ການນຳໃຊ້ພື້ນທີ່ດິນກະສີກຳໃນເຂດໂຄງການຊົນລະປະທານນ້ຳມັງ 3 ເຂດບ້ານໂພນແກ້ວ, ນ້ຳຍາມ, ໂພນໂຮງນາຝ້າຍ ແລະ ບ້ານໂພນງາມ ເມືອງທຸລະຄົມ ແຂວງວຽງຈັນ

2 ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌ ິ ກະຘກ ິ າ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຂຈ ຍາ໇ຌໂຑຌແກທ໇, ຌາ໋໇ນງາຓ, ໂຑຌໂປຄຌາຐາ໇ງ ແຖະ ຍາ໇ຌໂຑຌຄາຓ ເຓບ ຄ຋ຖ ຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ AGRICULTURAL LAND USE AT NAMMAMG 3 PROJECT IN PHONKEO, NAMHYAM, PHONHONG NAFAI AND PHONENGAM VILLAGE THULAKHOME DISTRICT, VIENTIANE PROVINCE ຌທຌຉາ ຘ ຘ຋ ຸ າ ໋ ທ຋ິ ະງາຌຑິ ຌົ ຎະຖິຌງາໂ຋ທ຋ະງາຘາຈ ິ ຘາຂາ ກາຌ຅ຈັກາຌຑ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ບກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຋ະຍຽຌ: Ms-SMD-06-019 ຓະນາທ຋ິ ະງາໄຖແນຄໆ ຆາຈ ຃ະຌະທິ຋ະງາຘາຈຘຄັ຃ຓົ 2020

ຍຈົຘະແຈຄ຃ທາຓປຍ ໇ ຌ ຸ ຃ຌ ຸ ທິ຋ະງາຌິຑຌົເນ ັ໇ຓຌ ໇ຘາ໋ເຖັຈ ກຉ໋ ໆ໋ເຓໆບ ຓຏ ໃ໇ ນ໇ກາຌຆທໆ ງເນ ບຆ ໇ຌາ໋ເຎັຌດໆາຄຈ ຅າກຏ໇ຓ ຑ ະ຃ຸຌ ນ າງ຋າໆ ຌ. ຘະຌຌັ໇, ຂາ໇ຑະເ຅າົ໇ ຂ໋ຘະແຈຄ຃ທາຓຂບຍໃ຅ ແຖະ ຃ທາຓປຍ ໇ ຌຸ ຃ຌຸ ດາໆ ຄຘຄ ຓາງຄັ຋າໆ ຌ ປບຄຘາຈຘະຈາ຅າຌ ຎະຖິຌງາໂ຋ ຌາຄ ຃າ໋ ຑບຌ ບິຌ຋ິຑບຌ ແຖະ ຋ໆາຌ ຏ໇ ຆທໆ ງບາ຅າຌ ຎະຖິຌງາໂ຋ ຋ິຍຑາຑບຌ ແກທ໇ ທິຖິງະທຄົ ຃ະຌະກາ໋ຓະກາຌ຋ໆ ຎຶກຘາທິ຋ະງາຌິຑຌົ ຋ໆ ໄຈໃ໇ນ໇ ຃ທາຓກະຖຌຸ າແຌະຌາ໋, ກທຈຘບຍ, ແກໄ໇ຂຂ໋ຂ໇ າຈຉກົຍກົຑບໆ ຄຉາໆ ຄ໅ ໃຌຍຈົທ຋ິ ະງາຌຑິ ຌົເນ ັ໇ຓຌ. ໇ ຂ໋ຘະແຈຄ຃ທາຓຂບຍໃ຅ຓາງຄັ຋າໆ ຌ ປບຄຘາຈຘະຈາ຅າຌ ຎະຖິຌງາເບກ ຃າ໋ຓະຌ ຘຖຸ ິເຈຈ, ຋າໆ ຌ ປບຄຘາຈຘະຈາ຅າຌ ຎະຖິຌງາໂ຋ ຍຌຸ ຓາກ ບິຌ຋ິຑບຌ, ຋າໆ ຌ ປບຄຘາຈຘະຈາ຅າຌ ຎະຖິຌງາເບກ ຍຸຌ຋ະທ ຘ໋ຘາ໋ ຑຌັ, ຋ໆາຌ ປບຄຘາຈຘະຈາ຅າຌ ຎະຖິຌງາໂ຋ ຑຓົຍຸຈ ຘະຈາ຅ຈິ ແຖະ ຋ໆາຌ ຎະຖິຌງາເບກ ກຽຄໄກ ບຸຌໆ ຓະຌ, ຖທຓ຋ຄັ຋າໆ ຌ຋ໆ ເຎັຌ຃ະຌະກາ໋ຓະກາຌຎ໇ບຄກຌັໂ຃ຄປາໆ ຄທິ຋ະງາ ຌຑິ ຌົ ແຖະ ຏຆ໇ ຽໆ ທຆາຌກທຈເ຃ໆ ບຄຓໃ ຌກາຌຘຶກຘາແກຍໆ ຈົທ຋ິ ະງາຌຑິ ຌົຂບຄຂາ໇ຑະເ຅ົາ໇ໃນຓ໇ ຃ ທາຓ ບຈຸ ຓົຘຓົຍ ຌ, ຂ໋ຘະແຈຄ຃ທາຓຂບຍໃ຅ບາ຅າຌຘບຌ຋ຸກ຋າໆ ຌ຋ໆ ໄຈໃ໇ນ຃໇ ທາຓປ຋ ໇ າຄຈາ໇ຌ຋ິຈຘະຈ ແຖະ ກາຌຎະຉິຍຈັຉທົ຅ິຄ຋ໆ ຘບຈ຃ໆບຄກຍັກາຌຘຶກຘາຓາໂຈງຉະນ ບຈ, ຂ໋ຂບຍໃ຅ບາ຅າຌ ຑະຌກັຄາຌຑາງໃຌຑະແຌກ ກາຌຘຶກຘານ ຄັຎະຖິຌງາຉ ຃ະຌະທ຋ິ ະງາຘາຈຘຄັ຃ຓົ, ຂ໋ຂບຍໃ຅ຓາ ງຄັນບ໇ ຄກາຌຎກົ຃ບຄເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ບາ໋ຌາຈກາຌຎກົ຃ບຄຍາ໇ຌໂຑຌແກທ໇, ຍາ໇ຌໂຑຌໂປຄຌາຐາໆ ງ, ຍາ໇ຌຌາ໋໇ນງາຓ ແຖະ ຍາ໇ຌໂຑຌຄາຓ ຑ໇ບຓຈທ໇ ງຑໆ໋ແຓຎໆ ະຆາຆຌົ຋ໆ ບາ໋ຌທງ຃ທາຓຘະຈທກໃຌກາຌ ເກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ຎະກບຍໃຘທໆ ຋ິ ະງາຌຑິ ຌົ຅ຌົຘາ໋ເຖັຈຘຓົຍຌ . ຃ຌຸ ຃າໆ ແຖະ ຃ຌຸ ຎະໂນງຈ຋ໆ ເກຈ ຅າກກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌ ໇ຂາ໇ຑະເ຅າົ໇ຂ໋ຘະແຈຄ຃ທາຓປຍ ໇ ຸຌ຃ຌຸ ບຌັຖຌົ໇ເນ ບຓາງຄັ຃ບຍ຃ທົ຋ໆ ໃນກ໇ າ໋ຖຄັໃ຅, ຃ທາຓຆທໆ ງເນ ບ ແຖະ ເຎັຌແປຄຍຌັຈາຌໃ຅ໃນຂ໇ າ໇ຑະ ເ຅ົ໇າຓ຃ ທາຓບຈົ຋ຌົໃຌກາຌຘຶກຘາປາໆ໋ປຽຌ. ຂ໋ຘະແຈຄ຃ທາຓຂບຍໃ຅ຓາງຄັເຑໆ ບຌປທໆ ຓຄາຌດ ໆຑະ ແຌກຑາຘາຉາໆ ຄຎະເ຋ຈ ຃ະຌະທິຘະທະກາ໋ຘາຈ ຓະນາທິ຋ະງາໄຖແນໆຄຆາຈ, ເຑໆ ບຌປທໆ ຓນ໇ບຄ ປຽຌຘາຂາ ກາຌ຅ຈັຑ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ບກາຌຑຈັ຋ະຌາປຸຌໆ ຋ VI ຋ໆ ໃນ຃໇ ທາຓຆທໆ ງເນ ບ ແຖະ ເຎັຌກາ໋ຖຄັໃ຅ ເຆໆຄິກຌັ ແຖະ ກຌັ ຅ຌົເປັຈໃນຍ໇ ຈົທ຋ິ ະງາຌຑິ ຌົຘາ໋ເຖັຈໄຎຈທ໇ ງຈ. ຌທຌຉາ ຘຘ ຋ ຸ າ໋

i ນທົຍຈົ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ເຓບ ຄ຋ຸຖະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ. ກຖ໋ ະຌ ຘຶກຘາ: ຍາ໇ຌໂຑຌ ແກທ໇, ຍາ໇ຌຌາ໋໇ນງາຓ, ຍາ໇ຌໂຑຌໂປຄຌາຐາ໇ງ ແຖະ ຍາ໇ຌໂຑຌຄາຓ ຏຘ໇ ຶກຘາ : ຌາຄ ຌທຌຉາ ຘ ຘ຋ຸ າ໋ ຋ະຍຽຌຌກັຘຶກຘາ : MFSS0099/18 ຎະຖິຌງາ : ຎະຖິຌງາໂ຋ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຘາຂາ ກາຌ຅ຈັກາຌຑ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ບກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຋ໆ ຎຶກຘາ : ປບຄຘາຈຘະຈາ຅າຌ ຎະຖິຌງາໂ຋ ຃າ໋ຑບຌ ບິຌ຋ິຑບຌ ຎະຖິຌງາໂ຋ ຌາຄ ຋ິຍຑາຑບຌ ແກທ໇ ທຖິ ິງະທຄົ ຎ : 2020, ຅າ໋ຌທຌໜາ໇ 89 ໜາ໇ ເຖກ຋ະຍຽຌທ຋ິ ະງາຌຑິ ຌົ : Ms-SMD-06-019 ຍຈົ຃ຈັນງ໋ ໇ ກາຌຘຶກຘານທົຂ໋໇“ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຖະ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ”. ເຆໆຄິຓ຅ ຈຸ ຎະຘຄົ຃ : 1) ຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ3 ໃຌຎ 2010 ນາ ຎ 2020 ແຖະ 2) ຘຶກຘາຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈ ໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3. ຎະຆາກບຌໃຌ ກາຌຘຶກຘາໃຌ຃ຄັ໇ໄຈແ໇ກຎໆ ະຆາຆຌົຆາທກະຘິກບຌ ຋ໆ ຓຈ ິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3, ຍຌັຈາເຊາົ໇ແກແໆ ຌທໂປຓ ແຖະ ຌາງຍາ໇ຌ ຑບ໇ ຓຈທ໇ງຎະຆາຆຌົ, ຍາ໇ຌຖະ 4 ຋າໆ ຌ. ຖທຓ຋ຄັໝຈົເຎັຌ 16 ຋າໆ ຌ. ກາຌກາ໋ຌຈົຂະໜາຈຑ ໇ຌ຋ໆ ຉທົດໆາຄແຓຌໆ ແຍຍຘະເຑາະເ຅າະ຅ຄົ຃ ກາ໋ຌຈົເບົາຍ໋ຖິເທຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ກະຘິກາ໋ ຋ໆ ຌາ໋ໃຆໃ໇ຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ໂຈງໃຆກ໇ າຌ ທເິ຃າະ຋າຄຖະຍຍົຘາຖະຘຌົເ຋ຈຑຓ ຘ າຈ. ຏຌົກາຌຘຶກຘາຑຍົທາໆ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌ໋ຓ໇ ຄັ 3 ໃຌຎ 2010 ແຖະ ຎ 2020 ຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄນ າງກທາໆ ໝ ໆ ແຓຌໆ ຈິຌຌາ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄນຸ ຈຖຄົ຅າກເຌ ໇ບ຋ໆ ຂຄົເຂຈກະຘິກາ໋ 57.96% ຓາປບຈຎ 2020 ງຄັເນ ບຑຽຄແຉໆ 47.33% ເນັຌທາໆ ນຸ ຈຖຄົເຊິຄ 10.63% ຘທໆ ຌ ປບ໇ງ ຂຄົເຂຈບຈຸ ຘານະກາ໋ 19.58% ຓາປບຈຎ 2019 ແຓຌໆ ເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ເຎັຌ24.86%. ຎຈັໄ຅ຉໆາຄ໅຋ໆ ຑາໃນ໇ເກ ຈກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະ ຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເນັຌທາໆ ຓນ າງຎຈັໄ຅຃ : ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌກາຌຌາ໋ໃຆຆ໇ ຌົຖະຎະ຋າຌ ງບ໇ ຌກາຌຂະນງາງ ຆຌົຖະຎະ຋າຌ຅ໆຄຶເປັຈໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓ,໇ ຑ ໇ຌ຋ໆ ເຎໆົາທາໆ ຄຎໆຽຌແຎຄຓາເຎັຌຈຌິກະຘິກາ໋ນ າງຂຶ໇ຌງບ໇ ຌທາໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຄໆັກາໆ ທຘາຓາຈໄຈປ໇ຍັຌາ໋໇຅າກຆຌົຖະຎະ຋າຌ, ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັ ແຖະ ກາຌຂະນງາງ

ii ຏຄັເຓບ ຄເຎັຌຎຈັໄ຅ໜໆຶຄ຋ໆ ເປັຈໃນ໇ຈິຌກະຘິກາ໋ຎໆຽຌແຎຄຓາເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຎຸກຘາ໇ຄງບ໇ ຌຌະໂງຍາງໃຌກາຌ ຑຈັ຋ະຌາກາຌຘາ໇ຄເຘັ໇ຌ຋າຄ ແຖະ ໂ຃ຄຖາໆ ຄຑ ໇ຌຊາຌຉາໆ ຄ໅ ແຖະ ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌ ເຎັຌບ ກ ຎຈັໄ຅ເຌໆບ ຄ຅າກຓກ າຌຉຈັເຘັ໇ຌ຋າຄແຖທ໇ ແຌຌໆ ບຌຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌ຋ໆ ຉິຈ຋າຄແຓຌໆ ຖາ຃າຘຄ ຂຶ໇ຌ ຅ໆຄຶເປັຈໃນ໇ ຃ບຍ຃ທົ຋ໆ ຓຈ ຌິໃກເ໇ຘັ໇ຌ຋າຄຎຍັຎໆຽຌໃນເ໇ຎັຌຈຌິຎກຸ ຘາ໇ຄ ແຖະ ໂ຃ຘະຌາຂາງ.

iii Title : The Changes of Agricultural Land Use at Nammang 3 Agricultural Project in Thulakhom District, the case study in Namhyam Village, Phonhongnafai Village, Phonekeo Village and Phonengam Village. Researcher : Mrs. Nounta SISOUTHAM Student ID : MFSS0099/18 Degree : Master of Sciences in Spatial Management for Development Advisers : Assoc Prof. Khamphone INTHIPHONE, MA Thiphaphone KEOVILIYAVONG, MA Year : 2020, No. of page 89 pages Reg.No : Ms-SMD-06-019 Abstract The topic of the study is “The Changes of Agricultural Land Use at Nammang 3 Agricultural Project in Thulakhom District, a case study in Namhyam Village, Phonhongnafai Village, Phonekeo Village and Phonengam Village.” The purposes are: 1) to study the change of the irrigational land use in the Nam mang 3 irrigational project area from 2010 to 2020; and 2) to study the factors or the reasons which cause the land use change in Nam mang 3 irrigational area. The people involving in this study are the farmers who have agricultural lands in Nam mang 3 irrigational area. The people include heads of villages, elderly people, village authorities, and ordinary people in four villages. There are four people from each village, which make up of totally 16 people from four villages. The study focuses specifically on these people in the agricultural area which is used as Nam mang 3 irrigational area in Thoulakhom district, Vientiane province. The analyzing method used in this study is geographical information system (GIS). The study found that there is change of agricultural land use in Nam mang 3 hydropower dam project area from 2010 to 2020. The most land use change is the rice field area. The agricultural area in 2010 is 57.96%, and it reduced to 47.33% in 2019. This means it reduced 10.63%. However, the industrial area increased from 19.58% in 2010 to 24.86% in 2019. The study discovered that there are many factors or reasons that cause the change of agricultural land use in Nam mang 3 irrigational area project such as the use of irrigation, the governmental policy and the city plan expansion and the cost of the land in the area.

iv ຘາຖະຍາຌ ເຌບ ໇ ໃຌ ໜາ໇ ໃຍປຍັປບຄກາຌຎບ໇ ຄກຌັ ຍຈົ຃ຈັນງ໋໇(ຑາຘາຖາທ) ...............................................................................................................i ຍຈົ຃ຈັນງ໋໇(ຑາຘາບຄັກຈິ) ........................................................................................................... ii ຘາຖະຍາຌ ................................................................................................................................ iii ຑາກ຋ I ຑາກຘະເໜ .....................................................................................................................1 1. ເນຈຏຌົ ແຖະ ຃ທາຓຘາ໋຃ຌັຂບຄຍຌັນາ........................................................................... 1 2. ຅ຈຸ ຎະຘຄົຂບຄກາຌຘຶກຘາ................................................................................................ 3 3. ຃າ໋ຊາຓ຃ຌົ໇຃ທາ໇............................................................................................................... 3 4. ຂບຍເຂຈຂບຄກາຌຘຶກຘາ ................................................................................................ 4 4.1 ຂບຍເຂຈ຋າຄຈາ໇ຌເຌບ ໇ ໃຌ...................................................................................... 4 4.2 ຂບຍເຂຈຈາ໇ຌຘະຊາຌ຋ໆ ຈາ໋ເຌຌ ກາຌ຃ຌົ໇຃ທາ໇຃ຄັ໇ຌ ໇..................................................... 4 4.3 ຂບຍເຂຈຈາ໇ຌເທຖາ................................................................................................. 4 5. ຎະໂນງຈ຋ໆ ໄຈປ໇ຍັ຅າກກາຌຘຶກຘາ.................................................................................... 4 ຑາກ຋ II ຋ຍົ຋ທຌເບກະຘາຌ ແຖະ ໂ຃ຄຘາ໇ຄກາຌຘກຶຘາ......................................................6 1. ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈ ແຖະ ຋ິຈຘະຈ຋ ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ........................................................................ 6 1.1 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຎຈັໄ຅຋ໆ ຘໆຄົຏຌົໃນເ໇ກຈ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິ ......... 6 1.2 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ........................................... 7 1.3 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈເຑໆ ບກາຌຑຈັ຋ະຌາຂບຄ ຘຎຎ ຖາທ................................................ 10 1.4 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ............................................................................... 11 1.5 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຎຈັໄ຅຋ໆ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋........ 13 2. ຋ິຈຘະຈ຋ ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ ....................................................................................................... 16 2.1 ຋ິຈຘະຈກ າຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ .......................................................................... 16 2.2 ຋ິຈຘະຈກ ຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ .................................................. 18 2.3 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກຽໆ ທກຍັ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ...................................................................... 19 3. ຌະໂງຍາງ ແຖະ ຌຉິ ິກາ໋຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ .............................................................................. 21 3.1 ຌະໂງຍາງຍາງຂບຄຖຈັກຽໆ ທກຍັກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ ແຖະ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ...................... 21

v 3.2 ຌະໂງຍາງຈາ໇ຌກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ ...................................................... 21 3.3 ຌະໂງຍາງຈາ໇ຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ ແຖະ ກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄກະຘິກາ໋ .................................... 23 3.4 ກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ ແຖະ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ .................................................. 25 4. ກາຌຘຶກຘາ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ ................................................................................................... 26 4.1 ກາຌຘຶກຘາ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄດຉ ໆ າໆ ຄຎະເ຋ຈ....................................................................... 26 4.2 ກາຌຘຶກຘາ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄຑາງໃຌຎະເ຋ຈ.................................................................... 30 5. ຂບຍແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກາຌຘກຶຘາ...................................................................................... 33 6. ຌງິາຓ຃າ໋ຘຍັ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ................................................................................................... 34 ຑາກ຋ III ທ຋ິ ກາຌຘກຶຘາ .............................................................................................37 1. ປຍ ແຍຍກາຌຘຶກຘາ ....................................................................................................... 37 2. ກາຌກາ໋ຌຈົຎະຆາກບຌ ແຖະ ເຎົ໇າໝາງຏໃ໇ ນຂ໇ ໋ຓ໇ ຌ .......................................................... 37 3. ແນ ຄໆ ຂ໋ຓ໇ ຌ ແຖະ ເ຃ໆ ບຄຓ .............................................................................................. 37 3.1 ແນ ຄໆ ຂ໋ຓ໇ ຌ .............................................................................................................. 37 3.2 ເ຃ໆ ບຄຓໃ ຌກາຌໃຆເ໇ບົາຂ໋ຓ໇ ຌ ....................................................................................... 38 3.3 ທ຋ິ ກາຌເກຍັຂ໋ຓ໇ ຌ .................................................................................................... 39 4. ກາຌທເິ຃າະ ແຖະ ແຎຏຌົຂ໋ຓ໇ ຌ ...................................................................................... 40 ຑາກ຋ IV ຏຌົກາຌຘຶກຘາ ແຖະ ບະຑິຎາງຏຌົ.....................................................................42 1. ຘະຑາຍຖທຓຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຘຶກຘາ....................................................................................... 42 1.1 ຂ໋ຓ໇ ຌ ຋ໆທົໄຎຂບຄເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ............................................................................... 42 1.2 ຋ໆ ຉຄັ໇ຂບຄຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3......................................................................... 48 1.3 ຖກັຘະຌະຑຓ ຘຌັຊາຌ............................................................................................. 50 2. ຂ໋ຓ໇ ຌ ຋ໆທົໄຎຂບຄຏຉ໇ ບຍແຍຍຘາ໋ຑາຈ............................................................................. 51 3. ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3......... 52 3.1 ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຂບຄຍາ໇ຌໂຑຌແກທ໇......................................................................... 52 3.2 ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຂບຄຍາ໇ຌຌາ໋໇ນງາຓ......................................................................... 58 3.3 ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຂບຄຍາ໇ຌໂຑຌໂປຄຌາຐາ໇ງ ............................................................. 63 3.4 ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຂບຄຍາ໇ຌໂຑຌຄາຓ ......................................................................... 68

vi 4. ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌ ຌາ໋໇ຓຄັ 3...................................................................................................................... 73 4.1 ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາຌຌາ໋ໃຆຆ໇ ຌົຖະຎະ຋າຌຌຓ໋໇ ຄັ 3.................................................... 73 4.2 ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈຌິ .................................................................................... 76 4.3 ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັ ແຖະ ກາຌຂະນງາງເຘັ໇ຌ຋າຄ (ຏຄັເຓບ ຄ) ....... 78 5. ບະຑິຎາງຏຌົ................................................................................................................ 81 5.1 ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ................... 81 5.2 ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌ........... 82 ຑາກ຋ V ຘະນ ຸ ຍ ແຖະ ຂຘ໋໇ ະເໜ ແຌະ...........................................................................84 1. ຘະນຸ ຍ.......................................................................................................................... 84 1.1 ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ................... 84 1.2 ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌ........... 85 2. ຂ໋ຘ໇ ະເໜ ແຌະ................................................................................................................ 86 3.1 ຂ໋ຘ໇ ະເໜ ຉໆ໋ຑ ໇ຌ຋ໆ ຘຶກຘາ ............................................................................................ 86 3.2 ຂ໋ຘ໇ ະເໜ ຉໆ໋ບາ໋ຌາຈກາຌຎກົ຃ບຄຍາ໇ຌ ....................................................................... 86 3.3 ຂ໋ຘ໇ ະເໜ ຉໆ໋ໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌ.......................................................................... 86 3.4 ຉໆ໋ຏ຋໇ ໆ ຅ະຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຉໆ໋ໄຎ........................................................................................... 87 ເບກະຘາຌບາ໇ຄບ ຄ ............................................................................................................. 88

1 ຑາກ຋ I ຑາກຘະເໜ 1. ເນຈຏຌົ ແຖະ ຃ທາຓຘາ໋຃ຌັຂບຄຍຌັນາ ໃຌງກຸ ຘະໄໝແນຄໆ ກາຌຂະນງາງຉທົ຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົ, ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຂະນງາງຉທົດໆາຄ ໄທທາ, ໂຈງຘະເຑາະແຓຌໆ ຋າຄຈາ໇ຌທ຋ິະງາຘາຈເຉັກໂຌໂຖຆ ແຖະ ຍຌັຈາຈຄໆັກາໆ ທຎະຆາກບຌກໆເ໋ຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ດໆາຄໄທທາ, ຅ໆຄຶເປັຈໃນກ໇ າຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຌຍັຓຌ ໇ ຍັຓ຃ ທາຓໜາແໜຌ໇ ຂຶ໇ຌບຌັເຌໆບ ຄຓາ຅າກກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຈາ໇ຌຉາໆ ຄ໅ເຆໆັຌ: ຑຈັ຋ະຌາຈາ໇ຌຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ ຋ໆ ໄຈຌ໇ າ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຅າ໋ຌທຌນ າງຘຓົ຃ທຌ ໂຈງຘະເຑາະ ແຓຌໆ ຍຌັຈາຎະເ຋ຈ຋ໆ ງຄັຈບ໇ ງຑຈັ຋ະຌາ, ທຽກຄາຌກະຘິກາ໋ ກໆແ໋ ຓຌໆ ທຽກຄາຌໜໆຶຄ຋ໆ ຓ຃ ທາຓຘາ໋຃ຌັ ແຖະ ຅າ໋ເຎັຌຘາ໋ຖຍັກາຌຈາ໋ຖຄົຆ ທິຈຂບຄຓທຌຓະຌຈຸ , ເຌໆບ ຄ຅າກທາໆ ຓະຌຈຸ ເກຈ ຓາແຓຌໆ ຉບ໇ ຄກາຌຑ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ບ ເຎັຌຍບໆ ຌດ ໆບາໄຘ, ຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ເປັຈກາຌຏະຖິຈຘະຍຽຄບານາຌເຑໆ ບຖຽ໇ຄຆ ຍ, ເຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ ກາຌຎ ກຐຄັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັ, ເຊຄິ຅ະດ ໆໃຌຎະເ຋ຈຑຈັ຋ະຌາແຖທ໇ , ກາ໋ຖຄັຑຈັ຋ະຌາ ນ ຎະເ຋ຈຈບ໇ ງຑຈັ຋ະຌາກຉ໋ າຓ ກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋຋ຄັໝຈົເນໆ ົາຌຌັ໇ຖທ໇ ຌແຖທ໇ ແຉເໆ ຎັຌຎຈັໄ຅຋ໆ ຘາ໋຃ຌັຉໆ໋ກາຌຈາ໋ຖຄົຆ ທິຈຂບຄຓທຌຓະຌຈຸ (ນບ໇ ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌ ຎິ2010 ແຖະ ຎ 2020 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ). ໃຌຎຈັ຅ຍຸ ຌັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ຌບກ຅າກຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາງະຑາຍ຋ໆ ຎະກບຍຈທ໇ ງຘະຑາຍຑຓ ຎ ະເ຋ຈ, ຖກັຘະຌະຑຓ ບາກາຈ, ຖກັຘະຌະຂບຄຈິຌ ແຖະ ຌາ໋໇, ງຄັຓຎ ຈັ ໄ຅ບໆ ຌ໅ ຋ໆ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິຎະກບຍຈທ໇ງ 4 ຎຈັໄ຅຃ : ຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັ ຊະຍາຌ, ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິ, ເຉັກໂຌໂຖຆ ແຖະ ຎຈັໄ຅ຂບຄຆາທກະຘິກບຌເບຄ. ຎຈັໄ຅ເນໆ ົາຌຓ ໇ ກາຌຎໆຽຌແຎຄດ ໆຉະນ ບຈເທຖາ, ຘໆຄົຏຌົກະ຋ຍົຉໆ໋ທຽກຄາຌຈາ໇ຌກະຘິກາ໋ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄໄຎໃຌຉທົບຌັ ກໆໃ໋ ນເ໇ກຈ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິດາໆ ຄຆຈັເ຅ຌບຌັເຌໆບ ຄຓາ຅າກກາຌເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ຂບຄຎະຆາກບຌໄຈ໇ ເປັຈໃນຓ໇ ຃ ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌນ າງຂຶ໇ຌເຆໆັຌ: ກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຂບຄ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ, ກາຌຂະນງາງຉທົ ເຓບ ຄ, ເຂຈບຈຸ ຘານະກາ໋, ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌເຑໆ ບກໆຘ໋ າ໇ຄຊະໜຌົນຌົ຋າຄ (ກະຆທຄແຏຌກາຌ ແຖະ ກາຌຖຄົ຋ຶຌ, 2012). ຘຎຎ ຖາທ ເຎັຌຎະເ຋ຈໜໆຶຄ຋ໆ ຓ຃ ທາຓບຈຸ ຓົຘຓົຍ ຌ຋າຄຈາ໇ຌຆຍັຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈເຎັຌຉຌົ໇ ແຓຌໆ ເຌບ ໇ ຋ໆ ຈິຌ, ແນ ຄໆ ຌາ໋໇ ຈທງເນ ໇ ຈຌຑ ໇ ກັ ແຖະ ຖຈັຊະຍາຌ຅ໆຄຶໄຈກ໇ າ໋ຌຈົຌະໂງຍາງໃຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ ເຘຈຊະກຈິແນຄໆ ຆາຈໂຈງຊ ເບົາທຽກຄາຌກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ໇ເຎັຌຑ ໇ຌຊາຌເຘຈຊະກຈິ , ເຑໆ ບຘະໜບຄ ຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັຊະຍາຌກຓົຆຌົຖະຎະ຋າຌ, ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓໄ໇ຈຘ໇ າ໇ຄແຏຌແຓຍໆ ຈົໃຌກາຌ ຅ຈັນາ ແຖະ ຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ແຖະ ແນ ໆຄຌາ໋໇ເຆໆິຄເຎັຌຎຈັໄ຅ນ ກັຂບຄກາຌຏະຖິຈ຋າຄຈາ໇ຌກະຘິກາ໋

2 ໂຈງຖຄົ຋ຶຌໃຘກໆ າຌກໆຘ໋ າ໇ຄຖະຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌຂະໜາຈໃນງໆ ,ຂະໜາຈກາຄ ແຖະ ຂະໜາຈຌບ໇ ງຖທຓ຋ຄັ ໝຈົ 19,279 ແນຄໆ (ກຓົຆຌົຖະຎະ຋າຌ, 2006 - 2010). ໃຌໄຖງະຏາໆ ຌຓາຑກັ ແຖະ ຖຈັຊະຍາຌ ກໄ໋ ຈຘ໇ ຓຸ ກາ໋ຖຄັ, ຘະຉິຎຌັງາ ແຖະ ຋ຓຸ໇ເ຋຋ຶຌປບຌໃຘໆ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ ເຑໆ ບຌາ໋ຑາຎະເ຋ຈຆາຈນຸ ຈຑຌົ໇ບບກ຅າກກາຌເຎັຌຎະເ຋ຈຈບ໇ ງຑຈັ຋ະ ຌາໃຌຎ 2020. ເຑໆ ບໃນຍ໇ ຌັຖເຸຎົ໇າໝາງຈໆຄັກາໆ ທ ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ໇ໄຈທ໇ າຄງຸຈ຋ະຘາຈກາຌ ຑຈັ຋ະຌາຂະແໜຄກະຘິກາ໋, ປບຈຎ 2020 ແຓຌໆ ເຌັຌ໇ ໃຘກໆ າຌຑຈັ຋ະຌາກະຘິກາ໋ເຂຈ຋ໆຄົຑຽຄໃນ຋໇ ຌັຘະໄໝ ແຖະ ຘະໜບຄໃນຉ໇ ະນ າຈຈທ໇ງກາຌຌາ໋ໃຆເ໇ຉັກຌກິກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄຈິຌ ຋ໆ ເໝາະຘຓົກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄຂບຄ ຘະຑາຍບາກາຈ ແຖະ ເຌັຌ໇ ໃຘກໆ າຌຏະຖິຈຂະໜາຈຌບ໇ ງ, ໃຌຂະຌະຈຽທກຌັກໆປ໋ ກັຘາ຃ທາຓຘຓົຈຌ ຂບຄ ຖະຍຍົກາຌຏະຖິຈເຂຈເຌ ຌຘ ຄໂຈງກາຌຓຘ ທໆ ຌປທໆ ຓຂບຄຆຸຓຆຌົເຑໆ ບ຃າ໋໇ຎະກຌັຈາ໇ຌຘະຍຽຄບານາຌ ກະຆທຄກະຘິກາ໋ (ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ, ໇ 2014). ເຑໆ ບປຍັຎະກຌັເປັຈໃນ໇ງຸຈ຋ະຘາຈກະຘິກາ໋ຊ ກ຅ຈັຉຄັ໇ຎະຉິຍຈັໄຎຉາຓ຋ິຈ຋ໆ ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົໄທໃ໇ນ໇ຓ ຏຌົຘາ໋ເຖັຈ຅ໆຄຶໄຈກ໇ າ໋ຌຈົຓາຈຉະກາຌຖທຓ ແຖະ ຓາຈຉະກາຌຘະເຑາະ; ຘາ໋ຖຍັຓາຈຉະກາຌ ຖທຓແຓຌໆ ກທຓເບົາທຽກຄາຌຈາ໇ຌຌະໂງຍາງ, ກາຌຘາ໇ຄ ແຖະ ຎຍັຎຄຸ ຌຉິ ິກາ໋, ກາຌກາ໋ຌຈົກຌົໄກຎະຘາຌຄາຌ, ກາຌ ຘໆຄົເຘ ຓກາຌປທໆ ຓຓ ແຖະ ຖຄົ຋ຶຌ, ກາຌຎຍັຎຄຸ ກຄົ຅ກັກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ ແຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຍກຸ ຃ະຖາກບຌໃຌ ຂະແໜຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ, ໇ ຘທໆ ຌຓາຈຉະກາຌຘະເຑາະ຋າຄຈາ໇ຌທຆິາກາຌແຓຌໆ ກທຓເບົາຂຄົເຂຈກາຌ ຑຈັ຋ະຌາ຋າຄຈາ໇ຌທິຆາກາຌກຽໆ ທກຍັກາຌຎ ກຐຄັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັ; ໂຈງຘະເຑາະແຓຌໆ ກາຌກາ໋ຌຈົ ແຖະ ແຍຄໆ ເຂຈ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋, ກາຌ຃ຌົ໇຃ທາ໇຋ຈົຖບຄ, ກາຌຆຸກງ ໇ແຖະຘໆຄົເຘ ຓ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ແຖະ ຎຍັຎຸຄ ກາ໋ຖຄັກາຌຏະຖິຈ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄຈາ໇ຌຆຌົຖະຎະ຋າຌ ແຖະ ຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ຋າຄ ຈາ໇ຌເຉັກຌກິ ແຖະ ທຆິາກາຌ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ຌບກຌຌັ໇ງຄັໄຈກ໇ າ໋ຌຈົເຎັຌແຏຌຈາ໋ເຌຌ ຄາຌ ແຖະ ໂ຃ຄກາຌ ຖະບຽຈ ເຑໆ ບຍຌັຖຸ 2 ເຎົ໇າໝາງຉຌົ໇ຉ໋ ຃ : ເຎົ໇າໝາງກາຌຏະຖິຈຘະຍຽຄບານາຌ ແຖະ ເຎົ໇າໝາງກາຌ ຏະຖິຈເຎັຌຘິຌ຃າ໇ກະຘິກາ໋ເຑໆ ບຎະກບຍຘທໆ ຌເຂົ໇າໃຌກາຌຑຈັ຋ະຌາຆຌົຌະຍຈົ ແຖະ ຖຍົຖາ໇ຄ຃ທາຓ຋ຸກ ງາກ; ໂຈງໄຈກ໇ າ໋ຌຈົເຎັຌແຏຌຈາ໋ເຌຌ ຄາຌ຋ຄັໝຈົ 14ແຏຌຈາ໋ເຌຌ ຄາຌ ແຖະ 105 ໂ຃ຄກາຌ, ໃຌຌຈ ໇ າ໇ຌ ກາຌຎ ກຐຄັ ຎະກບຍຓ 8 ແຏຌຈາ໋ເຌຌ ຄາຌ ແຖະ 52 ໂ຃ຄກາຌ, ຈາ໇ຌກາຌຖຽ໇ຄຘຈັ ແຖະ ກາຌຎະຓຄົ ຎະກບຍຓ 6 ແຏຌຈາ໋ເຌຌ ຄາຌ ແຖະ 53 ໂ຃ຄກາຌ (ງຈຸ ຋ະຘາຈກະຘິກາ໋ປບຈ ຎ 2020, ຑິຓຎ ໇ຓຎ 2013). ໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັກໆແ໋ ຓຌໆ ໂ຃ຄກາຌໜໆຶຄ຋ໆ ຓ຃ ທາຓຘາ໋຃ຌັ ແຖະ ເຎັຌຍ ຖິຓະຘິຈຂບຄ ຖຈັຊະຍາຌ ກ຃໋ ຂບຄ ແຂທຄ ທຽຄ຅ຌັ ຋ໆ ຌບຌໃຌງຸຈ຋ະຘາຈໂ຃ຄກາຌຉາ໇ຌແຖຄ໇-ຉາ໇ຌຊທ໇ຓ ແຖະ ຃າ໋໇ ຎະກຌັ຃ທາຓໝຌັ໇຃ຄົຈາ໇ຌຘະຍຽຄບານາຌ, ຅ໆຄຶໄຈກ໇ໆຘ໋ າ໇ຄຖະຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌໃນຘ໇ າ໋ເຖັຈເຑໆ ບໃນຘ໇ າຓາຈ ຘະໜບຄຌາ໋໇ໃນ໇ເຌ ໇ບ຋ໆ ຉາຓກາຌບບກແຍຍເຍ ໇ບຄຉຌົ໇ ແຓຌໆ ຓເ ຌ ໇ບ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋຋ຄັໝຈົຎະຓາຌ 2,220 ເປັກຉາ, ເຖໆ ຓຌາ໋ໃຆຆ໇ ຌົຖະຎະ຋າຌ ແຉຎໆ 2003 ນາ 2004 ຅ໆຄຶໄຈປ໇ຍັ຋ຶຌ ແຖະ ຖຄົຓກ ໆຘ໋ າ໇ຄຖະຍຍົ຃ບຄ

3 ເໝ ບຄໂຈງຍທ໇ ຄເຄຌ ກ຅ ໇າກ ຘຎຎ ຅ຌ ໃຌຌາຓຂບຄຍ໋ຖິຘຈັໄຒຒ໇າຖາທ ເຆໆຄ ຓຓ ຌ ຃າໆ 2,800,000$ ແຉ຋ໆ ຶຌ ກາຌກໆຘ໋ າ໇ຄຈຄໆັກາໆ ທແຓຌໆ ຍ໋ຑຽຄຑ໋, ຉບຍຘະໜບຄກາຌກໆຘ໋ າ໇ຄໄຈຑ໇ຽຄເຌບ ໇ ຋ໆ ກາຌຏະຖິຈໃຌຂບຍເຂຈ຋ໆຄົຍາ໇ຌ ແຑຄເ຋ໆົາຌຌັ໇ເຌບ ໇ ê†ແຓຌໆ 1,200 ha ໃຆ຅໇ າກຈິຌຌາ, ຈິຌຘທຌຎໆຽຌໄຎເຎັຌຈິຌຎຸກຘາ໇ຄ ເຎັຌຘທໆ ຌໃນງໆ ແຖະ ເປັຈໃນເ໇ຌບ ໇ ຋ໆ ກະຘິກາ໋ນຸ ຈຖຄົ, ຓາປບຈຉຌົ໇ຎ 2004 ຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ແຓຌໆ ງຄັຘ ຍຉໆ໋ນຸ ຈຖຄົດໆາຄໜາ໇ ເຎັຌນທໆ ຄເຆໆຄິເຌບ ໇ ຋ໆ ກະຘິກາ໋ ໃຌຌຌັ໇ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຈຌິຌາຎະຓາຌ 1,200 ha, ເຆໆຄິເຌບ ໇ ຋ໆ ຋ຄັໝຈົຌ ໇ແຓຌໆ ເຎັຌຑ ໇ຌ ຋ໆ ເປັຈກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ ເຑໆ ບຎ໇ບຌຉະນ າຈ ແຖະ ຖ໇ຽຄຆ ຍຎະຆາຆຌົຆາທ ເຓບ ຄ຋ຸຖະ຃ຓົ ຓາປບຈ ຎຈັ຅ຍຸ ຌັ ກເ໋ນັຌໄຈແ໇຅ຄ໇ທາໆ ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຋າ໋ກາຌຏະຖິຈນຖຸຈຖຄົດໆາຄ຅ະແ຅ຄ໇຅າກຉທົເຖກ 1,200 ເປັກຉາ ຓາ ເຎັຌ 1,020 ເປັກຉາ ເນັຌທາໆ ຓຌັນຖຸຈຖຄົ 180 ເປັກຉາ (ຍຈົຖາງຄາຌຂບຄນບ໇ ຄກາຌກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ໇ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ຎ 2018). ຉໆ໋ກຍັຍຌັນາ຋ໆ ກາໆ ທຓາຂາ໇ຄເ຋ິຄຌຌັ໇ຊາ໇ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌແນຄໆ ຌງ ໇ ຄັ ຘ ຍຉໆ໋ນຸ ຈຖຄົໂຈງຎໆຽຌແຎຄເຎົ໇າໝາງກາຌຌາ໋ໃຆເ໇ຎັຌຈິຌຎະເຑຈບໆ ຌ຅ະເປັຈໃນ໇ເຌບ ໇ ຋ໆ ກະຘິກາ໋ໜບ໇ ງຖຄົ, ຏຌົຏະຖິຈກໆ຅໋ ະນຸ ຈ຃າຈໝາງ, ຎະຆາຆຌົ຅ະຑຍົຍຌັນາກາຌຂາຈແ຃ຌເຂົ໇າກຌິ ແຖະ ຅ະເປັຈໃນກ໇ າຌຌາ໋ໃຆ໇ ຆຌົຖະຎະ຋າຌຍໆ໋ເຉັຓຎະຘິຈ຋ິຑາຍເ຋ໆົາ຋ໆ ຃ທຌເຌໆບ ຄ຅າກເຌບ ໇ ຋ໆ ຋າ໋ກາຌຏະຖິຈຌຍັຓຌ ໇ ຍັນຸ ຈໝບ໇ ງຖຄົ, ຘຸຈ ຋າ໇ງກ຅໋ ະກາງເຎັຌຆຌົຖະຎະ຋າຌປາ໇ຄ຃ ດນ ໆ າງ໅ຑ ໇ຌ຋ໆ . ເຑໆ ບ຃ທຍ຃ຓຸ ຍໆ໋ໃນຘ໇ ຍຉໆ໋ນຌັເຌບ ໇ ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໄຎໃຆຎ໇ ະໂນງຈດາໆ ຄບໆ ຌເຆໆັຌ: ກາຌຎກ ຘາ໇ຄນຖ ກາຌ ຊຓົຈ ຌຌາ ຉບ໇ ຄຎະຉິຍຈັຉາຓຌຉິ ິກາ໋຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄດໆາຄເ຃ໆັຄ຃ຈັ, ຈທ໇ ງເນຈຏຌົຈໆຄັກາໆ ທຌຂ ໇ າ໇ຑະເ຅ົາ໇຅ໆຄຶຓ ຃ທາຓຘຌົ ໃ຅ດາກຘຶກຘາກໆຽທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ໇ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌ ຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັດເ ໆ ຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ຈຄໆັຌຌັ໇, ກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌ຅ ໇ໆຄຶໄຈທ໇າຄ຅ຈຸ ຎະຘຄົ ແຖະ ຃າ໋ຊາຓ຃ຌົ໇຃ທາ໇ໄທຈ໇ ຄໆັຌ: ໇ 2. ຅ຈ ຸ ຎະຘຄົຂບຄກາຌຘກຶຘາ 1) ຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ໃຌຎ 2010 ນາຎ 2020. 2) ຘຶກຘາ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉໆ໋ກຍັຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈ ໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ. 3. ຃າ໋ຊາຓ຃ຌົ໇຃ທາ໇ 1) ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ໃຌຎ 2010 ແຖະ ຎ 2020 ເຎັຌ຃ແ ຌທໃຈ?

4 2) ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉໆ໋ກຍັຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎຽໆ ຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈ ຆຌົຖະຎະ຋າຌບາໆ ຄຌາ໋໇ຓຄັ3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ຓ຃ ແຌທໃຈ ? 4. ຂບຍເຂຈຂບຄກາຌຘຶກຘາ 4.1 ຂບຍເຂຈ຋າຄຈາ໇ຌເຌບ ໇ ໃຌ ເຑໆ ບຉບຍຘະໜບຄຂ໋ຓ໇ ຌ ໃນແ໇ ກ຅ໆ ຈຸ ຎະຘຄົຂບຄກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇, ເຌບ ໇ ໃຌ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັໃຌກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇຃ຄັ໇ຌໄ ໇ຈເ໇ຌັຌ໇ ໃຘຈໆ ຄໆັຖຸຓໆ ຌ: ໇ 1) ຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ໃຌຎ 2010 ແຖະ ຎ 2020 ໂຈງເຌັຌ໇ ຎະເຈັຌ຃ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ 2010 ແຖະ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ 2020. 2) ຘຶກຘາ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉໆ໋ກຍັຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌ ເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ຎະກບຍຓ: ຉໆ໋ຖາ຃າ຋ ຈິຌ, ຉໆ໋ຌາ໋໇ ຆຌົຖະຎະ຋າຌ຋ໆ ຍໆ໋ຑຽຄຑ໋ ແຖະ ຉໆ໋ຌະໂງຍາງກາຌຑຈັ຋ະຌາເຘັ໇ຌ຋າຄ. 4.2 ຂບຍເຂຈຈາ໇ຌຘະຊາຌ຋ໆ ຈາ໋ເຌຌ ກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇຃ຄັ໇ຌ ໇ ແຓຌໆ ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົເບົາຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄ ທຽຄ຅ຌັ ເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຘຶກຘາ. ຎະກບຍຓດ ໆ 4 ຍາ໇ຌ຃ຶ: ຍາ໇ຌໂຑຌແກທ໇, ຍາ໇ຌຌາ໋໇ນງາຓ, ຍາ໇ຌໂຑຌໂປຄຌາ ຐາ໇ງ ແຖະ ຍາ໇ຌໂຑຄຄາຓ. 4.3 ຂບຍເຂຈຈາ໇ຌເທຖາ ໃຌກາຌຘຶກຘາເຖໆ ບຄ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ເຂຈຍາ໇ຌໂຑຌແກທ໇, ຍາ໇ຌຌາ໋໇ນງາຓ, ຍາ໇ຌໂຑຌໂປຄ ຌາຐາ໇ງ ແຖະ ຍາ໇ຌໂຑຌຄາຓ຃ຄັ໇ຌ ໇ຏຘ໇ ຶກຘາແຓຌໆ ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົເບົາຆທໆ ຄຎ 2010 ແຖະ 2020 ເນຈຏຌົ ຋ໆ ຏຘ໇ ຶກຘາເຖ ບກເບົາຎ ຈຄໆັກາໆ ທແຓຌໆ ງບ໇ ຌທາໆ ໃຌຆທໆ ຄຎ 2010 ຎະຆາຆຌົ຋ຄັ 4 ຍາ໇ຌແຓຌໆ ໄຈຓ໇ ປ ບໆ ຄ ຌາ໋໇ຆຌົຖະຎະ຋າຌຘະຈທກຘະຍາງ ເປັຈໃນ໇ຎະຆາຆຌົຓກ າຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ເຂົ໇າໃຌກາຌຎ ກຐຄັ ນ ກະຘິກາ໋ນ າງຂຌຶ໇ , ຏຘ໇ ຶກຘາ຅ໆຄຶດາກປທ ໇ າໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຄໆັກາໆ ທຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄຖກັຘະຌະໃຈ. 5. ຎະໂນງຈ຋ໆ ໄຈປ໇ ຍັ຅າກກາຌຘຶກຘາ 1) ປເ ໇ຊຄິກາຌກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3. 2) ປເ ໇ຊຄິ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉໆ໋ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈຆຌົ ຖະຎະ຋າຌເຂຈຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ. 3) ເຎັຌຂ໋ຓ໇ ຌ ຘທໆ ຌໜໆຶຄເຑໆ ບກາຌທາຄແຏຌງຈຸ ຋ະຘາຈ ແຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈ

5 ໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ. 4) ເຎັຌຍຈົປຽຌໃນຂ໇ ະແໜຄກາຌ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄເຑໆ ບຊບຈຊບຌໃຌກາຌຌາ໋ຘະເໜ ຎຍັຎຄຸ ຖະຍຽຍກາຌ ຉາໆ ຄ໅ ເຑໆ ບເປັຈໃນກ໇ າຌຎະຉິຍຈັຍຌັຈາຌຉິ ິກາ໋຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄຓ຃ ທາຓເຂັຓ໇ ຄທຈ ແຖະ ເຎັຌຖະຍຍົໃຌກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃນເ໇ກຈ ຎະໂນງຈຘຄ ຘຈຸ ແຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈຌິໃນງ໇ ຌງຄົ. 5) ເຎັຌຂ໋ຓ໇ ຌ ບາ໇ຄບ ຄໃນຌ໇ ກັຘຶກຘາຏ຋໇ ໆ ຘຌົໃ຅ຘຶກຘາໃຌ຃ຄັ໇ຉໆ໋ໄຎ.

6 ຑາກ຋ II ຋ຍົ຋ທຌເບກະຘາຌ ແຖະ ໂ຃ຄຘາ໇ຄກາຌຘກ ຶ ຘາ 1. ແຌທ຃ທາຓ຃ຈິ ແຖະ ຋ິຈຘະຈ຋ ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ 1.1 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຎຈັໄ຅຋ໆ ຘໆຄົຏຌົໃນເ໇ກຈ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິ ຎຈັໄ຅ ນ ຘາເນຈ຋ໆ ຑາໃນ໇ເກ ຈຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌຌຌັ໇ຓາ຅າກນ າງ ຎຈັໃ຅ຎະກບຍກຌັເຆໆຄິຓນ າງຑາກຘທໆ ຌໄຈຘ໇ ຶກຘານາຘາເນຈຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌໄທ໇ ແຉກຉາໆ ຄກຌັ. ຎຈັໃ຅຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະ ກຈິຘຄັ຃ຓົ, ກາຌເຓບ ຄ ແຖະ ຑຶຈຉິກາ໋ຂບຄເ຅ົາ໇ຂບຄ຋ໆ ຈິຌຖທ໇ ຌ ແຉຘໆ ໆຄົຏຌົຉໆ໋ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ. ເຆໆຄິຎຈັໄ຅ຘໆຄົຏຌົໃນເ໇ກຈ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິຓຈ ຄໆັຌ: ໇ ກາຌນທຄັກາ໋ໄຖຏ຋໇ ໆ ໃນຖ໇ າ຃າ຋ໆ ຈຌິຘຄ ຘຈຸ ບາຈ຅ະເຎັຌຏ຋໇ ໆ ໄຈໃ໇ຆຎ໇ ະໂນງຈ຅າກ຋ໆ ຈຌິຉບຌ ຌຌັ໇ຉາຓ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຉຌົ. - ຌະໂງຍາງ຅າກຖຈັເຆໆັຌ: ຑາຘ ຋ໆ ຈຌິ . - ຖກັຘະຌະ຋ໆ ຉຄັ໇ຂບຄ຋ໆ ຈຌິແຉຖໆ ະຉບຌ. - ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌເທຖາ ແຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຎຍັຎຄຸ ຋ໆ ຈຌິຂບຄເ຅າົ໇ຂບຄຈຌິ . - ຖກັຘະຌະກາຌເຂົ໇າເຊຄິ, ກາຌ຃ຓົຓະຌາ຃ຓົ ແຖະ ກາຌໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິ . - ກາຌຂະນງາງຉທົ຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຃ທາຓ຅ະເຖ ຌ຋າຄຈາ໇ຌຘຄັ຃ຓົ຋ໆທົໄຎ. - ກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ,ກາຌ຅ຈັຘຌັແຍຄໆ ເຂຈກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌບບກເຎັຌຎະເຑຈ ຉາໆ ຄ໅ຉາຓ຃ທາຓເໝາະຘຓົຂບຄຈຌິ ປຈັຉິກາຌ (຃າ໋ຍຘຸ ງ໊ 2005). ຎຈັໄ຅຋ໆ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິແຓຌໆ ຓາ຅າກນ າງຎຈັໄ຅຃ : ຎຈັໄ຅ ຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິເຆໆຄິຓບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎຽໆ ຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິເຆໆັຌ: ກາຌຓເ ບກະຘາຌຘິຈ຋ິໃຌ ກາຌຊ຃ ບຄ຋ໆ ຈຌິ ແຖະ ຂະໜາຈກາຌຊ຃ ບຄ຋ໆ ຈຌິ຃ : ຏ຋໇ ໆ ຓກ າຌຊ຃ ບຄ຋ໆ ຈິຌນ າງກຘ໋ າຓາຈຌາ໋຋ໆ ຈິຌຂບຄ ຉຌົໄຎໃຆຎ໇ ະໂນງຈຉາຓ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌໄຈນ໇ າງ, ຖາງໄຈໃ໇ຌຖະຈຍັ຃ບຍ຃ທົ຃ : ຏ຋໇ ໆ ຓຖ າງໄຈໃ໇ຌຖະຈຍັ ຃ບຍ຃ທົນ າງຘທໆ ຌໜໆຶຄກຓ໋ າ຅າກກາຌຓຂ ະໜາຈກາຌຊ ຃ບຄ຋ໆ ຈິຌນ າງ. ຘທໆ ຌຎຈັໃ຅ຈາ໇ຌຘຄັ຃ຓົກຓ໋ ບ ິຈ຋ິ ຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌເຆໆັຌກຌັເຆໆິຄຎະກບຍຈທ໇ງນ າງຎຈັໃ຅ເຆໆັຌ: ກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ຂບຄ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌເປັຈໃນຓ໇ ຃ ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຑ ໇ຌ຋ໆ ໃຌກາຌຎະກບຍບາ ຆ ຍ ແຖະ ຋ໆ ດ ໆບາໄຘເຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ບຌັເປັຈໃນເ໇ກຈ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິນ າງຂຌຶ໇ , ກາຌງາ໇ງຊໆິຌຊາຌຂບຄຎະຆາກບຌກ໋ ຘໆຄົຏຌົໃນຓ໇ ກ າຌຍກຸ ຖກຸ ຑ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ຓຂຌຶ໇ , ຖະຈຍັກາຌຘຶກຘາ຃ : ຎະຆາກບຌ຋ໆ ຓຖ ະຈຍັກາຌຘຶກຘາຉາໆ໋຅ະຂາຈ ຃ທາຓປ, ໇ ຃ທາຓເຂົ໇າໃ຅ກຽໆ ທກຍັກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິ຋ໆ ຊກ ຉບ໇ ຄ.

7 ປາຉ ຘຓົຑຄົ (2000: 42) ກາໆ ທຉໆ ຓທາໆ ໃຌຂະຌະ຋ໆ ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຌຌັ໇ແຓຌໆ ເຎັຌຎຈັໄ຅ຂບຄ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌນ າງ຋ໆ ຘຸຈ ເຆໆິຄເຎັຌຘາເນຈຂບຄກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄເຓບ ຄຖທຓ຋ຄັ ກຈິ຅ະກາ໋ຉາໆ ຄ໅ກເ໋ຑໆ ຓຂຶ໇ຌ. ຘະຌຌັ໇຅ໆຄຶຓ຃ ທາຓຉບ໇ ຄກາຌໃຌກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຌຍັຓເ ໇ຑໆ ຓຂຶ໇ຌ. (ຌຄົ຃າຌທຄົຉະທຌັ, 2006). ຑຓ ຘ າຈກາຌກະເຘຈ,ຌທິດບກ: ຓະນາທິ຋ະງາໄຖ ບບັກຒບຈໄຈແ໇ ຍຄໆ ເຂຈກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ເຓບ ຄເຎັຌ 6 ເຂຈ ຃ : 1) ເຂຈຏະຖິຈຏກັ ແຖະ ໝາກໄຓ຋໇ໆ ຉບ໇ ຄບາໄຘກາຌເຍໆິຄແງຄເບົາໃ຅ໃຘນໆ າງເຑາະຏຌົຏະຖິຈ ເຌໆົາຄາໆ ງ຅ໆຄຶເຎັຌເຂຈ຋ໆ ຉບ໇ ຄດໃ ໆ ກກ໇ ຍັຆຸຓຆຌົເຑໆ ບຘະຈທກໃຌກາຌເຍໆິຄແງຄ ແຖະ ກາຌຂຌົຘໆຄົ. 2) ເຂຈຏະຖິຈຘິຌ຃າ໇຋ໆ ຅າ໋ເຎັຌຉໆ໋ກາຌຈາ໋ຖຄົຆ ທິຈ຋ໆ ຓຌ າ໋໇ໜກັນ າງແຉຓໆ ຌ ຃າໆ ຉາໆ໋ເຆໆັຌ: ບຸຎະ ກບຌ຋ໆ ປຍັໃຆໃ໇ຌເປບ ຌ ແຖະ ໃຌນບ໇ ຄກາຌເຆໆັຌ: ຉ, ໇ ໂຉະ, ຉໆຄັ ແຖະ ຘໆິຄ຅າ໋ເຎັຌໃຌກາຌຌາ໋ໃຆເ໇ຂົ໇າ ໃຌກາຌນຄຸ ຉຓົ໇ເຆໆັຌ: ຒ ຌ, ຊາໆ ຌ ແຖະ ບໆ ຌ໅. 3) ເຂຈຎກ ຑ ຈໝຌ ທຽຌ຋ໆ ຓກ າຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິເຂັ໇ຓຎາຌກາຄ, ຍໆ໋ຓກ າຌຎະຎໆບງໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ນທາໆ ຄເຎໆົາ. 4) ເຂຈຎກ ຐຄັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັໝຌ ທຽຌເຆໆຄິຓກ າຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ຋ໆ ໝຌ ທຽຌກຌັໄຎຖະນທາໆ ຄກາຌ ຎກ ຐຄັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັ, ແຉເໆ ຓໆບ ດຈຸ ກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ກາຌຎ ກຐຄັແຖທ໇ ຅ະໃຆເ໇ຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກາຌຖຽ໇ຄຘຈັ ແ຋ຌ, ຓກ າຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ດາໆ ຄເຂັຓ໇ ຂຌຸ໇ ນ າງ. 5) ເຂຈຖຽ໇ຄຘຈັແຍຍຂະນງາງເຌໆບ ຄ຅າກທາໆ ຓຑ ໇ຌ຋ໆ ກທາ໇ຄຂທາຄຈ. 6) ເຂຈ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ. ຅າກແຌທ຃ທາຓ຃ິຈ຋ໆ ກາໆ ທຓາຌຌັ໇ຑ໋ຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ ກາຌຌາ໋ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌກໆ຃໋ ກາຌຌາ໋ເບົາ຋ໆ ຈຌິ ຓາໃຆໃ໇ນເ໇ກຈ ຎະໂນງຈໃຌກາຌເປັຈກຈິ ຅ະກາ໋ຉາໆ ຄ໅ເຑໆ ບຉບຍຘະໜບຄ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌ ແຖະ ເກຈ ຎະໂນງຈຘຄ ຘຈຸ ຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຍໆ໋ທາໆ ຅ະເຎັຌກາຌຌາ໋ໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌຈາ໇ຌໃຈກໆຉ໋ າຓ. ຘະຌຌັ໇, ກາຌຌາ໋ ໃຆ໇ ຎະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌເຑໆ ບໃນ໇ເກ ຈຎະໂນງຈແກຓໆ ທຌຓະຌຸຈເປົາແຓຌໆ ຓ຃ ທາຓ຅າ໋ເຎັຌດໆາຄງໆ ຄເຑາະ຋ຸກ ກຈິ ຅ະກາ໋ຂບຄຓທຌຓະຌຈຸ ເປົາຖທ໇ ຌແຉຌໆ າ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຑໆ ບຎຸກຘາ໇ຄ, ເປັຈກະຘິກາ໋, ກໆຘ໋ າ໇ຄຘໆິຄຘາ຋າ ຖະຌະຎະໂນງຈຉາໆ ຄ໅. 1.2 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ຃ທາຓໝາງຂບຄ຋ໆ ຈິຌ ບຄົກາຌບານາຌ ແຖະ ກາຌກະຘິກາ໋ແນໆຄຘະນະຎະຆາຆາຈ (Food and Agriculture Organization, 1976) ໃນຌ໇ ງິ າຓ຃າ໋ທາໆ “຋ໆ ຈິຌ” ໄທທ໇ າໆ : ຋ໆ ຈິຌໝາງເຊິຄຘທໆ ຌຎະກບຍຉາໆ ຄ໅຋າຄ ກາງະຑາຍຂບຄຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓໄຈແ໇ ກໆ : ຑຓ ຎ ະເ຋ຈ, ຑ ຓບາກາຈ, ຈິຌ, ບ຋ຸ ກົທິ຋ະງາຖທຓ຋ຄັຘໆິຄ຋ໆ ເກຈ ຂຌຶ໇ ເບຄຉາຓ຋າ໋ຓະຆາຈ ແຖະ ຘໆິຄ຋ໆ ຓະຌຈຸ ຘາ໇ຄຂຌຶ໇ ເ຋ິຄໜາ໇ໂຖກ (Organization, 1976).

8 David G, Rossiter 1994 (ບາ໇ຄໃຌ ຃າ໋ຑບຌ ບິຌ຋ິຑບຌ, 2013:31) ຈຌິ ເຎັຌຘທໆ ຌໜໆຶຄຂບຄເຎ ບກ ໂຖກ ແຖະ ຓ຃ ທາຓຘາ໋຃ຌັຉໆ໋ຘໆິຄ຋ໆ ຓຆ ທ ິຈ, ຓຌ ກັທິຆາກາຌໄຈໃ໇ນ຃໇ ທາຓໝາງຂບຄຈິຌ ແຖະ ຋ໆ ຈິຌ ໄທ຃໇ : ຈິຌໝາງເຊິຄທຈັຊຸ຋າຄ຋າ໋ຓະຆາຈ຋ໆ ເກຈ ຂຶ໇ຌເ຋ິຄໜາ໇ໂຖກ, ຆທໆ ງ຃າ໋໇ຆ ກາຌ຃ຄົຉທົຂບຄຑ ຈ ຎະກບຍຈທ໇ງແປ຋ໆ າຈ ແຖະ ບິຌຆທ ຈັຊຉຸ າໆ ຄ໅, ຈຌິຓຖ ກັຘະຌະເຎັຌຆຌັ໇຋ໆ ແຉກຉາໆ ຄກຌັຉາຓທຈັຊຸກາ໋ເຌຈ ຈຌິ. ຌບກຌຌັ໇຋ໆ ຈຌິແຓຌໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ ໜໆຶຄ຋ໆ ຓຘ ໆິຄແທຈຖບ໇ ຓ຋າຄກາງະຑາຍ ແຖະ ຆ ທະຑາຍຖທຓ຋ຄັຘໆິຄຉາໆ ຄ໅຋ໆ ຓະຌຈຸ ເປົາຘາ໇ຄຂຌຶ໇ ໃຌເຌບ ໇ ຋ໆ ຈຄໆັກາໆ ທ, ຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓ຋າຄກາງະຑາຍຓ: ຈິຌ, ຌາ໋໇, ຑ ຓບາກາຈ, ນ ຌ, ຑ ຓ ຘຌັຊາຌ. ຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓ຋າຄຆທ ະຑາຍຓ: ຑ ຈ, ຘຈັ, ຉຌົ໇ໄຓ໇ແຖະ ຅ຖຸ ະຆຍ ຉາໆ ຄ໅. ຌງິາຓກຽໆ ທກຍັ຋ໆ ຈຌິໃຌແຄຉໆ າໆ ຄ໅ໄທ໇7 ຖກັຘະຌະ຃ : 1.຋ໆ ຈຌິເຂຈຑ ໇ຌ຋ໆ ເຎໆົາທາໆ ຄເຆໆັຌ: ເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ນທາໆ ຄໜາ໇ໂຖກເຆໆິຄຓຎ ະຖິຓາຌ຃ຄົ຋ໆ ຍໆ໋ຘາຓາຈເຑໆ ຓ ນ ນຸ ຈຖຄົໄຈ, ໇ ຌບກ຅າກ຅ະເຎັຌ຋ໆ ຈິຌແຖທ໇ ງຄັຎະກບຍຈທ໇ງຌາ໋໇ເຆໆັຌ: ນທ໇ ງ, ປບໆ ຄ, ໜບຄ, ຍຶຄ, ຋ະເຖ, ຓະນາຘະໝຸຈ, ຘທໆ ຌ຋ໆ ເຎັຌຑເ ຂົາ, ເຎັຌ຋ະເຖຘາຍ, ກາຌເຍໆິຄ຋ໆ ຈິຌເຎັຌເຂຈເຎໆົານທາໆ ຄຌງ ໇ ຄັກທຓຘທໆ ຌເຖິກ ຂບຄໜາ໇ຈຌິຖຄົໄຎເຆໆຄິຎະກບຍຈທ໇ງເຌບ ໇ ຈຌິ ແຖະ ແປ຋ໆ າຈຉາໆ ຄ໅ຖທຓ຋ຄັ຃ທາຓເຎໆົາທາໆ ຄ຋ໆ ດເ ໆ ຋ິຄໜາ໇ຈຌິ. 2. ຋ໆ ຈຌິແຓຌໆ ຆຍັຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈ ນ ຆຍັຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈ຋ໆ ເຎັຌຘທໆ ຌໜໆຶຄຂບຄ຋ໆ ຈິຌ ກາຌເຍໆິຄຈິຌໃຌແຄຆໆ ຍັຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈໝາງເຊິຄຘໆິຄແທຈຖ໇ບຓຉາຓ຋າ໋ຓະຆາຈ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄກຍັ຋ໆ ຈິຌ ເຆໆັຌ: ແຘຄແຈຈ, ຐຌົ, ຖຓົຖທຓ຋ຄັກາຌຎໆຽຌແຎຄຂບຄຈຌິຒ໇າບາກາຈ, ກາຌຖະເນ ງຂບຄຌາ໋໇, ຖຓົ, ຐຌົ ແຖະ ງຄັຖທຓເຊຄິ຃ທາຓຘຄ -ຉາໆ໋ຂບຄ຋ໆ ຈຌິເຆໆັຌ: ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌຘຄ ຆຌັແຓຌໆ ດ ໆເຂຈຑາກເໜ ບ, ຘທໆ ຌເຂຈຑ ໇ຌ຋ໆ ປາຍຑຽຄ ແຓຌໆ ດເ ໆ ຂຈຑາກກາຄ ແຖະ ຑາກໃຉ.໇ ກາຌເຍໆິຄໃຌແຄຆໆ ຍັ ຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈເຊຄິ຃ທາຓບຈຸ ຓົຘຓົຍຌ ຂບຄ ຈຌິ. ຘະຌຌັ໇, ຃ທາຓບຈຸ ຓົຘຓົຍຌ ຂບຄຈຌິກໆ຃໋ ຘະຑາຍ຋າ໋ຓະຆາຈຘຓົຍຌ ເຎັຌ຋ໆ ຈິຌ຋ໆ ງຄັຍໆ໋຋ຌັຓກ າຌຍຸກເຍ ກ ງຄັຓຎ ໆາໄຓດ໇ເ ໆ ຎັຌ຅າ໋ຌທຌນ າງແຉຍໆ າຄແນຄໆ ຋ໆ ຈຌິຓ຃ ທາຓຘຓົຍຌ ຉາໆ໋ຘະຑາຍແນຄ໇ແຖຄ໇. ຘະຌຌັ໇, ຘະຑາຍ຋າ໋ ຓະຆາຈຂບຄຈິຌບາຈຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄໄຈໂ໇ຈງກຽໆ ທກຍັທິທຈັ຋ະຌາກາຌຈາ໇ຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋, ກາຌ ຍກຸ ເຍ ກ຋ໆ ຈຌິ຋ໆ ເຎັຌຆຍັ ຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈຓາໃຆເ໇ຑໆ ບກາຌຎ ກຐຄັເຆໆິຄເປັຈໃນຘ໇ ະຑາຍ຃ທາຓເຎັຌ຋າ໋ຓະ ຆາຈຂບຄ຋ໆ ຈຌິນຸ ຈຖຄົ. 3. ຈຌິ຃ ຎຈັໄ຅ກາຌຏະຖິຈເຎັຌຎຈັໄ຅ກາຌຏະຖິຈຆະຌຈິໜໆຶຄ຋ໆ ຃ຽຄ຃ກ ໆ ຌັກຍັແປຄຄາຌ, ຋ຶຌ ແຖະ ກາຌ຅ຈັກາຌ຋ໆ ຈຌິ. ຋ໆ ຈຌິເຎັຌແນ ຄໆ ຎຈັໄ຅ໃຌກາຌຏະຖິຈບານາຌ, ເ຃ໆ ບຄຌຸຄໆ ນໆຓົ, ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ ແຖະ ດາຎທົ ຑະງາຈ, ເຎັຌແນ ຄໆ ກາ໋ເຌຈ ຂບຄທຈັຊຈຸ ຍິ ແຖະ ທຈັຊຈຸ ຍິບໆ ຌ໅຋ໆ ຌາ໋ຓາໃຆຎ໇ ະໂນງຈໄຈ.໇ 4. ຈຌິ ແຓຌໆ ຘໆິຄ຋ໆ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈໄຈເ໇ຆໆັຌ: ໃຆເ໇ຎັຌຘະຊາຌ຋ໆ ຎຸກຘາ໇ຄ, ຍບໆ ຌ຅ບຈຖຈົ, ຋ໆ ຑກັ ຏບໆ ຌໃຌຍາຄ຃ຄັ໇ເປົາບາຈ຅ະເນັຌທາໆ ຋ໆ ຈຌິ ເຎັຌຎຈັໄ຅ໃຌກາຌຏະຖິຈບ ກຈທ໇ ງ. 5. ຅າ໋ກຈັ຃ທາຓຂບຄຈິຌຂຶ໇ຌດ ໆກຍັ຋ບ໇ ຄຊໆິຌ ນ ຘະຑາຍ຋ໆ ຉຄັ໇ຂບຄຈິຌເຎັຌກາຌເຍໆິຄ຃ທາຓ ໝາງໃຌແຄຘໆ ະໄໝໃໝເໆ ຑາະ຋ໆ ຈຌິ ໃຌແຉຖໆ ະ຋ບ໇ ຄຊໆຌິຉາໆ ຄກຌັ, ຓ຃ ທາຓຘາ໋຃ຌັ, ຓ຃ ຌຸ ຃າໆ ຋ໆ ແຉກຉາໆ ຄ

9 ກຌັເຆໆັຌ:ໃຌຉທົເຓບ ຄ຋ໆ ຈຌິ ຅ະແຑຄກທາໆ ເຂຈຆາຌເຓບ ຄເຊິຄແຓຌໆ ທາໆ ຅ະເຎັຌຍບໆ ຌເຎໆົານທາໆ ຄກໆ຃໋ ກຌັ ແຉແໆ ຉກຉາໆ ຄກຌັໃຌກາຌຌາ໋ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ ແຖະ ຓຌ ຃າໆ ຂບຄ຋ໆ ຈິຌ຃ທາຓແຉກຉາໆ ຄກຌັຌ ໇ເກຈ ຅າກ ຃ທາຓແຉກຉາໆ ຄຂບຄຘະຊາຌ຋ໆ ຉຄັ໇ຂບຄຈຌິ .ໄກຘບຌ ຃ ຎະໂຈຌ (1988: 7-10). 6. ຋ໆ ຈິຌ຃ ຆຍັຘຓົຍຈັຘະເຑາະເຎັຌຆຍັຘຓົຍຈັເ຅ົາ໇ຂບຄ຋ໆ ຈິຌ ຓກ ຈົໝາງ຃ຸຓ໇ ຃ບຄຏ຋໇ ໆ ເຎັຌ ເ຅າົ໇ຂບຄ຋ໆ ຈິຌຓໃ ຍຉາຈິຌຍໆ໋ຓໃ ຏຘາຓາຈງາຈແງຄໆ ເບົາໄຈກ໇ ຈົໝາງໃນກ໇ າຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄເ຅ົາ໇ຂບຄ຋ໆ ຈິຌ ໃຌແຄເໆ ຎັຌເ຅າົ໇ຂບຄຆຍັຘຓົຍຈັ. 7. ຋ໆ ຈຌິ຃ ຋ຶຌ ເຎັຌຎຈັໄ຅ກາຌຏະຖິຈດາໆ ຄໜໆຶຄ຃ຽຄ຃ໄ ໆ ຎກຍັແປຄຄາຌ, ຋ຶຌ ແຖະ ກາຌ຅ຈັ ກາຌ຋ໆ ຈຌິ຃ ຑະງາງາຓແງກ຋ໆ ຈຌິບບກ຅າກ຋ຶຌ. ເຊຄິດາໆ ຄໃຈກໆຉ໋ າຓ຋ໆ ຈຌິກໆເ໋ຎັຌ຋ຶຌຆະຌຈິ ໜໆຶຄໂຈງ ໃນ຋໇ ຈັຘະຌະທາໆ ຈຌິ ເຎັຌຘໆິຄ຋ໆ ເກຈ ຂຌຶ໇ ເບຄ຅າກ຋າ໋ຓະຆາຈ ແຖະ ຋ຶຌ຃ ຓະຌຈຸ ຘາ໇ຄຂຶ໇ຌຓາ, ຈິຌເຎັຌ ຘໆິຄ຋ໆ ຃ຄົ຋ຌົໃຌຂະຌະ຋ໆ ຋ຶຌຌຌັ໇ເຎັຌຘໆິຄ຋ໆ ຍໆ໋຃ຄົ຋ຌົໃຆແ໇ ຖທ໇ ໝຈົໄຎ. ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌ, ໝາງ຃ທາຓທາໆ ກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ຋ໆ ຓກ າຌ ຎໆຽຌແຎຄ຅າກຎະເຑຈໜໆຶຄໄຎບ ກຎະເຑຈໜໆຶຄເຆໆັຌ: ກາຌຎໆຽຌແຎຄ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓ໇ຓາເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ , ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ຓາເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ ແຖະ ຎໆຽຌແຎຄເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ບໆ ຌ໅ຉາຓກາຌ ຈາ໋ ເຌ ຌກິຈ຅ະກາ໋ ໃຈໜໆຶຄ. ຘາ໋ ຖຍັ ຎຈັ ໄ຅຋ໆ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົ ຉໆ໋ກາຌຌາ໋ ໃຆ໇ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌຑຍົ ທໆາຘະ ຑາຍ ເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົຂບຄຂະແໜຄກະຘິກາ໋ກຽໆ ທຂບ໇ ຄກຍັຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ຋ໆ ໃຆເ໇ຑໆ ບຎະກບຍບາຆ ຍ ແຖະ ໃຆ໇ ເຎັຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘຂບຄຆາທກະຘິກບຌ. ກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ບເຎັຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘຌຌັ໇ ຅ະກຽໆ ທຑຌັກຍັກາຌ ເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຂບຄ຅າ໋ຌທຌ຃ບຍ຃ທົ ແຖະ ກາຌຘາ໇ຄເຘັ໇ຌ຋າຄ຃ຓົຓະຌາ຃ຓົ-ຂຌົຘໆຄົ ເຆໆິຄ຅ະເນັຌໄຈທ໇ າໆ ໃຌຑ ໇ຌ຋ໆ ໃຈນາກຓເ ຘັ໇ຌ຋າຄ຃ຓົຓະຌາ຃ຓົຉຈັຏາໆ ຌ຋ໆ ຘະຈທກຘາຓາຈເຂົ໇າເຊຄິຑ ໇ຌ຋ໆ ຌຌັ໇ໄຈ໇ກບ໋ າຈໃນ໇ ເກຈ ຓກ າຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິຎະເຑຈ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ກາຌກະຘິກາ໋ເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ເຆໆັຌຈຽທ. ໃຌຂະຌະ ຈຽທກຌັຌ, ໇ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓກ໇ໆ຅໋ ະນຸ ຈຖຄົ ແຖະ ເຎັຌຘາເນຈຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄຘໆິຄຎກົ຃ຓຸ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ບຌັ ຏຌົເຌໆບ ຄຓາ຅າກກຈິ຅ະກາ໋ຉາໆ ຄ໅ຂບຄຓະຌຈຸ ຋ໆ ຌຍັຓນ ໇ າງກທາໆ ກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ໆ ເກຈ ຅າກ຋າ໋ຓະຆາຈ. ກາຌຎໆຽຌແຎຄຌຌັ໇ແຓຌໆ ເຖໆ ຓ຅າກຓະຌຈຸ ເບຄ, ໃຌເຓໆບ ຎະຆາກບຌຌຍັຓເ ໇ຑໆ ຓນ າງຂຶ໇ຌ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌ ໃຌກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ແຖະ ຋ໆ ດ ໆບາໄຘກໆ໋ນ າງຂຶ໇ຌຉາຓຖາ໋ ຈຍັ ຘະຌຌັ໇, ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓ຅໇ໆຄຶຊ ກ ຎໆຽຌແຎຄເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋, ຑ ໇ຌ຋ໆ ຉທົເຓບ ຄ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ແນ ຄໆ ຌາ໋໇ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ເກຈ ຂຌຶ໇ ຘທໆ ຌໃນງໆ ຅ະເຖໆ ຓ຅າກກາຌຊາກຊາຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓເ໇ຑໆ ບຎໆຽຌຑ ໇ຌ຋ໆ ໃນເ໇ໝາະຘຓົຉໆ໋ ກຍັກາຌຎ ກຐຄັ ນ ຎໆຽຌຑ ໇ຌ຋ໆ ປບຄປຍັຌາ໋໇ເຑໆ ບເກັຍກກັຌາ໋໇ໄທໃ໇ຆຎ໇ ະໂນງຈໃຌຆທໆ ຄຖະຈແ ຖຄ໇. ໂຈງ ປຍ ແຍຍຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ເຆໆິຄບາຈຘະແຈຄໃນເ໇ນັຌເຊິຄ຃ທາຓເຎັຌໄຎໄຈ໇ ຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຃ : ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓ໇ກາງເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ເຎໆົາທາໆ ຄແຖທ໇ ຎໆຽຌໄຎຘຑ ໆ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋, ຑ ໇ຌ຋ໆ ຉທົເຓບ ຄ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ບຈຸ ຘານະກາ໋, ແນ ຄໆ ຌາ໋໇ ແຖະ ເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາຎ ກເຆໆິຄຓກ າຌໝຌ ທຽຌໄຎຉາຓ

10 ກາຌຎໆຽຌແຎຄຂບຄບຄົຎະກບຍບໆ ຌ໅຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ. ໃຌຌຌັ໇, ບາຈ຅ະຖທຓເຊິຄແຌທ຋າຄຌະໂງຍາງ ຂບຄຖຈັຊະຍາຌບ ກຈທ໇ ງ (ທຈັ຋ະຌາ ຍຈຸ ງະທຄົ, 1991). ຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັຊະຍາຌ຋ໆ ເຌັ໇ຌງກົຖະຈຍັຂບຄຎະຆາກບຌ຃ທຌຌາ໋ ຖກັຘະຌະ຋າຄຈ໇າຌ ເຘຈຊະກຈິ-ຘຄັ຃ຓົຂບຄຎະຆາກບຌກຸຓໆ ຉາໆ ຄ໅ຂຶ໇ຌຓາຑິ຅າຖະຌາ, ຅າກຌຌັ໇ກໄ໋ ຈຘ໇ ະເໜ ແຌທ຋າຄຑຈັ຋ະຌາ ຎະເ຋ຈ຋ໆ ເຌັຌ໇ເຊຄິທ຋ິ ກາຌແກໄ໇ຂຍຌັນາ຃ທາຓ຋ກຸ ງາກໂຈງເຌັຌ໇ ທາໆ ຌະໂງຍາງຉາໆ ຄ໅ຂບຄຖຈັຊະຍາຌຉບ໇ ຄ ໄຈຘ໇ າ໇ຄເຄໆບ ຌໄຂ ແຖະ ຘາຓາຈບາ໋ຌທງ຃ທາຓຘະຈທກ຋ໆ ຓ຃ ທາຓຘບຈ຃ບໆ ຄກຌັ ແຖະ ຉບ໇ ຄກາ໋ຌຈົໄຈກ໇ ຸຓໆ ເຎົ໇າໝາງນ ກັ຋ໆ ຅ະຉບ໇ ຄໄຈແ໇ກໄ໇ຂຍຌັນາເຆໆັຌ: ຆາທກະຘິກບຌເຂຈຑຈ ບງ, ຎະຆາຆຌົ຋ໆ ຍໆ໋ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຈິຌເຎັຌ ຂບຄຉຌົເບຄ, ຅າ໋ຌທຌ຃ຌົນທາໆ ຄຄາຌໃຌເຓບ ຄໃນງໆ , ແປຄຄາຌຓ຃ ຌຸ ຌະຑາຍຉາໆ໋ ເຆໆິຄໃຌແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຌ ໇ ໄຈເ໇ປັຈໃນ຃໇ ທາຓຘາ໋຃ຌັແກກໆ າຌໃຆກ໇ ຌົໄກກາຌຉະນ າຈ (Maketing Struments) ດໆາຄເຉັຓຘທໆ ຌ ແຉເໆ ຓໆບ ກຌົໄກກາຌຉະນ າຈຌ ໇ຊາ໇ຍໆ໋ຑຽຄຑ໋ ນ ຍໆ໋ຉບຍຘະໜບຄຉາຓທຈັຊຸຎະຘຄົແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຌ ໇ຓກັ຅ະໃຆຓ໇ າຈ ຉະກາຌຉາໆ ຄ໅ ຋ໆ ເໝາະຘຓົຉະນ ບຈເຊິຄກາຌກະ຅າງຄຍົຎະຓາຌໄຎຘ຃ ໆ ຌົ຋ກຸ ງາກກຸຓໆ ຉາໆ ຄ໅ ແຖະ ເທຖາ ຌາ໋ແຌທ຃ິຈຌໄ ໇ຎຎະຉິຍຈັຉບ໇ ຄຓກ າຌຎຍັໃນແ໇ ຋ຈເໝາະ ຖະນທາໆ ຄກຸຓໆ ຃ຌົ຋ກຸ ງາກໃຌຆຌົຌະຍຈົ ແຖະ ກຸຓໆ ຃ຌົ຋ກຸ ງາກໃຌຉທົເຓບ ຄ ເບ ເຌັຘ ຈຍັຍຕທິ ເຍ ເ຅ຘຘ໊(Ernest W. Burgess, 1974). 1.3 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈເຑໆ ບກາຌຑຈັ຋ະຌາຂບຄ ຘຎຎ ຖາທ ແຌທ຋າຄຌະໂງຍາງກາຌກໆຘ໋ າ໇ຄປາກຊາຌກາຌເຓບ ຄ ແຖະ ຑຈັ຋ະຌາຆຌົຌະຍຈົປບຍຈາ໇ຌ ໄຈ໇ ທາຄ຃າຈໝາງຘ ຆ໇ ຌົບບກເຎັຌຓະຉິ, ເຎັຌ຃າ໋ຘໆຄັຘະເຑາະກຽໆ ທກຍັທຽກຄາຌກາຌຖຄົກໆ໋ຘາ໇ຄປາກຊາຌ ກາຌເຓບ ຄແຌທ຃ິຈຑຈັ຋ະຌາຆຌົຌະຍຈົ, ຖຶຍຖາ໇ຄ຃ທາຓ຋ກຸ ງາກ (ກຓົກາຌເຓບ ຄຘຌ ກາຄຑກັ, 1991) ກາຌຖຄົກໆຘ໋ າ໇ຄປາກຊາຌກາຌເຓບ ຄແຓຌໆ ກາຌຖຄົໃກຘ໇ ິຈຉິຈແ຋ຈກຍັຎະຆາຆຌົດາໆ ຄແ຋຅໇ ຄິດ ໆຂຌັ໇຋ບ໇ ຄຊິຌໃນ໇ ເຂັ໇ຓແຂຄເຑໆ ຓ຋ະທ ຃ທາຓຘາຓກັ຃ ຍຌັຈາເຏໆົາເຑໆ ບເຎັຌຑ ໇ຌຊາຌໃນ໇ແກກໆ າຌຂະນງາງເຘຈຊະກິຈ ແຖະ ຎະຉິຍຈັໜາ໇຋ໆ ຎ໇ບຄກຌັຆາຈຎ໇ບຄກຌັ຃ທາຓຘະນຄຍົໂຈງຘຓຸ ໃຘໆ4 ຃າຈໝາງ຃ : 1) ງກົຖະຈຍັ຃ທາຓຉໆ ຌຉທົກຽໆ ທກຍັ຅ຈິໃ຅ປກັຆາຈ ແຖະ ຘາ໇ຄ຃ທາຓຘາຓກັ຃ ໃນກ໇ ຍັຎະຆາຆຌົ. 2) ບບກແປຄກໆຘ໋ າ໇ຄຊຌັແຊທຑະຌກັຄາຌນ ກັແນ ຄໆ ຋ໆ ໄທເ໇ຌບ ໇ ເຆໆບ ໃ຅ຈາ໇ຌກາຌເຓບ ຄເຑໆ ບຎຍັຎຸຄ ຖະຍຍົກາຌຌາ໋ຑາດຂ ໆ ຌັ໇ປາກຊາຌ. 3) ເປັຈໃນກ໇ າຌຏະຖິຈຂະນງາງຉທົ, ຆ ທິຈກາຌເຎັຌດ ໆຂບຄຎະຆາຆຌົຓ຃ ທາຓຘະນຄຍົເຎັຌ ຎກົກະຉິ. 4) ປຍັຎະກຌັທຽກຄາຌຎກົຎກັປກັຘາ຃ທາຓເຎັຌຖະຍຽຍປຽຍປບ໇ ງຎ໇ບຄກຌັ຃ທາຓຘະນຄຍົໃນຈ໇ (ຓະຉິ51/ກກຓ.ຘກ, ຖຄົທຌັ຋ 9 ຘິຄນາ 1980 ຂບຄກຓົກາຌເຓບ ຄຘຌ ກາຄຑກັ, 1980). ຈໆຄັຌຌັ໇, ກາຌແກໄ໇ຂ຃ທາຓ຋ຸກງາກ ແຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ຅ໆຶຄຓ຃ ທາຓເໝາະຘຓົຉໆ໋ກຍັກາຌ ຂະນງາງຉທົ຋ໆ ຓ຃ ທາຓເຂັຓ໇ແຂຄ ແຖະ ໄຈປ໇ຍັຏຌົຘາ໋ເຖັຈໃຌນ າງ໅ຈາ໇ຌ຅ຌົຓາປບຈຎຈັ຅ຍຸ ຌັຌກ ໇ໆງ໋ ໆິຄຓກ າຌ

11 ຎຍັຎຸຄ ແຖະ ຃ິຈ຃ຌົ໇ຆບກນາ຃ທາຓປໃ ໇ໝ໅ໆ ເຂົ໇າຓາຎະກບຍໃຘກຍັເຉັກຌກິ຋ໆ ຘະ຋ຌັຘະໄໝ຋ໆ ຘະແຈຄບບກ ໃນເ໇ນັຌໄຈນ໇ າງດາຄເຆໆັຌ: ຍຌັຈາຘຌ ກາຄກາຌ຃າ໇, ແນ ຄໆ ຏະຖິຈຑະຖຄັຄາຌ ແຖະ ຖະຍຍົຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ ໃຌເຂຈນາໆ ຄໄກຘບກນ ກນ າງແນຄໆ ໄຈຎ໇ າກຈົຂຌຶ໇. ໂຈງກາ໋ໄຈຘ໇ະຑາຍ຅ຈຸ ຑິເຘຈ, ເຄໆບ ຌໄຂຂບຄຎະເ຋ຈ. ຘຌ ກາຄຑກັ ແຖະ ຖຈັຊະຍາຌໄຈທ໇ າຄຌະໂງຍາງ ຋ິຈ຋າຄກາຌຑຈັ຋ະຌາຆຌົຌະຍຈົ ແຖະ ຖຶຍຖາ໇ຄ຃ທາຓ຋ກຸ ງາກໃນຘ໇ ບຈ຃ບໆ ຄກຍັຘະຑາຍຂບຄແຉຖໆ ະໄຖງະຂບຄຎະເ຋ຈ. 1.4 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຌຌັ໇ຓປ ຍ ແຍຍ຋ໆ ນ າກນ າງຉາຓ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄເ຅ົາ໇ຂບຄ຋ໆ ຈິຌ຋ໆ ຅ະຌາ໋ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌຌຌັ໇ໃນເ໇ກຈ ຎະໂນງຈຘ ຄຘຸຈກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌແຉຖໆ ະເຂຈຓ຃ ທາຓຉບ໇ ຄ ກາຌ຋ໆ ແຉກຉາໆ ຄກຌັເຎັຌຉຌົ໇ເຂຈຉທົເຓບ ຄກຍັຆຌົຌະຍຈົ ແຖະ ຃ທາຓໝາງຂບຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຓ ນ າງ຋າໆ ຌໄຈໃ໇ນ຃໇ ທາຓໝາງໄທແ໇ ຉກຉາໆ ຄກຌັ. ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໝາງເຊິຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຓາໃຆເ໇ຑໆ ບຘະໜບຄ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຓະຌຈຸ ໃຌຈາ໇ຌ ຉາໆ ຄ໅ເຆໆັຌ: ກາຌກະຘິກາ໋, ກາຌ຃າ໇, ບຈຸ ຘານະກາ໋ ແຖະ ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ. ຌບກ຅າກຌຌັ໇, ງຄັກາໆ ທໄທທ໇ າໆ : ເຓໆບ ຎະຆາກບຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌນ າງ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌ຋ໆ ຅ະໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຑໆ ບ຋ໆ ຅ະໄຈຓ໇ າເຆໆິຄຎຈັໄ຅ 4 ຓນ າງຂຶ໇ຌ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓຊ໇ກ ຎໆຽຌແຎຄເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ເຂຈເຓບ ຄ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ກາຌຎໆຽຌແຎຄຈຄໆັກາໆ ທຌຍ ໇ໆ໋ຓຂ ບຍເຂຈ຅າ໋ກຈັເປັຈໃນ໇ ເກຈ ຍຌັນາກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ຓແ ຌທໂຌຓ໇຅ະເຑໆ ຓ຃ທາຓປາ໇ງແປຄຂຶ໇ຌໃຌບະຌາ຃ຈົຉາຓທິທຈັ຋ະຌາ ກາຌ (ຘະຊຈິ 1982 ບາ໇ຄໃຌ ຘະໄຍ຋ບຄ, 2013). ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໝາງເຊິຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຂບຄຓະຌຈຸ ເຑໆ ບກຈິ ຅ະກາ໋຋ໆ ເຎັຌຎະໂນງຈຉາຓ຃ທາຓ ຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຓະຌຈຸ ໂຈງຓຂ ບຍເຂຈ, ຂະ ໜາຈຂບຄ຋ໆ ຈິຌໃຌກາຌຌາ໋ ໃຆຉ໇ າໆ ຄ໅ເປັຈໃນຘ໇ ະຑາຍ ຑ ໇ຌ຋ໆ ເກໆົາຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄ຅າກເຈ ຓເຆໆັຌ:ກະຘິກາ໋ກາຌ຃າ໇, ບຈຸ ຘະນະກາ໋, ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ, ແນ ຄໆ ຌາ໋໇ ແຖະ ຑ ໇ຌຎໆາໄຓ໇ເຎັຌຉຌົ໇ (ຍຌຸ ກຽຈ ແຘຄທຌັ, 1992 ບາ໇ຄໃຌ ຘະໄຍ຋ບຄ, 2013). ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ຃ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ໆ ເກຈ ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓຓ໇າເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋຅າກ ຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ, ໂປຄຄາຌບຈຸ ຘານະກາ໋ (ງຈຸ ຋ະຌາ ຉະຍຌັຑຈົ, 1997). ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິໝາງເຊຄິກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ຋ໆ ກາຌຎໆຽຌແຎຄ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓຓ໇າເຎັຌຑ ໇ຌ ຋ໆ ກະຘິກາ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ ແຖະ ແນ ຄໆ ຌາ໋໇ (ຘຑຸ ຌັຌ ຋ກັຘິຌຘາ໋ ຑຌ, ັ 2004). ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນເ໇ກຈ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໄຈແ໇ ກກໆ າຌເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ, ຎະຆາກບຌ ເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຉາຓ຃ທາຓຘ ທິໄຖຂບຄຘຄັ຃ຓົ, ຎຈັໄ຅ປບຄຖຄົຓາແຓຌໆ ກາຌໃຆຍ໇ ໋ຖິກາຌຈາ໇ຌ຃ຓົຓະຌາ຃ຓົ ເຓໆບ ຓເ ຘັ໇ຌ຋າຄຂະໜາຈໃນງຓໆ າປທໆ ຓກຌັ. ຘະຊາຌ຋ໆ ຌຌັ໇຅ະເຎັຌຘ ຌກາຄຂບຄກຈິ ຅ະກາ໋ ໃຌເຓບ ຄ

12 ແຖະ ຎຈັໄ຅ຘຈຸ ຋າ໇ງແຓຌໆ ຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌຘຄ ຂຶ໇ຌ຅ະໄຈຏ໇ ຌົຉບຍແ຋ຌ຅າກກຈິ ຅ະກາ໋ຘຄ ຉາຓຓາຈທ໇ ງ. (ຓາຌຍົ ຑຄົຘະ຋ຈັ, 1981, ບາ໇ຄໃຌ ຘະໄຍ຋ບຄ, 2013: 17). ຅າກ຃ທາຓໝາງກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌຘາຓາຈຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌ ຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໝາງເຊຄິກາຌຌາ໋ເບົາ຋ໆ ຈຌິຌຌັ໇໅ໄຎໃຆຎ໇ ະໂນງຈໃຌຈາ໇ຌຉາໆ ຄ໅຋ໆ ແຉກຉາໆ ຄໄຎ຅າກເຈ ຓ ເປັຈໃນເ໇ກຈ ກາຌຎໆຽຌແຎຄ ແຖະ ຘາຓາຈຌາ໋ຓາຎຽຍ຋ຽຍກຌັໄຈໃ໇ຌຆທໆ ຄເທຖາ຋ໆ ແຉກຉາໆ ຄກຌັເຑໆ ບ ເຍໆິຄກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ໆ ເກ ຈຂຶ໇ຌ. ຘທໆ ຌກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເກ ຈ຅າກກາຌຂະນງາງຉທົ ເຓບ ຄ, ກາຌເຑໆ ຓ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ, ກາຌຂະນງາງ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ, ກາຌຎໆຽຌແຎຄຈຌິຎໆາໄຓຓ໇າເຎັຌຈຌິກະຘິກາ໋, ຈຌິກະຘິກາ໋ຓາເຎັຌ຋ໆ ຈຌິຎກຸ ຘາ໇ຄ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃຌຆຌົຌະຍຈົໂຈງ຅າ໋ແຌກກາຌຎໆຽຌແຎຄບບກຈຄໆັຌ: ໇ - ກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ໆ ຈິຌດໆາຄເຂັ໇ຓຂຌຸ໇ ຃ : ກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃຌຆຸຓຆຌົຓາຑຈັ຋ະຌາເຎັຌເຓບ ຄ, ເຎັຌແນ ຄໆ ບຈຸ ຘານະກາ໋, ກາຌຘາ໇ຄຘະໜາຓຍິຌ ແຖະ ຊະໜຌົນຌົ຋າຄ, ກາຌຘາ໇ຄບາໆ ຄເກຍັຌາ໋໇. - ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຓບ າຌາເຂຈກທ໇າຄຂທາຄ຃ : ກາຌຌາ໋຋ໆ ຈິຌໃຌຆຌົຌະຍຈົຓາໃຆເ໇ຑໆ ບ ເຎັຌຘະຊາຌ຋ໆ ຑກັຏບໆ ຌ, ໃຆເ໇ຎັຌບຈຸ ຋ິງາຌແນຄໆ ຆາຈ ແຖະ ໃຆເ໇ຎັຌເຂຈບະຌປຸ ກັຑຌັຘຈັຎໆາ. - ກາຌຎໆຽຌແຎຄຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃຌຆຌົຌະຍຈົ຋ໆ ເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ຓາເຎັຌກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຑໆ ບ ກຈິ຅ະກາ໋ບໆ ຌ໅ເຊຄິແຓຌໆ ທາໆ ກາຌຂະນງາງຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋຅າກກາຌຂະນງາງຆຌົຖະຎະ຋າຌ, ກາຌ ຎຍັ ຎຄຸ ຈິຌບໆ ຌ໅ແຉທໆ າໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ເນໆ ົາຌກ ໇ ຓ໋ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄໄຎເຎັຌກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຑໆ ບໃຆເ໇ຎັຌ ກາຌຘາ໇ຄກາຌຂຌົຘໆຄົເຆໆັຌ: ຊະໜຌົ, ຘະໜາຓຍິຌ ແຖະ ບໆ ຌ໅, ໃຆເ໇ຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຑກັຏບໆ ຌນ ຘະຊາຌ຋ໆ ບບກກາ໋ຖຄັກາງ, ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ ແຖະ ຘຌ ກາຌ຃າ໇ຉາໆ ຄ໅, ໃຆເ໇ຎັຌ຋ໆ ຉຄັ໇ໂປຄຄາຌບຈຸ ຘານະກາ໋, ໃຆ໇ ເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ບາໆ ຄເກຍັຌາ໋໇ ແຖະ ເຂໆບ ຌກຌັ໇ຌາ໋໇ຉາໆ ຄ໅ (ຘຓົເ຅ຈ ຅ຌັ຋ະທຈັ, 1981). ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຌຌັ໇ຓນ າງຎຈັໄ຅ຎະກບຍກຌັ຃ : ກາຌນທຄັເກຄກາ໋ໄຖຏ຋໇ ໆ ໃນຈ໇ ິຌ ຖາ຃າຘຄ ຘຈຸ ບາຈ຅ະເຎັຌຏ຋໇ ໆ ໄຈໃ໇ຆຎ໇ ະໂນງຈ຅າກ຋ໆ ຈຌິຉບຌຌຌັ໇ຉາຓ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຉຌົເບຄ, ຘາເນຈ຋າຄກາຌເຓບ ຄຉາໆ ຄ໅ເຆໆັຌ: ຑາຘ ຋ໆ ຈິຌ, ຑາຘ ຓຖ໋ ະຈກົ, ຖກັຘະ ຌະ຋ໆ ຉຄັ໇ຂບຄຈິຌແຉຖໆ ະ ຉບຌຖກັຘະຌະ຋ໆ ຈິຌກາຌຖະຍາງຌາ໋໇, ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌເທຖາ ແຖະ ກາຌຎຍັຎຸຄ຋ໆ ຈິຌຂບຄເ຅ົາ໇ຂບຄ຋ໆ ຈຌິ , ຖກັຘະຌະກາຌເຂົ໇າເຊິຄກາຌ຃ຓົຓະຌາ຃ຓົ ແຖະ ກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ກາຌ຃ທຍ຃ຓຸ ກາຌ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌກາຌແຍໆຄເຂຈກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌບບກເຎັຌຎະເຑຈຉໆາຄ໅ຉາຓ຃ທາຓເໝາະຘຓົ. (ຘຓົຕຈັຉິກາຌ ຃າ໋ຍຈຸ , 2005). ຅າກແຌທ຃ິຈກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຘາຓາຈຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ : ຋ໆ ຈິຌໃຌຉທົເຓບ ຄ ແຖະ ຆຌົຌະຍຈົຓ ຃ທາຓຘາ໋຃ຌັ຋ໆ ຘຈຸ ຉໆ໋ຘໆິຄ຋ໆ ຓຆ ທິຈກ຃໋ ກາຌຈາ໋ຖຄົຆ ທິຈຓະຌຈຸ ກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃຌຎຈັ຅ຍຸ ຌັຌຍັຓຌ ໇ ຍັ ເຑໆ ຓ ຂຶ໇ຌເຖ ໇ບງ໅ຍໆ໋ທາໆ ຅ະເຎັຌກາຌຌາ໋ ໃຆຈ໇ າ໇ຌກະຘິກາ໋, ບຈຸ ຘະນະກາ໋, ຘໆິຄຎຸກຘາ໇ຄ, ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ

13 ແຖະ ບໆ ຌ໅ ຉາຓ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄເ຅ົາ໇ຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ , ເປັຈໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ເຎໆົາທາໆ ຄໃຌເຂຈຉທົເຓບ ຄນຸ ຈ ຖຄົ ແຖະ ຂະນງາງໄຎຘເ ໆ ຂຈຆາຌເຓບ ຄ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຊກ ຎໆຽຌແຎຄໄຎ຅າກເຈຓ . 1.5 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຎຈັໄ຅຋ໆ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ແຓຌໆ ຓນ າງຎຈັ ໄ຅຋ໆ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄໂຈງຘະ ເຑາະແຓຌໆ ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາງະຑາຍ ນ ຈາ໇ຌ຋າ໋ຓະຆາຈ, ເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົ, ເ຋ັກໂຌໂຖຆ ແຖະ ບໆ ຌ໅ຈຄໆັຉໆ໋ໄຎຌ: ໇ 1) ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາງງະຑາຍຂບຄຈຌິ : ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັໄຈແ໇ ກຖໆ ກັຘະຌະຑຓ ບາກາຈ, ຖກັຘະຌະ ຑຓ ຎ ະເ຋ຈ, ຖກັຘະຌະຂບຄຈິຌ ແຖະ ຖກັຘະຌະ຋າຄຆ ທະຑາຍ ຎຈັໄ຅ເນໆ ົາຌຓ ໇ ຃ ທາຓຘາ໋຃ຌັຉາໆ໋ ກາຌກະ ຘິກາ໋ດາໆ ຄງໆິຄ. ຘະໄໝກບໆ ຌເ຋ັກໂຌໂຖຆ ງຄັຍໆ໋຋ຌັຓ຃ ທາຓກາ໇ທໜາ໇ຓະຌຈຸ ເປົາຉບ໇ ຄໄຈເ໇ຑໆິຄ ຑາບາໃຘ຋າ໋ຓະຆາຈໃຌກາຌຏະຖິຈ, ແຉຎໆ ຈັ຅ຍຸ ຌັຖະຍຍົເ຋ັກໂຌໂຖຆ ກາ໇ທໜາ໇ຓະຌຸຈຓ຃ ທາຓ ຘາຓາຈ຃ທຍ຃ຓຸ ຋າ໋ຓະຆາຈໄຈນ໇ າງຂຌຶ໇ ເຆໆຄິຘະແຈຄບບກຎຈັໄ຅຋າ໋ຓະຆາຈຍາຄດໆາຄຓະຌຈຸ ຘາຓາຈ ຃ທຍ຃ຓຸ ແຖະ ຈຈັແຎຄໃນ໇ຓ຃ ທາຓເໝາະຘຓົໃຌກາຌຎ ກຑ ຈຍາຄຆະຌິຈໄຈ.໇ ຆາຌໄຆ ຘ ຎະເຘ ຈ (2000) ຈາ໇ຌກາງະຑາຍ ເຎັຌຎຈັໄ຅ໜໆຶຄ຋ໆ ເຎັຌບຄົຎະກບຍ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັໃຌກາຌຈຶຄຈຈ ແຖະ ຘາ໇ຄ຃ທາຓ ຘຌົໃ຅ໃຌກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈຂບຄຈຌິ , ຋ໆ ຉຄັ໇ຂບຄຈິຌຉາໆ ຄກຌັ຃ທາຓຘຌົໃ຅ໃຌກາຌ ຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກໆຉ໋ າໆ ຄກຌັເຆໆັຌ: ຈຌິ ໃກກ໇ ຍັເຘັ໇ຌ຋າຄ, ໃກຉ໇ ະນ າຈ, ໃກໂ໇ປຄຄາຌ, ໃກ໇ ໂປຄໝ໋, ໃກຘ໇ ະຊາຌຂ ຌົຘໆຄົ ແຖະ ໃກເ໇ຂຈເຘຈຊະກຈິ -ກາຌ຃າ໇, ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ໃຌເຂຈຈຄໆັກາໆ ທກ຅໋ ະແຉກຉາໆ ຄກຌັໄຎ. 2) ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະກິຈ຃ບຍ຃ທົ: ຍຌັຈິຈ ເຏໆົາທຈັ຋ະຌາ (1993) ຘທໆ ຌນ າງຏ໇຋ ໆ ຎະ ກບຍບາຆຍ ຈາ໇ຌກະຘິກາ໋ ເຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ ຆາທຌາ, ຅ະຓຖ າງປຍັຉາໆ໋ຍໆ໋ຑຽຄຑ໋ຉໆ໋ກາຌ຃ບຄຆ ຍເຌໆບ ຄ຅າກຏຌົ ຏະຖິຈຉາໆ໋, ຉຌົ໇຋ຶຌໃຌກາຌຏະຖິຈຘຄ , ເກ ຈໄຑ຋າ໋ຓະຆາຈ ແຖະ ຊ ກຑໆ໋຃າ໇຃ຌົກາຄກຈົຖາ຃າປຍັຆ ໇ ຘິຌ຃າ໇, ເປັຈໃນຆ໇ າທຌາຓໜ ໇ຘິຌ, ຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌຘຄ ຂຶ໇ຌ ເປັຈໃນຆ໇ າທຌາເກຈ ຓແ ຌທ຃ທາຓ຃ິຈໃຌກາຌ ຎໆຽຌແຎຄກາ໋ຓະຘິຈ຋ໆ ຈຌິ . 3) ເປຈິ ຋ Hurst 1974 (ບາ໇ຄໃຌ ຓຌັ຋ະຌາ ຋ິຍທາຕ ຕຓົ, 2002: 12) ກາໆ ທທາໆ ຅ຈຸ ຎະຘຄົ ກຍັຎຈັໄ຅ກາຌຏະຖິຈ ເຎັຌປຍ ແຍຍ຃ທາຓຘາ໋ຑຌັ຋າຄເຘຈຊະກຈິ ຋ໆ ຓກ າຌຎະຉິຘາ໋ຑຌັກຌັໃຌກາຌ ກາ໋ຌຈົປຍ ແຍຍຂບຄຖະຍຍົຒາຓ. ຆາທກະຘິກບຌ຅ະ຋າ໋ກາຌຏະຖິຈ຋າຄກາຌກະຘິກາ໋ຉາຓ຃ທາຓ ຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຉະນ າຈເຊຄິແຓຌໆ ທາໆ ຈຌິ ຅ະຓ຃ ທາຓບຈຸ ຓົຘຓົຍຌ ໜບ໇ ງກຉ໋ າຓ, ເຓໆບ ຉະນ າຈຓ຃ ທາຓ ຉບ໇ ຄກາຌຘິຌ຃າ໇ຍາຄຆະຌຈິນ າງຂຌຶ໇ ຆາທກະຘິກບຌ ນ ຏຎ໇ ະກບຍກາຌ຅ະຈາ໋ເຌຌ ກາຌຏະຖິຈເຑໆ ບ ຉບຍຘະໜບຄ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຉະນ າຈ ແຖະ ຋າຄກຄົກຌັຂາ໇ຓນາກຎະຖິຓາຌຘິຌ຃າ໇຋ໆ ຏະຖິຈ ບບກຓາຓຎ ະຖິຓາຌນ າງກທາໆ ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຉະນ າຈ຅ະເປັຈໃນຖ໇ າ຃າຘິຌ຃າ໇ຉາໆ໋ຖຄົ.

14 4) ບິທເຍ ຕ Ilbery 1985 (ບາ໇ຄໃຌ ຓຌັ຋ະຌາ ຋ິຍທາຕ ຕຓົ, 2002:12) ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິ ກໆ໋ໃນ໇ເກ ຈກາຌຏະຖິຈຉາຓ຃ທາຓຉ໇ບຄກາຌຂບຄຉະນ າຈເປັຈໃນ໇ຆາທກະຘິກບຌຏະຖິຈຘິຌ຃໇າ ຘະເຑາະດໆາຄນ າງຂຶ໇ຌເບ ໇ຌທາໆ : ກະຘິກາ໋ເຑໆ ບກາຌ຃າ໇ຘະຌຌັ໇, ຅ໆຄຶ຅າ໋ເຎັຌ຅ະຉບ໇ ຄໃຆຎ໇ ຈັໄ຅ກາຌ ຏະຖິຈຉາຓນ ກັເຘຈຊະຘາຈ 4 ຎະກາຌ ຃ : ຋ໆ ຈຌິ , ແປຄຄາຌ, ຋ຶຌ ແຖະ ຏຎ໇ ະກບຍກາຌ ນ ກາຌ ຅ຈັກາຌ຅ະຉບ໇ ຄຓຉ ະນ າຈ ແຖະ ກາຌຂຌົຘໆຄົຈທ໇ ງ ເຑໆ ບໃນຘ໇ ິຌ຃າ໇ໄຎຘຏ ໆ ຆ໇ ໄ ໇ຈ.໇ 5) ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຖກັຘະຌະຎະຆາກບຌ: ຘທຸ ຈັຉະຌາ ຃ະນິຌຉະຑຄົ (2005) ກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ຂບຄຎະຆາກບຌກໆເ໋ຎັຌຍຌັນາໜໆຶຄ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັ ຉໆ໋ກາຌຏະຖິຈຘະຍຽຄບານາຌໃນກ໇ ຓຸ໇ກຌິ , ຓແ ປໄທ໇ແຖະ ເຎັຌຘິຌ຃າ໇ຘໆຄົບບກ, ຎະຆາກບຌຘທໆ ຌນ າງບາໄຘດໃ ໆ ຌຉທົເຓບ ຄໃນງໆ ໂຈງກາຌຎະກບຍບາຆຍ ເຎັຌ ຑະຌກັຄາຌຖຈັຊະກບຌ ແຖະ ເບກະຆຌົເປັຈໃນຂ໇ າຈແ຃ຌແປຄຄາຌໃຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ ແຖະ ຏ຋໇ ໆ ຎະກບຍບາຆຍ ຏະຖິຈກະຘິກາ໋ຘທໆ ຌນ າງຓຖ ະຈຍັກາຌຘຶກຘາຉາໆ໋. 6) ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ: ຆາຌໄຆ ຘ ຎະເຘ ຈ (2000) ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ໇ ຎະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິຑາງນ ຄັກາຌກໆຘ໋ າ໇ຄເຘັ໇ຌ຋າຄໃໝຉໆ ຈັຏາໆ ຌຆຸຓຆຌົ ກໆ຅໋ ະເປັຈໃນຖ໇ ກັຘະຌະ຋າຄກາງະ ຑາຍຂບຄຆຸຓຆຌົຎໆຽຌໄຎນ າງດາໆ ຄເຆໆັຌ: ກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄໝຍ ໆ າ໇ຌ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຏະຖິຈກະຘິກາ໋ ເປັຈໃນຎ໇ ໆາໄຓຂ໇ ບຄຍາ໇ຌ ແຖະ ຍ໋ຖິເທຌໃກ຃໇ ຽຄຓ຋ າໆ ບຽໆ ຄນຸ ຈຖຄົ, ເຘັ໇ຌ຋າຄຈໆຄັກາໆ ທບາຈເຎັຌເຘັ໇ຌ ຋າຄ຃ຓົ ຓະຌາ຃ຓົ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັ ຋ໆ ໄຈຎ໇ ໆຽຌແຍຍແຏຌກາຌຈາ໋ຖຄົຆ ທິຈຂບຄຎະຆາຆຌົ, ຎໆຽຌ຅າກກາຌ ຏະຖິຈ຋ໆ ກຓຸ໇ກຌິຓາເຎັຌກາຌຏະຖິຈເຑໆ ບເຎັຌຘິຌ຃າ໇, ຌບກ຅າກຌຌັ໇ກໆງ໋ ຄັໄຈປ໇ ຍັບິຈ຋ິຑຌ຅າກ຃ທາຓ ົ ຅ະເຖ ຌຂບຄຘຄັ຃ຓົໃຌເຓບ ຄ ເຎັຌຏຌົເປັຈໃນເ໇ກຈ ປຍ ແຍຍກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌຸຄໆ ຊ , ຑາຘາ, ຖກັ ຘະຌະຂບຄເປບ ຌ ແຖະ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌໃ໋ ຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິຉາຓແ຃ຓເຘັ໇ຌ຋າຄງຄັຓກ າຌຎຸກ ປາ໇ຌຂາງເ຃ໆ ບຄ, ຎກຸ ເປບ ຌ, ຎກຸ ນບ໇ ຄກາຌຉາໆ ຄ໅ ຉະນ ບຈເຊິຄກາຌຎໆຽຌແຎຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຋າ໋ກາຌຏະຖິຈ ກະຘິກາ໋ແຍຍຈຄັ໇ເຈຓ . 7) ຎຈັ ໄ຅ຈາ໇ຌກາຌເຓບ ຄ-ຌະໂງຍາງ: ຖຈັຓຍ ຈົຍາຈຍໆ໋ໜ໇ບງ຋ໆ ເຂົ໇າຓາກຽໆ ທຂບ໇ ຄກຍັກາຌ ກະຘິກາ໋ນ າງ໅ຎະເ຋ຈຈາ໋ເຌຌ ກາຌຏະຖິຈຉາຓຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັ຋ໆ ທາຄໄທເ໇ຆໆຄິຍຈົຍາຈຂບຄຖຈັ຋ໆ ກຽໆ ທ ຂບ໇ ຄກຍັກາຌກະຘິກາ໋ໄຈແ໇ ກໆ : - ກາຌແຆກແຆຄກາຌຉະນ າຈຂບຄຖຈັ: ຘະເຌໆ (1996) ເຌໆບ ຄ຅າກຉະນ າຈເຎັຌຎຈັໄ຅ຘາ໋ ຃ຌັ຋ໆ ຘຈຸ ໃຌກາຌຏະຖິຈ຋າຄກາຌກະຘິກາ໋ຈໆຄັຌຌັ໇, ເຓໆບ ຏຌົຏະຖິຈ຋າຄກາຌກະຘິກາ໋ຓຖ າ຃າຉກົຉາໆ໋ ບາຈໃຆ຃໇ ທຍ຃ຓຸ ຖາ຃າເຂົ໇າຆທໆ ງເນ ບກາຌກະຘິກາ໋ ນ ກາຌ຃ທຍ຃ຓຸ ກາຌຏະຖິຈຍໆ໋ໃນຓ໇ ນ າງເກຌ ໄຎ ຉາຓກຈົຂບຄ຅ຈຸ ຎະຘຄົ-ຉບຍຘະໜບຄຖທຓເຊິຄກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ບຄົກບຌຉະນ າຈເຑໆ ບບາ໋ຌາຈກາຌຉໆ໋ ຖບຄ ແຖະ ກາ໋຅ຈັຑໆ໋຃າ໇຃ຌົກາຄແຖະກາຌໃຆເ໇ຄຌິຆທໆ ງເນ ບແກຆໆ າທກະຘິກາ໋.

15 - ກາຌຎະຉິປຍ ໂ຃ຄຘາ໇ຄ: ເຎັຌກາຌເຑໆ ຓຎະຘິຈ຋ິຑາຍຂບຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃນນ໇ າງຂຶ໇ຌໄຈແ໇ ກໆ ກາຌ ຅ຈັປຍ ຋ໆ ຈຌິເຑໆ ບໃນ຋໇ໆ ຈຌິຓປ ຍ ປາໆ ຄ຋ໆ ຈ ຂຶ໇ຌ, ຃ບຄຖະຍາງຌາ໋໇ ແຖະ ຊະໜຌົເຂົ໇າເຊິຄໄຈຘ໇ ະຈທກໂຈງຌາ໋ ເບົາ຋ໆ ຈິຌຂບຄຖຈັຓາ຅ຈັຘຌັໃນແ໇ ກຆໆ າທກະຘິກາ໋ຏ຋໇ ໆ ຍໆ໋ຓ຋ ໆ ຈິຌ຋າ໋ຓານາກຌິ ເຎັຌຂບຄຉຌົເບຄ. ກາຌຓບຍ ຈິຌ-ຓບຍຎໆາ ຎ 1993 ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓໄ໇ຈຈ໇ າ໋ເຌ ຌກາຌ຋ຈົຘບຍທຽກຄາຌກາຌທາຄແຏຌ ຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ແຖະ ຓບຍຈຌິ-ຓບຍຎໆາຂຌັ໇ຍາ໇ຌໃຌນ າງ຋ບ໇ ຄຊໆຌິ, ໃຌຎ 1996ກໆໄ໋ ຈນ໇ ຌັເຎັຌຍຈົແຌະຌາ໋ຂບຄ ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ, ໇ ຘະຍຍັເຖກ຋ 0822/ກຎ, ຖຄົທຌັ຋ 02 ຘິຄນາ 1996ຎ ໇ຓ຃ຓ ໆ ຈ າ໇ຌທຆິາກາຌ ກຽໆ ທກຍັ຅ຈັຉຄັ໇ຎະຉິຍຈັທຽກຄາຌກາຌທາຄແຏຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ຓບຍຈິຌ-ຓບຍຎໆາ ດ ໆຂຌັ໇ຍາ໇ຌ. ຅ຈຸ ຎະຘຄົຖທຓກຽໆ ທກຍັກາຌທາຄແຏຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋, ກາຌຓບຍຈິຌ-ຓບຍຎໆາແຓຌໆ ເຑໆ ບທຽກ ຄາຌທາຄແຏຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓແ໇ຍຍຓຘ ທໆ ຌປທໆ ຓຂຌັ໇ຍາ໇ຌ, ກຸຓໆ ຍາ໇ຌ ແຖະ ດ ໆໃຌ ຋ກຸ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ຓຘ ະຑາຍ຅ຈຸ ຑິເຘຈຘະເຑາະແຉກຉາໆ ຄກຌັໃຌຂບຍເຂຈ຋ໆທົຎະເ຋ຈ. - ຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ: ຖຈັຓຍ ຈົຍາຈຘາ໋຃ຌັໃຌກາຌຘາ໇ຄຍ໋ຖິກາຌຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ຋ໆ ເບ ໇ບບາ໋ຌທງຉໆ໋ ກາຌກະຘິກາ໋ໄຈແ໇ ກໆ : ຆຌົຖະຎະ຋າຌ, ຊະໜຌົນຌົ຋າຄ, ໄຒຒ໇າ, ຌາ໋໇ຎະຎາເຑໆ ບຆທໆ ງເນ ບໃຌ຋າຄ ກາຌກະຘິກາ໋ເຆໆັຌ: ກາຌຘາ໇ຄເຘັ໇ຌ຋າຄຂຌົຘໆຄົຏຌົຏະຖິຈເຂົ໇າຘຉ ໆ ະນ າຈ, ຅ກັຘຍ ຌາ໋໇ເຑໆ ບກາຌຎກ ຐຄັ. - ຌະໂງຍາງກາຌກະຘິກາ໋: ຕາຉ ຘຓົຑຄົ (2000) ຌະໂງຍາງກາຌກະຘິກາ໋ເຎັຌແຏຌ຋ໆ ໃຆ໇ ເຎັຌແຌທ຋າຄໃຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ເຆໆັຌ: ແຏຌຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົແນຄໆ ຆາຈ, ຌະໂງ ຍາງຂບຄຖຈັ ແຖະ ຆາທກະຘິກບຌຓ຃ ທາຓປ, ໇ ຓກ າຌຘຶກຘາຘຄ ງບໆ ຓເປັຈໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ຊ ກ ຎໆຽຌແຎຄດໃ ໆ ຌປຍ ແຍຍກາຌຎກ ຐຄັເຑໆ ບກາຌ຃າ໇ເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ເຆໆິຄເຎັຌຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັຊະຍາຌ ແຖະ ຉະນ າຈຘິຌ຃າ໇ຂບຄເບກະຆຌົ. 8) ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈຌິ ແຖະ ກາຌຏະຖິຈ: ຍຌັຈິຈ ເຏໆົາທຈັ຋ະຌາ (1993) ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌ ຖາ຃າ຋ໆ ຈຌິ ແຖະ ຎຈັໄ຅ກາຌຏະຖິຈເຎັຌຎຈັໄ຅຋ໆ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌກາ໋ຓະຘິຈ຋ໆ ຈິຌນ າງ຋ໆ ຘຸຈ ກາຌຎໆຽຌກາ໋ຓະຘິຈ຋ໆ ຈຌິຂບຄຎະຆາຆຌົຘທໆ ຌນ າງເກຈ ຅າກຎຈັໄ຅ຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌເຑໆ ຓຘຄ ຂຶ໇ຌ, ຎໆຽຌກາ໋ ຓະຘິຈ຋ໆ ຈຌິ ເຑໆ ບຌາ໋ເບົາເຄຌິຓາແຍຄໆ ເຎັຌຓຖ໋ ະຈກົ, ຖາງໄຈຍ໇ໆ໋ຑຽຄຑ໋ຉໆ໋ກາຌ຃ບຄຆ ຍ ຖທຓ຋ຄັ຋ໆ ຈິຌ ເຑໆ ບຌາ໋ເບົາເຄຌິຓາຘາ໇ຄເປບ ຌນ ຄັໃໝໂໆ ຈງຓຎ ຈັໄ຅ເຖໆັຄໃນເ໇ກຈ ກາຌຂາງຈິຌ຃ : ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌກາງະ ຑາຍ ແຖະ ຈາ໇ຌຘຄັ຃ຓົໄຈແ໇ ກຖໆ ກັຘະຌະກາຌເຂົ໇າເຊຄິຑ ໇ຌ຋ໆ ແຖະ ກາຌຎໆຽຌແຎຄບາຆຍ ຘາ໋ຖຍັກາຌ ຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຌຌັ໇ຑຍົທາໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໄຈນ໇ຸ ຈຖຄົນ າງ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິຎກຸ ຘາ໇ຄເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ແຖະ ປບຄຖຄົຓາ ແຓຌໆ ຈຌິ ເຎໆົານທາໆ ຄ. 9) ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌກາຌຖຄົ຋ຶຌ: ຎ ຆາ ເ຅ັຄ຅ະເຖ ຌ (1996) ກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄຘຄັ຃ຓົຍທກ ກຍັກາຌເຎ ຈກທາ໇ຄໃນຌ໇ ກັຖຄົ຋ຶຌ຋ຄັຑາງໃຌ ແຖະ ຉາໆ ຄຎະເ຋ຈເຂົ໇າຓາຖຄົ຋ຶຌກຽໆ ທກຍັ຋ໆ ຈິຌໄຈຘ໇ ໆຄົ ຏຌົໃນ໇ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ຅າກຈິຌກະຘິກາ໋ ກາງຓາເຎັຌໝ ໆຍ໇າຌ຅ຈັຘຌັ ແຖະ

16 ໂປຄຄາຌບຈຸ ຘານະກາ໋, ຘາເນຈ຋ໆ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ງບ໇ ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌຘຄ ຂຶ໇ຌ ເຑາະຓເ ຘັ໇ຌ ຋າຄຉຈັຏໆາຌ ກ໋ເປັຈໃນ໇ເກ ຈຓກ າຌຖຄົ຋ຶຌຈາ໇ຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘເຂຈຆາຌເຓບ ຄນ າງຂຶ໇ຌ, ຌາງ຋ຶຌໄຈຆ໇ ໇ຈິຌ ແຖະ ຎໆບງໃນເ໇ຎັຌຈິຌເຎໆົານທາໆ ຄໂຈງຍໆ໋ຌາ໋ ໃຆໃ໇ນເ໇ກ ຈຎະໂນງຈນງຄັເຖ ງ ນ ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈ຋ໆ ຓຆ ຌົຖະຎະ຋າຌຓາຎໆຽຌເຎັຌຈິຌຎຸກຘາ໇ຄເປັຈໃນກ໇ າຌຖຄົ຋ຶຌ ຘາ໇ຄຖະຍຍົຆຌົຖະ ຎະ຋າຌຂບຄຖຈັເຘງຄຍົຎະຓາຌໄຎຖາ໇໅. 10) ຎຈັ ໄ຅ຈາ໇ຌເ຋ັກໂຌໂຖຆ ກາຌກະເຘຈ: ຓ຃ ທາຓຘາ໋ ຃ຌັໃຌກາຌຏະຖິຈເຎັຌຘິຌ຃າ໇ເຆໆິຄ ຉະນ າຈໃຌຎຈັ຅ຍຸ ຌັຓກ າຌແຂຄໆ ຂຌັກຌັຘຄ ກາຌຏະຖິຈ຅ໆຄຶ຅າ໋ເຎັຌຉບ໇ ຄຓເ ຋ັກໂຌໂຖຆ ຋ໆ ເໝາະຘຓົ, ຓ ຎະຘິຈ຋ິຑາຍຉໆ໋ເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ຘະຑາຍຑຓ ຎ ະເ຋ຈ (ທຌັເຑັຌ, 1992 ບາ໇ຄໃຌຓຌັ຋ະຌາ຋ິຍ ທາຕຕິຓົ 2002:16) ຘາຓາຈ຅ຈັກຸຓໆ ຋າຄເ຋ັກໂຌໂຖຆ຃ : ກາຌ຃ຈັເຖ ບກແຌທຑຌັ, ຍທົຖະຍຈັປກັຘາກາຌໃຆ໇ ນ ກັທ຋ິະງາຘາຈຑາງນ ຄັກາຌເກຍັກຽໆ ທ, ກາຌໃຆເ໇຃ໆ ບຄ຅ກັຆທໆ ງ຋າຄກາຌກະເຘຈ. ຅າກແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຎຈັໄ຅຋ໆ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຘາຓາຈ ຘຄັ ຖທຓໄຈ຃໇ : ຋ໆ ຈິຌຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆແ໇ ຓຌໆ ເຌໆບ ຄຓາ຅າກນ າງຎຈັໄ຅ເຆໆິຄເຖໆ ຓ຅າກຘະ ຑາຍ຋ໆ ຉຄັ໇, ຑ ຓບາກາຈ, ກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຂບຄຎະຆາກບຌ, ກາຌຂະນງາງຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ, ກາຌ ເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ຂບຄຖາ຃າ຋ໆ ຈຌິ , ກາຌຖຄົ຋ຶຌ ແຖະ ກາຌຌາ໋ໃຆເ໇຋ັກໂຌໂຖຆ ກາຌກະຘິກາ໋ຘໆິຄເນໆ ົາຌ ໇ແຓຌໆ ຖທ໇ຌແຖທ໇ແຉຓໆ ບ ິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິໄຎ຅າກເຈຓ . 2. ຋ິຈຘະຈ຋ ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ 2.1 ຋ິຈຘະຈກ າຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ ກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌ ໇ແຓຌໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄກຍັກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຘາ໇ຄຆຌົຖະຎະ຋າຌເຑໆ ບຏະຖິຈກະຘິກາ໋ ເຆໆິຄຘາຓາຈ຋ໆ ຅ະໝຌ ໃຆແ໇ ຌທ຃ທາຓ຃ິຈຍາຄຘໆທຌຂບຄແຍຍ຅າ໋ຖບຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ຂບຄ ທບຌ຋ເ ຌັຌ ແຖະ ໂຕເຍ ຈ ຆຌິ ແຆ VonThunen And Robert Sinchair (ບາ໇ຄໃຌ ຓຌັ຋ະຌາ ຋ິຍ ທາຕຕ ຓົ, 2002) ຘຶກຘາເຂຈກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋, ຃ທາຓເຂັຓ໇ ຂບຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຉາຓໄຖງະ຋າຄ຋ໆ ນາໆ ຄ຅າກຆຸຓຆຌົ ແຖະ ບິຈ຋ິຑຌົຂບຄເຓບ ຄ຋ໆ ຘໆຄົຏຌົຉໆ໋ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຆໆັຌ: ຋ິຈຘະຈ ຖຈັໂຈຈຈຽໆ ທ (The Isolated State) ຂບຄໂ຅ປຌັ ເປັຌຕິກຘທບຌ ຋ຌ ເຌັຌ Johann Heinrichvon Thunen ເຎັຌ ຋ິຈຘະຈ ຋ໆ ຂຽຌໄທແ໇ ຉໆ ຎ 1826 ໂຈງໄຈ຅໇ າກກາຌຘຶກຘາເຂຈກະຘິກາ໋ ໃຌຍ໋ຖິເທຌໃກ຃໇ ຽຄເຓບ ຄ Rostock ຋າຄແ຃ຓຐໆຄັ຋ະເຖຍາຌຉິກຂບຄຎະເ຋ຈເດງຖະຓຌັ, ຋ິຈຘະຈຖ ຈັໂຈຈຈຽໆ ທຎະກບຍຈທ໇ ງ 2 ຋ິຈຘະຈ ງໆບງ຃ : ຋ິຈຘະຈ ຃ທາຓເຂັ໇ຓ (Intensity Theory) ແຖະ ຋ິຈຘະຈ ກາຌຎ ກຐຄັ (CropTheory) ຋ິຈຘະຈຌ ຘ ໇ ະແຈຄເຊຄິ຃ທາຓແຉກຉາໆ ຄໃຌກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຉາຓໄຖງະ຋າຄ຋ໆ ນາໆ ຄ຅າກ ຉະນ າຈໂຈງກາ໋ຌຈົໃນເ໇ຓບ ຄເຎັຌຍ໋ຖິເທຌຘຌ ກາຄຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋຋ໆ ນທຄັຏຌົຉບຍແ຋ຌຘ ຄຘຸຈ

17 ຂບຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃຌປຍ ແຍຍ຃າໆ ເຆໆົາ຋າຄເຘຈຊະກຈິ (Economic rent) ເຆໆິຄ຅ະຘາ໋ຑຌັກຍັ຃າໆ ຂຌົຘໆຄົ ແຖະ ໄຖງະ຋າຄ຋ໆ ນາໆ ຄ຅າກຉະນ າຈກາຄເປັຈໃນກ໇ າຌຂະນງາງຏຌົຏະຖິຈຆະຌຈິຈຽທກຌັໄຈຖ໇ າ຃າ ຉາໆ ຄກຌັໄຎຉາຓໄຖງະ຋າຄນາໆ ຄ຅າກຉະນ າຈກາຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຉາຓ຋ິຈຘະຈຌ ຓ ໇ 6 ເຂຈ ຃ : ເຂຈ຋ 1: ເຎັຌເຂຈຏະຖິຈຑ ຈຘຈົ຋ໆ ເຌໆົາໄທເຆໆັຌ: ຏກັ, ໝາກໄຓ໇ແຖະ ກາຌຖຽ໇ຄຄທົຌຓົ຅າ໋ເຎັຌ ຉບ໇ ຄຏະຖິຈໃກກ໇ ຍັຉະນ າຈເຑໆ ບໃນຂ໇ ຌົຘໆຄົເຊິຄຏຍ໇ ໋ຖິໂຑກ຋ຌັເທຖາກບໆ ຌ຅ະເຌໆົາເຎໆ ບງ຅ໆຄຶເຎັຌເຂຈ຋ໆ ຅ະຉບ໇ ຄດໃ ໆ ກກ໇ ຍັຉທົເຓບ ຄນ າງ຋ໆ ຘຈຸ . ເຂຈ຋ 2: ເຎັຌເຂຈ຋ໆ ຓກ າຌຏະຖິຈຘິຌ຃າ໇຋ໆ ຅າ໋ເຎັຌ຋ໆ ໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌຆ ທິຈຎະ຅າ໋ທຌັເຎັຌແນ ຄໆ ເຆ ໇ບ ເຒ ຄເຆໆັຌ: ຋ໆບຌໄຓ, ໇ ຒ ຌ,຅າ໋ເຎັຌຉບ໇ ຄດ ໆໃກຉ໇ ະນ າຈເຊິຄທາໆ ຅ະຍໆ໋ເຌໆົາເຘງກໆຉ໋ າຓແຉຘໆ ິຌ຃າ໇ຓຓ ຌ ຃າໆ ຉາໆ໋ ແຖະ ຌາ໋໇ໜກັນ າງນາກດໄ ໆ ກ຅າກຉະນ າຈ຅າ໋ເຎັຌຉບ໇ ຄເຘງ຃າໆ ຂຌົຘໆຄົນ າງ. ເຂຈ຋ 3: ເຎັຌເຂຈກາຌຎ ກຑ ຈໝຌ ທຽຌ 6 ຎ ຓກ າຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌແຍຍເຂັ໇ຓຂຸຌ໇ ຎາຌກາຄຍໆ໋ຓກາຌ ຎໆບງໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ທາໆ ຄໂຈງ 2 ຎ ຋າ໋ບິຈ຅ະໃຆໃ໇ຌກາຌຎ ກເຂົ໇າ຅າກຌຌັ໇຅ະໃຆຎ໇ ກຓຌັຐຕໆຄັ, ຓກ າຌຎ ກຑ ຈຉະ ກຌ ຊໆທົເຎັຌຑ ຈຎກົ຃ຓຸ ຈຌິ, ຓກ າຌໄຊ, ຃າຈຈຌິ຋ຄັຑ ໇ຌ຋ໆ ແຖະ ຖຽ໇ຄຄທົໃຌຖະຈໜ າທ. ເຂຈ຋ 4: ເຎັຌເຂຈກາຌຎກ ຐຄັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັຓກ າຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິໝຌ ທຽຌ 7 ຎ ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຍໆ໋ເຂັຓ໇ ຂຌຸ໇ ນ າງຓກ າຌຎກ ຑ ຈເຓຈັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຄທົ, ໃຌປບຍ3 ຎ ຋າ໋ບິຈໃຆເ໇ຎັຌ຋ໆຄົນງາ໇ຖຽ໇ຄຘຈັຉໆ໋ຓາໃຆຎ໇ ກ ເຂົ໇າ ແຖະ ຎະໄທ໇1ຎ ຅າກຌຌັ໇ໃຆເ໇ຎັຌ຋ໆຄົນງາ໇ຖຽ໇ຄຘຈັ. ເຂຈ຋ 5: ເຎັຌເຂຈກາຌຎ ກຐຄັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັແຍຍໝຌ ທຽຌຓກ າຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຍໆ໋ເຂັ໇ຓຂຌຸ໇ ຑ ໇ຌ຋ໆ ໃຌ ເຂຈຌແ ໇ ຉຖໆ ະຎ ຅ະຊກ ແຍຄໆ ບບກເຎັຌ 3 ຘທໆ ຌ຃ : ໃຆຎ໇ ກເຂົ໇າໃຌຎ ຋າ໋ບິຈ,ຎ ຉໆ໋ຓາຎະໄທ໇ແຖະ ຎ ຋ 3 ໃຆ໇ ເຎັຌ຋ໆຄົນງາ໇ຖຽ໇ຄຘຈັໝຌ ທຽຌແຍຍຌຉ ໇ ະນ ບຈ. ເຂຈ຋ 6: ເຎັຌເຂຈກາຌຖຽ໇ຄຘຈັແຍຍຂະນງາງເຌໆບ ຄ຅າກຓຑ ໇ຌ຋ໆ ກທາ໇ຄຂທາຄ ຓກ າຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ເຍົາຍາຄໃຌກາຌຖຽ໇ຄຘຈັແຍຍຂະນງາງ຋ຄັຄທົຌຓົ, ຄທົຆຌ ໇ ແຖະ ແກະ ຓກ າຌຎກ ເຂົ໇າເຖັກຌບ໇ງ. ໂຕເຍ ຈ ຆິຌແຆ (Robert Sinchair, 1967) ໄຈຘ໇ ຶກຘາ຃ທາຓຘາ໋ຑຌັຂບຄຎຈັໄ຅຋າຄຑຶຈຉິກາ໋ ຂບຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄເຓບ ຄ຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກາຌກະຘິ ກາ໋຅າກກາຌຘຶກຘາ຋າຄຈາ໇ຌກະຘິກາ໋ຂບຄ Sinchair ຋ໆ ເຓບ ຄ Dayton-Cincinnati ຖຈັໂບໄປໂບ ແຖະ ເຓບ ຄ Detroit ຖຈັຓຆ ແ ກຌ ໃຌຎ 1967 ຘາຓາຈຘະນຸ ຍເຎັຌເຂຈຉາໆ ຄ໅ໄຈຈ໇ ຄໆັຌ: ໇ ເຂຈ຋ 1: ເຎັຌເຂຈກະຘິກາ໋ແຍຍເຓບ ຄເຎັຌເຂຈ຋ໆ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິນ າງ຋ໆ ຘຈຸ ຓກ າຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋຋ໆ ຓ຃ ທາຓເຂັ໇ຓໜບ໇ ງ຋ໆ ຘຈຸ ເຌໆບ ຄ຅າກເຎັຌເຂຈ຋ໆ ດ ໆຉິຈກຍັເຓບ ຄ຋ໆ ຈິຌ຅ະຊ ກ ແຍຄໆ ບບກເຎັຌຉບຌຌບ໇ ງຉບຌໃນງບໆ າຈ຅ະຎະໄທເ໇ຑໆ ບກາຌເກຄກາ໋ໄຖ ນ ທາໆ ເປັຈກະຘິກາ໋, ບຸຈ ຘານະກາ໋ເຖັກຌບ໇ ງເຆໆັຌ: ກາຌຎ ກຈບກໄຓ, ໇ ໄຓຎ໇ ະຈຍັ, ກາຌຎ ກເນັຈ ແຖະ ກາຌຖຽ໇ຄຘຈັຎ ກ ເຎັຌຉຌົ໇.

18 ເຂຈ຋ 2: ເຎັຌເຂຈ຋ໆ ຈິຌເຎໆົາທາໆ ຄ ແຖະ ກາຌຖຽ໇ຄຘຈັແຍຍຆໆທົ຃າທເຎັຌເຂຈ຋ໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ ກາຌກະຘິກາ໋ ຘໆທຌໃນງໆ຋ໆ ຊ ກຎະໄທ໇ເຑໆ ບກາຌເກຄກາ໋ ໄຖເຌໆ ບຄ຅າກທໆາບິຈ຋ິຑຌົ຋ໆ ຃ທາຓຍໆ໋ແຌຌໆ ບຌຂບຄກາຌ ຂະນງາງຉທົເຓບ ຄ຃ ກຌັກຍັເຂຈ຋ 1ບາຈ຅ະຓກ າຌໃນເ໇ຆໆົາເປັຈກຈິ຅ະກາ໋ຑກັຏບໆ ຌດບໆ ຌໃ຅ຍາຄຎະເຑຈ. ເຂຈ຋ 3: ເຎັຌເຂຈຎກ ຑ ຈໄປໆ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັແຍຍເ຃ໆ ບຌງາ໇ງເຂຈຌເ ໇ຎັຌເຂຈ຋ໆ ຓປ ບງຉໆ໋ກາຌ ກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈຌເ ໇ຂັຓ໇ ຂຌຸ໇ ນ າງຂຌຶ໇ ກທາໆ 2 ເຂຈ຋າ໋ບິຈແຉເໆ ຎັຌກາຌກະຘິກາ໋຋ໆ ຖຄົ຋ຶຌໜບ໇ ງເຑາະທາໆ ຓກ າຌ຃າຈ຃ະເຌທາໆ ຊາ໇ເຓບ ຄຂະນງາງຉທົຊຈັບບກຓາ 2 ເຂຈ຋າ໋ ບິຈ ຓກ າຌຎ ກຑ ຈໄປໆ ແຖະ ກາຌຖຽ໇ຄຘຈັແຍຍເ຃ໆ ບຌງາ໇ງ. ເຂຈ຋ 4: ເຎັຌເຂຈກາຌຖຽ໇ຄຄທົຌຓົ ແຖະ ກາຌຎ ກຑ ຈໄປຓໆ ກ າຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຂັ໇ຓນ າງຂຶ໇ຌກທາໆ ເຂຈ຋ 3 ໃຌຘທໆ ຌຂບຄຍ໋ຖິເທຌ຋ໆ ໃກກ໇ ຍັຉທົເຓບ ຄ຅ະຓກ າຌຖຽ໇ຄຄທົຌຓົເຑໆ ບຖ໋ຊາ໇ກາຌຂະນງາງຉທົ ເຓບ ຄ ແຖະ ໃຌຘທໆ ຌ຋ໆ ນາໆ ຄ຅າກເຓບ ຄ ແຖະ ໃຌຘທໆ ຌ຋ໆ ນາໆ ຄບບກຓາ຅ະເຎັຌກາຌກະຘິກາ໋ແຍຍ ເຂັຓ໇ ຂຌຸ໇ ຓກ າຌຎກ ຑ ຈໄປໆ ແຖະ ກາຌຖຽ໇ຄຘຈັເຑໆ ບເບົາຆຌ ໇ ເຆໆັຌ: ຄທົຆຌ ໇ ແຖະ ໝ ເຎັຌຉຌົ໇. ເຂຈ຋ 5: ເຎັຌເຂຈຖຽ໇ຄຘຈັໂຈງຘະເຑາະຑ ຈຑຌັໃຌເຂຈຌຍ ໇ໆ໋ໄຈປ໇ ຍັບິຈ຋ິຑຌົ຅າກກາຌຂະ ນງາງຉທົເຓບ ຄເຎັຌເຂຈກະຘິກາ໋ແຍຍຎະຘຓົຖະນທາໆ ຄຑ ຈຑຌັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັເຆໆັຌ: ຏຌົຏະຖິຈໄຈ໇ ຘໆຄົຂາງໃນແ໇ ກຉໆ ະນ າຈຑາງໃຌຎະເ຋ຈ ແຖະ ຉາໆ ຄຎະເ຋ຈ. ຅າກ຋ິຈຘະຈ ກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຂບຄ ທບຌ ຋ເ ຌັຌ (Von Thunen) ແຖະ ຂບຄໂຕ ເຍ ຈຆິຌແຆ (Robert Sinchair) ຘາຓາຈຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃກກ໇ ຍັຉທົເຓບ ຄ຋ໆ ຓກ າຌ ຂະນງາງ ຉທົເຎັຌແຌທ຃ທາຓ຃ິຈ຋ໆ ຘາຓາຈຎະງກຸ ໃຆກ໇ ຍັກາຌຌາ໋ ໃຆຆ໇ ຍັຑະງາກບຌ຋ໆ ຈິຌ຃ : ຋ໆ ຉຄັ໇ ຂບຄຈິຌ, ຃ທາຓໄຈຎ໇ ຽຍ, ເຘງຎຽຍ຋າຄເຘຈຊະກຈິ , ໄຖງະ຋າຄ຋ໆ ເຂົ໇າເຊິຄ຋ໆ ຈິຌ ແຖະ ຃ທາຓ ແຉກຉາໆ ຄ຋າຄ຃ຌຸ ຌະຑາຍຂບຄ຋ໆ ຈຌິ ເນັຌທາໆ ຋ິຈຘະຈຌ ກ ໇ ຽໆ ທຂບ໇ ຄກຍັນທົຂ໋ກ໇ າຌຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄ ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌເຆໆັຌຈຽທກຌັ. 2.2 ຋ິຈຘະຈກ ຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິຎະກບຍຈທ໇ງນ າກນ າງ຅ຈຸ ຎະຘຄົຉາຓ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄຓະຌຈຸ ນ ຏຆ໇ ຓົໃຆຍ໇ໆ໋ ທາໆ ຅ະເຎັຌຍບໆ ຌຈາ໋ເຌຌ ກຈິ຅ະກາ໋ຉາໆ ຄ໅຋ໆ ເຎັຌຎະໂນງຈຉໆ໋ກຍັຓະຌຈຸ ເຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ : ເຎັຌຍບໆ ຌຘາ໇ຄຉຄັ໇ເຂຈ ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ, ຍບໆ ຌຘາ໇ຄຉຄັ໇ໂປຄ຅ກັໂປຄຄາຌ, ຍບໆ ຌກໆຘ໋ າ໇ຄຖະຍຍົໂ຃ຄຖາໆ ຄຑ ໇ຌຊາຌ, ເຎັຌຍບໆ ຌ຋າ໋ກາຌຏະຖິຈ ກະຘິກາ໋ ແຖະ ບໆ ຌ໅, ເຓໆບ ຓກ າຌຌາ໋ໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌ຅ຈຸ ຎະຘຄົຉາໆ ຄ໅຅ໆຄຶເຎັຌຘາງເນຈໃນ຋໇ໆ ຈິຌຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄ ໄຎຉາຓກາຌເທຖາ, ຉາຓງຸກຘະໄໝ, ຉາຓ຃ທາຓກາ໇ທໜາ໇຋ຌັຘະໄໝຈາ໇ຌເຉັກໂຌໂຖຆ , ຉາຓກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ຂບຄຎະຆາກບຌ ແຖະ ຖກັຘະ ຌະຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄແຓຌໆ ໄຎຉາຓ຅ຸຈຎະຘຄົຂບຄກາຌຌາ໋ ໃຆ໇ ຎະໂນງຈຌາ໅ຘາຖະ (ຘໆິຄ຋ໆ ຎໆຽຌແຎຄຓ຃ : ຃ຌຸ ຌະຑາຍ, ປຍ ປາໆ ຄ ແຖະ ເຌບ ໇ ຋ໆ , ກາຌຊ ຃ບຄ ນ ກາ໋ຓະ ຘິຈ, ຃ກຸ ກ໊Cooke, 1983: 83).

19 ຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິແຓຌໆ ຎໆຽຌໄຎຉາຓ຅ຈຸ ຎະຘຄົ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌ ຂບຄຓະຌຈຸ ບຌັຘ ຍເຌໆບ ຄຓາ຅າກກາຌກາ໋ຌຈົຂບຍເຂຈກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ , ກາຌ຅ຍັ຅ບຄ຋ໆ ຈຌິ຋ ຍໆ໋ ຘບຈ ຃ບໆ ຄຉາຓຖະຍຽຍກາຌຉາໆ ຄ໅຋ໆ ກາ໋ຌຈົໄທເ໇ຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ ກາຌຂະນງາງຑ ໇ຌ຋ໆ ຘາ໇ຄຉຄັ໇ເຂຈ຋ໆ ດ ໆ ບາໄຘ, ຍບໆ ຌຘາ໇ຄຉຄັ໇ໂປຄ຅ກັໂປຄຄາຌ, ຍບໆ ຌກໆຘ໋ າ໇ຄຖະຍຍົໂ຃ຄຖາໆ ຄຑ ໇ຌຊາຌ, ຂະນງາງຑ ໇ຌ຋ໆ ຋າ໋ ກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ ແຖະ ບໆ ຌ໅. ຋ໆ ຈຌິ ແຓຌໆ ຆຍັຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈບຌັຖາ໋໇຃າໆ ຋ໆ ຓຖ ະຍຍົຌເິທຈຘະເຑາະ. ໃຌຌຌັ໇, ຎະກບຍ ຈທ໇ ງແນ ຄໆ ຌາ໋໇, ແປ຋ໆ າຈ, ຆທ ະຌາ໅ຑຌັ຋ໆ ເກຈ ຂຌຶ໇ ຉາຓ຋າ໋ຓະຆາຈ. ໃຌເຓໆບ ເກຈ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄ ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ແຖະ ກາຌຎໆຽຌແຎຄທຊິຆ ທ ຈິຂບຄຎະຆາ ຆຌົຍໆ໋ທາໆ ຅ະ຋າຄກຄົ ນ ຋າຄບບ໇ ຓ, ໃຌຖະຈຍັ຋ບ໇ ຄຊໆຌິ ນ ຂຄົເຂຈໃຈໜໆຶຄເຆໆັຌ: ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ໃຌຖະຍຍົກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎາໆ ໄຓ, ໇ ກາຌຑຈັ຋ະຌາໂ຃ຄຖາໆ ຄຑ ໇ຌຊາຌຉາໆ ຄ໅ ບຌັເຌໆບ ຄຓາ຅າກແຌທ຃ທາຓ຃ິຈໃຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ ແຖະ ກາຌເຉ ຍໂຉ຋າຄເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົຑາງໃຎະເ຋ຈ ຋ໆ ໄຈບ໇ າ໋ຌທງຏຌົຎະໂນງຈເຆໆຄິກຌັ ແຖະ ກຌັ ບຌັເຎັຌຏຌົກໆໃ໋ ນເ໇ກຈ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິຌຌັ໇ເບຄ (ໄຘໆ ກງຸ່ , 1996). ຅າກ຋ິຈຘະຈ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌໃຆ໇ຎະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌຂາ໇ ຄເ຋ິຄຌຌັ໇ ຘະນຸ ຍໄຈ໇ທາໆ : ກາຌ ຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະກິຈ-ຘຄັ຃ຓົ ແຖະ ກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄຎະຆາກບຌບາຈ຅ະກໆໃ໋ ນ໇ເກ ຈຓກ າຌ ຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌ, ເຆໆິຄກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຂບຄ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌກໆ໋຅ະເປັຈໃນ໇ຓ ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ນ າງຂຶ໇ຌເຑໆ ບ຋າ໋ຓານາກຌິ , ເຎັຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ ແຖະ ບ ກຈາ໇ຌໜໆຶຄກແ໋ ຓຌໆ ກາຌຂະນງາງຏຄັເຓບ ຄ. ເຓໆບ ຋ຽຍໃຘກໆ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌ ຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ເຓບ ຄ຋ຸຖະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ເນັຌທາໆ ຓ຃ ທາຓຘບຈ຃ບໆ ຄກຍັ຋ິຈຘະຈ ຈຄໆັກາໆ ທ຃ : ກາຌຂະນງາງຉທົ຋າຄເຘຈຊະກຈິ , ກາຌເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ຂບຄ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌ ແຖະ ກາຌ ຂະນງາງຏຄັເຓບ ຄເຑໆ ບກາຌ຃ຓົຓະຌາ຃ຓົຂຌົຘໆຄົ. 2.3 ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກຽໆ ທກຍັ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌເຎັຌ຃ທາຓເຆໆບ ນ ຃ທາຓ຃ິຈຂບຄຍກຸ ຃ຌົ຋ໆ ຓຉ ໆ໋ຘໆິຄໃຈຘໆິຄໜໆຶຄ ເຆໆິຄ຃ທາຓ຃ິຈ ເນັຌຂບຄຍກຸ ຃ຌົ຅ະຓ຃ ທາຓແຉກກຌັຂຶ໇ຌດ ໆກຍັຎະຘຍົກາຌ ແຖະ ຃ທາຓປຘ ໇ ຶກ຋ໆ ເຂົາໄຈປ໇ ຍັຓາ (ທິຌ ຖຽໆ ຓ ເຕັກເຈ, Williaim Recder, 1971) ຋ິຈຘະຈ ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌແຓຌໆ ຋ິຈຘະຈ ຋ໆ ໝາງເຊິຄກາຌຘະແຈຄບບກເຊິຄ຃ທາຓເຆໆ ບ຃ທາຓ ປຘ ໇ ຶກ຋ໆ ຍຸກ຃ຌົໃຈຍຸກ຃ຌົໜໆຶຄໂຈງຍໆ໋຅າ໋ເຎັຌຉບ໇ ຄຓ຃ ທາຓເນັຌ຃ ກຌັເຆໆິຄຂຶ໇ຌດ ໆກຍັ຃ທາຓປ, ໇ ຎະຘຍົ ກາຌ ແຖະ ຘໆິຄແທຈຖ໇ບຓ຋ໆ ຍຸກ຃ຌົຌຌັ໇ ໄຈ໇ປຍັຓາໂຈງຍຸກ຃ຌົຌຌັ໇ ບາຈ຅ະຘະແຈຄບບກຓາໃຌ ຖກັຘະຌະຂບຄກາຌເທົ໇າແຍຍຖກັຘະຌະຓ຋ າໆ ຋າຄ ນ ຍໆ໋ຘະແຈຄບບກເຖ ງກໄ໋ ຈເ໇ຆໆິຄ ຘຈັຉະງາກະ ແຘຆຌົ (1995: 9) ໄຈກ໇ າໆ ທທາໆ ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຘາຓາຈ຅າ໋ແຌກໄຈ໇2 ຎະກາຌ຃ :

20 - ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ຋າຄຍທກຘຸຈ-຋າຄຖຍົຘຸຈ ເຎັຌ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ຋ໆ ເກ ຈ຅າກກາຌປຽຌປ ໇ ແຖະ ຎະຘຍົກາຌເຆໆິຄຘາຓາຈປ຋ ໇ ິຈ຋າຄໄຈ; ໇ ຋ິຈ຋າຄຍທກຘຈຸ ໄຈແ໇ ກ຃ໆ ທາຓປກັ຅ຌົນ ຄົ, ຘທໆ ຌ຋ິຈ ຋າຄຖຍົຘຈຸ ໄຈແ໇ ກ຃ໆ ທາຓຖຄັກຽຈ ເຆໆຄິ຃ທາຓເນັຌຎະກາຌຌແ ໇ ຓຌໆ ປຌຸ ແປຄ ແຖະ ຎໆຽຌແຎຄງາກ. - ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ຅າກ຃ທາຓປ຃ ໇ ທາຓເຂົ໇າໃ຅ເຎັຌ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉໆ໋ຘໆິຄໃຈໜໆຶຄ຅ະຂຶ໇ຌດ ໆກຍັ ຃ທາຓປ຃ ໇ ທາຓເຂົ໇າໃ຅ຉໆ໋ຘໆິຄຌຌັ໇໅ເຆໆັຌ: ຃ທາຓປ຃ ໇ ທາຓເຂົ໇າໃ຅ໃຌ຋າຄ຋ໆ ຈ຃ ຓກັ, ງບຓປຍັ, ເນັຌຑບ໇ ຓ ຃ທາຓປ຃ ໇ ທາຓເຂົ໇າໃ຅ໃຌ຋າຄ຋ໆ ຍໆ໋ຈໄ ຈແ໇ ກໆ : ຍໆ໋ຓກັ, ຍໆ໋ງບຓປຍັ, ຍໆ໋ເນັຌຑບ໇ ຓ. - ກາຌຘະແຈຄບບກຈ໇າຌ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌເຎັຌເຖໆ ບຄຘະເຑາະຂບຄຎັຈໄ຅ຍຸກ຃ຌົດໆາຄ ບິຈຘະນ ະຉໆ໋ຘໆິຄໃຈໜໆຶຄ ນ ແຓຌໆ ແຉໃໆ ຌຘໆິຄຈຽທກຌັ຅ໆຄິຍໆ໋຅າ໋ເຎັຌຉບ໇ ຄຓຖ ກັຘະຌະ຋ໆ ຃າ໇ງ຃ ກຌັ ນ ຃ ກຌັຘະເໝ ໄຎ ເຆໆິຄຓຌັຂຶ໇ຌດ ໆກຍັຎຈັໄ຅ຑ ໇ຌຊາຌຂບຄແຉຖໆ ະຍຸກ຃ຌົ຋ໆ ໄຈປ໇ ຍັບິຈ຋ິຑຌົຉໆ໋ກາຌຘະແຈຄ ບບກຂບຄ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌໃຌຘໆິຄຌຌັ໇໅. ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌເຎັຌກາຌຘະແຈຄບບກຂບຄແຉຖໆ ະຍຸກ຃ຌົບຌັ຋ໆ ຅ະຑິ຅າຖະຌາເຊິຄຂ໋ແ໇ ຋຅໇ ຄິ ດໆາຄໃຈດໆາຄໜໆຶຄ ນ ເຎັຌກາຌຎະເຓຌ ຏຌົ (evaluation) ຘໆິຄໄຈຘ໇ໆິຄໜໆຶຄ຅າກຘະຊາຌະກາຌ ຘໆິຄແທຈຖ໇ບຓຉໆາຄ໅ ນ ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌເຎັຌກາຌຉບຍຘະໜບຄຘໆິຄ຋ໆ ຉ໇ບຄກາຌຓ຃ ທາຓເນັຌທາໆ ຋ຈັຘະຌະ຃ະຉິແຖະ ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉບ໇ ຄໄຎຌາ໋ກຌັ ຊາ໇ເປົາຓ຋ ຈັຘະຌະ຃ະຉິແຍຍໃຈ຃ທາຓ຃ິຈ ເນັຌຂບຄເປົາກ໋ບບກຓາໃຌປຍ ແຍຍຌຌັ໇ ຊາ໇຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຂບຄເປົາຎໆຽຌໄຎ຋ຈັຘະຌະ຃ະຉິກ໋຅ະ ຎໆຽຌແຎຄໄຎຈທ໇ ງ (ໂກຖາຆາ, Kolasa, 1968: 386). ຋ິຈຘະຈ ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌທາໆ ປິທກາຈ Hilgard ຋ິຈຘະຈ ຋ໆ ໝາງເຊິຄກາຌຘະແຈຄບບກເຊິຄ ຃ທາຓເຆໆບ , ຃ທາຓປຘ ໇ ຶກ຋ໆ ຍກຸ ຃ຌົໃຈໜໆຶຄຓຉ ໆ໋ຘໆິຄໃຈໜໆຶຄ ໂຈງຍໆ໋຅າ໋ເຎັຌ຅ະຉບ໇ ຄຓ຃ ທາຓ຃ິຈເນັຌ຃ ກຌັ ເຆໆຄິຂຌຶ໇ ກຍັ຃ທາຓປ, ໇ ຎະຘຍົກາຌ ແຖະ ຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓ຋ໆ ຍຸກ຃ຌົຌຌັ໇ໄຈປ໇ ຍັຓາ ໂຈງຍຸກ຃ຌົຌຌັ໇ບາຈ ຅ະຘະແຈຄບບກຓາໃຌຖກັຘະຌະຂບຄກາຌເທົ໇າ, ຖກັຘະຌະ຋າໆ ຋າຄ ນ ຍໆ໋ຘະແຈຄບບກເຖ ງກະໄຈ໇ ແຖະ ກະແຘຆຌົຘາຓາຈ຅າ໋ແຌກ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌບບກໄຈ໇2 ຎະກາຌ຃ : - ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ຋າຄຍທກຘຸຈ-຋າຄຖຍົຘຸຈ ເຎັຌ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ຋ໆ ເກ ຈ຅າກກາຌປຽຌປ ໇ ແຖະ ຎະຘຍົກາຌເຆໆຄິຘາຓາຈປ຋ ໇ ິຈ຋າຄ. ຋ິຈ຋າຄຍທກຘຈຸ ໄຈແ໇ ກໆ ຃ທາຓປກັ຅ຌົນ ຄົ຋ິຈ຋າຄຖຍົຘຈຸ ໄຈແ໇ ກໆ ຃ທາຓຖຄັກຽຈ຃ທາຓເນັຌຎະກາຌຌປ ໇ ຌຸ ແປຄ ແຖະ ຎໆຽຌແຎຄງາກ. - ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌ຅າກ຃ທາຓປ຃ ໇ທາຓເຂົ໇າໃ຅ໃຌຍຌັນາໃຈໜໆຶຄ (ປທິກາຈ Hilgard, 1962: 531).

21 3. ຌະໂງຍາງ ແຖະ ຌຉິກິ າ໋຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ 3.1 ຌະໂງຍາງຍາງຂບຄຖຈັກຽໆ ທກຍັກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ ແຖະ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃຌໄຖງະຏາໆ ຌຓາ ຑາງນ ຄັ຋ໆ ຎະເ຋ຈ ຘຎຎ ຖາທ ໄຈປ໇ ຍັກາຌຎຈົຎໆບງດໆາຄຘຓົຍ ຌ ຑກັ ແຖະ ຖຈັ ກ໋ໄຈຊ໇ ເຎັຌຘາ໋ ຃ຌັທຽກຄາຌກາຌ຃ຸຓ໇ ຃ບຄຖຈັຉໆ໋ຆຍັຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະຆາຈຉະນ ບຈຓາໂຈງໄຈທ໇ າຄແຌທ ຋າຄຌະໂງຍາງເຎັຌແຉຖໆ ະໄຖງະເຆໆັຌ: ກບຄຎະຆຸຓ຃ຍົ຃ະຌະຍ໋ຖິນາຌຄາຌຘຌ ກາຄຑກັ ຃ຄັ໇຋ V ຘະໄໝ຋ IV ເຈ ບຌ ຓຄັກບຌ ຎ 1988 ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົກຽໆ ທກຍັກາຌນຌັເຘຈຊະກິຈ຋າ໋ຓະຆາຈໄຎຘ ໆ ເຘຈຊະກິຈກາຌ຃າ໇ ໂຈງໄຈກ໇ າ໋ ຌຈົກາຌຏະຖິຈແຍຍ຃ບຍ຃ທົຈທ໇ ງກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ປຍັປ ໇ ຘິຈຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌດໆາຄງາທຌາຌຂບຄ຃ບຍ຃ທົຆາທກະຘິກບຌ ແຖະ ຑາກຘທໆ ຌເຘຈຊະກຈິ ຂບຄຖຈັ, ຖທຓໝ ໆ ແຖະ ເບກະເ຋ຈບໆ ຌ໅ ຑບ໇ ຓຈຽທກຌັຌຌັ໇ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົທາໆ ຈິຌ, ຑ ຏາ, ຎໆາໄຓ, ໇ ນທ໇ ງຌາ໋໇ຖາ໋ເຆ, ໜບຄຍຶຄ຋ຄັໝຈົໃຌຎະເ຋ຈເປົາແຓຌໆ ເຎັຌກາ໋ຓະຘິຈຂບຄທຄົ຃ະຌະງາຈແນຄໆ ຆາຈ, ຓບຍຘິຈຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃນຆ໇ າທກະຘິກບຌຌຍັ຋ຄັ຃ບຍ຃ທົ຋ໆ ດ ໆໃຌຑາກຘທໆ ຌເຘຈຊະກຈິ ບໆ ຌ໅ ຋ໆ ເນັຌທາໆ ຓ຃ ທາຓຘາຓາຈ ເປັຈກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ໄຈ, ໇ ຋ຸກ຃ຌົໄຈປ໇ ຍັຘິຈຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ, ຖຈັຘໆຄົເຘ ຓໃນ຋໇ ກຸ ກາຌຖຄົ຋ຶຌ ແຖະ ໃຆແ໇ ປຄຄາຌເຑໆ ບ຋າ໋ກາຌຏະຖິຈ຋ຖຸ ະກິຈໃນຓ໇ ຎ ະຘິຈ຋ິຏຌົ. ກບຄຎະຆຸຓໃນງ຃ໆ ຄັ໇຋ VI ຂບຄຑກັ ຎະຆາຆຌົຎະຉິທຈັຖາທ ໃຌຎ 1996 ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົແຌທ຋າຄກາຌ຅ຈັຘຌັ຋ໆ ຈິຌກບໆ ຌບໆ ຌໝຈົແຓຌໆ ຈິຌ ກະຘິກາ໋ ແຖະ ຈຌິຎໆາໄຓ.໇ ຎະຉິຍຈັຌະໂງຍາງຓບຍຈິຌຓບຍຎໆາໃນຎ໇ ະຆາຆຌົຎກົຎກັປກັຘາ ແຖະ ຌາ໋ ໃຆດ໇ ໆາຄກທາ໇ຄຂທາຄໂຈງຘບຈ຃ບໆ ຄກຍັຖະຍຽຍກຈົໝາງ. ກບຄຎະຆຸຓໃນງ຃ໆ ຄັ໇຋ VII ຂບຄຑກັ ໃຌຎ 2001 ທຽກຄາຌ຅ຈຸ ຘຓຸ ໃຌກາຌຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ ຉບ໇ ຄນຌັຎໆຽຌຑ ໇ຌຊາຌເຘຈຊະກຈິ ຋າ໋ຓະ ຆາຈໄຎຘກ ໆ າຌຏະຖິຈເຎັຌຘິຌ຃າ໇ ໂຈງຘຓຸ ໃຘຑໆ ຈັ຋ະຌາກະຘິກາ໋ປບຍຈາ໇ຌ. ກບຄຎະຆຸຓໃນງ຃ໆ ຄັ໇຋ VIII ໃຌຎ 2006 ໄຈໃ໇ນ໇຋ຈັຘະຌະທາໆ : ຘາ໇ຄເຄໆບ ຌໄຂບາ໋ ຌທງໃນ໇ເຘຈຊະກຈິ ຂະນງາງຉທົໃຌ ຖະຈຍັຉໆ໋ເຌໆບ ຄຍຌັຖຸ຃າຈໝາງ 7.5% ຂຶ໇ຌໄຎໃຌແຉຖໆ ະຎ ຈທ໇ ງກາຌຑຈັ຋ະຌາຂະແໜຄກາຌກະຘິ ກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓຉ໇ ິຈແໜ໇ຌກຍັບຈຸ ຘານະກາ໋ ແຖະ ກາຌຍ໋ຖິກາຌດໆາຄແຂຄແປຄ ແຖະ ຓ຅ ຈຸ ຘຸຓ. ຘ໇າຄໂ຃ຄຎະກບຍ຋ໆ ຓ຃ ທາຓຘຓົຘໆທຌນ າງຂຶ໇ຌ ແຖະ ຓຈ ໇າຌ຋ຌັ ຘະໄໝ, ເຘ ຓຂະນງາງ຋ຸກ ຑາກຘທໆ ຌເຘຈຊະກຈິ ແຖະ ກາຌຑທົຑຌັປທໆ ຓຓກ ຍັຉາໆ ຄຎະເ຋ຈໃຌເຄໆບ ຌໄຂໂຖກາຑິທຈັ, ກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ຋ໆາແປຄຍໆຓົຆບ໇ ຌ຋າຄ຋າ໋ຓະຆາຈ ແຖະ ກາ໋ຖຄັແປຄຂບຄງຸກຘະໄໝເຑໆ ບເຖໆັຄຖຈັຑຈັ຋ະຌາ ເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົຂບຄຎະເ຋ຈໃນຌ໇ ຍັຓຈ ໇ ຂ ຌຶ໇ (ທາຖະຘາຌກໆຘ໋ າ໇ຄຑກັ, 2011). 3.2 ຌະໂງຍາງຈາ໇ຌກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ ເຑໆ ບແຌໃໆ ຘເໆ ປັຈໃນກ໇ າຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິ ເຂົ໇າໃຌທຽກຄາຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ຓຎ ະຘິຈ

22 ຋ິຑາຍ ແຖະ ຎະຘິຈ຋ິຏຌົຘຄ ຉາຓ຋ິຈ຋ໆ ງ ຌງຄົ, ຎະກບຍຘທໆ ຌເຂົ໇າໃຌກາຌ຃າ໋໇ຎະກຌັ຃ທາຓໝຌັ໇຃ຄົ ຈາ໇ຌຘະຍຽຄບານາຌຏະຖິຈເຎັຌຘິຌ຃າ໇ກ຃໋ ກາຌຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ຃ຓົແນຄໆ ຆາຈ.ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ກະຘິກາ໋ ໃຌຂບຍເຂຈ຋ໆທົຎະເ຋ຈ, ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋຋ຄັໝຈົຓຎ ະຓາຌ 4.5 ຖ໇າຌເປັກຉາ (ເ຋ໆົາກຍັ 19% ຂບຄເຌບ ໇ ຋ໆ ຈຌິ຋ໆທົຎະເ຋ຈ) ໄຈແ໇ ຍຄໆ ບບກເຎັຌ 3 ຎະເຑຈງບໆ ງ຃ : 1) ຑ ໇ຌ຋ໆ ປາຍຑຽຄ, ເໝາະຘຓົຘາ໋ຖຍັກາຌເປັຈຌາ ແຖະ ຎກ ຑ ຈຖຓົ໇ຖກຸ ບາງຘຸ ຌັ໇, ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຎະຓາຌ 2 ຖາ໇ຌເປັກຉາ; 2) ຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ຓ຃ ທາຓ຃ບ໇ ງຆຌັຎາຌກາຄ, ຆຌັ໇ຈິຌເຖິກ ເໝາະແກກໆ າຌຎ ກຑ ຈຘະຍຽຄເຆໆັຌ: ຘາຖ , ຊໆທົ ເນ ບຄ, ຊໆທົຂຽທ, ໄຓກ໇ ຌິ ໝາກ, ຑ ຈບຈຸ ຘານະກາ໋ ນ ຑ ຈເຘຈຊະກຈິ ຉາໆ ຄ໅ ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຎະຓາຌ 1.8 ຖາ໇ຌເປັກຉາ. 3) ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ຋ໆ ເຎັຌ຋ໆຄົນງາ໇຋າ໋ຓະຆາຈເໝາະຘຓົແກກໆ າຌຖຽ໇ຄຘຈັໃນງຓໆ ເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຎະຓາຌ 0.65 ຖາ໇ຌເປັກຉາ, ຌບກຌຌັ໇ງຄັຘາຓາຈຖຽ໇ຄຘຈັໃນງດໆ ໆໃຌເຂຈຎໆາໄຓເ໇ຆໆັຌ: ໃຌເຂຈຎໆາໂ຃ກ, ຎໆານາໆ ຄ, ຎໆາຑຸຓໆ ແຖະ ຎໆາຉາໆ໋ ເຆໆຄິຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຎະຓາຌ 1.14 ຖາ໇ຌເປັກຉາ. ຌບກ຅າກຌຌັ໇, ງຄັໄຈກ໇ າ໋ຌຈົເຎັຌ ແຏຌຈາ໋ເຌຌ ຄາຌ ແຖະ ໂ຃ຄກາຌຖະບຽຈເຑໆ ບຍຌັຖຸ 2 ເຎົ໇າໝາງຉຌົ໇ ຉ໋຃ : ເຎົ໇າໝາງກາຌຏະຖິຈ ຘະຍຽຄບານາຌ ແຖະ ເຎົ໇າໝາງກາຌຏະຖິຈເຎັຌຘິຌ຃າ໇ກະຘິກາ໋ ເຑໆ ບຎະກບຍຘທໆ ຌເຂົ໇າໃຌກາຌ ຑຈັ຋ະຌາຆຌົຌະຍຈົ ແຖະ ຖຶຍຖາ໇ຄ຃ທາຓ຋ກຸ ງາກໃນໝ໇ ຈົໄຎ ໃຌຎ 2020. 4 ແຏຌງຸຈ຋ະຘາຈ ຂບຄກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ໇ໄຈຓ໇ ກ າຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ ແຖະ ກາຌຘະໜບຄຌາ໋໇ ຆຌົຖະຎະ຋າຌບ ຄໃຘແໆ ຏຌຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົແນຄໆ ຆາຈ 5 ຎ ຃ຄັ໇຋ VII (2011-2015). ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓໄ໇ຈທ໇ າຄແຏຌ຃າຈໝາງຏະຖິຈເຂົ໇າໃນ໇ໄຈ໇ 4.2 ຖ໇າຌໂຉຌ ໃຌຎ 2015 ແຖະ 5.2 ຖາ໇ຌໂຉຌ ໃຌຎ 2020, ຘຆ ໇ ຌົໃນຓ໇ ເ ຂົ໇າຘໆຄົບບກ 750,000 ໂຉຌ ໃຌຎ 2015 ແຖະ 1.45 ຖ໇າຌໂຉຌໃຌຎ 2020 ປຍັຎະກຌັຈ໇າຌໂຑຆະຌາກາຌຂບຄຎະຆາຆຌົ ໃນ໇ໄຈ໇ປຍັ ຑະຖຄັຄາຌ 2,400-2,500 ກໂິຖກະຖ໋ຕ ຉໆ໋຃ຌົຉໆ໋ທຌັ ໃຌຎ 2015 ແຖະ 2,600-2,700 ກໂິຖກະຖ໋ຕ ຉໆ໋຃ຌົຉໆ໋ທຌັ ໃຌຎ 2020 ໃຌຌແ ໇ ຓຌໆ ເບົາໃ຅ໃຘປໆ ຍັຎະກຌັໂ຃ຄຎະກບຍຘະຍຽຄບານາຌ຃ຍົຊທ໇ ຌຉາຓ ຓາຈຉະຊາຌຂບຄຘະນະຎະຆາຆາຈ ໝາງທາໆ ໃນຓ໇ ຋ າຈແຎ໇ຄ, ຋າຈຆ ໇ຌ, ຌາ໋໇ຓຌັ, ຋າຈທິຉາຓຌິ ແຖະ ຋າຈຍາ໋ ຖຸຄ຋ໆ ຅າ໋ເຎັຌດໆາຄເໝາະຘຓົເຑໆ ບເປັຈໃນ໇ຍຌັຖຸຉທົເຖກ຃າຈໝາງຈໆຄັກາໆ ທ ຂະແໜ ຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓໄ໇ຈກ໇ າ໋ຌຈົ຋ິຈ຋າຄໜາ໇຋ໆ ໃຌແຉຖໆ ະແຏຌຄາຌຈໆຄັຌ: ໇ ເຑໆ ບປຍັຎະກຌັຘະຍຽຄ ບານາຌໃນຑ໇ ຽຄຑ໋, ຋ຄັຘາ໇ຄແນ ຄໆ ທຈັຊຸຈິຍຘະໜບຄໃນບ໇ ຈຸ ຘານະກາ໋ຎຸຄແຉຄໆ ດໆາຄຑຽຄຑ໋, ງກົຘຄ ຘະຓຈັຉະຑາຍກາຌຏະຖິຈ ແຖະ ຃ຌຸ ຌະຑາຍຂບຄຏຌົຏະຖິຈໃນຈ໇ ຂຶ໇ຌໂຈງກາຌຂຈຸ ຃ຌົ໇, ຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິດາໆ ຄຓຎ ະຘິຈ຋ິຏຌົ ແຖະ ນຌັຎໆຽຌກາຌຈາ໋ຖຄົຆທ ຈິ , ຎຈົຎໆບງແປຄຄາຌ຋ໆ ນ າ໇ນ ຄັໃຌຂຄົເຂຈຆາທ ກະຘິກບຌເ຋ໆ ບຖະກາ໇ທ. ຘະຌຌັ໇, ແຏຌຈາ໋ເຌຌ ຄາຌຏະຖິຈຘະຍຽຄບານາຌຉບ໇ ຄໄຈເ໇ຖໆັຄໃຘກໆ ຈິ ຅ະ

23 ກາ໋ນ ກັ໅ຈຄໆັຌ: ໇ ກາ໋ຌຈົ຅ຈຸ ຘຓຸ ແຖະ ຂະນງາງເຌບ ໇ ຋ໆ ກາຌຏະຖິຈຑ ຈຘະຍຽຄ ແຖະ ເຂົ໇າໃນເ໇ໝາະ ຘຓົໄຎຉາຓກາຌກາ໋ ຌຈົແຉຖໆ ະເຂຈ຋ໆຄຑຽຄ ົ , ຑ ໇ຌ຋ໆ ກາຌຏະຖິຈເຂົ໇າຘທໆ ຌໃນງແໆ ຓຌໆ ຌບຌດ ໆ 7 ຋ໆຄົຑຽຄໃນງໆ ກທຓເຊຄິ 85-90% ຂບຄເຌບ ໇ ຋ໆ ຎ ກເຂົ໇າ຋ໆທົຎະເ຋ຈ. ຌບກຌຌັ໇ງຄັຓ຋ ໆຄົຑຽຄຂະໜາຈ ກາຄ 16 ແນຄໆ ແຖະ ຋ໆຄົຑຽຄຂະໜາຈຌບ໇ ງ 12 ແນຄໆ ໃຌ຋ໆທົຎະເ຋ຈ ເຆໆຄິຖາງຖະບຽຈໄຈກ໇ າ໋ຌຈົ ໄທແ໇ ຉຖໆ ະເຂຈ຋ໆຄົຑຽຄຓ຃ ຈຄໆັຌ: ໇ ຋ໆຄົຑຽຄຂະໜາຈກາຄແຓຌໆ ກາ໋ຌຈົເຌບ ໇ ຋ໆ ແຉໆ 5,000 ເປັກຉາຂຶ໇ຌໄຎ ແຉໆຍໆ໋ເຊິຄ 30,000 ເປັກຉາ, ຖທຓຓ຋ ຄັໝຈົ 16 ແນໆຄ, ຌບຌໃຌຑ ໇ຌ຋ໆ 09 ແຂທຄ ຃ : ຌະ຃ບຌນ ທຄທຽຄ຅ຌັ, ທຽຄ຅ຌັ, ໄຆງະຍ ຖ , ຍໆ໋ແກທ໇, ນ ທຄຌາ໋໇, ບຈຸ ຓົໄຆ, ຆຽຄຂທາຄ, ນ ທຄຑະ ຍາຄ ແຖະ ຆຽຄຂທາຄ, ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຋ຄັໝຈົຎະຓາຌ 252,800 ເປັກຉາ ໃຌຌຌັ໇ຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ເຎັຌາແຖ໇ທ ຎະຓາຌ 51,400 ເປັກຉາ, ເຌ ໇ບ຋ໆ ງຄັຘາຓາຈຂະນງາງເຎັຌເຌ ໇ບ຋ໆ ຌາໄຈຉ໇ໆ ຓຎະຓາຌ 64,600 ເປັກຉາ. ຌບກຌຌັ໇ແຓຌໆ ເຌບ ໇ ຋ໆ ຘາຓາຈຌາ໋ໃຆເ໇ຎັຌ຋ໆຄົນງາ໇ຖຽ໇ຄ ຘຈັ ແຖະ ຓ຃ ທາຓເໝາະຘຓົຘາ໋ຖຍັ ກາຌຎກ ເຂົ໇າ ຋ໆ ເຎັຌເບກະຖກັ຋າຄຈາ໇ຌຆ ທະຌາ໅ຑຌັ ແຖະ ຓ຃ ຌຸ ຌະຑາຍຘຄ ໂຈງຘະເຑາະແຓຌໆ ແຌທຑຌັເຂົ໇າ຋ໆ ຓ຋ າໆ ແປຄ ແຖະ ຂ໋ໄ໇ຈຎ໇ ຽຍ຋າຄຈາ໇ຌແນ ຄໆ ຉຌົ໇ກາ໋ເຌຈ ຏະຖິຈຉະຑຌັ (GI) ເຆໆັຌ: ເຂົ໇າ ໄກຌໆ ບ໇ ງ, ເຂົ໇າກາໆ໋, ຘາຖ , ຊໆທົ ແຖະ ຑ ຈບໆ ຌ໅. ຋ໆຄົຑຽຄຌບ໇ ງ ແຖະ ເຂຈຑຈ ບງແຓຌໆ ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົ ເບົາ຋ໆຄົຑຽຄ຋ໆ ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ແຉໆ 300-5,000 ເປັກຉາ, ຋ໆຄົຑຽຄຌບ໇ ງໃຌເຂຈຑຈ ບງຓຓ ຋ ຄັໝຈົ 12 ແນຄໆ , ກທຓເບົາ 6 ແຂທຄ 11 ເຓບ ຄ຃ : ແຂທຄຍໆ໋ແກທ໇ , ບຈຸ ຓົໄຆ, ໄຆງະຍ ຖ , ນ ທຄຌາ໋໇຋າ, ນ ທຄຑະ ຍາຄ ແຖະ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ, ຓເ ຌບ ໇ ຋ໆ ຋ຄັໝຈົຎະຓາຌ 22,200 ເປັກຉາ, ໃຌຌຌັ໇ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ຓຎ ະຓາຌ 16,000 ເປັກຉາ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ໅ເຎັຌຌາແຖທ໇ ຎະຓາຌ 2,700 ເປັກຉາ, ເຌບ ໇ ຋ໆ ຋ໆ ງຄັຘາຓາຈ ຂະນງາງເຎັຌຌາໄຈຉ໇ໆ ຓຎະຓາຌ 1,300 ເປັກຉາ, ເຌ ໇ບ຋ໆ ຎ ກຑ ຈ ແຖະ ໄຓໃ໇ນ໇ໝາກ 9,200 ເປັກຉາ ແຖະ ຋ໆຄົນງາ໇ຖຽ໇ຄຘຈັ 400 ເປັກຉາ, ເຌບ ໇ ຋ໆ ໅຅ະຂະນງາງຘາ໋ ຖຍັຎ ກຑ ຈ ແຖະ ໄຓໃ໇ນ໇ ໝາກ ຎະຓາຌ 2,400 ເປັກຉາ. ໃຌຍຌັຈາ຋ໆຄົຑຽຄຈໆຄັກາໆ ທຌ ໇ຖະຈ ຐຌົຘາຓາຈຎ ກເຂົ໇າ຋ໆ ຓ຃ ຸຌ ຌະຑາຍຘຄ ໄຈຈ໇ , ຘທໆ ຌຖະຈແ ຖຄ໇ຘາຓາຈຎ ກຑ ຈໄຈນ໇ າງຆະຌຈິ ເຆໆັຌ: ຊໆທົຈິຌ, ຏກັ຋ຽຓ, ຑ ຈຏກັ ແຖະ ບໆ ຌ໅ ຋ໆ ໃຆຌ໇ າ໋໇ໜບ໇ ງ ເຑາະທາໆ ເຂຈຈຄໆັກາໆ ທຓໝ ບກຎກົ຃ຓຸ ເຎັຌຘທໆ ຌໃນງໆ . 3.3 ຌະໂງຍາງຈາ໇ຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ ແຖະ ກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄກະຘິກາ໋ ເຑໆ ບແຌໃໆ ຘເໆ ປັຈໃນກ໇ າຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌເຂົ໇າໃຌທຽກຄາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ໃນຓ໇ ຎ ະຘິຈ຋ິຑາຍ ແຖະ ຎະຘິຈ຋ິຑາຍຘ ຄຉາຓ຋ິຈງ ຌງຄົ, ຎະກບຍຘທໆ ຌເຂົ໇າໃຌກາຌ຃າ໋໇ຎະກຌັ຃ທາຓໝຌັ໇຃ຄົຈາ໇ຌຘະຽຄ ບານາຌ ແຖະ ຏະຖິຈເຎັຌຘິຌ຃າ໇ ເຑໆ ບຍຌັຖ຅ຸ ຈຸ ຎະຘຄົ ແຖະ ໜາ໇ທຽກຉຌົ໇ຉ໋຋ໆ ຉບ໇ ຄໄຈຘ໇ ຓຸ ໃຘ຃ໆ : ກ. ຈາ໇ຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ - ຈາ໋ເຌຌ ກາຌຘາ໋ນ ທຈ຅ຈັຘຌັ ແຖະ ທາຄແຏຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌຓາຈຉາຘທໆ ຌ ຖະບຽຈ(ຓາຈຉາຘທໆ ຌ 1/5,000).

24 - ຎະຉິຍຈັກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈິຌເຂົ໇າໃຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ໃນຊ໇ ກຉບ໇ ຄຉາຓເຎົ໇າ ໜາງ຋ ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົ ແຖະ ຅ຈັຘຌັໄທເ໇຋ໆົາຌຌັ໇. - ເປັຈກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ແຍຍກະເຘຈຘຸຓໃຌຍບໆ ຌ຋ໆ ຓເ ຄໆບ ຌໄຂປຍັຎະກຌັກາຌຘະ ໜບຄຌາ໋໇ຆຌົຖະຎະ຋າຌຉະນ ບຈຖະຈກ າຌ. - ຖຄົ຋ຶຌໃຘກໆ າຌຍຸກເຍ ກຂະນງາງເຌບ ໇ ຋ໆ ກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ນ ຎຍັເຌບ ໇ ຋ໆ ຌາໄປຌໆ ບ໇ ງ ໃນເ໇ຎັຌຌາໄປໃໆ ນງໃໆ ຌຍບໆ ຌ຋ໆ ຓເ ຄໆບ ຌໄຂ. - ເບົາໃ຅ໃຘໃໆ ຌຈາ໇ຌທຽກຄາຌຑຈັ຋ະຌາຍຸກຂະຖາກບຌ, ຅ຈັຉຄັ໇ ແຖະ ຈາ໋ເຌຌ ກາຌ ຐຶກບຍົປຓົທຆິ າກາຌໄຖງະຘຌັ໇, ໄຖງະງາທໃນຆ໇ າທກະຘິກບຌ ແຖະ ກາ໇ທໄຎເຊິຄກາຌຘາ໇ຄໃນເ໇ຎັຌ ໝ໋ຈຌິບາຘາຘະໝກັຎະ຅າ໋ຍາ໇ຌ. ຂ. ຈາ໇ຌກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄຈິຌກະຘິກາ໋ ຈາ໋ເຌຌ ກາຌໂ຃ຘະຌາ ແຖະ ເຏ ງແຏຍໆ ຌັຈາຌຉິ ິກາ໋຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ, ເບົາໃ຅ໃຘໃໆ ຌກາຌ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ຘາ໇ຄ ແຖະ ຎຍັຎຄຸ ເຌບ ໇ ໃຌຍຌັຈາຌຉິ ິກາ໋຋ໆ ງຄັຍໆ໋຋ຌັຘບຈ຃ບໆ ຄຑບ໇ ຓ຋ຄັເຖໆັຄຖຈັໃຌກາຌບບກ຃າ໋ ຘໆຄັ, ຂ໋ຉ໇ ກົຖຄົ, ຃າ໋ແຌະຌາ໋ ແຖະ ຖະຍຽຍກາຌຉາໆ ຄ໅ຂບຄຖຈັຊະຓຌົຉ ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາ ໄຓ໇ນ ບຄົກາຌຎກົ຃ບຄ຋ບ໇ ຄຊໆຌິຂຌັ໇ຉາໆ ຄ໅. ຑຈັ຋ະຌາຖະຍຍົກາຌຂຌຶ໇ ຋ະຍຽຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ເຎັຌບຌັຘະເຑາະເຑໆ ບດຄັ໇ດ ຌຘຈິຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ດາໆ ຄຊກ ຉບ໇ ຄຉາຓກຈົໝາງ. ຎະຘາຌຘຓົ຋ຍົກຍັຂະແໜຄກາຌ ແຖະ ຑາກຘທໆ ຌ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄເຑໆ ບຑບ໇ ຓກຌັຎຶກຘານາຖ , ທາຄແຏຌກາ໋ຌຈົ, ຅ຈັແຍຄໆ ຂບຍເຂຈ ແຖະ ນ ກັໜາງເຂຈແຈຌກຌັຆຌົຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋຋ໆ ຌບຌໃຌ ຖະ ຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌ; ຌບກ຅າກຌຌັ໇ຘາ໋ຖຍັເຂຈຉທົເຓບ ຄ ແຖະ ເຂຈຑ ໇ຌ຋ໆ ຂະນງາງຉທົເຓບ ຄ຅ະ ຉບ໇ ຄໄຈຑ໇ ບ໇ ຓກຌັ຃ຌົ໇຃ທາ໇ຎຶກຘານາຖ ທາຄແຏຌຖະບຽຈໂຈງກາຌຘາ໇ຄແຏຌ຋ໆ , ແຏຌ຋ໆ ຏຄັເຓບ ຄໃຌ ຘະເຑາະໜາ໇ ແຖະ ງາທຌາຌ. ຘາ໇ ຄຌິຉິກາ໋ ປບຄປຍັກາຌກາ໋ ຌຈົເຂຈ຋ໆ ຈິຌຘະເຑາະກາຌຎ ກເຂົ໇າເຑໆ ບປຍັຎະກຌັກາຌ ຏະຖິຈໃນຓ໇ ຃ ທາຓງ ຌງຄົ, ຑບ໇ ຓ຋ຄັເຌັຌ໇ ໃຘກໆ າຌກາ໋ຌຈົຓາຈຉະກາຌຎ໇ບຄກຌັກາຌນຌັຎໆຽຌຈິຌກະຘິ ກາ໋ໂຈງຘະເຑາະແຓຌໆ ກາຌນຌັຎໆຽຌຈິຌຌາໄຎຘເ ໆ ຎົ໇າໜາງຌາ໋ ໃຆບ໇ໆ ຌ຋ໆ ຍໆ໋ໄຈປ໇ ຍັບະຌງຸ າຈໂຈງຌາ໋ຘະ ເໜ ຖຈັຊະຍາຌຑິ຅າຖະຌາບະຌຓຸ ຈັປຍັປບຄໂຈງໄທ. ກາ໋຅ຈັ ແຖະ ຓ຃ ທາຓຖະຓຈັຖະທຄັ຋ໆ ຘຈຸ ຉໆ໋ກາຌຌາ໋ໃຆຘ໇ າຌເ຃ຓ຋ ໆ ເຎັຌຑິຈຉກົ຃າ໇ຄ ແຖະ ບາຈເຎັຌຏຌົກະ຋ຍົຉໆ໋ຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະ ຘຄັ຃ຓົ.

25 ຃. ຓາຈຉະກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ຎະຉິຍຈັ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຖະຍຍົຂຌຶ໇ ຋ະຍຽຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋, ກາຌຘາ໋ນ ທຈທາຄແຏຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ຖະຈຍັຓາຈຉາຘທໆ ຌຖະບຽຈ, ກາຌ຃ຌົ໇຃ທາ໇, ຌາ໋ຘະເໜ ຎຍັຎຸຄ ແຖະ ປາໆ ຄຍຌັຈາຌຉິ ິກາ໋ຉາໆ ຄ໅ຉະນ ບຈ ປບຈກາຌໂ຃ຘະຌາເຏ ງແຏດໆ ໆາຄກທາ໇ຄຂທາຄ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈຂບຄຍຸກຂະຖາກບຌ, ກາຌຐຶກບຍົປຓົທິຆາກາຌໃນແ໇ ກຆໆ າທກະຘິກບຌເຑໆ ບກາຌຘາ໇ຄໝ໋ຈິຌບາຘາຘະໝກັຎະ຅າ໋ຍາ໇ຌ, ກາຌ ຎະຘາຌຄາຌກຍັຍຌັຈາຂະແໜຄກາຌ ແຖະ ຋ບ໇ ຄຊໆິຌ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ, ຅ຈັຉຄັ໇ ແຖະ ຈາ໋ເຌຌ ກາຌຉິຈ ຉາຓ ກທຈກາທຽກຄາຌກາຌ຃ຸຓ໇ ຃ບຄ ແຖະ ຑຈັ຋ະຌາກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ດໆາຄເຎັຌຖະຍຍົຉໆ໋ເຌໆ ບຄໂຈງ ກາຌຎະຘາຌຘຓົ຋ຍົ ແຖະ ຓບຍໜາງ຃ທາຓປຍັຏິຈຆບຍໃນຍ໇ ຌັຈາກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ ແຖະ ເ຃ໆ ບຂາໆ ງ຋ໆ ເຎັຌ ຘາງຉຄັ໇຋າຄທຆິາກາຌດຂ ໆ ຌັ໇຋ບ໇ ຄຊໆຌິໃຌ຋ໆທົຎະເ຋ຈເຎັຌຏ຅໇ ຈັຉຄັ໇ຎະຉິຍຈັ. ກາ໋ຌຈົຑ ໇ຌ຋ໆ ຘະໜບຄຌາ໋໇ຆຌົຖະຎະ຋າຌເຎັຌບຌັຖະບຽຈ, ຑບ໇ ຓ຋ຄັຘາ໇ຄເຎັຌແຏຌ຋ໆ ຅ຈຸ ຋ໆ ຉຄັ໇຃ກັແຌໆ ,ຂຈ ກາ໋ຌຈົຂບຍເຂຈ, ແຏຌທາຈ ແຖະ ນ ກັໝາງເຂຈແຈຌກຌັຆຌົໄທດ໇ າໆ ຄແຌຌໆ ບຌ. ກາ໋ຌຈົຓາຈຉະຊາຌ, ກທຈກາ຃ຸຌະຑາຍ, ຃ຓຸ໇ ຃ບຄຌາ໋ເຂົ໇າ-ຘໆຄົບບກ ແຖະ ບະຌງຸ າຈ ຌາ໋ ໃຆດ໇ າຎາຍຘຈັຉຑ ຈ ແຖະ ຐຸຌໆ ເ຃ຓຆ ະຌິຈຉາໆ ຄ໅ໃນຘ໇ ບຈ຃ບໆ ຄຉາຓນ ກັເຉັກຌທິ ິຆາກາຌ ແຖະ ກຈົຖະຍຽຍ຋ໆ ກາ໋ຌຈົໄທ, ໇ ເຑໆ ບເຎັຌກາຌຎະກບຍຘທໆ ຌປກັຘາ຃ຌຸ ຌະຑາຍ຋ໆ ຈຌິ ໃນດ໇ ຌງຄົ. ຘໆຄົເຘ ຓຈາ໇ຌເຉັກຌິກທິຆາກາຌ ແຖະ ຅ຈັຉຄັ໇ກຸຓໆ ຘະນະກບຌເຑໆ ບ຃ຓຸ໇ ຃ບຄກາຌຌາ໋ ໃຆ໇ ແຖະ ຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈຌິ ເຂົ໇າໃຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ດາໆ ຄຓຎ ະຘິຈ຋ິຑາຍ ແຖະ ຎະຘິຈ຋ິຏຌົຈ. ຎະຘາຌຄາຌຉໆາຄ໅ກຍັບຄົກາຌຎກົ຃ບຄ຋໇ບຄຊໆິຌ ແຖະ ຍຌັຈາຂະແໜຄກາຌ຋ໆ ກຽໆ ທ ຂບ໇ ຄເຑໆ ບປຍັຎະກຌັທຽກຄາຌ຃ຸຓ໇ ຃ບຄ ແຖະ ຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ ຋າຌໃນຊ໇ ກ ຅ຈັຉຄັ໇ຎະຉິຍຈັດາໆ ຄຓຎ ະຘິ຋ິຑາຍ. 3.4 ກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ ແຖະ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ແຏຌຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ-ຘຄັ຃ຓົ 5ຎ ຃ຄັ໇຋ VII (2011-2015) ໄຈຓ໇ ຋ ິຈ຋າຄກຽໆ ທກຍັກາຌ຃ຸຓ໇ ຃ບຄ ແຖະ ຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈິຌທາໆ : ຃ຌົ໇຃ທາ໇ຖະບຽຈກຽໆ ທກຍັກາຌນຌັຎໆຽຌ຋ໆ ຈິຌ ແຖະ ຆຍັ ຑະງາກບຌ຋າ໋ຓະ ຆາຈຓາເຎັຌ຋ຶຌໂຈງຍໆ໋ຓກ າຌຂຈຸ ຃ຌົ໇ຈທ໇ງທ຋ິ ກາຌເຖ ບກເບົາ຋ໆ ຈຌິເຂຈຎໆາຘະນຄທຌ ແຖະ ຎໆາຎ໇ບຄກຌັແນ ຄໆ ຌາ໋໇ເຎັຌ຋າໆ ແປຄໃຌກາຌຑຈັ຋ະຌາແນ ຄໆ ຋ບໆ ຄ຋ຽໆ ທ຋າ໋ຓະຆາຈ, ຅ຈັຘຌັ຋ໆ ຈິຌໃນເ໇ຎັຌຖະຍຍົ຃ຍົຆຸຈໃຌຂບຍ ເຂຈ຋ໆທົຎະເ຋ຈໂຈງກາຌແຍຄໆ ເຎັຌ 4ຖະຈຍັ຃ : ຖະຈຍັຆາຈ, ຖະຈຍັແຂທຄ, ຖະຈຍັເຓບ ຄ ແຖະ ຖະຈຍັ ຍາ໇ຌ, ຌບກ຅າກຌຌັ໇ກຉ໋ ບ໇ ຄຓກ າຌ຅ຈັຘຌັ຋ໆ ຈິຌໃຌຉທົເຓບ ຄໃນງຓໆ າເຎັຌບຌັຈຍັໜໆຶຄ, ຉທົເຓບ ຄຌບ໇ງຓາເຎັຌ ບຌັຈຍັຘບຄຑ໇ບຓ຋ຄັ຅ຈັຘຌັ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ ແຖະ ເຂຈ຋າ໋ຓານາກິຌຂບຄຎະຆາຆຌົໂຈງຌາ໋ ໃຆເ໇ຉັກໂຌໂຖຆ ຖະຈຍັຘຄ ເຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ ກາຌຘາ໋ນ ທຈ຋າຄໄກ (ກະຆທຄແຏຌກາຌ ແຖະ ກາຌຖຄົ຋ຶຌ, 2010: 92-93).

26 4. ກາຌຘກຶ ຘາ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ 4.1 ກາຌຘຶກຘາ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄດຉ ໆ າໆ ຄຎະເ຋ຈ ໂກຌແຓຌ Goldman, (1996) ຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ ຈຌິກະຘິກາ໋, ຉໆ໋ກຍັກາຌ ຂະນງາງຉທົຂບຄຎະຆາກບຌ, ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກາຌກະຘິກາ໋ ແຖະ ກາຌໃຆເ໇ຉັກໂຌໂຖ ຆ ເຂົ໇າຆທໆ ງໃຌກາຌເຑໆ ຓຏຌົຏະຖິຈກາຌກະຘິກາ໋ . ຅ຈຸ ຎະຘຄົແຓຌໆ ຘຶກຘາເຍໆິຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ ຈິຌ ກະຘິກາ໋ ແຖະ ຘະຓຈັຉະຑາຍຂບຄກາຌຏະຖິຈ, ໂຈງໃຌຑ ໇ຌ຋ໆ 3 ເຓບ ຄຂບຄຎະເ຋ຈເ຃ັຌດາໄຈ໇ ແກເໆ ຓບ ຄ Kgumo, Makueni ແຖະ Mbita ໂຈງຉຄັ໇ຘຓົຓຈຸ ຊາຌກາຌຘຶກຘາ 2 ຎະກາຌ຃ : ກາຌ ຅ະເຖ ຌເຉ ຍໂຉຂບຄຎະຆາກບຌເຎັຌແປຄຂຍັເ຃ໆ ບຌນ ກັໃຌກາຌຎໆຽຌແຎຄເຉັກໂຌໂຖຆ ແຖະຈິຌ ແຈຌ຋ໆ ຂາຈແ຃ຌ ນ ຍໆ໋ບຈຸ ຓົຘຓົຍຌ ຘາ໋ຖຍັກາຌຎກ ຐຄັເຉັກໂຌໂຖຆເ ຎັຌກະແ຅ຘາ໋຃ຌັໃຌກາຌເຂົ໇າໄຎ ຆທໆ ງເນ ບໄຈ, ໇ ໂຈງໃຆຘ໇ ຶກຘາແຍຍຎະຖິຓາຌ ຏຌົກາຌຘຶກຘາຑຍົທາໆ ເຓໆບ ຎະຆາກບຌເຑໆ ຓ຅າ໋ຌທຌນ າງຂຶ໇ຌ຅ະເກຈ ກາຌຂາຈແ຃ຌ຋ໆ ຈິຌ ເຑໆ ບກາຌຎກ ຐຄັເຓໆບ ເກຈ ຂ໋຅໇ າ໋ກຈັ຋າຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຎ ກຐຄັແຖທ໇ ຅າ໋ເຎັຌຉບ໇ ຄຌາ໋ເບົາເຉັກໂຌໂຖຆ ກາຌກະຘິ ກາ໋ເຂົ໇າຆທໆ ງແຉເໆ ຉັກໂຌໂຖຆ຋ ໆ ຌາ໋ຓາໃຆ຅໇ ະຂຶ໇ຌດ ໆກຍັຖກັຘະຌະຑຓ ຎ ະເ຋ຈຂບຄແຉຖໆ ະຑຓ ຑ າກ ແຖະ ຌະທຈັຉະກາ໋຋ໆ ໃຆ຅໇ະແຉກຉາໆ ຄກຌັຉາຓ຃ທາຓໜາແໜຌ໇ ຂບຄຎະຆາກບຌໂຈງກາຌຎໆຽຌແຎຄຘະຑາຍຌເິທຈ ທ຋ິະງາກາຌກະຘິກາ໋ ແຖະ ກາຌໃຆຌ໇ ະໂງຍາງຂບຄຖຈັເຂົ໇າຆທໆ ງໃຌກາຌຑກັຈຌັເຉັກໂຌໂຖຆກ າຌກະຘິກາ໋ ເຑໆ ບຎ໇ບຄກຌັກາຌຂາຈແ຃ຌບານາຌ ແຖະ ກາຌຏະຖິຈເຑໆ ບກາຌ຃າ໇ຘາ໋ຖຍັກາຌຌາ໋ເບົາເຉັກໂຌໂຖຆ ເຂົ໇າ ຆທໆ ງກາຌຏະຖິຈກາຌກະຘິກາ໋຅ະເປັຈໃນຏ໇ ຌົຏະຖິຈຘຄ ຂຶ໇ຌ. ໂຈງກາຌເຑໆ ຓຎຈັໄ຅ກາຌຏະຖິຈ຋ຄັຎຸ້ງເ຃ຓ, ດາຎາຍຘຈັຉຑ ຈ, ຑ ຈຑຌັ຋ໆ ຋ຌົ຋າຌຉໆ໋ໂຖກຖະຍາຈ, ຆທໆ ງຎະດຈັແປຄຄາຌ຃ຌົໂຈງໃຆເ໇຃ໆ ບຄກຌົ຅ກັແ຋ຌ ແປຄຄາຌ, ກາຌໃຆດ໇ າຎາຍຘຈັຉຑ ຈແ຋ຌແປຄຄາຌ຃ຌົໃຌກາຌກາ໋຅ຈັຘຈັຉຑ ຈ ແຖະ ກາຌຎຍັຎຸຄ຃ຸຌຌະ ຑາຍຂບຄກາຌຏະຖິຈບໆ ຌ໅. ຎ ຆາ ເ຅ຄັ຅ະເຖ ຌ (1996) ໄຈຘ໇ ຶກຘາ ເຖໆ ບຄຍຌັນາກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄເຓບ ຄ ໃຌຑາກ ເໜ ບຂບຄຎະເ຋ຈໄ຋ ກ໋ຖະຌຘ ຶກຘາແຍຍ຃ຸຌຌະຑາຍກຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃຌ ຆຽຄໃໝໆ ຅ຈຸ ຎະຘຄົ: ເຑໆ ບຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ຍຌັນາກາຌຂະນງາງຉທົ ເຓບ ຄໃຌຑາກເໜ ບ,ໂຈງຘະເຑາະແຓຌໆ ຏຌົຎະໂນງຈ຋າຄກຄົ, ແຖະ ຋າຄບບ໇ ຓ. ຏຌົໄຈປ໇ ຍັເນັຌທາໆ ຆຽຄໃໝໆຓບ ຈັຉາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ໇຋ໆ ຈິຌເຑໆ ບເຎັຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘຂ໇ບຌຂ໇າຄຘ ຄໃຌຎ 1991 ເຎັຌຉຌົ໇ ຓາໂຈງຓໂ ຃ຄກາຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘເກ ຈຂຶ໇ຌເຎັຌ຅າ໋ຌທຌນ ທຄນ າງ ແຖະ ໃຌແຉຖໆ ະຎ ຅ະຓ຅ າ໋ ຌທຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌເຖ ໇ບງ໅ ໂ຃ຄກາຌເນໆ ົາຌຘ ໇ ທໆ ຌນ າງແຓຌໆ ດ ໆເຂຈຊະໜຌົຘາງນ ກັ຋ໆ ເຆໆ ບຓຉໆ໋ຆຽຄໃໝກໆ ຍັ ເຓບ ຄເຂຈຌບກ ແຖະ ຓ຃ ທາຓໜາແໜຌ໇ ຘຄ ຉາຓແຌທເຘັ໇ຌ຋າຄຆຽຄໃໝ-ໆ ນາຄຈຄົ, ຆຽຄໃໝ-ໆ ຘຌັກາ໋

27 ແຑຄ, ຆຽຄໃໝ-ໆ ແຓຖໆ ິຓ ແຖະ ຉາຓເຘັ໇ຌ຋າຄ຃ບຄຆຌົຖະຎະ຋າຌ. ຏຌົກາຌຘຶກຘາງຄັໄຈຘ໇ ະແຈຄໃນເ໇ນັຌເຊິຄກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄໂ຃ຄກາຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ ໄຈຓ໇ ກ າຌຂະນງາງດໆາຄໄທທາ ແຖະ ໄຈຘ໇ ໆຄົຏຌົໃນຓ໇ ກ າຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌດໆາຄຏິຈຎະເຑຈເຆໆັຌ: ຌາງ ຋ຶຌໄຈຆ໇ ໇຋ໆ ຈິຌ ແຖະ ຎໆບງໃນ໇ເຎັຌຈິຌເຎໆົານທາໆ ຄໂຈງຍໆ໋ໄຈຌ໇ າ໋ ໃຆໃ໇ນເ໇ກ ຈຎະໂນງຈນງຄັເຖ ງ ນ ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈ຋ໆ ຓຆ ຌົຖະຎະ຋າຌຓາຎໆຽຌເຎັຌຈິຌຎຸກຘາ໇ຄເປັຈໃນກ໇ າຌຖຄົ຋ຶຌ ຘາ໇ຄຖະຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌຂບຄຖຈັ຋ະຍາຌຘຌ ເຘງໄຎຖາ໇໅. ເບັຍຒ ບາຖ ບຈຸ ຘ໊ F. Arlius (1997) ໄຈເ໇ປັຈກາຌຘຶກຘາຂ໋ຓ໇ ຌ ກຽໆ ທກຍັກາຌຌາ໋ ໃຆຂ໇ ໋ຓ໇ ຌ ຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ບຎະເຓຌ ເຍໆິຄຘະຓຈັຉະຑາຍຂບຄຖະຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌຎາ຋ຎ າຄຌັ ດຎ ໆ ະເ຋ຈບິຌໂຈ ເຌເຆງໂຈງຓ 3 ຅ຈຸ ຎະຘຄົ຃ : ເຑໆ ບບະ຋ິຍາງຖະຍຍົກາຌຍ໋ຖິນາຌ຅ຈັກາຌຌາ໋໇ ແຖະ ຘະຓຈັຉະ ຑາຍຂບຄກາຌກະຘິກາ໋, ເຑໆ ບບະ຋ ິຍາງຂ໋ຓ໇ ຌ ກຽໆ ທກຍັຑ ໇ຌ຋ໆ ຆຌົຖະຎະ຋າຌ, ເຑໆ ບກາຌຎະເຓຌ ເຍໆິຄ ຃ໆາ຃ທາຓແຉກຉໆາຄຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ໃກ຃໇ ຽຄທໆາ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈ຋າຄຆຌົຖະກະເຘຈຂບຄຖະຍຍົ ຆຌົຖະຎະ຋າຌ. ໂຈງໃຆທ໇ ຋ິ ກາຌຎະເຓຌ ຏຌົຈທ໇ ງຆບຍແທຕຖ໊ ະຍຍົຘາຖະຘຌົເ຋ຈຑຓ ຘ າຈ ຋ໆ ຓຆ ໆທ າໆ Arc /Info ແຖະ IDRISI ເຎັຌເ຃ໆ ບຄຓ຋ ໆ ໃຆໃ໇ຌກາຌທິເ຃າະກຽໆ ທກຍັຑ ໇ຌ຋ໆ ແຖະ ໃນດ໇ ໆຍຌົຑ ໇ຌຊາຌ ຋າຄເຉັກຌກິ຋ໆ ໄຈຊ໇ ກ ກາ໋ຌຈົໄທໃ໇ຌຉບຌກາຌບບກແຍຍຖະຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌ. ຏຌົໄຈປ໇ ຍັ຅າກກາຌຘຶກຘາໄຈຑ໇ ຍົທາໆ ຖະຍຍົຘາຖະຘຌົເ຋ຈຑຓ ຓຘ າຈເຎັຌເ຃ໆ ບຄຓ຋ ໆ ເຉັຓ ໄຎຈທ໇ ງ຃ຌຸ ຎະໂນງຈໃຌກາຌຌາ໋ໄຎໃຆຄ໇າຌກທຈກາຎະເຓຌ ຏຌົເຍໆິຄ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈຂບຄຖະຍຍົ ຆຌົຖະຎະ຋າຌ ເຑາະທ຋ິໆ ກາຌຌຘ ໇ າຓາຈຌາ໋ ໄຎໃຆຎ໇ ະຘຓົຎະຘາຌກຍັຂ໋ຓ໇ ຌ ຆະຌຈິ ບໆ ຌ໅ໄຈດ໇ ໆາຄນ າກ ນ າງຍໆ໋ທາໆ ກາຌຌາ໋ໃຆ໇ເຑໆ ບບະ຋ິຍາງກຽໆ ທກຍັຂ໋ຓ໇ ຌ ຑ ໇ຌ຋ໆ ແຖະ ກາຌຎະເຓຌ ເຍໆິຄ຃ທາຓແຉກຉາໆ ຄກຌັ ຖະນທາໆ ຄ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈໃຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋, ຑບ໇ ຓກຌັຌຌັ໇ຖະຍຍົຈໆຄັກາໆ ທກໆ໋ງຄັຘາຓາຈ ຘະແຈຄໃນເ໇ນັຌຖກັຘະຌະ຋ໆ ຉຄັ໇ຂບຄຖະຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌໄຈເ໇ຎັຌດາໆ ຄຈ. ຘທຸ ຈັຉະຌາ ຃ະນິຌຉະຑຄົ (2005) ໄຈຘ໇ ຶກຘາເຖໆ ບຄຏຌົກະ຋ຍົ຋າຄຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓ຅າກ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃຌຆຸຓຆຌົຍ໋ຖິເທຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກະເຘຈຉະກາ໋ຆາຌເຓບ ຄກຖ໋ ະຌຘ ຶກຘາຍາ໇ຌ ເຍ ໇ໝ ໆ 5 ເຂຈຘຌັຏກັນທາຌ ເຓບ ຄນາຄຈຄົ ແຂທຄຆຽຄໃໝໆ , ຅ຈຸ ຎະຘຄົເຑໆ ບປເ ໇ຊິຄກາຌຎໆຽຌແຎຄ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃຌຆຸຓຆຌົຑ ໇ຌ຋ໆ ກະເຘຈຉະກາ໋ຆາຌເຓບ ຄ ແຖະ ເນຈຏຌົ຋ໆ ຑາໃນເ໇ກຈ ກາຌຎໆຽຌແຎຄ ໃຌຑ ໇ຌ຋ໆ . ໄຈຘ໇ ຶກຘາໂຈງໄຈຘ໇ ຶກຘາແຍຍ຃ຸຌຌະຑາຍຈທ໇ ງກາຌຉ ຃ທາຓໝາງກາຌ຅າ໋ແຌກ ແຖະ ຎຽຍ຋ຽຍຂ໋ຓ໇ ຌ , ກາຌຘາ໇ຄຂ໋ຘ໇ ະນຸ ຍ, ກາຌທເິ຃າະເຊຄິ຃ທາຓຘບຈ຃ບໆ ຄ ແຖະ ຃ທາຓຂຈັແງຄໆ ຂບຄຂ໋໇ ຓຌ ຋ໆ ໄຈ຅໇ າກກາຌບຈັຘຽຄ ແຖະ ກາຌ຅ຈົຍຌັ຋ຶກເຆໆິຄໄຈເ໇ປັຈໄຎຑບ໇ ຓ໅ ກຍັກາຌເກັຍຖທຍຖທຓຂ໋໇ ຓຌ ເຑໆ ບໃນປ໇ເ ໇ຊຄິ຃ທາຓຊກ ຉບ໇ ຄ ແຖະ ຃ຍົຊທ໇ ຌຂບຄຂ໋ຓ໇ ຌ ຉາຓ຅ຈຸ ຎະຘຄົ. ຏຌົຂບຄກາຌຘຶກຘາເນັຌທາໆ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຈ໇ ຌິໃຌເຂຈຈຄໆັກາໆ ທໄຈຎ໇ ໆຽຌໄຎ຅າກຈຌິ

28 ກະຘິກາ໋ກາງເຎັຌໝຍ ໆ າ໇ຌ຅ຈັຘຌັ ແຖະ ໂປຄຄາຌບຈຸ ຘານະກາ໋, ຘາເນຈ຋ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຈ໇ ິຌ ງບ໇ ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌຘ ຄຂຶ໇ຌເຑາະຓເ ຘັ໇ຌ຋າຄຉຈັຏໆາຌ ແຖະ ຎະຆາ ກບຌຓກ າຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ເປັຈໃນ໇ເກຈ ຓກ າຌ ຖຄົ຋ຶຌຈາ໇ຌ຋ໆ ດ ໆບາໄຘເຂຈຆາຌເຓບ ຄນ າງຂຶ໇ຌ, ກາຌຎໆຽຌແຎຄຈໆຄັກາໆ ທໄຈເ໇ປັຈໃນ໇ເກ ຈຏຌົກະ຋ຍົ຋າຄ ຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓ ແຖະ ເກຈ ຍຌັນາ຋າຄຘຄັ຃ຓົ. ທະຆຖ ະ ຘ໋ແຘຄ ແຖະ ຈະໄຌ ຋າງຉະ຃ຸ (2012) ໄຈຘ໇ ຶກຘາກຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ິທ ຋ຈັ ແຖະ ຘະຊາຌະກາຌຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ຐໆຄັຉາເທັຌບບກຂບຄກຄຸ ເ຋ຍຓະນາຌະ຃ບຌ ຋າໆ ຓກາຄ ຘະຑາຍ຃ທາຓເຎັຌເຓບ ຄ. ຓ຅ ຈຸ ຎະຘຄົຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄຂບຄ຋ິທ຋ຈັບຌັເຎັຌຘໆິຄ຋ໆ ເກຈ ຂຶ໇ຌເຎັຌ ຏຌົທຈັຉາຓ຋າ໋ຓະຆາຈ຅າກກາຌຑຈັ຋ະຌາເຓບ ຄໂຈງເຖ ບກເຌບ ໇ ຋ໆ ເຂຈຉທົເຓບ ຄຍາຄຆຌັເຎັຌເຌບ ໇ ຋ໆ ຘຶກຘາກໆເ໋ຌໆບ ຄ຅າກເຌບ ໇ ຋ໆ ຈຄໆັກາໆ ທໄຈຑ໇ ຍົກຍັກະແຘກາຌຎໆຽຌແຎຄ຅າກຂະຍທຌກາຌກາງເຎັຌເຓບ ຄ. ໃຌກາຌຘຶກຘາຎະກຈົກາຌຈໆຄັກາໆ ທ, ຏຌົຂບຄກາຌທິໄ຅ແຓຌໆ ໄຈບ໇ າໄຘກາຌເປັຈແຏຌ຋ໆ ປຍ ແຍຍ ຎະນທຈັ ຘາຈເຎັຌເ຃ໆ ບຄຓນ ກັໃຌກາຌຘຶກຘາ. ຅າກກາຌຘຶກຘາ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇ເນັຌທາໆ ເຂຈຉທົເຓບ ຄຍາຄ ຆຌັຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄ຋ິທ຋ຈັດໆາຄຘາ໋ ຃ຌັ ແຖະ ຘາຓາຈທຈັ຃າໆ ໄຈ຅໇ າກຉທົຆ ໇ທຈັ ຈາ໇ຌກາຌໃຆຎ໇ ະ ໂນງຈ຋ໆ ຈຌິ ໄຈແ໇ ກໆ (1) ເຌບ ໇ ຋ໆ ຎກຸ ຘາ໇ຄ (2) ເຌບ ໇ ຋ໆ ກະຘິກາ໋ (3) ເຌບ ໇ ຋ໆ ນທາໆ ຄຖ໋ຊາ໇ກາຌຑຈັ຋ະຌາ. ຏຌົກາຌຘຶກຘາ຃ທາຓຘາ໋ຑຌັຖະນທາໆ ຄຉທົຆ ໇ຍບກຈໆຄັກາໆ ທຌ ໇ໃຌປຍ ແຍຍຎະຖິຓາຌ ກຍັ ຎຈັໄ຅ແທຈຖບ໇ ຓໃຌປຍ ແຍຍ຃ຌຸ ຌະຑາຍ ຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ : ກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ິທ຋ຈັຂບຄເຌບ ໇ ຋ໆ ຘຶກຘາຌຌັ໇ ເກຈ ຅າກຎຈັໄ຅ຘາ໋຃ຌັ຃ : (1) ກາຌຎຍັຎຸຄ ແຖະ ກເ໋ຑໆ ຓຂຶ໇ຌຂບຄນຌົ຋າຄຖະນທາໆ ຄຘຌ ກາຄເຓບ ຄ ແຖະ ຆາຌເຓບ ຄ (2) ກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຂບຄ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌ (3) ກາຌຎໆຽຌແຎຄຘໆິຄ຋ໆ ຎກົນຓ໇ຸ ຋ໆ ຈິຌ (4) ຎຈັ ໄ຅ບໆ ຌ໅ ຋ໆ ບາຈຓຘ ທໆ ຌເປັຈໃນ໇ເກ ຈກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ິທ຋ຈັ. ເຊິຄທາໆ ກາຌຘຶກຘາຌ ໇຅ະຍໆ໋ ຘາຓາຈດຈຸ ດຄັ໇ຂະຍທຌກາຌກາງເຎັຌເຓບ ຄໃຌເຌບ ໇ ຋ໆ ຘຶກຘາໄຈແ໇ ຉເໆ ຎົ໇າໝາງ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັຂບຄກາຌຘຶກ ຘາຌ ໇຃ : ກາຌເຌັ໇ຌໜກັເຊິຄ຃ທາຓຘາ໋ ຃ຌັຂບຄກາຌງ ຌງຄົຂບຄເຌ ໇ບ຋ໆ ກະຘິກາ໋ ນ ເຌ ໇ບ຋ໆ ເຆໆ ບຓຉໆ໋ ເຓບ ຄກຍັຆຌົຌະຍຈົບໆ ຌ໅ ຖທຓເຊຄິເຌັຌ໇ ກາຌຘາ໇ຄ຃າ໋ຊາຓເຑໆ ບຂະນງາງ຋າຄ຃ທາຓ຃ິຈໃຌກາຌຘຶກ ຘາທໄິ຅ກຽໆ ທກຍັຎຈັໄ຅ຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ິທ຋ຈັ. ງຈຸ ຋ະຌາ ຉະຍຌັຑຈົ (1997) ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໃຌເຂຈກຸຓໆ ຍາ໇ຌ຃ບຄແນ ເຓບ ຄນາຈໃນງໆ ແຂທຄຘຄົຂາ ຎະເ຋ຈໄ຋”. ຅ຈຸ ຎະຘຄົໃຌກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌ ໇ແຓຌໆ ຘຶກຘາກາຌ ຎໆຽຌແຎຄຂບຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃຌເຂຈກຸຓໆ ຍາ໇ຌ຃ບຄແນເຓບ ຄນາຈໃນງໆ ແຂທຄຘຄົຂາ ຖະນທາໆ ຄຎ 1968 ນາຎ 1997 ແຖະ ຘຶກຘາເຊຄິຏຌົກະ຋ຍົ຅າກກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ . ທ຋ິ ກາຌຘຶກຘາ ແຓຌໆ ຘຶກຘາ຅າກເບກະຘາຌ, ແຏຌ຋ໆ , ຑາຍຊາໆ ງ຋າຄບາກາຈ, ກາຌຘາ໋ນ ທຈຑາກຘະໜາຓ, ກາຌ ຖຄົຘາ໋ຑາຈຍກຸ ຃ຌົຉາຓເຎົ໇າໝາງ ແຖະ ຌາ໋ຘະເໜ ຏຌົກາຌທເິ຃າະໂຈງທ຋ິ ຑຌັຖະຌາໂຈງຓຉ າຖາຄ ແຖະ ປ ຍຑາຍຎະກບຍ.ໂຈງໃຆທ໇ ຋ິ ຘຶກຘາແຍຍ຃ຌຸ ຌະຑາຍ.

29 ຏຌົຂບຄກາຌຘຶກຘາໃຌ຃ຄັ໇ຌຑ ໇ ຍົທາໆ ຘາເນຈຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັ ແຓຌໆ ກາຌເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ຂບຄ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄ, ກາຌຂະນງາງຉທົ ຂບຄ຋ໆ ດ ໆບາໄຘ, ກາຌຂະນງາງຉທົໜທໆ ງຄາຌຂບຄຖຈັ, ກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄກາຌ຃າ໇, ກາຌ ຂະນງາງຉທົຂບຄກາຌຍ໋ຖິກາຌ ແຖະ ກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ໃຌກາຌເປັຈຘທຌຘາ໋ ຖຍັ ຖກັຘະຌະກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັຓ຃ : ຑ ໇ຌ຋ໆ ຌານຸ ຈຖຄົໂຈງກາຌຎໆຽຌເຎັຌຌາເປບ ໇ , ຘທຌ, ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ, ຊະໜຌົ-ນຌົ຋າຄ, ກາຌ຃າ໇ ແຖະ ກາຌຍ໋ຖິກາຌ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາເຖໆົາໝຈົໄຎໂຈງກາຌ ຎໆຽຌເຎັຌຌາ, ຘທຌ, ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ ແຖະ ຊະໜຌົ-ນຌົ຋າຄ. ຘທໆ ຌຏຌົກະ຋ຍົ຅າກກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌ ຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຓ຃ : ຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓເຆໆ ບຓໂຆຓ, ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຍໆ໋ເຎັຌຖະຍຽຍ, ຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌຘຄ ຂຶ໇ຌນ າງ ແຖະ ຏຌົຏະຖິຈເຂົ໇ານຸ ຈຖຄົແຉດໆ າຄຑາຖາເຑໆ ຓຂຌຶ໇ . ຘຈັໄຆ ຑຄົຎະງຌ (1984) ໄຈຘ໇ ຶກຘາກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ກາຌຉຄັ໇ຊໆິຌຊາຌໃຌເຂຈຆາຌເຓບ ຄ ຈາ໇ຌເໜ ບຂບຄກຄຸ ເ຋ຍຓະນາຌະ຃ບຌ (ຎະເ຋ຈໄ຋) ຑຍົທາໆ ເຂຈຆາຌເຓບ ຄງຄັຍໆ໋ຓກ າຌ຃ທຍ຃ຓຸ ກາຌຌາ໋ໃຆ໇ ຋ໆ ຈິຌດໆາຄຓຎ ະຘິຈ຋ິຑາຍເຓໆບ ຓກ າຌຂະນງາງຉທົຂບຄບຈຸ ຘານະກາ໋ ແຖະ ຋ໆ ດ ໆບາໄຘເຆໆິຄເຎັຌຘາເນຈ ຋ໆ ຌາ໋ໄຎຘກ ໆ າຌຂາງ຋ໆ ຈຌິເປັຈໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ຎໆຽຌແຎຄກາຌຊ ຃ບຄ຋ໆ ຈິຌ. ຈໆຄັຌຌັ໇, ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ຅ະຎໆຽຌໄຎໃຌ຋າຄ຋ໆ ຓຏ ຌົເຘງຉໆ໋ຘທໆ ຌຖທຓເຆໆິຄເຓໆບ ກບໆ ຌກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໂຈງ຋ໆທົໄຎໃຌເຂຈຆາຌເຓບ ຄ ແຓຌໆ ເຑໆ ບຏະຖິຈກະຘິກາ໋ຆາທຌາໄຈຉ໇ ຄັ໇ຊໆ ຌຊາຌດ ໆ຋ໆ ຌຌັ໇ຓາເຎັຌເທຖາຈຌົຌາຌແຖທ໇ ຘທໆ ຌນ າງແຓຌໆ ຉຄັ໇ດ ໆ ຉາຓແ຃ຓແຓຌໆ າ໋໇ນ ໃກກ໇ ຍັຎໆາໄຓ, ໇ ຎະຆາຆຌົຓ຃ ທາຓຏກ ຑຌັກຍັຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ແຖະ ຋ໆຄົຌາເຎັຌຂບຄຉຌົເບຄ ເຓໆບ ຓບ ິຈ຋ິຑຌົ຅າກກາຌຂະນງາງຉທົຂບຄຉທົເຓບ ຄແຏເໆ ຂົ໇າຘເ ໆ ຂຈຆາຌເຓບ ຄເປັຈໃນຖ໇ າ຃າ຋ໆ ຈິຌຘຄ ຂຶ໇ຌ, ເຌບ ໇ ຋ໆ ກາຌ຃ບຍ຃ບຄ຋ໆ ຈຌິໜບ໇ ງຖຄົ, ເຌບ ໇ ຋ໆ ກາຌຎກຸ ເປບ ຌ຅ະແ຃ຍຖຄົເຂຈ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘຓ຃ ທາຓໜາແໜຌ໇ ຂຌຶ໇ , ຘະຑາຍ຋າຄເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົ ແຖະ ຘໆິຄແທຈຖບ໇ ຓຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄໂຈງຘະເຑາະເ຅ົາ໇ຂບຄ຋ໆ ຈິຌເຈ ຓ ຑະງາງາຓບບກຊໆ ຌຊາຌເຈ ຓໄຎດ ໆຍບໆ ຌບໆ ຌ. ຅າກແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຘາຓາຈຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ : ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິໃຌຎຈັ຅ຍຸ ຌັຌຍັຓຌ ໇ ຍັເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ເຖ ໇ບງ໅ ຍໆ໋ທາໆ ຅ະເຎັຌກາຌຌາ໋ໃຆຈ໇ ຌິເຑໆ ບກາຌກະຘິກາ໋, ບຸຈ ຘະນະກາ໋, ຘໆິຄຎກຸ ຘາ໇ຄ ຋ໆ ດບ ໆ າ ໄຘ ແຖະ ບໆ ຌ໅ ຉາຓ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄເ຅າົ໇ຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຅ໆຄຶເປັຈໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ເຎໆົາທາໆ ຄຍາຄ຅ຈຸ ໃຌເຂຈຉທົເຓບ ຄນຸ ຈຖຄົ ແຖະ ຂະນງາງໄຎຘເ ໆ ຂຈຆາຌເຓບ ຄ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຊ ກຎໆຽຌແຎຄ ໄຎ຅າກເຈ ຓ. ເຆໆິຄເນັຌທາໆ ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຌ ໇ຓ຃ ທາຓຘບຈ຃ບໆ ຄກຍັນທົຂ໋໇຋ໆ ຅ະຘຶກຘາ຃ຌົ໇ ຃ທາ໇຃ : ກາຌ ຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌເຌໆບ ຄ຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຈໆຄັກາໆ ທຌຉ ໇ ຄັ໇ດ ໆເຂຈ ຆາຌເຓບ ຄປບຍຌບກຂບຄເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ.

30 4.2 ກາຌຘຶກຘາ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄຑາງໃຌຎະເ຋ຈ ແຘຄເຈບ ຌ ຘິທໄິຖ (2013) ຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຉໆ໋ກຍັກາຌຈາ໋ຖຄົຆ ທິຈ ຂບຄຎະຆາຆຌົ: ກຖ໋ ະຌຘ ຶກຘາຍາ໇ຌຌາແ຃, ເຓບ ຄໄຆ຋າຌ, ຌະ຃ບຌນ ທຄທຽຄ຅ຌັ, ຅ຸຈຎະ ຘຄົ: ຘຶກຘາຎຈັ ໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນ໇ເກ ຈຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຖທຓໄຎເຊິຄກາຌຎໆຽຌແຎຄກາ໋ຓະຘິຈຂບຄ ຎະຆາຆຌົ, ຘຶກຘາຏຌົກະ຋ຍົ຋ໆ ເກຈ ຂຌຶ໇ ຉໆ໋ຏຌົຏະຖິຈກະຘິກາ໋ຑາງນ ຄັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ແຌທ຋າຄໃຌກາຌແກໄ໇ຂຍຌັນາຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄຈໆຄັກາໆ ທ, ທິ຋ ກາຌຘຶກຘາແຓຌໆ ຘຶກຘາແຍຍຎະຖິຓາຌ, ຌາ໋ ໃຆຘ໇ ະຊຉິ ິຑຌັຖະຌາ ແຖະ ບາ໇ຄບ ຄ, ຌາ໋ໃຆຂ໇ ໋ຓ໇ ຌ ຋ຉຸ ິງະຑຓ ຅າກາຌ຃ຌົ໇຃ທາ໇ເບກະຘາຌ, ແຌທ຃ທາຓ຃ິຈ, ຋ິຈຘະຈ . ໂຈງໃຆທ໇ ິ຋ ຘຶກຘາແຍຍຎະຖິຓາຌ. ຏຌົກາຌຘຶກຘາ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ຃ຽຄ຃ກ ໆ ຍັກາຌຖຄົເກັຍກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ແຍຍຎະຊຓົຓະຑຓ ໂຈງກາຌຖຄົຘາ໋ຑາຈເກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ຌາ໋ກຸຓໆ ຎະຆາກບຌຉທົດໆາຄ. ໃຌກາຌຖຄົເກັຍກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ແຓຌໆ ໄຈແ໇ ຍຄໆ ບບກເຎັຌ 2ຑາກຘທໆ ຌ຃ : ຑາກຘທໆ ຌ຋ໆ ໜໆຶຄແຓຌໆ ກາຌຘາ໋ຑາຈຌາງຍາ໇ຌກຽໆ ທກຍັຂ໋໇ຓຌ ຋າຄ ຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິ -ຘຄັ຃ຓົ ເຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ ຃ທາຓເຎັຌຓາຂບຄຍາ໇ຌ, ຂບຍເຂຈ຋ໆ ຉຄັ໇, ຅າ໋ຌທຌນ ຄັ຃າເປບ ຌ, ຃ບຍ ຃ທົຎະຆາກບຌ, ຘະຊິຉິຘຈັຖຽ໇ຄ. ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌແຉຖໆ ະຎະເຑຈໃຌໄຖງະ ຎ 2007-2011 ແຖະ ຑາກ ຘທໆ ຌ຋ໆ ຘບຄແຓຌໆ ໄຈຘ໇ າ໋ຑາຈຎະຆາຆຌົແຉຖໆ ະ຃ບຍ຃ທົເຎັຌ຅າ໋ຌທຌ຋ຄັໝຈົ 172 ຃ບຍ຃ທົ, ຂ໋ຓ໇ ຌ ຋ໆ ໄຈຓ໇າຈາ໋ເຌຌ ກາຌທິເ຃າະໂຈງຌາ໋ໃຆຘ໇ ະຊິຉິຑຌັຖະຌາໃຌກາຌບະ຋ິຍາງຂ໋ຓ໇ ຌ ຑ ໇ຌຊາຌເຆໆັຌ: ຘທໆ ຌປບ໇ ງ, ຃າໆ ຘະເຖງໆ , ຃າໆ ຏິຈຈຽໆ ຄຓາຈຉະຊາຌໂຈງຌາ໋ໃຆໂ໇ຎຕແກຓຘະຊິຉິເຑໆ ບກາຌທິໄ຅຋າຄຘຄັ຃ຓົ ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈ ໃນຎ໇ ະຆາຆຌົຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ດ ໆໃຌຖະຈຍັນ າງ຋ໆ ຘຈຸ ແຓຌໆ ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌ຋ໆ ຉຄັ໇ ຂບຄ຋ໆ ຈິຌດ ໆໃກເ໇ຘັ໇ຌ຋າຄ, ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌຘຄ , ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄ ຖາໆ ຄເຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ ກາຌຘາ໇ຄ຋າຄ, ຎກຸ ຘາ໇ຄໂປຄຄາຌ, ຎຸກຘາ໇ຄເປບ ຌ, ຎຸກນບ໇ ຄແຊທ, ປບຄຖຄົຓາແຓຌໆ ຎຈັ ໄ຅຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິ຃ບຍ຃ທົແຓຌໆ ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄນ າງ, ຘທໆ ຌຎຈັໄ຅ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຎະຆາກບຌ ແຖະ ເຉັກໂຌໂຖຆຓ ຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄໃຌຖະຈຍັກາຄ ແຖະ ຎຈັໄ຅ກາຌເຂົ໇າຓາຖຄົ຋ຶຌຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄດ ໆ ໃຌຖະຈຍັໜບ໇ ງ຋ໆ ຘຈຸ . ຘທໆ ຌກາຌໂບຌກາ໋ຓະຘິຈ຋ໆ ຈິຌຘທໆ ຌນ າງແຓຌໆ ໃຌປຍ ແຍຍກາຌຘ ຍ຋ບຈຓຌ ແຖະ ປຍ ແຍຍກາຌຂາງຂາຈຉທົ. ເຄຌິ຋ໆ ໄຈຓ໇າແຓຌໆ ຌາ໋ໄຎຘບຓ໇ແຎຄເປບ ຌ ແຖະ ຆຑ ໇ ານະຌະປຍັໃຆໃ໇ຌ຃ບຍ຃ທົ. ຏຌົກະ຋ຍົຉໆ໋ຏຌົຏະຖິຈກະຘິກາ໋ຑາງນ ຄັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌໄຈຘ໇ ໆຄົຏຌົເປັຈເຌບ ໇ ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ນຸ ຈຖຄົ, ຏຌົຏະຖິຈເຂົ໇າ, ຘຈັຖຽ໇ຄ, ຑ ຈຏກັ ແຖະ ໄຓໃ໇ນໝ໇ າກນຸ ຈຖຄົນ າງເປັຈໃນ຅໇ າ໋ຌທຌ຃ບຍ຃ທົ຋ໆ ຍໆ໋ ຓຌ າເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ໃຌແຉຖໆ ະຎ ແຖະ ຅າ໋ຌທຌ຃ບຍ຃ທົ຋ໆ ເຂົ໇າຍໆ໋ກຓຸ໇ກຌິກໆເ໋ຑໆ ຓຂຌຶ໇ ເຆໆັຌຈຽທກຌັ. ແຌທ຋າຄໃຌກາຌ ແກໄ໇ຂຍຌັນາ຋ໆ ເກຈ ຂຌຶ໇ ຑາງນ ຄັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ຑຍົທາໆ ກາຌຎະຉິຍຈັກຈົໝາງ຋ໆ ຈິຌ ໃນຓ໇ ຃ ທາຓຘກັຘິຈນ າງກທາໆ ເກໆາົແຓຌໆ ຓ຃ ທາຓຘາ໋຃ຌັນ າງກທາໆ ໝ ໆ , ປບຄຖຄົຓາເນັຌທາໆ ກາຌກາ໋ຌຈົຑ ໇ຌ຋ໆ ນ ຂບຍເຂຈໃຌກາຌຊຓົຈິຌເຑໆ ບກາຌຎຸກຘາ໇ຄ ແຖະ ກາຌຖຄົ຋ຶຌຉາໆ ຄ໅ ຘທໆ ຌກາຌຉຄັ໇ໜທໆ ງຘະເຑາະກຈິ ໃຌ ກາຌກທຈກາກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ແຖະ ຃ທຌໃນ໇ຎະຆາຆຌົຓຘ ທໆ ຌປທໆ ຓເຑໆ ບ຃ທາຓເຎັຌຖະຍຽຍໃຌກາຌຊຓົ

31 ຈິຌຊຈັຖຄົຓາຉາຓຖາ໋ຈຍັ. ຌບກຌຌັ໇ຎະຆາກບຌກຸຓໆ ຉທົດໆາຄງຄັໄຈຘ໇ ະເໜ ແຌທ຋າຄໃຌກາຌແກໄ໇ຂຍຌັນາ ບໆ ຌ໅ບ ກເຆໆັຌ: ຘະເໜ ໃນ຋໇ າຄຑາກຖຈັ຃ທຌຓກ າຌໂ຃ຘະຌາ຋າຄໂ຋ຖະຑາຍ, ໜຄັຘ ຑິຓ, ໃຍແ຅ຄ໇ຂາໆ ທ ນ ແຏຌຑຍັກຽໆ ທກຍັກຈົຖະຍຽຍໃຌກາຌຊຓົຈິຌ, ຘິຈ ແຖະ ຂບຍເຂຈເຌບ ໇ ຋ໆ ຈິຌ຋ໆ ຉບ໇ ຄກາຌຊຓົ ແຖະ ກາຌ ນຌັຎໆຽຌຈຌິກະຘິກາ໋ເຑໆ ບຎໆຽຌໄຎເຎັຌຈຌິຎະເຑຈບໆ ຌໃນຎ໇ ະຆາຆຌົໄຈປ໇ຍັຂ໋ຓ໇ ຌ ດາໆ ຄ຋ໆທົເຊຄິ. ທິຘິຈ ແຑຄຘຸທຌັ (2012) ໄຈຘ໇ ຶກຘາເຖໆ ບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄຘໆິຄຎກົນ໇ຓຸ ຈິຌ ແຖະ ກາຌຎໆຽຌແຎຄ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ: ກຖ໋ ະຌຘ ຶກຘາເຓບ ຄຎາກຖາງ, ແຂທຄໄຆງະຍຖ ແຓຌໆ ໄຈເ໇ກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ຅າກຑະແຌກ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ຋ໆ ຈຌິ, ຑະແຌກກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ, ໇ ນບ໇ ຄກາຌບຈຸ ຘະນະກາ໋ກາຌ຃າ໇ ເຓບ ຄຎາກຖາງ ແຖະ ຑະ ແຌກຂ໋ຓ໇ ຌ ຂາໆ ທຘາຌ຋ໆ ຈິຌ຅າກກຓົ຋ໆ ຈິຌເຆໆິຄຓ຅ ຈຸ ຎະຘຄົຘຶກຘາ຃ : 1) ຘຶກຘາເຊິຄຘະຑາຍກາຌຎໆຽຌແຎຄ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ ໃຌຎ 2000-2009, ) ຘຶກຘາເຊຄິຎຈັໄ຅຋ໆ ຓຏ ຌົກະ຋ຍົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຎກົນຓ໇ຸ ຋ໆ ຈິຌ; ໂຈງຌາ໋ໃຆຂ໇ ໋ຓ໇ ຌ ຋າຄຑາຍຊາໆ ງຈາທ຋ຽຓ Landsat ຖະນທາໆ ຄຎ 2000, 2006 ແຖະ ຎ 2009 ຖທຓເຊິຄກາຌ ເກັຍກາ໋ຂ໋໇ຓຌ ຋າຄຑາກຘະໜາຓຓາຘຶກຘາທິໄ຅ຈທ໇ງທິ຋ ກາຌຑຌັຖະຌາ. ໂຈງໃຆຘ໇ ຶກຘາແຍຍ຃ຸຌຌະຑາຍ ຏຌົກາຌຘຶກຘາຑຍົທາໆ ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຖະນທາໆ ຄຎ 2000 - ຎ 2009 ຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋, ຑ ໇ຌ຋ໆ ເຓບ ຄ-ຆຸຓຆຌົ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ແນ ຄໆ ຌາ໋໇ຓກ າຌຎໆຽຌແຎຄໃຌ຋ິຈ຋າຄ຋ໆ ເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ດາໆ ຄຉໆ໋ເຌໆບ ຄໃຌຘທໆ ຌຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓ໇ແຖະ ຑ ໇ຌ ຋ໆ ບໆ ຌ໅ຓຖ ກັຘະ ຌະກາຌຎໆຽຌແຎຄໃຌ຋ິຈ຋າຄ຋ໆ ນຸ ຈຖຄົໂຈງຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ໄຈເ໇ຑໆ ຓຂຶ໇ຌ 12% ໃຌຎ 2000 ແຖະ ເຎັຌ 22% ໃຌຎ 2009, ຑ ໇ຌ຋ໆ ເຓບ ຄ-ຆຸຓຆຌົເຑໆ ຓ຅າກ 1% ເຎັຌ 2%, ຑ ໇ຌ຋ໆ ແນ ຄໆ ຌາ໋໇຅າກ 1% ເຎັຌ 1% ເ຋ໆົາເກໆາົ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓນ໇ຸ ຈຖຄົ຅າກ 82% ເຎັຌ 75% ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ບໆ ຌ໅ນຸ ຈຖຄົ 2% ເຎັຌ 0%. ເຎັຌ ໜາ໇ຘຄັ ເກຈທາໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓຆ໇ທໆ ຄ ຎ 2000 ແຖະ ຎ 2009 ຓບ ຈັຉາກາຌນຸ ຈຖຄົຘຄ ຘຈຸ ເຊິຄ 7% ຃ິຈເຎັຌ ເຌ ໇ບ຋ໆ ຎະ ຓາຌ 1,503.17 ເປັກຉາຉໆ໋ຎ , ກາຌນຸ ຈຖຄົຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຎໆາໄຓ໇ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ບໆ ຌ໅ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌ ຎໆຽຌແຎຄຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋, ຑ ໇ຌ຋ໆ ແນ ຄໆ ຌາ໋໇ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ເຓບ ຄ-ຆຸຓຆຌົຉາຓຓາ. ແປຄຆຸກຈຌັຉຌົ໇ຉ໋຋ໆ ຓຏ ຌົ ກະ຋ຍົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຎກົນຓ໇ຸ ຋ໆ ຈິຌ, ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຎະກບຍຈທ໇ ງກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ຂບຄ຅າ໋ຌທຌຎະຆາກບຌ, ຖາ຃າຏຌົຏະຖິຈ຋າຄຈາ໇ຌກະຘິກາ໋ໄຈເ໇ຑໆ ຓຂຶ໇ຌ, ຃ທາຓຉບ໇ ຄກາຌຂບຄກາຌ ຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະກຈິ-ຘຄັ຃ຓົ, ກາຌ຃ບຍ຃ບຄຘິຈຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຈາ໇ຌເຉັກໂຌໂຖຆ ແຖະ ຌະ ໂງຍາງກາຌຘໆຄົເຘ ຓຂບຄຑາກຖຈັໃຌຂະແໜຄກະຘິກາ໋ (ທຘິ ິຈແຑຄຘທຸ ຌັ, 2012). ທ໋ຖະເຈຈ ທຄົໄຆ (2016) “ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ຍາ໇ຌແຘຌຈຌິ ເຓບ ຄຌາຆາງ຋ບຄ ຌະ຃ບຌນ ທຄທຽຄ຅ຌັ”. ຅ຈຸ ຎະຘຄົໃຌກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌແ ໇ ຓຌໆ ເຑໆ ບຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌຍາ໇ຌ ແຘຌຈຌິ ຖະນທາໆ ຄຎ 2005 ນາຎ 2015, ຘຶກຘາຏຌົກະ຋ຍົຉາໆ ຄ໅຋ໆ ຘໆຄົຏຌົກະ຋ຍົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌຍາ໇ຌແຘຌຈິຌ ແຖະ ຘຶກຘາແຌທ຋າຄກາຌຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌຍາ໇ຌແຘຌຈິຌ ເຓບ ຄຌາຆາງ຋ບຄ ຌະ຃ບຌນ ທຄທຽຄ຅ຌັ. ຏຌົຂບຄກາຌຘຶກຘາແຓຌໆ ກາຌຘຶກຘາ຋າຄ຃ຌຸ ຌະຑາຍ ປທໆ ຓກຍັ ເຉັກຌກິ, ຎະຆາກບຌ຋ໆ ໃຆໃ໇ຌກາຌຘຶກຘາແຓຌໆ 16 ຋າໆ ຌ ແຖທ໇ ຌາ໋ເບົາຂ໋ຓ໇ ຌ ຉາໆ ຄ໅຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄຓາທິເ຃າະ,

32 ຎະຓທຌຏຌົ ແຖະ ຑຌັຖະຌາ. ຅າກກາຌຘຶກຘາ຃ຌົ໇຃ທາ໇ຑຍົທາໆ ຘະຑາຍກາຌຌາ໋ໃຆຈ໇ ຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈຍາ໇ຌ ແຘຌຈຌິ ເຓບ ຄຌາຆາງ຋ບຄ ຌະ຃ບຌ ນ ທຄທຽຄ຅ຌັ ໄຈຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄ຃ : ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຓກ າຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌ ເຎັຌ 662 ເປັກຉາ ໃຌຎ 2015, ຋ໆ ຈິຌຌາຓກ າຌນຸ ຈຖຄົເນ ບຑຽຄ 276 ເປັກຉາ ໃຌຎ 2015, ຋ໆ ຈິຌຎໆາໄຓ໇ ຊກ ນຌັຎໆຽຌເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຎ ກໄຓບ໇ ຈຸ ຘານະກາ໋, ຋ໆ ຈິຌຎຸກຘາ໇ຄຓກ າຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌເຎັຌ 59 ເປັກຉາ ໃຌຎ 2015, ຋ໆ ຈິຌຖຽ໇ຄຘຈັ ແຖະ ຋ໆ ຈິຌຍ໋ຖິເທຌຌາ໋໇ຓກ າຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌເຎັຌ 210 ເປັກຉາ ໃຌຎ 2015, ຋ໆ ຈິຌເຎໆົານທາໆ ຄຓ ກາຌນຸ ຈຖຄົເນ ບຑຽຄ 80 ເປັກຉາ ໃຌຎ 2015 ແຖະ ຋ໆ ຈຌິຎະເຑຈບໆ ຌ໅ຓກ າຌນຸ ຈຖຄົເນ ບຑຽຄ 93 ເປັກຉາ ໃຌຎ 2015. ຅າກຏຌົຂບຄກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິໄຈເ໇ປັຈໃນເ໇ນັຌເຊິຄແຌທ຋າຄໃຌກາຌຑຈັ຋ະ ຌາ ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ຂບຄຍາ໇ຌແຘຌຈຌິ຃ : ຉບ໇ ຄຓກ າຌຎຍັຎຄຸ ຃ຌຸ ຌະຑາຍຈຌິ , ຉບ໇ ຄຓກ າຌທເິ຃າະຑ ໇ຌ຋ໆ ໃນເ໇ໝາະ ຘຓົແກກໆ າຌຎກ ຑ ຈແຉຖໆ ະຆະຌຈິ, ຉບ໇ ຄຓກ າຌເຂົ໇າປທໆ ຓກາຌຐຶກບຍົປຓົ ເຑໆ ບຎຍັຎໆຽຌປຍ ແຍຍກາຌຏະຖິຈ, ຉບ໇ ຄຓກ າຌຎຍັຎໆຽຌກາຌຌາ໋ໃຆແ໇ປຄຄາຌ ແຖະ ເຉັກໂຌໂຖຆ. ທຌັ຋າ ຃າ໋ແຘຌ (2015) “ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຓບ ຄຎາກຆບໆ ຄ ແຂທຄ ຅າ໋ຎາ ຘກັ”. ຅ຈຸ ຎະຘຄົໃຌກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌແ ໇ ຓຌໆ ເຑໆ ບຘຶກຘາຘະຑາຍ ແຖະ ຍຌັນາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ ກະຘິກາ໋ເຓບ ຄຎາກຆບໆ ຄຖະນທາໆ ຄຎ 2007 ນາຎ 2015, ເຑໆ ບຘຶກຘາຎຈັໄ຅຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຓບ ຄຎາກຆບໆ ຄ ແຖະ ເຑໆ ບຘຶກຘາແຌທ຋າຄກາຌຑຈັ຋ະຌາ ແຖະ ກາຌ຅ຈັກາຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ໃຌເຓບ ຄຎາກຆບໆ ຄ ແຂທຄ຅າ໋ຎາຘກັ. ທ຋ິ ກາຌໃຌກາຌຘຶກຘາແຓຌໆ ກາຌຘຶກຘາ຋າຄ຃ຌຸ ຑາຍໂຈງຓ ຎະຆາກບຌ຋ໆ ໃຆໃ໇ຌກາຌຘຶກຘາ 15 ຋າໆ ຌ ປທໆ ຓກຍັກາຌທເິ຃າະ຋າຄເຉັກຌກິຘາຖະຘຌົເ຋ຈຑຓ ຘ າຈ. ໂຈງ ໃຆທ໇ ຋ິ ກາຌຘຶກຘາແຍຍ຃ຌຸ ຌະຑາຍ, ຏຌົຌຂບຄກາຌຘຶກຘາໃຌ຃ຄັ໇ຌຑ ໇ ຍົທາໆ : ຘະຑາຍ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຓບ ຄ ຎາຆບໆ ຄເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ເຎັຌ 151,123 ເປັກຉາ ໃຌຎ 2015. ໃຌຌຌັ໇ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎກ ຑ ຈເຘຈຊະກຈິ ເຑໆ ຓຂຶ໇ຌນ າງກທາໆ ໝ ໆ ກທຓເບົາ 51.88% ຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ຄັໝຈົ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ກາຌຎກ ຑ ຈຑຌັ຋ຌັງານາຌຓກ າຌເຑໆ ຓຂຌຶ໇ ກທຓເບົາ 25.07% ຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ຄັໝຈົ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຖຽ໇ຄຘຈັ ແຖະ ຋ໆຄົນງາ໇ຓກ າຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌກທຓເບົາ 19,36% ຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ຄັ ໝຈົ. ເຆໆິຄຎຈັໄ຅຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ເຓບ ຄຎາກຆບໆ ຄ ຎະກບຍຈທ໇ ງ 6 ຎຈັ ໄ຅ນ ກັ໅຃ : ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາງະຑາຍ, ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌເຘຈຊະກຈິ , ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາຌເຓບ ຄ ຌະໂງຍາງ, ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຎະຆາກບຌ, ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຖາ຃າຈຌິ ແຖະ ກາຌຏະຖິຈ ແຖະ ຎຈັໄ຅຋າຄ ຈາ໇ຌເຉັກໂຌໂຖຆ. ຘາ໋ຖຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ເຓບ ຄຎາກຆບໆ ຄຉບ໇ ຄຓກ າຌ຅ຈັຘຌັຑ ໇ຌ຋ໆ ຘາ໋ຖຍັກາຌ ຃ຓຸ໇຃ບຄ ແຖະ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ, ຉບ໇ ຄແງກຎະເຑຈກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ແຖະ ຃ທຌເຏ ງແຏກໆ ຈົໝ າງກຽໆ ທກຍັ຋ໆ ຈຌິໃນຎ໇ ະຆາຆຌົປຍັປນ ໇ າງຂຌຶ໇ . ໃຌກາຌ຅ຈັກາຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ເຓບ ຄຎາກຆບໆ ຄຘໆິຄ຋ໆ ຘາ໋຃ຌັ຋ໆ ຘຈຸ ຉບ໇ ຄຎຍັຎຄຸ ຃ຌຸ ຌະຑາຍຂບຄຈຌິ ແຖະ ຘາ໇ຄຖະຍຍົຆຌົຖະຎະ຋າຌດກ ໆ ຸຓໆ ຍາ໇ຌ຋ໆ ເປັຈຌາໄຈ, ໇ ຉບ໇ ຄຓກ າຌ ຘາ໋ນ ທຈ-ທຈັແ຋ກ ແຖະ ຅ຈັຘຌັຑ ໇ຌ຋ໆ , ຉບ໇ ຄຓກ າຌທິເ຃າະຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ເໝາະຘຓົໃຌກາຌຎ ກຑ ຈ຋ກຸ ຆະຌຈິ ເຑໆ ບຏະຖິຈເຎັຌຘິຌ຃າ໇ຘໆຄົຉະນ າຈຑາງໃຌ ແຖະ ຉາໆ ຄຎະເ຋ຈ.

33 ຘະນຸ ຍໄຈທ໇ າໆ ກາຌຘຶກຘາ຃ຌົ໇຃ທາ໇ຏາໆ ຌຓາຓນ າກນ າງປຍ ແຍຍ຋ໆ ຉິຈຑຌັກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາຆຸຓຆຌົ, ກາຌທາຄແຏຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ ແຖະ ຘະຑາຍກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຂບຄແຉຖໆ ະ຋າໆ ຌ ຋ໆ ກາໆ ທຓາຂາ໇ຄເ຋ິຄຌຌັ໇ແຓຌໆ ຓ຅ ຈຸ ຎະຘຄົ຋ໆ ຃າ໇ງ຃ ກຌັເຆໆັຌ: ກາຌຘຶກຘາກາຌທາຄແຏຌຌາ໋ໃຆຆ໇ ຍັຑະງາກບຌ ຋າ໋ ຓະຆາຈ ເຎັຌຉຌົ໇ແຓຌໆ ກາຌທາຄແຏຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ແຖະ ຆຍັຑະ ງາກບຌແນ ຄໆ ຌາ໋໇ໂຈງເຖໆັຄໃຘເໆ ຑໆ ບ ຓາປຍັໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ ແຖະ ເຑໆ ບບຎຸ ະໂຑກ-ຍ໋ຖິໂຑກໂຈງໃນ໇ເກ ຈຎະໂນງຈຘຄ ຘຸຈຉໆ໋ ຘຄັ຃ຓົ຋ໆ ເນັຌທາໆ ຓ຃ ທາຓຘາ໋຃ຌັຉໆ໋ກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາເຘຈຊະ ກິຈ-ຘຄັ຃ຓົແນໆຄຆາຈ, ກາຌທາຄແຏຌ ຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ແຓຌໆ ຓຍ ຈົຍາຈຘາ໋຃ຌັນ າງຉໆ໋ຆຸຓຆຌົ, ເຑາະທາໆ ແປຄຄາຌ຋ໆ ຌາ໋ໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌກາຌ ຏະຖິຈກະຘິກາ໋ແຓຌໆ ຓາ຅າກຆຸຓຆຌົໂຈງຏາໆ ຌຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈ. ກາຌຘຶກຘາໃຌ຃ຄັ໇ຌ຅ ໇ະໄຈຘ໇ ຍຉໆ໋຃ຌົ໇຃ທາ໇ ຍຌັນາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ, ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ເຑໆ ບທາຄແຏຌໃຌກາຌ຃ຓຸ໇຃ບຄ ແຖະ ຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃນເ໇ກຈ ຎະໂນງຈຘຄ ຘຈຸ ໃຌຉໆ໋ໜາ໇. 5. ຂບຍແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກາຌຘຶກຘາ ກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌ ໇ແຓຌໆ ຘຶກຘາກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ໃຌຎ 2010 ແຖະ ຎ 2019 ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌເຂຈຌາ໋໇ຓຄັ ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ໄຈຓ໇ ຂ ບຍແຌທ຃ທາຓ຃ິຈໃຌ ກາຌຘຶກຘາຈຄໆັຌ. ໇ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ເຓບຶຄ຋ຸຖະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ.

34 ແຏຌທາຈ຋ 1: ຂບຍເຂຈແຌທ຃ທາຓ຃ິຈກາຌຘຶກຘາ 6. ຌງິາຓ຃າ໋ຘຍັ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ ໃຌກາຌຘຶກຘາແຓຌໆ ໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌ໋໇ຓຄັ3 ເຆໆິຄແຓຌໆ ຑ ໇ຌ຋ໆ : ໝາງເຊິຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ຓເ ຌ ໇ບ຋ໆ ກທາ໇ຄຂທາຄຎະກບຍຈທ໇ງ຋ໆ ຈິຌ, ຎໆາໄຓ໇ແຖະ ແນ ຄໆ ຌາ໋໇.ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋: ໝາງເຊິຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ຋ໆ ຓ຃ ຌຸ ຌະຑາຍເໝາະຘຓົຉໆ໋ກາຌກະຘິກາ໋຋ໆ ໄຈຂ໇ ຈັເຖ ບກ຅ຈັຘຌັເຑໆ ບຌາ໋ໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌກາຌຎກ ຐຄັ ແຖະ ຖຽ໇ຄຘຈັ ເຆໆັຌ: ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎກ ເຂົ໇າ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ຎກ ຑ ຈ, ຑ ໇ຌ຋ໆ ໃຆຖ໇ ຽ໇ຄຘຈັ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຆຌົຖະຎະ຋າຌຌຓ໋໇ ຄັ 3. ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋: ໝາງເຊຄິ ກາຌຎໆຽຌແຎຄປຍ ແຍຍກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິ ນ ກາຌເຂົ໇າໄຎກະ຋າ໋ຉໆ໋຋ໆ ຈິຌເຑໆ ບໃນໄ໇ຈຏ໇ ຌົຉບຍແ຋ຌ຋າຄເຘຈຊະກິຈ ນ ເຑໆ ບງຄັຆ ຍ.຅າກຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌ ກະຘກິ າ໋ໄຎເຎັຌຑ ໇ຌ຋ໆ ກາຌ຃າ໇ ນ ເຎັຌ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ. ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ: ໝາງເຊຄິກາຌເປັຈກຈິ຅ະກາ໋ໃຈໜໆຶຄໃຘໃໆ ຌເຌບ ໇ ຋ໆ ຈຌິ, ໜາ໇ຈຌິຘທຌໆ ນຖາງແຓຌໆ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌ ເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ໃຌຎ 2010 ແຖະ 2020 - ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ 2010 - ນກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ 2020 ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘກິ າ໋ໃຌເຂຈຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ - ຉໆ໋ຖາ຃າ຋ ຈຌິ - ຉໆ໋ຌາ໋໇ຆຌົຖະຎະ຋າຌ຋ໆ ຍໆ໋ຑຽຄຑ໋ - ຉໆ໋ຌະໂງຍາງກາຌຑຈັ຋ະຌາເຘັ໇ຌ຋າຄ ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈ ໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3, ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຖະ ແຂທຄ ທຽຄ຅ຌັ

35 ຅ະກທຓເບົາ຅າ໋ຌທຌ 16 ຍາ໇ຌ ຘທໆ ຌນຖາງແຓຌໆ ຅ະຎຸກເປບ ຌດ ໆຖະນທາໆ ຄແ຃ຓຌາ໋໇ນງາຓ,ປບໆ ຄແຑຄ,ຌາ໋໇ ຑະຌາງ ແຖະ ຖຽຍຉາຓ຋າຄເຖກ10. ຎຈັໄ຅຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ: ໝາງເຊຄິຎຈັໄ຅ຉາໆ ຄ໅຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຆໆັຌ: ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌກາຌເຑໆ ຓຂຶ໇ຌຂບຄຎະຆາກບຌ, ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌ, ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌຌາ໋໇ ຆຌົຖະຎະ຋າຌຍໆ໋ຑຽຄຑ໋, ຎຈັໄ຅ຈາ໇ຌຌະໂງຍາງກາຌຑຈັ຋ະຌາເຘັ໇ຌ຋າຄ. ກາຌຑຈັ຋ະຌາຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋: ໝາງເຊິຄກາຌຎຍັຎຸຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ເຂຈໃຈໜໆຶຄ຋ໆ ກາ໋ຌຈົໄທເ໇ຑໆ ບກາຌ ຑຈັ຋ະຌາໃນເ໇ຎັຌຖະຍຍົ, ຖທຓໄຎເຊຄິກາຌຎຍັຎຄຸ ຃ຌຸ ຌະຑາຍຂບຄຈຌິຌຌັ໇ໃນຈ໇ ຂຶ໇ຌກທາໆ ເກໆົາ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ຌຌັ໇ຘາຓາຈເຑໆ ຓຏຌົຏະຖິຈໄຈນ໇ າງກທາໆ ເກໆົາໂຈງຍໆ໋ຎະໃນ໇ເຎັຌຈິຌເຎໆົາທາໆ ຄ຅ໆຶຄເບ ໇ຌທາໆ ກາຌ ຑຈັ຋ະຌາ. ກາຌ຃ຸຓ໇ ຃ບຄ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋: ໝາງເຊິຄກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ ແຖະ ກາ໋ຌຈົ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຎະເຑຈຉາໆ ຄ໅ ຃ຌົ໇຃ທ໇ າທາຄຖະຍຽຍກາຌ຃ຓຸ໇ ຃ບຄ, ກາຌຎກົຎກັປກັຘາ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ແຖະ ກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະເຑຈ຋ໆ ຈິຌ ຈຄໆັກາໆ ທໃນຊ໇ ກ ຉບ໇ ຄຉາຓແຌທ຋າຄຂບຄຑກັ ແຖະ ຖຈັ ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌກາຌຌາ໋ໃຆຆ໇ ຌົຖະຎະ຋າຌ: ໝາງເຊຄິຍຌັນາ຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຌາ໋ໃຆຆ໇ ຌົຖະຎະ຋າຌ ເຑໆ ບຘະໝບຄຌາ໋໇ໃນຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋. ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຌະໂງຍາງຂບຄຖຈັ: ໝາງເຊິຄ ກາຌຎະຉິຍຈັໄຈຍ໇ ຌັຈາຌຉິ ິກາ໋ ແຖະ ຖະຍຽຍ ກາຌຖຸຓໆ ກຈົໝາງ ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄກຍັກາຌ຃ຓຸ໇຃ບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ ຖທຓໄຎເຊິຄກາຌຉຈັຘິຌໃ຅ຖຄົ຋ຶຌຑຈັ ຋ະ ຌາຑ ໇ຌຊາຌໂ຃ຄຖາໆ ຄເຆໆັຌ: ທຽກຄາຌ຃ຓົຓະຌາ຃ຓົ ແຖະ ຂຌົຘໆຄົເນໆ ົາຌເ ໇ຎັຌຉຌົ໇. ຎຈັໄ຅຋າຄຈາ໇ຌຖາ຃າ຋ໆ ຈິຌ: ໝາງເຊຄິຖາ຃າ຋ໆ ຈຌິ຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋. ກາຌແຎຑາຍຊາໆ ງ຋າຄບາກາຈ: ເຎັຌກາຌແຎຑາຍຈທ໇ງຘາງຉາ (Visual Interpretation ກາຌແຎຑາຍຊາໆ ງ຋າຄບາກາຈແຉກຉາໆ ຄ຅າກກາຌເຍໆິຄຑາຍ຋ິທ຋ຈັ຋ໆທົໄຎເຑາະທາໆ ຏແ໇ ຎ຅ະຉບ໇ ຄກທຈນາ ເຑໆ ບປ຅ ໇ກັທຈັຊເຸ຋ິຄຑາຍ ແຖະ ທເິ຃າະເຑໆ ບແຎ຃ທາຓໝາງໃນຖ໇ າງຖະບຽຈຉາຓ຋ໆ ກາ໋ຌຈົໄທ.໇ ແຌທ຋າຄ: ໝາງເຊຄິແຌທ຋າຄຌະໂງຍາງ ໃຌກາຌຑຈັ຋ະຌາທຽກຄາຌກະຘິກາ໋. ທິ຋ ກາຌ: ໝາງເຊິຄກາຌກາ໋ຌຈົເຎັຌນ ກັທິ຋ ແຍຍຓທ ິ຋ະງາຘາຈ, ຘາຓາຈຌາ໋ໄຎເຎັຌຉທົແຍຍ ໃຌກາຌຎະຉິຍຈັທຽກຄາຌ຋າຄຈາ໇ຌເຉັກຌກິ, ກາຌແກໄ໇ຂ ແຖະ ຎຍັຎຸຄທຽກຄາຌໃນຊ໇ ກຉບ໇ ຄ.ແຌທ຋າຄໃຌ ກາຌ຅ຈັຘຌັ຋ໆ ຈິຌເຑໆ ບກາຌກະຘິກາ໋: ໝາງເຊິຄກາຌທາຄແຏຌກາຌ ຉາຓແຌທ຋າຄໃຌກາຌຍ໋ຖິນາຌທຽກ ຄາຌກະຘິກາ໋ດໆາຄເຎັຌຖະຍຍົ ແຖະ ຓ຅ ຈຸ ຎະຘຄົເຎົ໇າໝາງ຋ໆ ຆຈັເ຅ຌ.ຍຈົປຽຌກາຌຎະຉິຍຈັທຽກຄາຌຏາໆ ຌ ຓາ: ໝາງເຊຄິກາຌຊບຈຊບຌຍຈົປຽຌ, ຅ຈຸ ຈ, ຅ຈຸ ບບໆ ຌຂບຄກາຌຎະຉິຍຈັທຽກຄາຌຏາໆ ຌຓາຑຍົຂ໋ຘ໇ ະຈທກ ແຖະ ຂ໋ນ໇ ງຄຸ໇ງາກແຌທໃຈໃຌກາຌ຃ຓຸ໇຃ບຄ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ3. ຋ໆ ຈິຌຎຸກຘາ໇ຄ ຖທຓຓຘ ໆິຄກໆຘ໋ າ໇ຄ຋ໆ ດບ ໆ າໄຘ, ປາ໇ຌ຃າ໇ຍ໋ຖິກາຌ ແຖະ ຑ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິນທາໆ ຄເຎໆົາ.

36 ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ໝາງເຊຄິຑ ໇ຌ຋ໆ ຘາ໋ຖຍັຌາ໋ໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌກາຌຏະຖິຈກະຘິກາ໋ ເຆໆິຄຎະກບຍຈທ໇ ງ: ຈິຌ ຌາ, ຈຌິຘທຌ ແຖະ ຋ໆຄົນງາ໇. ຋ໆ ຈິຌຎໆາໄຓ໇ໝາງເຊຄິຑ ໇ຌ຋ໆ ເຂຈຎໆາໄຓຂ໇ບຄແຉຖໆ ະຍາ໇ຌຎະກບຍຓ: ຎໆາຑຸຓໆ , ຎໆານາໆ ຄ. ຈິຌນ໇ທງ ໝາງເຊິຄ຋ໆ ຈິຌດ ໆຍ໋ຖິເທຌແນ ຄໆ ຌາ໋໇ຎະກບຍຈທ໇ ງ: ແ຃ຓໜບຄ຋າ໋ຓະຆາຈ, ແ຃ຓ຃ບຄ ແ຃ຓເໝ ບຄ ແຖະ ຘາງຌາ໋໇຋າ໋ຓະຆາຈ.

37 ຑາກ຋ III ທ຋ ິ ກາຌຘກ ຶ ຘາ 1. ປຍ ແຍຍກາຌຘກຶຘາ ກາຌຘຶກຘາກຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ 3 ເຓບ ຄ຋ຸຖະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ໃຌກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌ ໇ແຓຌໆ ໄຈຌ໇ າ໋ໃຆທ໇ ິ຋ ກາຌຘຶກຘາແຍຍ຃ຌຸ ຌະຑາຍ ແຖະ ເຉັກຌກິ຋າຄຑຓ ຘ າຈ (GIS) ເຆໆິຄຎະກບຍຈທ໇ງຂ໋ຓ໇ ຌ ຉໆ໋ໄຎຌ: ໇ ແຍຍ຃ຸຌຌະຑາຍ, ໂຈງກາຌໃຆຒ໇ ບຓ ຘາ໋ຑາຈ ແຖະ ກາຌຘຄັເກຈແຍຍຍໆ໋ຓຘ ທໆ ຌປທໆ ຓເຑໆ ບເກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ກຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄຑ ໇ຌ຋ໆ ເຑໆ ບຉ ຖາ຃າ ຃ທາຓໝາງຂບຄຂ໋໇ຓຌ ; ຌບກ຅າກຌໃ ໇ຆແ໇ ຏຌ຋ໆ ຘຓົ຋ຽຓຖະນທາໆ ຄຎ 2010 ແຖະ 2020 ໂຈງຓ຋ ໆ ຉຄັ໇ດ ໆ ຖະນທາໆ ຄເຘັ໇ຌຂະໜາຌ຋ 18180018 2730N ແຖະ ເຘັ໇ຌແທຄ຋ 102 4040 102 5330E . 2. ກາຌກາ໋ຌຈົຎະຆາກບຌ ແຖະ ເຎົາ໇ໝາງຏໃ໇ ນຂ໇ ຓ໋໇ ຌ ຎະຆາກບຌ຋ໆ ໃຆໃ໇ຌກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌແ ໇ ຓຌໆ ໄຈກ໇ າ໋ຌຈົເບົາແຍຍເ຅າະ຅ຄົກຸຓໆ ຎະຆາກບຌ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄກຍັ ກາຌ຃ຓຸ໇຃ບຄ ແຖະ ຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ, ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ເຆໆິຄເຎັຌ ຏປ໇ ກ ໇ຽໆ ທກຍັຘະຑາຍກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໂຈງກຄົ, ຆໆຄຶຓຆ າທຍາ໇ຌ຋ຄັ 4 ຍາ໇ຌ຋ໆ ຅ະະຘຶກຘາ຃ : ຍາ໇ຌຌາ໋໇ ນງາຓ, ຍາ໇ຌໂຑຌໂປຄຌາຐ໇າງ, ຍາ໇ຌໂຑຌຄາຓ ແຖະ ຍາ໇ຌໂຑຌແກທ໇ ແຉຖໆ ະຍາ໇ຌແຓຌໆ ເບົາຌາງຍາ໇ຌ ແຖະ ປບຄຌາງຍາ໇ຌ ຑບ໇ ຓຉາຄໜາ໇ບຄົກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ຓະນາຆຌົຂບຄຍາ໇ຌ ຍາ໇ຌຖະ 4 ຋າໆ ຌ ຋ຄັ4 ຍາ໇ຌເຎັຌ 16 ຋າໆ ຌ. 3. ແນ ຄໆ ຂຓ໋໇ ຌ ແຖະ ເ຃ໆບ ຄຓ 3.1 ແນ ຄໆ ຂ໋ຓ໇ ຌ ກາຌທໄິ຅ຌໄ ໇ຈຂ໇ ໋ຓ໇ ຌ ຓາ຅າກ 2 ແນ ຄໆ ຃ : ຂ໋ຓ໇ ຌ ຎະຊຓົຓະຑຓ ແຖະ ຂ໋ຓ໇ ຌ ຋ຉຸ ິງະຑຓ 1) ຂ໋ຓ໇ ຌ ຎະຊຓົຓະຑຓ ເຎັຌກາຌເກັຍກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ຅າກກາຌຘາ໋ຑາຈ, ບາ໋ຌາຈກາຌຎກົ຃ບຄຍາ໇ຌ ແຖະ ຉາຄໜ໇າບຄົ ກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ຓະນາຆຌົຂບຄຍາ໇ຌ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄໃຌຑ ໇ຌ຋ໆ ຘຶກຘາໂຈງຘາ໋ຑາຈກຽໆ ທກຍັກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຋ໆ ຈຌິກະຘິ ກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ຉາຓ຅ຸຈຎະຘຄົຂບຄກາຌຘຶກຘາ. ໂຈງຖທຓແຖທ໇ ຓຂ ໋ຓ໇ ຌ ຘາ໋ຑາຈ ຃ : ຂ໋ຓ໇ ຌ ຘທໆ ຌຉທົຂບຄຏຊ໇ ກຘາ໋ຑາຈ, ຎຈັໄ຅຋ໆ ຓຏ ຌົຉໆ໋ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ຘຓົ຋ຽຍ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ຎ 2010 ແຖະ ຎ 2020 ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉໆ໋ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນ໇ຓ ກາຌຎໆຽຌແຎຄຑ ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ.

38 2) ຂ໋ຓ໇ ຌ ຋ຉຸ ິງະຑຓ ໄຈ຅໇າກກາຌຘຶກຘາເບກະຘາຌຉາໆ ຄ໅຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄເຆໆັຌ: ຅າກຍຈົຖາງຄາຌ, ທາຖະຘາຌ, ໜຄັຘ ຑິຓ, ບິຌເຉ ເຌັຈ, ກຈົໝາງ, ຌະໂງຍາງ, ແຏຌ຋ໆ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ, ຅າກຑາຍຊາໆ ງຈາທ຋ຽຓ, ຍຈົທິໄ຅ ກຽໆ ທກຍັກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋. 3.2 ເ຃ໆ ບຄຓໃ ຌກາຌໃຆເ໇ບົາຂ໋ຓ໇ ຌ ເ຃ໆ ບຄຓ຋ ໆ ໃຆໃ໇ຌກາຌຘຶກຘາ຃ຄັ໇ຌ ໇ແຓຌໆ ໃຆທ໇ ິ຋ ທິໄ຅ແຍຍ຃ຸຌຌະຑາຍ ເຆໆິຄເ຃ໆ ບຄຓ຋ ໆ ໃຆໃ໇ຌກາຌ ເກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ແຓຌໆ ແຍຍຘາ໋ຑາຈ, ຘາ໋ຖຍັບຎຸ ະກບຌ຋ໆ ໃຆຎ໇ ະກບຍຓ: ຃ບຓຑິທເຉ , ດເ ບັຈຘຍ , ເ຃ໆ ບຄຍຌັ຋ຶກ ຘຽຄ, ບຸຎະກບຌກາຌຂຽຌ, ຅ຑ ເບັຘ ແຖະ ກບ໇ ຄຊາໆ ງປຍ ເຑໆ ບຍຌັ຋ຶກຑາຍໃຌເຂຈຑ ໇ຌ຋ໆ ຘຶກຘາ. ແຍຍຘາ໋ຑາຈ: ແຍຍຘາ໋ຑາຈ຋ໆ ໃຆເ໇ຑໆ ບເກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ໃຌ຃ຄັ໇ຌແ ໇ ຍຄໆ ບບກເຎັຌ 2 ແຍຍ຃ : 1) ແຍຍຘາ໋ຑາຈຘາ໋ຖຍັຌາງຍາ໇ຌ ຂຌັ໇ຍາ໇ຌ ແຖະ ບຄົກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ຂບຄຍາ໇ຌ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄຎະກບຍຓ 4 ຑາກ຃ : - ຂ໋ຓ໇ ຌ ຘະຊາຌະຑາຍຂບຄຏໃ໇ ນຘ໇ າ໋ຑາຈ. - ຂ໋ຓ໇ ຌ ຋ໆທົໄຎຂບຄເຓບ ຄ຋ຸຖະ຃ຓົ (ຑ ໇ຌ຋ໆ ຘຶກຘາ) - ຎຈັໄ຅຋ໆ ຑາໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ເຂຈຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ. - ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ. - ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉໆ໋ຎຈັໄ຅຋ໆ ເປັຈໃນຓ໇ ກ າຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ເຂຈຆຌົຖະຎະ ຋າຌຌາ໋໇ ຓຄັ ເຓບ ຄ຋ະຖະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ. ກາຌຘາ໇ຄເ຃ໆ ບຄຓ: ຂຌັ໇ຉບຌກາຌຘາ໇ຄເ຃ໆ ບຄຓເ ຑໆ ບປຍັໃຆເ໇ຂົ໇າໃຌກາຌເກັຍກາ໋ຂ໋໇ຓຌ ເຆໆິຄຓຖ າງ ຖະບຽຈຈຄໆັຖຸຓໆ ຌ: ໇ 1) ຘຶກຘາເບກະຘາຌຌາ໋ຉາ໋ຖາ, ຍຈົທໄິ຅຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ຅າກນບ໇ ຄຘະໝຈຸ ແຖະ ຋າຄບິຌເຉ ເຌັຈເຑໆ ບ ເຎັຌແຌທ຋າຄໃຌກາຌຘາ໇ຄເ຃ໆ ບຄຓ. 2) ຈາ໋ເຌຌ ກາຌຘາ໇ຄເ຃ໆ ບຄຓເ ກັຍປທຍປທຓຂ໋ຓ໇ ຌ ຉາຓຂບຍແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຂບຄກາຌທິໄ຅ ເຆໆິຄຓ ເຌບ ໇ ໃຌ຃ທຍ຃ຓຸ ຉາຓ຅ຈຸ ຎະຘຄົຂບຄກາຌທໄິ຅. 3) ຌາ໋ເ຃ໆ ບຄຓ຋ ໆ ຘາ໇ຄຂຌຶ໇ ໄຎຏາໆ ຌບາ຅າຌ຋ໆ ຎຶກຘາເຑໆ ບຎຍັຎຄຸ . 4) ກາຌຘະເໜ ຍຌັນາຂບຄກາຌທໄິ຅, ຂບຍແຌທ຃ທາຓ຃ິຈຂບຄກາຌທໄິ຅ ແຖະ ແຍຍຘບຍຊາຓ຋ໆ ກຽຓໄທໃ໇ນຏ໇ ຆ໇ ຽໆ ທຆາຌຑິ຅າຖະຌາ຅າ໋ຌທຌ 5 ຋າໆ ຌ. ເ຃ໆ ບຄຓ຋ າຄຈາ໇ຌເຉັກຌກິ: ກາຌຌາ໋ໃຆເ໇຃ໆ ບຄຓຖ ະຍຍົຘາຖະຘຌົເ຋ຈ຋າຄຑຓ ຘິາຈຎະກບຍຓ຃ : 1) ເ຃ໆ ບຄຍຌັ຋ຶກຘຽຄ,

39 2) ບຸຎະກບຌກາຌຂຽຌ, 3) ແຏຌ຋ໆ 4) ກບ໇ ຄຊາໆ ງຑາຍ ເຑໆ ບຍຌັ຋ຶກຑາຍໃຌເຂຈຑ ໇ຌ຋ໆ ຘຶກຘາ. 5) ໂຎ ແກ ຓຖະຍຍົຘາຖະຘຌົເ຋ຈຑຓ ຘ າຈ 6) ໂຎ ແກ ຓ Microsoft Office 7) ຃ບຓຑ ທເຉ 8) ເ຃ໆ ບຄ Printer 3.3 ທ຋ິ ກາຌເກຍັຂ໋ຓ໇ ຌ 1) ກາຌຘຄັເກຈກາຌໂຈງກຄົ (Drirect Observation) ໂຈງຘາ໋ນ ທຈຑ ໇ຌ຋ໆ ແຖະ ຘະຑາຍ຋ໆທົໄຎ ຂບຄຑຶ໇ຌ຋ໆ ກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌ ແຖະ ກາຌຘຄັເກຈ (Observation) ເຑໆ ບຘຶກຘາທິຊ ຆທ ຈິຘຄັເກຈຑຶຈຉິກາ໋ກາຌຌາ໋ໃຆຎ໇ ະໂນງຈ຋ໆ ຈຌິ ແຖະ ບໆ ຌ໅. 2) ກາຌເກັຍກາ໋ຂ໋໇ຓຌ ຈທ໇ງກາຌໃຆແ໇ ຍຍຘາ໋ຑາຈເຑໆ ບຘາ໋ຑາຈຍຸກ຃ຌົຘາ໋຃ຌັ (Key Informant) ຈທ໇ງກາຌກາ໋ຌຈົຎະເຈັຌ຃າ໋ຊາຓກທາ໇ຄ໅, ເຎັຌ຃າ໋ຊາຓຎາງເຎ ຈເຑໆ ບໃຆໃ໇ຌກາຌຘາ໋ຑາຈບາ໋ຌາຈກາຌ ຎກົ຃ບຄຍາ໇ຌ ແຖະ ຉາຄໜາ໇ບຄົກາຌ຅ຈັຉຄັ໇ຓະນາຆຌົຂບຄຍາ໇ຌ ຅າ໋ຌທຌ 04 ຍາ໇ຌ ຋ຄັ 04 ຍາ໇ຌເຎັຌ 16 ຋າໆ ຌ ເຑໆ ບເກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ຎະນທຈັ຃ທາຓເຎັຌຓາຂບຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ ຓຄັ, ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ. 3) ຏຘ໇ ຶກຘາໄຈເ໇ກຍັກາ໋ ແຖະ ປທຍປທຓຂ໋ຓ໇ ຌ ຅າກເບກະຘາຌ, ຘຶກຘາ ແຖະ ຋ຍົ຋ທຌຍຈົທໄິ຅຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄ, ກາຌເກຍັກາ໋ຂ໋ຓ໇ ຌ ຎະກບຍຓ: ກາຌຘາ໋ນ ທຈຑ ໇ຌ຋ໆ ໂຈງກາຌຍຌັ຋ຶກຂ໋ຓ໇ ຌ ຈທ໇ງກບ໇ ຄຊາໆ ງຑາຍຈ ຅ຉ ບຌ, ເຑໆ ບຎະກບຍກາຌຘຶກຘາ ເຆໆຄິກາຌຘຶກຘາ຅ະແຍຄໆ ກາຌຘາ໋ນ ທຈບບກເຎັຌ 2 ປຍ ແຍຍ຃ : ຘາ໋ນ ທຈ ຑ ໇ຌ຋ໆ ບບ໇ ຓປບຍ ແຖະ ກາຌຘາ໋ນ ທຈຑ ໇ຌ຋ໆ ກາຌກາ໋ຌຈົ຅ຈຸ ຉາໆ ຄ໅ ຈທ໇ງກບ໇ ຄ GPS Garmin ແຖທ໇ ຌາ໋ຓາ ຎະກບຍກາຌແຎຑາຍຊາໆ ງຈາທ຋ຽຓ ເຑໆ ບແຍຄໆ ຂບຍເຂຈກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິແຉຖໆ ະຎະເຑຈ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌ ຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ເຑໆ ບ຃ທາຓຘະຈທກໃຌກາຌທິເ຃າະ, ຘາ໋ຖຍັກາຌທິໄ຅ໃຌ຃ຄັ໇ຌ ໇ແຓຌໆ ເຖໆັຄໃຘຘໆ າ໇ຄ ແຏຌ຋ໆ ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ໃຌຎ 2010 ນາຎ 2020 ກາຌ ທິໄ຅ໄຈບ໇ ຄໃຘຂໆ ໋໇ຓຌ ແຏຌ຋ໆ ກາຌໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຓບ ຄ຋ຸຖະ຃ຓົ ໃຌຎ 2010 ຂບຄກຓົ຅ຈັຘຌັ ແຖະ ຑຈັ຋ະຌາ຋ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋, ກະຆທຄກະຘິກາ໋ ແຖະ ຎໆາໄຓ, ໇ ຘາ໇ຄຂຌຶ໇ ເຎັຌຊາຌຂບຄຂ໋ຓ໇ ຌ ເຍ ໇ບຄຉຌົ໇, ຅າກຌຌັ໇ ໄຈເ໇ບົາຂ໋ຓ໇ ຌ ຘາ໋ຑາຈຍກຸ ຃ຌົ຋ໆ ກຽໆ ທຂບ໇ ຄຓາຎະກບຍເຑໆ ຓເຉ ຓ ເຑໆ ບໃນຘ໇ ບຈ຃ບໆ ຄກຍັ຅ຈຸ ຎະຘຄົຂບຄກາຌຘຶກ ຘາ. ຘໆທຌກາຌຘ໇າຄແຏຌ຋ໆ ກາຌຌາ໋ ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັຎ 2020 ແຓຌໆ ຌາ໋ເບົາຂ໋໇ຓຌ ແຏຌ຋ໆ ກາຌໃຆ໇຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ ຎ 2010 ຋ໆ ຘ໇າຄຘາ໋ເຖັຈແຖ໇ທຌຌັ໇ຓາເຎັຌຊາຌຂ໋໇ຓ ຌ

40 ແຖ໇ທຌາ໋ເບົາຂ໋໇ຓຌ ຅າກກາຌຘາ໋ຑາຈ ແຖະ ກາຌຘາ໋ນ ທຈຑາກຘະໜາຓຓາຎະກບຍໃຘເໆ ຑໆ ບໃນເ໇ນັຌເຊິຄ ຖກັຘະຌະກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈຌິກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ. 4. ກາຌທເິ຃າະ ແຖະ ແຎຏຌົຂຓ໋໇ ຌ ກາຌທິເ຃າະຂ໋໇ຓຌ ຈາ໇ຌ຃ຸຌະຑາຍ: ທິເ຃າະ຅າກກາຌແກະ຃າ໋ຘາ໋ຑາຈແຍຍເຎ ຈ ຋ໆ ໄຈ຅໇ າກກາຌຖຄົ ຘາ໋ ຑາຈກບຌກຸຓໆ ເຎົ໇າໝາງຂບຄກາຌຘຶກຘາແຓຌໆ ຊ ກຌາ໋ຓາປທຍປທຓ, ກທຈຘບຍ຃ທາຓຊ ກຉບ໇ ຄ ແຖທ໇ ຌາ໋ຓາປຽຍປຽຄ, ຘະນຸ ຍຖທຓ, ທິເ຃າະ ແຖະ ແຎ຃ທາຓໝາງຈທ໇ງເນຈຏຌົ. ເຑໆ ບຓາຘຄັຖທຓແຖທ໇ ທິເ຃າະ ຃ທາຓ຃ິຈເນັຌຉາຓ຃ທາຓເຎັຌ຅ຄິ ຅າກຌຌັ໇ກໆຌ໋ າ໋ເບົາຏຌົຂບຄກາຌທິເ຃າະ ແຖະ ແຎຏຌົ,ປຽຍປຽຄຉາຓຂຌັ໇ ຉບຌກາຌຘຶກຘາ. ກາຌທິເ຃າະຂ໋ຓ໇ ຌ ຈາ໇ຌເຉັກຌກິ: ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋ໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະ ຎະ຋າຌຌາ໋໇ຓຄັ, ເຓບ ຄ຋ຖຸ ະ຃ຓົ, ແຂທຄທຽຄ຅ຌັ ຃ຄັ໇ຌໄ ໇ຈຌ໇ າ໋ໃຆຂ໇ ໋ຓ໇ ຌ ຑາຍຊາໆ ງຈາທ຋ຽຓ ຍຌັ຋ຶກຂ໋ຓ໇ ຌ ຎ 2010 ແຖະ ຎ 2019 ໂຈງໃຆໂ໇ຎຕແກຕຓຎະຓທຌຏຌົ຋າຄຑຓ ຘ າຈ ຖທຓ຋ຄັຍຌັຈາໂຎຕແກຕຓຆທໆ ງຉາໆ ຄ໅ ເຆໆັຌ: Microsoft Office ເຎັຌຉຌົ໇. ກາຌ຅າ໋ແຌກຎະເຑຈກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌຈທ໇ງໂຎຕແກຕຓ຋າຄຑຓ ຘ າຈແຍຍ ຃ທຍ຃ຓຸ ຋ຄັ 2 ຆທໆ ຄເທຖາ ແຖະ ຌາ໋ໃຆກ໇ າຌ Recode ຑາຍ ນ ຄັ຅າກກາຌ຅າ໋ແຌກແຍຍ຃ທຍ຃ຓຸ ໂຈງຘຓົ ຋ຽຍໃຘຂໆ ໋ຓ໇ ຌ ກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌ຋ໆ ໄຈ຅໇າກ (ໜທໆ ງຄາຌຂ໋ຓ໇ ຌ ຂາໆ ທຘາຌ຋າຄຑຓ ຘາຈ, ຘຌ ຘາ໋ນ ທຈ ແຖະ ທາຄ ແຏຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌກະຘິກາ໋) ເຎັຌຍບໆ ຌບ ຄໃຌກາຌຘຶກຘາຂບຄຂາ໇ຑະເ຅ົາ໇ໃຌ຃ຄັ໇ຌ, ໇ ຏຌົຂບຄກາຌແຎຑາຍ຋ໆ ໄຈຌ໇ າ໋ໄຎກທຈຘບຍນາກາຌຎໆຽຌແຎຄຈທ໇ງເຉັກຌກິກາຌຆບ໇ ຌ຋ຍັຑາຍເຑໆ ບຆບກນາກາຌຎໆຽຌແຎຄຂບຄຑ ໇ຌ຋ໆ ຋ຄັ 2 ຆທໆ ຄເທຖາ ແຖະ ຉກົແຉຄໆ ຘາ໇ຄເຎັຌແຏຌ຋ໆ ກາຌຌາ໋ໃຆຑ໇ ໇ຌ຋ໆ ຈິຌໃຌເຂຈໂ຃ຄກາຌຆຌົຖະຎະ຋າຌຌາ໋໇ ຓຄັ ຎ 2010 ແຖະ ຎ 2020 ແຖະ ແຏຌ຋ໆ ກາຌຎໆຽຌແຎຄກາຌຌາ໋ໃຆ຋໇ໆ ຈິຌເຆໆິຄຓຂ ຌັ໇ຉບຌກາຌທິເ຃າະຂ໋ຓ໇ ຌ ຈຄໆັຖຸຓໆ ຌ: ໇