโดยรอบ วางตวั ในแนวเหนอื -ใต้ ลกั ษณะของถำ�้ อไุ รทองเปน็ ถำ้� เปดิ ทม่ี อี ากาศถา่ ยเทสะดวก มขี นาดถำ�้
กว้าง 25 เมตร ยาว 40 เมตร พบแนวรอยแตกหลายแนวที่มีความสมั พันธก์ บั รูปรา่ งของถ�ำ้ ภายในถ้�ำพบหนิ งอก หินย้อยและเสาหินในหลายรูปแบบ บริเวณผนังถ้�ำทางทิศใต้พบรอยเวา้ ถงึ 3 ระดับ แสดงถึง
หลักฐานการรุกท่วมของน�ำ้ ทะเล ซึ่งยงั พบหลกั ฐานเพ่ิมเติม คอื ซากเปลือกหอยทะเลหลายชนดิ เช่น หอยแครง หอยคราง หอยกนั หอยนำ้� พรกิ และหอยนางรมบริเวณปากถ�้ำ ถ�ำ้ แหง่ นี้ยงั พบกระดกู มนษุ ย์
และสัตว์อนื่ อกี หลายชนิดเชน่ แรด มา้ ลาย วัวและหมูปา่ โดยพบเปน็ เศษกระดกู ทแี่ ตกหกั ทอี่ าจเกดิ จากการกระท�ำของมนษุ ยโ์ บราณ

27

Tham Chang Kaeo ถำ�้ ช้างแก้ว

Tham Chang Kaeo is a limestone cave characterized by custard apple pearl. These
formations result from the calcite crystals deposition situated on the sandy core. They are also
formed from the swampy areas, especially around places with high concentrations of limestone
dams.
ถำ้� ชา้ งแกว้ เปน็ ถำ้� หนิ ปนู ทที่ า่ นสามารถเขา้ ไปชมไขม่ กุ นอ้ ยหนา่ ทส่ี วยงาม ไขม่ กุ นอ้ ยหนา่ เกดิ จากการ
สะสมตัวของผลึกแคลไซต์บนแกนกลางที่เป็นเม็ดทรายในบริเวณท่ีเป็นแอ่งน�้ำขังโดยเฉพาะบริเวณท�ำนบหินปูน
ทม่ี คี วามเขม้ ขน้ สงู

28

Khao Tanan เขาทะนาน

Khao Tanan is a limestone outcrop surrounded by a pond. The concave hill base suggests
the sea level rise through in the past. Many marine fossils are easily found here. The cave in the
middle of the hill is also home to thousands of Dawn bats known for pollinating the Petai and
Durian flowers for local people.
เขาทะนานเป็นภูเขาหินปูนลูกโดดที่ล้อมรอบด้วยสระน�้ำ รอยคอดเว้าตามฐานของตัวเขาบ่งชี้ถึงการท่วม
ของน�้ำทะเล ในอดีตท่ีมีระดับสูงกว่าปัจจุบัน พบซากดึกด�ำบรรพ์ของสัตว์ทะเลจ�ำนวนมาก ถ้�ำท่ีพบตามเขาทะนาน
ยังเป็นถิน่ ทีอ่ ย่อู าศัยของค้างคาวเลบ็ กดุ นับหม่ืนตวั ที่ทำ� หน้าทผ่ี สมเกสรสะตอและทเุ รียนให้กบั ชาวบา้ นท่ีอยูโ่ ดยรอบ

29

30

Tharn Sawan Waterfall
น�้ำตกธารสวรรค์

The waterfall is in a tributary of the Rao Pla stream about one
kilometer northeast of Ban Rao Pla. The stream is about 20 meters wide
accessible by walking along the stream bank under dense tree canopies.
It is consisted of a series of 3 - 4 waterfalls. The waterfall is consisted of
two levels including the small upper level with 3 meters high and the
large lower level with 10 meters high. The Tharn Sawan waterfall is
originated from a stream flowing over limestone outcrops with dissolved
calcium carbonate and suspended sediments accumulating being many
beautiful tufa terraces. The rocks are grey laminated limestone with
intercalation between limestone and argillaceous limestone. Fine-
grained limestone beds are normally 5-10 centimeters thick with
hummocky cross-stratification as indication of heavy storm in the lagoon
where freshwater lake was affected by seawater. These rock
characteristics are regarded as the Lae Tong Formation of the
Ordovician Thung Song Group.
เปน็ นำ�้ ตกอยใู่ นทางนำ�้ สาขาทเี่ ปน็ ตน้ นำ้� ไหลไปลงคลองราวปลา อยหู่ า่ งจาก
บ้านราวปลาไปทางตะวันออกเฉียงเหนือประมาณ 1 กิโลเมตร เป็นล�ำธารกว้าง
ประมาณ 20 เมตร เขา้ ถงึ ไดด้ ว้ ยทางเทา้ เทา่ นน้ั โดยการเดนิ ลดั เลาะไปตามรมิ ฝง่ั ลำ� ธาร
เปน็ นำ�้ ตกขนาดใหญท่ มี่ นี ำ�้ ตกขนาดยอ่ มๆอกี 3-4 แหง่ มคี วามกวา้ งมากกวา่ 20 เมตร
และเปน็ นำ�้ ตกสองชน้ั โดยชน้ั บนสงู ประมาณ 3 เมตร และชนั้ ลา่ งสงู ประมาณ 10 เมตร
น้�ำตกธารสวรรค์เป็นน�้ำตกท่ีเกิดจากล�ำห้วยซึ่งไหลผ่านพ้ืนท่ีหินปูนแล้วน�ำพา
สารละลายแคลเซียมคาร์บอเนตและตะกอนแขวนลอยมาพอกตัวสะสมบริเวณน�้ำตก
จนเกิดลักษณะคล้ายท�ำนบไหลลดหล่ันกันลงมาอย่างสวยงาม พ้ืนที่น�้ำตกเป็นหินปูน
เน้ือละเอียด สีเทา มีลักษณะเป็นชั้นบาง บางบริเวณพบช้ันหินปูนเนื้อละเอียดสีเทา
หนา 5-10 เซนติเมตรท่ีแสดงลักษณะโครงสร้างช้ันเฉียงระดับฮัมมอคก้ี ซ่ึงเป็น
โครงสรา้ งทเ่ี กดิ ขนึ้ ทางดา้ นบนของฐานคลนื่ ขณะทเี่ กดิ พายรุ นุ แรงเทา่ นน้ั ทำ� ใหเ้ ชอื่ วา่
เป็นการตกสะสมตัวในสภาพแวดล้อมแบบลากูน ท่ีได้รับอิทธิพลทั้งน้�ำจืดและน้�ำเค็ม
จากลักษณะหินและการล�ำดับช้ันหิน จัดเป็นหมวดหินแลตอง กลุ่มหินทุ่งสง
ยุคออร์โดวเิ ชยี น

31

Tharn Pliew Waterfall
น้�ำตกธารปลิว

The site is limestone mountain valley with a stream
and its tributaries covering an area about 200 x 400 square
meters. The waterfall is five meters high which have smaller
waterfalls down below. The tufa is formed on the rock
surfaces of waterfall when water evaporates from the lime-rich
waters, leaving calcite to crystallize. Source of the water is
from cavities or caves in the Ordovician limestone mountain
with calcium carbonate dissolution.
เป็นพื้นที่หุบเขาที่มีธารน้�ำไหลผ่านและแตกออกเป็น
หลายสายยอ่ ยคลมุ พืน้ ทป่ี ระมาณ 200x400 ตารางเมตร บริเวณทเี่ ป็น
ช้ันน้�ำตกมีความสูง 5 เมตร และพบชั้นน้�ำตกชั้นเล็ก ๆ ด้านล่าง
น�้ำตกดังกล่าว มีลักษณะ ท่ีโดดเด่น คือ พบการเคลือบผิวหน้าชั้นหิน
บรเิ วณนำ�้ ตก โดยหนิ ปนู ทฟู า ซง่ึ เปน็ สารแคลเซยี มคารบ์ อเนตประเภทหนง่ึ
ท่ีละลายปนอยู่ในธารน้�ำและเกิดการตกผลึกใหม่ โดยเทือกเขาหินปูน
ยุคออร์โดวิเชียน บริเวณต้นน้�ำ เป็นแหล่งให้สารแคลเซียมคาร์บอเนต
ดังกลา่ ว

32

Wang Sai Thong Waterfall น�ำ้ ตกวงั สายทอง

The site is a waterfall where water is originated from a water body in cavities of the karst limestone mountain by outflow down below along the hill slope into
the La-ngu River. It is regarded as a tufa waterfall formed when water running over carbonate rock absorbs calcium. Aquatic plants which grow on the rocks in the stream
and air in the atmosphere provide carbon dioxide during photosynthesis and water running which precipitates the calcium from the water to deposit it as layer of tufa on
the surface of the waterfall – a process that takes millions of years. This tufa precipitation forms many curtain dams in form of many levels of terraces with spectacular
water ponds and water curtains under shades of tree canopies.
เป็นน�้ำตกท่ีน�้ำไหลออกมาจากช่องโพรงของเทือกเขาหินปูนลงไปตามคลองละงู ไหลลดหลั่นเป็นข้ันบันไดภายใต้ร่มไม้ท่ีร่มรื่น มีลักษณะส�ำคัญโดดเด่นคือเป็นช้ันน�้ำตกสีขาว อันเน่ืองมาจาก
หนิ ทอ่ี ยู่ในนำ�้ ตกท้งั หมดถกู เคลอื บดว้ ยชัน้ ทฟู า เนือ่ งจากน�ำ้ ท่ีไหลออกมาจากโพรงหินปนู จะมสี ารแคลเซียมละลายอยู่ และเมื่อนำ้� ที่ไหลเกิดการระเหยและไดร้ ับกา๊ ซคาร์บอนไดออกไซดเ์ พิ่มเตมิ จากพืช
น�้ำและจากฟองอากาศ ก็จะท�ำให้เกดิ การตกผลกึ ของสารปนู แคลเซียมคารบ์ อเนตพอกพ้ืนหนิ เป็นคราบของทฟู า่ ทำ� ให้เกิดท�ำนบเขือ่ นใหญน่ อ้ ยและแอ่งนำ�้ ขังมนี ำ�้ ตกไหลลดหลั่นลงไปอย่างสวยงาม

33

Cynopterus brachyotis คา้ งคาวขอบหขู าวเล็ก

This very adaptable bat roosts either in caves, under the tent of palm leaves, or even in buildings. It is easy to find
around the exit of the Thalu Cave connected to the sinkhole. The diet of this fruit-eating bat is very diverse and is crucial for
forest regeneration.
ค้างคาวกินผลไม้ที่มีความสามารถในการปรับตัว เกาะนอนได้ท้ังในถ�้ำ ใต้ใบปาล์มที่กัดลงมาเป็นเต็นท์ หรือแม้แต่ตามอาคารบ้านเรือน
พบได้บอ่ ย ท่ปี ากถ้�ำทะลุฝ่งั หลมุ ยุบ กนิ ผลไม้หลากหลายชนดิ จนได้ช่อื ว่านักปลูกปา่

34

Tylonycteris malayana ค้างคาวไผห่ วั แบนใหญ่

A very tiny insect-eating bat that roosts inside bamboo internodes. It hunts in open spaces, but we can sometimes see
them enter the cave’s twilight zone if the entrance is big enough.
คา้ งคาวกนิ แมลงทม่ี ขี นาดเลก็ เกาะนอนในกระบอกไมไ่ ผ่ ชอบบนิ หากนิ ตามทโี่ ลง่ กวา้ ง ถา้ ถำ�้ ไหนปากถำ้� ใหญอ่ ยา่ งถำ้� เล สเตโกดอนกจ็ ะพบคา้ งคาว
ชนดิ นบ้ี นิ เขา้ ไปหากนิ ถงึ ในโซนสลวั

35

36

Hipposideros armiger คา้ งคาวหน้ายักษท์ ศกัณฐ์

This is a very large insect-eating bat that roosts in a large colony. It has a complex noseleaf
structure that looks somewhat like a character in the ‘Ramayana,’ called ‘Ravana.’ This species is
found all year round at Thalu Cave and Le Stegodon Cave and is more abundant in the rainy season.
เป็นค้างคาวกินแมลงท่ีตัวใหญ่ มักอยู่เป็นฝูงภายในถ้�ำ หน้าตา และจมูกเป็นแผ่นหนังยับยู่ยี่คล้ายทศกัณฐ ์
ในวรรณคดเี ร่ืองรามเกียรติ์ พบไดต้ ลอดทง้ั ปีทถ่ี �ำ้ เล สเตโกดอน ถำ�้ ทะลุ โดยเฉพาะชว่ งฤดฝู น


37

Megaderma spasma
ค้างคาวแวมไพรแ์ ปลงเลก็

This specie is branded the ‘False vampire’ because it does not
feed on blood like true vampires in central and south America. Rather, they
feed on large beetles. They roost in small groups in caves, underground
tubes, or abandoned buildings and can be found at Uraithong Cave.
ชื่อ “คา้ งคาวแวมไพรแ์ ปลง” เพราะไม่ไดก้ ินเลอื ดเหมอื นค้างคาวแวมไพรแ์ ท้
ท่ีพบในอเมริกากลางและอเมริกาใต้ แต่ค้างคาวแวมไพร์แปลงเล็กน้ีกินแมลงพวกด้วง
ขนาดใหญ่เป็นอาหาร เกาะนอนเป็นกลมุ่ เลก็ ๆ อยไู่ ดท้ ง้ั ในถำ�้ ในทอ่ หรอื อาคารรา้ ง พบไดท้ ี่
ถ�้ำอุไรทอง

38

Lyroderma lyra ค้างคาวแวมไพร์แปลงใหญ่

This is a large bat with long ears and no bone in the tail. It roosts in small groups in the middle of the cave ceiling.
This bat can be found all year round at Le Stegodon cave and is known to be carnivorous – feeding on other animals, including other
bat species.
เป็นค้างคาวขนาดใหญ่ หูยาวใหญเ่ หมอื นหกู ระตา่ ย ไมม่ หี าง เกาะนอนเปน็ กลมุ่ เลก็ ๆ กลางเพดานถำ�้ พบไดต้ ลอดทง้ั ปี ทถ่ี ำ้� เล สเตโกดอน
ความนา่ สนใจ คือ เปน็ คา้ งคาวนักลา่ หรอื คา้ งคาวทีก่ นิ คา้ งคาวเป็นอาหาร

39

Hipposideros lekaguli คา้ งคาวหนา้ ยกั ษ์หมอบุญส่ง

An orange-brown colored medium-sized leaf-nosed bat. The orange hair is brighter during the breeding season and makes the ceiling
of Le Stegodon Cave even more colorful.
เปน็ คา้ งคาวหนา้ ยกั ษข์ นาดกลางทสี่ นี ำ้� ตาลอมสม้ โดยเฉพาะฤดผู สมพนั ธต์ุ วั ผจู้ ะยง่ิ สสี ม้ เขม้ ขน้ึ อกี เปน็ อกี สสี นั ทสี่ รา้ งความสวยงามใหเ้ พดานถำ�้ เล สเตโกดอน

40

Rhinolophus malayanus ค้างคาวมงกฎุ มลายู

Despite being called the ‘Malayan horseshoe bat’ this bat is not only found in Thai-Malay Peninsula. Rather, it is one of the
most common bat species found in caves throughout the country, including Le Stegodon, Uraithong, and Thalu caves. They usually
present with a whitish-grey belly flying over our heads.
แมจ้ ะชอ่ื คา้ งคาวมงกฎุ มลายแู ตค่ า้ งคาวชนดิ นไ้ี มไ่ ดพ้ บแคใ่ นภาคใต้ แตพ่ บบอ่ ยมากทส่ี ดุ ชนดิ หนง่ึ ตามถำ้� ทว่ั ประเทศไทย รวมทง้ั ถำ�้ เล สเตโกดอน
ถ้�ำอุไรทอง และถ�้ำทะลดุ ้วย มีขนาดตวั เล็กทอ้ งสเี ทานวล ๆ มักบินรอ่ นไปมาเหนอื ศีรษะของนักท่องเทยี่ วถ�้ำ

41

Hipposideros lylei ค้างคาวหน้ายกั ษ์กระบงั หนา้

The most outstanding feature of this cave-dwelling bat is the big shield on the forehead. This formation is
only enlarged in adult males and serves no clear purpose to date. However, scientists believe it is required to attract
females or help control the echolocation calls. This specie roosts in mixed colonies with other bats in Le Stegodon Cave.
คา้ งคาวถำ�้ ชนดิ นม้ี คี วามโดดเดน่ ทแี่ ผน่ หนงั ขนาดใหญเ่ หมอื นโลบ่ รเิ วณหนา้ ผาก โลน่ จ้ี ะใหญเ่ หน็ ไดช้ ดั เฉพาะในตวั ผตู้ วั เตม็ วยั เทา่ นนั้
หน้าท่ีของแผ่นดังกล่าวยังไม่มีหลักฐานที่ชัดเจน แต่นักวิทยาศาสตร์เช่ือว่าเกี่ยวข้องกับการดึงดูดเพศเมียหรือช่วยในการควบคุมคลื่นเสียง
พบเกาะปนอย่กู ับคา้ งคาวอนื่ ๆ ในถำ้� เล สเตโกดอน


42

Rhinolophus pearsoni ค้างคาวมงกุฎจมกู ยาวเล็ก

This large horseshoe bat is commonly found in Thalu Cave but never in abundance. Its key characteristics
include a long erected connecting process and large rounded ears. The broad wings allow for slow flights and forage in trails or
forest gaps.
เป็นค้างคาวมงกุฎขนาดใหญ่ท่ีพบได้บ่อยในถ�้ำทะลุ มีจ�ำนวนตัวไม่มากนัก จุดเด่นคือมีเดือยจมูกยื่นยาวและหูโตชัดเจนมาก
มปี ีกกวา้ งและสามารถบนิ ช้า ๆ หากินแมลงตามเส้นทางหรือช่องว่างในป่า


43

44

Hipposideros pendleburyi
ค้างคาวหน้ายักษก์ ุมภกรรณ

This bat shares similar characteristics with the
Hipposideros armiger, although it is smaller. They are vulnerable,
endemic bat of Thailand and are only found in southern
Thailand. The population is estimated at 8,000, and they have
been recorded in only 15 caves. It is found mixing with other
bat species in the Satun UNESCO Global Geopark, Le Stegodon
Cave, including Hipposideros armiger.
ค้างคาวหน้ายักษ์กุมภกรรณคล้ายกับค้างคาวหน้ายักษ์ทศกัณฐ์
แต่มขี นาดเล็กกวา่ เปน็ ค้างคาวเฉพาะถ่ินของไทยท่ีพบเฉพาะในภาคใต้ และ
มสี ถานภาพ มแี นวโน้มใกล้สูญพนั ธ์ุ มปี ระชากรเพยี งประมาณ 8,000 ตวั และ
พบเพยี ง 15 ถำ้� เทา่ นนั้ ในอทุ ยานธรณโี ลกสตลู พบคา้ งคาวหนา้ ยกั ษก์ มุ ภกรรณ
ปะปนกบั คา้ งคาวอนื่ ๆ ในถ้ำ� เล สเตโกดอน


45

Cyrtodactylus lekaguli ตุ๊กกายหมอบุญสง่

This is a cave-dwelling gecko with rather long web-less toes that are not flat. It feeds on small insects,
including cave cricket, on the floors and walls, thus controlling the arthropods in the cave.
สัตว์เล้ือยคลานกลุ่มตุ๊กแกที่อาศัยอยู่ตามถ้�ำ ลักษณะนิ้วตุ๊กกายจะเรียวยาว ไม่แบน และไม่มีพังผืดเชื่อมระหว่างน้ิว
กนิ แมลง เชน่ จิง้ โกร่งถ�ำ้ ตามพ้นื และผนงั ถำ้� ชว่ ยควบคุมประชากรสตั ว์ขาข้อภายในถ้ำ�

46

Elaphe taeniura ridleyi งูกาบหมากหางนิล 47

A large cave-dwelling snake, measuring up to 2.5 m in length. The front part of the body and the
belly has a creamy white coloration, and the tail part is blackish-brown with a cream stripe along the back. This is a
non-venomous snake and is incapable of harming humans. It predominantly feeds on bats and is likely to be
found in any caves with bats.
เปน็ งูถำ�้ ขนาดใหญ่ ยาวได้ถึง 2.5 เมตร ล�ำตวั สว่ นหนา้ สีขาวครมี ส่วนท้ายสนี ้ำ� ตาลดำ� มแี ถบสีครมี ตามแนวสันหลังทอ้ ง
สขี าวครีม ไมม่ พี ิษ ไม่อันตรายตอ่ คน กนิ คา้ งคาวในถ้�ำเป็นอาหาร พบไดเ้ กอื บทกุ ถำ้� ท่ีมคี า้ งคาว

Aphaenogaster sp. มดคอยาว

Aphaenogaster ants are a very diverse and widespread genus. It is characterized by a relatively long neck,
a lengthy and slender body with extensive legs, and 12-segmented antennae. They are renowned for being predators
and seed dispersers. The ones found at Thalu Cave are likely to be a new species.
สกลุ มดคอยาวมคี วามหลากหลายและกระจายกวา้ งมาก คอยาว ลำ� ตวั เรยี วยาว ขาหลงั ยาวมาก และมหี นวดจำ� นวน 12 ปลอ้ ง
เป็นท้งั มดนักล่า และมดทช่ี ่วยกระจายเมลด็ พืช ชนดิ ทพ่ี บที่ถำ้� ทะลุคาดวา่ น่าจะเป็นมดชนิดใหม่ของโลก
48