หน่วยที่ 2 สี อุณหภูมิและสเปกตรัมของดาวฤกษ์

นายอดุล ดือราแม
ตาแหน่งครู วิทยฐานะ ครชู านาญการ

โรงเรียนคณะราษฎรบารงุ จังหวัดยะลา
สงั กัดสานกั งานเขตพน้ื ทก่ี ารศกึ ษามธั ยมศกึ ษายะลา

นายอดุล ดือราแม
ตาแหน่งครู วิทยฐานะ ครชู านาญการ

โรงเรียนคณะราษฎรบารงุ จังหวัดยะลา
สงั กัดสานกั งานเขตพน้ื ทก่ี ารศกึ ษามธั ยมศกึ ษายะลา



ก

คำนำ

เอกสารประกอบการเรียน รายวชิ า วทิ ยาศาสตร์โลกและอวกาศ เรื่อง ดาวฤกษแ์ ละ
ระบบสรุ ิยะ กลมุ่ สาระการเรียนรูว้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี 6 จัดทาขึน้ เพื่อมุ่งเนน้
ให้นกั เรียนสามารถศึกษาหาความรู้ และสามารถทดสอบความเขา้ ใจก่อนเรยี น และหลังเรยี นไดด้ ว้ ย
ตนเอง ภายในเลม่ จะมีใบกจิ กรรม ใบความรู้ที่ใหค้ วามรดู้ ้านเนอื้ หาแก่นักเรยี น เม่ือศึกษาเนื้อหาเขา้ ใจ
แล้วจะมีใบงาน ให้นักเรยี นฝกึ คดิ และแบบทดสอบหลังเรียน เพอ่ื ทดสอบความรู้ ความเข้าใจ อีกทัง้
ยงั สามารถตรวจคาตอบจากเฉลยได้ดว้ ยตนเอง และนกั เรียนจะไดฝ้ ึกฝนทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์ กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ และการนาความรู้ไปใชป้ ระโยชน์ โดยครูผสู้ อนเปน็ ผใู้ ห้
คาปรกึ ษา แนะนา และคอยอานวยความสะดวก ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้

ผู้จัดทาเปน็ อย่างย่ิงวา่ เอกสารประกอบการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์ เรื่อง ดาวฤกษแ์ ละระบบ
สรุ ิยะ กลุ่มสาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตร์ สาหรับนกั เรียนช้นั มัธยมศึกษาปีที่ 6 หน่วยที่ 2 สี อุณหภูมิ
และชนิดสเปตรมั ของดาวฤกษ์ชุดนี้ จะเปน็ ประโยชนต์ อ่ นักเรยี น และครผู ปู้ ฏิบัติการสอนกลุ่มสาระ
การเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์สามารถนาไปประยกุ ต์ใชใ้ นการจัดกระบวนการเรียนร้ใู หเ้ หมาะสมกับนักเรยี นไดด้ ี
ยิ่งข้นึ

อดลุ ดือราแม

ข

สำรบญั หนา้
ค
คานา ง
สารบญั 1
คาช้ีแจงการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี น 2
คาแนะนาการใช้สาหรับครู 3
คาแนะนาการใช้สาหรับนักเรียน 4
ขั้นตอนการจัดเอกสารประกอบการเรยี นรูแ้ บบวฏั จักร 7 ขั้น (7E) 5
ขั้นตอนการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี น 6
มาตรฐานการเรียนรู้/ ตวั ช้ีวดั 6
สาระสาคัญ 7
จุดประสงค์การเรียนรู้ 8
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น 12
ขนั้ ที่ 1 ข้ันตรวจสอบความรเู้ ดิม 13
14
ใบคาถาม 15
ขัน้ ท่ี 2 ขั้นเร้าความสนใจ 18
19
ใบกิจกรรมที่ 1 21
ขั้นที่ 3 ขน้ั สารวจและคน้ หา 25
26
ใบกจิ กรรมท่ี 2 28
ใบความรู้ที่ 1 29
ขน้ั ที่ 4 ขั้นอธบิ าย
ใบกิจกรรมที่ 3
ข้ันท่ี 5 ขั้นขยายความคิด
ใบความร้ทู ่ี 2

สำรบญั ค

. หนา้
32
ขน้ั ที่ 6 ขัน้ ประเมนิ ผล 33
ใบงาน 38
39
ขน้ั ที่ 7 ขน้ั นาความร้ไู ปใช้ 43
แบบทดสอบหลังเรยี น 44
45
บรรณานกุ รม 46
ภาคผนวก 53
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นและเรียน
เฉลยกจิ กรรม
เฉลยใบงาน

1

เอกสารประกอบการเรยี น รายวชิ า วิทยาศาสตร์โลกและอวกาศ 1 รหสั วชิ า ว33194
เร่อื ง ดาวฤกษแ์ ละระบบสุริยะ กลุ่มสาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี 6
หนว่ ยท่ี 2 สี อุณหภูมิ และชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์ ประกอบด้วย

1. คาแนะนาสาหรับครู
2. คาแนะนาสาหรับนกั เรียน
3. แผนผงั มโนทศั น์ขัน้ ตอนการเรยี นเอกสารประกอบการเรยี น
4. จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้
5. แบบทดสอบก่อนเรยี น
6. ใบกิจกรรม
7. ใบความรู้
8. ใบงาน
9. แบบทดสอบหลงั เรียน
10. เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนและหลงั เรียน
11. เฉลยใบงาน
เอกสารประกอบการเรยี น รายวชิ า วทิ ยาศาสตร์โลกและอวกาศ 1 รหสั วชิ า ว33194
เรื่อง ดาวฤกษ์และระบบสรุ ยิ ะ กล่มุ สาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชนั้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 6
เลม่ น้ี เปน็ หนว่ ยที่ 2 สี อุณหภูมิ และสเปกตรัมของดาวฤกษ์ ใช้เวลาในการเรียน 2 ชวั่ โมง มี
วัตถปุ ระสงคเ์ พอ่ื ใหน้ กั เรยี นมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสี อุณหภูมิ และชนิดสเปตรัมของดาวฤกษ์
โดยการพัฒนาการเรยี นรู้ในรูปแบบเอกสารประกอบการเรียน เพอื่ สะดวกในการใช้ท้งั ครแู ละนักเรยี น
ตามเจตนารมณ์และเป้าหมายของหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551 (ปรับปรุง
พุทธศกั ราช 2560)

2

เอกสารประกอบการเรยี น รายวิชา วิทยาศาสตรโ์ ลกและอวกาศ 1 รหสั วิชา ว33194
เร่ือง ดาวฤกษ์และระบบสรุ ยิ ะ กลุม่ สาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 6
เลม่ นี้ เปน็ หนว่ ยที่ 2 สี อุณหภูมิ และชนิดสเปกตรัมของดาวฤกษ์ ครูควรเตรยี มความพร้อม และ
ปฏบิ ัตติ ามคาแนะนา ดงั ต่อไปนี้

กอ่ นการจัดการเรียนการสอน ครูผู้สอนควรดาเนนิ การ ดงั น้ี
1. ศกึ ษาแผนการจดั การเรียนรู้ เอกสารประกอบการเรยี น และอ่านเน้ือหาสาระอยา่ ง
ละเอยี ดรอบคอบ พร้อมท้ังทาความเขา้ ใจกบั เนื้อหาทุกเล่มก่อนการใช้งาน
2. เตรียมเอกสารประกอบการเรยี นให้ครบถ้วนและเพียงพอกับจานวนนักเรยี น
3. เตรยี มเครอ่ื งมือวดั และประเมนิ ผล เพอ่ื ใหท้ ราบความก้าวหน้าของนักเรียน
4. จดั ชน้ั เรยี นใหน้ ักเรยี นเรียนรู้เปน็ รายบคุ คล รายคู่ หรือกลุม่ ตามแผนการจดั การเรียนรู้
ระหว่างเดนิ ดาเนนิ การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ครูผู้สอนควรดาเนินการ ดงั นี้
1. ดาเนนิ การจัดกจิ กรรมการเรียนรู้ตามกจิ กรรมการเรยี นรทู้ กี่ าหนดไวใ้ นแผนการจัดการ
เรยี นร้อู ยา่ งเครง่ ครดั
2. ชแี้ จงให้นกั เรยี นทราบลาดบั ขนั้ ตอนและวธิ กี ารเรียนร้โู ดยใชเ้ อกสารประกอบการเรยี น
อย่างชดั เจน และประโยชน์ทไี่ ดร้ บั จากการเรยี นรู้ โดยใชเ้ อกสารประกอบการเรยี น
3. ชแี้ จงให้นักเรยี นทราบเก่ียวกบั บทบาทของนักเรยี นในการเรียนรู้ โดยใชเ้ อกสารประกอบการเรียน
ให้เข้าใจ และเนน้ ย้าเร่อื งความซือ่ สตั ย์ โดยไมล่ อกเพ่ือน ไมใ่ หเ้ พอ่ื นทาใหก้ ่อนลงมือทาด้วยตนเอง
4. สงั เกตความตัง้ ใจของนักเรยี น ความสนใจในการเรยี น การทางานร่วมกันเปน็ กลมุ่ ของ
นกั เรียนทกุ กลุ่มอย่างใกล้ชดิ หากนักเรียนคนใดมีปญั หาข้อสงสยั ครตู ้องให้ความชว่ ยเหลอื ทนั ที
5. ควบคมุ เวลาในการจัดกจิ กรรมการเรยี นรโู้ ดยใช้เอกสารประกอบการเรียนของนักเรียน
แตล่ ะคนอาจจะไมเ่ ทา่ กนั ครูควรยืดหยุ่นตามความเหมาะสม และตามสถานการณ์
6. การสรปุ บทเรยี นควรเป็นกจิ กรรมร่วมกนั ของนกั เรยี นทุกคนหรอื แตล่ ะกลุ่ม ส่งตวั แทน
มาร่วมอภปิ รายเรอ่ื งทีเ่ รียนมา
7. กากับควบคมุ ให้นักเรยี นทาแบบทดสอบหลังเรียน เพ่ือประเมินความก้าวหน้าของนักเรียน
สน้ิ สดุ การจดั กจิ กรรมการเรยี นรู้ ครูผสู้ อนควรดาเนินการ ดังนี้
1. เก็บรวบรวมผลงานของนักเรยี นไปตรวจ
2. เน้นยา้ ใหน้ กั เรียนทาการบ้านมาส่งใหต้ รงตามเวลาท่กี าหนดและนาข้อบกพร่องจากการทา
การบ้านของนักเรียนไปบอกและแก้ไขให้กบั นักเรยี นในช่ัวโมงถดั ไป
3. ตรวจแบบทดสอบ บนั ทึกคะแนนและสรปุ ผลการประเมนิ พฤติกรรมของนักเรยี น

3

เอกสารประกอบการเรยี น รายวชิ า วิทยาศาสตรโ์ ลกและอวกาศ 1 รหสั วชิ า ว33194
เร่ือง ดาวฤกษ์และระบบสุรยิ ะ กล่มุ สาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 6
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขนั้ พ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2551 (ปรบั ปรุงพุทธศกั ราช 2560) หนว่ ยที่ 2
สี อุณหภูมิ และชนิดสเปกตรมั ของดาวฤกษ์ นักเรียนควรปฏบิ ตั ติ ามคาแนะนา ดงั น้ี

1. อา่ นคาชี้แจงและคาแนะนาในการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี นใหเ้ ขา้ ใจก่อนทากจิ กรรม
ทกุ คร้ัง

2. ศึกษาจดุ ประสงค์การเรยี นรู้และข้นั ตอนการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี น รายวชิ า
วิทยาศาสตรโ์ ลกและอวกาศ เพื่อใหท้ ราบว่า เมือ่ เรียนจบแล้วนักเรยี นจะมีความรู้ในเรื่องใดบ้าง

3. ทาแบบทดสอบกอ่ นเรยี นลงในกระดาษคาตอบ ตรวจคาตอบจากเฉลยแบบทดสอบ
ก่อนเรียน พร้อมทัง้ บันทึกคะแนนลงในแบบบันทึกคะแนน

4. ทาใบกิจกรรม และศึกษาใบความรู้
5. ทาใบงาน ตรวจคาตอบจากเฉลยแบบใบงาน พร้อมทั้งบันทึกคะแนนลงในแบบบนั ทึก
คะแนนรายบุคคล
6. เมื่อนักเรียนไมเ่ ขา้ ใจทาเอกสารประกอบการเรียน ข้อใดไม่ได้หรือมีปัญหาข้อสงสยั ใน
เนอื้ หาใหก้ ลับไปศึกษาใบความรแู้ ละตัวอยา่ งอีกครงั้ จนเข้าใจดีหรือปรกึ ษาครูผ้สู อน แลว้ จึงกลับมาทา
เอกสารประกอบการเรียน
7. การเขยี นคาตอบของเอกสารประกอบการเรียนให้นักเรียน ทาดว้ ยความรอบคอบให้
ผลงานมีความถูกต้อง สะอาดเรยี บร้อยและเปน็ ระเบยี บ
8. ทาแบบทดสอบหลังเรียน ตรวจใหค้ ะแนนตามเฉลย ถ้าไดต้ ่ากว่ารอ้ ยละ 80% ให้
กลบั ไปศึกษาเอกสารประกอบการเรียนอีกคร้ัง
9. สรุปผลการเรียน ประเมิน ปรับปรงุ และพัฒนาตนเอง
10. การศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนเลม่ นี้ จะไม่บรรลุผลสาเร็จถา้ นกั เรยี นขาดความ
ซื่อสัตยใ์ นการทาเอกสารประกอบการเรยี น

4

ข้ันท่ี 1 ข้ันตรวจสอบความรู้เดมิ (Elicitation Phase)
ขั้นที่ 2 ข้นั เร้าความสนใน (Engagement Phase)
ข้นั ที่ 3 ขน้ั สารวจและค้นหา (Exploration Phase)

ขัน้ ที่ 4 ข้นั อธบิ าย (Explanation Phase)
ขัน้ ที่ 5 ขน้ั ขยายความคดิ (Expansion Phase)
ขัน้ ท่ี 6 ข้ันประเมินผล (Evaluation Phase)
ขนั้ ท่ี 7 ขั้นนาความร้ไู ปใช้ (Extension Phase)

5

อา่ นคาชแี้ จง
ทาแบบทดสอบกอ่ นเรียน
ทาใบกิจกรรม
ศึกษาใบความรู้
ทาใบงาน
ทาแบบทดสอบหลงั เรียน

6

เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง ดาวฤกษแ์ ละระบะสรุ ยิ ะ
กลุ่มสาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 6
หนว่ ยที่ 2 สี อณุ หภมู ิ และชนิดสเปกตรมั ของดาวฤกษ์

มาตรฐานการเรียนรู้/ ตวั ชวี้ ัด

มาตรฐาน ว 3.1 เขา้ ใจองค์ประกอบ ลกั ษณะ กระบวนการเกดิ และวิวฒั นาการของเอกภพ
กาแล็กซ่ี ดาวฤกษ์ และระบบสรุ ยิ ะ รวมทง้ั ปฏิสมั พนั ธภ์ ายในระบบสุรยิ ะที่
ส่งผลต่อสิง่ มีชวี ติ และการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีอวกาศ

ว 3.1 ม.6/6 อธบิ ายความสัมพันธร์ ะหวา่ งสี อุณหภูมิผิว และสเปกตรัมของดาวฤกษ์

สาระสาคัญ

ดาวฤกษ์ท่ีปรากฏบนท้องฟา้ จะมีสีต่างกัน สขี องดาวฤกษ์มีความสมั พนั ธ์กับ
อุณหภูมิผวิ และสเปกตรัมของดาวฤกษ์ ชนิดของดาวฤกษ์แบง่ ตามสีและอณุ หภูมผิ วิ ของดาว
ฤกษ์ได้ 7 ชนิด คอื O B A F G K และ M

7

จุดประสงค์การเรยี นรู้

ด้านความรู้ (K)
1. อธิบายความสัมพนั ธ์ระหว่างสี อณุ หภมู ิ และสเปกตรมั ของดาวฤกษ์ได้
2. บอกชนิดของสเปกตรัมของดาวฤกษ์ได้

ดา้ นทกั ษะกระบวนการ (P)
3. มีความสามารถในการแก้ปญั หาและกระบวนการทางานเปน็ กลมุ่

ดา้ นคณุ ลักษณะอันพงึ ประสงค์ (A)
4. นกั เรียนมวี ินยั ใฝ่เรียนรู้ มงุ่ ม่นั ในการทางาน และมีจิตวทิ ยาศาสตร์

8

แบบทดสอบก่อนเรยี น

เอกสารประกอบการเรยี น เร่อื ง ดาวฤกษ์และระบะสรุ ยิ ะ
กลมุ่ สาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตร์ ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี 6
หน่วยที่ 2 สี อุณหภมู ิ และสเปกตรมั ของดาวฤกษ์

คาช้ีแจง ใหน้ กั เรียนทาเครื่องหมายกากบาท () ลงในชอ่ งตัวอกั ษร ก ข ค หรอื ง ท่ีถกู ต้องที่สดุ
เพยี งข้อเดยี ว

1. สีของดาวฤกษ์ จะขึ้นอยู่กับข้อใด
ก. ขนาดของดาวฤกษ์
ข. ระยะห่างของดาวฤกษ์
ค. ความสวา่ งของดาวฤกษ์
ง. อณุ หภูมิพื้นผิวของดาวฤกษ์

2. ขอ้ ใดต่อไปน้ีถกู ต้อง
ก. ดาวฤกษ์สแี ดงอยู่ไกลกวา่ ดาวฤกษส์ นี า้ เงนิ
ข. ดาวฤกษส์ ีแดงมีอายุมากกวา่ ดาวฤกษส์ ีน้าเงิน
ค. ดาวฤกษ์สแี ดงมีขนาดเล็กกว่าดาวฤกษส์ ีน้าเงนิ
ง. ดาวฤกษส์ แี ดงเคลอ่ื นท่ีเร็วกว่าดาวฤกษ์สีนา้ เงนิ

3. ดาวฤกษด์ วงใดต่อไปน้ี มีอณุ หภูมผิ ิวท่สี งู ท่ีสดุ
ก. ดาวทีม่ สี ีดา
ข. ดาวท่มี สี ขี าว
ค. ดาวทมี่ ีสนี า้ เงิน
ง. ดาวทีม่ ีสีเหลือง

9

4. ดาวฤกษท์ ่ีมสี ีน้าเงนิ ถูกจัดอยูใ่ นสเปกตรมั ชนิดใด
ก. O
ข. B
ค. F
ง. G

5. ชนิดของสเปกตรมั ขอ้ ใดที่แสดงวา่ เป็นดาวฤกษ์สขี าว และอุณหภูมิของดาวที่ 8,000 - 10,000 เคลวนิ
ก. G
ข. A
ค. M
ง. O

6. ข้อใดคือสี และอณุ หภูมิผิวของดวงอาทติ ย์
ก. สีสม้ มีอณุ หภูมิผวิ ประมาณ 30,000 เคลวิน
ข. สีแดง มีอณุ หภมู ผิ ิวประมาณ 10,000 เคลวิน
ค. สเี หลอื ง มีอุณหภูมผิ ิวประมาณ 5,800 เคลวิน
ง. สีเหลอื ง มอี ณุ หภูมผิ วิ ประมาณ 7,500 เคลวนิ

7. ดาว A มสี นี ้าเงนิ ดาว B มสี ีขาว ดาว C มีสีสม้ และดาว D มีสีแดง อยากทราบวา่ ดาวดวงใดมี
อายุน้อยทีส่ ุด

ก. ดาว D
ข. ดาว C
ค. ดาว B
ง. ดาว A

8. นักดาราศาสตร์แบง่ ชนิดของดาวฤกษ์เปน็ 7 ชนดิ โดยเรยี งตามอักษรในข้อใดจากอุณหภมู สิ งู ไปตา่
ก. A B F G K M O
ข. O B A F G K M
ค. O A B F G K M
ง. M K G F B A O

10

9. ดาวสไปกาเปน็ ดาวทมี่ สี นี ้าเงิน และดาวแอนแทเรสมสี ีแดง สว่ นดวงอาทติ ยม์ สี เี หลือง จากข้อมลู ข้อ
ใดตอ่ ไปนถ้ี ูกตอ้ ง

ก. ดาวแอนแทเรสมีอุณหภมู ิสงู ทีส่ ดุ
ข. ดวงอาทิตย์มีอณุ หภูมิสูงที่สดุ ในหมดู าวท้งั สามน้ี
ค. ดาวสไปกามอี ุณหภูมิสงู กวา่ ดวงอาทิตย์ และดวงอาทิตยม์ อี ุณหภูมติ ่ากว่าดาวแอนแทเรส
ง. ดาวสไปกามอี ุณหภูมสิ งู กว่าดวงอาทติ ย์ และดวงอาทติ ย์มีอณุ หภูมิสูงกวา่ ดาวแอนแทเรส

10. ถ้าดาวฤกษ์ดวงหนงึ่ แรกเกดิ มีอณุ หภมู ิพืน้ ผิว 11,000 องศาเซลเซียส เม่ือเวลาผา่ นไปอุณหภูมจิ ะ
เปลย่ี นเป็น 5,600 องศาเซลเซยี ส 4,000 องศาเซลเซยี ส และ 3,000 องศาเซลเซียส สขี องดาวจะ
เปล่ียนแปลงจากแรกเกดิ ตามลาดับอย่างไร

ก. ขาว เหลอื ง สม้ ส้มแดง
ข. ขาว ส้มแดง ส้ม เหลอื ง
ค. ขาว สม้ เหลือง สม้ แดง
ง. ขาว ส้มแดง เหลือง ส้ม

11

กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน
หนว่ ยท่ี 2 สี อุณหภมู ิ และสเปกตรมั ของดาวฤกษ์

ชือ่ – สกลุ ชั้น เลขท่ี .

ข้อท่ี ตัวเลอื ก 1. เกณฑ์การให้คะแนน
ก ขค
ง ระดับคะแนน รายการ
1
2 1 ตอบคาถามไดถ้ ูกต้อง
3
4 0 ตอบคาถามไมถ่ ูกต้อง หรอื ไม่ตอบ
5
6 2. ระดับคะแนน
7
8 ระดับคะแนน รายการ
9 8 - 10 ดี
10 5-7
0-4 พอใช้
ปรบั ปรุง

3. ผลการประเมนิ

 ผา่ น
 ไมผ่ า่ น

คะแนนเต็ม 10 คะแนน ลงชอ่ื ผปู้ ระเมิน
(นายอดุล ดือราแม)
ได้คะแนน คะแนน

12

คาชี้แจง

- ให้นกั เรียนตอบคาถามจากใบคาถาม เร่อื ง สี อณุ หภมู ิ
และสเปตรมั ของดาวฤกษ์

13

คาช้ีแจง ใหน้ กั เรยี นตอบคาถามต่อไปนี้

1. สขี องเปลวไฟในสองภาพน้ีตา่ งกันหรอื ไม่ อยา่ งไร
2. นักเรียนคดิ วา่ เปลวไฟจากแหลง่ พลังงานของทง้ั สองภาพ มอี ณุ หภูมแิ ตกต่างกนั หรอื ไม่ อยา่ งไร
3. สขี องเปลวไฟมีความสัมพันธก์ ับอุณหภมู ิหรือไม่ อย่างไร

14

คาชแ้ี จง

- ใหน้ ักเรยี นทากิจกรรมท่ี 1 การทดลอง “สี อุณหภมู ิ
และชนดิ สเปกตรมั ของดาวฤกษ์” และตอบคาถามทา้ ย
กิจกรรม

15

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้
วเิ คราะห์ และอธิบายความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งสี อุณหภูมผิ วิ และชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์

วสั ดุ – อปุ กรณ์

1. ตารางแสดงข้อมูลสี อุณหภูมผิ ิวของดาวฤกษท์ ี่กาหนด
2. ตารางแสดงข้อมลู แสดงสเปกตรัม สแี ละอณุ หภมู ิผวิ ทสี่ ัมพนั ธ์กนั ของดาวฤกษ์

ตารางท่ี 1 แสดงข้อมูลสี อุณหภูมิผวิ ของดาวฤกษ์ท่ีกาหนด

ดาว สี อณุ หภูมิผิวโดยประมาณ (เคลวิน)
ดวงอาทิตย์ เหลอื ง 5,780
ดาวรวงขา้ ว ขาวแกมเหลือง 6,760
ดาวซิรอิ สั ขาว 9,940
ดาวไรเจล น้าเงินแกมขาว 11,000
ดาวโพรซิออน (A) ขาวแกมเหลือง 6,530
ดาวคาเพลลา เหลือง 4,900
ดาวปารชิ าต แดง 3,570
ดาวหวั ใจสงิ ห์ นา้ เงนิ แกมขาว 10,300
ดาวเวกา ขาว 9,600
ดาวเบเทลจสุ แดง 3,500
ดาวอัลนีแทค น้าเงิน 30,000

16

ตารางท่ี 2 แสดงขอ้ มูลชนดิ สเปกตรมั สี และอุณหภูมผิ ิวของดาวฤกษ์

ชนิดสเปกตรมั สี อุณหภมู ิผิวโดยประมาณ (เคลวิน)
O น้าเงิน มากกว่า 30,000
B น้าเงนิ แกมขาว 10,000 – 30,000
A ขาว 7,500 – 10,000
F ขาวแกมเหลือง 6,000 – 7,500
G เหลือง 4,900 – 6,000
K ส้ม 3,500 – 4,900
M แดง 2,500 – 3,500

วธิ ที า

1. ให้นักเรยี นศกึ ษาตารางข้อมูล สี อณุ หภมู ิผิวของดาวฤกษ์ท่ีกาหนด
2. เรียงลาดบั ดาวตามอณุ หภูมิผวิ จากอุณหภูมิต่าไปอุณหภูมสิ ูง
3. ระบุชนดิ สเปกตรมั ของดาวฤกษ์ โดยให้สมั พันธ์กับสีและอุณหภูมิผิว
4. จาแนกดาวฤกษต์ ามกณฑ์ทีต่ นเองกาหนด พร้อมท้ังระบุเกณฑ์ทีใ่ ช้

บันทึกผลการทากิจกรรม

ตาราง ชนดิ สเปกตรมั ของดาวฤกษ์ โดยใหส้ มั พนั ธ์กับสีและอุณหภมู ผิ ิว

ชอ่ื ดาวฤกษ์ อุณหภมู ผิ ิวโดยประมาณ สี ชนิดสเปกตรมั
(เคลวนิ )

ชอ่ื ดาวฤกษ์ อุณหภูมผิ ิวโดยประมาณ สี 17
(เคลวิน)
ชนดิ สเปกตรัม

จาแนกดาวฤกษ์ไดเ้ ป็น กลมุ่ ดงั น้ี
เกณฑ์ท่ีใช้ในการจาแนก

18

คาชีแ้ จง

- ให้นกั เรยี นทากจิ กรรมที่ 2 สี อุณหภมู ิ และสเปกตรัม
ของดาวฤกษ์

- ใหศ้ กึ ษาใบความรูท้ ่ี 1 สี อุณหภูมิ และสเปกตรมั ของ
ดาวฤกษ์

19

จดุ ประสงค์การเรียนรู้
สืบค้นข้อมูลและอธบิ ายความสัมพันธ์ระหว่างสี อุณหภมู ิผวิ และชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์

วัสดุ – อปุ กรณ์
-

วิธีทา
1. ใหน้ ักเรยี นแบง่ กลุ่มออกเปน็ 6 กลุ่ม กลมุ่ ละ 5 – 6 คน
2. ให้นักเรยี นแตล่ ะกลุ่มศกึ ษา สืบคน้ ข้อมลู และระบุชนิดสเปกตรัมของดาวฤกษ์ท่ี

กาหนดใหส้ มั พันธก์ บั สีและอุณหภมู ิผวิ
3. แต่ละกลุม่ นาเสนอและอภิปรายผลการทากิจกรรม

20

บนั ทกึ ผลการทากจิ กรรม

21

เพอ่ื น ๆ ทราบไหมครบั วา่ ดาวฤกษ์
บนท้องฟ้าทาไมจงึ มสี แี ตกต่างกัน
เรามาเรยี นรู้พร้อม ๆ กันนะครับ
ดาวฤกษบ์ นท้องฟ้า จะมีความสว่างมากน้อยแตกต่างกัน สีของดาวฤกษ์กม็ ีความแตกตา่ งกนั
โดยสีของดาวฤกษม์ ีมนษุ ยม์ องเหน็ จะมคี วามสัมพันธก์ บั อุณหภมู ิผิวของดาวฤกษ์ และสามารถบอกชว่ ง
อายขุ ัยของดาวฤกษ์ได้
สีของดาวฤกษ์จะข้นึ อย่กู บั อุณหภมู พิ น้ื ผิวของดาวฤกษ์ คือ ดาวทม่ี อี ุณหภูมพิ ้นื ผิวต่าจะมีสี
คอ่ นข้างแดง พวกท่ีมีอุณหภูมิสงู จะมีสีไปทางขาวหรอื ขาวแกมนา้ เงิน

22

ในชว่ งปลายคริสตศ์ ตวรรษท่ี 19 นกั ดาราศาสตร์ทีม่ หาวิทยาลยั ฮารว์ าร์ด ประเทศ
สหรัฐอเมริกา ได้ถ่ายภาพสเปกตรัมของดาวฤกษจ์ านวนมาก และจดั กลุ่มของดาวฤกษ์ตามชนิดของ
สเปกตรมั ได้เป็น 7 กล่มุ โดยเรียงลาดบั ตามอุณหภูมิผิวของดาวฤกษ์

การแบ่งสเปกตรมั ของดาวฤกษ์เปน็ 7 ชนดิ หลกั ๆ คือ O, B, A, F, G, K, M การจาแนก
สเปกตรัมมวี ธิ กี ารประเมนิ ลักษณะทางกายภาพของดวงดาวโดยการเปรียบเทยี บคุณสมบตั ขิ องสเปกตรัม
ซงึ่ มเี สน้ สเปกตรัมทีแ่ ตกตา่ งกันตามอุณหภมู ิและกา๊ ซที่มใี นดาวฤกษ์ ความแตกต่างของสเปกตรัมสะท้อน
ความแตกต่างของอณุ หภูมิของบรรยากาศเปน็ หลัก และการจาแนกสเปกตรัมเป็นเคร่ืองมอื ท่ีมี
ประสทิ ธิภาพมากสาหรบั ความเข้าใจฟสิ ิกสข์ องดาวฤกษ์ ดงั ตารางที่ 1 ชนิดสเปกตรัม สี และอณุ หภมู ิ
ของดาวฤกษ์

ตารางที่ 1 ชนิดสเปกตรมั สี และอณุ หภมู ิผิวของดาวฤกษ์

ชนิดสเปกตรัม สี อณุ หภมู ิผิว ตัวอย่างดาว
โดยประมาณ (เคลวิน)
O น้าเงนิ ดาวอลั นแี ทค ในกลมุ่ ดาวนายพราน
B น้าเงินแกมขาว มากกวา่ 30,000 ดาวรวงข้าว ในกลมุ่ ดาวหญงิ สาว
A 10,000 – 30,000 ดาวหางหงศ์ (Deneb) ในกลุม่ ดาวหงส์
ขาว 7,500 – 10,000 (Cygnus)
F ดาวโพรซอิ อนในกล่มุ ดาวสุนขั เล็ก
ขาวแกมเหลือง 6,000 – 7,500 (Canis minor)
G ดวงอาทติ ย์ ดาวคาเพลลาในกลุ่มดาว
เหลอื ง 4,900 – 6,000 สารถี (Auriga)
K ดาวดวงแก้วในกล่มุ ดาวคนเลีย้ งสัตว์
M ส้ม 3,500 – 4,900 ดาวปารชิ าตในกลุ่มดาวแมงป่อง
แดง 2,500 – 3,500

จากตารางท่ี 1 พบวา่ ดาวฤกษ์ท่มี ีอณุ หภูมิผิวมากทส่ี ดุ คือ ดาวฤกษ์ท่มี สี นี ้าเงนิ และมี
สเปกตรมั ชนดิ O ซ่งึ อณุ หภูมผิ ิวเป็นผลมาจากการผลิตพลังงานท่ีแกน่ ของดาวฤกษ์ โดยดาวฤกษ์ทผ่ี ลิต
พลงั งานได้มากกวา่ จะมอี ุณหภูมิทีผ่ ิวสูงกวา่ ดาวฤกษ์ที่ผลิตพลังงานได้น้อยกวา่ จงึ ทาให้ดาวฤกษแ์ ตล่ ะ
ดวงมีสแี ละสเปกตรัมแตกตา่ งกัน

23

ชนดิ O เป็นดาวฤกษ์สีนา้ เงินทม่ี กี าลงั ส่องสวา่ งและอณุ หภมู ิสูงมากประมาณ 30,000 -
60,000 องศาเคลวิน แผ่รงั สใี นช่วงอลั ตรา้ ไวโอเลต ดูดกลืนความยาวคลื่นของกา๊ ซฮีเลยี มไดด้ ี แตม่ ีเสน้
ไฮโดรเจนท่ีออ่ นมากเพราะมีแกนกลางร้อนมากจงึ เผาไหม้เชอื้ เพลิงไฮโดรเจนผา่ นได้อยา่ งรวดเร็วและเปน็
ดาวแรกที่ออกจากกระบวนหลกั จานวน 1 ใน 3,000,000 ของดาวในกระบวนหลกั

ชนดิ B เปน็ ดาวฤกษส์ ฟี ้าที่มกี ๊าซไฮโดรเจนห่อหมุ้ รอบ ๆ ดาว อณุ หภูมิประมาณ 10,000 -
30,000 องศาเคลวนิ ดดู กลืนไฮโดรเจนระดับปานกลาง เส้นโลหะบรสิ ุทธิ์ Mg II และ Si II อายุสัน้
มาก จานวน 1 ใน 800 ของดาวในกระบวนหลัก

ชนดิ A เป็นดาวฤกษส์ ีขาวปนฟ้า อุณหภูมิประมาณ 7,500-10,000 องศาเคลวนิ มีเส้น
ไฮโดรเจนเข้มท่ีสดุ และเสน้ โลหะ Fe II, Mg II, Si II จานวน 1 ใน 160 ของดาวในกระบวนหลัก

ชนดิ F เป็นดาวฤกษ์สีขาว อณุ หภูมิประมาณ 6,000 - 7,500 องศาเคลวนิ เสน้
ไฮโดรเจนเร่ิมอ่อนลง เรมิ่ เห็นเสน้ ของ Fe I, Cr I, K และ Ca II เข้มมากขึน้ จานวน 1 ใน 33 ของ
ดาวในกระบวนหลกั

ชนิด G เป็นดาวฤกษส์ ีเหลืองอุณหภูมปิ ระมาณ 5,000 - 6,000 องศาเคลวิน มีเสน้
สเปกตรมั ไฮโดรเจนอ่อนกวา่ F เริ่มมโี มเลกลุ CH และเสน้ โลหะไอออไนซ์มากขึ้น

ชนิด K เป็นดาวฤกษส์ ีสม้ อณุ หภูมปิ ระมาณ 3,500 - 5,000 องศาเคลวิน สว่ นใหญม่ ี
เสน้ โลหะ Mn I, Fe I, Si I, K และเรม่ิ มีโมเลกลุ ของไทเทเนยี มออกไซด์ จานวน 1 ใน 8 ของดาวใน
แถบกระบวนหลักเหมาะสาหรับสิ่งมชี วี ิต

ชนิด M เป็นดาวฤกษ์สีแดง อุณหภูมนิ อ้ ยกวา่ 3,500 องศาเคลวิน เส้นโลหะและโมเลกลุ
ของไทเทเนยี มออกไซด์เขม้ ขึ้น เริม่ มโี มเลกลุ วาเนเดยี มออกไซด์ จานวน 1 ใน 3 ของดาวในแถบ
กระบวนหลัก

24

สขี องดาวฤกษ์มคี วามสัมพันธ์กับอุณหภมู ิพ้ืนผวิ ของดาวฤกษน์ ้ัน ๆ โดยดาวฤกษท์ ี่มอี ุณหภมู ิ
พน้ื ผิวตา่ จะมีสแี ดง ส่วนดาวฤกษ์ทม่ี ีอุณหภูมิพ้นื ผิวสูงจะมีสีน้าเงนิ นอกจากน้ีในกรณีท่ีดาวฤกษ์นั้น
ไม่ใชด่ าวยกั ษ์ ขนาดของดาวฤกษ์ก็จะเกีย่ วข้องกบั สขี องดาว เช่นกนั โดยดาวฤกษม์ วลมากจะมีสีน้าเงิน
ส่วนดาวฤกษ์มวลนอ้ ยจะมสี แี ดง แตเ่ ดิมนนั้ มีการจาแนกสดี าวฤกษ์ออกเปน็ 4
ประเภท คอื แดง สม้ เหลือง และขาว แต่ละสีแทนอณุ หภูมิของดาวฤกษ์ สขี าวแทนดาวฤกษ์ทร่ี ้อน
จัดทส่ี ดุ สว่ นสแี ดงแทนดาวฤกษ์ท่ีร้อนนอ้ ยทส่ี ดุ การใหส้ ีก็คลา้ ยกับสขี องชิ้นเหลก็ ท่ีกาลังถูกไฟเผา ใน
ตอนแรกมันจะร้อนแดงก่อน ต่อมาเม่ืออณุ หภูมสิ ูงขึ้นสีของมนั ก็จะเปลยี่ นไปเร่ือย ๆ จนกระท่ังเปน็ สี
ขาวแกมนา้ เงนิ ในท่สี ดุ ดงั ภาพที่ 1 สาหรบั ดวงอาทิตย์ ถูกจัดอย่ใู นกล่มุ ดาวฤกษ์สเี หลือง

ภาพท่ี 1 ตัวอย่างสีของชิ้นเหล็กทก่ี าลงั ถกู ไฟเผา
ทมี่ า : https://twitter.com/jhitmikishar/status/848883115313422336

สีของดาวฤกษ์จะสมั พนั ธก์ ับอุณหภมู ิผิว และยงั สัมพนั ธ์
กับช่วงอายุขัยของดาวฤกษด์ ้วย โดยดาวฤกษ์ท่ีมีอายุอยู่
ในช่วงตน้ ของอายขุ ัย จะมีสีน้าเงนิ และมีอุณหภูมิสูง

ส่วนดาวฤกษท์ ี่มีอายุอยูใ่ นช่วงทา้ ยของอายขุ ยั
จะมีสีแดง และมีอณุ หภูมิตา่

25

คาช้ีแจง

- ให้นักเรียนทากจิ กรรมท่ี 3 สี อณุ หภูมิ และสเปกตรัม
ของดาวฤกษ์

26

จุดประสงค์การเรียนรู้
วเิ คราะห์ และอธบิ ายความสัมพันธร์ ะหว่างสี อุณหภูมผิ ิว และชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์

วสั ดุ – อปุ กรณ์
-

วธิ ีทา
1. ให้นักเรยี นแตล่ ะกลุ่มเขียนแผนผังมโนทศั นส์ รปุ องคค์ วามร้เู ก่ียวกับสี อุณหภมู ิ และ

ชนดิ สเปกตรัมของดาวฤกษ์ โดยนาแผนผังมโนทศั นข์ องสมาชิกกลมุ่ แต่ละคน มาสรุปเป็นแผนผงั มโน
ทัศน์ของกลุ่ม

2. นาเสนอผลงานกลุ่มหนา้ ชนั้ เรียน 3 กลุ่ม (โดยจบั ฉลาก) นกั เรยี นอกี 3 กลุ่ม ให้ซักถาม
แล้วเสนอแนะเพ่ิมเติม รว่ มกันอภิปราย และปรับปรุงแก้ไขเพื่อใหผ้ ลงานสมบรู ณ์

3. ตอบคาถามท้ายกิจกรรม

27

คาถามทา้ ยกจิ กรรม
1. ดาวฤกษ์ดวงใดที่มีอุณหภูมิผวิ ทสี่ ูงทส่ี ุด มีค่าเท่าใด มีสีใดและมสี เปกตรมั ชนดิ ใด
2. ดาวฤกษ์ดวงใดมีอณุ หภูมิผวิ ต่าท่สี ุด มีค่าเทา่ ใด มีสีใดและมีสเปกตรมั ชนดิ ใด
3. อณุ หภูมผิ ิวของดาวมีความสัมพนั ธ์กบั สีและสเปกตรัมของดาวอยา่ งไร
4. ดาวทมี่ ีสเปกตรมั O และดาวทีม่ สี เปกตรัม M ดาวทงั้ สองจะมสี มบตั ิใดแตกต่างกนั บา้ ง และ
แตกตา่ งกนั อย่างไร

สรปุ ผลการทากจิ กรรม

28

คาช้แี จง

- ใหน้ ักเรยี นศกึ ษาใบความรู้ที่ 2 ความส่องสวา่ งและโชติ
มาตรของดาวฤกษ์

29

สเปกตรัมบอกสมบตั ิของดาว 3 ประการ คอื
1. อุณหภูมิพน้ื ผวิ
2. องค์ประกอบทางเคมขี องบรรยากาศ
3. ทศิ ทางการเคลื่อนท่ขี องดาวซึ่งสัมพัทธก์ ับโลก
อณุ หภมู ิพืน้ ผิวของดาวฤกษ์
อุณหภมู ิพื้นผวิ ของดาวฤกษ์ได้จากสเปกตรัมทดี่ าวแผ่รังสอี อกมา โดยพจิ ารณาความสมั พันธ์
ระหวา่ งความยาวคลนื่ เขม้ สุดทึ่ดาวแผ่รังสีออกมา (λmax) กบั อุณหภูมิพ้นื ผิว (T) ตามกฎการแผร่ ังสขี อง
วีน λmax = 0.0029/T ซึ่งอธิบายไดว้ า่ "ความยาวคล่นื ของรังสีเข้มสุดท่ดี าวแผ่ออกมาแปรผกผันกบั
อณุ หภูมิพื้นผิวของดาว" ดงั ภาพที่ 2 แสดงใหเ้ ห็นว่าดาวฤกษท์ ่แี ผ่รงั สีเขม้ สดุ เปน็ รงั สีอัลตาไวโอเลต็ ท่ี
ความยาวคลน่ื 250 nm มอี ุณหภมู ิพ้ืนผวิ 12,000 K ดาวฤกษ์ที่แผร่ งั สีเขม้ สดุ ในช่วงแสงที่ตามองเห็นท่ี
ความยาวคลื่น 500 nm มีอุณหภมู พิ ืน้ ผิว 6,000 K และดาวฤกษ์ท่ีแผ่รังสีเขม้ สุดเป็นรังสอี นิ ฟราเรดที่
ความยาวคลื่น 1,000 nm มีอณุ หภูมิพืน้ ผิว 3,000 K ตามลาดบั

ภาพท่ี 2 ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งอณุ หภมู ิและการแผ่รังสขี องแกส๊
ที่มา : http://www.lesa.biz/astronomy/star-properties/stellar-spectrum

30

องคป์ ระกอบทางเคมีของดาวฤกษ์
องค์ประกอบของดาวฤกษ์ด้วยการวเิ คราะห์สเปกตรมั แบ่งสเปกตรัมออกเป็น 7 ประเภท

ได้แก่ ดาวประเภท O, B, A, F, G, K, M โดยมคี าพูดใหท้ ่องจาไดง้ า่ ยวา่ Oh Be A Fine Girl Kiss
Me (เปน็ เด็กดกี จ็ ูบฉนั ) ดงั ตัวอยา่ งในภาพที่ 3 ดาวสเปกตรมั O เปน็ ดาวท่มี อี ุณหภมู ิสูงถงึ 35,000 เคล
วิน ดวงอาทิตยเ์ ปน็ ดาวสเปกตรัม G มีอุณหภูมปิ านกลาง 5,800 เคลวิน ส่วนดาว M เป็นดาวทม่ี ี
อณุ หภูมติ า่ 3,500 เคลวิน จะเหน็ ไดว้ ่าสเปกตรัมของดาวฤกษ์แตล่ ะประเภทจะมเี สน้ ดูดกลนื สีดา ซง่ึ
แสดงถงึ องค์ประกอบในบรรยากาศทีห่ ่อหุ้มดาวแตกตา่ งกนั เสน้ ดูดกลนื ของสเปกตรัม O เกดิ จากการ
ดดู กลนื ของอะตอมไฮโดรเจนและฮีเลียม ส่วนเส้นดูดกลนื ของดาวสเปกตรัม K เกิดจากการดูดกลืนของ
ธาตุหนกั หลายชนดิ นอกจากนน้ั ยงั พบเส้นดดู กลืนของโมเลกุลเปน็ จานวนมาก เนื่องจากอุณหภมู ติ ่าพอท่ี
อะตอมสามารถจับตวั กนั เปน็ โมเลกุล เช่น ไททาเนียมออกไซด์ (TiO) เป็นต้น

ภาพที่ 3 สเปกตรมั ของดาวฤกษ์ท้งั 7 ประเภท
ทม่ี า : http://www.lesa.biz/astronomy/star-properties/stellar-spectrum

31

ทศิ ทางการเคลอื่ นที่ของดาวฤกษ์
ทศิ ทางการเคล่ือนที่ของดาวฤกษ์ที่สมั พทั ธ์กบั โลก โดยอาศัยปรากฎการณด์ อปเปลอร์

แสดงสเปกตรัม 3 แบบ ได้แก่
1. สเปกตรัมของดาวฤกษใ์ นสภาวะปกติแสดงอยู่ตรงกลาง มเี สน้ ดดู กลืนรงั สซี ึง่ เกดิ จาก

การยกตวั ของอิเล็กตรอนวงโคจรของอเิ ลก็ ตรอนในอะตอมของธาตุไฮโดรเจน จากชัน้ ท่ี 2 ไปยังช้ันท่ี 6,
5, 4, 3 ทาให้เกิดเสน้ สเปกตรัมทค่ี วามยาวคลื่น 410 nm (H-delta), 434 nm (H-gamma), 486 nm
(H-beta), 656 nm (H-alpha) ตามลาดับ เรียกวา่ บาลเมอรซ์ ีรีส์

2. การเลอื่ นทางนา้ เงนิ (Blueshift) ซ่งึ แสดงในแถบลา่ ง เกดิ ขน้ึ เมื่อดาวเคล่ือนที่ในทศิ
ทางเขา้ หาโลก ทาให้เราสังเกตเหน็ ความยาวคลน่ื สน้ั กว่าความเป็นจรงิ เสน้ ดดู กลนื รงั สที ้ังส่เี สน้ จงึ
เคลอ่ื นท่ีไปทางดา้ นสีมว่ ง

3. การเลือ่ นทางแดง (Redshift) ซ่งึ แสดงในแถบบน เกิดขนึ้ เมื่อดาวเคล่ือนทใ่ี นทศิ
ทางออกหา่ งจากโลก ทาให้เราสังเกตเห็นความยาวคลืน่ มากกวา่ ความเปน็ จริง เสน้ ดดู กลืนรงั สีทั้งสี่เส้น
จึงเคลือ่ นท่ีไปทางดา้ นสแี ดง

ภาพท่ี 4 การเคลื่อนท่ขี องเส้นดูดกลืนในแถบสเปกตรมั
ที่มา : http://www.lesa.biz/astronomy/star-properties/stellar-spectrum

ปรากฎการณด์ อปเปลอรบ์ อกค่าความเร็วของการเคลื่อนท่ีของดาวฤกษ์ไดเ้ ป็นการเคลื่อนที่
เชงิ เรเดยี น (Radian velocity) ปรากฏการณ์ดอปเปลอร์จะเกดิ ข้ึนตอ่ เมื่อมีการเคลื่อนทใ่ี นแนวสายตา
เทา่ นนั้ (เคล่ือนทเี่ ข้าหาหรอื อกจากผ้สู งั เกตการณ์) แต่ถ้าดาวเคล่ือนท่ใี นแนวต้งั ฉากกบั สายตา ก็จะไม่
เกิดการเปลย่ี นแปลงใด ๆ ของเส้นดดู กลืนในแถบสเปกตรัม

32

คาชี้แจง

- ให้นักเรียนทาใบงานท่ี 1 – 3 เร่อื ง สี อุณหภมู ิ และ
สเปกตรัมของดาวฤกษ์

33

คาช้แี จง ให้นักเรียนจับคภู่ าพและชนดิ ของสเปกตรมั ของดาวฤกษ์ให้ถกู ต้อง
สเปกตรัมชนดิ O

อณุ หภูมมิ ากกว่า 30,000 เคลวิน

สเปกตรมั ชนดิ B
อณุ หภูมิ 10,000 - 30,000 เคลวนิ

สเปกตรมั ชนิด A
อณุ หภมู ิ 7,500 - 10,000 เคลวิน

สเปกตรัมชนดิ F
อณุ หภูมิ 6,000 - 7,500 เคลวนิ

สเปกตรัมชนดิ M
อุณหภูมิ 2,500 - 3,500 เคลวนิ

สเปกตรัมชนดิ G
อุณหภมู ิ 4,900 - 6,000 เคลวิน

สเปกตรัมชนดิ K
อณุ หภูมิ 3,500 - 4,900 เคลวิน

34

เกณฑ์การใหค้ ะแนน

1. เกณฑ์การใหค้ ะแนน (ข้อละ 1 คะแนน)

ระดับคะแนน รายการ

1 จับคู่ภาพได้ถูกต้อง

0 จับคภู่ าพได้ไม่ถกู ต้องหรือไม่ตอบ

2. เกณฑ์การประเมิน

ระดับคะแนน รายการ แปลความหมาย
6-7 ดี 3
3–5 2
0–2 พอใช้ 1
ปรับปรุง

คะแนนเต็ม 7 คะแนน ไดค้ ะแนน คะแนน

หมายเหตุ ผ่านเกณฑร์ ้อยละ 80 ของคะแนนเตม็ (ต้องได้คะแนน 6 คะแนนขน้ึ ไป)

3. ผลการประเมนิ

 ผ่าน
 ไม่ผา่ น

ลงช่ือ ผู้ประเมนิ
(นายอดลุ ดือราแม)

35

คาช้ีแจง ใหน้ ักเรียนตอบคาถามต่อไปนีใ้ ห้ถกู ต้อง
1. ดาวฤกษ์จดั กลุม่ ตามชนิดของอะไร และจดั ไดเ้ ปน็ กก่ี ลุ่ม อะไรบา้ ง
2. สขี องดาวฤกษ์ ขน้ึ อยู่กับอุณหภมู ขิ องดาวฤกษ์อยา่ งไร
3. อธบิ ายลกั ษณะของดาวฤกษ์ที่มสี เปกตรัมชนิด O
4. อธิบายลักษณะของดาวฤกษ์ที่มีสเปกตรมั ชนิด B
5. อธิบายลกั ษณะของดาวฤกษ์ที่มีสเปกตรมั ชนดิ A

36

6. อธบิ ายลักษณะของดาวฤกษท์ ่ีมีสเปกตรัมชนิด F
7. อธบิ ายลักษณะของดาวฤกษ์ท่ีมสี เปกตรมั ชนิด G
8. อธิบายลกั ษณะของดาวฤกษ์ที่มีสเปกตรัมชนิด K
9. อธิบายลักษณะของดาวฤกษท์ ่ีมสี เปกตรัมชนดิ M
10. ดวงอาทิตย์เปน็ ดาวสเปกตรัมชนดิ ใด มสี ี และอณุ หภูมเิ ทา่ ใด

37

เกณฑก์ ารให้คะแนน

1. เกณฑ์การให้คะแนน (ข้อละ 2 คะแนน)

ระดบั คะแนน รายการ
2 ตอบคาถามไดถ้ ูกต้อง ครบถ้วน
1 ตอบคาถามได้ถูกต้อง แตไ่ ม่ครบถ้วน
0 ตอบคาถามไม่ถูกต้องหรือไม่ตอบ

2. เกณฑ์การประเมนิ

ระดับคะแนน รายการ แปลความหมาย
15 - 20 ดี 3
9 – 14 2
0–8 พอใช้ 1
ปรบั ปรุง

คะแนนเต็ม 20 คะแนน ได้คะแนน คะแนน

หมายเหตุ ผา่ นเกณฑ์ร้อยละ 80 ของคะแนนเต็ม (ต้องได้คะแนน 16 คะแนนขึน้ ไป)

3. ผลการประเมนิ

 ผ่าน
 ไม่ผา่ น

ลงชอื่ ผู้ประเมนิ
(นายอดุล ดอื ราแม)

38

คาชแ้ี จง

- ใหน้ ักเรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี น

39

แบบทดสอบหลังเรยี น

เอกสารประกอบการเรียน เรือ่ ง ดาวฤกษแ์ ละระบะสรุ ยิ ะ
กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี 6
หนว่ ยที่ 2 สี อุณหภูมิ และสเปกตรัมของดาวฤกษ์

คาชีแ้ จง ใหน้ ักเรยี นทาเครือ่ งหมายกากบาท () ลงในช่องตัวอกั ษร ก ข ค หรอื ง ท่ีถูกต้องท่ีสดุ
เพียงข้อเดยี ว

1. สีของดาวฤกษ์ จะขน้ึ อยู่กับข้อใด
ก. อณุ หภูมพิ ้นื ผิวของดาวฤกษ์
ข. ความสวา่ งของดาวฤกษ์
ค. ระยะหา่ งของดาวฤกษ์
ง. ขนาดของดาวฤกษ์

2. ขอ้ ใดต่อไปน้ีถกู ต้อง
ก. ดาวฤกษส์ แี ดงเคลอื่ นทเี่ ร็วกว่าดาวฤกษ์สนี ้าเงิน
ข. ดาวฤกษ์สีแดงมีขนาดเล็กกวา่ ดาวฤกษ์สนี ้าเงนิ
ค. ดาวฤกษ์สแี ดงมีอายุมากกวา่ ดาวฤกษส์ นี ้าเงิน
ง. ดาวฤกษส์ ีแดงอยู่ไกลกวา่ ดาวฤกษส์ ีน้าเงนิ

3. ดาวฤกษ์ดวงใดต่อไปน้ี มีอุณหภูมผิ วิ ที่สูงท่สี ุด
ก. ดาวทมี่ ีสเี หลือง
ข. ดาวทมี่ ีสีน้าเงิน
ค. ดาวท่ีมีสีขาว
ง. ดาวทมี่ สี ดี า

40

4. ดาวฤกษ์ที่มีสีน้าเงิน ถูกจัดอยู่ในสเปกตรัมชนดิ ใด
ก. G
ข. F
ค. B
ง. O

5. ชนิดของสเปกตรัมข้อใดที่แสดงว่าเป็นดาวฤกษ์สขี าว และอุณหภูมิของดาวท่ี 8,000 - 10,000 เคลวนิ
ก. O
ข. M
ค. A
ง. G

6. ขอ้ ใดคือสี และอณุ หภูมิผิวของดวงอาทติ ย์
ก. สเี หลือง มอี ุณหภมู ิผวิ ประมาณ 7,500 เคลวนิ
ข. สีเหลอื ง มอี ณุ หภมู ิผวิ ประมาณ 5,800 เคลวนิ
ค. สีแดง มีอุณหภูมผิ ิวประมาณ 10,000 เคลวิน
ง. สีส้ม มอี ณุ หภูมผิ วิ ประมาณ 30,000 เคลวนิ

7. ดาว A มสี ีนา้ เงิน ดาว B มีสขี าว ดาว C มีสสี ม้ และดาว D มีสแี ดง อยากทราบว่าดาวดวงใดมี
อายนุ ้อยทีส่ ดุ

ก. ดาว A
ข. ดาว B
ค. ดาว C
ง. ดาว D

8. นักดาราศาสตร์แบ่งชนิดของดาวฤกษเ์ ป็น 7 ชนดิ โดยเรียงตามอักษรในข้อใดจากอุณหภมู สิ งู ไปต่า
ก. M K G F B A O
ข. O A B F G K M
ค. O B A F G K M
ง. A B F G K M O

41

9. ดาวสไปกาเปน็ ดาวทีม่ สี ีน้าเงนิ และดาวแอนแทเรสมสี ีแดง ส่วนดวงอาทติ ยม์ สี เี หลือง จากข้อมลู ข้อ
ใดตอ่ ไปนถี้ ูกต้อง

ก. ดาวสไปกามีอุณหภูมสิ งู กว่าดวงอาทิตย์ และดวงอาทิตยม์ ีอณุ หภมู ิสูงกวา่ ดาวแอนแทเรส
ข. ดาวสไปกามอี ุณหภูมสิ ูงกว่าดวงอาทิตย์ และดวงอาทิตยม์ อี ุณหภูมติ ่ากวา่ ดาวแอนแทเรส
ค. ดวงอาทติ ยม์ ีอุณหภมู สิ งู ที่สุดในหมูดาวทง้ั สามน้ี
ง. ดาวแอนแทเรสมีอุณหภมู ิสงู ทส่ี ุด

10. ถ้าดาวฤกษ์ดวงหน่ึง แรกเกิดมีอุณหภมู ิพืน้ ผิว 11,000 องศาเซลเซยี ส เม่อื เวลาผ่านไปอุณหภูมจิ ะ
เปลยี่ นเป็น 5,600 องศาเซลเซียส 4,000 องศาเซลเซียส และ 3,000 องศาเซลเซยี ส สขี องดาวจะ
เปลีย่ นแปลงจากแรกเกดิ ตามลาดบั อยา่ งไร

ก. ขาว ส้มแดง เหลือง สม้
ข. ขาว สม้ เหลอื ง สม้ แดง
ค. ขาว สม้ แดง สม้ เหลือง
ง. ขาว เหลือง ส้ม ส้มแดง

42

กระดาษคาตอบแบบทดสอบหลงั เรียน
หนว่ ยท่ี 2 สี อุณหภมู ิ และสเปกตรัมของดาวฤกษ์

ชือ่ – สกลุ ช้ัน เลขท่ี .

ข้อท่ี ตัวเลอื ก 1. เกณฑ์การให้คะแนน
ก ขค
ง ระดับคะแนน รายการ
1
2 1 ตอบคาถามไดถ้ ูกต้อง
3
4 0 ตอบคาถามไมถ่ ูกต้อง หรอื ไม่ตอบ
5
6 2. ระดับคะแนน
7
8 ระดับคะแนน รายการ
9 8 - 10 ดี
10 5-7
0-4 พอใช้
ปรบั ปรุง

3. ผลการประเมิน

 ผ่าน
 ไมผ่ ่าน

คะแนนเต็ม 10 คะแนน ลงชื่อ ผปู้ ระเมิน
(นายอดุล ดือราแม)
ได้คะแนน คะแนน

43

กรมวิชาการ. (2551). ตัวชีว้ ัดและสาระการเรียนรู้แกนกลางกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ตาม
หลักสูตรแกนกลางขั้นพนื้ ฐาน พุทธศักราช 2551. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์
การเกษตรแหง่ ประเทศไทย จากัด.
. (2551). หลักสตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรงุ เทพฯ : โรง
พมิ พช์ มุ นมุ สหกรณ์การเกษตรแหง่ ประเทศไทย จากัด.

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี. (2560). คมู่ ือครู รายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์
วิทยาศาสตร์โลก และอวกาศ ม.6 (ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ.2560). กรุงเทพฯ :
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
. (2560). หนังสอื วิทยาศาสตร์โลก และอวกาศ ม.6 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ.2560).
กรงุ เทพฯ : กระทรวงศกึ ษาธิการ.
. (2560). หนังสือเรยี นรายวิชาเพ่มิ เติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โลก ดาราศาสตร์และ
อวกาศ ม.6 เล่ม 5 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2560). กรงุ เทพฯ : กระทรวงศึกษาธิการ

แหล่งทม่ี าออนไลน์ : ศนู ย์การเรียนรู้วิทยาศาสตรโ์ ลกและดาราศาสตร์.
http://www.lesa.biz/astronomy/star-properties/magnitude. สืบคน้ วันที่ 27
พฤศจิกายน พ.ศ.2563.

แหลง่ ท่ีมาออนไลน์ : หอดูดาวสาหรบั โรงเรียน. http://nso.narit.or.th/index.php/2017-11-25-10-
50-19/2017-12-07-04-56-44/2017-12-09-16-25-42/2017-12-10-05-02-49. สบื ค้นวันที่
27 พฤศจิกายน พ.ศ.2563.

44